Mededelingenblad Heemkundekring Son en Breugel

Mededelingenblad Heemkundekring Son en Breugel Jaargang 40 ---------------maart 2014

UITNODIGING VOOR LEZING OP WOENSDAG, 26 MAART 2014, DOOR KAPELAAN HAROLD VAN OVERBEEK MET ALS TITEL: DE BOSSCHE BISSCHOP SONNIUS (1506-1576)

Na 455 jaar is er veel veranderd, zijn er de problemen van deze tijd, maar nog steeds liggen er de fundamenten die Sonnius eens neerlegde. De moeite waard.

Op 12 mei 2009 stond het bisdom Den Bosch stil bij het feit dat het precies 450 jaar geleden werd opgericht. De oprichting gebeurde door de bekrachtiging van de bul ‘Super Universas’ door paus Paulus IV. In 2009 bestond niet alleen het bisdom Den Bosch 450 jaar, maar ook andere bisdommen zoals Roermond, Antwerpen, Gent en Brugge. Was dit toeval of zat er meer achter? In de 16e eeuw was de reformatie in alle hevigheid losgebarsten in de Lage Landen. De katholieke Kerk voelde zich bedreigd door ‘ketterse’ stromingen, - zoals Luther, Zwingli en Calvijn -, omdat zij het kerkelijk leergezag ondermijnden. Tot 1559 behoorden onze streken tot het prinsbisdom Luik, maar de prinsbisschoppen beseften niet wat er zich allemaal in ‘het hoge noorden’ afspeelde. Voor hen was de reformatie een vervan-mijn-bed-show. Het wereldlijk gezag, - vooral koning Filips II, de Heer der Nederlanden -, zag wél de gevaren van de reformatie, want zijn rijk dreigde door godsdiensttwisten te worden verscheurd. Er moesten maatregelen genomen worden om het tij te keren. De katholieke Kerk zou zich door een “contrareformatie” moeten verzetten tegen ‘nieuwlichterijen’ en daarom moest er een daadkrachtig kerkelijk bestuur komen dat tegen een stootje kon. Een oplossing daarvoor werd gevonden in het oprichten van nieuwe (kleinere) bisdommen. Koning Filips II stuurde de Brabander Franciscus van der Velde (Sonnius) naar Rome om deze zaak bij de paus te bepleiten. Sonnius zou de drijvende kracht worden van de nieuw te oprichten bisdommen om vervolgens zelf de eerste bisschop van Den Bosch (1561-1570) en daarna ook nog eens de eerste bisschop van Antwerpen (1570-1576) te worden.

Voormalig praalgraf van bisschop Sonnius in de kathedraal van Antwerpen.

Datum: Woensdag 26 maart 2014; Plaats : Zaal van ‘De Zwaan’ Markt 9 te Son; Tijd: 20.00 uur precies. De entree is gratis. Introducés zijn van harte welkom.  UITNODIGING VOOR PUBLIEKSWANDELING OP ZONDAG 27 APRIL 2014 DOOR HET CENTRUM VAN SON U wordt uitgenodigd voor een wandeling met gidsen op zondag 27 april a.s. door het centrum van Son. Deze wandeling is een gezamenlijk initiatief van het IVN en de Heemkundekring

Wie was deze Sonnius? Hij was professor in Leuven, inquisiteur, bisschop en concilievader. Kortom, alle aspecten van de reformatie komen samen in één persoon. Het leven van Sonnius geeft een mooi beeld van hoe men in de 16e eeuw priester werd, wat het betekende om professor te zijn aan een universiteit, wat het “vak” van inquisiteur in de Lage Landen inhield en hoe een bisschop invloed uitoefende in zijn bisdom. Zijn werk was allesbehalve gemakkelijk. Het oprichten van nieuwe bisdommen bracht grote veranderingen met zich mee in een gebied waar reeds oude structuren lagen. Kapittels en abdijen hadden in onze streken eeuwenlang een machtspositie, maar deze kwam in het geding doordat er nu een bisschop kwam die de scepter zwaaide. De oprichting van het bisdom Den Bosch ging niet zonder slag of stoot, maar toch werden de fundamenten en structuren gelegd die nog steeds actueel zijn.

omdat natuur en historie in dit gebied samenkomen. Als het weer wat mee wil werken wordt het een leuke middag. De gidsen van het IVN bereiden zich al voor om u veel 1

3. Mededelingen Henk van Buul heeft een bericht van verhindering gestuurd. De voorzitter roept iedereen op om op donderdag 27 februari om 11 uur naar Den Bauw te komen. Vooral mensen die herinneringen aan het gebouw hebben, zijn welkom. Om 11.30 uur zal wethouder Visser het gemeentelijk monumentenschildje op Den Bauw aanbrengen.

informatie te kunnen geven over alles wat groeit en bloeit en de gidsen van de Heemkundekring verdiepen zich in de historie van de gebouwen en paden in deze de route.

4. Jaarverslag over 2013 De voorzitter bedankt alle leden die zich het afgelopen jaar actief hebben ingezet: bestuursleden, vrijwilligers en bezorgers. Er is weer veel werk verzet door relatief weinig mensen. Hierna neemt de voorzitter het jaarverslag puntsgewijs door en bedankt hij nogmaals iedereen die iets heeft bijgedragen. Bij het onderwerp ‘Overige activiteiten 2013’ mist Betty van der Dennen het bezoek dat een Schuttersvereniging uit Oostenrijk aan Son en Breugel bracht. De voorzitter deelt mee dat de geplande tentoonstelling over Sonnius door de gemeente met circa € 5.000,- gesubsidieerd zal worden. Het verslag wordt verder goedgekeurd.

De start van de wandeling is om 13.30 uur vanaf de kiosk Sonnestrael op het Kerkplein. We brengen ook een bezoek aan de tentoonstelling in de kerktoren die de Heemkundekring daar in april en mei verzorgt. De gemeente streeft ernaar om de werkzaamheden in park Vroonhoven medio april af te kunnen ronden, hier gaan we natuurlijk een kijkje nemen. De route zal ongeveer twee kilometer lang zijn, het tempo ligt laag.

5. Financieel verslag over 2013 Een A4 met het financieel verslag over 2013 en de begrotingen 2014 en 2015 wordt ter vergadering uitgereikt. De penningmeester, Carel Verdonschot, verklaart dat het nadelig saldo van € 840,- hoofdzakelijk veroorzaakt is door de aanschaf van inventaris. Verder stijgt de contributie als gevolg van een groeiend aantal leden. De kosten en de opbrengsten van het boekje ‘Het Verschil’ zijn op dit moment gelijk. Alle boekjes die nog verkocht worden, zullen in 2014 aan de opbrengst bijdragen. De restauratie van het schilderij Sonnius/ Bruegel heeft dankzij enkele sponsoren de vereniging geen geld gekost. Betty van der Dennen: waardoor zijn de kosten van de werkgroepen toegenomen? Antwoord van de penningmeester: hoofdzakelijk door de kosten van digitalisering van de films over Breugel van mw. J. Kremers. Frans van Zitteren: waardoor zijn de kosten van de heemkamer toegenomen? Antwoord van de penningmeester: de schoonmaakkosten zijn gestegen; daarnaast hebben we een voordeurslot, klink en bijbehorende sleutels moeten aanschaffen. De penningmeester geeft aan dat we het volgende jaar rekening moeten houden met diverse extra uitgaven, zoals: het jubileum en de aanschaf van twee nieuwe PC’s omdat de ondersteuning voor onze XP-computers in april wordt beëindigd. Ook zou een eventuele verhuizing geld kunnen gaan kosten. Geit stelt voor te kijken of we meer geld kunnen halen uit onze website nu de inkomsten van boeken dalende zijn. De voorzitter zegt toe hierover te willen nadenken. De voorzitter doet een oproep aan alle leden om het boekje ‘Het Verschil’ aan te schaffen.

Iedereen is welkom op deze al weer voor de derde keer georganiseerde gezamenlijke publiekswandeling. Deelname is gratis.  VERSLAG VAN DE ALGEMENE LEDENGADERING GEHOUDEN OP WOENSDAG 19 FEBRUARI 2014 Plaats: Den Bauw, Breugel. Aanwezig: Bestuur en leden, tezamen 43 personen. 1. Opening De voorzitter, Sjef den Uijl, opent de vergadering en heet iedereen van harte welkom. Een speciaal welkom is er voor de nieuwe leden. De voorzitter vraagt vervolgens om een moment van stilte voor de leden die in 2013 zijn overleden. 2.

Goedkeuring verslag van de jaarvergadering van 27 februari 2013 Er zijn geen opmerkingen over het verslag. Het verslag wordt daarom onder dankzegging aan de secretaris goedgekeurd. Er waren twee acties: - Hiltje van Hattum: wat te doen als in het bestuur de stemmen staken? Antwoord van de voorzitter: dan beslist de stem van de voorzitter. - Mary Waterschoot en Hiltje van Hattum: de eigenschappen van gezochte vrijwilligers beter beschrijven en beter specificeren wat de werkgroepen doen. Antwoord van de voorzitter: op de website van de Heemkundekring worden de werkgroepen en hun doelstellingen genoemd. Van sommige werkgroepen moeten de details nog nader worden uitgewerkt.

6. Verslag van de kascommissie over 2013 De kascommissie bestaande uit Jan Keyzers en Mary Waterschoot heeft de boeken gecontroleerd. Namens de kascommissie brengt Jan een goedkeurend verslag uit over 2013. De commissie heeft alles perfect in orde bevonden. Jan dankt de penningmeester voor zijn werk en de goede uitleg die hij aan de kascommissie heeft gegeven. De kascommissie stelt de vergadering voor de penningmeester te bedanken en het 2

12. Rondvraag Corry Brands deelt mee dat middeleeuwse boerderij in Best (de Armenhoef) niet te bezichtigen is. Er komt wel een open dag. Corry zal zodra zij de datum van de open dag weet, ons hiervan in kennis stellen. Geit nodigt iedereen uit om boeken en tijdschriften over archeologie bij de WADNA te komen inzien. Hij zal hierover een stukje in het mededelingenblad schrijven. Leo Dortmans doet de suggestie om in De Brug of Forum artikeltjes te schrijven over de herkomst van straatnamen. In Laarbeek was dat een groot succes.

bestuur te dechargeren. De vergadering gaat hiermee akkoord. Jan Keyzers overhandigt de penningmeester het schriftelijk verslag van de bevindingen van de kascommissie. Hierna bedankt de voorzitter de kascommissie voor haar werk. 7. Benoeming van de kascommissie voor 2014 In de kascommissie voor 2014 wordt Mary Waterschoot herbenoemd. Yvonne Hendriks wordt benoemd met als reserve Hiltje van Hattum. 8. Toelichting op een nieuw collectieregistratiesysteem (Brabant Cloud) Frans Wilbrink geeft een toelichting op het nieuwe collectieregistratiesysteem (OSCR) dat ontwikkeld wordt door Erfgoed Brabant en de Brabant-Collectie. De bedoeling is dat alle collecties op het gebied van het Brabants Erfgoed in het nieuwe systeem worden geregistreerd. Dit betreft foto’s, films, bidprentjes, boeken, tijdschriften en museale voorwerpen. Al die gegevens en hun onderlinge relaties komen in de zogenaamde Brabant Cloud (een verzameling servers die ergens in de wereld staan opgesteld). De gegevens kunnen met behulp van PC’s, tablets en smartphones worden benaderd. Ze kunnen ook worden geëxporteerd naar onze eigen website. De gegevens van de huidige Film- en Fotobank zullen worden geconverteerd naar OSCR. Erfgoed Brabant en de BrabantCollectie zorgen voor ondersteuning en onderhoud van OSCR. Terwijl het gebruik van de Foto- en Filmbank gratis was, zal voor het gebruik van OSCR € 35,- per maand in rekening worden gebracht. Per jaar dus € 420,De eenmalige aansluitkosten van € 199,- zullen naar verwachting door Brabants Heem betaald worden.

13. Sluiting Omdat er verder geen vragen meer zijn, sluit de voorzitter met dankzegging aan alle aanwezigen het huishoudelijk gedeelte van de jaarvergadering af. Frans Wilbrink, secretaris  PAUZE Gedurende de pauze is het traditioneel door de kring aangeboden worstenbroodje met blauw handje (Brandewijntje met suiker) door vrijwilligers geserveerd. Ook introducés waren nu van harte welkom. NA DE PAUZE Na de pauze heeft Frans Wilbrink drie vrij onbekende filmpjes over Breugel laten zien. Het eerste filmpje was een twee minuten durend item uit het Polygoonjournaal van 1926 over de onthulling van het Pieter Bruegelmonument. Het was hondenweer die dag. Daarna zagen we hoe pastoor Van de Werff op 10 juli 1953 in Breugel werd onthaald. De avond werd afgesloten met kleurrijke beelden van de districtssportdag van de Jonge Boerenstand gehouden in juni 1955 in Breugel. De beelden waren voor die tijd van zeer goede kwaliteit maar nog zonder geluid. Wat opviel, vooral na de lezing van René Bastiaanse, was de prominente aanwezigheid van de dikke sigaren rokende geestelijkheid. Heel interessant het zo weer terug te zien.

9. Toelichting op de contributieverhoging in 2015 van € 19,- naar € 21,Op basis van de nu bekende gegevens stelt het bestuur voor dat de Heemkundekring deel gaat nemen aan OSCR. Dit betekent dat de contributie in 2015 met € 2,- verhoogd moet worden van € 19,- tot € 21,- (voor gezinsleden van € 11,- naar € 12,-). De vergadering gaat hiermee akkoord. De penningmeester geeft aan dat hij dit jaar een brief bij de acceptgiro heeft gedaan en daarmee hoopt op een snellere betaling. 10. Begrotingen De penningmeester deelt mee dat de begroting 2014 ongewijzigd is omdat deze het vorig jaar door de ALV is vastgesteld. Voor de viering van het jubileum is € 3.000,uitgetrokken. De aanschaf van twee nieuwe PC’s is niet opgenomen. De begroting 2015 wordt hierbij gepresenteerd maar niet door de vergadering vastgesteld. Dat zal pas het volgend jaar gebeuren. De vergadering gaat akkoord met de begrotingen waarna de voorzitter de penningmeester bedankt.

 SCHENKING VAN Dhr. H. van Buul: drie boeken voor onze bibliotheek. Hartelijk dank voor deze aanvullingen van onze verzameling.  NIEUWE LEDEN Dhr. J.M.S. Bedet, Australiëlaan 48 Son; Dhr. F. Smeenk en mw. A. Witziers, Dommelstraat 12, Son; Mw. A. Kalisvaart, Drentelaan 14, Son.

11. Bestuursverkiezing Dit jaar zijn aan de beurt om af te treden Sjef den Uijl en Carel Verdonschot. Zij stellen zich weer herkiesbaar. Bij het bestuur zijn geen tegenkandidaten voorgedragen. Hierop worden de twee genoemde bestuursleden door de vergadering bij acclamatie door middel van handgeklap herbenoemd.

We heten hen van harte welkom.

3

VOORAANKONDIGING VAN DE ACTIVITEITEN VAN HET SEIZOEN 2014, ZODAT U DEZE IN UW AGENDA KUNT OPNEMEN (Wijzigingen voorbehouden) Van zaterdag19 april tot dinsdag 3 juni 2014 Tentoonstelling over Bisschop Sonnius in het gemeentehuis en over de oude kerk in de toren. Zondag 27 april 2014 Publiekswandeling in samenwerking met IVN in centrum Son. Donderdag 29 mei 2014 (Hemelvaartsdag) Fietstocht. Zondag 17 of zondag 24 augustus 2014 Zomerexcursie. Zondag 14 september 2014 Open Monumentendag, thema: ‘Op Reis’. Woensdag 17 september 2014 Lezing door Fien van Dijk-Rakels en Henk Hutten: September 1944, Son en Breugel vier dagen frontgebied. Luchtlandingen en bevrijding, zeventig jaar geleden. Zaterdag 25 oktober 2014 Jubileumavond i.v.m. 40-jarig bestaan HKK Son en Breugel. Woensdag 26 november 2014 Lezing door Ad van Etten: Pieter Bruegel den Oude (ca 1515-1569).  TIJDSCHRIFTEN CULTUURHISTORIE EN MONUMENTENZORG BIJ WADNA De WADNA is de onafhankelijk opererende archeologische werkgroep in Son en Breugel. Archeologie valt qua wetgeving en landelijke organisatie onder monumentenzorg (en cultuurhistorisch erfgoed). Als initiator van deze werkgroep ontvang ik naast betaalde tijdschriften ook periodieken op het gebied van ons cultureel erfgoed. Ik kan mij voorstellen dat er óók onder de leden van de heemkundekring mensen zijn die graag eens kennis willen nemen van de inhoud van deze bladen. Ik stel u hier graag toe in de gelegenheid. Na telefonische afspraak kunt u deze bladen inzien in onze werkruimte Wilhelminalaan 11 te Son telefoon 477054. Het betreft de volgende periodieken: Titel

Uitgegeven door

In Brabant

Brabants Heem

Actueel erfgoed

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (RCE)

Federatie nieuwsbrief

Federatie Noord Brabants Monumentenoverleg

Archeologie Magazine

Virtùmedia

Nieuwsbrief RACM

Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap en Monumenten

Vitruvius

Educom B.V.

Erfgoedbrief Breda

Gemeente Breda

Met vriendelijke groet, Geit Emmery 4

HET BESTUUR VAN DE KRING BESTAAT UIT:

WERKGROEPEN in het Oude Raadhuis:

Voorzitter:

De heer J.C. den Uijl Walcherenlaan 13, 5691 ZV Son Tel. 0499-473160

Secretaris:

De heer F.H.A. Wilbrink Zeelandlaan 1, 5691 KM Son Tel. 0499-473049

De werkgroepen houden zich bezig met: - Ontsluiting van archiefstukken, - Documentatie, - Genealogie, - Foto’s, bidprentjes en familieberichten, - Het project ‘Kadastrale Atlas’, - Archeologie, - Monumenten. Tijden: Op de maandagen van 9.00-16.00 uur. Op de maandagavonden van 19.30-21.30 uur. Op de donderdagmiddagen van 13.30-16.00 uur. Op de donderdagavonden van 19.30-21.30 uur.

Penningmeester: De heer C. Verdonschot Schorpioenlaan 3, 5694 VA Breugel Tel. 0499-475680 Archeologie:

De heer B. van Gils Grote Beerlaan 15, 5694 LJ Breugel Tel. 06 22953848



Mevr. D. Cooijmans-Engels Kloosterstraat 36, 5691 BZ Son Tel. 0499-460974



Mevr. J. Dijsselbloem-Visser Rijnlaan 23, 5691 JG Son Tel. 0499-473331



De heer D.S. van Hattum Aziëlaan 40, 5691 LC Son Tel. 0499-471008



De heer J.B.M. de Vries Leeuwenbeklaan 1, 5691 WT Son Tel. 0499-472546

Coördinator: mw. J. Dijsselbloem-Visser Tijdens bovengenoemde uren zijn we bereikbaar onder telefoonnummer 0499-323359. Openingstijd Heemkamer voor publiek: Iedere maandag van 9.00-16.00 uur is de heemkamer in het Oude Raadhuis, Markt 1 Son, open voor belangstellenden. De bibliotheek, de documentatie en de fotocollectie zijn ter inzage. Voor stamboomonderzoekers is er veel informatie beschikbaar. Er wordt niets uitgeleend!! Verspreiding publicaties: Coördinator: mevr. J. Verdonschot-Brewel Schorpioenlaan 3, 5694 VA Breugel Tel. 0499-475680

Inlichtingen over het werk van de Kring kunt u krijgen bij alle bovengenoemde personen. Indien u op enig gebied actief wenst mee te doen bent u van harte welkom. Ons adres is: Markt 1, 5691 AR Son. Ons Internet adres is: http://hkksonenbreugel.nl of: http://hkksonenbreugel.net.tf Als u het laatste (oude) adres kiest wordt u binnen enkele seconden doorgelinkt. Ons e-mail adres is: [email protected] De website van de Film- en fotobank is: http://sonenbreugel.filmenfotobank-nb.nl U kunt zich als lid opgeven bij de secretaris. De contributie is € 19,- per jaar, hierin zijn begrepen: - Lidmaatschap, - Tijdschrift ‘Heem Son en Breugel’, - Mededelingenblad, - Lezingen en organisatie excursie. Contributie verdere gezinsleden: € 11,- p/jr. U kunt zich via de Kring abonneren op het tijdschrift ‘In Brabant’ voor het gereduceerde tarief van € 25,- p/jr. Ons postgironummer is: NL26 INGB 0004076074 Ons rekeningnummer bij de Rabobank is: NL95 RABO 0148285058 t.n.v. ‘Heemkundekring, Son’. 5