StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:33
Page 1
Sonniuspark Stedenbouwkundig Plan | Son en Breugel
1009 07
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:33
Page 2
Colofon Dit Stedenbouwkundig Plan is opgesteld door BGSV, Bureau voor Stedebouw in samenwerking met Gemeente Son en Breugel en Tauw.
Vormgeving BGSV Bureau voor Stedebouw
Rotterdam, 10 september 2007
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:33
Page 3
Sonniuspark Stedenbouwkundig Plan | Son en Breugel
bureau voor STEDEBOUW
1009 07
StdkPlan-SonB_100907
4
10-09-2007
10:33
Page 4
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 1
Inhoudsopgave Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1 Het proces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Planproces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Opgave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Uitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2 Het ruimtelijke en functionele kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Groene en dorpse sfeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Relaties met het dorp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Oriëntatie van de woonwijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Oriëntatie op de Rooijseweg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Visitekaartje van Son en Breugel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Landschappelijke structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3 Het plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 De opzet van het plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Wegenstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Structuur openbare ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 Waterstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Woongebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Randvoorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Voorzieningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
StdkPlan-SonB_100907
2
10-09-2007
10:34
Page 2
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 3
Inleiding Voor u ligt het Stedenbouwkundig Plan Sonniuspark. Het Stedenbouwkundig Plan is de uitwerking van de Nota van Uitgangspunten en het Masterplan voor de Sonniusdriehoek. Dit plan vormt samen met het Beeldregieplan, het Handboek voor de Buitenruimte en het Bestemmingsplan Sonniuspark het kader voor deeluitwerkingen en tevens het toetsingskader voor de ontwikkeling van bouwplannen. Het Stedenbouwkundig Plan is tot stand gekomen in overleg met het college van Burgemeester en Wethouders en in nauwe samenwerking met betrokken ambtenaren van de gemeente en extern deskundigen op het gebied van milieu, water, civiele techniek en planeconomie. Om de intenties van het Stedenbouwkundig Plan te kunnen beoordelen zijn excursies georganiseerd naar voorbeeldprojecten, gesprekken gevoerd met raadsleden en zijn er informatieavonden gehouden voor de inwoners van Son en Breugel. De aanbevelingen en wensen voortvloeiend uit deze gesprekken zijn waar mogelijk in het plan verwerkt.
locatie Sonniuspark Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
3
StdkPlan-SonB_100907
4
10-09-2007
10:34
Page 4
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 5
1. Het proces In dit hoofdstuk wordt het reeds doorlopen planproces geschetst. Vervolgens is de opgave voor Sonniuspark geformuleerd
Planproces
Uitgangspunten
In januari 2005 is BGSV in het kader van acquisitie gevraagd om een stedenbouwkundige
De Nota van Uitgangspunten en het Masterplan Sonniuspark vormen het inhoudelijk
visie te geven op de Sonniusdriehoek in de vorm van een schetsontwerp. Eind 2005 is
kader voor het Stedenbouwkundig Plan. Als vervolg op de Nota van Uitgangspunten en
een start gemaakt met de uitwerking van de visie. De uitwerking werd voorafgegaan
het Masterplan zijn de uitgangspunten met name op het gebied van de woning-
door een workshop in januari 2006 met het college van B en W waarin kwalitatieve uit-
differentiatie, kavelgrootte, het programma van de voorzieningen en mogelijk de brede
gangspunten voor Sonniuspark zijn opgetekend. Deze hebben geresulteerd in een serie
school, eigendomsgrenzen en waterhuishouding geactualiseerd. Voor een nadere
ruimtelijke uitgangspunten die verwerkt zijn in de Nota van Uitgangspunten. De Nota
beschrijving van de uitgangspunten wordt verwezen naar bijlagen.
van Uitgangspunten is verder uitgewerkt tot het Masterplan Sonniusdriehoek. Het Masterplan is vervolgens door de raad vastgesteld op 28 september 2006 met in achtneming van een aantal kanttekeningen; de uitbreidingsmogelijkheden SBC, mogelijkheden nieuwe vestiging voor het voorzieningen niveau, de verkeersstructuur externe ontsluiting, en huidige bewoners en de omwonenden van Sonniuspark beter betrekken bij de planvorming. Volgend op het Masterplan zijn het Stedenbouwkundig Plan, het Beeldregieplan en het Handboek Woonomgeving voor Sonniuspark opgesteld. Het Masterplan en het Stedenbouwkundig Plan Sonniuspark hebben als basis gediend voor het Bestemmingsplan Sonniuspark.
Opgave Sonniuspark wordt een nieuwe woonwijk waar heel Son en Breugel trots op kan. In Sonniuspark zullen ongeveer 600 woningen gebouwd worden. In het Regionaal Structuur Plan regio Eindhoven is vastgesteld dat de gemeente 750 woningen moet bouwen tot 2015. Deze 750 woningen moeten gerealiseerd worden in Sonniuspark en inbreidingslocaties binnen Son en Breugel. Voor de inbreidingslocaties zijn 150 woningen voorzien. Met de bouw van Sonniuspark wordt er naar gestreefd om voor een groot gedeelte te voldoen aan de vraag van de lokale bevolking. Naast 600 woningen kan een brede school gerealiseerd worden. In de brede school kunnen De Gentiaan, De Bloktempel en eventueel andere functies zoals zorgvoorzieningen en apotheek gehuisvest worden.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
5
StdkPlan-SonB_100907
6
10-09-2007
10:34
Page 6
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 7
2. Het ruimtelijke en functionele kader De ruimtelijke analyse van Son en Breugel en de locatie Sonniuspark is in dit hoofdstuk beschreven. Sonniuspark ligt in het noordelijke deel van Son en Breugel, tussen de kernen van Son, Nijnsel en St. Oedenrode. Sonniuspark ligt relatief ver van de kern van Son, ingeklemd tussen de A50, de Rooijseweg en De Gentiaan. Om Sonniuspark een vanzelfsprekend onderdeel te laten zijn van Son en Breugel sluit de nieuwe woonwijk ruimtelijk, functioneel en wat betreft sfeer aan op Son en Breugel.
Groene en dorpse sfeer
Oriëntatie van de woonwijken
Son en Breugel heeft een groene sfeer. In Son overheerst het beeld van bebouwing in het
De Gentiaan ligt niet alleen met zijn achterkant naar de Rooijseweg, maar ook naar de
bos. De openbare ruimte, de opzet van de woonwijken en de tuinen dragen allemaal bij
Sonniuswijk. De Gentiaan is stedenbouwkundig naar binnen gekeerd. Sonniuspark hecht
aan de bossfeer in Son. Breugel heeft een meer agrarisch karakter met een lommerrijke
zich aan zijn omgeving en daarmee ook aan de Gentiaan.
sfeer. In de overwegend groene sfeer komen verspreid door Son en Breugel dorpse
De komst van de nieuwe woonwijk is aangegrepen om de Gentiaan stedenbouwkundig
elementen voor zoals de Brink in de Nieuwstraat, het Pieter Breughelplein, de kerk aan de
naar buiten te keren. Rondom de Sonniuswijk richten de twee woonwijken zich met
St. Genoveva, de Markt, het Raadhuisplein en het Kerkplein.
voorkanten op elkaar. De Gentiaan en Sonniuspark krijgen een ruimtelijk verbindend
De uitstraling van Sonniuspark moet die van een Son en Breugelse woonwijk zijn
element rondom de Sonniuswijk. Dit is een plek die via (langzaam)verkeerroutes goed
aansluitend op de al aanwezige sfeer in de gemeente. Sonniuspark zal een woonwijk zijn
bereikbaar is vanuit het noorden en het zuiden. De plek is in ruimtelijk en functioneel
met een groene, lommerrijke opzet, met dorpse elementen. Om deze sfeer te kunnen
opzicht een bijzondere publieke ruimte waar activiteiten ontplooid kunnen worden op
bereiken is de opzet ruim en is er veel aandacht besteed aan het groene en lommerrijke
inter-wijkniveau. Deze functie wordt versterkt door bijzondere programma's zoals
karakter van de openbare ruimte en kavels.
bijvoorbeeld een brede school aan de plek te koppelen. De wijken worden daardoor nog sterker op elkaar betrokken.
Relaties met het dorp Sonniuspark ligt relatief ver van het centrum van Son. Door Sonniuspark goed te
Oriëntatie op de Rooijseweg
verbinden met de omgeving in de richting van de Rooijseweg en de Gentiaan, wordt de
Binnen de structuur van Son en Breugel zijn er twee kenmerkende linten die de ruggen-
wijk stevig verankerd in de structuur van Son. Door de woonwijk goed te verbinden met
graat vormen van het dorp. Het Breugelse lint (Bestseweg, Boslaan, Wilhelminalaan,
Son en Breugel wordt de afstand tot het centrum voor het gevoel aanzienlijk verkleind. Er
Veerstraat, van den Elsenstraat, en Eind) in oost-west richting en de Rooijseweg, Hendrik
is gebruik gemaakt van bestaande routes om Sonniuspark met het centrum te verbinden.
Veenemanstraat en Nieuwstraat in noord-zuid richting. De Rooijseweg was door zijn
Voor de auto is het centrum bereikbaar via de Rooijseweg. Voor de fiets zijn er naast de
voormalige functie als provinciale weg lange tijd een verkeersbarrière in het dorp. Door
verbindingen langs de Rooijseweg en informele routes, een aantal uitstekende door-
de aanleg van de A50 heeft de Rooijseweg zijn doorgaande functie verloren en is de
gaande verbindingen via de Elbelaan, de Australiëlaan en de Afrikalaan. Aan de laatste
gemeente begonnen met het transformeren van de Nieuwstraat en de Hendrik
liggen ook verschillende voorzieningen. Er is voor gekozen om bij de ontwikkeling van
Veenemanstraat. In het centrum van Son is met het centrumplan het karakter van de weg
Sonniuspark deze route zowel ruimtelijk als programmatisch in het gebied te verankeren.
en het gebied daar omheen drastisch veranderd. De weg die ooit Son in tweeën deelde is nu het verbindende element in het dorp.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
7
StdkPlan-SonB_100907
8
10-09-2007
10:34
Page 8
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 9
Vanwege de verkeersfunctie van de Rooijseweg heeft de Gentiaan zich bij zijn ontwikkeling van de weg afgekeerd. Er zijn geen ruimtelijke, functionele of visuele relaties tussen de Gentiaan en de Rooijseweg. De ingezette transformatie van het centrum is doorgezet naar de noordelijke uitbreidingswijken. Voorkanten van de woningen richten zich nu op de Rooijseweg. Het karakter van de dorpslaan met bestaande erven aan de Rooijseweg wordt binnen Sonniuspark uitgebouwd door de nieuwe bebouwing ook het principe van de erfverkaveling mee te geven. Daardoor ontstaat een mooi samenhangend beeld naar de Rooijseweg toe.
Visitekaartje van Son en Breugel Bij het binnenrijden van de gemeente vanaf de noordzijde vormt Sonniuspark de nieuwe entree van Son en Breugel en is daarmee het visitekaartje van de gemeente. Het kenmerk van Son en Breugel vanaf de snelweg is het bos. Ook ter hoogte van Sonniuspark ligt er een bosstrook langs de A50 en is de bebouwing van Sonniuspark niet zichtbaar.
Landschappelijke structuur Son en Breugel dankt zijn ontstaan op de overgang van het Dommeldal naar de meer hoger gelegen gronden. Dit landschap is in een aantal stadia getransformeerd. Het kleinschalige karakter met de onregelmatige blokverkaveling van het beekdallandschap is voor een deel nog aanwezig. Het Dommeldal is in het kader van de nota Belvedère aangewezen als cultuurhistorisch waardevol gebied. De hoger gelegen gronden zijn echter in beeld en functie veranderd. De oorspronkelijk aanwezige heidevelden en zandverstuivingen hebben plaats gemaakt voor bossen en weilanden. De verschillende landschapstypen zijn terug te vinden in de woonomgevingen van Son en Breugel. De bosrijke woonbuurten 't Ven en 't Zand zijn hiervan goede voorbeelden. Sonniuspark ontleent zijn uniciteit aan de ligging in een voormalig heidelandschap aan de rand van het Dommeldal. De ontginning van de heide heeft een rechthoekige verkavelingstructuur opgeleverd met het, op regelmatige afstand van elkaar, voorkomen van agrarische bedrijven. De rechthoekige structuur wordt in het plangebied zichtbaar door de eikenlanen; de agrarische bedrijven kenmerken zich door lommerrijk beplante erven. De in het gebied aanwezige waterlopen, laanbeplantingen, erven en de verkavelingstructuren vormen de landschappelijke en cultuurhistorische onderlegger voor Sonniuspark. De opzet van Sonniuspark sluit aan op deze landschappelijke elementen; waar nodig worden versterkt en met elkaar in verband gebracht.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
9
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 10
Plankaart met indicatieve verkaveling Bestaande bebouwing Bebouwing Woonwagenkamp Rijbaan Schoolplein Openbaar groen Wadi Bomen Water Bergbezinkbasin
10
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 11
3. Het plan Dit hoofdstuk beschrijft de stedenbouwkundige opzet en de lagen waaruit het stedenbouwkundig plan is opgebouwd. De hoofdstructuur van Sonniuspark bestaat uit een landschappelijke structuur van (formele) lanen, erven, houtwallen, waterlopen en informele openbare ruimtes. Dit landschappelijk raamwerk of casco waarborgt het groene karakter waarbinnen de verschillende sferen van Sonniuspark tot uitdrukking worden gebracht. Het raamwerk vormt samen met het programma de essentie van het stedenbouwkundig plan.
De opzet van het plan Sonniuspark is een hecht onderdeel van Son en Breugel. De wijk is goed verbonden met de Rooijseweg en de Gentiaan. De aanwezige landschappelijke elementen en de nieuw aan te leggen landschappelijke elementen vormen samen de structuur van de wijk. Sonniuspark wordt een woonwijk met een groene identiteit en een gevarieerd aanbod van woonsferen.
Groenstructuur Kenmerkend voor Sonniuspark zijn de aanwezige laanstructuren. De rechthoekige opzet van de laanstructuren herinneren aan de oorspronkelijke heideontginningen. In de opzet van Sonniuspark fungeren de lanen als het groene raamwerk, waarbinnen de verschil-
boslandschap als omlijsting
lende sferen van Sonniuspark tot uitdrukking worden gebracht. De te handhaven erven, houtwallen en waterlopen zijn onderdeel van dit raamwerk. Hierdoor blijft het bestaande landschappelijke karakter van het gebied voelbaar en wordt het groene beeld versterkt. De nieuw toegevoegde groene elementen hebben een informeel karakter. Deze nieuwe elementen zijn de Bosrand, het Ven, de Brink en de hoven. Het boslandschap van de Sonse Heide is doorgezet in een bosrijke zone aan de west en noordzijde van Sonniuspark. Aansluitend aan het boslandschap ligt een woongebied met een lommerrijk woonmilieu. Het Ven ligt centraal in Sonniuspark en vormt de belangrijkste beeldbepalende openbare ruimte. De Brink is ruimtelijk en functioneel het verbindend element tussen de Gentiaan en Sonniuspark. Woningen ten oosten van het Ven zijn gesitueerd rond twee hoven. Deze hoven zijn groene ruimtes met speelvoorzieningen voor de allerkleinsten.
Verbinding Gentiaan De verbinding met de Gentiaan wordt gemaakt door een ontmoetingsplek, de Brink, ten zuiden van de Sonniuswijk. De plek is goed verbonden met zowel Sonniuspark als met de Gentiaan door middel van langzaamverkeerverbindingen. Deze ruimtelijke verbindingen worden versterkt door bijzondere woonbebouwing en voorzieningen. De Brink is een verbindingen met Gentiaan en het centrum van Son
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
11
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Wegenstructuur
Page 12
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 13
parkachtige ruimte waar omheen gewoond wordt. Ten zuiden van de Brink is de inten-
De interne hoofdwegenstructuur van het Sonniuspark bestaat uit een buurtweg, een
siteit van de bebouwing hoger. Dit geeft de plek een dorps karakter.
smalle bosweg en de Sonniuswijk. De buurtweg is aangesloten op de Rooijseweg en loopt om het Ven naar de Sonniuswijk. De bosweg is eveneens opgespannen tussen de
Oriëntatie op Rooijseweg
Rooijseweg en de Sonniuswijk. Omdat de bosweg in eerste instantie de grens vormt van
De Rooijseweg is het visitekaartje van Sonniuspark. Grote kavels liggen aan de
het woongebied, kan de bosweg als een elastiek gevormd worden naar de toekomstige
Rooijseweg met nieuwe en bestaande woningen en bedrijfjes (aan huis). De nieuwe
situatie.
kavels krijgen het karakter van de bestaande agrarische kavels met oprijlanen, parkeren
Tussen de buurtweg en de bosweg zijn korte groene woonstraten opgespannen. Vanaf
op het eigen terrein en diepe voortuinen met hagen. De woningen worden ontsloten
de buurtweg is er direct zicht door de woonstraten op het bos en andersom is er vanaf
middels de parallelweg aan de Rooijseweg.
de bosweg zicht op het Ven. In het woongebied tussen het Ven en de Rooijseweg liggen informele groene woonstraten. Zowel de hoofdstructuur als de woonstraten zijn ingericht
Woonbuurten
als 30 km-zone met uitzondering van de Rooijseweg. Ook de Sonniuswijk wordt
Het netwerk van openbare ruimtes, gebaseerd op zowel nieuwe als toegevoegde land-
hergeprofileerd tot een 30 km/uur weg. De bestaande bomen blijven behouden en de
schappelijke elementen biedt aanleiding tot vier verschillende groene woonbuurten:
Brink komt aan de Sonniuswijk te liggen. De Rooijseweg wordt een 50 km/uur weg en
de Bosrand op de overgang naar het boslandschap, de buurt rondom de Brink, Rondom
krijgt een nieuw passend profiel. Vanaf de noordelijke gemeentegrens tot aan de
de Hoven en langs de Rooijseweg. De woonbuurten zijn verschillend in opzet en
'ovatonde' komen er nieuwe voorkanten en entrees aan de weg te liggen. De bestaande
verkavelingtypologie.
bebouwing ten noorden van Sonniuspark (westzijde boven woonwagenlocatie) zal direct ontsloten worden op de Rooijseweg (nu nog via parallelweg). Voor de indeling van de
Functionele gelaagdheid
profielen wordt verwezen naar het Handboek Woonomgeving.
De functionele opbouw bestaat uit verschillende lagen; het bestaande landschappelijke patroon met de bestaande ondergrond, het watersysteem, de openbare ruimtes, de
Parkeren
hoofdwegen, de woongebieden inclusief de erven en de voorzieningen. Dit raamwerk is
De parkeeroplossingen in Sonniuspark sluiten aan bij de verkavelingstructuur en de
de drager van alle ontwikkelingen binnen het gebied. Het waarborgt de samenhang
bestaande groenstructuur van Sonniuspark. Sonniuspark kent twee parkeerprincipes:
binnen de wijk en zorgt voor eenheid en diversiteit.
parkeren op straat en parkeren op eigen terrein (al dan niet ontsloten via een achterstraat). In de woonstraten met twee-onder-één-kap woningen en korte rijtjes wordt afwisselend haaks en langs geparkeerd, afhankelijk van de woningdichtheid. In de Hoven
Wegenstructuur
wordt geparkeerd in clusters omzoomd door een dikke haag.
Sonniuspark ligt ingeklemd tussen de Gentiaan, de A50 en de Rooijseweg. Om
Parkeren op eigen terrein vindt plaats bij de kavels met het adres aan de Sonniuswijk en
Sonniuspark zo goed mogelijk te verbinden met de omgeving worden er nieuwe
de Rooijseweg en in de Bosrand. Een paar woningen aan de Sonniuswijk krijgen de
aansluitingen op de Rooijseweg en de Sonniuswijk gemaakt. Na een verkeerskundig
parkeerplaatsen aan de achterzijde. De Verlengde Meijerijlaan is een oude bestaande
modellenonderzoek (zie Masterplan) is er voor gekozen om de bestaande
bomenlaan waar de bomen op korte afstand van elkaar staan. Hierdoor is er geen
erftoegangswegen in de Gentiaan niet extra te belasten. Er is geen directe verbinding
mogelijkheid langs de weg te parkeren. Bij de kavels gelegen aan deze laan wordt op
voor autoverkeer tussen De Gentiaan en de Sonniuswijk. De verbinding tussen
eigen terrein geparkeerd.
Sonniuspark en de A50 is via de Rooijseweg en de Gentiaanlaan. De verkeerskundige berekeningen laten zien dat de Rooijseweg en de Gentiaanlaan voldoende capaciteit hebben om de extra rijbewegingen op te vangen. De meeste auto's zullen via de Rooijseweg Sonniuspark inrijden. Sonniuspark heeft drie nieuwe aansluitingen op de Rooijseweg; op de Sonniuswijk sluiten meerdere woonstraten aan.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
13
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 14
Langzaam verkeer
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 15
Langzaam verkeer De hoofdstructuur van de wijk heeft herkenbare en continue profielen. Zowel de hoofdstructuur als de woonstraten zijn ingericht als 30 km-zone. Vanwege de relatief lage snelheid in de wijk is het mogelijk dat de fietsers en het gemotoriseerde verkeer gebruik maken van dezelfde rijbaan. Het fietsnetwerk binnen de wijk valt daarom samen met het autonetwerk met uitzondering van de Sonniuswijk. Langs de Sonniuswijk is de maat tussen de bestaande en te handhaven bomen bepalend voor de indeling van het wegprofiel. Deze maat is smal, maar breed genoeg voor auto- en vrachtverkeer. Het is niet gewenst de fietsers veelvuldig gebruik te laten maken van de Sonniuswijk. Fietsers wordt daarom aangeboden gebruik te maken van de parallelwegen langs de Sonniuswijk. Het pad over de bestaande bomenlaan van de Rooijseweg (in oost-west richting) is alleen toegankelijk voor fietsers en voetgangers. Meerdere langzaamverkeersroutes verbinden Sonniuspark met de Gentiaan en het centrum van Son. De belangrijkste route loopt van het Ven, via de voorzieningen aan de Brink en via de doorgetrokken Afrikalaan richting het centrum van Son. Een tweede belangrijke route loopt via de Verlengde Meijerijlaan. Andere routes lopen via onder andere de Alpenlaan en de Australiëlaan. Het bestaande fietspad langs de oostzijde van de Rooijseweg blijft zijn huidige functie en profiel houden. Er worden een aantal goed gemarkeerde oversteekplaatsen tussen het Sonniuspark en het fietspad langs de Rooijseweg gemaakt.
Bus De bus door de Gentiaan (stadslijn 9) maakt een lus door de Gentiaan met een halte op de Australiëlaan, de Aziëlaan en de Afrikalaan. Deze bus zal in eerste instantie niet via Sonniuspark gaan rijden omdat inpassing van de buslijn (zie Masterplan) niet aanvaardbaar mogelijk is gebleken. De buslijnen 156 en 157 (streekdienstlijnen) routeren via de Rooijseweg. De huidige halte ten noorden van Sonniuspark wordt verplaatst in zuidelijke richting. De nieuwe halte komt bij de centrale toegangsweg van Sonniuspark te liggen.
buslijnen Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
15
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 16
Groenstructuur
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:34
Page 17
Structuur openbare ruimte De omvorming van een van origine agrarisch gebied naar een woonbuurt betekent dat het bestaande groen een nieuwe betekenis krijgt. Te handhaven houtwallen en lanen vormen een contrast met de woonstraten die geflankeerd worden door royale groenbermen waarin verspreid bomen worden aangeplant. De informele opzet van het groen wordt ingekaderd door het groene raamwerk dat is opgebouwd uit de aanwezige en nieuw toe te voegen laanstructuren. De te handhaven lanen, erven en houtwallen als ook de nieuw toe te voegen landschappelijke en dorpse elementen worden geïntegreerd in de ruimtelijke structuur van Sonniuspark. De nieuw toe te voegen elementen zijn de Bosrand, Ven, Brink en de Hoven. Door te differentiëren in woningdichtheid zal het parkachtige karakter meer of minder worden benadrukt. Langs de randen, aan de noord en westzijde neemt de woningdichtheid af, en zal het groene karakter dankzij de grote kavels toenemen waardoor een bossfeer ontstaat. De bossfeer sluit aan op de bosrand. De bosrand is een reacreatieve zone voor actieve en passieve recreatie zoals bijvoorbeeld mountainbiken, skeeleren, voetballen en picknicken. De bosrand sluit aan op de grotere bosstructuren van Son. Langs de randen, aan de Rooijseweg en Sonniuswijk zijn erven gesitueerd. Door de grote kavelafmeting zal het groen van de tuinen het beeld bepalen.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
17
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 18
Het groene raamwerk
gesitueerd. De Brink heeft een groene, parkachtige inrichting en vormt een onderbreking
Het groene raamwerk is opgebouwd uit de bestaande eikenlanen. Tussen Sonniuswijk en
van de enorme lengtemaat van Sonniuswijk. De Brink grenst aan te handhaven erven
de ventweg parallel aan de Rooijseweg zal een nieuwe dubbele rij eiken worden aan-
waarachter het Ven komt te liggen.
geplant. De Brink aan de zuidzijde van Sonniuswijk wordt eveneens voorzien van een rij eiken. De aan de voorzijde van de bebouwing gelegen ventweg en Brink
Hoven
worden op deze wijze een onderdeel van de laanstructuren van Sonniuswijk.
Tussen het Ven en de Rooijseweg zijn twee stedenbouwkundige ensembles gelegen. Centraal in de ensembles liggen de groene hoven. De hoven zijn langwerpige,
Bosrand
ingekaderde, groene ruimtes waar omheen de woningen zijn gesitueerd. De hoven zijn
Een bosrijke zone aan de west- en noordkant van het plangebied hecht het plangebied
voorzien van gras en speelvoorzieningen voor de allerkleinsten. Alle woningen in het hof
aan het boslandschap van de Sonse Heide ten westen en noorden van Son. Aan de zuid-
hebben een voortuin van minimaal 5 meter met een beukenhaag waardoor het groene
zijde van Sonniuswijk sijpelt de bosrand door tussen de bestaande bebouwing van de
karakter van het hof wordt versterkt. Het parkeren wordt opgelost in de straat en
Gentiaan en de nieuw toe te voegen bebouwing aan de Brink.
geclusterd aan de beide uiteinden van het hof. De geclusterde parkeerplaatsen zijn ingepakt in een dikke beukenhaag van minimaal 1 meter. De rijloper en parkeren liggen
Ven en Brink
op één niveau. De voetganger heeft hier het primaat en de auto is te gast.
Het Ven met de omliggende bestaande (boeren)erven is het beeldbepalende element van de woonomgeving en fungeert als de 'pronkkamer' van Sonniuspark. Het Ven is
Te handhaven groenelementen
eveneens de beëindiging van de belangrijkste doorgaande langzaamverkeersroutes van
Het doel is elke boom van de bestaande bomenlanen te handhaven. Om dit mogelijk te
het centrum naar Sonniuspark.
maken dient de plaats van de aansluitingen op de bestaande lanen zorgvuldig te worden
Als schakel tussen de wijk Gentiaan en Sonniuspark wordt aan de Sonniuswijk een Brink
gekozen en dient de bebouwing op minimaal 10 meter van de stam van de bestaande
bestaande houtwallen 18
bestaande eikenlaan BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 19
bomen te staan. Inritten naar de woningen liggen minimaal 1,5 meter van de stam.
hier op eigen terrein opgelost. Omdat er op straat nauwelijks geparkeerd wordt, zijn de
De bestaande houtwallen worden in de nieuwe opzet grotendeels gehandhaafd. Deze
straten smal en de voortuinen diep. De voortuinen zijn minimaal 7 meter diep zodat er
worden opgeschoond en vrijgehouden van onderbeplanting. Gedurende het bouw-
ruimte is voor een boom op eigen terrein. De groenstroken in de straatprofielen en de
proces zullen een aantal inspanningen gedaan moeten worden om de te handhaven
diepe voortuinen met hagen en bomen bepalen het groene karakter van de woonstraten
bomen voldoende doorstartmogelijkheden te bieden.
in de Bosrand.
Een groot aantal erven blijft behouden omdat de grote maat van de kavels en de groene
In de rest van Sonniuspark is de dichtheid relatief wat hoger en zijn de kavels gemiddeld
inrichting het agrarisch karakter benadrukt. De opstallen kunnen ter zijner tijd wel ver-
kleiner dan in de Bosrand. Er wordt op straat geparkeerd (haaks- en langs-parkeren).
vangen worden. De bestaande bomenlanen, houtwallen en erven hebben in het gebied
Hierdoor is de maat van het straatprofiel breder. De straatprofielen zijn hier 20 meter
een belangrijke functie als broed- en foerageergelegenheid aan migratie- of vliegroutes
breed, zodat er naast de rijbaan en het parkeren nog voldoende ruimte is voor een
voor diverse vogelsoorten en kleine zoogdieren.
groene berm met bomen. De voortuinen zijn hier minimaal 5 meter en er staat een haag op de overgang openbaar-privé. Ook hier geldt dat groenstroken en de voortuinen met
Woonstraten
hagen het groene beeld in de woonstraten bepalen.
Het lommerijke beeld wordt met name bepaald door de straat en de tuinen. Om het lom-
De beplanting die in de woonstraten wordt toegepast sluit aan op de grondslag van het
merijke beeld te verkrijgen, is de afstand tussen de gevels in alle woonstraten tenminste
gebied. Om een krachtig groenbeeld te bereiken wordt gekozen voor een beperkt aantal
30 meter. Deze ruimte is zo ingericht dat alle woonstraten een groen karakter hebben.
soorten die in wisselende combinaties voorkomen. De soortkeuze is afgestemd op de te
Afhankelijk van de dichtheid van de woongebieden is deze ruimte meer of minder uit-
onderscheiden sferen van Bosrand, Ven en Plantsoen.
geefbaar gebied. Daar waar de woningdichtheid laag is, zijn de kavels groot en het wegprofiel smal. In de Bosrand is de woningdichtheid relatief laag en de kavels zijn groot. Het parkeren is
bestaande eikenlaan
bestaande erven Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
19
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 20
Waterstructuur
20
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 21
Waterstructuur Het watersysteem is opgebouwd uit een aantal systemen; het wadisysteem, het onder-
ontstaat een natuurlijk reservoir dat na droogval een vanzelfsprekend onderdeel is van
grondse watersysteem, de watergangen, de sloten en het Ven. Het hemelwater wordt
de omgeving. De wadi’s vormen een belangrijk onderdeel van de groenstructuur als kijk-
afgekoppeld van het riool en worden aangesloten op het wadisysteem. Belangrijkste
en beleefgroen. De wadi’s veranderen met de seizoenen mee. Wanneer er water in staat is
functies van dit systeem zijn: water bergen, water zuiveren en vertraagd afvoeren.
het aantrekkelijk kijkgroen, wanneer de wadi’s droog zijn, zijn het grasvelden waarop
Overtollig water uit de wadi's wordt ondergronds afgevoerd naar de watergangen langs
gespeeld kan worden. Het grootste deel van het jaar zullen de wadi's droog zijn en een
de buitenranden van Sonniuspark. Verder zijn in Sonniuspark een deel van de bestaande
onderdeel vormen van het speeldomein van de jeugdige bewoner van Sonniuspark. Voor
sloten en droge greppels gehandhaafd. Het gaat dan vooral om watergangen langs
de veiligheid van kinderen zijn de wadi's voorzien van flauwe taluds. Bovendien zijn de
bestaande lanen en erven. Het Ven gaat eveneens fungeren als berging van het hemel-
voetpaden en de wadi's van elkaar gescheiden.
water. Om de infiltratiecapaciteit te vergroten zal tevens moeten worden gestreefd naar het beperken van het verharde oppervlak van Sonniuspark, zowel in de openbare ruimte
Ven
als binnen het uitgegeven gebied.
Het centraal in de wijk gelegen ven, dat eveneens fungeert als berging van hemelwater, wordt vormgegeven door middel van flauwe, voor een deel natuurlijke oevers.
Het oostelijk deel van Sonniuspark valt onder de beschermingszone natte natuurparel (500 meter rond de Dommel). Deze beschermingszone is vanuit het Waterschap
Watergang Sonniuswijk en Rooijseweg
opgelegd en is inmiddels verwerkt in diverse provinciale ruimtelijke plannen. Het water-
De huidige situatie van de watergang langs de Sonniuswijk blijft gehandhaafd. De water-
systeem van Sonniuspark wordt afgestemd op het watersysteem van de Dommel.
gang onderstreept het statige karakter van Sonniuswijk. De langgerektheid en
Natuurwaarden langs watergangen dienen zo mogelijk te worden vergroot.
continuïteit in beeld, sluit aan op het formele karakter van Sonniuswijk als onderdeel van het groene raamwerk. De watergang wordt verschillende keren doorkruist door
Wadi’s
langzaamverkeerverbindingen.
Om aan te sluiten bij het natuurlijke watersysteem van de Dommel wordt het hemel-
De watergang langs de Rooijseweg ligt tussen de Rooijseweg en de ventweg. De vent-
water afgekoppeld van het riool en aangesloten op het wadisysteem. De wadi's in het
weg ligt direct langs de kavels.
oostelijke plandeel, ten oosten van het ven, zijn opgenomen in de rechthoekige verkavelingsstructuur van dit plandeel. Het resterende deel van het hemelwater wordt geleid naar de wadi's die gesitueerd zijn in de bosrand. Door het maaiveld te verlagen
bankjes aan het ven
ven
bestaande waterloop Sonniuswijk
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
wadi
21
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
Woningaantallen
10:35
Page 22
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 23
Woongebieden De woonomgeving wordt gestructureerd door een reeks landschappelijk ruimtelijke elementen zoals het boslandschap, het Ven en de Brink. Samen met de Rooijseweg,‘het visitekaartje van Sonniuspark', zijn deze elementen directe aanleiding tot de aanwezigheid van vier verschillende woonmilieus binnen Sonniuspark; de Bosrand, Rondom de Hoven, de Brink en de Rooijseweg. De bosrand ligt in de voortzetting van het boslandschap. De bosrand is lommerrijk met grote kavels waarop losse bebouwing staat. Groene bomenrijke bermen met hagen vormen een groen en bosrijk beeld. Tussen het Ven en de Rooijseweg zijn twee stedenbouwkundige ensembles gelegen; 'Rondom de Hoven'. De bebouwing bestaat uit een menging van korte rijwoningen en twee-onder-één-kap woningen. Korte rijtjes zijn op het Ven georiënteerd. De twee-onderéén-kap woningen liggen aan weerszijden van de erftoegangsweg vanaf de Rooijseweg. In het midden van beide ensembles zijn de woningen (in rijtjes van maximaal 5 woningen) rond een hof gesitueerd. De voortuinen van minimaal 5 meter met een beukenhaag, de smalle rijbaan en de bomen in het gras creëren een hofachtige sfeer. Het parkeren is geclusterd en omzoomd met dikke (beuken)hagen. De Brink, als verbindend element van Sonniuspark en de Gentiaan, heeft een dorps karakter. Het dorpse karakter komt tot uiting door de relatief hogere dichtheid rond de openbare ontmoetingsplek, de korte rijtjes (maximaal 5 woningen in een rij) en het toepassen van de Delftse stoep, een margestrook van 80 centimeter tussen de woningen en het openbaar gebied. De bebouwing langs de Rooijseweg geeft Sonniuspark een gezicht aan de Rooijseweg. De grote kavels langs de Rooijseweg verwijzen naar de meer agrarische lintbebouwing met diepe voortuinen, beukenhagen, parkeren op eigen terrein en een wisselende rooilijn.
Woningdifferentiatie De gemeente streeft naar een evenwichtige bevolkingsopbouw, maar op dit moment zijn de keuzemogelijkheden voor ouderen en jongeren te beperkt. In Sonniuspark wordt een accent gelegd op de doelgroep starters en/of jongeren. In Sonniuspark worden daarom woningen voor verschillende doelgroepen gebouwd. In totaal worden er ongeveer 600 woningen gerealiseerd, waarvan 30% in de sociale sector (huur en koop) en 70% in de marktsector (koop). De 30%-70% verhouding is vastgelegd in de BOR-afspraken. Het programma is verdeeld over de vier woonbuurten. De verdeling van de woningtypes tussen de buurten sluit aan op de verkavelingstypologie en de karakteristiek van de openbare ruimte en versterkt de verschillende ruimtelijke karakteristieken. Binnen de ruimtelijke structuur en de programmatische verdeling bestaat de mogelijkheid om nog veel verschillende woningtypes te bouwen.
Woongebieden
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
23
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Randvoorwaarden
Page 24
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 25
Randvoorwaarden De belangrijkste documenten voor het voeren van de regie over de uitgiftegrenzen, rooilijnen, bouwhoogte, etc, is de randvoorwaardenkaart inclusief legenda in combinatie met het Beeldregieplan. De randvoorwaardenkaart heeft tot doel de kwaliteit en de eenheid van de nieuwe wijk Sonniuspark te garanderen. De vrijheid ten aanzien van kleur en dakvorm is bepaald door de benoemde grondtoon per woongebied. In de randvoorwaarden en het beeldregieplan is deze grondtoon geduid door een uitspraak over eenheid en verschil. Om dit concreet te maken is een percentage voorgesteld dat kan afwijken ten opzichte van de constante grondtoon; de eenheid. De volgende aspecten van het Stedenbouwkundig Plan zijn in de randvoorwaarden vastgelegd: •
uitgeefbaar gebied
•
indicatieve verkavelingsopzet
•
uiterste grens rooilijn
•
uiterste grens rooilijn (alle woningen op zelfde lijn)
•
minimale afstand kavelgrens voorzijde tot de rooilijn
•
vaste afstand kavelgrens voorzijde tot de rooilijn
•
minimale maat zijtuinen
•
rooilijn minimaal 10,0 meter vanaf de stam van de bestaande bomen
•
hagen verplicht
•
haag op eigen kavel
•
Delftse stoep
•
gemetselde erfafscheiding met haag aan de zijde openbaar gebied
•
groen hof
•
parkeren omzoomd door haag
•
halfverdiept parkeren op eigen kavel
•
toegang appartementen
•
oriëntatie van de woning
•
erker/raam geïntegreerd uitgevoerd en mee-ontworpen met zij-erfafscheiding
•
bijzondere hoek / overhoekse oriëntatie
•
2 tot 3 bouwlagen met plat dak
•
2 bouwlagen met kap
•
grondtoon 2 lagen met een kap, 20% afwijking per blok toegestaan (randvoorwaardenbeschreven in Beeldregieplan)
•
3 lagen op halfverdiepte parkeergarage
•
langs de bosrand mogelijk 1 bouwlaag met plat dak of kap
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
25
StdkPlan-SonB_100907
26
10-09-2007
10:35
Page 26
BGSV - Son en Breugel
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 27
Voorzieningen Brede school
Recreatie
Aan de Brink is een ruimte gereserveerd voor een brede school en andere voorzieningen,
Het Dommeldal moet vanuit Sonniuspark goed toegankelijk gemaakt worden voor
te denken aan een peuterspeelzaal, buitenschoolse opvang (BSO), GGD, aula met podium,
recreatief gebruik. Het gebied fungeert als uitloopgebied voor de woonwijk. Bewoners
thuiszorg, apotheek etc. Deze ruimte reservering beslaat circa 1 hectare exclusief de
kunnen hier een wandeling maken. Het Ven, de Bosrand en de Brink vormen samen met
ruimte voor het parkeren. Het parkeren voor de school en de overige voorzieningen (o.a.
het stelsel van paden en lanen het recreatienetwerk met een functie voor zowel de buurt
kiss&ride) wordt gecombineerd met de parkeervoorziening van het SBC. Voor het par-
als de Gentiaan. De Bosrand sluit aan op de groene zoom langs de A50. In de Bosrand
keren is circa 5800 m2 gereserveerd. In de brede school kunnen de brede school De
bevinden zich tussen de wandelpaden weiden die geschikt zijn voor sport en spel.
Gentiaan en De Bloktempel gehuisvest worden. Flexibiliteit in de bebouwingsopzet voor de brede school is van belang om het programma van de brede school aan te kunnen passen aan de veranderende samenstelling van de bevolking en verandering van behoeften van mensen. De locatie voor de brede school is uitstekend bereikbaar voor fietsers en voetgangers vanuit beide wijken. Er is geen auto of busverkeer vlak langs de schoollocatie. Hierdoor is de omgeving rond de school veilig voor voetgangers en fietsers. De kiss&ride plek voor de auto is gesitueerd op het parkeerterrein grenzend aan het SBC en is voor de auto bereikbaar vanaf de Sonniuswijk (Sonniuspark) en de Afrikalaan (Gentiaan). Er is echter geen doorgaande verbinding voor autoverkeer tussen Sonniuspark en de Gentiaan, om sluipverkeer te voorkomen. De brede school en de voorzieningen versterkt de functie van de Brink als ontmoetingsplek en de hechting tussen de Gentiaan en Sonniuspark.
Spelen Het gebruik van de woonomgeving van Sonniuspark zal in de loop van de tijd veranderen als gevolg van de veranderde leeftijdsopbouw. Het is van belang dat de inrichting van de openbare ruimte hierop kan inspelen. Voor de jongere doelgroepen 0-6 en 6-12 worden speelplekken in het plangebied vastgesteld. Met name voor de jongste doelgroep dienen specifiek ontworpen plekken aanwezig te zijn, veilig en op beperkte afstand van de woning. Uitgangspunt voor de situering en de verdeling van speelplaatsen is het gemeentelijke beleid. Voor het spelen wordt onderscheid gemaakt in speelaanleidingen en specifiek ontworpen speelplekken. De grasstroken, de wadi's en de verschillende groengebieden rondom 't Ven, de Brink en de noordelijke Bosrand geven volop gelegenheid voor informele speelactiviteiten. Elementen zoals de vlonder bij het Ven en het uitzichtpunt op de boswal zijn eveneens elementen die voor de jeugdige buurtbewoner een onderdeel van het spel kunnen gaan uitmaken. Voor de leeftijdscategorie 0-6 jaar zijn de speelplekken dicht bij de woningen gelegen. De speelplekken zijn omgeven door hagen en vormen als het ware de buitenspeelkamer van de woning. Voor de leeftijdscategorie 6-12 jaar is voorzien in grotere speelplekken. De vormgeving van de speelplekken dient afgestemd te worden op de woonomgeving, waarin de speelplekken voorkomen.
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
27
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 28
Bijla
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
Page 29
age
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:35
1. Parkeerbalans
30
Page 30
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
Page 31
2. Bomenlaan
mogelijke locatie oprit 2,0 m rond kroon bebouwingsvrij 1,5 m rond stam verhardingsvrij
bestaande bomenkroom, r= 8, 0 m
afstand tot bestaande bomen
bomenlaan bestaand
inritten langs bestaande bomen
sloot bestaand
bomenlaan bestaand sloot bestaand
4,0 m groene berm incl. k+l
4,0 m groene berm incl. k+l
minimaal 5,0 m voortuin
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
31
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
3. Waterberging
32
Page 32
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
Page 33
4. Woningdifferentiatie per deelgebied en grondgebruik
Stedenbouwkundig Plan - Sonniuspark
33
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
Page 34
5. Te handhaven: landschappelijke elementen, opstallen en watergangen
34
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
Page 35
StdkPlan-SonB_100907
10-09-2007
10:36
Page 36
Sonniuspark Stedenbouwkundig plan | Son en Breugel
