Verantwoordelijke uitgever: VFP - Ruggeveldlaan Antwerpen (Deurne) - Afgiftekantoor Gent X - P509183

Maandelijks - 10de jaargang nr. 4 - juni-juli 2014

Verantwoordelijke uitgever: VFP - Ruggeveldlaan 522 - 2100 Antwerpen (Deurne) - Afgiftekantoor Gent X - P509183

met

magazine

Het afscheidsinterview van Paul Broeckx (Philip Morris)

Thierry de Latre du Bosqueau (Panini) meet de WK-koorts

Prettige vakantie!

Luc Roesems (Conessence) start een nieuwe rentabiliteitsstudie

VU: Nationale Loterij nv van publiek recht – Belliardstraat 25-33 – 1040 Brussel.

Speel voor uw plezier, ken uw limieten.

Enjoy life. Know your limits.

met

magazine

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

vaktijdschrift voor de Vlaamse Persverkopers verschijnt 8 x per jaar 10de jaargang nr. 4 - juni-juli 2014 Mag niet vrij verkocht of verhandeld worden Verantwoordelijke uitgever Bonny Goossens Ruggeveldlaan 522 - 2100 (Deurne) Tel. 03 324 70 01 - Fax. 03 324 70 03 - [email protected] Redactie Guy Reynaerts, Wouter Temmerman, Wilfried Vandenbroucke, Tony Vervloet Fotografie Anne Deknock - GSM 0475 33 25 00 Lay-out & druk Geers Offset n.v. – member of Graphius Eekhoutdriesstraat 67 - 9041 Oostakker Tel. 09 251 05 75 - Fax 09 251 62 40 www.geersoffset.com - www.graphius.com VFP, de redactie en de verantwoordelijke uitgever zijn in geen geval verantwoordelijk voor de inhoud, weergave van foto’s, allerhande teksten en opmaak van advertenties en/of ingezonden mededelingen.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen – ook niet gedeeltelijk – zonder ­toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Maandelijks - 10de jaargang nr. 4 - juni-juli 2014

Verantwoordelijke uitgever: VFP - Ruggeveldlaan 522 - 2100 Antwerpen (Deurne) - Afgiftekantoor Gent X - P509183

met

magazine

De nagel genaamd marge Bill Clinton won ooit de presidentsverkiezingen door pertinent op eenzelfde nagel te hameren. Met zijn legendarische slogan ‘It’s the economy, stupid’ doorprikte hij het oorlogsbeleid van tegenstander en aftredend president George Bush (senior). VFP neemt niet deel aan presidentsverkiezingen, maar hamert ook al enkele jaren consequent op dezelfde nagel: marge is de achilleshiel van onze winkels en de daling ervan veroorzaakt de uitdunning van ons netwerk. Wat lang een vermoeden of een aanvoelen bleef, werd in 2012 bevestigd met hard en onderbouwd cijfermateriaal. Het was geen prettig nieuws. Niet voor de winkeliers, maar al zeker niet voor de aangesproken handelspartners. Sommigen beheersen echter de kunst om met enkele twijfel zaaiende vragen een onderbouwde stelling onderuit te halen. Dat gebeurde ook met de sectorstudie van Unizo en VFP toen glashelder werd dat de oorzaak van het verdwijnen van onze winkels in hoofdzaak te wijten is aan de te lage winstmarges op de drie hoofdpijlers pers, tabak en kansspelen. Het gevolg hiervan is dat op het overleg bij de FOD Economie naar aanleiding van de parlementaire resolutie over allerlei zaken wordt gepraat, maar (tot nu) zeker niet over de winstmarges. Daarom ben ik verheugd dat het onderzoeksbureau Conessence, dat de studie uitvoerde, deze twijfelzaaierij in dit nummer van Radar van antwoord dient. En daar blijft het niet bij. Door mee te werken aan de nieuwe rentabiliteitsanalyse van Unizo en Conessence zal een sectorbarometer ontstaan die de resultaten van de eerdere studie constant ‘monitort’ en bijstuurt. Lees hiervoor zeker de reportage vanaf pagina 18. Het is ook tekenend voor de sfeer op het overleg bij de FOD Economie dat dezelfde criticasters, bij het oplijsten van opleidingsmogelijkheden voor onze sector, laten optekenen dat het ‘Kenniscentrum Dagbladhandel’ van Unizo (zie pag. 18) met slechts 10 verkooppunten niet volstaat om toe te voegen aan de lijst van nuttige opleidingen. Een warme oproep dus om mee te werken aan de nieuwe studie. Hoe je kan inschrijven, lees je in het kaderstukje op pagina 23. Met al dat hypocriet ‘tegenwerken’ zou ik het bijna vergeten: dit is de laatste Radar voor de zomervakantie. Waarschijnlijk zijn velen van jullie al aan het aftellen naar een kleine of grote zomerbreak en wordt het meedenken over de ‘grote problemen’ even aan de kant geschoven. Weet dat VFP van deze stille maanden gebruik maakt om bij uitstek ‘achter de schermen’ te onderhandelen. We komen in september terug met een ‘razend interessante’ Radar, zeker weten! Tony Vervloet Sercretaris-generaal VFP - [email protected] Veel leesplezier,

Cover achtergrondfoto: Freeimages.com

Het afscheidsinterview van Paul Broeckx (Philip Morris)

Prettige vakantie!

Luc Roesems (Conessence) start een nieuwe rentabiliteitsstudie

5-9

Behalve als je niet van deze planeet bent, zal je wel

heeft ook Panini, gespecialiseerd in stickerplakboeken, zeker geen windeieren gelegd. Wij hadden een gesprek met

gedelegeerd bestuurder Thierry de Latre du Bosqueau, in de Panini-vestiging in Eigenbrakel. “In drie maanden hebben we het volume van 2,5 jaar verkocht.” Tekst: Guy Reynaerts | Foto’s: Anne Deknock /

blz.5

Panini: een beetje geschiedenis Het verhaal van de Panini-albums begint in het Italiaanse Modena. Guiseppe Panini baat er een krantenkiosk uit. Wanneer hij ziek wordt, maakt hij tekeningetjes op bestelling van andere patiënten.

In 1969 verliest Raphaël de Latre du Bosqueau zijn job als directeur van de Laboratoria Merarini in België en hij wordt uitbater van een pompstation. Op bezoek in Modena, waar hij als oorlogsvrijwilliger heeft gevochten en er ondergedoken was, krijgt hij van zijn vroegere compagnons te horen over de firma Panini. Hij gaat met de Italianen praten en neemt een valies vol albums en stickers naar België mee. Ook in België slaan de verzamelboeken aan en in 1970 brengt du Bosqueau het eerste Belgische album uit. Dat gaat over het WK Voetbal in Mexico. In 1999 nam Thierry de Latre du Bosqueau de rol van gedelegeerd bestuurder van Panini België en Luxemburg van zijn vader over. De Paninigroep kwam in 1988 in handen van Maxwell, die hem verkocht aan De Agostini. Sinds 1999 is Panini weer een Italiaanse firma (Marvel Entertainment). De omzet van het bedrijf bedroeg 637 miljoen euro in 2012. 

Raad van State vernietigt KB rond licentie voor Scooore!

18-23 VFP Magazine • Unizo presenteert Witboek voor de dagbladhandel • Rentabiliteitsstudie krijgt vervolg 27

Hete Hangijzers door Wilfried Vandenbroucke.

30 Kruiswoordraadsel.

Kansspelen

5

State Raad vanKB rond vernietigt e! licentie voor Scooor

Onderzoek

Rentabiliteitsstudie krijgt vervolg

Koninklijk Besluit Raad van State een te voor de licentie die dat de baan vrijmaak uit 2012 vernietigt van kreeg voor het aanbieden de Nationale Loterij er op vraag van de n. De procedure kwam sportweddenschappe Betting Belgian De operatoren. associatie van private de F1-licentie ook ng vernietigi dat de Association liet weten van haar kant zegt De Nationale Loterij voor Scooore! opheft. blijft. dat haar product legaal

Een van de documenten waar het Witboek van het Kenniscentrum sectorstudie die Conessence Dagbladhandel regelmatig in 2012 op vraag van naar verwijst, is de VFP en Unizo presenteerd winstgevendheid van de krantenwinkels zo e. Die studie verklaart zwak is en onderbouwt waarom de Twee jaar later plant de oproep naar producten het Kenniscentrum Dagbladhan met een betere marge. del een vervolgstudie.

Recht | Foto: Gratis foto eid met Europees tot de verenigbaarh regering met betrekking een de Nationale Loterij. van State vernietigt sactiviteiten door van de weddenschap maart van de Raad ste voor het Het arrest van 18 extra (35 ) licentie 20 juli 2012 dat een Die licentie Koninklijk Besluit van s schappen had gecreëerd. Illegaal scoooren… later Belliardstraa t. Konstantino aanbieden van sportwedden met die F1-licentie dus richting de Loterij en die creëerde Heel wat geschut uit. “De vernietiging stapte ging naar de Nationale BBA, legt zijn punt Nog datzelfde jaar voorzitter van de ten voorproduct Scooore!. Maragakis, worden uit bekende gebruikt mag het intussen Bingoal en Stanleybet) dat wetgeving niet We van het KB toont Association (betFirst, de Nationale Loterij. de beslissing de Belgian Betting staatsbedrijven zoals Raad van State. Na voldele van alleen maar beslissing naar de beslissingen zullen stelde dat onvrede met die er nog andere juridische betrokken partij dat vertrouwen erop dat een bericht van de van de private weddendie vervoleind maart volgde de wettelijkheid de F1-licentie annuleert de belangen en vrijwaren. die zullen gen automatisch Loterij door de consument, “deze vernietiging en meer nog van was aan de Nationale uiteindeschapsbedrijven, het KB toegekend neer verplicht zal zijn om gens op basis van bericht kwam dat de Nationale Loterij missie.” Volgens het Met als gevolg dat en toepasselijke rechtskader 2013 op een de Belgische Kansspelcom bij het bestaande Loterij sinds januari de lijk zich neer te leggen dat de Nationale persmededeling van Scooore!. op de vaststelling sregels.” Kort na de onder het merk te alsook bij de mededinging de wereld in om gokdiensten aanbiedt onwettige basis Loterij een schrijven van de Raad van State erop dat het arrest BBA stuurde de Nationale van Scooore!. Het verdere rond de illegaliteit Verder wijst het persbericht de wettelijkheid van uitreageren op de berichtgeving doet rijzen over het in van de IPM Group, “ook ernstige vragen Nationale Loterij ook de kranten gehaald uitgebaat door de betFirst. De nieuws had immers onderzoek ook aanbieder van weddenscha psactiviteiten en La Libre, maar ook aan het lopend DH van La adem één van in gever ging om een vernietiging werd gestart België.” De BBA herinnert preciseerde dat het sautoriteit. Dat onderzoek Nationale Loterij out, maar verduidelijkte van de Belgische Mededinging nd gedrag door de door een motiveringsf KB van marktverstore Nationale gen betreffende de het voor zorgt dat op basis van beschuldigin pen. Verder laat de vernietiging er niet sportwedmeteen dat deze de markt van de weddenschap tot inforzou beschikken om Nationale Loterij in over een vergunning te wijzen op de vraag Loterij niet langer niet onbenut om BBA de gelegenheid adres van de Belgische te bieden. Commissie aan het denschappen aan matie van de Europese

Tekst: Wouter Temmerman

haar n vergrote investering in in de verkooppunte In het kader van een ook haar terminals Nationale Loterij hiervoor in zee datanetwerk zal de bekend dat de Loterij zal aanbesteding raakte uit te voeren. GTech nieuwen. Na een publieke project in consortium netwerk en Belgacom om het gaat met GTech en Belgacom neemt het en de centrale systemen, 18 maannaar verwachting instaan voor de terminals transitieproject zal zijn rekening. Het jaar en wordt de helpdesk voor een looptijd van tien heeft contract  Het totale op 72,5 miljoen euro. den in beslag nemen. en voor Belgacom op 125 miljoen euro voor GTech geschat juni-juli 2014

blz.15

… of toch legaal

juni-juli 2014

OnderzOek

Eind maart heeft de

minals vernieuwt spelter Nationale Loterij systemen en het netwerk, de centrale

| Foto’s: Anne Deknock

functie en voor dezelfde industrie, in dezelfde ■ 23 jaar in dezelfde nooit eentonig? job werkgever, werd dat Het kader van mijn dat is het nooit geweest. op Paul Broeckx: “Neen, als in de business zowel op bedrijfsniveau is ongelooflijk veranderd, opereren. Philip Morris waarbinnen we moesten van een zich en in het kader was tot een filiaal nog aan het uitgroeien echte corporate Belgium, dat toen bedrijven die een een van de eerste was Dat , multinational heeft uitgebouwd. gecreëerd en professioneel door affairs functie heeft argusogen bekeken ing en het werd met maar aardverschuiv was een jaren enorm geëvolueerd, functie is met de Het bedrijf andere spelers. Mijn tot de kerntaken. Morris wel meteen behoorde bij Philip zou gaan hebben kader een sterke invloed begreep dat het juridische een van de kernvan corporate affairs maakte Het bezighouop de business. Ik kon me continu marketing en sales. departementen naast waar gaat de regelgeving en niet met reageren: den met anticiperen Het was ook heel boeiend impact op de business? bedrijf naartoe en wat is de Morris te doen, een multinational als Philip ” om dat in een grote biersector actief was. de voedings- en de dat toen ook nog in soort van onderneming in een dat je binnen zo’n ■ Hoe vermijd je maativoren toren verdwijnt? en ben steeds sterk kwam uit het middenveld het debat over Paul Broeckx: “Ik We rolden snel in gebleven. geweigerd schappelijk geëngageerd ook nooit de discussie d en ik heb toen ie bij de het reclameverbo expert tabaksprevent Luc Joossens (vandaag in schomet bijvoorbeeld hele land af en ging nvdr). Ik reisde het lijk evoluStichting Tegen Kanker, dossier maatschappe me inzicht hoe het het prolen praten. Dat gaf zand te steken en om je kop in het evident dat eerde. Het is makkelijker stelt. Het was toch zich het als pakken sigaret bleem pas aan te zou ontstaan? Een maatschappelijk debat mogerond rookwaren een vaak gezegd dat onze Intern heb ik daarom daarop is geen Chokotoff. dat we ons als bedrijf zouden worden en lijkheden beperkt kan je daar een proces . Als je het goed aanpakt, , maar voor ons moesten voorbereiden volgen hun consumenten niet blind van maken. Veel bedrijven ging. Je mag daar maatschappij naartoe Dan kan je telde vooral waar de je eigen uitwassen. kritisch kijken naar voor zijn en je moet

de ploeg ook veel talent wordt toegemeten, is het enthousiasme bij de voetbalfanaten uiteraard nog groter. Ten tweede wordt het wereldkampioenschap georganiseerd in Brazilië, een land dat toch altijd bekend gestaan heeft om zijn feestelijke sfeer. Tot slot heb je ook de nostalgie die een belangrijke rol speelt. Verzamelalbums zijn blijkbaar weer in. Zo bestaan er plannen om ook de Artis-Historiaboeken weer op de markt te brengen. Vergeet ook niet dat Panini een jarenlange traditie heeft met albums over voetbal, zowel over het WK, als over de Champions League en de nationale competitie.”

Dat brengt hem op het idee om samen met zijn broer Benito ‘Calciatori’ (wat zoveel betekent als voetbalspelers) uit te geven in 1961. Zij krijgen ook de steun van hun broers Umberto en Franco, zodat het eerste stickerboek op de markt komt, zonder dat je er een ander product (zoals de chocoladerepen Jacques) moet bij kopen. De Panini-albums en stickers verkopen erg goed.

juni-juli 2014

15

Tekst: Wouter Temmerman

Panini

Thierry de Latre du Bosqueau, bij de sportliefhebbers misschien bekend omdat hij tweevoudig Europees kampioen kleiduifschieten is en ook actief in het autoracen, schrijft het succes van het ‘Fifa World Cup 2014’ stickerboek toe aan drie factoren. “Vooreerst heb je natuurlijk het feit dat de Rode Duivels zich geplaatst hebben”, zegt hij. “Aangezien

Achter de piek van Panini

11-13 Paul Broeckx (ex-Philip Morris) over de kunst van het anticiperen

Paul jaar trouwe dienst trok Na iets meer dan 23 achter deur van Philip Morris Broeckx onlangs de Corporate Affairs voor zich dicht. Als Director hij sinds de jaren ’90 maakte rg België en Luxembu in de tabaksindustrie alle belangrijke evoluties gaat aan de slag als mee. De 58-jarige Broeckx eerst t in public affairs, maar zelfstandig consultan terview. is het tijd voor een afscheidsin

weten dat

op dit moment het WK Voetbal in Brazilië plaatsvindt. Dat onze Rode Duivels dit keer weer van de partij zijn, heeft de voetbalgekte in ons land stevig de hoogte ingejaagd. Die hype

Coverfoto rechts: Conessence

inhoud

r Paul Broeckx ovetic iperen de kunst van het an

Panini

Coverfoto links en midden: Anne Deknock Thierry de Latre du Bosqueau (Panini) meet de WK-koorts

Tabak

Reportage

Achter de piek van

scoooren?

het KB en de vergunning”, onderscheid tussen de “Er is een duidelijk van het KB wil volgens Loterij. “De vernietiging schrijft de Nationale is vernietigd. De vergundat de vergunning Scooore! Loterij geenszins zeggen Loterij toe om verder laat de Nationale advocaat ning blijft geldig en Philippe Vlaemminck, haar spelers”, aldus de aan te bieden aan Nationale Loterij bevestigde Loterij. Volgens de steeds geldig is. van de Nationale dat de licentie nog bovendien tot op Kansspelcommissie Kansspelcommissie dit dossier gaf de Meer informatie over niet vrij.  heden echter nog

15

Tekst: Wouter Temmerman

Voor hun sectorstudie lieten VFP en Unizo zich twee jaar terug bijstaan door het gespecialisee rd financieel onderzoeksbu reau Conessence. Dat analyseerde grondig de zakencijfers van een staal van dagbladhandels. De resultaten van het onderzoek brengen de evolutie van de financiële cijfers in de periode 2008-2010 gedetailleerd in kaart. Vooral in termen van winstgevendheid waren de cijfers die uit het onderzoek naar voor kwamen behoorlijk alarmerend. Achter de façade van een licht stijgende omzet gaat een zware druk schuil door de te lage marges die een persverkoper kan nemen op zijn producten. Een gemiddelde krantenwinkel houdt bottom line slechts 4% bedrijfswinst over. Maar als nettowinst, nadat van de bedrijfswinst belastingen en interesten betaald zijn, rest slechts 1,6% van de omzet. Anders uitgedrukt: de gemiddelde dagbladhand el uit dit onderzoek houdt per 100 ontvangen euro netto amper 1,63 euro over.

– Foto: Conessence

Verkoopomzet

1.081.552

89,33 10,66

72.579

6,66

Wat een bedrijfswinst of operationele marge geeft van En een nettowinst van (na belastingen en interesten) OT = % van cijfer 2010

22

43.676

4,01

17.801

1,63

op de totale omzet

beschikking van alle Perswinkel.be is een forum dat gratis ter er mits registratie persverkopers staat. Iedere verkoper kan voor persverkopers is) (noodzakelijk omdat het forum exclusief aangaat en méér. zijn mening kwijt over alles wat de sector interessante Naast de occasionele kolder vallen er beslist Wilfried meningen en nuttige nieuwtjes te sprokkelen. geeft een Vandenbroucke, een van de vijf initiatiefnemers, woordje uitleg bij een van de actuele thema’s.

“

”

”

”

“

Luc Roesems, partner

van Conessence.

Cijfers per productgroep schap werken, eenzelfde Dat de rentabiliteit zwakke winstgevan de krantenwinke ls vendheid aan. erg laag is, was op De studie van Conessence zich geen verrassende ging uit- eerder in de komst van het onderzoek. diepte, spitte boekhoudinge Ook in de periode n en productgroepen 2008-2010 hielden krantenwinkel uit en kon op die manier s al een slui- aangeven tingsritme aan van waar het schoentje om en bij twee winkels wringt. In het onderzoek trok Conessence per week. Bovendien de cijfers na voor tonen ook andere kansspelen, pers, rookwaren bronnen, zoals de publiek consulteerbar en snoep plus e drank. Op pagina balansen van winkels 23 geven we die onder een vennootnog even de omzetcijfers per productgroep mee. Waar de juni-juli 2014

blz.22

”

“

“

99,22

973.748 116.255

De actualiteit volgens het forum van Perswinkel.be

“

% OT

Kost handelsgoederen (directe kost) Waarop een bedrijfswinst van

Column

Hete hangijzers

op de helling zet – zeker eens kunnen dat je ook die vaste verkoopprijs van de verkiezingen. Het is intussen F1 en F2 mee in overweging Ik schrijf dit stukje op 25 mei, de dag als je die bottom line redenering van van Volksvertegenwoordigers een ruim een jaar geleden dat de kamer neemt. n sector te evalueren en een overleg resolutie aangenomen heeft om deze van deze sector. Het is een publiek op te starten tussen de stakeholders stemmen): van vandaag vooral een oefening Poll structuurkosten afschaffen? (53 geheim dat dit overleg tot op de dag 49 % antwoordt “ja”, 49 % “neen”, 1 onthouding. in “surplacen” is gebleken. omzet? naargelang kortingen forum het stijgende op gradueel worden Poll laatste tijd Hoe valt onze sector te redden? De (43 stemmen): 79 % “neen”, 21 % “ja” laat de vrije concurrentie volmeer en meer “liberale” ideeën gelanceerd: de kleinere spelers (nog) sneller moet betalen, kun uit spelen, ook in de persverkoop, zodat Van het moment dat je structuurkosten op andere méér rendabele de marge in handen van AMP te je beter je keet sluiten of je richten verdwijnen. Zo stelde iemand voor een afschaffing omzet, die dat volgens pers toe te kennen, producten . Denk je nu echt geven en een variabele korting voor de lippen staat gaat krantenwinkel wie het water tot aan korting zou zijn voor de verkoper vanaf 15 % tot 27 %, waarbij 25 % de geen 4 euro per dag)? nog over spreken (we elk in redden dat draait. Anderen vinden die bij AMP een gemiddelde omzet 92 euro per maand die AMP aan­ afschaffen geval de “structuurkost” (extra kost van Vervoerskosten doen zakken en structuurkosten de vloer brengen. (…/…) afnemen dan circa 3.250 per maand) gaat nog altijd geen klant meer over rekent aan verkopers die netto minder af te zelfs opgetrokken. Zij menen Ik zal het zelfs omdraaien. Door de structuurkosten moet gehandhaafd blijven of misschien krijgen. vloer de over volk schaffen zal je nog sneller minder de wildgroei in persverkoop. Een dat die kost een drempel vormt tegen door de huidige realiteit. De uitbaen de verdampende mening die niet echt gestaafd wordt De distributeurs kunnen door de wildgroei rekent immers “bottom line”: realiseren. Het negatief ter van een superette of een tankstation omzet per verkooppunt geen winst meer ertoe structuurkosten te te vatten voor onze sector, die resultaat per verkooppunt dwingt hen één cent winst is ook winst. Dat is moeilijk pijlers, vertrekkend vanuit een rekenen en de vervoerskosten te verhogen. altijd in procenten rekent, voor de drie zaak van de wereld in de degelijk een vaste verkoopprijs; maar het is de normaalste wel zou sector de van Een verdere “uitzuivering” variabel is en bovendien een conoverlevenden: het zou superette, waar ook die verkoopprijs positief effect kunnen hebben op de één euro per kilo minder verkodeze punten nodig currentiële factor – je tomaten of appels de ademruimte kunnen creëren die en opnieuw te en daar moet rekening mee gehouhebben om hun zaak rendabel te maken pen betekent toename van verkoop met de noodzakelijke investeren. Dat laatste gecombineerd den worden. het duurzame overleven zoektocht naar een vierde pijler zou crisis in onze sector dus. Het zijn De vrije markt als oplossing voor de kunnen garanderen. van zo’n 60% van het huidige bestand ook pleiten voor een licentie voor overigens vaak dezelfde mensen die

DAGBLADHANDELS

Met een operationele kost van

pag. 12

11

Liberale recepten

Analyse van de winstmarge die de gemiddelde dagbladhande l of superette realiseert.

2010

blz.11

– dus vrije markt én marktreguletabaksverkoop, ook voor onze winkels is mijn overtuiging dat je op deze ring op maat van onze behoeften. Het nog: met de variabele korting manier de sector niet kan redden. Sterker alleen verandert het niets aan de open je de doos van Pandora. Niet bovendien haal je wellicht juist intrinsieke problemen op de drie pijlers; onze sector weg. Als de dagbladeen deel van de winsten op pers uit overleefd heeft, is het juist handel andere vormen van kleinhandel bij bijvoorbeeld de kruidenier of de dan is concurrentie minder er omdat voor tabak, Loterij en groenteboer vanwege die vaste verkoopprijzen op vlak van aankoop, zou het wel organiseert concurrentie nu je Als pers.

juni-juli 2014

blz.27

” dat de Het is door toedoen van de vele “micro-leveringen” korting “transportkosten voor iedereen hoog zijn. Een lagere de met geringe omzet zou die druk op voor de punten (lage korting, transportkosten ten dele kunnen wegnemen maar vaste dropkost, voor iedereen!).

”

versnelt alleen een Dit (differentiële korting volgens omzet) Het “fijnmazig net” van proces dat sowieso al zijn beslag kent. onherroepelijk teloor familiale zaakjes, de buurtwinkels, gaat – maar waarom daaraan meewerken?

“

”

27

3

GOED GEVOEL +

RITUALS ZONNECREME

* Snelle opname door je huid * Rijk en hydraterend * Plakt niet * Waterbestendig * Anti-aging * Optimale bescherming tegen verbranding ®

Nu bij Goed Gevoel

Achter de piek van

 Reportage

Panini

Behalve als je niet van deze planeet bent, zal je wel weten dat op dit moment het WK Voetbal in Brazilië plaatsvindt. Dat onze Rode Duivels dit keer weer van de partij zijn, heeft de voetbalgekte in ons land stevig de hoogte ingejaagd. Die hype heeft ook Panini, gespecialiseerd in stickerplakboeken, zeker geen windeieren gelegd. Wij hadden een gesprek met gedelegeerd bestuurder Thierry de Latre du Bosqueau, in de

Panini-vestiging in Eigenbrakel. “In drie maanden hebben we het volume van 2,5 jaar verkocht.” Tekst: Guy Reynaerts | Foto’s: Anne Deknock / Panini Thierry de Latre du Bosqueau, bij de sportliefhebbers misschien bekend omdat hij tweevoudig Europees kampioen kleiduifschieten is en ook actief in het autoracen, schrijft het succes van het ‘Fifa World Cup 2014’ stickerboek toe aan drie factoren. “Vooreerst heb je natuurlijk het feit dat de Rode Duivels zich geplaatst hebben”, zegt hij. “Aangezien

Panini: een beetje geschiedenis Het verhaal van de Panini-albums begint in het Italiaanse Modena. Guiseppe Panini baat er een krantenkiosk uit. Wanneer hij ziek wordt, maakt hij tekeningetjes op bestelling van andere patiënten. Dat brengt hem op het idee om samen met zijn broer Benito ‘Calciatori’ (wat zoveel betekent als voetbalspelers) uit te geven in 1961. Zij krijgen ook de steun van hun broers Umberto en Franco, zodat het eerste stickerboek op de markt komt, zonder dat je er een ander product (zoals de chocoladerepen Jacques) moet bij kopen. De Panini-albums en stickers verkopen erg goed.

de ploeg ook veel talent wordt toegemeten, is het enthousiasme bij de voetbalfanaten uiteraard nog groter. Ten tweede wordt het wereldkampioenschap georganiseerd in Brazilië, een land dat toch altijd bekend gestaan heeft om zijn feestelijke sfeer. Tot slot heb je ook de nostalgie die een belangrijke rol speelt. Verzamelalbums zijn blijkbaar weer in. Zo bestaan er plannen om ook de Artis-Historiaboeken weer op de markt te brengen. Vergeet ook niet dat Panini een jarenlange traditie heeft met albums over voetbal, zowel over het WK, als over de Champions League en de nationale competitie.”

In 1969 verliest Raphaël de Latre du Bosqueau zijn job als directeur van de Laboratoria Merarini in België en hij wordt uitbater van een pompstation. Op bezoek in Modena, waar hij als oorlogsvrijwilliger heeft gevochten en er ondergedoken was, krijgt hij van zijn vroegere compagnons te horen over de firma Panini. Hij gaat met de Italianen praten en neemt een valies vol albums en stickers naar België mee. Ook in België slaan de verzamelboeken aan en in 1970 brengt du Bosqueau het eerste Belgische album uit. Dat gaat over het WK Voetbal in Mexico. In 1999 nam Thierry de Latre du Bosqueau de rol van gedelegeerd bestuurder van Panini België en Luxemburg van zijn vader over. De Paninigroep kwam in 1988 in handen van Maxwell, die hem verkocht aan De Agostini. Sinds 1999 is Panini weer een Italiaanse firma (Marvel Entertainment). De omzet van het bedrijf bedroeg 637 miljoen euro in 2012.  n

  juni-juli 2014

5

 Reportage Recordverkoop “Eigenlijk komen jullie op een bijzonder moment op bezoek (het interview ging door op 27 mei, GR)”, zegt de Latre du Bosqueau. “We hebben immers pas het record, gevestigd ter gelegenheid van het wereldkampioenschap in Duitsland in 2006, gebroken. Wij verkochten ondertussen, alleen in België, 24 miljoen zakjes. Als je dat vermenigvuldigt met vijf prentjes per zakje, kom je toch aan een heel aardig getal. Dit vertegenwoordigt slechts ongeveer 2% van de totale verkoop van de stickers, die we over meer dan 100 landen verdelen. Wij zijn in Eigenbrakel verantwoordelijk voor de verkoop van België en Luxemburg. Het is wel zo dat alles wordt gedrukt en geleverd vanuit Modena in Italië.”

Een tweede album bij Carrefour Er zijn momenteel twee albums in omloop in België. Enerzijds het FIFA album, anderzijds het album van de Rode Duivels, verdeeld bij Carrefour. “We zijn in België een zevental jaren geleden gestart met getrouwheidsprogramma’s, waarbij supermarkten een grote investering doen”, legt Thierry de Latre du Bosqueau uit. “De eerste keer was dat met de Smurfen bij Delhaize. Dat was een heel groot succes, maar het blijft altijd afwachten. De reeks met Suske en Wiske werd bijvoorbeeld een flop. De klanten krijgen de stickers bij Carrefour per aankoopschijf van 25 euro en bij een aantal producten. Het album heeft, in tegenstellig tot alle andere uitgaves bij Panini, een harde kaft. In het begin sloeg dat in Wallonië niet echt goed aan, omdat de mensen dachten dat het om een stripverhaal ging. Maar nu loopt het, zowel in Vlaanderen als in het zuidelijk landsgedeelte, erg goed.”

Winstmarge van 30% “Het FIFA-album leveren we aan de grossisten van tabak en confiserie, die de boeken en de stickers dan verdelen aan de dagbladwinkels, speelgoedzaken en grootwarenhuizen. We hebben geen speciale publicitaire acties ondernomen naar de dagbladwinkels. Dat bleek ook niet nodig, want de verkoop liep als een trein. De winstmarge voor de krantenhandelaars is 30%. We zijn reeds 44 jaar op de markt en die marge is altijd dezelfde gebleven, voor alle producten die we aan de

6

Krantenverkopers zien stickers de deur uit vliegen Het is duidelijk dat het WK Voetbal in Brazilië de verkoop van de Panini-prentjes in de krantenwinkels doen ‘boomen’ heeft. Van het verkoopcentrum in Eigenbrakel kregen we drie adressen van verkopers doorgespeeld. “Wij verkopen de Panini-albums en -stickers al sedert 27 jaar”, zegt men bij Mia Bookshop in Opwijk. “Zonder dat we speciale publiciteit hebben gevoerd, verkopen de albums voor het WK Voetbal bijzonder goed. Wij zijn door Panini altijd goed bevoorraad geweest, wellicht omdat het bedrijf weet dat we hun producten altijd goed opvolgen. Ik weet dat er mensen zijn die op café in de buurt afspreken om volledige dozen (met 100 zakjes, waarde 60 euro, GR) te kopen. Het voordeel is dat ze bij ons steeds bediend geraken, wat blijkbaar niet op alle plaatsen het geval is. Dat wij een volledig recht op retour hebben, is voor ons mooi meegenomen.” Bij Letterland in Oudenaarde is de verkoop van Paniniproducten ook spectaculair gestegen. “Het zal wel het effect van de Rode Duivels zijn, zeker. Natuurlijk komen hier regelmatig kinderen over de vloer die enkele pakjes stickers kopen, maar het is wel opvallend hoeveel dertigers soms twee of drie volledige dozen kopen. Ik heb wel een poster in mijn zaak hangen met de afbeelding van het WK-album, maar voor de rest heb ik niets speciaals gedaan. Niet nodig ook, want de stickers en de albums vliegen sowieso de deur uit.” Ook Code Dagbladhandel in Melle bij Gent voelt de hype van de Panini-stickers goed aan. “De verkoop loopt momenteel wel wat terug, maar de vraag is de voorbije maanden heel groot geweest. In die mate zelfs dat we op een bepaald moment zelfs zonder stickers zaten. Dat heeft toch wel een week geduurd. Maar de mensen bestelden en we konden daarna aan hun vraag voldoen. We hebben toch zeker een vijftigtal volledige dozen verkocht, wat veel meer is dan voor de ‘gewone’ Panini-albums.”   n

  juni-juli 2014

 Reportage man proberen te brengen. Daarnaast hebben de winkeliers het voordeel dat ze op onze producten honderd procent recht op retour hebben.” De verkoop van de voetbalstickers werd een heuse hype. “We hebben vastgesteld dat er veel mensen zijn die dozen kopen met 100 zakjes, aan 60 euro per doos”, aldus Thierry de Latre du Bosqueau. “Dat betekent ook dat het vaak dertigers zijn die deze aankopen doen. Ik ken zelfs een ondernemer die bij het begin van de dag zijn kaderper­ soneel samenroept en voor het begin van de vergadering wordt een kwartiertje voetbalprentjes uitgewisseld.”

Extra transport Zo goed als elk succes heeft ook zijn keerzijde. Er zijn een aantal problemen geweest, al vindt Thierry de Latre du Bosqueau dat allemaal nog meevallen. “Er zijn geen echte problemen geweest met een stocktekort”, verzekert hij ons. “Het gaat hier eigenlijk vooral om een logistiek probleem. De dagbladhandelaars moeten onze producten bestellen bij een grossist. Als dat om een grote tabaksgrossist gaat, worden ze meestal twee tot drie keer per week bediend, maar dat doet een firma als Conway niet. Wij hebben onze klanten ook aangeraden een groter aantal dozen stickers te bestellen, maar ook op te letten voor te veel stock. Dat vraagt een grotere investering, ook al worden de onverkochten terugbetaald. We hebben ook moeten ingrijpen wat het transport betreft. Normaal gesproken bedienen onze vrachtwagens elke dag van de week een provincie. Dat volstond nu niet, zodat we gaan werken zijn met GLS, een transportfirma die de grossisten elke dag van de week heeft bevoorraad. Toch zijn er ook krantenverkopers uit de regio die rechtstreeks bij ons dozen prentjes komen kopen. Wij hebben op geen enkel moment echt met een tekort aan stock gezeten. Italië heeft bijzonder goed gereageerd wat de productie en de levering van prentjes betreft. Vergeet niet dat we in ongeveer drie maanden het equi­ valent van 2,5 jaar hebben verkocht.”

De gespecialiseerde verza­melaars gaan ver Paniniprentjes verzamelen is voor sommige mensen een wat uit de hand gelopen hobby. Dat is het geval voor de 67-jarige Herman Deniels uit Denderhoutem. “Ik verzamel de albums al sinds 1985” zegt hij. “Soms laat ik ze rechtstreeks uit Italië komen. In het totaal heb ik nu zo’n 300-tal albums: sport, maar ook de Disneys spreken me erg aan. Vroeger kocht ik volledige albums, maar dat doe ik nu niet meer. Voor het Panini-boek van het WK 2014 heb ik eerst twee dozen gekocht, in Woutersbrakel, en daarna heb ik nog een 80-tal prentjes bijgekocht. De dubbels houd ik niet allemaal bij. Ik doe ze regelmatig weg en ik ga elke maand naar een ruilbeurs in Kruibeke.” Ook Roland en Berlinda Van de Velde uit het Oost-Vlaamse Kalken zijn verwoede Panini-verzamelaars. Hoe ze zich in stickers bevoorraden? “Dat is een geheimpje”, zegt Berlinda. “We hebben nu een collectie van meer dan 5.000 volledige albums en daarbovenop hebben we ook nog zo’n miljoen prentjes in voorraad. Die houden we allemaal netjes bij, volgens album. Het is duidelijk dat Panini momenteel in de lift zit, want de vraag om te ruilen is erg groot. Wij verzamelen de Panini-uitgaves sinds 1983, maar in 2010 zijn we gestopt met de volledige boeken.”  n

8

  juni-juli 2014

 Reportage

Wist je dat… • … sommige Nederlanders een ietwat vreemde gewoonte hebben bij het inkleven van de Panini-prentjes? Zij plakken de stickers van de Duitse nationale ploeg immers steevast… ondersteboven. • … bepaalde voetbalalbums in de loop van de tijd een serieuze waarde gekregen hebben? Het volledige album van het WK 1974 wordt verkocht aan zo’n 3.000 euro. • … een album net daarom een goede investering kan zijn? Uit berekeningen blijkt dat je tussen de 92 en de 120 euro moet spenderen om het album van het WK 2014 volledig te verzamelen. • … er dit jaar een grote Panini-expo is? Op de terreinen van Tour & Taxis in Brussel loopt van 19 juni tot en met 31 augustus een tentoonstelling over de geschiedenis van de Belgische tak van Panini. De tentoonstelling, die een overzicht geeft van meer dan 40 jaar Panini-albums, beslaat 8.000 vierkante meter en is ingedeeld in drie grote thema’s: Family Expo (albums over Disney, de Smurfen, One Direction, …), Foot Expo (voetbalgeschiedenis uiteraard, maar ook andere sporten) en Kids Play.

Vervalsingen

Definitieve lijst

In de pers werd ook melding gemaakt van vervalste Panini-prentjes. “Het is een feit dat er in Zuid-Amerika veel valse stickers in omloop zijn”, zegt Thierry de Latre du Bosqueau. “Tot op vandaag heb ik in België geen enkel bewijs van vervalsingen. Ik heb gevraagd aan journalisten die erover schreven om ons de valse prentjes op te sturen, maar dat bleef steeds zonder resultaat. Er is ook in Brazilië in april een grote diefstal geweest van zo’n 300.000 zakjes met prentjes. Bij ons is dat niet gebeurd.” Op een school in Zoutleeuw werd het wisselen van prentjes onder de leerlingen verboden, omdat er tot 6 euro voor een prentje werd gevraagd. “Dat heb ik ook vernomen”, zegt Thierry de Latre du Bosqueau. “Een verbod lijkt me evenwel weinig zinvol. Beter is wellicht de leerlingen erop te wijzen dat ze kunnen ruilen, zonder te betalen. Er bestaat een site www.ikhebdubbels.be die erg populair is. Ook bij ons kunnen, voor alle reeksen overigens, prentjes worden besteld. Die verkopen we aan 18 cent per stuk met een maximum van 50 klevertjes. Het is zelfs mogelijk één enkel prentje bij te bestellen.”

Het Panini-album ’14 bevat per ploeg zeventien spelers. Ook bijvoorbeeld Christian Benteke, geblesseerd en dus uit de ploeg gevallen, komt er in voor. Anderen, zoals Januzaj, ontbreken. “Wij zijn ons bewust van dit probleem”, aldus Thierry de Latre du Bosqueau. “De definitieve lijst van 23 spelers per ploeg werd vrijgegeven op 5 juni. Wij zullen pakketjes op de markt brengen van de spelers die ontbreken van elke ploeg, zodat die kunnen worden toegevoegd.” Het succes van het WK Voetbal is een tijdelijk fenomeen. Hoe kan Panini de onvermijdelijke terugval opvangen? “Het antwoord is heel eenvoudig”, zegt de gedelegeerd bestuurder van Panini. “Niet. Wij geven jaarlijks twintig collecties uit. Misschien zullen die van de Belgische competitie en van de Champions League, in de slipstream van het WK wat meer succes hebben dan de andere jaren. We hangen hoe dan ook af van de grote evenementen. Panini maakt echter veel meer dan sportalbums en er zijn ook andere uitgaves, zoals die over het popgroepje One Direction, die vlot aan de man worden gebracht.”  n

  juni-juli 2014

9

Handelsinformatie uitsluitend bestemd voor handelaars. Mag in geen geval geafficheerd worden. Information commerciale destinée exclusivement aux commerçants. Ne peut être affiché.

  Tabak

Paul Broeckx over de kunst van het anticiperen Na iets meer dan 23 jaar trouwe dienst trok Paul

Broeckx onlangs de deur van Philip Morris achter zich dicht. Als Director Corporate Affairs voor België en Luxemburg maakte hij sinds de jaren ’90 alle belangrijke evoluties in de tabaksindustrie mee. De 58-jarige Broeckx gaat aan de slag als zelfstandig consultant in public affairs, maar eerst is het tijd voor een afscheidsinterview. Tekst: Wouter Temmerman | Foto’s: Anne Deknock ■■ 23 jaar in dezelfde industrie, in dezelfde functie en voor dezelfde werkgever, werd dat nooit eentonig? Paul Broeckx: “Neen, dat is het nooit geweest. Het kader van mijn job is ongelooflijk veranderd, zowel op bedrijfsniveau als in de business op zich en in het kader waarbinnen we moesten opereren. Philip Morris Belgium, dat toen nog aan het uitgroeien was tot een filiaal van een multinational, was een van de eerste bedrijven die een echte corporate affairs functie heeft gecreëerd en professioneel heeft uitgebouwd. Dat was een aardverschuiving en het werd met argusogen bekeken door andere spelers. Mijn functie is met de jaren enorm geëvolueerd, maar behoorde bij Philip Morris wel meteen tot de kerntaken. Het bedrijf begreep dat het juridische kader een sterke invloed zou gaan hebben op de business. Het maakte van corporate affairs een van de kern­ departementen naast marketing en sales. Ik kon me continu bezighouden met anticiperen en niet met reageren: waar gaat de regelgeving naartoe en wat is de impact op de business? Het was ook heel boeiend om dat in een grote multinational als Philip Morris te doen, een bedrijf dat toen ook nog in de voedings- en de biersector actief was.” ■■ Hoe vermijd je dat je binnen zo’n onderneming in een soort van ivoren toren verdwijnt? Paul Broeckx: “Ik kwam uit het middenveld en ben steeds sterk maatschappelijk geëngageerd gebleven. We rolden snel in het debat over het reclameverbod en ik heb toen ook nooit de discussie geweigerd met bijvoorbeeld Luc Joossens (vandaag expert tabakspreventie bij de Stichting Tegen Kanker, nvdr). Ik reisde het hele land af en ging in scholen praten. Dat gaf me inzicht hoe het dossier maatschappelijk evolueerde. Het is makkelijker om je kop in het zand te steken en het probleem pas aan te pakken als het zich stelt. Het was toch evident dat rond rookwaren een maatschappelijk debat zou ontstaan? Een sigaret is geen Chokotoff. Intern heb ik daarom vaak gezegd dat onze mogelijkheden beperkt zouden worden en dat we ons als bedrijf daarop moesten voorbereiden. Als je het goed aanpakt, kan je daar een proces van maken. Veel bedrijven volgen hun consumenten, maar voor ons telde vooral waar de maatschappij naartoe ging. Je mag daar niet blind voor zijn en je moet kritisch kijken naar je eigen uitwassen. Dan kan je pag. 12

  juni-juli 2014

11

  Tabak

pag. 11

anticiperen en het was fantastisch dat dit bij Philip Morris deel uitmaakte van het business model.” ■■ Heb je het ethisch ooit moeilijk gehad met de rol van belangenverdediger van de tabaksindustrie? Paul Broeckx: “Neen, want ik had mijn eigen filosofie. Toen ik werd aangenomen, heb ik meteen duidelijk gemaakt dat ik niet geloofde in de onschadelijkheid van het product. Het is schadelijk. Punt. Ik heb echter altijd gevonden dat de overheid gefaald heeft door de verantwoordelijkheid bij de bedrijfswereld te leggen. De ethische verantwoordelijkheid ligt bij de overheid. Het zijn niet de bedrijven maar het is wel de overheid die van tabak een legaal product heeft gemaakt. Dezelfde overheid die blij was met de opbrengsten ervan en die besliste om met die inkomsten niet echt iets te doen. Ik heb me blauw geërgerd aan het feit dat in België nooit geld aan tabakspreventie werd gespendeerd. Elke minister van Volksgezondheid had wel zijn eigen idee, maar tabak bleef toch vooral een bron van inkomsten. In die twintig jaar is Rudy Demotte de enige minister van Volksgezondheid geweest die een tabaksplan heeft opgesteld. Het was een goede aanzet, maar niet meer dan dat.” ■■ Wat had de overheid beter kunnen doen? Paul Broeckx: “Ze heeft nooit gekeken naar de globaliteit van de problematiek. Toen het reclameverbod er kwam, had ze kunnen weten dat de fabrikanten daarop zouden reageren door concurreren met reclame te vervangen door concurreren met prijs. De overheid heeft echter de taxatie nooit aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Ons taxatiesysteem dateert van 1878 en kende sindsdien geen fundamentele wijzigingen. Met haar fiscaal beleid heeft de overheid de komst van goedkope producten gestimuleerd, maar ze stond erbij en keek ernaar. Van enige fundamentele belangstelling was nooit sprake. Dat is altijd mijn

12

wrang gevoel geweest. Als rookwaren een wettelijk product zijn, dan moet de overheid haar ethische verantwoordelijkheid nemen. Het is de maatschappij die beslist of een product aanvaardbaar is of niet, niet de fabrikant. Maar in twintig jaar heb ik nooit of te nimmer een grondige discussie gehad met ook maar één politieke verantwoordelijke. Kijk naar het parlement: in twee jaar tijd kwamen er massa’s vragen over het rookverbod in de horeca, maar over taxatie slechts achttien in de voorbije twintig jaar. En dat gaat wel over 2% van de staatsinkomsten.” ■■ Wat adviseert u de nieuwe minister van Volksgezondheid? Paul Broeckx: “In de eerste plaats moet de minister kijken naar dat nieuwe product: de e-sigaret. Niemand weet of het een gril is of iets serieus. De discussie in het Europees Parlement heeft me ontgoocheld. Het is nodig om een filosofie te ontwikkelen en grondig wetenschappelijk onderzoek te voeren. Het regelgevend kader is bijna volledig rond. Enkel de discussie over de neutrale verpakkingen blijft nog open. In dit kader is het interessant de vraag te stellen of volksgezondheid primeert op de interne markt. Ik ben altijd van oordeel geweest dat rookwaren uit de interne marktregel moesten worden gehaald. Het is legaal om in de Baltische staten goedkoop sigaretten te kopen en zonder problemen met een bestelwagen naar België te rijden. De vraag stelt zich vandaag of de federale minister van Volksgezondheid nog bevoegd is, want een lezing van de nieuwe staatshervorming doet vermoeden dat dit wel eens regionale materie zou kunnen zijn. Maar wie het ook aanpakt: een aan elke doelgroep aangepast preventiebeleid blijft de politieke prioriteit waaraan de middelen moeten besteed worden. Dat is het belangrijkste punt.” ■■ De meeste betrokkenen gaan ervan uit dat de overheid met haar maatregelen de voorbije decennia wel de verkoop van rookwaren heeft doen dalen. Is dat dan niet zo?   juni-juli 2014

  Tabak Paul Broeckx: “Het OIVO heeft ooit een tabel gepubliceerd waaruit bleek dat in de jaren ’60 de helft van de Belgen rookte. Tegen 1988 zakte dat tot 25% en daarna stabiliseerde de consumptie grosso modo. Daaruit concludeer ik dat de periode zonder regelgeving en enkel door de sociale druk een sterkere daling opleverde dan de periode met heel veel regels. Dat is heel vreemd. Daarom is er maar één boodschap: preventie, preventie, preventie.” ■■ Hoe zag u de relatie met het verkoopnetwerk de voorbije decennia evolueren? Paul Broeckx: “In België is de verkoop via krantenwinkels steeds belangrijk gebleven. De tabaksindustrie heeft door de uitzondering op tabaksreclame dit kanaal kunnen steunen met financiële middelen. Ik ben er heilig van overtuigd dat dit voor veel winkels hetgeen geweest is waardoor ze het hoofd boven water konden houden. Zolang de ­winkels een goede omzet draaien, zullen fabrikanten blijven inves­ teren. De relatie met de winkels is steeds zeer goed gebleven, maar ik weet niet wat de toekomst zal brengen.” ■■ De jongste maanden laaide de discussie rond de margesystemen op rookwaren op. Moet de hele distributie op ‘net available’? Paul Broeckx: “Ik denk dat het steeds een van haar grote zwakheden is geweest dat de kleinhandel de kostprijs en de marge van haar producten niet kent. Ik zie winkeliers die het mechanisme begrijpen en het wel goed aanpakken. Het is hun verantwoordelijkheid, niet die van de fabrikant of grossier. Als winkel onderhandel je je marge met de grossier. Daarnaast is er inderdaad het probleem dat sommige groothandelaars niet overstapten naar net available. Ik begrijp niet waarom ze dat niet doen. In onze sector gaat men er vanuit dat de fabrikanten alle kosten die ontstaan in het kanaal moeten financieren. Als ik mijn auto naar de garage breng, betaal ik voor de herstelling en niet voor de software die de garagist moet installeren. Als de groothandel zou overstap-

  juni-juli 2014

pen naar net available, moet echter ook de kleinhandel volgen. Is die daartoe bereid? Ik weet het niet, want het vergt een inspanning om de transparantie te benutten.” ■■ Wat kan de margediscussie dynamiseren? Paul Broeckx: “Wij zijn de enige sector waar de fabrikant om fiscale redenen de marge van de hele sector bepaalt. Dat blijf ik een vreemd systeem vinden, maar niemand ligt daar blijkbaar wakker van. Je kan uit dat systeem geraken, waardoor iedereen zijn eigen marge bepaalt. Maar weerom: dit vergt een overheidsfilosofie. Je moet niet altijd kijken naar de fabrikant. Het is evident dat ook die zijn winstmarge wenst te optimaliseren.” ■■ Een organisatie als Unizo laat regelmatig verstaan dat het frustrerend is om vast te stellen dat de economische impact van regelgeving op tabaksverkopers nauwelijks aan te kaarten is op politiek niveau. Welk advies zou u, als consultant in corporate affairs, op dat vlak nog geven aan de winkeliers? Paul Broeckx: “De tijd van “ons kent ons” is voorbij. Je moet een professioneel dossier hebben en dat op een systematische en rationele manier naar voor brengen. Emoties kunnen helpen om iets in gang te zetten, maar continu met emoties werken helpt bij mijn weten niet. Een organisatie moet daar professionals op zetten, lobbying is niet iets dat je er even bijdoet. Het moet professioneel gebeuren, vanuit een visie en vanuit prioriteiten. Je kan tegen alles zijn, dat is heel makkelijk, maar dat levert geen toegevoegde waarde op. Maak keuzes, weet wat belangrijk is en wat je zelf kan doen. Maar tabaksverkopers zijn echte zelfstandigen. Dat is een rijkdom, maar tegelijk ook een zwakte. In de industrie zie je alle spelers aan hetzelfde zeel trekken als puntje bij paaltje komt. Ook de verkopers kennen de agenda en ook zij kunnen anticiperen. Dat is haalbaar, maar niet evident.”  n

13

FUMER TUE. ROKEN IS DODELIJK. RAUCHEN IST TÖDLICH.

Raad van State

  Kansspelen

vernietigt KB rond

licentie voor Scooore! Eind maart heeft de Raad van State een Koninklijk Besluit

uit 2012 vernietigt dat de baan vrijmaakte voor de licentie die de Nationale Loterij kreeg voor het aanbieden van sportweddenschappen. De procedure kwam er op vraag van de associatie van private operatoren. De Belgian Betting Association liet weten dat de vernietiging ook de F1-licentie voor Scooore! opheft. De Nationale Loterij van haar kant zegt dat haar product legaal blijft. Tekst: Wouter Temmerman | Foto: Gratis foto

Het arrest van 18 maart van de Raad van State vernietigt een Koninklijk Besluit van 20 juli 2012 dat een extra (35ste) licentie voor het aanbieden van sportweddenschappen had gecreëerd. Die licentie ging naar de Nationale Loterij en die creëerde met die F1-licentie later het intussen bekende product Scooore!. Nog datzelfde jaar stapte de Belgian Betting Association (betFirst, Bingoal en Stanleybet) uit on­vrede met die beslissing naar de Raad van State. Na de beslissing eind maart volgde een bericht van de betrokken partij dat stelde dat “deze vernietiging automatisch de F1-licentie annuleert die vervolgens op basis van het KB toegekend was aan de Nationale Loterij door de Belgische Kansspelcommissie.” Volgens het bericht kwam dat neer op de vaststelling dat de Nationale Loterij sinds januari 2013 op een onwettige basis gokdiensten aanbiedt onder het merk Scooore!. Verder wijst het persbericht erop dat het arrest van de Raad van State “ook ernstige vragen doet rijzen over het de wettelijkheid van verdere weddenschapsactiviteiten uitgebaat door de Nationale Loterij in België.” De BBA herinnert in één adem ook aan het lopend onderzoek van de Belgische Mededingingsautoriteit. Dat onderzoek werd gestart op basis van beschuldigingen van marktverstorend gedrag door de Nationale Loterij in de markt van de weddenschappen. Verder laat de BBA de gelegenheid niet onbenut om te wijzen op de vraag tot informatie van de Europese Commissie aan het adres van de Belgische

regering met betrekking tot de verenigbaarheid met Europees Recht van de weddenschapsactiviteiten door de Nationale Loterij.

Illegaal scoooren… Heel wat geschut dus richting de Belliardstraat. Konstantinos Maragakis, voorzitter van de BBA, legt zijn punt uit. “De vernietiging van het KB toont dat wetgeving niet mag gebruikt worden ten voordele van alleen maar staatsbedrijven zoals de Nationale Loterij. We vertrouwen erop dat er nog andere juridische beslissingen zullen volgen die de belangen en de wettelijkheid van de private weddenschapsbedrijven, en meer nog van de consument, zullen vrijwaren. Met als gevolg dat de Nationale Loterij verplicht zal zijn om uiteindelijk zich neer te leggen bij het bestaande en toepasselijke rechtskader alsook bij de mededingingsregels.” Kort na de persmededeling van de BBA stuurde de Nationale Loterij een schrijven de wereld in om te ­reageren op de berichtgeving rond de illegaliteit van Scooore!. Het nieuws had immers ook de kranten gehaald van de IPM Group, uit­ gever van La DH en La Libre, maar ook aanbieder van betFirst. De Nationale Loterij preciseerde dat het ging om een vernietiging van het betreffende KB door een motiveringsfout, maar verduidelijkte meteen dat deze vernietiging er niet voor zorgt dat de Nationale Loterij niet langer over een vergunning zou beschikken om sportweddenschappen aan te bieden.

Nationale Loterij vernieuwt spelterminals

… of toch legaal scoooren?

In het kader van een grote investering in haar netwerk, de centrale systemen en het datanetwerk zal de Nationale Loterij ook haar terminals in de verkooppunten vernieuwen. Na een publieke aanbesteding raakte bekend dat de Loterij hiervoor in zee gaat met GTech en Belgacom om het project in consortium uit te voeren. GTech zal instaan voor de terminals en de centrale systemen, Belgacom neemt het netwerk en de helpdesk voor zijn rekening. Het transitieproject zal naar verwachting 18 maanden in beslag nemen. Het totale contract heeft een looptijd van tien jaar en wordt voor GTech geschat op 125 miljoen euro en voor Belga­com op 72,5 miljoen euro.  n

“Er is een duidelijk onderscheid tussen het KB en de vergunning”, schrijft de Nationale Loterij. “De vernietiging van het KB wil volgens de Loterij geenszins zeggen dat de vergunning is vernietigd. De vergunning blijft geldig en laat de Nationale Loterij toe om verder Scooore! aan te bieden aan haar spelers”, aldus Philippe Vlaemminck, advocaat van de Nationale Loterij. Volgens de Nationale Loterij bevestigde de Kansspelcommissie bovendien dat de licentie nog steeds geldig is. Meer informatie over dit dossier gaf de Kansspelcommissie tot op heden echter nog niet vrij.  n

  juni-juli 2014

15

NIEUW

MARLBORO EEN NIEUWE MARLBORO MET MINDER GEUR ! Philip Morris Benelux lanceert een innovatie binnen de Marlboro familie: Marlboro Touch met minder geur.

Wat betekent dit voor u ? We vroegen Catherine Cattaruzza, Field Sales Manager België, voor meer informatie. CC: “Marlboro staat voor innovatie, superieure kwaliteit en een premium prijs. Als retailer kan je er alleen maar op winnen!” EEN BUITENGEWONE INNOVATIE Q : Het lijkt dat de volwassen rokers geïnteresseerd zijn in een sigaret die minder effect heeft op hun omgeving maar zonder afbreuk te doen aan hun rokerservaring. Is dit zo ? CC : Inderdaad, we stellen vast dat volwassen rokers graag een sigaret hebben met minder geur. Het is om deze reden dat Philip Morris Benelux een nieuwe sigaret lanceert: Marlboro Touch met minder geur. Deze sigaret geeft, dankzij een nieuwe technologie toegepast op het papier, minder geur af op kleren, haar, vingers en de omgeving in vergelijking met een normale sigaret. Volwassen rokers kunnen nu kiezen voor “minder geur”!

EEN SIGARET MET ZACHTE SMAAK Q: Wat is er nog anders aan deze nieuwe Marlboro Touch ? CC: Marlboro Touch biedt een zachte smaaksensatie, dankzij de dunnere sigaret met een diameter van 7.0 mm, welke verkrijgbaar is in twee varianten: Marlboro Touch Silver (6 mg teer) en Marlboro Touch Blue (8 mg teer). Daar bovenop, zijn deze nieuwe Marlboro varianten beschikbaar voor een prijs van €5,20. DE TOEGEVOEGDE WAARDE VOOR RETAILERS Q : Welke toegevoegde waarde heeft de Marlboro Touch voor de retailers ? CC : Met de lancering van Marlboro Touch kan de retailer de volwassen rokers een innovatie aanbieden met de gewaarborgde Marlboro kwaliteit en

TOUCH

met minder geur. Tegelijkertijd weten we dat het segment van premium, zacht smakende sigaretten aan het groeien is. Daarnaast biedt Marlboro een premium marge ! Q : Welk advies zou je geven aan de retailers om voordeel te halen uit deze nieuwe product lancering ?

BESTEL NU BEIDE VARIANTEN Een sigaret met minder geur Verfijnde smaak

CC : Mijn advies is om de Marlboro Touch Silver en Marlboro Touch Blue zichtbaar in de schappen te plaatsen en volwassen rokers correct te informeren over deze nieuwe Marlboro varianten.

Silver 6mg teer • Blue 8mg teer

We zijn trots en enthousiast dat we deze nieuwe Marlboro lanceren. Wij zijn ervan overtuigd dat we er samen met u een succes van kunnen maken !

Een dunnere sigaret • 7.0mm

19 sigaretten voor € 5,20

Actueel

magazine Vlaamse Federatie van Persverkopers

juni-juli 2014

Sectororganisaties

Unizo presenteert Witboek voor de dagbladhandel Het Kenniscentrum Dagbladhandel van Unizo heeft zijn Witboek voor de dagbladhandel gepresenteerd. Met dit document wil het Kenniscentrum stakeholders sensibiliseren om effectief stappen te ondernemen die de sector van de dagbladhandel helpen overleven.  Tekst: Wouter Temmerman – Foto’s: Anne Deknock

Een witboek is een technisch document dat in essentie beschrijft hoe een overheids­ beleid, een technologie of een product een specifiek probleem oplost. Witboeken ver­ schaffen lezers objectieve relevante informa­ tie die ze kunnen gebruiken bij het nemen van een beslissing. Dat is wat ook dit witboek ambieert. Het wil naar eigen zeggen richt­ snoeren uitzetten voor al wie met de dag­ bladsector begaan is. Zie het met andere woorden niet als een pamflet vol harde eisen. “Dit betekent dat na elke probleem­ stelling, die we thematisch behandelen, een aantal te onderzoeken aandachtspunten worden vooropgesteld die samen met de sec­ tororganisaties uit de dagbladhandel en sta­ keholders verder onderzocht zullen wor­ den”, zo staat er te lezen. Tegelijk steekt het Kenniscentrum niet onder stoelen of banken dat ze met het Witboek alle stakeholders wil wijzen op de ‘sense of urgency’. De maatre­ gelen die het centrum suggereert zijn hard nodig en niet enkel op lange termijn. Het

Witboek profileert zich echter als een evolu­ tief document, een eerste aanzet tot een brede, transparante en openhartige discussie in de sector. Een discussie die zoals bekend al aan de gang is op initiatief van de Commissie Bedrijfsleven van het federale parlement, maar die zoals evenzeer bekend is nog niet meteen aan het einde van de rit is. Wel maakt het Witboek meteen duidelijk dat het de problemen van de dagbladhandel in rui­ mer kader schetst. Het focust niet enkel op de persdistributie, maar concentreert zich op de assortimenten die, volgens de rentabili­ teitsanalyse van Unizo en VFP, het grootste aandeel hebben in de omzet en winstmarge van een dagbladhandel. Meer bepaald: pers, kansspelen en tabak. Voor elk van de drie domeinen vatten we in wat volgt de analyse, inzichten en suggesties samen. Gelijke wapens in de persverkoop In het luik over de persverdeling vertrekt het Witboek van het uitgangspunt dat pers­

verkopers moeten kunnen strijden met gelijke wapens. Het legt de lezers uit dat naast de persverdeling via de winkels een gesubsidieerd kanaal bestaat waarbij Bpost de abonnementen verdeelt. Het vermeldt de grootte van die subsidie (200 miljoen euro) en laat weten dat de Europese Com­ missie ons land heeft gedwongen om te stoppen met deze eenzijdige betoelaging en om een openbare aanbesteding te orga­ niseren. Op dit moment loopt zoals bekend een nieuwe openbare aanbesteding waarbij de Belgische overheid zich opnieuw zal moeten verantwoorden ten aanzien van de Europese Commissie. Die aanbesteding heeft dan betrekking op de nieuwe persver­ deling en de overheidstoelage die daar mogelijk wordt voor uitgetrokken. Dit zou voor 2016 moeten gebeuren. De ongelijk­ heid die het Witboek aankaart, blijkt uit de vergelijking met de distributie naar de krantenwinkels. “De kosten die AMP aanre­ kent voor de klassieke persdistributie, met name 14 miljoen euro, worden integraal doorgerekend aan de perswinkels. Bij die perswinkels ligt echter zowel aankoop- als verkoopprijs vast. De verhoogde transport­ kost die AMP hen aanrekent, snijdt dus los door hun winstmarge”, duidt de tekst. In de context van AMP wijst het Witboek ook op de problematische werking van het retour­ systeem (hoog retourpercentage, administratieve rompslomp en geweigerde retours). Om in deze context tot een con­ currentiesituatie met meer gelijke wapens te komen, suggereert het Witboek twee oplossingen. Wie het hele Witboek wil doornemen kan het document online raadplegen via http://online.fliphtml5.com/fxul/kosw/ Unizo laat weten dat geïnteresseerde winkeliers bij de organisatie een gedrukt exemplaar kunnen aanvragen.

18

  juni-juli 2014

Actueel

1. Eerlijke regeling transportkosten en retoursysteem. Het Witboek wijst erop dat VFP, Prodipresse en Buurtsuper.be inzake de eenzijdige verhoging van de transport­ kosten hun gelijk hebben gehaald voor het Hof van Beroep. Deze uitspraak werd recent bevestigd door het eindvonnis van de beslagrechter die dwangsommen opeist van AMP per dag dat de huidige transportkost wordt gehandhaafd. De organisaties die de perswinkels vertegen­ woordigen hopen hiermee met AMP – en indirect met de persuitgevers  – tot een vergelijk te komen teneinde zowel de transportkosten als het retoursysteem op een eerlijke manier te kunnen regelen. In dit dossier speelt echter niet enkel de ver­ antwoordelijkheid van AMP, zo staat te lezen. “Ook de uitgevers, als zij het ten­ minste belangrijk vinden dat de klassieke persverdeling via de perswinkels blijft bestaan, moeten samen met AMP hier hun verantwoordelijkheid nemen.” 2. Herziening DAEB. De distributie van dag­ bladen en tijdschriften wordt in België als een zogenaamde dienst van algemeen economisch belang (DAEB) beschouwd. De Belgische autoriteiten vinden het belangrijk dat er een brede verspreiding van de geschreven pers over het hele Bel­ gische grondgebied plaatsvindt om de informatievoorziening en de verscheiden­ heid van mening te versterken. Op zich een aanvaardbare doelstelling, maar de Belgische overheid subsidieert enkel de persverdeling via Bpost, terwijl dat voor de verdeling via de klassieke dagbladhan­ del niet gebeurt. Bijkomend grijpen pers­ uitgevers deze kosteloze huis-aan-huis bedeling aan om bij de consument een   juni-juli 2014

abonnementensysteem te promoten. Het Witboek schuift enkele mechanismen naar voor om deze vorm van oneerlijke concurrentie via de DAEB weg te werken. - De subsidie wordt verdeeld onder alle partijen die voor de persverdeling instaan, dus ook de gewone winkels die pers verdelen. - De overheid betrekt twee of meerdere partijen bij de persverdeling en de over­ heidstoelage, dus ook de partij die de distributie naar de winkels organiseert (bijvoorbeeld AMP, waardoor de transportkost voor de winkels kan dalen of zelfs gratis wordt). - De betoelaging van Bpost verdwijnt zodat de oneerlijke concurrentie ten aanzien van de klassieke perswinkels ook eindigt. Het Witboek laat ook hier niet na om –  net als bij de transportkosten  – op de gedeelde verantwoordelijkheid te wijzen. Dit is niet enkel een suggestie voor de overheid, maar opnieuw ook voor de uitgevers. “Als uitge­ vers nog belang hechten aan het klassieke distributiekanaal via perswinkels (voor lancering van nieuwe titels,…) en de overheid vindt het belangrijk dat, omwille van de gro­ tere pluriformiteit van het persaanbod, een belangrijk deel van het persaanbod via win­ kels kan gebeuren, dan moeten persuitge­ vers ertoe worden gesensibiliseerd dat zij een grotere winstmarge voor de winkels voorzien op de verkoop van de winkelabonnemen­ ten”, klinkt het. Meer marge op kansspelen Het hoofdstuk over de kansspelen bevat een erg nuchtere probleemanalyse. Door de stij­ gende verkoop van kansspelen via het inter­

net valt te verwachten dat er geen verdere groei van de verkoop via het klassieke retail­ net komt. Dus logischerwijze zal de netto­ winst voor de winkelier –  op vlak van de kansspelen – moeten komen van een marge­ stijging op de verkoop van kansspelen. Gelet op het omzetaandeel van kansspelen in een dagbladhandel is dit één van de belangrijkste aandachtspunten in de rentabiliteitsanalyse. De Nationale Loterij heeft zoals bekend twee mooie jaren achter de rug (2012 was het recordjaar, 2013 het op één na beste). Met de cijfers van 2012 in de hand en de rentabili­ teitsstudie van Conessence (ook uit 2012) berekent het Witboek dat de gemiddelde omzet van de kansspelen over een periode van drie boekjaren gestegen is met 5%. De jaaromzet dankzij de verkoop van kansspe­ len bedraagt gemiddeld 481.807 euro. De kosten zijn echter op quasi dezelfde manier gestegen zodat de bruto winst die hier tegenover staat beperkt is tot 28.908 euro of 556 euro per week. Die situatie moet vooral worden opgevolgd tegen het licht van de stijgende omzet van de kansspelen op het internet. De online spelen hebben momen­ teel een marktaandeel van 12% en dat groeit. Bovendien zijn de kansspelen met een omzetaandeel van 44% veruit de belangrijk­ ste omzetdriver van een dagbladhandel. Het aandeel van de kansspelen in de totale bru­ tomarge of winst van een dagbladhandel is 25%. Omwille van de hoge omzetaandelen van kansspelen is een omzet- en/of marge­ groei onontbeerlijk voor de overlevingskan­ sen van elke dagbladhandelaar. Het Witboek schuift drie denkpistes naar voor. 1. POS-vergoeding verhogen. Groei met kansspelen creëren kan via een stijging van de vergoedingen die winkeliers krijgen

19

Actueel

✗✗✗✗✗

✗

voor het POS-materiaal voor kansspelen in de winkels. 2. Commissie verhogen. Unizo lanceerde al eerder het idee en ook in het Witboek staat een pleidooi om de commissie op de verkoop van kansspelen (nu 6%) te laten stijgen. 3. Licentiekost herbekijken. Bij de lancering van Scooore! rekende de Nationale Loterij in sommige gevallen de licentiekost (F2) door naar de winkeliers (als zij niet exclusief met Scooore! werken bijvoorbeeld). Andere operatoren namen deze kost wel op zich. Het Witboek merkt op dat voor verschillende winkels de licentie op de ver­ koop van sportweddenschappen binnen­

kort aan vernieuwing toe is (ze is geldig voor 3 jaar). “Dit zou een mooie aangele­ genheid zijn voor de Nationale Loterij om op een zeer eenvoudige wijze een pas­ sende compensatie te geven voor het engagement van vele winkeliers die een cruciale rol spelen bij de offline verkoop van de Nationale Loterij producten”, luidt de duidelijke suggestie. Naast de margeproblematiek zoemt het Wit­ boek ook in op de controle op de verkoop aan minderjarigen. De tekst stipt de positieve evolutie van het aantal inbreuken aan, maar lijkt zich vooral te ergeren aan de ambitie van de Nationale Loterij om naar nul inbreu­ ken te blijven streven. “Het is momenteel onmogelijk, gelet op de praktische verkoops­ omstandigheden in de winkels, om een slui­ tend handhavingssysteem te ontwikkelen. Als de maatschappelijke cultuur er één is waar zelfs in gezinsverband krasloten wor­ den gekocht en gespeeld, dan is de klemtoon van het sanctiesysteem momenteel te eenzij­ dig gericht op de verkooppunten. Met de huidige controlemiddelen in de winkels is het onrealistisch om een zero-tolerance principe te ambiëren. Hierbij dient opgemerkt te wor­ den dat vandaag de reclame voor kansspelen in het algemeen –  en dus ook voor jonge­ ren  – nog nooit zo groot is geweest.” Wat oplossingen betreft wil het Witboek af van de boete voor winkeliers die voor het eerst betrapt worden. Het verwijst naar de Wet op de Handelspraktijken, waar ook waarschu­ wingsmechanismen bestaan en noemt het huidige systeem een ‘lik-op-stuk’-beleid. “Daar waar in alle andere omstandigheden (wet handelspraktijken,…) een overtreding eerst gesanctioneerd wordt met een PV van waarschuwing, wordt hier een lik-op-stuk principe toegepast in omstandigheden die niet altijd beheersbaar zijn voor de verkoper. Dit heeft de Nationale Loterij trouwens vorig jaar zelf ondervonden toen één van haar ver­ kopers op een event kansspelen verkocht aan een minderjarige. Recidivisten moeten hard

20

worden aangepakt, maar winkels die een eerste maal een overtreding maken, moeten minstens een herkansing krijgen.” Nadenken over tabaksprijs en -marge In het derde en laatste deel hekelt het Wit­ boek de ambigue rol van de overheid bij haar tabaksbeleid. Langs de ene kant zijn de inkomsten door de accijnzen en BTW op de tabaksverkoop gigantisch en worden de inkomsten gebruikt om bij elk begrotings­ controle de tekorten weg te werken, langs de andere kans is België op vlak van antitabaksmaatregelen een koploper in Europa. “Jammer genoeg treffen die anti-tabaks­ maatregelen vooral de eindverkoper. De tabaksverkoop is tot nader inzien nog altijd een legale verkoop en elke beleidsmaatregel die het de legale verkoopkanalen moeilijker maakt om hun investeringen te kunnen terugverdienen, is koren op de molen van het illegaal verkoopkanaal dat jaar na jaar groeit.” Het Witboek stelt zich evenzeer vra­ gen bij het eerder paradoxale denken rond de prijs van rookwaren. De Belgische over­ heid heeft de afgelopen decennia een antitabaksbeleid gevoerd dat er vooral op geba­ seerd is om de prijzen van tabak systematisch te verhogen, teneinde het gebruik te doen dalen. Opvallend is dat er de jongste jaren zowel vanuit de Wereldgezondheidsorgani­ satie (WHO), de Europese instellingen als het Belgische Parlement regelmatig voorstellen worden gedaan die precies het omgekeerde effect hebben: het invoeren van merkloze tabak (cfr. plain packaging of witte producten) die het algemene prijsniveau van tabak zal doen dalen, een display ban of algemeen reclameverbod, waardoor de bekende A-merken hun positionering en imago verlie­ zen ten aanzien van, opnieuw, minder bekende en goedkopere merken of zelfs witte producten,… “De overheid moet zich ook bewust worden dat een accijnsverhoging in de praktijk op de uiteindelijke verkoop een prijsdalend effect heeft dat vooral ten koste gaat van de eindverkoper: bij elke   juni-juli 2014

Actueel

accijnsverhoging wordt enerzijds de consu­ ment gesensibiliseerd over de hoge kostprijs van tabak. Dat stimuleert hem om goedko­ pere producten te zoeken waardoor er een algemene prijsdaling komt. Anderzijds is er ook een direct prijseffect: tabaksfabrikanten van de duurdere A-merken, die concurrenti­ eel willen blijven, gaan een stuk van de detailhandelsmarge afnemen teneinde de verkoopprijs op hetzelfde peil te willen hou­ den. Op die manier verliest de accijns­ verhoging – die vaak door de regering wordt ‘verkocht’ als een maatregel om het tabaks­ gebruik tegen te gaan – in de praktijk totaal zijn effect. Indien de regering in de lijn van haar vorige beleidsinitiatieven het tabaks­ gebruik wil ontraden, dan zou ze eerder de prijzen moeten verhogen, dan de accijnzen.” Het Witboek stipt, zoals Radar in zijn vorige edities deed, het probleem aan van de bruto­ marge die een dagbladhandelaar verdient op de verkoop van tabak. Door te veel en te snel elkaar opvolgende accijnsverhogingen, die de overheid de laatste jaren doorvoerde, zijn er fabrikanten die de detailhandelsmarge –  die in principe door de accijnsverhoging zou moeten stijgen – willen inkrimpen om op vlak van prijs concurrentieel te blijven ten aanzien van de reeds vele lowbudget pro­ ducten en het parallel of zelfs illegaal circuit. Hierdoor verliest de handelaar niet alleen marge maar –  omwille van de prefinancie­ ring – verhogen zijn financiële kosten. Het is bovendien zeer ontransparant voor de han­ delaar om te zien welke marge hij op de ver­ schillende tabaksproducten heeft zodat een professioneel commercieel beleid onmogelijk is. “Elke accijnsverhoging op tabak heeft in die zin niet noodzakelijk een prijsverhoging tot gevolg”, weet het Witboek. “Indien de overheid het roken wil ontraden dan zou het veel effectiever zijn mochten alle consumen­ tenprijzen worden verhoogd (premium merken en lowbudget producten).” - Oplossingen. De voorstellen die het Wit­ boek in deze formuleert zijn nog vrij pre­ matuur, maar zeker nuttig. Het gaat om suggesties als een vaste winstmarge voor de eindverkoper of een distributiemini­ mum, een vaste logistieke fee voor de groothandel, een onafhankelijke instantie die waakt over een gezonde marge voor de handelaar,… Bedoeling is om al deze pistes verder te onderzoeken met over­ heid en stakeholders.

gen voor displays in de winkel zijn. Tegen­ over dit soort van inkomsten staan immers geen exploitatiekosten zodat ze een directe en belangrijke impact hebben op de jaarlijkse globale nettowinst van een winkel. De controles van de FOD Volksge­ zondheid gooien hier echter roet in het eten. Uit de cijfers van de FOD bleek immers dat bij 1.000 controles bij 500 kran­ tenwinkels en 500 supermarkten 23 pro­ cent van de krantenwinkels en 10 procent van de supermarkten niet in orde was met het reclameverbod op tabak. “De tabaks­ controleurs hanteren echter bij de contro­ les eigen checklists die veel strenger zijn dan de wetgeving voorschrijft”, aldus het Witboek. “Zo is er voor krantenwinkels een afwijking op het reclameverbod waar­ door ze – in beperkte mate – wél reclame mogen maken. Ze mogen met name het merk van een tabaksproduct op affiches aan de voorgevel of binnen in de winkel hangen. De tabaksinspectie interpreteert het reclameverbod volgens de organisatie anders en organiseert “een heksenjacht”. De Raad van State gaf de krantenverko­ pers hierover in het verleden gelijk. Op deze manier past eigenlijk de FOD Volks­ gezondheid al een quasi complete display ban toe, waar noch op Europees, noch op Belgisch vlak, ooit democratisch is over gestemd.”

- E-sigaret. Naast suggesties als een fiscale korting op de rookwarenstock, gaat het Witboek bij wijze van afsluiter ook in op de komst van de e-sigaret. De nieuwe Europese Richtlijn laat wat elektronische sigaretten betreft vrij veel ruimte aan de lidstaten en Europa heeft voor een duale aanpak gekozen. E-sigaretten kunnen beschouwd worden als “medicijnen” (hulpmiddel zijn bij het stoppen met roken). Ze in dat geval enkel in de apo­ theek laten verkopen, vindt het Witboek een slecht idee. “Als de elektronische siga­ ret een hulpmiddel is bij het stoppen met roken, dan is er geen enkel bezwaar om deze ook aan te bieden via een zo ruim mogelijk en fijnmazig verkoopnetwerk. Liefst op die plaatsen waar zoveel moge­ lijk rokers komen, met name de winkels waar tabak wordt verkocht. Voor de win­ kels zou de verkoop van de elektronische sigaret het verlies aan omzet en marge bij de tabaksverkoop kunnen compen­ seren.”  n

✗✗ ✗ ✗

✗

✗

- Display vergoeding. Het Witboek laat evenmin na om aan te kaarten hoe belangrijk de inkomsten uit de vergoedin­   juni-juli 2014

21

Onderzoek

Onderzoek

Rentabiliteitsstudie krijgt vervolg Een van de documenten waar het Witboek van het Kenniscentrum Dagbladhandel regelmatig naar verwijst, is de sectorstudie die Conessence in 2012 op vraag van VFP en Unizo presenteerde. Die studie verklaart waarom de winstgevendheid van de krantenwinkels zo zwak is en onderbouwt de oproep naar producten met een betere marge. Twee jaar later plant het Kenniscentrum Dagbladhandel een vervolgstudie. Tekst: Wouter Temmerman – Foto: Conessence Voor hun sectorstudie lieten VFP en Unizo zich twee jaar terug bijstaan door het gespecialiseerd financieel onderzoeksbu­ reau Conessence. Dat analyseerde grondig de zakencijfers van een staal van dagblad­ handels. De resultaten van het onderzoek brengen de evolutie van de financiële cijfers in de periode 2008-2010 gedetailleerd in kaart. Vooral in termen van winstgevend­ heid waren de cijfers die uit het onderzoek naar voor kwamen behoorlijk alarmerend. Achter de façade van een licht stijgende omzet gaat een zware druk schuil door de te lage marges die een persverkoper kan nemen op zijn producten. Een gemiddelde krantenwinkel houdt bottom line slechts 4% bedrijfswinst over. Maar als nettowinst, nadat van de bedrijfswinst belastingen en interesten betaald zijn, rest slechts 1,6% van de omzet. Anders uitgedrukt: de gemid­ delde dagbladhandel uit dit onderzoek houdt per 100 ontvangen euro netto amper 1,63 euro over. Analyse van de winstmarge die de gemiddelde dagbladhandel of superette realiseert. DAGBLADHANDELS 2010

% OT

1.081.552

99,22

Kost handelsgoederen (directe kost)

973.748

89,33

Waarop een bedrijfswinst van

116.255

10,66

Met een operationele kost van

72.579

6,66

Wat een bedrijfswinst of operationele marge geeft van

43.676

4,01

En een nettowinst van (na belastingen en interesten)

17.801

1,63

Verkoopomzet

OT = % van cijfer 2010 op de totale omzet

22

Luc Roesems, partner van Conessence.

Cijfers per productgroep Dat de rentabiliteit van de krantenwinkels erg laag is, was op zich geen verrassende uit­ komst van het onderzoek. Ook in de periode 2008-2010 hielden krantenwinkels al een slui­ tingsritme aan van om en bij twee winkels per week. Bovendien tonen ook andere bronnen, zoals de publiek consulteerbare balansen van winkels die onder een vennoot­

schap werken, eenzelfde zwakke winstge­ vendheid aan. De studie van Conessence ging eerder in de diepte, spitte boekhoudingen en productgroepen uit en kon op die manier aangeven waar het schoentje wringt. In het onderzoek trok Conessence de cijfers na voor kansspelen, pers, rookwaren en snoep plus drank. Op pagina 23 geven we nog even de omzetcijfers per productgroep mee. Waar de   juni-juli 2014

Onderzoek

OMZET DAGBLADHANDEL

2008 1.032.769

VERKOPEN/OMZET (sales turnover)

% 99,65

2009 1.070.599

% 99,47

2010 1.081.552

% 99,22

KANSSPELEN

457.549

44,15

476.989

44,32

481.807

44,20

PERS

136.117

13,13

140.014

13,01

139.945

12,84

21.730

2,10

23.948

2,23

22.980

2,11

301.641

29,10

324.336

30,13

331.256

30,39

SNOEP & DRANK TABAK / ROOKWAREN

Noot: tabel met omzetcijfers en de samenstellende delen daarvan. Per jaar geeft deze tabel het bedrag in euro en het percentage dat dit bedrag vertegenwoordigt uitgedrukt tegenover de totale ontvangsten van de winkel.

lotto omzet niet apart geboekt was, werd die berekend op basis van de commissie die de Nationale Loterij betaald had. De meeste boekhouders boeken immers geen verkoop voor kansspelen, maar enkel de commissie. Voor dit onderzoek zou dat de vergelijking met andere producten hebben vertekend. Conessence wees erop dat de stijgende omzet in de periode 2008-2010 van weinig waarde was omdat ook de aankoopkosten in die periode met 4,85% stegen. Een argu­ mentering die de stelling onderbouwt dat de krantenwinkels weinig garen spinnen bij nieuwe producten die vooral omzet en traf­ fiek maar te weinig marge genereren. Zeer interessant was echter ook het inzicht in de bijdrage van elke grote productgroep in de sowieso al magere marge. Kijken we naar de operationele marge (4%) voor belastingen en interesten, dan dragen de rookwaren met 2,66% het meeste bij. Wat met de kritieken? Sinds de publicatie van de resultaten gingen Unizo en de sectorfederaties met de studie op pad om de margeproblematiek aan te kaar­ ten. Ook in het overlegorgaan dat het fede­ rale parlement in het leven riep, kwam de studie op tafel. Daar en daarnaast bleek dat de betrokken industrieën, en vooral de pers­ uitgevers, vragen stelden bij de studie. Som­ mige uitgevers eisten van Unizo inzage in het hele onderzoek, wat Unizo weigerde omdat het zoiets bij geen enkel onderzoek toestaat. Ook kwamen er vragen over het staal van onderzochte krantenwinkels, dat lager lag dan twintig. “Dat is geen verstandige kri­ tiek”, zegt onderzoeker Luc Roesems van Conessence als we hem met de opmerkingen confronteren. “Het staal is inderdaad relatief klein, dat moet niet ontkend worden. Maar de vraag is of het representatief is. Om te begrijpen waarom dit een onverstandige ­kritiek is, moeten we even terug naar de bedoeling van dit onderzoek. Dit is een ver­ diepende studie op basis van voorafgaande   juni-juli 2014

analyses van een pak gepubliceerde balansen. Die bewezen en bewijzen ook in bijvoorbeeld 2012 de zeer slechte rentabiliteit van de ­overgrote meerderheid van dagbladhandels. Onze analyse moest niet vaststellen of een krantenwinkel al dan niet een zwakke renta­ biliteit heeft, want dat is zonneklaar voor iedereen die de sector kent en de balansen bij de Nationale Bank bekijkt. Dus zeker voor de uitgevers! (Ook het onderzoek van die balansen dat Coface/B-Information vorig jaar presenteerde, gaat overigens in die richting, nvdr). Dit onderzoek moest niet meer aanto­ nen met een groot staal van winkels dat de nettomarge laag is, maar wel waarom ze laag is. En dan volstaat een gespreide maar beperkte groep van winkels voor een verdie­ pende analyse. Weet bovendien dat dit nog een analyse is op het betere trafiek-seg­ ment.” Naast de cijfers van de Nationale Bank voert Conessence bovendien nog een tweede validering van de representativiteit aan. Het toetste voor publicatie de cijfers met infor­ matie uit Luxemburg. “We vergeleken de informatie en resultaten met die van een grote speler die tientallen winkels uitbaat, en die regelmatig naar België kijkt. Daaruit blijkt het staal inderdaad representatief. Alle bron­ nen bevestigen de povere rentabiliteit en de belangrijkste negatieve drijvers daarvan, waarvan de persbedrijven er één zijn.” Nieuwe studie: meer productgroepen en zicht op diversificatie Het Kenniscentrum Dagbladhandel is inmid­ dels een nieuwe rentabiliteitsanalyse gestart. Leden van VFP kunnen hieraan deelnemen. Voor de deelnamekost van 100 euro of onge­ veer één uur van een gewone boekhouder, krijgen zij een overzicht van de evolutie van drie boekjaren op elk afzonderlijk assorti­ ment, zowel bij kosten als baten. Bijkomend kunnen deelnemers die kosten-baten analyse vergelijken met het gemiddelde van de sec­ tor. “Ook deze keer zullen we in de diepte werken in plaats van in de breedte”, maakt Luc Roesems meteen duidelijk. Het is de

Hoe deelnemen aan de nieuwe studie? VFP-leden die wensen deel te nemen aan de nieuwe sectorstudie (officieel de ‘Benchmark Peterschapsproject Dagbladhandel’) kunnen dat. De Benchmark die Unizo samen marktonderzoeksbureau Conessence ontwikkelt, is anoniem en ver­ trouwelijk. De onderzoekers garanderen met andere woorden dat het gebruik van de cijfers beperkt blijft tot de ontwikke­ ling van de benchmark. De deelnameprijs bedraagt 100 euro. Geïnteresseerde persverkopers kunnen contact opnemen met VFP ([email protected]) of met onderzoeker Luc Roesems ([email protected]) om in te stappen in het project. Ook technische vragen, opmerkingen of suggesties zijn steeds welkom.

bedoeling van de studie om met een referen­ tiegroep te werken waarbij het opzet op twee punten evolueert. 1. Meer productgroepen. De vorige analyse focuste op pers, rookwaren, kansspelen en drank/snoep. Ditmaal wil Conessence de analyse uitdiepen en de aard en impact van supplementaire business in kaart brengen. 2. Diversificatie-impact en scenario’s. Daarbij aansluitend wil de nieuwe studie inzicht bieden in de diversificatie die onder­ nemende winkeluitbaters toepassen. Wat zijn die producten, waar zijn ze succesvol en waar niet, wat is de dynamiek na lan­ cering, hoe evolueren die omzetten en marges? Luc Roesems kadert: “We zullen ook scenario’s onderzoeken”, zegt hij. “Met berekende scenario’s van zowel prijsverhogingen als marge evoluties in plus en in min, van gewijzigde product­ combinaties en zelfs van samenwerkingen zoals aankoopgroepering. Deze studie moet helpen om de betere product-markt combinaties voor een hogere toege­ voegde waarde te vinden.” Deze invals­ hoek biedt bijzondere perspectieven. De resultaten zouden kunnen verduidelijken waar marge zit en zo winkeliers helpen bij de uitdagende zoektocht naar het juiste nieuwe product voor de winkel. Met inzicht in deze materie kunnen groe­ peringen van winkeliers echter ook struc­ tureel werk maken van iets wat deze ­sector ontbeert: georganiseerd aankopen van producten om zo de groeiende aan­ koopkosten te drukken en ook langs die weg de rentabiliteit te verbeteren.  n

23

Parklaan 22 bus 11 • 2300 Turnhout T. 014 42 38 38 • F. 014 42 31 63 [email protected]

STRIPS BIJ BETAPRESS

LXRY magazine met Serrgio Herman

Het volledig stripaanbod blijft beschikbaar bij Betapress. Heeft u nog voldoende In deze editie heeft LXRY magazine een nieuwe gastredacteur, niemand voorraad voor deze zomer? Bel onze klantendienst. minder dan Sergio Herman ! Mis hem niet, en geef hem een mooi plaatsje  art. nrs. 07921 – 01963 – 01922 – 07743 – 01935 – 01921 – 01923 - 01900 in uw winkel! art. nr. 07420

DVD De behandeling

Naar aanleiding van het recente succes in de Belgische cinema, nu reeds op DVD, mis hem niet!

24

DVD K3 Dierenhotel

Kristel heeft een verblijf geboekt in een luxueuze beautyfarm. Josje en Karen gaan datzelfde weekend stiekem in het dierenhotel helpen bij Bas, op wie de drie meisjes verliefd zijn. Maar als de navigatiesystemen van K3 per ongeluk verwisseld worden, komen de 3 meisjes aan op art. nr. 02235 de verkeerde bestemming… art. nr. 05144   juni-juli 2014

Parklaan 22 bus 11 • 2300 Turnhout T. 014 42 38 38 • F. 014 42 31 63 [email protected]

Bereid u voor op de Tour de France

“Your’in pretbox” een boekje boordevol met straffe acties

Nog een cadeau nodig, of op zoek naar leuk tijdverdrijf in de grote vakantie? Breng de Tour tot aan jouw winkel, en zet deze magazines extra in de verf, Dan is de Your’in pretbox het ideale cadeau! Een box vol met voordelen ter verkoop gegarandeerd! art. nr. 09861 – 09603 – 08461 - 07378 waarde van meer dan €400, voor slechts €15! art. nr. 01578

CD Nicole & Hugo bij Primo

Weekend Zomerspecial

Binnenkort exclusief bij Primo TV Gids, een CD van Nicole & Hugo voor slechts € 8.95 ! Verhoog nu reeds jouw voortanen via onze Op vakantie? Vergeet de Weekend Zomerspecial niet in te pakken. Heerlijk voor klantendienst! art. nr. 08069 op het strand. art. nr. 09877   juni-juli 2014

25

WELK LAND WORDT WERELDKAMPIOEN? WIE WORDT TOPSCORER IN BRAZILIË? HOE VER GERAAKT BELGIË IN BRAZILIË?

WAT IS JOUW PRONOSTIEK? N E W :DE

OP KIJK LIST! MATCH

KIES 1 , X OF 2 EN JE SPEELT MEE www.scooore.be

  Column

Hete hangijzers

De actualiteit volgens het forum van Perswinkel.be Perswinkel.be is een forum dat gratis ter beschikking van alle persverkopers staat. Iedere verkoper kan er mits registratie

(noodzakelijk omdat het forum exclusief voor persverkopers is) zijn mening kwijt over alles wat de sector aangaat en méér. Naast de occasionele kolder vallen er beslist interessante meningen en nuttige nieuwtjes te sprokkelen. Wilfried

Vandenbroucke, een van de vijf initiatiefnemers, geeft een woordje uitleg bij een van de actuele thema’s. Liberale recepten Ik schrijf dit stukje op 25 mei, de dag van de verkiezingen. Het is intussen ruim een jaar geleden dat de kamer van Volksvertegenwoordigers een resolutie aangenomen heeft om deze sector te evalueren en een overleg op te starten tussen de stakeholders van deze sector. Het is een publiek geheim dat dit overleg tot op de dag van vandaag vooral een oefening in “surplacen” is gebleken. Hoe valt onze sector te redden? De laatste tijd worden op het forum meer en meer “liberale” ideeën gelanceerd: laat de vrije concurrentie voluit spelen, ook in de persverkoop, zodat de kleinere spelers (nog) sneller verdwijnen. Zo stelde iemand voor de marge in handen van AMP te geven en een variabele korting voor pers toe te kennen, volgens omzet, vanaf 15 % tot 27 %, waarbij 25 % de korting zou zijn voor de verkoper die bij AMP een gemiddelde omzet draait. Anderen vinden dat in elk geval de “structuurkost” (extra kost van 92 euro per maand die AMP aan­ rekent aan verkopers die netto minder afnemen dan circa 3.250 per maand) moet gehandhaafd blijven of misschien zelfs opgetrokken. Zij menen dat die kost een drempel vormt tegen de wildgroei in persverkoop. Een mening die niet echt gestaafd wordt door de huidige realiteit. De uitbater van een superette of een tankstation rekent immers “bottom line”: één cent winst is ook winst. Dat is moeilijk te vatten voor onze sector, die altijd in procenten rekent, voor de drie pijlers, vertrekkend vanuit een vaste verkoopprijs; maar het is de normaalste zaak van de wereld in de superette, waar ook die verkoopprijs variabel is en bovendien een concurrentiële factor – je tomaten of appels één euro per kilo minder verkopen betekent toename van verkoop en daar moet rekening mee gehouden worden. De vrije markt als oplossing voor de crisis in onze sector dus. Het zijn overigens vaak dezelfde mensen die ook pleiten voor een licentie voor tabaksverkoop, ook voor onze winkels – dus vrije markt én marktregulering op maat van onze behoeften. Het is mijn overtuiging dat je op deze manier de sector niet kan redden. Sterker nog: met de variabele korting open je de doos van Pandora. Niet alleen verandert het niets aan de intrinsieke problemen op de drie pijlers; bovendien haal je wellicht juist een deel van de winsten op pers uit onze sector weg. Als de dagbladhandel andere vormen van kleinhandel overleefd heeft, is het juist omdat er minder concurrentie is dan bij bijvoorbeeld de kruidenier of de groenteboer vanwege die vaste verkoopprijzen voor tabak, Loterij en pers. Als je nu concurrentie organiseert op vlak van aankoop, zou het wel   juni-juli 2014

eens kunnen dat je ook die vaste verkoopprijs op de helling zet – zeker als je die bottom line redenering van F1 en F2 mee in overweging neemt. n

“

Poll structuurkosten afschaffen? (53 stemmen): 49 % antwoordt “ja”, 49 % “neen”, 1 onthouding. Poll gradueel stijgende kortingen naargelang omzet? (43 stemmen): 79 % “neen”, 21 % “ja”

“

”

Van het moment dat je structuurkosten moet betalen, kun je beter je keet sluiten of je richten op andere méér rendabele producten . Denk je nu echt dat die afschaffing een krantenwinkel wie het water tot aan de lippen staat gaat redden (we spreken over nog geen 4 euro per dag)?

”

“

Vervoerskosten doen zakken en structuurkosten afschaffen gaat nog altijd geen klant meer over de vloer brengen. (…/…) Ik zal het zelfs omdraaien. Door de structuurkosten af te schaffen zal je nog sneller minder volk over de vloer krijgen.

”

“

De distributeurs kunnen door de wildgroei en de verdampende omzet per verkooppunt geen winst meer realiseren. Het negatief resultaat per verkooppunt dwingt hen ertoe structuurkosten te rekenen en de vervoerskosten te verhogen.

”

“

Een verdere “uitzuivering” van de sector zou wel degelijk een positief effect kunnen hebben op de overlevenden: het zou de ademruimte kunnen creëren die deze punten nodig hebben om hun zaak rendabel te maken en opnieuw te investeren. Dat laatste gecombineerd met de noodzakelijke zoektocht naar een vierde pijler zou het duurzame overleven van zo’n 60% van het huidige bestand kunnen garanderen.

”

“

Het is door toedoen van de vele “micro-leveringen” dat de transportkosten voor iedereen hoog zijn. Een lagere korting voor de punten met geringe omzet zou die druk op de transportkosten ten dele kunnen wegnemen (lage korting, maar vaste dropkost, voor iedereen!).

“

”

Dit (differentiële korting volgens omzet) versnelt alleen een proces dat sowieso al zijn beslag kent. Het “fijnmazig net” van familiale zaakjes, de buurtwinkels, gaat onherroepelijk teloor – maar waarom daaraan meewerken?

”

27

GA MEE OP ONTSPANNINGSREIS NAAR LANZAROTE MET GOED GEVOEL Wil je graag eens helemaal tot rust komen en relaxen in alle luxe? Goed Gevoel organiseert een vierdaagse ontspanningsreis en koos voor het prachtige Canarische eiland Lanzarote als bestemming. In de rust van een all-inclusive hotel met alle comfort brengen drie bekende gezondheidscoaches – Marc Herremans, Nina De Man en Hilde Demurie - je lichaam en geest in balans. Het back-in-balanceprogramma is aangepast aan ieders niveau en helpt je helemaal herbronnen, zodat je boordevol energie weer naar huis kan.

Wil jij graag mee met ons op deze unieke trip? Voor meer informatie kan je terecht op www.thomascook.be/goedgevoel, reserveren kan bij je Thomas Cook Travel Shop of je reisagent. Wees er snel bij, want de plaatsen zijn beperkt!

Herbron jezelf 4 dagen lang met 3 Vlaamse topcoaches Marc Herremans, Mental coach

“Grenzen verleggen door te concentreren op het positieve” Ex-atleet Marc Herremans gaat mee naar Lanzarote als motivatiecoach. Hij zal er persoonlijk zijn verhaal brengen en zijn visie geven over hoe je van iets negatiefs een opportuniteit of uitdaging kan maken.

Hilde Demurie, Voedingscoach

“Gezondheidsproblemen aanpakken door juiste voeding” Hilde Demurie is al meer dan twintig jaar bezig met de relatie tussen voeding, gezondheid én gemoedstoestand. Zij zal in Lanzarote een voordracht geven met als thema ‘vrolijk gezond’, drukpunten op de handen aanleren, Tibetaanse oefeningen geven en een kooksessie leiden.

Nina De Man, Bewegingscoach

“Yoga is een fantastisch antistressmiddel” Nog nooit was de oosterse levensfilosofie Yoga bij ons zo populair als nu. Nina De Man is zowat de bekendste yogi van ons land en schreef er het boek ‘Yoga en de kleur groen’ over. Nina geeft in Lanzarote yogasessies, die je helpen het beste in jezelf naar boven te halen.

Artdeco: beauty- en gelaatsverzorging “Stralen vanbuiten doet je stralen vanbinnen.” In een beautysessie van 2 uur leer je de kneepjes van het vak: hoe kan je met make-up en gelaatsverzorging je natuurlijke schoonheid accentueren?

All-inclusive programma: • • • • • •

All-inclusive in hotel “Sentido White Suites” i.s.m. Thomas Cook Inclusief rechtstreekse vlucht + 3 overnachtingen 11 t.e.m. 14 oktober 2014 Gezondheidscoaching door professionals Relaxerende massage € 990 p.p.

  Vertier

Zweedse puzzel

GEHEIMSCHRIFT TOONGEHALTE

Puzzelen!

Zweedse puzzel

HONGAARSE COMPONIST

STROOM

GEVOLG

TAK V. SPORT

PROEF

EUROPESE VROUW

EN (LATIJN)

INSECT

PLAAGGEEST

CARNAVALSGROET

GEVERNIST

HOEVEELHEID

MANNETJESBIJ

PLANT

VROEGER

LEKKERNIJ

ALLE PAGINA'S SAMEN

KEURIG

Breng deLUCHTletters uit de genummerde vakjes over naar de oplossingsbalk.

LANGS KUNSTSTOF GROOTBRITTANNIË

SCHUIFBAK

INPANDIG BALKON

MUZIEKNOOT

VAN ALLES

INDIVIDUALITEIT

FIJNE GEUR

ONGEBONDEN

GEVOEL

NIET GEROERD

GEPRIKKELDHEID GRAFISCH KUNSTWERK

VOORTREFFELIJK

DEFTIG KLEDINGSTUK VLEES ZONDER BOTJES

VADER

ONHEILSGODIN

ONDERSTEEK

KALMTE

PAPEGAAI

BUNDEL

KOORDANS

BIJGEVOLG

FRISDRANK

GROTE ZAK

VOERTUIG

NEON

MATRASVULLING

BEHAARDE SCHEDELHUID

VRAAGSTUK

ZWAARDWALVIS

PLAATS IN ANTWERPEN

HANDELSTERM

WILD GOOIEN

FOTOGRAFISCHE TERM MUZIEKNOOT

SPIL

KLEDIJ

ZEER ONWETEND MAATSTAF

UITBREIDING

VREEMDE MUNT

RONDHOUT

RUKKEN

BLOEDGEVER NOOT

KANSSPEL

ROOFDIER

UNIFORM

SPIL DRAAGBARE COMPUTER KNAAGDIER KORT, HARD GELUID

JAPANS BORDSPEL TEKEN

GODIN VAN DE VREDE

BINNENBESCHER-

MING

LETTERGENEGEN FORMAAT SPAANSE WIJNSOORT

PLAATS IN ISRAËL

ÉÉN DER VS MIDDAG

EUROPEAAN

EUROPEAAN RIBBENSTOOT

AKELIG, NAAR REKSTOK

GEHEIMSCHRIFT

EENKLEURIG FRAAIE KLEDING

ZANGNOOT

BETEUTERD

GRIEKSE LETTER

ZEEPWATER

MOEILLIJKHEIDSGRAAD BOOMSOORT

FRANS LIDWOORD

VROUW

DRIETENIGE LUIAARD

EGYPTISCHE GODHEID BAZIGE UITROEP TIJDPERK

VLUCHTEN

KNEEDBAAR MENGSEL

Oplossing puzzel Radar 3 (2014)

EUROPEAAN

BLADVEZEL V.D. AGAVE

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

30

Oplossing C B T O N A L D A R D E S T IJ L O S B O E K J N E E P A P A A T O O N D E R G O K W E N K D O O D B A R R E A P E O N T S N

W N I T I G E E S E T NZ EE T D SL A R V TA A R S I E K R K E E T S R G O U A P G E M K A P O E W A S R E RM AA R A T N A L B E II D R A E H N S I P O U CS O T D E E R IJ O O D S E T AP PA P

A T A L L E A T AI F E K

K L S E RJ O E R N

R

E K A N

V L O G B R I L S I N O T R E I N I E S R O P

O P G A V E O E R D O M A I

S V C I A A L P T A S R M R IJ A T E E N I L E A T T A

  juni-juli 2014

Het meest volledige assortiment Vlaamse puzzels! Zweeds XL 2★

NUMMER

151

MEER IN ITALIË incl. postz egel zie binne HULSJE nkant

Zweeds DEKSEL

COMMUNICATIEMIDDEL

SPEKGLAD

SLAAN

BUNDEL

INGENIEUR

BABYDOEK

EEUWIG UITSTEL

GRASZODE TAM

STUG MUZIEKNOOT

AUSTRALISCHE STRUISVOGEL

VERBRANDINGSREST

JURK

LICHAAMSDEEL

JACHTHAVEN

LONK VLOEK

PLECHTIGE VERKLARING

STREEK

BEZOEK

HEMELGEEST

BUIGZAAM

UITROEP VAN PIJN

€ 4,10 CLOWN

VOORSCHRIFT SNELHEID

ONTWIJKEN

LICHAAMSVLOEISTOF

VOORZETSEL

ALGEMENE BEVLIEGING

VORSTENZETEL

WERKTUIG

Cover-EZR-151.indd 1

2 sterren WILD, ONSTUIMIG

SCHOENMAKERSGEREI WERPKOORD MET STRIK

PLAAT

PARTIJ IN RECHTSZAAK

HINDERNIS NIEUW, FRIS

ECHT

HEMELLICHAAM

SAMENSTROMING

ZANGNOOT

ERNSTIG

GROTE ZAK

SPEEN NAUW

ZANGSTEM SMET

Zweeds XL 3★

VLEK

nr. 18

EIVORMIG

ONBEGROEID

100% Vlaams!

AFSCHEIDSGROET (FR.) ZOUTIG VOCHT OUDE LENGTEMAAT

SALARIS

STAND DER EDELEN

BEEST REGENVLAAG

BRUGSE WATERLOOP

JONG SCHAAP

VOORZETSEL

BEKNOPT

MUZIEKNOOT

EEN WEINIG

UITROEP VAN SCHRIK

BEDAARD

WATERKERING

3

van

NUMMER

18

BEHOEFTIG PERSOON

WAANWIJSHEID

SPROOKJESFIGUUR

TRANSACTIE

BEHOEFTIG

AFMETING BIJWOORD

VOORNAME MENSEN

KAARTSPEL

VERMAARDHEID

VLAKTEMAAT

EGYPT. WATERLELIE

NAAIGEREI

SMEREN

KRAP GRAAD

OPWELLING V. WOEDE

BESPOTTELIJK

CHINEES GERECHT

WATERKERING

MOEDER MIJ VERVANGENDE ROUTE ONHEILSGODIN

BIJBELSE FIGUUR

echte EEN ZEKERE

PLANT SCHROBNET LIVREIKNECHT

GREENWICH MEAN TIME

EVENZO

BIERSOORT

KNORRIG MENS

VLEK OP IEMANDS EER SCHADE AAN EEN SCHIP

ONDERVLOER

KLEDINGSTUKSLCTTST

TE ENIGER TIJD NERTS

DOODOP

4

WEES GEGROET

LUSJE VAN GAREN

DRUPPEL

BALSPEL

OMSLAGDOEK Cover-3XL-018.indd 1

WITTE POPULIER TE ENIGER TIJD

STROOMSTORING

GRONDSOORT

DUN VAN LUCHT

PAPEGAAI

SPORENPLANT

BOOMSCHEUT

GRIEKSE LETTER

HANDELSTERM

KLEUR

9

BIJB. TERM

VLIESJE

VERNISSEN

MIJT

STROOK IN EEN BOS

KONING DER ELFEN

LAUWERTAK

3

KLEUR

EN (LATIJN) ETER, HAPPER

DOORGANG

HFBMPJ N N PN

VLEESGERECHT

PRMRDL

PLAATS IN DUITSLAND

BOLGEWAS

NR VRHDNG

PRMN

OP HET KANTJE

HERKENNINGS-

OPGETASTE HOOP

INSECT

RIJTUIG

echte

MAT

PLAATS IN WALLONIË

ELK

ÉÉN KEER LOOFBOOM

DOOPSGEZINDE

OPERA IN MILAAN

OPEN PLEK I.E. BOS

EUROPESE VROUW

STERRENBEELD REKENING

GELDSTRAF OPLEGGEN

SPORTARTIKEL

LUCHT (VOORVOEG.)

GROOTVADER

TNMN

LIDWOORD

OP DIT MOMENT

NADIEN

VLSTRKT

RGL BTRFFND TL

PLECHTIG STAPPEN

WDRND

8

HT NT BVRRDLD ZN

HIJSWERKTUIG

MOT

DNTFLTJ P WLN

GELOFTE

VOORDAT

PLNTNWRLD

LR VN HT GLD

GSCHNKWNKL

NDRVRGNG NDRZKR

SRVC

FGMT

VULKAAN OP SICILIË

7

PLVRCHT

ENGELS KONINGSHUIS

MT BLT BRSTN HNGRS GRCHT

DANS

INSNIJDINGEN MAKEN

INGEWAND V.E. KOE

ONRUSTIG VERLANGEN

ETAGE

SENIOR

VRHGD TN

SCHOUWSPEL

KLN WG

VRVRMDDL

PKNT

EERSTE KWARTIER

VRMD MNT

RIJSTBRANDEWIJN

VRW D LNKT

NMWRDLK

PRJCTL

KEEL

TWST

TYP TRN

GRG HTSRT

TAKJE

DL VN N DNM

VOORDAT

U (OUDERWETS)

NHD

RUND

VRHNDLN (NG.)

TVLCHTSRD

HNGRS WNSRT

SPL

NGNG

PLTS N WLLN

VTBLVRTRDNG

SCHTSSHW

SCHEEPSRUIMTE GD MNRN

T NM VN

VRCHT

PUNTIGE UITWAS

EUROPEAAN

BDT ZCH N (FKRTNG)

CNTGRM

DL VN FRNKRK

VLGMCHN

www.denksport.be

STRTBTN

VRKNSVT

MIDDELEEUWEN

STERKE LICHTSTRAAL

VERBRUIKT

DEEL V.E. KEU

DRNTGN

VL RTS BVTTND

BOOMSOORT

MIJ MUZIEKNOOT

4/30/2014 5:07:14 PM

WANDVERSIERING

IJVERIG

FRKNS LND

AFTAKELING LANDTONG

VRAAG 4

DEEL V.E. PARAPLU

VALLEND SLUITIJZER

5 sterren

SOORT ONDERWIJS

NT PLYBCK (NG.)

KNAAGDIER

PLAATS IN VLAANDEREN

NGVLD

DAARENBOVEN

SCHIJNBAAR

BEWONER V. ARMENIË

BORREL

PLANT

GSLCHT

TE ENIGER TIJD

VRWNDNG

JONGE VENT

GKRD KK

EUROPESE HOOFDSTAD

RTTNKRT

SCHRF

KPPN

KAARTJE (ENG.)

PLZNT

DEEL VAN EEN BREUK

LOFDICHT

LKNPKKR

SCHNHDSLRADRES-

VAARTUIG

LKSTK

FTGRFSCH VRVRDGD KP

RK MNSN LR DR ZNWZKTN

BEKWAAMHEID

UITROEP

NLDBM WRHDSGTRW

NTDN VN VLKKN

ZEDENLEER

TRHNDSTLLNG

GSCHNK

GRG

ROMEINSE GODIN

LANGZAAM

JAP. GORDEL

GIL

GESLOTEN

REKENTEKEN

VRAAG 3

Cover-ZHK-066.indd 1 DL VN N PPL

ONDERBED

NAAR OMLAAG

GETEMD

TITEL VROUW

SCHAATSTERM

JUNIOR

HT TT N MKN

GTRZL

INSTELLING

XPRT N D HSHDKND SPRTNPARA- FRSTRCTR MEDISCHE DISCIPLINE

Zweedse

puZZels

ONVERBLOEMD

PRK N WNN

BORREL

TRNSPRT VN DRN

TWEETAL

de pittigste

STIJF V. KOUDE

OPSCHUDDING

BOOM

LRKRCHT

KPJ VR D MND

WONDVOCHT

10:02:04 AM

LAND IN AZIË

LOKSPIJS

LOOFBOOM

TEN OPZICHTE VAN

SRT LMP

EN ANDEREN

4 sterren

PLNTNZKT

(ENG.)

LPND WCHT

OOSTERLENGTE 5/14/2014

VRAAG 2

LUIZENEI

OUDE VREEMDE MUNT

PLOOI BEBOUWING

OUDERLOOS KIND

BRP

DEEL VAN EEN JAAR

STEUNTOUW KWEEKKAS

PLTS N VLNDRNBUREAU

VELDVRUCHT

BEVEL

REUKMIDDEL

VRZMLBK

BINDENDE STEKKEN REGEL RMT VR RKST

DIEFSTAL

LEERVAK OP SCHOOL

VLEES- PAPEGAAI GERECHT

TONEELNUMMER

EX VOTO

PARAMEDISCHE DISCIPLINE

CADANS

SPOEDIG

RICHTING IN DE KUNST TYPE

SPROOKJESFIGUUR

€ 3,30

LIDWOORD

TITEL

UITROEP VAN WEEFSEL VERBAZING

PLAATS IN WALLONIË

INSTAPSCHOEN

EENKLEURIG

ROMEINSE FILOSOOF BKGR

PLTPST

JALOEZIE

SLEE WINTERSPORTARTIKEL

WEGLATING V.E. LETTER

TUSSENSTUK

KIENSPEL

VRAAG 1

mei 2014

AFLOOP

DEEL VAN EEN DYNAMO

VOLGENS DE LAATSTE SMAAK

NNGHD

BROER (FR.)

IN WERKING

IJZEREN WOLKAM

HOOP OVERVERMOEID OFFICIERSKANTINE

DEKSEL

EUROPESE HOOFDSTAD

KOGELROND LICHAAM

TV-FEUILLETON

SOORT ONDERWIJS

SOORT BOM

BOMMA

STEENSOORT

GEBOREN NRKN

SPOEDIG

ONTSNAPPING

TELWOORD

MAN VAN IN HET JAAR ADEL

TENNISTERM

GROENTE

ONVOLTOOID

MSLKKNG

DECIMETER

Volg ons ook op www.denksport.be

BUIKKORSET (FR.)

REGELMAAT POSITIEVE ELEKTRODE

HEVIG

vlaamse puZZels!

ASOCIAAL

EUROPEAAN

HANDWERKEN

VREEMDE MUNT

ZUILENGANG

KRAT

STKPRDJ

BPRKNG VN HT NTL LDN

TIJDIG PEIL

NADIEN

Haal het complete assortiment Vlaamse puzzels in huis. Met2de 3 sterren Zweeds willen we tegemoet komen aan de Vlaamse puzzelaars voor wie Extra Zweedse Raadsels te gemakkelijk is geworden en voor wie 4 sterren Zweeds nog iets te pittig is. Daarnaast hebben we ook nog de XL-reeks met extra grote vakjes en letters! DICHT BIJ ELKAAR

ZONDER KLEREN

PART

GEUR

VROUW. GESLACHTSCEL KAARTTERM (FR.) GLANSHOUT, LIKHOUT

GETALSMATIG

BEGRIP

KERSTVERSIERING

UITROEP VAN PIJN

EDELGAS KARNEMELK

MUZIEKNOOT

BSLTN VRGDRNG VN N RCHTBNK

BLPN

KREET

BLADADER

TEDER

GEBARENSPEL ZEER WARM

AFSLAGPLAATS BIJ GOLF

WERKTUIG

EMERITUS

WAT BETREFT

LIDWOORD

UITSTEKEND

VORDEREN

KABAAL

SCHEIKUNDIG ELEMENT

RUK

WEERKUNDE (AFK.)

LEVENSLUCHT MELODIE

ENGELSE OMROEP

ZGRS

CHTRNN

VASTHECHTEN

PLAATS IN KROATIË

NIETS

FRANS LIDWOORD

TWEETAL VASTSTELLEN

LOON, SALARIS

ENG. ADEL-

ZICH LIJKE TITEL ONTHOUDEN

MET EEN POOT

ONHARTELIJK

HALFEDELSTEEN

BUITENZITJE

FRISHEID

SPRTPLG

VOEGWOORD

VAKGENOOTSCHAP

SCHEUTJE GRAS

INHOUD

DOCHTER V. MINOS

AFBEDELEN

ONBEWEEGLIJK

EUROPEAAN TROEFNEGEN BAZIGE VROUW

INHEEMS

TSSNWRPSL

PLAATS IN INFINITIEF VLAANDEREN

MEELPRODUCT

AFKEER OPWEKKEND

TOGA

GMTRD SCCSNMMR

DRINKBAKJE

HUIDAANDOENING

DEEL V.E. HAARD

BUITENAARDS VERSCHIJNSEL

ROMP VAN EEN BEELD FRANS DEPARTEMENT VERBOD

HANDWERKEN

KRACHTIGE TAAL

NT N TD GBNDN

TOESPRAAK

KONING DER HUNNEN

PLAATS IN BELGIË

VOORZETSEL

VLMS TR

OMDRAAIING

BLINDE STEEG

ONTSTAAN

KUNSTDICHT

SLPPR

SPROOKJESFIGUUR

ERFELIJK MATERIAAL

BRANDGANG

TE TELLEN

SPORTBEOEFENAAR

SCHVT

Cover-BZ4-228.indd 1

GROTE BIJL

WAARMERKEN

PERSOON, VENT

GOESTING

LAND IN AFRIKA

SRT HFDKSSN

6 DECILITER

LOFDICHT

ONHOUDBARE OPSLAG

HSTSTL

VREEMDE MUNT

VERZOEKEN

WINTERSE BEZIGHEID

GODSDIENST

PLAATS IN DUITSLAND

PLAATS IN DE VS

DL VN N KR

MOUT

BGRNZN

GVLG

BEROEPSONDERWIJS

AJUIN VERKOOPPLAATS

GROOT WATER KLEUR

GEDENKNAALD

LICENTIAAT

MEISJESNAAM

BELGISCH AUTEUR

SPAANSE UITROEP

TRG

BAR BALSPEL

ALLEEN

HAVENSTAD IN CHINA

VOORZETSEL

ONBRANDBARE STOF

TURKMENISTAN DL VN N LPL (INTERNET)

OGENBLIK

VEREERDER

BOERDERIJDIER

CCS-TSTRELING

VLNSBLT

ZANGSTEM

GELUKJE

MET PEK BESTRIJKEN POLITIEKE PARTIJ

ALSTUBLIEFT

PTT

LCHTSPKTKL (NG.)

VLEK

ZOGENAAMD MUZIEKTEKEN

NAARLING

SCHRANDER BELGISCHE VREEMDE WEERDIENST MUNT

TOELATING

EINDE

HOUTEN KLEEDHOKJE

HEESTER DEEL V.E. AMBTSGEWAAD

SCHEIKUNDIG ELEMENT

KORT, HARD GELUID

SOORT TIJDSCHRIFT

ERNST

ALGEMEEN WLLSTG NEDERLANDS SPRTTRM

PLAATS IN FLORIDA

ZANIK

INWENDIG ORGAAN

PLAATS IN BELGIË

ROOFDIER

€ 3,30

NOORDSE BOZE GEEST

DIERENGELUID

KSPLG

BEDROG

WILD GOOIEN MUZIEKNOOT

ADELLIJKE TITEL

SPORTTERM

VROUWTJESAAP

VOETBALTERM

SOORT FOTO

BIERSOORT

CHOCOLADEDRANK

NU NOG

GRIEKSE LETTER

KKTSTL

V.D. GROND OPPAKKEN

TRSVRMG BLWZ

SCHIL

SPIJSKAART

SECONDE TROTTOIR

vlaamse puZZels!

WEKE KLOMP VET

GARÇON

EVENZO

PLTS N WLLN

IK (LATIJN)

OFFICIEEL BEWIJSSTUK

ONGEVEER

BEGINSTREEP

echte

OPMERKING

VLNDR

5/15/2014 4:09:02 PM

BELEID

3 sterren XL MAANGODIN

PIEPSCHUIM

TILLEN

juni 2014

ZEKERE

hersenkrakers

BLIKKEN DOOS

STRPFGR CHIC FEEST

BIJWOORD EEN

Vlaamse puzzels

DWAAS

DROOMBEELD

VOCHTIG

NR. 66

OEFENTIJD

VOOR

VERBINDINGSNAAD

RAAR

HERDERSGOD

KRTSPL

KRACHTIG

TANDPROTHESE

Zweeds 5★ hersenkrakers

WINTERVERMAAK

ONDERVLOER

BEZEM

AFDELING (AFK.)

EIGENTIJDS

KUNSTENAAR

BEDAARDHEID

DONKERGRIJZE STEEN

PAPA

PAARSROOD

PLAATS IN AUSTRALIË PRTSR MOEDWILLIGE DOLLE STREEK KPMN

ONBE-

STKKN TR SPREEKTLCHTNG BAAR

SCHRIJFTAFEL

TUILTJE

ONDEROFFICIER

5 ZONNEGOD

SLOT

DEEL VAN EEN TRAP

BERG OP KRETA

AANWIJZEND VNW.

EUROPEAAN

MOORS PALEIS

VRUCHTBARE PLEK

INGESCHAKELD

LUIZENEI

WOONSCHIP

eXtra grote Letters en vakjes

KLEINE BAAI

ZUIVER GEWICHT

NIEUWSRUBRIEK

SPANJE

SIERLIJKHEID

met

HAARVERSTEVIGER

PUNTIG STAAFJE

NIET PARKEREN

VOORRAAD (ENG.)

BESTE PRESTATIE

BEROEP

SLIMME STREEK RIVIER IN

DEKSEL

BEVEL AANTEKENBOEK

€ 4,10

MODINETTE

BROEDER

GLIMMER

DWAAS

LICHTPAARS

ZAT

GEWELDIG GROOT

WINDVRIJE PLAATS

FLAUWTE

1

PALING

FIJNE GEUR

VOORDEEL

OGENBLIK

METAAL

HOOGSTAPELAAR

ONBEPAALD VNW.

LOON TOILETARTIKEL

GELEIDELIJK

WORSTSOORT

TEGENAAN

LANDGOED

GRAFISCHE WERKWIJZE

KORTSCHRIFT MANNELIJK RUND KLOOSTEROVERSTE PLAATS IN WALLONIË

VOEGWOORD

HONINGDRANK VERWISSELING

VOORNEMEN

Zweeds

WATERKERING

PLAATS IN FRANKRIJK ONTKENNING

DEEL V.E. GESCHRIFT NAARLING

BEROEP

UITROEP V. AFKEURING

VOD VROLIJK

UITROEP VAN AFKEER

hersenkrakers

EUROPEAAN

WAPENTOOI

AFTUIGEN

JONG SCHAAP

AFMETING

ONVERGELIJKELIJK

Zweeds 5

ONTKENNING

VERTRAGINGSTOESTEL

VAN ZEKER MATERIAAL

SPORTVISGEREI

STUMPERD

MET LIJNEN VULLEN

KIPPENPRODUCT

BOOM

SCHAAKSTUK

EUROPEAAN

ONTWERP

RAVOTTEND SPEL

JONG

VERDIKTE HUID

HERFSTMODE

VADER EN MOEDER

COUPE

OPPERVLAKTEMAAT

KIP

VERWONDING

DEEL VAN EEN JAAR VLEESGERECHT

5

DAGDEEL (OUDERWETS)

BOMPA

BITTERHEID

vLaamse puZZeLs!

VANWEGE

OCTROOI

NUMMER

TEGENOVER

NUTTIG MEGATON

NR.228

Vlaamse puzzels

MANNETJESBIJ

HOK

IJZEREN PEN

KLEURMIDDEL

POLITIEVROUW

IN ORDE VROUWELIJK BEROEP

BAARDJE

ALBINOBUNZING

DESSERT

BUNDEL

5/15/2014 3:47:42 PM

PLAATS IN Z.-KOREA

PAARDENBLOEM

SCHUTSLUIS

MET UITZONDERING VAN

AZIATISCHE VROUW

RIVIER IN SPANJE

KENMERK PROEF

ZANGSTUK BERGWEIDE

STAAT

Zweeds

Zweeds XL RUIMTELIJK JOODS (IN GESCHRIFT SAMENST.)

MEELPRODUCT

ZOGENAAMD

228

incl. postz egel zie binne nkant

VERGIF

DEEL VAN EEN SCHIP

RIVIER (SPAANS)

SLORDIG

GROOT WATER

NUMMER

t.w.v. €3,20

LUCHTIG EIERGERECHT BLOEDGEVER

SPORTVAARTUIGJE

BAZIGE VROUW

HERKAUWER

4

+ Gratis kaart

TEDER

VOEGWOORD

ONDERGRONDSE

3

Zweeds 4

Zweeds XL 3

KLEUR TE WETEN

MIDDAG

UITPROBEREN

EUROPEAAN GROTE BIJL

DAARMEE VERBONDEN

ERNSTIG

KANT

LAND IN Z.-AMERIKA MODEL, VOORBEELD

WIJNGLAS

SLEE

BINNENSTE VAN BOTTEN

NAARLING

3 sterren

ROEM

WINDRICHTING

Zweeds 4★

SPINRAG DEEL VAN EEN CV

STUURS

VLAKTEMAAT RIJDIER LEERMEESTER

PAPEGAAI

Vlaamse puzzels

OP DIT MOMENT

GROOTVADER

PLAN

LAND IN M.-AMERIKA

MUZIEKNOOT

IMITEREN

DOMINEE ISRAËLITISCH

SIERPLANT

ZUIL

TENNISTERM

TROOST

OORVEEG

PLAATS IN ENGELAND

TUINKRUID

UNITED STATES

KLEINIGHEID

VAK VOORSCHRIFT

IND. KLEDINGSTUK

ONHEILSGODIN

ONGELOVIGE

OP WELKE WIJZE

KORT EN BONDIG

PAARD

SMEREN

INGESCHAKELD

VRUCHT

DEEL VAN DE HALS

CERTIFICAAT

ONTKENNINGHINDERNIS KUNSTLEER

ONZIN

AJUIN

MAAND

OP DIE PLAATS

TABAK GEBRUIKEN

HORECABEDRIJF VADER

MAN VAN ADEL

BELGISCHE WEERDIENST

7

VLOEIBAAR ETEN

GESCHOP

VERSTANDIG, KALM

CITRUSVRUCHT

DEEL VAN HET BOVENBEEN REINIGINGSMIDDEL

HIAAT

KOUD

TELWOORD

SLEE

AARDBOL

TRAAG

GEBREK

DIJ

WAK

KLEEFKRUID

BLAUWE FRIS, KLEUR

KLAPPEN

RONDRIJDEN

SIERPLANT

SPIONAGEDIENST

KERKGEBRUIK

VLOEIBARE UITROEP LAVA1 VAN SMART Cover-ZWB-017.indd

KNAAGDIER

8

HAAS

TELWOORD

ONTKENNING

SCHUIFBAK

DEEL VAN AZIË

INSECT

SLUITING V.E. BROEK

AFZICHTELIJK

SPROOKJESGROEI FIGUUR

ZUIGELING

GEMIDDELD GETEMD

STOOT

WELIGE

5/15/2014 3:31:15 PM

5

GELUID V.E. BEL

ONGEËVENAARD

VOEGWOORD

VIS

ZANGNOOT

STUK HUISRAAD VOEDERBAK

TUCHTZWEEP

KEURIG

SCHUIFBAK

VULKAAN OP SICILIË OPSCHRIFT V.E. BOEK

UITROEP

EERWAARDE

DICHT BIJ ELKAAR LANDVERHUIZING

SCHUIFBAK GENEESMIDDEL

GROTE UIL VOLDANE

BEJAARDENTEHUIS

KRAVAT

STROOMSTORING

EEN BEETJE

RIJ PERSONEN

HIJ

ARGENTIJNSE DANS

ORGAAN

MUZIEKNOOT

SPORENPLANT

RUST

DAAR ITALIAANS EILAND

PAPEGAAI

LENGTEMAAT

OPPERVLAKTEMAAT

OP DIE TIJD

ELPENBEEN

BUIGZAAM

TRONEN

VOORDAT

DEEL VAN HET LICHAAM

BOOSAARDIG GETERG

ZIN IN REIZEN HEBBEN

RANGTELWOORD

TAKJE HOOFDTELWOORD

DOMOOR RIJ VOERTUIGEN

EVENZO SCHRIJFBENODIGDHEID

ZWITSERSE VILLA

BEWERKTE DIERENHUID

HET WEZENLIJKE

BEVEL

CARAÏBISCHE STAAT

BOOMSOORT

JURIDISCH DESKUNDIGE

GEZANG

BIERSOORT

STAP

KLASSE

VRAAG

VERHAAL

GEVAAR

GEHOORHUISHOUDEN

1

TELWOORD

BLOEM

TAPIJT

CARAÏBISCHE STAAT

GEBIBBER

SPAANSE

BOMMA

GELADEN DEELTJE

VAN ZEKERE

ZEERGRONDSOORT HARD SCHOT

2 sterren XL GLAZEN VERBRUIKTDEKSEL ZOOM DEEL V.E. BUREAUNIEUW (IN SAMENST.)

€ 4,10

MIJ

MAN V.D. WETENSCHAP

WINDRICHTING

ZEURDERIG GEHUIL

GELOOFSLEER

VAN ZEKERE HOUTSOORT

ONBESUISD PERSOON

OPSTOOTJE

PERIODE

VLEK

PROEFBANDJE HARTSTOCHT

GRIEKSE LETTER

VOORHIST. STUURS

TYPE WEGDEK

STEUNTOUW

AREND

INKERVING

NIET EVEN

TEGEN

ECHO

SLORDIG

NUMMER

SCHRIFTELIJK STUK

SNEEUWHUT

GELOFTE

SENIOR

SCHUIFBAK

BOOM

RUIM

DEEL VAN EEN JAAR

ENIG

LAAGTE OPENBAAR TUSSEN VERVOERBERGEN

VROUWELIJK LICHT DIER BRUINROOD

KLEINER GEMAAKT Cover-2XL-018.indd 1

SPELONK

STAP

SLOTSTUK

ZICH HAASTEN

PLANT

STRENG

TOVERGODIN

GOESTING

DIK EN ZWAAR

REKENING

HAAR-

ZANGNOOT

VROUWELIJK DIER

DRENKPLAATS

VIJANDSCHAP VERSTEVIGER GROTE STROOM

KONINGINNENHAPJE (FR.)

ONDER MEER SCHILDERSGEREI ENORM (IN SAMENST.)

VERBLIJFPLAATS

RIJSCHOOL UITROEP

DOMOOR KLOOSTERZUSTER

AFDRUKAPPARAAT

WASEM

KEUKENGEREI

IN MODEL BRENGEN

SALARIS

MUZIEKNOOT

VERWONDING DONKERGRIJZE STEEN

TOESTEL

juli 2014

VISGEREI BIJWOORD BEDROEFD

OMHEIND STUK GROND

SPAANSE UITROEP

VEREIST

BEDWELMING

GRIEKSE GODIN

STEENSOORT

BEWAARKLUIS

4

IN ELKAAR

AANWIJZEND VNW.

GEBOREN

EDELGAS

KOKER

ORDINAIR MEISJE

EUROPESE TAAL

ONDEUGEND

PLAATS IN ZWITSERLAND

EUROPESE VROUW

ERFFACTOR

SLAAPPLAATS

STEUNLAT VOOR PANNEN

VROUWELIJK

VERKLARING

VOEDSEL

DOORSNEE PARINGSDANS

KREET

ENGELSE TITEL

ÉÉN DER VS

LETTErs En GEESTELIJKE vakjEs

GROTE AFSTAND

HAARONGEMAK

5/15/2014 3:11:56 PM THANS

SPINNENWEBDRAAD

ZWEMVOGEL

GENOEG

GEZICHT

HOOFD V.E. ABDIJ

BEVEL

ROEM

WINDVRIJE KANT

VOORZETSEL

EETLUST DAGDEEL (OUDERWETS)

INSECT

GAST

TOEGANG

OVERAL HERALDISCH TEKEN

VELDVRUCHT

EXTra groTE

ONDERRICHT

DICHT

SPIJSKAART

DIEF

GRONDSTOF VOOR TOUW

INVORDEREN

DEEL VAN EEN JAAR

KLEDINGSTUK

EUROPESE VROUW

WIER

DONKERGRIJZE STEEN

NOORSE STAD

GRONDSOORT

AFSLUITING

NEON

DEEL VAN EEN TRAP UITDRUKKING

RUGAANDOENING

INGENIEUR

UURWERK NIEUW (INHEKS SAMENST.)

IN HET JAAR NIEUWE TESTAMENT

HAARFAMILIELID VERSTEVIGER

OUDERWETS ERNA

EUROPESE HOOFDSTAD

KWEKER

NAUWE ONDESDOORGANG KUNDIGE

INSECT BUSTEHOUDER MANNETJESSCHAAP GEDROOGDE ZUIDVRUCHT

ZEKER MET

INDOMPELING

OPGEWEKT

ZEEREIS

HAARKRUL

ZEER STOM

HEVIG

SOEPEL

VREEMDE MUNT

KLETS

OFFICIEEL BEWIJSSTUK

PAGINA MUZIEKNOOT REEDS

ZONDERLING

GODSDIENSTIG ZEEVIS

INDISCH GERECHT

SCHILDERIJLIJST

VROEGER KLEDINGSTUK

BEJAARDE

OFFERTAFEL DEEL V.D. WEEK ZWITSERS KANTON

DUW SPRINGTUIG

€ 4,10

STRELING

WINDVRIJ

BITTERE vlaamse LACH puZZels!

TIJDMAAT

DIEF

ZUIDVRUCHT OF DERGELIJKE

TOILETARTIKEL

OVERBLIJFSEL

RUSTTEKEN (MUZ.)

AFGOD

EENKLEURIG

BEJAARD

VERGEELD

GRAFISCH KUNSTWERK

LIJN

SPOEDIG

HERKAUWER CARDIOTOCOGRAM

AFGEMAT WOUDRUND

WONDVOCHT

COWBOYFEEST

KOOKGEREI

HEVIGE WIND BIJZONDER GROOT

RIVIER IN FRANKRIJK

BLOEM

echte

DOOR MIDDEL VAN

GEBERGTE (SPAANS)

RIJ SOLDATEN

MUZIEKNOOT

LANDSGEWOONTE

PLAN SOORT HOOFDKUSSEN

KLEINE WONING

KARIG

CHRISTELIJK FEEST

LICHTE OVERJAS

HONDENVERBLIJF

SLOTWOORD

ACHTERUIT

ZEEVOGEL

WIJNSOORT

SOORT STRUISVOGEL

VOD

MIJ

GELUID

VOORDAT

STREEP OVER DE HUID

JAARGETIJDE

ZANDWEG

TEN GUNSTE VAN

KNAAGDIER FLAUW

SMEKEND VERZOEK

SERUM

SPEELGOED

INGANG (FR.)

BRUGSE WATERLOOP

WEDREN

REISGOED

KLEPPER

HEVIG

VERFRISSING

VERLEGEN

SMALLE WEG

OUDE LAP

ZILVERWIT EDELMETAAL

BOERENSTRUIKBEZIT

SNELHEID UITSTEEK-

UITSLAAND VUUR

BINNEN

WIJNSOORT

TEGEN

ZEER GEVORDERD

STEENBERG

SCHOONMAAKGEREI

GROTE PLAATS

DEEL VAN EEN JAAR DIKKE, TOPZWARE STOK

DRINKGELD

NIET EVEN

LOFDICHT

SLIMME STREEK

SPOORSTAAF WATERFRANS KERINGLIDWOORD AAN EEN JALOERS STUK DOOR

HELDENDICHT VREEMDE MUNT

MENSENHATER

OPSPRIN- BRANDEWIJN GEND VOCHTDEELTJE ROOFDIER

LIDWOORD RANGTELWOORD

SCHAAKTERM

SELS

GEKRUID

LOVEN

SPAARBANK

WERK OP HET VELD VOD

juni 2014

VLEKKENWATER VEENGROND LEVENSLUCHT VLIEGTUIGBESTUURDER

VACHT

VLAAMSE AUTEUR

IK (LATIJN)

ZWARE STORM ZICH VOORTBEWEGEN

STREEK

GEVANGENENKAMER

TUINKAMER

EEN WEINIG

RIVIER IN RUSLAND

HUID- LABEL KNOBBELTJE

GEZELSCHAPSSPEL

GEWRICHT

WILDE HAVER GETROFFEN

VERONICA MET PUNTIGE

EINDE V.H. VOORJAAR

VOGEL

ALL TERRAIN BICYCLE

BEVEL

BOVENSTE DAKRAND

9

GESLOTEN PLAATS IN DUITSLAND

UITROEP VAN SCHRIK

VERBRUIKT HUIDVOCHT

100% Vlaams!

MATIG

KIPPENPRODUCT

LIJK NADAT

KANT ONGEBOGEN

AAN EEN STUK DOOR

KUNSTPRODUCT

IJZEREN WOLKAM

WOONSCHIP

LENGTEMAAT

PLAATS IN WALLONIË

PRAALZIEK

SCHOOLONDERZOEK

CHINESE AFSTANDSMAAT

ZIN

ZELFZUCHTIG MENS

DEEL V.E. HAARD

RIVIER IN t.w.v. €3,20 DUITSLAND incl. postz egel zie binne nkant

STUK VLEES

TEGENOVER

OP HET KANTJE KLEUR

PATS! WINDSTREEK

RANGTELWOORD

n

DEEL VAN AZIË

RICHTING

WERPKOORD MET STRIK

SPEELGOED

TILLEN

PIJN DOEN TAKJE

GEBRUIKER V. TABAK

NAAR BUITEN

STRAALVLIEGTUIG

DAARNA

2

DRUPPEL

ONMIDDELDWAASHEID LOOFBOOM KLOOSTEROVERSTE

SPEELTUINTOESTEL

RECHERCHEUR

BOUWMATERIAAL

FRANS LIDWOORD

VERDIKTE HUID

BABYSIT

ZANGSTEM

GRIEZELIG

DIERENGELUID

kaart va

LANDBOUWGEREI

FRAAIE OBJECTEN

vLaaMsE COMPAGNON puZZELs!

PRONK, LUISTER

BEDRAG ALS VOORNAME ONDERPAND MENSEN

HALFEDELSTEEN

HOOG OPRIJZEN

ERFFACTOR

JONG VARKEN

HERKAUWER

LABORATORIUM

CONSTRUCTIE

TREKDIER

ONHEILSGODIN

juni 2014

GROND OM BOERDERIJ

GELAATSKLEUR

SLONZIGE VROUW

ACROBATISCHE SPRONG

DWINGEN GROENTE

GEOLOGISCH TIJDPERK

NAUWTE

BITTERE AFGUNST DEEL VAN EEN TRAP

KANSSPEL

REKENOPGAVE

ONBEZET

INSNIJDING

UITROEP IN HUIS MIN, LAAG

DOOR MIDDEL VAN

MODEL

SPROOKJESFIGUUR

STOOMBAD

INGEWAND V.E. KOE

ENGELSE TITEL

ONDERSTEEK DICHT BIJ ELKAAR

+ Gratis

HOEVEELHEID

DEEL V.E. DYNAMO

OOSTNOORDOOST

EchTE

VISOLIE IRRITEREN

MUZIEKNOOT

DEEL V.E. TEKST

AFDELING

PLANKENKOORTS GEBRIJZELD GESTEENTE

IN ORDE

ONDERDANIG

SCHELPDIER

VERBOD

BEPERKT

ENIGE OPSCHIK KENNIS

GEZICHTSEINDER

STROOK IN EEN BOS

EEN WEINIG

LICHTPAARS

WINTERSPORTMOTTIG ARTIKEL

DUN HUIDJE

GELOFTE

CHOCOLADEDRANK GRETIG

GESMIJT

SCHAAKSTUK

MILIEU EN NATUUR VERBRUIKT (AFK.)

LAAG,

RUSTBANK

VOGEL

STORTBAD

GEMEEN KIND, BABY

STEENMASSA

NAKLANK

ONBEHOUWEN

NOORDOOST

OP DEZE WIJZE

MUZIEKNOOT DOORGAANS

BAARDJE

6

OEVERGEWAS

MIDDELEEUWEN.

REKENING

IJZERHOUDENDE GROND DEEL V.E. HAARD

HELLING

TROPISCHE VOGEL

AANGAANDE

INSECTENETER

GEBOGEN BEEN

NAGELATEN

KRIJGEN vlaamse INSNIJDING puZZels!

SIERSTEEN

HOOFDING TROTTINETTE

HOGE BERG

LOOPVOGEL

HET BINNENSTE VAN IETS

Zweeds

STEUNPILAAR BEROUW

RATELPOPULIER

UITROEP V. VREUGDE

NACHTROOFVOGEL

STOPMECHANIEK

EEN WEINIG SCHEEL

MEISJESNAAM

WINDVRIJE KANT GEZELSCHAPSSPEL

STRELING

REEDS

WINTERS VOERTUIG

BAKPLAATS

MEELPRODUCT KUNSTWERK

RATELPOPULIER ZANGVOGEL ZEER GEVORDERD

IETS VIEREN

VLIEGENRAAM

HOOGACHTEN

KLANT

PRIEM

LUCHTIG EIERGERECHT

DEFTIG

VAN/UIT SPANJE

RIJ VOERTUIGEN

TEKEN V. ECHTHEID

WAT BETREFT

17

incl. postz egel zie binne nkant

CONSTANT

ONBESPREEKBAAR UITROEP VAN PIJN

BIJEENZOEKEN

VERBOUW

echte

AARDAPPELGERECHT

ZEEPWATER

POOLZEE

HORECABEDRIJF

ONMEETBAAR GETAL

BUISVERLICHTING INVOEGEN (V. AUTO'S)

OOK

OORSPR. VERNUFT

DEFTIG

LIDWOORD

VLAKTEMAAT

LAARS

BLAUWWIT METAAL ONDERHOUDEN GRASPERK

PLAATS IN LIMBURG

GROTE WARMTE

ZANDWEG

OPZICHT, TOEZICHT

NUMMER

t.w.v. €3,20

Zweeds XL

VANWEGE

DEEL V.E. DIER

DRANK

GOED ZO!TREKDIER

ZANGVOGELTJE

SPEELGOED

RAZEN

GEBOGEN BEEN ELPENBEEN

BEKROMPEN

TENDENS

STOOMBOOT

VOORSTEL

EN OMGEVING VAN DEZELFDE MENING

BOOM

n

18

EUROPEAAN

ACHTERGELATEN AFDRUK

JACK

PLANT BIJWOORD

TENNISTERM

CIRCUIT

AFSCHRIFT

GEBOGEN BEEN

HANDWERK

MOUSTACHE

DOEK

BIJNA LOODRECHT

ONDER MEER

SPLEET

ZUIDVRUCHT

BINDENDE REGEL

t.w.v. €3,20

kaart va

SLUWE INDRINGER

DEEL V.E. FIETS

3

+ Gratis

NUMMER

n

extra Zweedse raadsels

VORT ONDER ZIJN VOETEN GEVEN

2

NR. 17

Vlaamse puzzels

Zweeds 3

Zweeds XL 2

NU MET PRIJSPUZZEL!

extra Zweedse raadsels + Gratis kaart va

2

Vlaamse puzzels

100% Vlaams!

100% Vlaams!

Zweeds 2

Zweeds 3★

nr.18

100% Vlaams!

NR.151

Vlaamse puzzels

puzzelplezier!

100% Vlaams!

Zweeds 2★ extra Zweedse raadsels

VLAAMS

VOEGWOORD

DAARMEE VERBONDEN

DANDY (FR.)

€3

Kras en win tot