Voorwoord Doelstellingen en resultaten Doelstellingen 1.2 Resultaten

Jaarverslag 2009

Inhoudsopgave

Voorwoord

2

1. Doelstellingen en resultaten 1.1 Doelstellingen 1.2 Resultaten

3

2. Strategie & Beleid 2.1 Marketingstrategie en onderzoek 2.2 Pers & PR 2.3 Marketingservices

6

3. Business to Consumer 3.1 Marketing Recreatief Toerisme 3.2 Cultuur Marketing

10

4. Business to Business 4.1 Convention Bureau 4.2 Topsport 4.3 Kenniscentrum evenementen

22

5. VVV – Ticketshop HUB 5.1 Inleiding 5.2 Bezoekers: aard en aantal 5.3 Product- en dienstenverkoop 5.4 Gerichte informatieverstrekking en goede dienstverlening

32

6. Sociaal Jaarverslag

35

7. Ondernemingsraad

37

8. Organisatiestructuur Den Haag Marketing

38

Verklaring Raad van Toezicht 9. Jaarrekening Accountantsverklaring

39 40 55

Voorwoord Den Haag Marketing verzorgt de marketing en promotie van Den Haag, haar binnenstad en haar badplaatsen Scheveningen en Kijkduin. In opdracht van en in overleg met organisaties uit de toeristische/zakelijke sector en de gemeente wordt marketing bedreven om de positie van Den Haag op de sterk concurrerende markt van toerisme duurzaam te versterken en bij te dragen aan haar profilering als stad van vrede en recht en internationale stad aan zee. In het jaarverslag 2008 schreven we al dat het jaar 2009 een moeilijk, maar daarmee niet minder uitdagend jaar zou worden. Dat is waarheid gebleken. De wereldwijde recessie heeft ook gevolgen gehad voor het aantal toeristen dat naar Den Haag is gekomen. Mede dankzij extra marketinginspanningen om de gevolgen van de recessie het hoofd te bieden, is de neerwaartse trend in de tweede helft van het jaar enigszins omgebogen. Bij de inspanningen om toeristen te verleiden om naar Den Haag te komen, spelen we met onze marketinginspanningen in op de trend van authenticiteit. We beloven niet meer dan we waar kunnen maken. De unique selling points van Den Haag en de bijbehorende beelden (Meisje met de Parel, strand/stad, Vredespaleis, Mondriaan en Dans) worden steeds meer gebruikt in de marketingcommunicatie. Een hoogtepunt ook dit jaar was The Hague Festivals. Mede door het prachtige weer in juni kwamen meer dan 1 miljoen bezoekers op de verschillende evenementen in de THF-periode af. Het komende jaar zullen de inspanningen er nog meer op gericht zijn om meer van deze bezoekers ook in Den Haag te laten overnachten. We zijn trots op de internationale prijs die de marketingcampagne voor The Hague Festivals in 2009 heeft gekregen. Op topsportgebied werden in Den Haag in 2009 40 evenementen gehouden. Het Beachstadion was ook in 2009 een trekker voor badplaats Scheveningen met een record van 32.500 toeschouwers. De World Tour Beachvolleyball vond voor de eerste keer in Den Haag plaats. Dit grote evenement vormde het hoogtepunt van het strandseizoen. Op de finaledag was een uitverkocht Beachstadion ooggetuige van een fantastische overwinning van het Nederlandse topteam Schuijl/Nummerdor. Het imago van Den Haag als stad van vrede en recht heeft in 2009 wereldwijd een ‘boost’ gekregen door de Afghanistan Conferentie in het World Forum op 31 maart. Ook aan het organiseren van dit internationale congres leverde het Convention Bureau van Den Haag Marketing een bijdrage. Andere congressen worden met behulp van acquisiteurs geworven. Vaak gaat het hierbij om congressen die pas over enkele jaren daadwerkelijk zullen plaatsvinden. De resultaten van de inspanningen zijn goed. Iedere euro die geïnvesteerd wordt in de acquisitie van corporate congressen levert 59 euro aan economische spin-off op; bij de noncorporate congressen is dit zelfs 88 euro. Door het doen van onderzoek probeert Den Haag Marketing aan te tonen wat de bijdrage van de verschillende marketinginspanningen aan de economische spin-off voor de stad is. Dit is belangrijk, omdat hiermee de eigen resultaten meer inzichtelijk worden gemaakt. Daarnaast maakt het de keuze voor marktpartijen en de gemeente een stuk makkelijker om blijvend te willen investeren in toeristische marketing. Het zorgt namelijk voor extra inkomsten en werkgelegenheid. Den Haag Marketing heeft in 2009 in de interne organisatie verdere stappen gezet die bijdragen aan het zijn van een klantgerichte en transparante organisatie. De meest in het oog springende verandering was de verhuizing naar de Grote Marktstraat. Daarnaast hebben verschillende processen hun finale beslag gekregen, zoals het bepalen van missie, visie en core business, het verder doorvoeren van de unitstructuur en de invoering van een compleet nieuwe marketingcyclus. Dit alles gericht op een betere kwaliteit van de producten en diensten. Dat proces is nog niet geheel voltooid. Met het verschijnen van een middellange termijn visie 2010-2016 heeft Den Haag Marketing haar ambities voor de komende periode neergelegd. Martin van Pernis voorzitter Raad van Toezicht

Anja Overhoff directeur

2

1. Doelstellingen en Resultaten

1.1 Doelstellingen Hoofddoel Den Haag Marketing wil eraan bijdragen dat meer mensen Den Haag bezoeken, er langer willen verblijven, meer willen besteden en met een goed gevoel over de stad weer huiswaarts keren, zodat zij thuis vertellen wat een geweldige stad Den Haag is. De doelstellingen Om het doel zo concreet mogelijk te maken, wordt een aantal afrekenbare doelstellingen voor 2009 geformuleerd. Hierbij wordt aangesloten bij de topindicatoren van de gemeente Den Haag in haar begroting 2009: Meer toeristen: - aantal hotelgasten uit het buitenland: 271.500; - aantal hotelovernachtingen van buitenlandse gasten: 575.000; - 3 procent groei van het aantal dagtoeristen; Verblijfsduur: - Consolideren van de gemiddelde verblijfsduur van toeristische gasten (t.o.v. 2008); - aantal congresdeelnemersdagen: 113.000; Bestedingen - Toename gemiddelde bestedingen per bezoeker (t.o.v. 2008); - 2 procent groei van het aantal verkochte kaartjes door theaters en musea (t.o.v. 2008); Tevreden huiswaarts De gemiddelde toerist (zakelijk en toeristisch) waardeert zijn bezoek aan Den Haag met een 7,5.

1.2 Resultaten Verblijf In 2009 waren de effecten van de recessie niet alleen voelbaar voor de kleinere bedrijven maar werd deze ook zichtbaar bij grote bedrijven. Zowel nationaal als internationaal. De gevolgen voor zowel het zakelijk- als het recreatief toerisme zijn eveneens zichtbaar in de verblijfcijfers. Het Centraal Bureau voor Statistiek, bron van de verblijfcijfers, heeft op het moment van de totstandkoming van dit jaarverslag de cijfers van de maand december nog niet gepubliceerd. Bij de berekening van de jaarcijfers wordt uitgegaan van het aantal overnachtingen en gasten in 2008 gecorrigeerd met het groeipercentage in 2009 ten opzichte van 2008. De cijfers zijn totalen en geven geen inzicht in de verblijfreden (geen onderscheid zakelijk- of recreatief). Onderstaande grafiek geeft duidelijk weer dat vooral in de eerste helft van 2009 het aantal gasten achterbleef bij het aantal gasten uit dezelfde maand in 2008.

3

Alle gasten 80 70 60 50 40 30 20 10 0

2008 2009

ja nu fe ari br ua r m i aa rt ap ril m ei ju ni au ju g li se ust pt us em b ok er t no o be ve r de mb ce e r m be r

70 60 50 40 30 20 10 0

Verblijf in Den Haag Het gestelde doel om 271.500 gasten uit het buitenland in Den Haag te laten verblijven is voor 99% gehaald en uitgekomen op 268.700 buitenlandse gasten. Opvallend is dat het aantal buitenlandse gasten echter ten opzichte van 2008 gestegen is met 4%. Het aantal hotelovernachtingen is echter 12% achtergebleven op de doelstelling van 575.000 nachten door buitenlandse gasten en resulteerde in 504.200 overnachtingen. En blijft hiermee ook achter ten opzichte van 2008 met 3%. Ofwel; men verbleef nog wel maar gemiddeld minder lang. Nederlandse gasten Ondanks de noodzaak om vanwege de recessie, de daaruit voortkomende financiële onzekerheid en de oproep van minister Heemskerk om vooral in 2008 in eigen land met vakantie te gaan, heeft dit voor Den Haag niet geleid tot meer Nederlandse gasten en overnachtingen in hotels ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal Nederlandse gasten en overnachtingen zijn ten opzichte van 2008 zelfs met resp. 10% en 14% gedaald. Buitenlandse gasten Het is juist dankzij gasten uit het buitenland dat het verblijfcijfer ten opzichte van 2008 niet sterker is gedaald. Relatief steeg het aantal buitenlandse gasten komende van zowel binnen als buiten Europa ten opzichte van 2008 met 4%. Absoluut gezien was er een flinke toename (8.400) van Europese gasten voornamelijk uit de buurlanden België en Duitsland. Gemiddelde verblijfsduur De gemiddelde verblijfsduur is 1,69 nachten, dit was in 2008 1,79. Consolidatie zoals ten doel gesteld is niet gelukt voor 2009. Oorzaak is vooral de buitenlandse bezoeker die hier relatief de grootste daling laat zien van 2,01 naar 1,88 nachten. Deze tegenvallende verblijfcijfers komen met name doordat het eerste deel van het jaar (januari tot en met juni) achterbleef ten opzicht van 2008. Daarna waren de verblijfcijfers min of meer gelijk aan het voorgaande jaar. Wat in het geheel niet zo slecht is gezien de economische situatie die zeker dan wereldwijd nog merkbaar was. Afgezet tegen de gestelde doelen geeft dit echter een tegenvallend resultaat. Congresdeelnemersdagen Net zoals voorgaande jaren zijn bij het drukken van het jaarverslag de congresdeelnemersdagen van voorgaand jaar nog niet bekend. In 2007 bedroeg het aantal congresdeelnemersdagen 135.000 (2006, 110.000), in 2008 111.573. Of het gestelde doel van 113.000 voor 2009 is behaald, wordt onder andere in het volgende jaarverslag gepubliceerd. Geschat wordt dat deze voor 2009 in de buurt van 2008 zal liggen. Hiervan is een groot deel te danken aan de inspanningen van de acquisiteurs die een zeer positieve en concrete bijdrage leveren aan de realisatie van het aantal congressen en deelnemersdagen in Den Haag. Zij converteren elke geïnvesteerde marketingeuro naar respectievelijk 59 euro en 88 euro op de corporate en de non-corporate markt. Daarnaast heeft Nederland, en Den Haag specifiek, met de Afghanistan top in 2009 laten zien dat ze in staat is om zowel op zeer korte termijn als een dusdanig zwaar beveiligd congres goed neer te kunnen zetten. Bestedingen Op het moment van totstandkoming van dit jaarverslag zijn de jaarcijfers van musea en podia nog niet beschikbaar. Hierdoor is het niet mogelijk om een terugkoppeling in dit jaarverslag te geven of de ten doel gesteld groei van twee procent ten opzichte van 2008 in de kaartverkoop is gerealiseerd.

4

Daarnaast is voor 2009 ten doel gesteld dat de gemiddelde bestedingen zouden stijgen. Deze zijn in voorgaande jaren gerelateerd aan het bezoekersonderzoek. Deze wordt echter eens in de drie jaar gehouden. Het laatste onderzoek dateert uit 2007-2008 waardoor er voor 2009 (nog) geen inzicht kan worden gegeven in het behalen van deze doelstelling. Tevreden huiswaarts Tijdens The Hague Festivals is een imago onderzoek gehouden door Blauw marktonderzoek naar het imago van The Hague Festivals. In dit onderzoek is eveneens gevraagd wat men vindt van Den Haag als stad. Hieruit bleek dat degenen die Den Haag (The Hague Festivals) bezocht hadden Den Haag met positievere en ‘warmere’ bewoordingen beoordeelden dan degenen die Den Haag niet hadden bezocht. Min of meer dezelfde bevindingen komen uit het consumentensegmentatie onderzoek van Smartagent naar voren. Gehouden onder (potentiële) bezoekers van Den Haag wonende in drie vastgestelde regio’s in de Randstad. Men komt voornamelijk voor het strand, winkelen, cultuur en attracties naar Den Haag. Degenen die hiervoor niet naar Den Haag komen, hebben hier redenen voor die door het onderzoek bekend zijn geworden. Door de inzet van de juiste middelen in de marketingactiviteiten en hieraan in de communicatie aan te appelleren wordt hierop ingespeeld. Zodat deze mensen uiteindelijk niet alleen daadwerkelijk Den Haag bezoeken maar ook weer tevreden naar huis gaan. Wanneer men eenmaal Den Haag heeft ‘ervaren’ gaat men over het algemeen positief en dus tevreden huiswaarts. Waarmee het gestelde doel behaald is. Echter dit resultaat geeft tegelijkertijd aan dat er nog voldoende werk en potentie ligt om de groep potentiële bezoekers daadwerkelijk naar Den Haag te krijgen door aanscherping en bijstelling van het bestaande imago onder de niet-bezoekers van Den Haag.

5

2. Strategie en Beleid

2.1. Marketingstrategie en onderzoek In het beleidsplan 2009 heeft Den Haag Marketing ingezet op focus en meetbaarheid. Onderstaande activiteiten zijn uitgevoerd om hier sturing en richting aan te geven. Opzet en uitvoering van onderzoek om onderstaande vragen te kunnen beantwoorden: Wat zijn de doelgroepen (zakelijk en toeristisch) kwantitatief en kwalitatief? Voor 2009 is ten doel gesteld om de volgende onderwerpen te onderzoeken: - welke toeristen komen naar Den Haag (doelgroepen) en welke niet? - wat zijn de trekkers en de barrières om wel of niet naar Den Haag te komen? - hoe oriënteert men zich op het bezoek aan Den Haag (welke media etc.)? Reeds in 2008 is opdracht gegeven aan marktonderzoek bureau Experian om te onderzoeken en in kaart te brengen welke mensen (groepen) niet naar Den Haag komen en waarom niet (barrières) en waar men in geïnteresseerd is om naar te toe gaan in zijn/haar vrije tijd. Dit onderzoek is vervolgens in 2009 vertaald naar psychografische kenmerken door bureau Smartagent. Op deze wijze is de regionale markt in kaart gebracht en is duidelijk wie onze doelgroepen zijn, wat hun triggers en barrières zijn en hoe deze doelgroepen te bereiken zijn. Dit is echter (nog) niet gedaan voor de buitenregionale, nationale markt. Dit blijft een wens om de komende tijd wel te doen. Wat is het imago van Den Haag volgens de bezoeker en niet-bezoeker? In 2009 hebben we een pilot-onderzoek uitgevoerd in samenwerking met Marktonderzoekbureau Blauw naar het effect van The Hague Festivals (THF) op het imago van Den Haag. Hieruit is gebleken dat THF een positieve bijdrage levert aan het imago van Den Haag. Het imago van Den Haag wordt op meeste punten positief gevonden. Waarden zoals respect, tolerantie en veiligheid staan echter nog op een laag niveau. Voor wat betreft de communicatie met betrekking tot THF blijkt ‘word of mouth’ sterk van invloed. In het verleden zijn meerdere onderzoeken verricht naar de positionering en uitstraling van Den Haag onder verschillende doelgroepen. Desondanks is er nog geen visie ontwikkeld voor een heldere en consistente positionering. Voor de strategie is inzicht in de huidige situatie van belang om te komen tot een eenduidig uitgangspunt. Bij de totstandkoming van de middellange termijn strategie zijn daarom de onderzoeken daarom opnieuw geanalyseerd en de resultaten gecombineerd om de identiteit en het gepercipieerde imago van de stad vast te stellen. Meetbaar maken van activiteiten Door middel van de nieuwe opzet van het activiteitenplan en het gebruik van factsheets zijn we binnen Den Haag Marketing bewuster bezig met de focus van de activiteiten die bijdragen aan de gestelde doelen en de meetbaarheid van de activiteiten. Dit is een ‘ongoing’ proces. Dit is echter versterkt door het uitgangspunt dat is afgesproken in het MT en tijdens de medewerkersdagen dat elke nieuwe activiteit meetbaar én onderbouwd dient te zijn door onderzoeksgegevens. Een groot deel van de activiteiten is door de kwartaalrapportages, het jaarverslag en het beleidsplan reeds gestructureerd en inzichtelijk voor de gehele markt (te downloaden vanaf de Den Haag Marketing site). Vervolgens worden de voortgang en ontwikkelingen regelmatig met de gemeente en de markt afgestemd. Opbouw klantgegevens Gegeven alle andere activiteiten is aan de opbouw van de klantgegevens geen prioriteit gegeven. Vanaf 1 oktober is de nieuwe opt-in telecommunicatiewet ingegaan. De contacten uit het opgebouwde klantenbestand van Den Haag Marketing zijn benaderd met een opt-in mogelijkheid zodat deze zorgvuldig opgebouwde klantengroep ook in de toekomst voor verdere marketingactiviteiten nog benaderd mag worden. Het merendeel heeft hier positief op gereageerd. Doorontwikkelen en herijken van de strategische marketingvisie In juni is het beleidsplan 2010 ingediend bij de gemeente waarin reeds een voorzet voor de langere termijn is gedaan. In september is gestart aan de opzet- en uitwerking van de uiteindelijke middellange termijn (marketing) strategie voor Den Haag Marketing. Voor de externe analyse ziin hiervoor ook alle leden van het College van Participanten en de Raad van Toezicht geïnterviewd. Een resultante is een nieuwe invulling en taakopvatting van het College van Participanten. Tegelijkertijd is binnen geheel Den Haag Marketing eveneens gewerkt aan het proces om op een meer strategische manier naar de business te kijken onder andere middels een MT- en een medewerkersdag.De missie en de visie zijn geherformuleerd. Hieruit volgend is in de volgende MT’s de core business van alle units nogmaals onder de loep genomen en opnieuw gedefinieerd.

6

Het structureren en inzichtelijk maken van alle activiteiten binnen Den Haag Marketing Dit is voor een deel reeds gerealiseerd door de invoer van de factsheets, de kwartaalrapportages, het jaarverslag en het beleidsplan. Afgezien van de factsheets zijn alle documenten openbaar en te downloaden via de website van Den Haag Marketing. Daarnaast is in december een netwerkbijeenkomst georganiseerd voor partners en stakeholders waar Den Haag Marketing mee samenwerkt. Op deze bijeenkomst konden partijen zowel netwerken als informatie inwinnen over de plannen van Den Haag Marketing rakend aan hun werkgebied.

2.2 Pers & Pr Onder de werkzaamheden van de pers & pr valt communicatie over het bedrijf Den Haag Marketing (corporate) en communicatie over Den Haag (vrije persbewerking). 2.2.1 Corporate Den Haag Marketing Promotieprijs Het eerste kwartaal van 2009 werd gedomineerd door de uitreiking en het voorafgaande stemproces van de Den Haag Marketing Promotieprijs 2008. Het campagnebeeld was gedurende de looptijd van de promotieprijs veelvuldig in de stad aanwezig op posters, driehoeksborden en zelfs op LED boarding tijdens de bekerwedstrijd van ADO Den Haag tegen FC Twente. De prijs groeit in aanzien en bekendheid onder relaties van Den Haag Marketing en krijgt meer en meer een corporate netwerk karakter. Er was veel waardering voor de kwalitatief hoge opkomst van de avond, het programma en de organisatie. Op de avond zijn circa 400 mensen geweest, in de zaal was plek voor 440 genodigden. Ook de (lokale) media was ruim vertegenwoordigd. Zelfs het landelijke en goed bekeken SBS Shownieuws heeft een verslag uitgezonden. Ondanks het succes van de avond en de goede berichten in de media blijkt uit het stemgedrag dat de prijs nog onvoldoende leeft bij het publiek (totaal aantal stemmen via de website is 1600). Mogelijk ligt dit aan de aard van de genomineerden, de boodschap van het campagnebeeld en het gebrek aan een publiekelijke verbondenheid met de prijs. DHMag In september is de eerste uitgave verschenen van het corporate magazine van Den Haag Marketing, dat de naam DHMag heeft meegekregen. In het magazine wordt teruggekeken op de activiteiten van Den Haag Marketing en is bedoeld voor onze relaties, stakeholders en medewerkers. Het blad zal drie keer per jaar worden uitgebracht. De eerste editie is verschenen in een oplage van 2500 stuks en is per post bij relaties, partners in promotie, stakeholders en eigen medewerkers bezorgd. De reacties zijn positief: verschillende relaties gaven aan het prettig te vinden om te lezen waar Den Haag Marketing nou concreet allemaal mee bezig is.

2.2.2

Vrije persbewerking

In 2009 is bij de vrije persbewerking actief ingespeeld op nieuws vanuit de stad en de organisatie zelf in de vorm van persberichten, persmomenten en contacten met de media. Zo is er bijvoorbeeld veelvuldig gecommuniceerd over het netwerkevenement Prins voor een Dag, Den Haag Danst!, de Den Haag Informatiegids, over de nominatie van Den Haag voor Beste Binnenstad van Nederland en het daaraan gekoppelde evenement Binnenstad 4 War Child, Cool Event Scheveningen, de Haagse Hotelmaand, de mobiele stadsgids, etc. Een positief gevolg hiervan is dat journalisten steeds vaker de weg naar Den Haag Marketing vinden voor informatie over de stad en een reactie op het nieuws.

The Hague Festivals Om meer vrije publiciteit te genereren voor The Hague Festivals is voor 2009 een extern communicatiebureau ingeschakeld om voor de festivalperiode een heldere en duidelijke PR-strategie te ontwikkelen. Naast aansturing van het bureau is door Den Haag Marketing de pr rond de kick off van THF verzorgd, een persreis georganiseerd en de vrije persbewerking na de festivalperiode uitgevoerd. The Hague Festivals heeft veel media aandacht gekregen, zowel lokaal als landelijk en zelfs internationaal, wat uiteindelijk een pr waarde van €963.920 heeft opgeleverd. Persreis Tijdens de ShoppingNight van The Hague Festivals op 21 juni is een persbezoek georganiseerd gericht op vrouwen- en lifestylemedia, met als doel om Den Haag als winkelstad op de kaart te zetten. Enkele

7

(freelance) journalisten van Fashionfile (voorheen Shopgirl), Glossy en Natural Body hebben zich op 25 juni laten rondleiden door het winkelcentrum van Den Haag. De website Fashionfile van Sanoma Uitgevers is aangevuld en telt nu 365 winkeladressen in Den Haag. Daarmee heeft de stad na Amsterdam de meeste winkeltips. Het tijdschrift Glossy heeft in september een leuke spread gepubliceerd over het winkelaanbod in Den Haag. Deze heeft een mediawaarde van €19.650,-. Sinds november is de afdeling Strategie en Beleid versterkt met een extra medewerker pers & pr. Met de komst van deze persoon kunnen de taken van de pr- medewerkers verdeeld worden, zodat zowel BtoC als de BtoB marketing goed wordt ondersteund.

2.3. Marketingservices Den Haag Informatiegids 2009 De volledig vernieuwde Den Haag Informatiegids 2009 (totale oplage: 375.000 exemplaren) is begin 2009 verschenen in 3 verschillende taalversies (Nederlands, Engels en Duits). Vanaf week 2 is begonnen met de distributie naar de landelijke VVV-kantoren en naar alle bij Den Haag Marketing aangesloten hotels, campings en bungalowparken. In totaal zijn via deze ‘kanalen’, inclusief de in loop van het jaar extra bestelde exemplaren, meer dan 200.000 exemplaren verspreid. Tevens hebben in 2009 voor het eerst alle nieuwe inwoners van de stad een exemplaar van de Den Haag Informatiegids 2009 toegestuurd gekregen. Ook is de brochure gedistribueerd via diverse attracties en musea in Den Haag en omgeving, via de VVV-kantoren van Den Haag Marketing en op tal van binnenen buitenlandse beurzen. De Den Haag Informatiegids 2009 is conform begroting geproduceerd. Medio juli 2009 is begonnen met de productie van de Den Haag Informatiegids 2010. The Hague Online Media Center (OMC) Het The Hague Online Media Center (OMC) is gratis beschikbaar voor vertegenwoordigers van de binnenen buitenlandse media, de nationale - en internationale reisindustrie en andere zakelijk geïnteresseerden. Deze partijen kunnen rechtenvrije foto’s en logo’s downloaden om deze vervolgens in hun communicatie over de stad Den Haag en de badplaatsen Scheveningen en Kijkduin, te gebruiken. Het OMC is te bereiken via www.thehagueomc.com. Per 31 december 2009 hebben in totaal 1.223 unieke gebruikers zich voor het OMC geregistreerd. In totaal brachten zij in 2009 4.855 keer ‘een bezoek’ aan het OMC en bekeken zij gezamenlijk meer dan 75.000 pagina’s. In 2009 is gestart met de vernieuwing van het OMC en in de eerste helft van 2010 zal de inhoud van het OMC, in overleg met de gemeente Den Haag, volledig worden herzien en zal er veel nieuw beelden filmmateriaal aan het OMC worden toegevoegd. Evenementenposter In 2009 heeft Den Haag Marketing de productie en verzending van de maandelijkse evenementenkalender gecontinueerd. Iedere maand ontvingen circa 1.500 relaties van Den Haag Marketing de poster en werd deze verspreid via de VVV-kantoren in Den Haag en Scheveningen. Middels de evenementenposter informeerde Den Haag Marketing haar relaties over het actuele evenementenaanbod in de stad. Eind 2009 is Den Haag Marketing een samenwerking aangegaan met Den Haag Centraal. Er is een jaarkalender verschenen. Hierdoor zal de evenementenkalender in 2010 niet meer maandelijks verschijnen.

2.4 Fondsenwerving en Acquisitie In 2009 is voornamelijk geacquireerd voor de volgende projecten en producten: 1. Partner in Promotie( PIP) De inkomsten voor de PIP’s zijn gedaald. Belangrijkste oorzaak zijn de effecten van de recessie. In het gehele jaar 2009 zijn er 42 nieuwe PIP’s bijgekomen, maar ook hebben 32 partners hun PIP lidmaatschap opgezegd. Ondanks een netto groei in lidmaatschappen is de omzet uit de PIP’s licht gedaald (van €106.760,- naar €92.000,-). 2. Nissen Utrechtse Baan De nissen bij de Utrechtse Baan zijn een goede promotie gelegenheid voor evenementenorganisatoren door de gunstige prijs/bereik verhouding. De nissen zijn door het jaar heen goed gevuld geweest. Desondanks zijn de opbrengsten iets minder dan afgelopen jaar. Dit komt mede omdat de nissen opgenomen zijn als

8

onderdeel van een marketingpakket, waardoor een beter totaalaanbod aan de marktpartijen kon worden geboden. 3. Sport Business – en Cultuur Business Club - In 2009 is de Sport Business Club gegroeid met 14 nieuwe bedrijven met een waarde van €17.500,- en €10.950,- aan barterdeals. Hiermee komt het uiteindelijke resultaat op €76.000,-. - De groei van de Cultuur Business Club is gestagneerd. Deze club leeft vooralsnog niet zo als bij sport. De omzet van deze Business Club is dan ook nagenoeg gelijk gebleven. 4. Hommerson Beachstadion De continuering van het doorlopende sponsorcontract is afgehandeld door de afdeling F&A. Voor 2009 betrof het contract €45.000,-. Daarnaast is er een mediadeal gesloten met het AD en is PAGO vruchtensap geworven als nieuwe sponsor met een waarde van €4000,-. 5. Advertentieverkoop F&A heeft in 2009 advertenties verkocht voor de Den Haag Informatiegids (100.000 euro), The Hague Festivalkrant (80.000 euro), Beachkrant (40.000 euro) en sinds september ook het UITmagazine.

9

3. Business tot Consumer

3.1 Marketing Recreatief toerisme Doelstelling van recreatief toerisme is het vergroten van het toeristisch, recreatief en cultureel gebruik door bezoekers van de stad Den Haag. Daarbij wordt ingespeeld op het brede en uitgebalanceerde assortiment dat het ‘product’ Den Haag voor veel doelgroepen te bieden heeft. Door Den Haag generieke en specifieke campagnes (awareness en actiematige) gericht op de drie deelgebieden binnenstad, Scheveningen en Kijkduin. De campagnes worden uitgezet met lokale- en landelijke toeristische partners. Naast regionale- en nationale marketing, verzorgt marketing recreatief toerisme tevens de internationale marketing met campagnes gericht op touroperators en potentiële bezoekers. Het onderhouden van contacten met bestuurlijke en commerciële partijen gebeurt onder meer op nationale en internationale evenementen, zoals toeristische beurzen, exposities, sales missies en op uitnodiging. Naast het initiëren en uitzetten van marketingcampagnes bestaat de afdeling uit een content manager die zeer hecht samenwerkt met de afdelingen Cultuur Marketing en Distributie. Deze samenwerking op het gebied van content en database zorgt ervoor dat alle toeristische en culturele informatie op een punt samenkomen. Op deze zogenaamde contentkamer, is in 2008 ook de webredactie van www.denhaag.com en www.haagsuitburo.nl fysiek op één plek gekomen. De beschikbare data worden dan ook beschikbaar gesteld aan diverse landelijke en regionale media, die behoefte hebben aan volledige en up-to-date informatie.

3.1.1 Directe marktbewerking: campagnes Nationale City Break-campagne 2009 Het doel van deze campagne was het imago van Den Haag bij consumenten positief onder de aandacht brengen, het op de kaart zetten van Den Haag als stedentrip bestemming met mogelijkheden op het gebied van cultuur, dans, winkelen en zee. Daarnaast is binnen deze campagne ook Holland Art City bij de juiste doelgroepen onder de aandacht gebracht. De kernboodschap was om Den Haag als te profileren als ‘stad aan zee’, ideaal voor een stedentrip’. De campagne was gericht op de nationale markt en meer gericht op vrouwen aangezien deze groep vaak beslissend zijn in stedentrips en weekendjes weg. De website en de campagnemiddelen zijn door het jaar heen ingezet gedurende festivals, evenementen, vakantieperiodes en het laag seizoen. Gericht op de Haagse pijlers: cultuur, culinair, shoppen en strand. De campagne werd via print (Telegraaf), online en radio (100%NL) uitgezet. De radiozender focust op een vrouwendoelgroep van 20 tot 49 jaar en had in 2009 1,3 miljoen unieke beluisteraars per week, voornamelijk buiten de Randstad. Dit heeft onder meer geleid tot een stijging van 88% in het bezoek van de website. Intercontinentale campagne 2009 De intercontinentale markten Noord-Amerika en Japan zijn voor Den Haag Marketing en het toeristische bedrijfsleven te groot om potentiële bezoekers middels marketingactiviteiten te interesseren en vervolgens te werven. Daarom is gekozen om deze markten in samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen te bewerken, in te zetten op pers-en reisindustrie bewerking en focus op de culturele programmering van Den Haag. Holland Art City was hiervoor en uitstekend middel. Het Mauritshuis was hierin een belangrijke proactieve stadspartner. Het museum heeft een sterke aantrekkingskracht op Japanners en Noord-Amerikanen. Japan Samen met het Mauritshuis zijn ruim 80 touroperators in Japan (Tokio en Osaka) bezocht en tijdens twee recepties nog eens 150 touroperators geïnformeerd over Den Haag en het Mauritshuis. De salesmissie was voornamelijk het opbouwen van relaties, maar een deel werd ook actief geïnformeerd. In Japan is door de economische recessie en de pandemie het toerisme naar het buitenland wel afgenomen, maar blijven investeren is wel nodig om deze markt niet nog verder af te laten nemen. In 2009 is tevens deelgenomen aan een workshop Japan in Nederland en een sales missie in Japan. Noord-Amerika In Noord-Amerika werd samen met het NBTC met een extra budget van de gemeente extra aandacht besteed aan het positief onder de aandacht brengen van het imago van de stad door verschillende activiteiten zoals banners op de pagina’s (home, travel, style, info en travel trade), persreizen (10 journalisten naar de stad) en social media (toeristische nieuwsberichten op onder andere Twitter en FaceBook).

10

Internationale City Break-campagne 2009 Marketingcommunicatie De internationale Citybreak campagne was een samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme en de steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Maastricht. Daarnaast waren er nog een aantal kleinere steden die soms deelnamen aan deze campagne. De campagne had een focus in België, Duitsland, United Kingdom, Frankrijk, Spanje, Italië en Scandinavië. Ieder land had een basis brochure, Holland Brochure, met daarin een aantal pagina’s over Den Haag. De stad werd daarin omschreven als City Break bestemming met cultuur, dans, winkelen en internationale stad aan zee. Dit magazine werd geproduceerd door het NBTC en werd gebruikt op alle beurzen en meetings en opgestuurd bij consumentenaanvragen. Daarnaast werd in de focuslanden België en Duitsland een uitgebreide reportage geplaatst in de Weekendknack en het ADAC magazine (de Duitse ANWB). Tenslotte zijn in Duitsland in de zomermaanden Free Cards gemaakt en gedistribueerd in een oplage van 50.000 in cafés in Keulen, Berlijn, Düsseldorf enz. Beurzen en workshops Daarnaast hebben in 2009 in ieder land verschillende beurzen, workshops en salesmissies plaatsgevonden om de reisindustrie te informeren over Den Haag met als doel het vergroten van het imago van Den Haag en te stimuleren dat de stad en haar partners in de nieuwe brochures en programma’s werden opgenomen. Met als einddoel dat de reisindustrie uiteindelijk de bestemming Den Haag verkoopt aan (potentiële) reizigers. Voorbeelden van dergelijke beurzen zijn de Reiseliv in Oslo, de TUR in Goteborg , de Fitur in Madrid, de World Travel Market in Londen en de ITB in Berlijn. Deze laatste drie zijn de grootste toeristische beurzen van de wereld. Enkele voorbeelden van workshops zijn de Holland-workshop in samenwerking met P&O Ferries, de Scandinavië Workshop in het Parkhotel in Den Haag en Travel Event in Amsterdam. Pers & PR In 2009 hebben bijna 150 journalisten uit de bovengenoemde landen Den Haag bezocht, waaronder een groepspersreis over Holland Art Cities met 50 journalisten van 7 verschillende nationaliteiten, een persreis van 7 culturele journalisten uit Noord-Amerika en een persreis van 13 Finse journalisten naar aanleiding van de nieuwe KLM vlucht tussen Helsinki en Amsterdam. De andere journalisten kwamen op individuele basis en kwamen voornamelijk uit de omliggende landen. Dit was een duidelijk stijging ten opzichte van 2008 waar er ruim 120 journalisten door het hele jaar zijn geweest. Gemiddeld zorgt 80 procent van de persbezoeken voor een publicatie binnen een halfjaar. Familiecampagne 2009 De familiecampagne richt zich op de hoofdsegmenten België en Duitsland en is uitgezet en gefinancierd samen met de partners Madurodam, Duinrell en het Nederlands Bureau voor Toerisme en Congressen. De focus van deze campagne lag in het voor- en najaar. In 2009 zijn er verschillende printuitingen geweest in onder andere de Vlaamse ANWB, het UIT magazine, en de Duitse ANWB, ADAC, zes Duitse verschillende kranten in Nord Rhein-Westfalen, Duitse lokale special interest titels voor families zoals Libelle Düsseldorf en Känguru Keulen, de Duitse tv gids Prisma en het Duitse Holland Magazine. De uitingen in Duitsland waren gelinkt aan twee websites met de volgende resultaten: -ruim 9000 clicks op www.web.de (Den Haag in combinatie met Duinrell en Madurodam) -50.000 bezoeken aan www.niederlande.de (Urlaub für Familien -> niederlande.de) -41.000 bezoeken aan Urlaub in der Stadt (www.niederlande.de) Andere marketingcommunicatie waren een reportage in de Krant van West-Vlaanderen met advertenties van Den Haag gecombineerd met Duinrell en Madurodam, een dagbladcampagne in Nordrhein-Westfalen , waar naast een advertentie een kortingsbon en arrangement in opgenomen werd. De resultaten van deze campagne zijn nog niet bekend. Binnenstadcampagne Deze campagne wordt in samenwerking met de Stichting Marketing Haagse Binnenstad (SMHB) uitgevoerd. Naast het creëren van een goed gevoel over de Binnenstad, informeert de Binnenstadcampagne potentiële bezoekers over het veelzijdige winkel-, uitgaans- en cultuuraanbod. De Binnenstadcampagne omvat drie elementen: de imagocampagne, de campagne rondom de themaweken en de evenementencampagne. De campagne wordt aangestuurd door een projectmanager in dienst van SMHB, deze project manager is direct in dienst bij de stichting voor drie dagen per week. Den Haag Marketing is bij deze campagne aangesloten als adviseur rondom de marketing strategie. De stijl van de campagne is het afgelopen jaar aangepast, meer in de lijn van de Citymarketingbranding. De campagne Púúr Den Haag richt zich op potentiële bezoekers uit de regio en sluit nauw aan bij de Nationale Citybreak campagne. De website en de campagnemiddelen zijn door het jaar heen ingezet gedurende festivals, evenementen, vakantieperiodes en het laag seizoen. De campagne Púúr Den Haag is verder ingezet op outdoorlocaties, televisie, via internet en in printmedia.

11

De belangrijkste doelstelling van de campagne Púúr Den Haag is om meer regionale bezoekers naar de Haagse binnenstad te trekken. Een nevendoelstelling is de binnenstadondernemers te betrekken en te ondersteunen bij de promotie. De ondersteunende site puurdenhaag.nl wordt door de Binnenstad ondernemers zelfstandig gevuld. Een online marketingcampagne trekt bezoekers naar de website. Naast de marketingcampagne, zorgt de Stichting Marketing Haagse Binnenstad voor succesvolle ondersteuning van een aantal activiteiten, zoals de Haagse Gouden Koetsjes. Daarnaast is tijdens de periode van The Hague Festivals, de succesvolle Shopping Night uitgezet. Marketingcampagne Hommerson Beach Stadion Ten behoeve van de marketing van het Hommerson Beachstadion is onder meer – in samenwerking met de NeVoBo - een dagblad special uitgegeven, gericht op de SWATCH FIVB Beach Volleyball World Tour, het Hommerson Beachstadion en Scheveningen. Deze gezamenlijke marktbewerking en financiering zijn succesvol geweest. De special werd verspreid via AD nieuwsmedia in de grote steden in een oplage van 250.000. Het zorgde direct voor een stijging van het aantal bezoekers aan de website. De pers en pr campagne heeft 27 geplaatste artikelen opgeleverd in verschillende media. De persberichten zijn regionaal en landelijk opgepakt in de periode tussen mei en september. De mediawaarde van alle artikelen bedroeg € 44.273,54. Dagattractie-campagne Deze campagne was gericht op de regionale- en nationale markt met als doel de bestedingen in Den Haag te vergroten. De campagne bestond uit een actiematige website vandaagnaardenhaag.nl waar bezoekers een kortingsbon van 25% konden uitprinten voor een bezoek aan de deelnemende partijen (Omniversum, Duinrell, Madurodam en de Uithof). Om traffic naar de site te genereren werd met name tijdens de schoolvakantie periodes deze communicatief ondersteund door advertenties online (dagjeuit.nl, OV9292 en uitmetkinderen.nl), op de radio (Ster & Uit op radio en 100% NL) en in print (magazine NL70). Daarnaast is er een PS Publiciteitszak huis aan huis verspreid bij 10.000 adressen in Den Haag. In totaal zijn er in 2009 ruim 18.500 bezoekers met een bon van Vandaag naar Den Haag bij de Haagse attracties geweest. De attracties waar de meeste mensen een bon hebben ingeleverd zijn Madurodam (10.544 personen), Omniversum (2.339 personen) en SEA LIFe (2.100 personen). Het websitebezoek is gestegen met 100% (naar 124.049 bezoekers). 88% van de bezoekers zijn nieuwe bezoekers van de site. De meerderheid van de bezoekers (67%) kwam via zoekmachines (de Google Adwords campagne loopt het hele jaar door), 14% kwam via verwijzende sites zoals uitmetkorting.nl en actiecoupons.nl, 10% was direct verkeer en 9% kwam op een andere manier op de site. In 2009 werden er 6 e-nieuwsbrieven uitgestuurd. Per nieuwsbrief werden er 3 attracties uitgelicht, de rest kreeg een kleine vermelding in de agenda. De database werd continu uitgebreid aangezien mensen zich via opt-in inschrijven voor het ontvangen van de nieuwsbrief. Eind 2009 bestond de database uit zo’n 6.500 contacten. De nieuwsbrieven werden meestal verstuurd voor een schoolvakantie. Gemiddeld gezien opende 40% van de ontvangers de nieuwsbrief en 16% klikte door naar de website. Beach Break-campagne Halverwege 2009 is de Beachbreak campagne voor Scheveningen van start gegaan. Een campagne die voor een groot deel gericht was op het imago van Scheveningen, waarbij de grote (nationale) evenementen als trekker fungeerden voor de consumenten. Andere doelstellingen waren onder andere om de economische spin-off te vergroten door enerzijds meer bezoekers te trekken, anderzijds bezoekers langer te laten verblijven of een herhaalbezoek te motiveren door de koppeling strand en stad te maken. De beach break campagne is voornamelijk op de regionale doelgroep gericht. De campagne concentreerde zich rondom piekmomenten in 2009.Tijdens deze piekmomenten werd aandacht besteed aan de evenementen. In de tussenliggende periodes lag de focus op vergroten van de naamsbekendheid en het verbeteren van het imago van Scheveningen. Hiervoor zijn verschillende communicatiemiddelen ingezet. Piekmomenten en grotere evenementen: Start van de zomer In samenwerking met de Nederlandse Volleybal Bond, de reisorganisatie Jiba, SBS en Q-music werd een gezamenlijk evenement op Scheveningen georganiseerd. Het ging hier om het gezamenlijk starten van de "start van de zomer". Via TV spots (SBS6), radiospots, website (www.startvandezomer.nl) en nieuwsbrieven werd dit evenement in de markt gezet. Doelstelling van het evenement was, naast het trekken van extra bezoekers, ervoor te zorgen dat dit opgepakt werd door de locale ondernemers en ervoor te zorgen dat het een jaarlijks terugkerend evenement werd. De TV spots hebben gedraaid op SBS 6: 1 t/m 20 juni, 38 spots totaal. 6 miljoen mensen hebben de VIP-spot gezien. Het totale bereik van de boodschap in de leeftijd 20-49

12

is 50,6 % (1,9 miljoen). Uiteindelijk hebben 4000 mensen de inschrijfpagina op de website bezocht en hebben circa 400 mensen meegedaan aan een van de workshops (golfsurfen, stunt vliegeren, beachvolleybal, cocktail shaken, slipper/tassen versieren en sieraden maken) die tijdens dit evenement aangeboden werden. Proef de Scheveningse Haven Tijdens de herfstvakantie hebben we in samenwerking met de gemeente Den Haag en de horeca in de Haven een culinaire actie opgezet. Deze actie had als doelstelling om ervoor te zorgen dat er meer bezoekers naar de haven komen. Op 20, 21 en 22 oktober (midden in de herfstvakantie) stonden de restaurants aan de haven in het teken van “Proef de Scheveningse Haven”. Gedurende deze dagen kon de bezoeker bij 17 deelnemende restaurants genieten van een speciaal samengesteld 3-gangen keuzemenu. Aansluitend werd het dessert geserveerd tijdens een boottocht op de Minerva. Deze actie is samen gelopen met de Haagse Hotelmaand die ook in oktober plaats vond. Het culinaire arrangement (inclusief gratis boottocht) was te boeken via www.haagsehotelmaand.nl/scheveningen. Voor deze actie zijn diverse communicatiemiddelen ingezet: posters, flyers, advertenties, online communicatie (social media als; twitter, hyves etc.) en de website. Het culinaire evenement is goed ontvangen door zowel de restaurants als de gasten. In totaal zijn er ruim 300 extra personen (320 couverts), verspreid over de deelnemende restaurants, naar de Scheveningse Haven gekomen. Al met al was deze eerste editie van Proef de Scheveningse Haven succesvol te noemen, de Minerva was alle drie avonden goed gevuld. Internet - De website scheveningen.nl was onderdeel van www.denhaag.com en bevatte toeristische informatie over Scheveningen. Deze site was actief tot 31 oktober 2009 en is daarna opgegaan in de algemene website van de gemeente Den Haag. Helaas hebben we niet de volledige cijfers kunnen traceren, doordat de host van de website het contract met de provider heeft ontbonden. Uit de rapportage die we hebben ontvangen van Sitestat blijkt dat het aantal bezoekers naar Scheveningen.nl t.o.v. 2008 redelijk stabiel blijft. De website is goed bezocht met ruim 275.000 unieke bezoekers per jaar. - Voor de website scheveningendenhaag.com is in december een nieuwe url: www.scheveningendenhaag.com aangemaakt, die de badplaats verbindt met de stad. Deze website wordt nu nog via een zo genoemde landingspagina verbonden met de informatieve website www.scheveningen.nl en boekingssite van de hotels www.beleefscheveningen.nl. Deze landingspagina is in de stijl van de Beachbreak campagne. De genoemde websites worden geïntegreerd tot één multifunctionele website, waarin partners specifiek kunnen worden opgenomen.

Radio en TV Regionale televisie reclame op nationale televisie zenders. Deze spots zijn ingezet met als doel om het winkelen en uitgaan in Scheveningen te stimuleren en het imago van Scheveningen te verbeteren. De spots zijn uitgezonden tussen populaire (en passend bij de doelgroep) televisieprogramma’s op RTL, Discovery Channel, CNN en voor het Beachstadion EUROSPORT. De spot werd uitgezonden van september t/m half december 2009 in diverse Nederlandse regio’s. In april/mei en augustus/september werd een aantal weken een radiospot gedraaid op 100% NL die de luisteraar diende aan te zetten om lekker een weekend uit te waaien in Scheveningen. Voor de eerste radiospot in het voorseizoen is de website beleefscheveningen.nl ingezet, waar de luisteraar meer informatie kon vinden en direct een hotel kon boeken. Uit de statistieken is te lezen dat in deze periode het bezoek naar de website gestegen is. Outdoor Tijdens het muziekevenement Concert by the Sea is er gebruik gemaakt van een imagofilmpje dat gedraaid is op de flatscreens tijdens het evenement. In de periode november en december zijn er in zowel Den Haag als Rotterdam 3-hoeksborden geplaatst om het evenement Cool Event Scheveningen aan te kondigen aan de voorbijgangers. Voor dit medium werd gekozen om de naamsbekendheid van de badplaats te vergroten. Dit was een samenwerking tussen de evenementen organisator en Stichting Marketing Scheveningen. Het totaal aantal bezoekers aan het evenement ligt rond de 70.000. Strandcampagne 2009 In samenwerking met Stichting Beach Resort Kijkduin werd in januari van 2009 het marketingplan opgesteld. Door omstandigheden en wisselingen binnen het bestuur van Beach Resort Kijkduin, zijn de activiteiten tijdelijk opgeschort en werd besloten een aangepast activiteitenplan op te stellen. De campagne heeft zich met name gericht op de actiematige marketingactiviteiten rondom een drietal evenementen: “de Biënnale, het Piratenfestival en de Intocht van Sinterklaas”. Daarnaast heeft Kijkduin meegelopen in verschillende uitingen van Den Haag Marketing, zoals de Den Haag Informatiegids. Door de stichting is het jaar verder gebruikt om een nieuwe voorzitter te vinden en zijn de financiële zaken opnieuw in kaart gebracht. Eind 2009 is een nieuwe bestuur geformuleerd en wordt voor het jaar 2010 een nieuw marketingplan geschreven.

13

3.1.2. Additionele activiteiten Citymarketing en Recessiemarketing De afdeling recreatief toerisme heeft door het jaar heen een aantal extra campagnes in samenwerking met onder andere Citymarketing uitgevoerd. Naast de organisatie rondom de “The Dutch Fashion Awards 2009” welke in november heeft plaatsgevonden zijn er diverse andere campagnes uitgezet. Vanwege de economische recessie zijn extra activiteiten ingezet om gezamenlijk met de markt Den Haag een economische impuls te geven. Hieronder vallen onder andere campagnes met de hotellerie om meer verblijfstoerisme naar de stad te creëren. Inzake de culinaire propositie, waar Den Haag als Culinaire Hoofdstad wordt neergezet zijn twee zaken in 2009 uitgezet. Hieronder vallen de twee campagnes Wine & Food Association en de Culinaire Hoofdstad. Wine & Food Association Hier gaat het om de coördinatie van de GaultMillau restaurant en hotel gids, waar Den Haag als culinaire stad op de kaart wordt gezet. Deze nauwe samenwerking stamt uit 2008, waar een eerste samenwerking heeft plaats gevonden. Belangrijk hierin is om de Haagse horeca een extra impuls te geven en in dit kader is de opdracht verstrekt voor een strategische driejarige samenwerking met de Wine & Food Assiciation. Deze samenwerking is dus onderdeel van een nationale meerjaren aanpak om de stad Den Haag als een culinaire bestemming te positioneren. The Wine & Food Association is in Nederland toonaangevend op het gebied van marketing, public relations, publicaties (eigen media en voor opdrachtgevers) en organisatie/ondersteuning van wine- en fine food gerelateerde evenementen en projecten. The Wine & Food Association is uitgever van de Nederlandse editie van de internationale restaurant en hotelgids GaultMillau, JAARGIDS WIJN, het belangrijkste wijnmagazine Proefschrift en De ProefKrant. Deze worden breed ondersteund door de diverse websites. Daarnaast is The Wine & Food Association organisator en initiator van diverse maatgevende evenementen met betrekking tot wijn en fijne gastronomische producten. The Wine & Food Association heeft voor Wine Professional, het Proefschrift Wijnconcours, Proefschrift Regionale en Nationale Huiswijncompetities diverse officiële partners welke een belangrijke rol spelen voor Den Haag, te weten:”Koninklijke Horeca Nederland, Alliance Gastronomique, Les Jeunes Restaurateurs d’Europe Nederland, Relais Restaurants, Les Patrons Cuisiniers en het AD Nieuwsmedia, AD|Haagsche Courant”. In totaal zijn er landelijk 40.000 Gault Millau gidsen via winkels verkocht. Hiermee is de Gault Millau de best verkochte restaurant en hotel gids in Nederland. Speciaal is voor Den Haag een restaurant en hotel gids ontwikkeld met een gepersonaliseerde cover. Hiervan zijn 2750 exemplaren gedrukt en verspreid onder belanghebbende. Culinaire Hoofdstad Naast de strategische samenwerking rondom de Gault Millau gidsen, is opdracht gegeven voor een grootschalig culinair evenement op het Malieveld. In november heeft het evenement “Eten en Drinken 2010” plaatsgevonden. Dit wederom voor een extra impuls voor de Haagse horeca. Dit evenement is onderdeel van een nationale meerjaren aanpak om de stad Den Haag als een culinaire bestemming te positioneren. Hierbij zijn vijf (5) landelijke televisie uitzendingen onder de gelijknamige titel geweest, waarin de culinaire kwaliteiten van Den Haag een centrale rol hebben gespeeld. Media partners in deze zijn RTL Nederland en radio 538. Het evenement heeft vier dagen lang op het Malieveld gestaan en 15.000 bezoekers vanuit heel Nederland getrokken. Het TV programma is in vier van de vijf uitzendingen op de zaterdag middag het best bekeken programma van dat moment geweest en heeft in totaal 1,3 miljoen kijkers getrokken. In totaal hebben ruim 90.000 mensen de website bezocht. Hotelmaand en Residentiehotels In oktober en in december tot en met maart 2010 zijn respectievelijk de twee campagnes de Hotelmaand en de Residentiehotels gevoerd. Beide in samenwerking met de hotelsector om het verblijfstoerisme tijdens de economische recessie een extra impuls te geven. De focus van deze twee campagnes lag vooral op acties voor de korte termijn en dan vooral gericht op leisure toeristen. In samenwerking met de Haagse hotellerie (bestuur van de 3-, 4- en 5-sterren hotels) en de organisatie Dining City, is in de maand oktober de Haagse Hotelmaand georganiseerd. Dining City is een wereldwijd (Antwerpen, Parijs, New York, Madrid, Geneve, Hong Kong) bekende online restaurantgids en ontwikkelt verschillende evenementen op culinair gebied. In samenwerking met deze partner is een campagne voor verblijfstoerisme gestart.

14

De eerste doelstelling (het genereren van 1600 kamerboekingen) voor de eerste Haagse Hotelmaand, is helaas niet gehaald. In totaal zijn 594 kamers geboekt, wat slechts een derde is ten opzichte van de in eerste instantie gestelde doelen. Wel hebben ruim 1000 mensen gebruik gemaakt van het arrangement, waardoor de tweede doelstelling wel is gehaald (€ 150.000,- omzet voor de stad Den Haag). Een totaal van € 203.350,- is door de bezoekers in de stad uitgegeven. Alle deelnemers aan de eerste editie van deze campagne zijn goed te spreken over de uiteindelijke resultaten, de samenwerking en de effecten voor de stad op langere termijn. Bijna 85 procent van de hotels heeft aangegeven dat zij tevreden zijn over het concept ‘Haagse Hotelmaand’. En nog eens 61 procent geeft aan de actie in de zelfde vorm in 2010 te willen herhalen. In samenwerking met de Residentiehotels en de organisatie Hoteliers.com, is in de wintermaanden december tot en met maart van 2010 het “Sleep and Park” arrangement uitgerold. Hoteliers.com is een bekend hotel boekingskanaal en werkt reeds goed samen met de Residentiehotels (voorheen Vereniging Hotels en Pensions Scheveningen). De doelstelling van deze extra campagne met de Residentiehotels is het stimuleren van hotel overnachtingen in Den Haag en het verdubbelen van de investering vanuit het extra crisisbudget. Deze extra activiteit zorgt voor directe spin-off en aanvullende media-aandacht. Het arrangement is een koppeling van een overnachting met een parkeerplaats en wordt met name digitaal in de markt gezet. De marketing activiteiten zijn ondersteund door pers en pr activiteiten, de radio zender 100%NL, dagblad De Telegraaf en Wegener. The Hague Festivals Een belangrijk succes voor Den Haag Marketing is de eerste prijs voor de beste marketingcampagne bij de prestigieuze Pinnacle Awards van de International Festivals & Events Association. Het concept The Hague Festivals is bekroond als het op één na beste festival ter wereld. In totaal zijn er in 15 categorieën prijzen aan de festival periode uitgereikt. Daarnaast heeft The Hague Festivals nog prijzen gewonnen in 15 verschillende categorieën waaronder goud voor andere het TV West Festivaljournaal, de landelijke festivalkrant en de mobiele festivalgids. Zilver voor de website en brons voor onder andere de radiospot en evenementenfotografie. The Hague Festivals 2009 heeft 380.600 bezoekers getrokken. Dit zijn 138.870 bezoekers meer dan in 2008 (241.730 bezoekers). Met een stijging van 57% van het aantal festivalbezoekers is hiermee de doelstelling van 20 procent groei van het totaal aantal festivalbezoekers ruim gehaald. Binnen deze gegevens zijn de bezoekersaantallen van Vlaggetjesdag, Parkpop en Zandsculptuur niet mee gerekend om een goede vergelijking met 2008 te kunnen maken. Deze laatste wel meegerekend hebben ruim 1 miljoen (1.034.240) bezoekers dit jaar The Hague Festivals bezocht. Dit jaar is er voor het eerst onderzoek gedaan naar het imago van The Hague Festivals (zie § 2.1). Het campagnebeeld van The Hague Festivals 2009 is ontworpen door studenten van de Koninklijke Academie Beeldende Kunsten (KABK) en viel onder andere op door helder en fel kleurgebruik en heeft voor herkenbaarheid van de festivalperiode gezorgd. De marketingcampagne voor The Hague Festivals was dit jaar op regionaal en landelijk niveau uitgezet waarbij is ingezet op print activiteiten (41 procent), zoals de festivalkrant en advertenties. Daarnaast werd er gericht geadverteerd op radio en tv met spots en het festivaljournaal (27 procent). Er is minder ingezet op outdoor gebied (16 procent) en een online campagne (3 procent). De zichtbaarheid van de festivalperiode in de stad was hierdoor minder groot en ook op internet was The Hague Festivals minder goed zichtbaar dan bij overige activiteiten. Uit het gehouden onderzoek is gebleken dat ‘word of mouth’ , krant en posters de belangrijkste bronnen van informatie zijn geweest voor degenen die bekend zijn met de festivals van The Hague Fesivals. Inzet online De website was dit jaar naast het Engels ook vertaald naar het Duits en Frans. In 2009 trok de website 55.000 unieke bezoekers, dat is een stijging van 66 % ten opzichte van het jaar ervoor, toen er 33.000 unieke bezoekers waren. Samenwerking Met de evenementenorganisatoren zijn dit jaar ook een aantal marketingactiviteiten gezamenlijk uitgezet. Zoals de inzet van driehoeksborden in de grote steden en gezamenlijke inkoop van de festival t-shirts. Door deze uniforme aanpak en uitstraling is meer bekendheid en eenheid gecreëerd en konden kosten bespaard worden. Internationale Dag van de Vrede (20-21 september 2009) Den Haag heeft als doelstelling om de stad de komende jaren verder op de kaart te zetten als Internationale Stad van Vrede en Recht, bij de Haagse bevolking, in Nederland en internationaal.

15

Het project werd in 2009 wederom geleid vanuit de gemeente. Den Haag Marketing heeft gezorgd voor het bijhorende marketingplan, de inkoop van marketingcommunicatie middelen en de internet coördinatie. De evaluatie van de Internationale Dag van de Vrede heeft nog niet plaatsgevonden, hierdoor zijn de resultaten van de marketing campagne nog niet bekend. Om bekendheid te geven aan de Dag van de Vrede is er een - festivalkrant uitgebracht als bijlage in de zondag Telegraaf (695.000 stuks). Daarnaast is geadverteerd in de Haagenda, de NL magazines in de vier grote steden en landelijk in regionale dagbladen van Wegener. - De website dayofpeace.com heeft in totaal 4.521 unieke bezoekers getrokken, die gemiddeld 2:45 minuten op de site verbleven. Daarnaast is er een Google Adwords campagne uitgevoerd om de vindbaarheid van de website te vergroten, ruim 31% is via de zoekmachine op site gekomen. - De stad zelf was aangekleed met vlaggen en banieren in Day of Peace stijl en boven de stad zweefde een zeppelin. Daarnaast werden er twee trams ingezet om bekendheid te genereren bij de bewoners en bezoekers. Mobiel internet Om het Haagse toeristische bedrijfsleven een extra impuls te geven, is er een mobiele stadsgids in het Nederlands en Engels ontwikkeld. Deze stadsgids is voor de bezoeker aan de stad gratis opvraagbaar voor op de mobiele telefoon. De gids geeft de bezoeker en toerist naast informatie over attracties, musea, restaurants, strand, winkelgebieden, ook informatie over evenementen en festivals. Uniek aan de applicatie zijn de vele points of interests (POI’S). Dit zijn er namelijk meer dan 1.000 waarvan ook nog eens alle POI’S op de offline maps te bekijken zijn. De applicatie bevat meer dan 500 foto’s en is compatible voor vrijwel alle toestellen. Tijdens een dagje Den Haag zullen bezoekers ten slotte dankzij de ‘real time WEER update’ op het weervlak niet voor verrassingen komen te staan. Naast de applicatie is er ook een mobiele site gebouwd met tevens een online agenda. De mobiele site is per mobiel beschikbaar via de link www.denhaag.nl Voor de nieuwe mobiele gids voor stad en strand, welke in oktober 2009 is uitgebracht, is een speciale button ontworpen, welke op alle relevante media uitingen van Den Haag Marketing naar consumenten wordt meegenomen. Op deze button wordt gecommuniceerd dat men het woord “Den Haag” kan sms’en naar 5040 voor de gratis mobiele gids voor stad en strand. De mobiele gids is vanaf de lancering gemiddeld dertig keer dag per sms opgevraagd en ook daadwerkelijk gedownload. Opvallend aan dit overzicht is dat de aanvragen in het weekend een stuk hoger liggen dan doordeweeks. Naast de mobiele gids wordt er ook volop gebruikt gemaakt van de mobiele website. De mobiele site is per mobiel beschikbaar via de link www.denhaag.nl. Gedurende The Hague Festivals werd de mobiele agenda ruim 7.000 keer per sms opgevraagd, waarbij 4.500 bezoekers daadwerkelijk de applicatie op hun mobiele telefoon hebben gedownload. Daarnaast hebben er 1.500 unieke bezoekers de mobiele website bezocht. Uit de evaluatie van The Hague Festivals is naar voren gekomen dat de mobiele festivalgids als zeer nuttig is ervaren. Extra Marketingactiviteiten / Agenda campagne Deze extra campagne werd ontwikkeld om de markt te ondersteunen en op die manier een extra impuls en aandacht te genereren voor Haagse evenementenorganisatoren. Door een gestructureerde samenwerking met onder andere de culturele sector in Den Haag Crossing Border en Holland Dance, Scheveningen, Kijkduin en de Binnenstad en individuele organisatoren van gratis toegankelijke evenementen is een jaar lang campagne gevoerd. Deze campagne is onder de doelgroep ‘stedelingen die uit alles het maximale willen halen ’ in samenwerking met NL Unlimted uitgezet. NL Unlimited is de uitgever van de stadsmagazines NL10, NL20, NL30 en NL70 in de Randstad. Het gaat hier om extra marketingactiviteiten ontwikkeld in samenwerking met Bureau Citymarketing van de Gemeente. Deze uitgaansagenda’s verschijnen tweewekelijks op woensdag en worden via meer dan 2700 herkenbare displays bij onder andere Albert Heijn, Bruna, Pathe-bioscopen, Hogescholen, fitnesscentra en horecagelegenheden in Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Den Haag verspreid in een oplage van 180.000 exemplaren. In de zomermaanden zijn de magazines ook te vinden bij de meeste strandpaviljoens in Zandvoort, Bloemendaal, IJmuiden en Scheveningen.

16

3.2 Cultuur Marketing

3.2.1. Inleiding Cultuurmarketing draagt eraan bij dat meer (internationale) bezoekers Den Haag bezoeken, en meer bewoners van Den Haag (intensiever) gebruik maken van het cultuur aanbod in de stad. Cultuurmarketing wordt ingevuld door Den Haag Marketing door het promoten van het complete culturele aanbod van Den Haag en regio. Enerzijds door middel van het merk Haags UITburo de participatie van de Haagse inwoners aan het culturele aanbod te verhogen, anderzijds door middel van cultuurmarketing op doelgroep gerichte projecten het (collectieve) culturele aanbod van Den Haag in te zetten om meer bezoekers naar de stad te trekken. In de afgelopen jaren heeft de nadruk binnen cultuurmarketing sterk gelegen op de produkten en diensten van het Haags UITburo. Produkten en diensten die vooralsnog gericht zijn/waren op het stimuleren van de inwoners van Den Haag en regio (intensiever) gebruik te maken van het Haagse culturele aanbod. Op projectbasis zijn ook trajecten gestart om op basis van het culturele aanbod van de Den Haag meer bezoekers naar de stad te trekken. Echter, de focus van de unit cultuurmarketing heeft altijd gelegen op de Haagse inwoners. In opdracht van Gemeente Den Haag (OCW en Citymarketing), Den Haag Marketing en Directieoverleg Haagse Podia (DP) is bureau LaGroup in 2009 gevraagd een strategische notitie Collectieve Cultuurmarketing Den Haag op te stellen. Vanuit alle culturele disciplines binnen maar ook buiten Den Haag is input geleverd middels (online) interviews. In 2010 zal door Den Haag Marketing, in samenwerking met Gemeente en culturele instellingen in Den Haag, “handen en voeten” gegeven worden aan de conclusies en aanbevelingen uit dit rapport. Medio 2009 heeft een herstructurering van de unit cultuurmarketing plaatsgevonden zodat ook organisatorisch Den Haag Marketing haar rol kan pakken in de implementatie van de bovengenoemde collectieve cultuurmarketing strategie. In afwachting van de conclusies en aanbevelingen in de strategische notitie collectieve cultuurmarketing Den Haag is het jaar 2009 derhalve een jaar geweest waarin de bestaande produkten en diensten van het Haags UITburo zijn gecontinueerd. Paragraaf 3.2.2. geeft een weergave van de resultaten van deze produkten en diensten, in paragraaf 3.2.3. wordt ingegaan op de resultaten van de projecten (collectieve) cultuurmarketing.

3.2.2 Het Haags UITburo Het Haags UITburo is onderdeel van het Nederlands UITburo. dé distributeur van agenda-informatie op het gebied van cultureel uitgaan in Nederland met het doel cultuurparticipatie te vergroten. Het Uitburo netwerk bestaat inmiddels uit 16 regionale Uitburo’s. Elk regionaal Uitburo is onafhankelijk en zelf verantwoordelijk voor de eigen lokale Marketing, PR en Sales. Het Nederlands Uitburo richt zich aansluitend daarop alleen op landelijke marketing activiteiten. Daarnaast faciliteert en coördineert het Nederlands Uitburo gezamenlijke projecten van verschillende Uitburo’s. Door allen te werken onder hetzelfde merk, met dezelfde database en overeenkomstige producten wordt het merk Uitburo steeds sterker en herkenbaarder.

Produkten en diensten van het Haags UITburo 1. Het UITMagazine. Met dit magazine worden lezers geïnformeerd, door middel van artikelen, tips, aanbiedingen en een van dagtot-agenda, over activiteiten op het gebied van podium- en beeldende kunsten in de regio Haaglanden en zo tot (meer) bezoek aanzetten. In de zomermaanden verscheen een juni-, juli-, augustusnummer met nadruk op de diverse festivals. Het septembernummer stond in het kader van het nieuwe culturele seizoen en het Haags UIT Festival. De complete programmering plus beschrijving van alle optredenden en activiteiten was in het magazine opgenomen. Deze pagina’s werden integraal overgenomen op de site van het Haags UIT Festival. De oplage bedroeg 75.000 exemplaren en werd (naast de ‘normale’ distributie) verspreid op een aantal extra locaties: Centraal Station (10.000), het Plein, huis aan huis in Bezuidenhout en Ypenburg (7.000) de horeca Scheveningen, wachtkamers van huisartsen en sportcentra (totaal 5.000). Het budget voor de extra verspreiding kwam via DOEN.

17

Vanaf het septembernummer was het UITmagazine ook digitaal te lezen via www.haagsuitburo.nl Het aantal abonnementhouders van het UIT Magazine was eind 2009 2.705. Dit is een afname ten opzichte van 2008 van 5%. Een daling die deels te verklaren is doordat er in 2009 nauwelijks tot geen promotie heeft plaatsgevonden van de produkten en diensten van het Haags UITburo. Ook toenemend internetgebruik zorgt ervoor dat de behoefte aan een fysiek magazine met de complete culturele agenda afneemt. Uitgave in eigen beheer Met ingang van het septembernummer wordt het UITmagazine in eigen beheer uitgegeven. Dat wil zeggen dat het financiële risico bij Den Haag Marketing is komen te liggen en dat de advertentieacquisitie in eigen beheer is genomen. Daarnaast werd (tegen betaling) een kaart van het Nationale Toneel, een seizoenbijlage van het Residentie Orkest plus een informatiefolder van The New Dutch Academy, meegezonden naar de abonnementhouders. In het oktobernummer werd de gehele gids van Festival De Betovering in het magazine ingeniet. In december werden flyers van De Notekraker en Winternachten meegezonden. Om de verkoopresultaten naar aanleiding van het Magazine te kunnen meten is Den Haag Marketing afhankelijk van de medewerking van de theaters aangezien de kaarten daar gereserveerd worden. De lezersaanbieding van het restaurant van de maand (tweede persoon eet voor de helft van de prijs) leverde gemiddeld 60 couverts per keer op.

2. 65+ Theaterarrangementen (in theaterseizoen sept. - juni) Met speciale 65+ theaterarrangementen bereikt het Haags UITburo een groot aantal senioren dat niet zelfstandig meer naar het theater wil/kan gaan. Vier keer per jaar wordt een op de doelgroep geselecteerd aanbod in een boekje gecommuniceerd waarop kan worden ingeschreven. Doelstelling is om per seizoen minimaal 1.000 ouderen naar het theater mee te nemen. Deze doelstelling is gemakkelijk behaald, 1.105 ouderen hebben daadwerkelijk door dit project een voorstelling kunnen bezoeken. 3. UITpas De UITpas is voor de consument vooral een kortings- en voordeelpas, maar voor de theaters en gezelschappen een marketinginstrument bij uitstek. Naast de persoonlijke gegevens wordt ook het interesseprofiel van de UITpashouder vastgelegd. Op basis van de ledenbestanden kan op maat aanbod gegenereerd worden richting de klanten. Inclusief de tijdens het UIT Festival verkregen nieuwe UITpashouders (274) bedroeg het aantal UITpashouders 7.787 per 31 december 2009. Dit is een netto afname ten opzichte van 1 januari 2009 van 49 UITpashouders (-0,6%) Conclusie is dat gerichte acties op UITpasverkoop (abonnementencampagne, Haags UIT Festival) zeker effect hebben maar we daarnaast meer focus moeten leggen op behoud van vaste klanten. Zeker in deze tijd van recessie zien we het aantal opzeggingen van de UITpas toenemen. Daar er geen budget was voor promotie en acties is de aanwas van nieuwe UITpashouders miniem. Het bestand van UITpashouders (naw-gegevens en interesseprofiel) wordt op reguliere basis door de theaters en gezelschappen opgevraagd en gebruikt voor eigen dm activiteiten. 4. Haags UIT Festival De organisatie van het Haags UIT Festival is door licentiehouder Den Haag Marketing gegeven aan DOEN. Een begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van het Directieoverleg Haagse Podia en Den Haag Marketing had zeswekelijks nauw overleg. Het Haags UIT Festival vond plaats op 6 september 2009. Er waren meer dan 100 standhouders op de informatiemarkt. Dit jaar werden de stands voor het eerst geclusterd naar discipline. Het geschatte bezoekersaantal is 70.000. In de evaluatie van het Haags UIT festival werd aangegeven door de theaters dat editie 2009 voor hen een zeer succesvolle is geweest. Voor de eerste maal is ook een reële inschatting gemaakt van het aantal bezoekers, in tegenstelling tot voorgaande jaren. Een extra podium was geplaats voor amateurskunst. Culturalis (centrum voor amateurkunst) verzorgde de gehele dag de programmering voor dit podium met amateurorkesten en gezelschappen uit Den Haag. . Voor de eerste maal is de Denneweg actief betrokken bij het HUF met een eigen programmering. Gezien de drukte en de opkomst van een “eigen publiek” dat ook het Festival heeft bezocht was dit een waardevolle uitbreiding va het programma. 70.000 bezoekers hebben het Haags UITfestival bezocht. Cijfers van voorgaande jaren zijn niet bekend. In de evaluatiemeeting van de begeleidingscommisie is aangegeven dat het Festival zeer positief is ervaren, zowel op aantallen bezoekers als kaartverkoop (cijfers volgen in Q4). Dit festival 2009 was “één van de betere edities”. Alhoewel de doelstelling van 80.000-100.000 bezoekers dus niet is behaald was het een succesvol Festival en moet de doelstelling op aantallen bezoekers worden herzien. 5. UITbestelgids (voorverkoopcampagne voor het nieuwe theaterseizoen)

18

In de UITbestelgids kan de cultuurliefhebber aan het begin van het seizoen zelf een abonnement op maat samenstellen. Dat wil zeggen dat hij/zij kan kiezen uit het aanbod van de deelnemende theaters en gezelschappen in soort voorstelling, theater en aantal. De UITbestelgids is conform planning begin mei verschenen in een oplage van 25.000. In 2009 waren er minder bestellers die ook minder per bestelling bestelde dan in 2008. Dit heeft een aantal oorzaken: naast de recessie die bestellers afwachtend heeft doen zijn, is er een tendens te zien dat steeds korter vantevoren het besluit wordt genomen een voorstelling te bezoeken. Daarnaast heeft een aantal theaters besloten populaire voorstelling niet meer in abonnementvorm via de gids aan te bieden en is het aantal door de theaters ter beschikking gestelde tickets afgenomen. Deze argumenten hebben eraan bijgedragen dat we in 2010 geen UITbestelgids zullen uitbrengen. 6. Theater Guide (engelstalig seizoensoverzicht incl. bestelfunctie) De abonnementencampagne vanuit de theatre guide heeft nauwelijks directe verkoop opgeleverd in de vorm van bestellingen in de voorverkoop bij het Haags UITburo. De verkoop die de gids bij de theaters heeft gegenereerd is niet bekend daar dit door de theaters niet wordt bijgehouden. De Engelstalige gids was wel veel gevraagd maar had vooral een informatieve functie, de gehele voorraad van 10.000 stuks is dan ook uitgeput. Tot directe verkoop heeft de gids echter niet geleid. 7. UITmail De UITmail is de digitale nieuwsbrief van het UITburo. Geïnteresseerden ontvangen elke maand digitaal tips en aanbiedingen uit het theateraanbod op basis van het door henzelf aangegeven interesseprofiel. Aan het eind van 2009 is het gehele adressenbestand van de Uitmail opgeschoond. De cijfers van 2009 zijn daarom niet direct naast die van 2008 te leggen. Wel is het aantal Uitmail-aanmeldingen ook in 2009 flink gestegen met ongeveer 1.000. Het totaal aantal UITmailontvangers volgens het nieuwe mailsysteem, ontdaan van alle uitschrijvingen, dubbelingen en dergelijke, bedraagt 9.460. Dit is het aantal e-mailadressen waar daadwerkelijk Uitmails naar verzonden worden. 8. www.haagsuitburo.nl De website van het Haags UITburo biedt een compleet en actueel overzicht van voorstellingen in Den Haag en regio, redactionele achtergronden, toelichtingen, tips, aanbiedingen en specials. Maandag 6 december lanceerde het Uitburo-netwerk een geheel vernieuwde portal. Daarmee hebben de 17 regionale Uitburo's en het Nederlands Uitburo overzichtelijke websites in een nieuwe vormgeving gekregen. Met de nieuwe sites wordt het nog makkelijker om culturele informatie zowel op regionaal als op landelijk niveau te vinden en onder de aandacht te brengen. De 17 regionale sites vormen een geheel met de landelijke portal. De lancering van het vernieuwde uitburo.nl maakt onderdeel uit van een volledige vernieuwing van de ICT infrastructuur die het Nederlands Uitburo realiseert. Vanaf januari 2010 wordt gewerkt aan de doorontwikkeling van de site waarbij nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd. Eind december is er ook een mobiele versie van de website beschikbaar gekomen. De website is 251.781 keer bezocht door 188.197 bezoekers. Er zijn 1.347.473 webpagina’s bekeken, dat komt neer op een gemiddelde van ruim 5 pagina’s per bezoek. Vanwege het feit dat er in 2009 is overgestapt op een ander statistiekprogramma is het lastig een vergelijking te maken met de cijfers uit voorgaande jaren. 2009 is derhalve een nulmeting. 9. Website Haags UIT Festival Het aantal unieke bezoekers dit jaar was 13.102, met een gemiddeld aantal bekeken pagina’s van 5,4 in ongeveer 4 minuten. Vorig jaar was het aantal unieke bezoekers 12.535; geen schokkende stijging dus. De meeste bezoeken aan de site vinden plaats in de week voorafgaand aan het UITfestival.

10. Social media In 2008 is begonnen met het inzetten van social media. In 2009 is dit verder uitgebreid. Naast Hyves, Youtube en Flickr is afgelopen jaar met name Twitter ingezet om actief met cultuurgeïnteresseerden en bezoekers van Den Haag te communiceren. We monitoren wat er over Den Haag en de Haagse cultuur gezegd wordt op Twitter, gaan conversaties aan en geven antwoord op cultureel-toeristische vragen van regionale, nationale en internationale bezoekers. In 2009 is het aantal mensen dat het Haags Uitburo-account op Twitter volgt, gestegen tot over de 900. 11. Database Alle culturele data wordt door alle UITburo’s in de landelijke database ingevoerd. Zo ontstaat een landelijk overzicht. Met de Haags UITbase bezit het Haags UITburo een unieke, vrijwel complete dag tot dag agenda, inclusief redactionele beschrijving.

19

3.2.3 Projecten (collectieve) Cultuurmarketing Den Haag Danst! Den Haag is met recht een internationale dansstad van formaat en dat moet benadrukt worden. Vandaar dat de gezamenlijke dansorganisaties zich hebben georganiseerd en gezamenlijk de kernboodschap “Den Haag Danst!” op grootschalige wijze willen introduceren en uitdragen. De volgende doelstellingen van Den Haag Danst! zijn geformuleerd: Kwalitatief: • Den Haag op nationaal en internationaal niveau positioneren als dé dansstad van Nederland, mede als versterking van het programma “Attractieve Stad” (onderdeel van de citymarketingstrategie), dat als doel heeft Den Haag als een aantrekkelijke, internationale stad neer te zetten. • Middels Den Haag Danst! versterken van de positionering van Den Haag als cultuurstad, voor zowel de eigen bewoners als de (inter)nationale bezoekers, mede als opstap naar de kandidaatstelling van Den Haag als culturele hoofdstad van Europa 2018. Kwantitatief: Den Haag Danst! draagt bij aan volgende doelstellingen van Citymarketing en Cultuur, zoals vastgesteld in de programmabegroting 2009-2012: • Meer toeristen - aantal hotelgasten uit het buitenland 271.500 - aantal hotelovernachtingen buitenlandse gasten 575.000 (2009) - 4% groei internationaal toerisme • Bestedingen - 2 % groei van het aantal verkochte podiumkaartjes (t.o.v. 2008) - Stijging percentage Haagse inwoners (incl. internationale gemeenschap) dat in de afgelopen maanden minimaal 1 culturele voorziening heeft bezocht naar 66%. In 2009 heeft 55% minimaal één Haagse culturele voorziening bezocht, dit een daling van 3% ten opzichte van 2008 (bron: stadsenquête Den Haag 2009). Hiermee is de doelstelling niet behaald.

Op 6 september heeft tijdens het Haags UITfestival (70.000 bezoekers) de kick off plaatsgevonden van Den Haag Danst! Doelstelling was awareness creëren voor Den Haag Danst! en traffic naar de site genereren middels het werven van leden voor de nieuwsbrief. De landingspagina van de site is live gegaan en de eerste 125 geïnteresseerden hebben zich reeds aangemeld voor de nieuwsbrief. De achterban van Den Haag Danst! (gehele danswereld Den Haag, zowel op professioneel als amateurgebied) is voor een eerste informatiebijeenkomst uitgenodigd. De echte introductie van de Den Haag Danst! campagne heeft plaatsgevonden in het vierde kwartaal tijdens het Holland Dance Festival. In de strategienota “Collectieve cultuurmarketing Den Haag” (zie Inleiding) wordt Dans gezien als imagoversterker van de stad Den Haag. Aan de hand van de conclusies en aanbevelingen uit dit rapport worden in 2010 de doelstellingen en activiteiten van Den Haag Danst! aangescherpt. Het gehele project zal worden verantwoord in jaarverslag en jaarrekening 2010.

Holland Art Cities 2009–2011 In de periode 2009-2011 slaan de vier grote steden (Den Haag, Amsterdam, Rotterdam en Utrecht) de handen ineen voor een megaproject op kunstgebied: Holland Art Cities. Gedurende twee en een half jaar stemmen 10 topmusea in deze steden hun programmering rond drie thema’s op elkaar af. Doelstelling is 150.000200.000 extra (internationale) bezoekers aan de 10 participerende musea in de vier grote steden gedurende de looptijd van het evenement. Inmiddels is thema 1 van Holland Art Cities afgelopen (31 augustus 2009). Bij aanvang van Holland Art Cities was gerekend met 8 tentoonstellingen in het hoofdprogramma en ruim 1.2 miljoen bezoeken. Uiteindelijk zijn 17 tentoonstellingen ingediend door de deelnemende musea en nog eens 20 tentoonstellingen, concerten en evenementen door andere partijen in de vier steden. De positieve ontwikkeling van het programma, de inzet van de musea, de goede ontvangst van Holland Art Cities bij pers- en reisbranche in het buitenland hebben ertoe geleid dat al in juni 2009 de miljoenste bezoeker verwelkomd kon worden, nog voor de opening van de Hermitage. Het totale gerealiseerde bezoekvolume over thema 1 ligt ruim boven begroting. Ruim 1.8 miljoen bezoeken zijn gerealiseerd aan de deelnemende tentoonstellingen in het hoofdprogramma, versus 1,2 miljoen bezoeken in de begroting.

20

De tentoonstellingen vallend binnen het eerste thema in Den Haag (Gemeentemuseum en Mauritshuis) hebben in totaal 267.008 bezoekers getrokken ten opzichte van een begroting van 191.000. Het tweede themacluster (start september 2009) ligt qua bezoekersaantallen voor op schema. In 2008 werd nog rekening gehouden met 7 tentoonstellingen in het hoofdprogramma met 813.000 bezoekers. Voor het thema Jong: Moderne en Hedendaagse Kunst en Design staan per 30 augustus 2009 15 tentoonstellingen gepland met een geraamd bezoekvolume van 1.540.000. Daarnaast zijn er 14 tentoonstellingen en/of evenementen aangemeld voor het nevenprogramma. Voor alle steden geldt dat het bezoekvolume groter is dan oorspronkelijk begroot; voor Amsterdam, Rotterdam en Utrecht gaat het om een factor van ongeveer 1.5, voor Den Haag om een factor 3,5 Door de inzet van de vestigingen van het Nederlands Bureau van Toerisme & Congressen is in een periode van 8 maanden, november 2008- juni 2009, voor Holland Art Cities een free publicity waarde gegenereerd van ruim € 6.545.000. Dit is exclusief de free publicity in Nederland en de waarde gerealiseerd in de Verenigde Staten. Ook de effecten van de opening van de Hermitage zijn nog maar beperkt meegenomen in de cijfers. De free publicity waarde ligt na acht maanden al op een hoger niveau dan de totale free publicity jaarwaarde van eerdere themajaren als Water (2004), Architectuur (2005) en Dans en Muziek (2008). Rembrandt 400 (2006) is het enige themajaar dat qua free publicity op een hoger niveau lag. De bezoekersaantallen aan de tentoonstellingen in het kader van van Holland Art Cities zijn zeer positief te noemen. Willen we als Den Haag meer economische spin off voor de stad realiseren dan moeten we ook (nog) meer toenadering zoeken tot overige (commerciële) partijen in de stad. Dit is absoluut een aandachtspunt in de eerder genoemde implementatie van de strategische notitie “collectieve cultuurmarketing Den Haag”. The Hague Art City Aangezien de beschikking voor 2009 pas in januari 2010 binnenkwam wordt, na overleg met de betrokkenen, het budget in gezet voor de resterende periode die loopt tot mei 2011. Den Haag Jazz Den Haag Marketing heeft in 2008 het initiatief genomen om de krachten van de Haagse jazzwereld te bundelen in een collectief marketingplan. Dit resulteerde in 2009 in de jazzportal www.denhaagjazz.nl die begin dat jaar gelanceerd werd, in nauwe samenwerking met de gemeente Het aantal bezoeken aan denhaagjazz.nl in 2009 bedroeg 36.412, het aantal pageviews was 752.999. De site voldoet dus in een informatie behoefte.

21

4. Business to Business

4.1 Convention Bureau De business unit Convention Bureau binnen Den Haag Marketing bedrijft generieke marketing om Den Haag nationaal en internationaal te profileren als congresbestemming en stad voor zakelijke evenementen. Daarbij werkt het Convention Bureau samen met vrijwel alle partijen die het congresklimaat bepalen. Opzet van het Convention Bureau is het adviseren van potentiële congresorganisatoren en meeting planners met betrekking tot het Haagse aanbod. De activiteiten die ten behoeve daarvan worden uitgevoerd, betreffen in algemene zin: • Vertegenwoordiging en coördinatie van activiteiten op (inter)nationale beurzen; • Coördinatie van mediacampagnes, waaronder die voor het zakelijk en toeristisch bedrijfsleven; • Organisatie van oriëntatiebezoeken aan Den Haag voor potentiële congresorganisatoren of initiatiefnemers; • Initiëren en organiseren van netwerkplatforms en -evenementen; • Behandeling van aanvragen voor congressen en evenementen alsmede bemiddeling tussen aanvragers en toeleveranciers; • Advisering van potentiële congresorganisatoren, begeleiding van (bid)procedures en de vervaardiging van bidbooks; • Publicaties, waaronder het handboek Meetings, Conventions and Incentives (MCI), bedrijven van PR en genereren van aandacht in de vakpers; • Genereren, rubriceren en publiceren van vakkennis en onderzoeksgegevens m.b.t. regionale congressen, databasebeheer voor de nationale en internationale markt voor congressen en zakelijke evenementen. In 2009 zijn de activiteiten zoals bepaald in het beleidsplan 2009 uitgevoerd. Op de nationale en internationale markt is de reeds ingezette marktbewerking voortgezet. Er heeft uitbreiding van de activiteiten op de (inter)nationale associatiemarkt in het kader van en middels het Samenwerkingsverband Stimulering Internationale Congressen (zie onder sub Samenwerkingsverbanden) conform voornemens het Beleidsplan Den Haag Marketing 2009. Op zowel de nationale als ook de internationale corporate markt zijn succesvolle campagnes gevoerd, deels op marketingcommunicatievlak, deels op het vlak van account management. Een nadere toelichting op de communicatiemiddelen, activiteiten en samenwerkingsverbanden treft u hieronder aan. Ook is er een aanzet gemaakt tot het uitbouwen van de incentivemarkt aan de aanbodzijde. In 2010 zal het zaak zijn om te waarborgen dat elke marketingeuro effectief zal worden besteed door – voorzover mogelijk – het monitoren en evalueren van bestedingen vs. opbrengsten om zo een significante return on investment voor alle stakeholders te bewerkstelligen. In de marketingcommunicatiesfeer zijn - ter ondersteuning van de nader te noemen activiteiten de volgende producten ingezet: •

•

•

MCI / Congreshandboek. Het handboek (publicatie 2009) is een tweejaarlijkse printuitgave, oplage 17.000 stuks en heeft als doel een integraal overzicht te bieden van plaatselijke bedrijven welke ingezet kunnen worden bij het organiseren van bijeenkomsten. Haagse Parels / Mediacampagne (advertenties relevante MICE -vakbladen in Nederland + ondersteunende website). De mediacampagne had als doel een gezamenlijk communicatieplatform te bieden aan Haagse partners richting de nationale markt. De respons op de campagne had direct neerslag bij de participerende partners. Advertenties (in relevante MICE-vakbladen in België en Groot-Brittannië) met als doel genereren van awareness. Campagnes hebben als ondersteunend communicatiemiddel gewerkt aan de inspanningen van de acquisiteurs.

Om de marktpartijen met elkaar te verbinden op het gebied van congressen en meetings, potentiële congresorganisatoren te informeren en te motiveren met betrekking tot de bijeenkomstmogelijkheden in Den Haag en het overdragen van de leads die uit voortgaande activiteiten voorkomen aan de Haagse markt zijn onderstaande activiteiten ondernomen: •

Fam-trip UK kennismakingsbezoek voor 15 voorgeselecteerde en gekwalificeerde meetingplanners uit GrootBrittannië (in samenwerking met Rotterdam Marketing); Awareness en bereidheid om in Den Haag te organiseren is noemenswaardig positief beïnvloed.

22

•

Prins voor een Dag soft sales evenement in samenwerking 59 Haagse partners, waaraan 188 meetingplanners uit binnenen buitenland deelnamen om kennis te maken met Den Haag als MICE-bestemming. Doel was het bewerkstelligen van contact tussen aanbod en vraagzijde. De overall evaluatie van Prins voor een Dag was 8,4. Er zijn voorzover bekend een totaal van 89 leads gegenereerd en 18 concrete aanvragen voortgekomen uit het evenement.

•

Site Inspections 32 locatiebezoeken voor congresorganisatoren, meetingplanners en journalisten van MICE-vakbladen; van deze 32 locatiebezoeken waren er 27 concreet gericht op het vinden van geschikte locaties voor een evenement in Den Haag, waren er 4 oriënterend en 1 ter kennismaking (awareness).

•

Internationale Beurzen Deelname aan de internationale vakbeurzen CONFEX (Groot-Brittannië), EMIF (Belgie), IMEX (Duitsland) en EIBTM (Spanje) met als doel het genereren van awareness voor de bestemming Den Haag. Directe resultante waren een 15-tal aanvragen per beurs.

•

Nationale Beurs Event09 - organisatie, coördinatie en communicatie van een gezamenlijke beursstand ten behoeve van ca. 20 Haagse bedrijven met als doel het creëren van een sterk merk Den Haag op de nationale evenementenmarkt.

•

Workshops Op diverse workshops, te weten Confec Red (Malta), Confec Blue (Portugal) en de ICCA Workshop (Zweden) hebben één-op-één afspraken plaatsgevonden met meetingplanners; insteek van deze workshops was awareness, resultante van deze afspraken waren bijna 15 gerichte aanvragen voor Den Haag.

•

Activiteiten in samenwerking met het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen Netwerk event België - een informele kennismaking (exclusief) met ca 10 Belgische meetingplanners); Meet The 4 Elements België - een kennismakingsevenement met een veertigtal meetingplanners (nonexclusief); International Showcase - een kennismakingsevenement op locatie voor ca 60 gekwalificeerde meetingplanners;

•

Aanvragen Verwerking van ca. 150 leads voor partners Den Haag Marketing.

Voorts is in 2009 de procedure inzake het Stimuleringsfonds Internationale Congressen opgesteld in samenwerking met Gemeente Den Haag. Dit Stimuleringsfonds is per mid-2009 actief door acquisiteurs en account managers ingezet ter marketing van Den Haag als congresbestemming. Voorzover bekend hebben een 5-tal congressen met een totaal van 2.725 geprognosticeerde deelnemers aangegeven geïnteresseerd te zijn om aanspraak te maken op het stimuleringsfonds. Tevens is er een opstart gemaakt om invulling te geven aan het Ambassadeursnetwerk, hiertoe is een kandidaat benaderd om hier verder vorm aan te geven. Wegens omstandigheden zijn hier geen verdere acties aan verbonden, doch de intentie is om hier in de toekomst verder vorm aan te geven. In samenwerking met stakeholders is er tevens een Haags Congresmanifest ontwikkeld om een standaard van diensten in de gastvrijheidssfeer te realiseren. Samenwerkingsverbanden Samenwerkingsverband Stimulering Internationale Congressen Dit samenwerkingsverband is bedoeld om meer internationale congressen naar de regio Haaglanden te halen, vooral met het oog op hun economische spin-off voor de stad. Het Convention Bureau coördineert deze samenwerking en vervult de back-office werkzaamheden. De feitelijke acquisitie wordt door acquisiteurs verricht. Op de Britse markt in samenwerking met Rotterdam. Op de associatiemarkt, de markt van overwegend wetenschappelijke congressen en op de Belgische markt werd uitsluitend voor Den Haag acquisitie gepleegd. Ter bewerking van de associatiemarkt is er een (informele) samenwerking gerealiseerd met Delft als universiteitsstad. Tevens is er in 2009 op initiatief van het NBTC en in samenwerking met Amsterdam en Rotterdam en een aanvang gemaakt met de bewerking van de associatiemarkt in Genève. Hiertoe is een acquisiteur onder coördinatie van het NBTC aangesteld. De acquisiteurs converteren elke geïnvesteerde marketingeuro naar respectievelijk €59,- en €88,- op de corporate en de non-corporate markt. Voor België en Genève is deze conversie nog niet bekend, gezien het

23

feit dat activiteiten in het afgelopen jaar zijn opgestart en de resultaten zich pas op langere termijn concretiseren. De registratie van het aantal congresdeelnemersdagen voor 2009 is bij het ter perse gaan van dit jaarverslag nog niet afgerond. Uit de tot dusver bekende gegevens lijken de resultaten uit te komen in de buurt van die van 2008 of iets daaronder. Dit is in lijn met de globale marktontwikkelingen en conform de eerder gestelde verwachtingen ingegeven door de conjuncturele neergang. Het aantal geregistreerde congresdeelnemersdagen aan internationale meerdaagse congressen was in 2008 111.573. De hierdoor gegenereerde economische spin-off voor de stad bedroeg ca. 38,5 miljoen euro. Op de wereldranglijst van internationale associatiecongressen staat Den Haag met 19 congressen in 2008 op een 81e plaats. Dat blijkt uit het overzicht dat ICCA jaarlijks publiceert. Hoewel er een groot aantal internationale congressen in beeld is gebracht, zijn er nog altijd congressen die wel in Den Haag plaatsvinden, maar vanwege veiligheids- of vertrouwelijkheidsredenen niet gecommuniceerd mogen worden. Nationale meerdaagse congressen en internationale congressen van minder dan 40 deelnemers worden niet meegeteld, evenals alle eendaagse bijeenkomsten. Dit betekent dus dat een internationale bijeenkomst zoals de Afghanistan Conferentie ook niet meegerekend wordt in de statistieken, aangezien deze bijeenkomst maar één dag duurde. Onderzoek uit 2007 wijst uit dat de zakelijk toeristische markt, waaronder congressen vallen goed is voor ca. 75% van de hotelovernachtingen in de 3,4,5-sterren hotels. In 2008 en 2009 hebben dergelijk onderzoeken niet plaats gevonden. De verwachting is dat de trend min of meer gelijk is gebleven. Genootschap voor Eventmanagers Het Genootschap voor Eventmanagers is een collectief waarin de meest toonaangevende eventmanagers van in Nederland gevestigde bedrijven en organisaties zijn verenigd. Doelstelling is oa. voorlichting, kennisuitwisseling en gedeelde belangenbehartiging. Den Haag Marketing is preferred partner van het Genootschap voor Eventmanagers en verkrijgt zodoende een platform om in overleg te treden met leden van het Genootschap. Zo zijn de leden van het Genootschap uitgenodigd voor Prins voor een Dag. ICCA Door lidmaatschap van ICCA (International Congress & Convention Association) verkrijgt Den Haag Marketing toegang tot de database van associatiecongresorganisaties en meetingplanners en –professionals. Deze database biedt een overzicht van associatiecongressen welke potentie zouden kunnen hebben voor Den Haag en vormt de informatie de basis waarop pre-acquisitiewerkzaamheden verricht kunnen worden. Den Haag Marketing heeft deelgenomen aan het 48e ICCA Congres in Florence, de ICCA Workshop in Stockholm en de ICCA-programma’s tijdens de vakbeurzen IMEX en EIBTM. Tijdens deze bijeenkomsten bieden partijen de gelegenheid om vak- en marktkennis, trends en analyses en leads uit te wisselen. Mills&Minds Mills&Minds is een in 2006 gestart samenwerkingsverband van vijf Zuid-Hollandse steden (Den Haag, Rotterdam, Delft, Leiden en Zoetermeer) specifiek gericht op de marketing van de regio ten behoeve van de zakelijke (congres)markt. Eind 2009 is door het bestuur van de stichting besloten om het samenwerkingsverband te beëindigen, mede ingegeven door het uitblijven van concreet resultaat, het gebrek aan financiële middelen en de draagkracht om voortzetting te rechtvaardigen. MPI Meeting Planners International (MPI) is de grootste en meest diverse gemeenschap voor eenieder die betrokken is bij bijeenkomsten en evenementen. MPI bouwt aan een wereldwijde community van meetingprofessionals en doet dat door middel van kennis en ideeën te delen, relaties te leggen en marktplaatsen te creëren. In 2009 heeft Den Haag Marketing deelgenomen aan de MPI Conference in Turijn. NBTC Het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) is de organisatie die zich bezighoudt met de marketing van Nederland in binnenen buitenland. Via het merk 'Holland' zet het NBTC Nederland op de kaart als aantrekkelijke bestemming voor zakelijke bijeenkomsten en congressen. Er is sprake van een nauwe samenwerking tussen Den Haag Marketing en het NBTC. Overleg vindt plaats in regionaal convention bureau (RCB)-verband en bij vakbeurzen staat Den Haag Marketing met een desk op de Holland-stand. UIA De Union of International Associations (UIA) is een researchinstituut en documentatiecentrum dat zich bezighoudt met onderzoek en informatievoorziening omtrent international organisaties en internationale verenigingen. Door lidmaatschap van het UIA wordt inzage verkregen in associatiecongressen welke potentie

24

zouden kunnen hebben voor Den Haag. De database van de UIA vormt de basis waarop preacquisitiewerkzaamheden verricht kunnen worden.

25

4.2 Topsport

Ook in het jaar 2009 is uitvoering gegeven aan het Plan van Aanpak Topsport, dat is voortgekomen uit de Topsportvisie 2005-2010. Per hoofdactiviteit is hieronder een toelichting gegeven op de invulling van de activiteiten en de resultaten.

4.2.1 Acquisitie, ondersteuning en promotie van topsportevenementen door: Ondersteuning topsportevenementen Gedurende het hele jaar vonden er in totaal 40 topsportevenementen plaats. De World Tour Beachvolleybal vond in 2009 voor het eerst plaats in Den Haag, in het Beachstadion. Dit grote evenement vormde het hoogtepunt van het strandseizoen deze zomer. Op de finaledag was het ruim 2500 man sterke publiek, in een uitverkocht beachstadion, ooggetuige van een fantastische overwinning van het Nederlandse topteam Schuijl/Nummerdor. Naast dit evenement vonden wederom succesvol de Fortis City-Pier-City, de Siemens Open en de North Sea Regatta plaats, evenals een drielandentoernooi Beach Soccer, met een vol beachstadion tijdens NederlandDuitsland. Tevens vonden er in Den Haag 10 (open) Nederlandse kampioenschappen plaats en nog eens acht evenementen met een sterke internationale bezetting. De loopevenementen Laan van Meerdervoortloop en The Hague Royal Ten waren beide succesvol en kenden een toename in het aantal deelnemers ten opzichte van 2008. Uitbreiden aantal ‘barterdeals’ met bedrijfspartners, die inzetbaar zijn voor evenementen. Er zijn in 2009 14 nieuwe leden toegetreden tot de Sport Business Club. Deze partnerships bestaan deels uit barterdeals en deels uit geldelijke bijdragen. Twee aansprekende (voor Den Haag) nieuwe topsportevenementen naar Den Haag halen. Den Haag Topsport is in 2009 intensief bezig geweest om de organisatie van het WK Hockey 2014 naar Den Haag te halen, in het ADO Stadion. Na de eerste kennismaking van burgemeester en wethouder met de 8 Haagse hockeyverenigingen, is er meermalen contact geweest met vertegenwoordigers van de KNHB. Er is een delegatie van zowel de KNHB als de internationale bond, de FIH, te gast geweest in het Den Haag en in het ADO Stadion. De KNHB heeft binnen Nederland gekozen voor de stad Den Haag, boven Rotterdam, Utrecht en Amsterdam. Dit succes moet nu worden doorgezet, Den Haag en de KNHB gaan nu gezamenlijk een bid uitbrengen voor het WK 2014 richting de FIH. Daarnaast heeft Den Haag zich in 2009 gekandideerd voor een Stopover van de Volvo Ocean Race in 2012. De eerste en tweede fase is daarbij succesvol doorlopen. Echter, door het besluit van Delta Lloyd om toch geen boot in te brengen in de race, verviel de mogelijkheid van een Europese Stop-over. Tevens is een nieuw evenement naar Den Haag gehaald voor 2010: de finale van de Talentencompetitie Hockey Hoofdklasse Heren. In samenwerking met de KNHB en de drie grote verenigingen is het plan voor een talentencompetitie met finaledag in Den Haag tot stand gekomen.

4.2.1 Programmering & exploitatie Hommerson Beachstadion Het doel was om het Hommerson Beachstadion zo optimaal mogelijk te benutten als podium voor topsportevenementen. Het seizoen 2009 is een succesvol jaar geweest voor het Hommerson Beachstadion. Conform de doelstellingen opgesteld in 2007 en ten opzichte van 2008 is het bezoekersaantal toegenomen (32.500, in 2008 24.000), hebben er meer grote (topsport)evenementen (14 in totaal) plaatsgevonden, werd een breder scala aan evenementen georganiseerd en is de media draagkracht toegenomen. Deze positieve ontwikkelingen hebben geresulteerd in een grotere economische spin off en hebben bijgedragen aan het imago van Den Haag als (topsport)stad aan zee. De nationale selecties beachvolleybal, de Beachvolleybal talenten en de nationale selectie beach soccer hebben met regelmaat in het stadion getraind. Ook Stichting Welzijn Scheveningen heeft volop gebruik gemaakt van de mogelijkheden van het stadion voor de organisatie van diverse jeugdactiviteiten. Het stadion heeft dit jaar een recordaantal van 32.500 bezoekers getrokken. De evenementen zijn goed verlopen, de organisatoren zijn over de breedte tevreden, maar hebben ook specifieke wensen geuit ten aanzien van de invulling van bijvoorbeeld de in het stadion aanwezige faciliteiten en de catering. In het jaar 2009 is verkend wat de mogelijkheden zijn voor breedtesportactiviteiten in het beachstadion. Er hebben diverse breedtesportactiviteiten plaats gevonden en hiervoor zal ook in 2010 ruimte worden geboden in de programmering van het stadion. Het dagelijks beheer en de verhuur van niet-evenementdagen was uitbesteed aan een derde partij. De commerciële verhuur van het stadion komt op gang, maar draagt nog maar beperkt bij aan de exploitatie.

26

Er is een uitgebreide evaluatie gemaakt van het Beachstadion, waarin dieper op bovenstaande punten wordt in gegaan.

4.2.3 Versterken typisch Haagse topsportevenementen Revitaliseren van enkele van de ‘oude’ Haagse dagen. De Haagse Korfbaldagen vormden dit jaar het podium voor een breed korfbaloffensief: er zijn dit jaar diverse projecten gestart om het topkorfbal in Den Haag en omgeving verder te ontwikkelen, gekoppeld aan het EK Korfbal dat in 2010 (deels) in Den Haag plaats zal vinden. Alle korfbalverenigingen in Den Haag en directe omgeving zijn hierbij betrokken, evenals diverse oud-topkorfballers. Met de drie grote hockeyverenigingen is gewerkt aan een nieuwe variant van de Haagse Hockeydagen. Het vroegere toernooi aan het begin van de competitie was nu niet meer opnieuw inpasbaar in de bestaande schema’s. Gezamenlijk is gekomen tot een ‘tophockeydag’, die plaats zal vinden in maart 2010. In samenwerking met de KNHB is een talentencompetitie gerealiseerd voor de Heren Hoofdklassen, die afgesloten wordt met een finaledag in Den Haag. Diverse andere topwedstrijden tussen Haagse Hoofd- en Overgangsklasseteams zijn op deze dag geprogrammeerd rondom deze finale. Deze dag biedt de jeugd alle mogelijkheid om hun Haagse Hockeyhelden aan het werk te zien. Eind 2009 zijn gesprekken gestart om te kijken of ook de Haagse Cricketdagen weer terug kunnen keren. Aansprekende, bij Den Haag passende, evenementen naar Den Haag halen. Naast de diverse surfevenementen zullen er in 2010 ook, voor Den Haag nieuwe, zeilevenementen plaats vinden: het WK J22 en het WK 470 zullen in Den Haag plaats vinden. Vergroten betrokkenheid Haagse sportgemeenschap en Haagse scholen bij de dagen. De samenwerking met Sportsupport (afdeling gemeente – OCW) is geïntensiveerd, om gezamenlijk te komen tot structurele betrokkenheid van scholen en/of verenigingen bij topsportevenementen. Met de Haagse Hogeschool en Mondriaan wordt gewerkt aan een projectplan voor het Sportbureau, waarmee studenten georganiseerd ingezet kunnen worden voor onder andere de ondersteuning van Haagse evenementen.

4.2.4 Ondersteunen Talenten & Topsporters Ondersteunen sporters met A, B, HP, IT, NT, Bel status volgens (door Olympische Netwerken) vastgestelde Basispakket ondersteuning. In het eerste half jaar zijn de vereiste intakes met de sporters gevoerd, naar verwachting. Er is een succesvolle informatieavond georganiseerd voor sporters, ouders en begeleiders: ± 200 mensen aanwezig die allemaal 2 a 3 inhoudelijke, topsportgerelateerde workshops hebben gevolgd. In het derde en vierde kwartaal is veel tijd en aandacht besteed aan de (her)registraties van de talenten en topsporters. Voor de ondersteuning van de sporters met een A, B of HP status, is Marloes Wesselink aangetrokken als stagiaire. Marloes is lid van Beach Team Holland en is als topsporter de aangewezen persoon om de A- en B- sporters te ondersteunen. Met het faciliteitennetwerk dat wordt ingezet ten behoeve van de topsporters is in 2009 een kwalitatieve slag gemaakt. Het bestand van dienstverleners is opgeschoond en gaat nu toe naar een kleiner netwerk van (zeer) actieve dienstverleners. Selectie ‘Haags Goud’ optimaal ondersteunen In 2009 zijn er vier nieuwe leden toegevoegd aan de Haags Goud Selectie: hockeyer Goof van der Kamp, de zeer jonge snowboarder Dimi de Jong, het taekwondotalent Ahillya Karia en topbeachvolleybalster Marleen van Iersel. Daarnaast is met behulp van oud-international Lisanne Lejeune een mentorprogramma opgezet voor deze selectie, waarbij oud-topsporters een mentorrol gaan vervullen voor de talenten van nu. De succesvolle kick-off van dit mentorprogramma vond plaats op 2 juni 2009. Inmiddels hebben alle Haags Goud talenten een eigen mentor. Mentoren zijn onder andere Lisanne Lejeune, Troy Douglas, Michael Boogerd, Marcella Mesker, Bram Lomans en Thomas Bos. Invulling ondersteuning topsporters op onderwijsinstellingen realiseren volgens afspraak. In het eerste kwartaal is bij alle onderwijsinstellingen reeds een spreekuur sportfysiotherapie ingevoerd en zijn topsportcoördinatoren aangesteld. Er is inmiddels frequent overleg tussen de topsportcoördinatoren van de onderwijsinstellingen HHS, Mondriaan en Segbroek. Vanuit Den Haag Topsport is de coördinator topsport hier in de loop van het jaar bij aangeschoven, om de onderlinge samenwerking nog verder te verbeteren en in te richten. Het intensievere contact van Den Haag Topsport met de scholen en tussen de scholen onderling, heeft inmiddels concrete afspraken opgeleverd. Eén van de afspraken is dat de sportmedische workshops voor

27

de geregistreerde talenten en topsporters op deze onderwijsinstellingen voortaan op school, tijdens schooltijd plaats zullen vinden. Hierdoor is 100% opkomst bij de workshops gegarandeerd. Voor dit schooljaar is gekozen voor de workshops mediatraining, mentaal, voeding en doping. Het is van groot belang dat de sporters ook op deze aspecten goed geïnformeerd en begeleid worden. Verder uitbouwen en invullen trainer/coachplatform. In het eerste kwartaal heeft een succesvolle bijeenkomst plaats gevonden, met rond de 25 trainers/coaches. Daarin werd ingegaan op het onderwerp ‘flow’ en de invloed van stress op je prestaties. In de tweede bijeenkomst van dit jaar is door zo’n 20 aanwezige toptrainers met een deskundige gesproken over het thema ‘Drop-outs’ in de sport, en hoe daarmee om te gaan. Ook de derde bijeenkomst was druk bezocht, en stond in het teken van nut en noodzaak van bewegingsanalyses in de sport. Deze bijeenkomst werd opgezet in samenwerking met het Sportbureau van de Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan.

4.2.5 Ondersteuning Topsportverenigingen & Trainingscentra Verdere invulling en uitwerking 1-op-1 servicecontracten met Topsport Verenigingen(TSV’s). In 2009 zijn met alle 20 Topsportverenigingen één-op-één gesprekken gevoerd. Bij de meeste verenigingen heeft dit geleid tot concrete afspraken voor ondersteuning. Enkele voorbeelden: met hockeyclub Craeyenhout zijn afspraken gemaakt over ondersteuning bij loopscholing en extra trainingsmogelijkheden; Handbalvereniging Hellas heeft een bijdrage ontvangen in de kosten die de Europacupdeelname van de dames met zich mee brengen. Daarnaast is het project afgerond waarin gekeken is naar mogelijke verbeterpunten in de jeugdopleiding bij enkele TSV’s (Lu Gia Yen, HRC, Hellas en HGC). Dit onderzoek heeft concrete verbeterpunten opgeleverd, die in overleg met de verenigingen verder zijn opgepakt. Na deze succesvolle pilot, wordt het project nu ingezet bij weer 4 nieuwe TSV’s. Tevens is, in samenwerking met Citymarketing, met vijf TSV’s (met TV-potentieel) gekomen tot afspraken over boarding voor Den Haag (de vlieger) en voor Haags Goud (het beeldmerk voor de Haagse Topsport). Deze vijf verenigingen zijn hiermee financieel ondersteund en meer herkenbaar geworden als Haagse Topsportvereniging. Toename realiseren in aantal officieel erkende Nationaal Trainings Centrum (NTC’s) en Regionale Trainings Centra’s (RTC’s) , via Sportbonden. Na de succesvolle accreditatie van het Nationaal Trainings Centrum (NTC) Beachvolleybal is nu de accreditatie van het NTC Zeilen in gang gezet. In 2009 is onderzocht welke mogelijkheden en kansen er zijn voor NTC’s. In afwachting van de ontwikkelingen rond het Zuiderpark, is besloten in te zetten op verdere versterking van de (potentieel) erkende NTC’s en RTC’s. Met de RTC’s is veelvuldig contact geweest. We hebben informatieavonden georganiseerd bij Nederlandse Beachvolleybal School, de Badminton Academie Zuid-holland en het RTC Shorttrack. Op deze informatieavonden wordt duidelijk gemaakt welke ondersteuning er door ons aan de sporters geboden kan worden. bij de NTC’s en RTC’s worden workshopprogramma’s georganiseerd op sportmedisch gebied, op basis van de specifieke behoefte van het trainingscentrum. Naar behoeven ondersteunen reeds benoemde NTC’s. De samenwerking met en de ondersteuning van het NTC beachvolleybal en het NTC i.o. Zeilen verloopt voorspoedig. 4.2.6 Relatiemarketing (spin in het web) Versterken van de band tussen bedrijfsleven en topsport in Den Haag, ter bevordering van het topsportklimaat in Den Haag. De netwerkevenementen worden nu thematisch ingevuld. Het eerste netwerkevenement vond plaats bij ADO en was opgezet rond het thema ‘WK Hockey 2014’. De ruim 80 aanwezigen kregen inzicht in de inspanningen van gemeente en Den haag Topsport om de organisatie van dit WK richting Den Haag te trekken. Tijdens de Siemens Open vond het tweede netwerkevenement van Den Haag Topsport plaats. Deze avond stond in het teken van van het nieuw ontwikkelde communicatieprogramma ‘Haags Goud’. Wederom was de opkomst hoog, en konden de ruim honderd aanwezigen genieten van de fantastische ambiance en een tenniswedstrijd op hoog niveau. Het derde netwerkevenement is traditiegetrouw het Beachvolleybaltoernooi. Deze avond vond plaats tijdens de World Tour Beachvolleybal in het beachstadion, en werd vooraf gegaan door de uitreiking van de Gulden Ooievaar. De vierde bijeenkomst was bijzonder, want dit jaar is voor de eerste maal het Haags Goud Topsportgala georganiseerd door Den Haag Topsport. Lancering Haags Goud Topsportgala in december 2009 Om (extra) aandacht te genereren voor topsport- en breedtesportkampioenen riep de gemeente Den Haag een aantal jaar geleden het sportgala in het leven. De formule van het sportgala hinkt op twee gedachten.

28

Beide doelgroepen in één en dezelfde ambiance ontvangen en huldigen, mist z’n doel. Met ingang van 2009 is daarom het sportgala verdeeld over twee verschillende bijeenkomsten: het Topsportgala en de Huldiging van Haagse kampioenen. De organisatie van het Topsportgala werd in 2009 overgedragen aan Den Haag Topsport. Middels het topsportgala komen topsporters meer in het middelpunt van de belangstelling te staan. Ook versterkt het gala de binding met prominenten uit de sportwereld en het zakenleven. Tevens biedt het topsportgala een mogelijkheid tot de profilering van ‘Haags Goud’ door koppeling van dit marketing & communicatie concept aan het evenement. Het ‘Haags Goud Topsportgala’ is een goede stap voor de ontwikkeling van de relatiemarketing van Den Haag Topsport. Gastheer Tom Egbers presenteerde in theater Diligentia een boeiend programma met een goede mix van inhoud en entertainment. De opkomst was goed, zowel het aantal gasten als de status van de gasten. Het evenement heeft veel media-aandacht opgeleverd. Tijdens de avond was het Haags Goud beeldmerk prominent aanwezig. Toename betrokkenheid ex-topsporters realiseren. Inmiddels zijn er 10 oud-topsporters actief betrokken bij de Haagse topsport, in de rol van mentor van sporters uit de Haags Goud Selectie. Diverse oud-topsporters waren aanwezig op het Haags Goud Topsportgala. De toegenomen betrokkenheid werkt zeer positief: de ervaring en het netwerk van deze oudtopsporters komt zeer ten goede aan de verdere ontwikkeling van de topsport in Den Haag. Uitreiking Gulden Ooievaar verder optuigen en positioneren. Op 27 augustus is in het Hommerson Beachstadion de prijs uitgereikt door wethouder Sander Dekker. Onder het toeziend oog van ruim 150 genodigden zijn de prijzen voor beste sportsponsor in de categorieën team, individu en sportevenement uitgereikt. Voor het toekennen van de prijs hebben meer dan 15.000 Hagenaars hun stem uitgebracht. De uitreiking van de Gulden Ooievaar is breed uitgemeten in de pers. 4.2.7. Versterking marketing & communicatie topsport in Den Haag Verbeteren algemene marketing & promotie topsport in Den Haag. In 2009 is op initiatief van de Nevobo (volleybalbond) en de KNVB Beach Soccer een TV-programma gelanceerd, ter promotie van de beachsporten in Den Haag. Hieraan is door de gemeente bijgedragen, waarbij de dekking gedragen is door een 50-50 verdeling tussen sport en city-marketing. Het betrof een tvprogramma op SBS 6 van 10 afleveringen rondom de beachsporten in het Beachstadion, uitgezonden op zondagochtend gedurende de zomer. Daarbij kwamen aan de orde: beachvolleybalevenementen (o.a. Jiba Eredivisie, Swatch FIVB World Tour, sfeerbeelden Palm Beach Life en Beach Team Holland trainingen), beach soccer evenementen (o.a. Eredivisie, Beker, Interlands, en NK) en beelden van andere beachsporten zoals beachhockey, beachtennis en beachrugby. Gemiddeld keken er 61.000 mensen naar de uitzendingen van Totally Beach. Begin juli, op het netwerkevenement van Den Haag Topsport, heeft wethouder Sander Dekker de eigen visuele identiteit voor de topsport in Den Haag onthuld. Met dit beeldmerk wordt de Haagse topsport meer zichtbaar en herkenbaar gemaakt. Haags Goud is het communicatieprogramma waarmee Den Haag Topsport de komende jaren namens de gemeente werkt aan de zichtbaarheid en bekendheid van de Haagse topsport. De term Haags Goud omvat alles wat er op het gebied van topsport in Den Haag gebeurt; van talentontwikkeling tot topprestaties, en van nieuwe accommodaties tot (de acquisitie van) internationale evenementen. Het staat letterlijk voor zo veel mogelijk gouden medailles en figuurlijk voor een zo hoog mogelijk niveau van de Haagse topsport in het algemeen. Vanaf nu zullen al onze topsportactiviteiten in het teken staan van Haag Goud. Specifieke Haags Goud projecten in 2009 waren de lancering van de website haagsgoud.nl en de Haags Goud nieuwsbrief, de opzet van de Haag Goud Selectie (10 sporters) met daaraan gekoppeld 10 Haagse oudtopsporters als mentoren en het Haags Goud Topsportgala. Implementeren van nieuwe opzet magazine Den Haag Sport voor eind 2009. In de derde uitgave van het magazine is voor de eerste maal een Haags Goud Special opgenomen. Geheel in lijn met het Haags Goud concept, wordt nu alle topsport-content in het magazine volgens de Haags Goud uitstraling in beeld gebracht.

29

4.3 Kenniscentrum Evenementen Het Kenniscentrum evenementen heeft als hoofdtaken: • adviseren, begeleiden en ondersteunen van de gemeente Den Haag en (Haagse) evenementenorganisaties • advisering en controle met betrekking tot de subsidieprocedure voor grootstedelijke publieks- en (sport)evenementen. • het zijn van een kenniscentrum voor de evenementenbranche in Den Haag • Het acquireren van nieuwe, bij Den Haag passende, evenementen 4.3.1 Controle en beheer in opdracht van de gemeente Den Haag Deze omvat deeltaken: - subsidieprocedure evenementen, - financiële controle op gesubsidieerde evenementen en - inhoudelijke controle van evenementen op basis van het concept waarop subsidie is verstrekt. In 2009 is voor de vierde keer de subsidieprocedure doorlopen. Het Kenniscentrum evenementen voert het secretariaat van de Adviescommissie evenementen. In 2009 zijn voor het jaar 2010 61 subsidieverzoeken ontvangen (in 2008 voor 2009 - 58). Van de 61 aanvragen zijn er 39 door het college gehonoreerd. De subsidieaanvraagprocedure 2010 is in 2009 geheel geautomatiseerd en wordt webbased aangeboden. Het Kenniscentrum evenementen stelt het conceptadvies op aan het College van B en W op basis van de bevindingen en mening van de Adviescommissie evenementen. De Adviescommissie evenementen heeft op 3 november haar advies aan het college van B & W aangeboden via de wethouder CIIO en Binnenstad. De Adviescommissie evenementen is op 30 september 2009 (her) geïnstalleerd door de wethouder CIIO en Binnenstad. In 2009 zijn twee leden afgetreden en twee leden nieuw toegetreden.

4.3.2 Adviseren, begeleiden, ondersteunen Juist nieuwe initiatieven en organisatoren, die niet bekend zijn met de Haagse situatie, doen graag een beroep op het Kenniscentrum evenementen. Dit is een doorlopend proces. In het 2009 is op 132 dossiers (2008 – 81) richting (lokale) overheid, branche en derden geadviseerd, begeleid en ondersteund. In het eerste kwartaal is de notitie “Publieksevenementen in Den haag, subsidiëring, vergunningprocedure en beheerskosten”, opgesteld door het KCE, gepresenteerd. Deze heeft bijgedragen aan inzicht in de problematiek op genoemde gebieden en heeft mede geleid tot een gestructureerde aanpak bij problemen bij publieksevenementen. Ook adviseert, begeleidt en ontwikkelt het Kenniscentrum grote (inter)nationale (sport)evenementen en activiteiten. Voorbeeld is het Hommerson Beachstadion met de (internationale) sportevenementen in een samenwerking met de gemeente Den Haag, Dienst OCW en Den Haag Topsport. Daarnaast is geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe accommodaties en evenementenlocaties. Een groeiende tendens is waar te nemen in de advisering van filmproducties.

4.3.3 Onderzoek en acquisitie Onderzoek De landelijke Event Audit - het gewaarmerkt verkrijgen van bezoekersaantallen, gegevens over mediabereik en economische effecten van evenementen, is in 2009 tot stilstand te komen, vanwege de geringe bereidheid van partijen om tot zaken te komen. Besloten is het initiatief te bevriezen totdat er deugdelijke, efficiënte en betaalbare telmethodes zijn ontwikkeld. Den Haag Marketing heeft echter wel een pilot uitgevoerd tijdens het Parkpopfestival. Doel daarbij was niet de output, maar één van de telmethodes te testen. Deze pilot is inmiddels geëvalueerd en - hoewel de kosten nog steeds relatief hoog zijn – is geschikt gebleken voor evenementen op één locatie met een beheersbaar en beperkt aantal in- en uitgangen.

Acquisitie Voor acquisitie van nieuwe grootstedelijke evenementen wordt beperkt (inter)nationaal onderzoek gepleegd. Daarnaast zijn initiatieven genomen voor de realisatie van nieuwe evenementen en contacten gelegd met organisatoren van evenementen die mogelijk in 2010, 2011 en volgende jaren kunnen gaan plaatsvinden. Er is een initiatief opgestart om te komen tot clustering van evenementen in 2010 met als doel het behalen van efficiencyvoordelen op de hardware van een evenement. Gedacht daarbij moet worden aan het samenbrengen van meerdere evenementen in tijdsperiode en locatie, zodat gezamenlijk gebruik kan worden gemaakt van bv. podia, elektravoorzieningen, rijplaten, hekafzettingen. Naast de financiële voordelen,

30

versterkt een samenwerking van meerdere evenementen niet alleen de synergie tussen deze evenementen, maar ook de positionering van de locatie en uiteindelijk van de stad. Het initiatief loopt over de jaargrens heen en wordt voortgezet in 2010.

4.3.4 Overige actviteiten Regievoering op de jaarkalender Gegevens over evenementendata en –locaties worden verzameld en in een database vastgelegd. Deze gegevens zijn beschikbaar digitaal en in print. Met bureau Vergunningen binnen de Bestuursdienst van de gemeente Den Haag is een gestructureerd overleg opgestart om in een vroegtijdig stadium inzicht te krijgen in vergunningsaanvragen om zo samen een betere regievoering op de jaarkalender te realiseren. (Digitaal) Handboek evenementen en database Het Handboek evenementen is een uitgebreide directory op het gebied van grootschalige publieks(sport)evenementen in Den Haag. Van de printversie met 296 pagina’s informatie is in januari 2009 de digitale versie nationaal gelanceerd. Eind 2009 is begonnen met een verdere ontwikkeling op dat gebied om in 2010 het Handboek verder te ontwikkelen en om te zetten in webbased vorm. Ook uit de markt wordt de roep om gestructureerd inzicht in (evenementen)gegevens steeds groter. Door het KCE is het initiatief genomen zelf een database in te richten en te vullen. Dit proces heeft plaats gevonden en is in 2009 afgerond. Het ontwikkelen en toevoegen van een groene paragraaf aan het Handboek evenementen is opgestart en wordt in 2010 afgerond. Citydressing De gemeente Den Haag heeft op 40 locaties 209 mastpotten geplaatst ten behoeve van masten met banieren, als onderdeel van de Citymarketing. De masten worden gratis ter beschikking gesteld aan instanties, evenementen, festivals, congressen etc. die bijdragen aan het imago en de economie van de stad op het gebied van Citymarketing. De procedure en ter beschikking stelling is beschreven in een Beleidskader Citydressing. De coördinatie, acquisitie, begeleiding gebruikers en aansturing uitvoerende organisatie ligt bij het KCE.

31

5. VVV – Ticketshop HUB 5.1 Inleiding Het jaar 2009 is voor de VVV Ticketshop HUB (vanaf nu VVV) het jaar van de inzet van de verandering geweest. Het door de quickscan VVV gefundeerde model van toeristische informatievoorziening met één centrale front office, vergroot belang van de website en “zoek de bezoeker op” begint gestalte te krijgen. De basisactiviteiten van de VVV zijn informeren, ticketverkoop en internet. Het meerjarenplan VVV is in uitvoering genomen. Dit betekent werken vanuit een centrale vestiging, nu nog op de Hofweg. Met ingang van 1 januari 2010 is de vestiging Scheveningen gesloten. Decentrale activiteiten kregen steeds meer gestalte gekregen: city hosts waren op talrijke evenementen vertegenwoordigd, op consumentenbeurzen in en buiten Den Haag stond een informatiestand, het shop-in-shop project is in voorbereiding en er is een onderzoek verricht naar de informatievoorziening op stations. Ook de organisatie was in beweging. VVV Informatievoorziening en Ticketshop zijn functioneel geïntegreerd. Verder wordt de organisatie aangepast in verband met het toegenomen belang van de decentrale activiteiten. Tenslotte: in oktober is de website denhaag.nl gelanceerd. Doelstelling Alle VVV-activiteiten vinden plaats in het kader van de volgende doelstelling: “Het binden van de toeristische bezoeker aan Den Haag door het verhogen van de gastvrijheid. Een vriendelijke, professionele benadering van de gast, gerichte informatieverstrekking en een goede dienstverlening zijn sleutelbegrippen waarbij de vraag van de gast altijd leidend is.” In 2009 is een aantal malen onderzoek gedaan naar de dienstverlening van de VVV. VVV Nederland heeft via mistery guests en via de telefoon en e-mail onderzoek gedaan naar de dienstverlening. Eind 2009 waren de resultaten nog niet bekend. Met het onderzoeksbureau zijn gesprekken gestart om een speciaal op Den Haag gericht onderzoek te laten uitvoeren. Be my guest liet ook mistery guests een bezoek brengen. De VVV kreeg een goede beoordeling. Regelmatig kwamen ook complimenten voor de dienstverlening van individuele bezoekers binnen. Via een niet representatief onderzoek van een bureau uit Groningen bleek dat een e-mailadres al een aantal jaren niet in gebruik was, maar toch op de site van VVV Nederland stond. Deze omissie is snel hersteld en voor zover nodig zijn de mails alsnog beantwoord. De conclusie is dat uit de onderzoeken blijkt dat de kwaliteit van de dienstverlening redelijk tot goed is. 5.2 Bezoekers: aard en aantal. Het aantal bezoekers aan de VVV daalde in 2009 met 13% ten opzichte van 2008 naar in totaal 403.260 bezoekers. Deze daling werd veroorzaakt door de sluiting van de VVV City Mondial en de terugloop in bezoek aan de Hofweg vestiging met 11%. Het bezoek aan VVV Scheveningen bleef ongeveer gelijk. 5.3 Product- en dienstenverkoop Van de ruim 400.000 bezoekers aan de VVV vestigingen maakte 15 % gebruik van het producten- en diensten aanbod. Dit is een stijging met 2% ten opzichte van 2008. De retailomzet in de vestigingen was ruim €1,6 miljoen. Dit was verdeeld naar City Card (€17.111, Verkoop Attractietickets (€73.099), Verkoop Routekaarten, Plattegronden, Drukwerken en Souveniers (€196.043) en verkoop aan de zakelijke markt (€35.175). Dit laatste is inclusief de webwinkel. Het gaat bij de online verkoop nog over een bescheiden bedrag van €2.166, maar de omzet steeg met 84% ten opzichte van 2008. De omzet aan theatertickets daalde ten opzichte van 2008 over de hele lijn met 61% tot €486.752. Over de hele lijn ( Ticketservice Nederland, Top Ticketline en Provenue/Eventim) daalden de omzetten met gelijke percentages. Dit komt vooral omdat mensen online hun kaartjes kopen. Tot in mei bleef het onzeker of via de ticketshop toegangskaarten voor de theaters verkocht zouden worden. Na een positief besluit is de feitelijke verkoop half augustus gestart. Hiervoor is samenwerking aangegaan met de ticketprovider Eventim. Voor acht theaters worden tickets verkocht. De Appel en SEM (Anton Philipszaal en Lucent Danstheater) nemen niet deel aan de samenwerking. Met deze provider wordt ook samengewerkt voor de verkoop van tickets van evenementen en projecten, de zogenoemde facilitaire ticketing. In november was het systeem zowel online als voor de balieverkoop volledig operationeel. Het aantal hotelreservering/boekingen is ongeveer gelijk gebleven ten opzichte van 2008, nl. 823. De omzet daalde echter met 8% ten opzichte van 2008 tot €127.826. Het aantal boekingen voor excursies daalde met 45% tot 2.286. De omzet daalde met een vergelijkbaar percentage tot €90.416. Boekingen voor de populaire Ooievaart vielen in 2009 weg. Opvallend was het

32

succes van de lezersaanbieding van het AD van een politieke wandeling op het Binnenhof georganiseerd door het Instituut voor Publiek en Politiek. Ruim 1.200 personen gingen aan de wandel. Bij groepsdagtochten daalde het aantal tours met 7% tot 539. Ook het aantal personen (16.512) daalde met ditzelfde percentage. De omzet steeg echter met 16% ten opzichte van 2008 tot €215.381. Verkoop Geschenkbonnen Via de VVV vestigingen is in 2009 voor een bedrag van €1.123.756 aan Geschenkbonnen verkocht. Dit betekende een lichte daling van 2%. De verkoop aan de zakelijke markt (bedrijven, instellingen en ministeries) liet een stijging van 18% zien ten opzichte van 2008 tot een bedrag van €5.393.991 . 5.4 Gerichte informatieverstrekking en goede dienstverlening De kaders voor gerichte informatieverstrekking en goede dienstverlening zijn in 2009 neergelegd in het meerjarenplan VVV. De hoofdelementen van dit plan zijn: 1. Verhuizing van de VVV naar de centrale bibliotheek, 2. Ontwikkelen van een kwalitatief hoogwaardige website 3. Het opzetten van decentrale informatiepunten: + pilot city hosts + piloot strandbibliotheek + pilot shop in shop + onderzoek informatiepunten Stations HS en CS. VVV-vestiging in bibliotheek In 2009 is met de planvorming VVV Bibliotheek een begin gemaakt. Aanvankelijk waren zowel begane grond als eerste verdieping van de bibliotheek onderdeel van de planvorming. Vanwege kostenoverweging is de planvorming beperkt tot de begane grond. Na overleg tussen de gemeente Den Haag, de directie van de bibliotheek en Den haag Marketing is besloten dat de totale begane grond een herindeling kan ondergaan. Het grote voordeel hiervan is dat maximale ruimte wordt geschapen om tot een geïntegreerd dienstverleningsconcept te komen. Het architectenbureau Aequo heeft eind 2009 een drietal modelstudies verricht. Van uit deze modellen is een globale raming opgesteld. De afdeling Economie van de gemeente Den Haag bereidt een Collegevoorstel voor dat in het eerste kwartaal van 2010 wordt behandeld. Naar verwachting zal de instemming met het voorstel in het eerste kwartaal van 2010 af komen. Integratie Ticketshop in VVV-organisatie In 2009 is een voorstel voor de aanpassing van de VVV organisatie ontwikkeld en vastgesteld. De aanpassing is een gevolg van de keuze voor een nieuw informatiemodel waarbij internetgebruik en decentrale activiteiten een grotere plaats krijgen. In de eerste fase van de implementatie van het model zijn de functies ticketshop medewerker en informatiemedewerker VVV geïntegreerd. Er zijn nieuwe functieomschrijvingen gemaakt en alle informatiemedewerkers zijn in hun nieuwe functie geplaatst. Een algemeen gevoelen bij de medewerkers is dat de bredere taak (toeristische en culturele informatieverstrekking inclusief retail en ticketverkoop) het werk leuker maakt! Een belangrijke ontwikkeling is ook geweest dat de VVV in zee gegaan is met de ticketprovider Eventim. Het ligt in de bedoeling dat de lokale voorstellingen via Eventim worden aangeboden via een outlet aan de ticketshop balie en on line. Producenten van voorstellingen en Eventim sluiten direct een overeenkomst over de ticketdistributie. Eind 2009 is deze transformatie zo goed als tot een goed einde gebracht. Vernieuwing toeristische website Met een jaar vertraging is de vernieuwde website www.denhaag.nl in oktober gelanceerd. Zowel in beheer als gebruik moet er echter nog veel fijngeregeld worden. De site heeft nog te veel de uitstraling van een gemeente site, want hem minder geschikt maakt voor marketing doeleinden. Een belangrijke voorwaarde is dat de zeggenschap van Den Haag Marketing over het beheer en de redactie van de site, met name over het bezoekersgedeelte, wordt vergroot. Hierover worden gesprekken gevoerd met de gemeente. Decentrale informatievoorziening Niet het hele programma van decentrale informatievoorziening is, zoals oorspronkelijk gepland, in 2009 uitgevoerd. Met name de shop in shop pilot is met goedvinden van de gemeente Den Haag naar 2010 doorgeschoven. In 2009 is echter met succes een totaal programma uitgevoerd met de inzet van city hosts op evenementen als Vlaggetjesdag, tijdens The Hague Festivals, op zaterdag in de binnenstad, op zondag op het Scheveningse

33

strand en op Prinsjesdag. De inzet van city hosts wordt in 2010 gecontinueerd waarbij de kwaliteit van de informatieverstrekking en klantbenadering extra aandacht zullen krijgen. In Kijkduin en op Scheveningen was in de zomermaanden juli en augustus de Strandbibliotheek VVV te vinden. Een samenwerkingsproject tussen de VVV en de Dienst Openbare Bibliotheek. Het aantal bezoekers van de Bibliotheek VVV op het Scheveningse strand was te laag. Het project kan geen succes genoemd worden. In Kijkduin was het bezoekersaantal echter veel hoger. Veel mensen vanuit het nabijgelegen vakantiepark kwamen met toeristische vragen. Het ligt in het voornemen dit project in Kijkduin in 2010 een vervolg te geven. Ook het onderzoek infopunten HS en CS is in 2009 gehouden. De algemene conclusie is dat er grote behoefte is aan basisinformatie op de stations, waarbij een persoonlijke behandeling door een informatiemedewerker de voorkeur heeft bij de gasten. In 2009 zijn nog gesprekken met de HTM gestart of in deze gezamenlijk op de stations, misschien aangevuld met de NS, opgetreden kan worden. In 2010 wordt een en ander verder uitgewerkt. Deelname aan consumentenbeurzen In 2009 is buiten Den Haag , onder regie van de VVV, deelgenomen aan de Vakantiebeurs, de Libelle Zomerweek en de 50 plus Beurs. Een verbeterde stand is in gebruik genomen en Madurodam (meerdere malen) en City Mundial zijn als partners opgetreden. Omdat de bezoekers van de Vakantiebeurs met name gerichte waren op vakanties in het buitenland is aan deze beurs voor de laatste keer deelgenomen. De Libelle Zomerbeurs en de 50 plus Beurs waren een succes. Veel bezoekers zijn met hun adres is het informatiebestand opgenomen. VVV-Nederland . In 2009 zijn de banden met de brancheorganisatie VVV Nederland aangehaald. Door regelmatig bijeenkomsten en activiteiten te bezoeken en deel te nemen aan werkgroepen zijn de banden in dit netwerk versterkt. In de werkgroepen waarin door de VVV Den Haag is deelgenomen stond onder andere het merk VVV en de vernieuwing van het vestigingsconcept op de agenda. Het ligt in de bedoeling om in 2010 ook nadrukkelijker in de VVV Werkgeversvereniging te gaan participeren.

34

6. Sociaal Jaarverslag 2009 Aantal en opbouw medewerkersbestand Op 31 december 2009 telde Den Haag Marketing 62.35 fte’s met een regulier dienstverband. Hiervan hadden 29 medewerkers (41%) een deeltijd dienstverband (minder dan 40 uur) en 41 een voltijd dienstverband (59%). Vijf medewerkers hadden een oproepovereenkomst. In totaal telde Den Haag Marketing eind december 81 medewerkers waarvan 59 vrouwen (67%) en 22 mannen (33%). Gemiddelde leeftijd Onderstaande tabel laat zien dat meer dan éénderde van de medewerkers tussen de 25 en 34 jaar is. leeftijdsopbouw 15-24

leeftijd

25-34 35-44 45-54 55-65 65+ 0

5

10

15

20

25

30

aantal

Stagiaires In totaal 19 stagiaires hebben ervaring opgedaan bij diverse (sub)units. In- en uitdienst In 2009 zijn er in totaal 34 nieuwe medewerkers in dienst getreden en gingen 28 medewerkers uit dienst (hierin zijn stagiairs en seizoenskrachten meegenomen). Verzuim Het ziekteverzuimpercentage (de procentuele weergave van het totaal aan kalenderdagen dat door verzuim niet is gewerkt) was in 2009 4,82% (in 2008 was dit 4,74%) met een gemiddelde verzuimduur van 14,92 dagen (in 2008 was dit 6,31 dagen). In bovenstaande cijfers zijn ook langlopende ziektegevallen opgenomen. Opleidingen Vanaf 2009 zijn er 15 medewerkers opgenomen in de groep bedrijfshulpverleners verdeeld over meerdere vestigingen. Door verschillende medewerkers uit deze groep is deelgenomen aan de cursus bedrijfshulpverlening of aan de jaarlijkse herhalingscursus. Den Haag Marketing hecht veel waarde aan het opleidingsniveau van haar medewerkers. In 2009 is er door meerdere medewerkers met een bijdrage van het bedrijf een opleiding gevolgd. Voorbeelden hiervan zijn NIMA (marketing opleiding), Cursus Timemanagement en Taalcursussen, Mediatraining en Preventietraining winkeldiefstal. Overige Bij de ook in 2009 gevoerde functioneringsgesprekken is er wederzijds informatie uitgewisseld. In november/december zijn deze gesprekken opgevolgd door de jaarlijkse beoordeling. In 2009 heeft Den Haag Marketing haar hoofdkantoor aan de Nassaulaan 25 verruild voor het kantoor aan de Grote Marktstraat 43. Zo'n verhuizing heeft uiteraard altijd een grote impact op medewerkers die soms al jarenlang 'honkvast' waren. Hier staat tegenover dat op de nieuwe locatie een frisse start mogelijk was. Het nieuwe hoofdkantoor is, zoals dit ook past bij een city-marketing organisatie, centraal gelegen in de stad waar zij voor werkt. Inmiddels hebben de medewerkers van Den Haag Marketing hun draai op de nieuwe werkplek gevonden.

35

In 2009 is ook verder gewerkt aan de cultuuromslag van de organisatie onder de noemer ‘Klantgericht en Transparant’. Medewerkers zijn betrokken geweest bij verschillende sessies om verbeteringen in de organisatie aan te brengen. De integratie tussen VVV en Ticketshop is voltooid. Op basis van een quickscan van PWC is gewerkt aan het samengaan van de units KCE en Convention Bureau. Dat wordt in 2010 afgerond. In 2010 zal op dezelfde wijze ook worden gewerkt aan een slagvaardige BtoC-unit. In 2009 heeft Den Haag Marketing het overlijden van één van haar medewerkers te betreuren gehad. Alhoewel bekend met de ziekte van de medewerkster waarbij er geen uitzicht op beterschap was, kwam het overlijden toch nog onverwacht snel.

36

7. Ondernemingsraad

De ondernemingsraad (OR) is een overlegorgaan dat participeert in de besluitvorming van Den Haag Marketing. De ondernemingsraad heeft een tweeledige doelstelling: - behartigen van de personeelsbelangen; - behartigen van de doelstellingen van de onderneming (ondernemingsorgaan). De OR en directie vergaderen iedere maand op reguliere basis, de ene maand formeer, de andere maand informeel. De samenstelling van de OR is ten opzichte van 2008 gewijzigd. Begin 2009 moesten er OR-verkiezingen worden gehouden en de toen zittende OR-leden hebben zich kandidaat gesteld, aangevuld met andere medewerkers die ook belangstelling hadden in een OR-lidmaatschap. Uiteindelijk zijn de volgende vijf medewerkers gekozen om de collega's van Den Haag Marketing te vertegenwoordigen: - de heer M. Haak - voorzitter - de heer J. de Bruin - secretaris - de heer J. Hoogesteijn - lid - de heer R. de Wit - lid - de heer D. Bodor - lid In de nieuwe samenstelling heeft de OR najaar 2009 een tweedaagse cursus gedaan met de vaste begeleider. Hierbij is het plan van aanpak voor 2010 uitgewerkt en is de werkwijze herzien. Doel hierbij was om het proactieve standpunt van de OR duidelijk te formuleren. Plan en herziene werkwijze zijn aan het einde van de cursus aan de directie gepresenteerd. De OR heeft zich in 2009 verder vooral beziggehouden met de besluitvorming rondom de herinrichting van de subunit cultuurmarketing en de reorganisatie VVV-Ticketshop, de samenvoeging van Kenniscentrum Evenementen en Convention Bureau waarvoor adviezen zijn geschreven.

37

8. Organisatiestructuur Den Haag Marketing

Den Haag Marketing is een stichting. De directie is verantwoordelijk voor het beleid en het geheel van activiteiten van Den Haag Marketing. De directie legt verantwoording af aan de Raad van Toezicht. In het College van Participanten zijn representanten van de “stakeholders” vertegenwoordigd, waardoor er direct contact is met de sectoren waar Den Haag Marketing mee samenwerkt. De directie wordt voorgezeten door de directeur mevrouw Anja Overhoff. De Raad van Toezicht wordt voorgezeten door de heer M.C.J. van Pernis. Het College van Participanten wordt voorgezeten door een onafhankelijk voorzitter, de heer P.J.L.den Dulk. De Raad van Toezicht bestond in 2009 uit: De heer M.C.J. van Pernis (voorzitter) De heer J.J. Visser De heer F. van Steenis De heer H.B.J. in het Veld De heer M.J. Varekamp De heer B. Bruins Mevrouw M. Sijmons Mutatie In 2009 is afgetreden: De heer M.J. Kes De Raad van Toezicht is in 2009 drie keer bijeen geweest. Het College van Participanten bestond in 2009 uit: De heer P.J.L. den Dulk (onafhankelijk voorzitter) De heer A.P.G.M. Dekker (bestemmingsgebied Binnenstad) De heer W.J. Stolte (bestemmingsgebied Scheveningen) De heer Th. De Ruiter (bestemmingsgebied Kijkduin) De heer F. van Steenis (bestemmingsgebied Kijkduin) De heren M. Middendorf (congressector) De heer J.A.R. Heemskerk (sportsector) De heer M. Elsjan of Wipper (sector zakelijke markt) De heer P.J.W. Verdaasdonk (sector dagattracties) De heer H. van Beek (sector horeca) De heer G. Dutrieux (sector evenementenorganisatoren) De heer P. le Clercq (sector hotellerie) De heer E. Pals (sector podiumkunsten) De heer B. van Nooten (sector musea) Mevrouw A. Visser (sector musea) Het College van Participanten is in 2009 drie keer bijeen geweest. Mutaties In 2009 zijn afgetreden: De heer Th. De Ruiter (bestemmingsgebied Kijkduin); overleden Mevrouw A. Visser (sector musea) De heer F. van der Wallen (bestemmingsgebied Kijkduin) In 2009 zijn toegetreden: De heer B. van Nooten (sector musea) De heer F. van Steenis (bestemmingsgebied Kijkduin)

38

39

Den Haag Marketing

Jaarrekening 2009

40

Balans Den Haag Marketing per 31 december 2009 In Euro

ACTIVA VASTE ACTIVA Inventarissen Verbouwingskosten

2009

2008

72.069 4.598

90.125 48.758 76.667

VLOTTENDE ACTIVA Waarborg & Garantiesommen

138.883

53.980

53.980

Debiteuren

1.098.102

1.238.256

Overige vorderingen en transitorische posten

1.434.029

900.955

Omzetbelasting

268.783

220.621

Voorraden

296.270

526.067 3.151.164

2.939.879

6.561.167

1.012.804

9.788.997

4.091.566

Liquide middelen

TOTAAL ACTIVA

PASSIVA EIGEN VERMOGEN Eigen Vermogen Resultaat Boekjaar

233.823 -45.235

217.249 16.574 188.588

LANGLOPENDE SCHULDEN Risicofonds

217.885

233.823

281.282 217.885

281.282

KORTLOPENDE SCHULDEN Crediteuren

1.888.836

1.743.987

Overige schulden en transitorische posten

7.376.241

1.724.736

Sociale lasten/werknemersverzekeringen

117.446

TOTAAL PASSIVA

107.738 9.382.523

3.576.461

9.788.997

4.091.566

41

Toelichting op de balans Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling De activa en passiva van de Stichting zijn gewaardeerd tegen kostprijs of nominale waarde, eventueel onder aftrek van een voorziening voor oninbaarheid. De baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waar zij betrekking op hebben. Inventarissen en Automatisering

2009

2008

De inventarissen (excl. Automatiseringssysteem) hadden op 1 januari een boekwaarde van Het automatiseringssysteem had op 1 januari een boekwaarde van Totaal boekwaarde openingsbalans per 1 januari

46.074 44.050 90.125

35.566 41.904 77.470

Investeringen inventarissen gedurende het boekjaar Investeringen in automatisering gedurende het boekjaar Totaal investeringen

15.898 42.489 58.387

25.532 48.049 73.581

Afschrijvingen inventaris gedurende het boekjaar Afschrijvingen automatisering gedurende het boekjaar Totaal afschrijvingen 2009 Afboeking inventaris Nassaulaan na verhuizing Boekwaarde per 31 december

11.206 54.197 65.403 11.041 72.069

15.023 45.902 60.926 90.125

De inventarissen worden lineair afgeschreven over een periode van 60 maanden, waarbij in het jaar van aanschaf 10% van de aanschafwaarde wordt afgeschreven. De investeringen in het automatiseringssysteem worden in 3 jaar lineair afgeschreven, waarbij in h Specificatie van de inventarissen

2009

2008

29.654 1.862 108 8.103 32.342 72.069

39.530 2.767 324 3.454 44.050 90.125

De boekwaarde van de verbouwings- en onderhoudskosten bedroeg per 1-1-2009 Investeringen 2009

2009 48.758 0 48.758

2008 92.369 0 92.369

Afschrijvingen 2009 Afboeking verbouwing Nassaulaan agv verhuizing Afboeking Waterputten ivm verkoop aan gemeente Boekwaarde per 31-12

41.770 1.291 1.099 4.598

43.611

2009 0 1.068 3.530 0 4.598

2008 1.291 8.361 38.007 1.099 48.758

Kantoor Grote Marktstraat Kantoor Scheveningen VVV Scheveningen VVV Centrum Automatiseringssysteem

Verbouwing en onderhoud Dit betreft verbouwing en onderhoud van de kantoren Nassaulaan, Scheveningen en Hofweg.

Specificatie van de boekwaarde verbouwingskosten Kantoor Grote Marktstraat (2009 was Nassaulaan) Kantoor Scheveningen Kantoor Hofweg Waterputten t.b.v. evenementen

48.758

42

43

44

45

46

47

48

49

50

51

52

53

Begroting Den Haag Marketing 2010

54

AAN: HET BESTUUR VAN DE STICHTING DEN HAAG MARKETING, DEN HAAG

ACCOUNTANTSVERKLARING

Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2009 van Stichting Den Haag Marketing te Den Haag bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de resultatenrekening over 2009, met de toelichting, gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Stichting Den Haag Marketing is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening in overeenstemming met de door haar gekozen en beschreven grondslagen. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Het is het onze verantwoordelijkheid om een oordeel te geven over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de Stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is de jaarrekening 2009 van Stichting Den Haag Marketing in alle van materieel belang zijnde aspecten opgemaakt in overeenstemming met de door de stichting gekozen en beschreven grondslagen, zoals uiteengezet in de waarderingsgrondslagen in de toelichting van de jaarrekening.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Naar ons oordeel is de jaarrekening ook overigens in overeenstemming met titel 4.2 van de Algemene Wet Bestuursrecht Stb 1996.333 en de Haagse Kaderverordening Subsidieverstrekking (nr 1/2005). Naar ons oordeel is het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar met de jaarrekening. Den Haag, 30 maart 2010 Ernst & Young Accountants LLP w.g. drs. M.E. Westerhout-van Kimmenade RA MGA

55

Den Haag Marketing Grote Marktstraat 43 Postbus 85456 2508 CD Den Haag Nederland T +31 (0)70 3618888 F +31 (0)70 3617915 E [email protected] I www.denhaagmarketing.com

Voorwoord Doelstellingen en resultaten Doelstellingen 1.2 Resultaten

Recommend Documents