S c h i p e n W e r f

S

1 4 -D A A G S

c

h

i

t ijd s c h r if t

ORGAAN VAN

IN

,

p

g e w ijd

e a a n

W

n

s c h e e p s b o u w

,

e

sc h e epv a a r t

„SC H IP E N

W E R F ” IS O P G E N O M E N H E T M A A N D B L A D

„D E T E C H N ISC H E

h a v en b ela n g en

K R O N IE K ”

R E D A C T IE :

R edactie-adres: H eem raadssingel 194, R otterdam , T elefo o n

MEDEWERKERS:

52200

ERE-COMITÉ: A. F. BRONSING, Oud-Dirccceur der N .V . Stoomvaart-Maatschappij „Nederland” , Amsterdam; ir M. H . DAMME, Directeur der N .V . 'Werkspoor, Amsterdam; ir M. EIKELENBOOM, Oud-Direcceur Van N ievelt, Goudriaan & Co’s Stoomvaart Mij., Rotterdam; J. W. B. EVERTS, Lid van de Raad van Bestuur der Koninklijke Paketvaart Maatschappij, Amsterdam; P. GOEDKOOP D zn., Directeur Nederlandsche Dok- en Sclieepsbouw-Maatschappij (v .o .f .j , Amsterdam; M. C. KONING, Lid van de Raad van Bestuur der Kon. Paketvaart Mij., Amsterdam; W. H. DE MONCHY, Directeur der Holland-Amerika Lijn, Rotterdam; C. POT, Oud-Directeur der N .V . Electrotechn. Industrie v /h W. Smit 8c Co., Slikkerveer; F. G. STORK, Directeur der N .V . Kon. Machinefabriek Gebr. Stork & Co., Hengelo; W . V AN DER VORM, Directeur der N .V . Scheepvaart 8C Steenkolen Maatschappij, Rotterdam; ir H. C. WESSELING, Commissaris der N .V . Koninklijke Maatschappij „D e Schelde", Vlissingen; S. VAN WEST, Directeur der N .V . Dok- en Werf-Maatschappij „Wilton-Fijenoord” , Schiedam. Jaar-Abonnement (bij vooruitbetaling) ƒ 16,— , buiten Nederland ƒ 20,— , losse nummers ƒ 1,—

U IT G E V E R S : W Y T -R O T T E R D A M (8 lijn e n ). T elex 2 1 4 0 3 , P ostrekening 5 8 4 5 8 , P ieter de H ooch w eg 111

T W E E -E N -T W IN T IG S T E J A A R G A N G

en

f

D E V ER E E N IG X N G V A N T E C H N IC I O P SC H EEPV A A R TG EB IED D E C E N T R A L E B O N D V A N SCHEEPSBOUW M EESTERS I N N E D E R L A N D H E T IN S T IT U U T V O O R S C H E E P V A A R T E N L U C H T V A A R T H E T N E D E R L A N D S C H S C H E E P S B O U W K U N D IG P R O E F S T A T IO N

Ir J. W . H E IL w. L, P ro f. dr ir W . P. A. V A N L A M M ER EN , ir G. D E R O O IJ s. i., P rof. ir L. T R O O S T en G. Z A N E N

T elefo o n 54 5 0 0

r

J. BAKKER, ir V. BARAKOVSKY, ir L. W. BAST, ir W. VAN BEE­ LEN, Prof. dr ir C. B. BIEZENO, W. VAN DER BORN, Prof. dr ir W. F. BRANDSMA, ir A. H . TEN BROEK, ir B. E. CANKRIEN, P. F. DE DECKER, ir C. A. P. DELLAERT, L. F. DERT, J. P. DRIESSEN, G. FIGEE, ir W. GERRITSEN, TH. VAN DER GRAAF, J. F. GUGELOT, F. C. HAANEBRINK, P. INTVELD, Prof. ir H. E. JAEGER, ir J. JANSZEN, ir M. C. DE JONG, ir C. KAPSENBERG, J. VAN KERSEN, Prof. dr ir J. J. KOCH, ir H. J. KOOY Jr, ir W. KROPHOLLER, ir W. H. KRUYFE, Prof. ir A. J. TER LINDEN, mr G. J. LYKLAMA a NIJEHOLT, dr ir W. M. MEIJER, ir J. C. MILBORN, J. J. MOERKERK, ir A. J. MOLLINGER, dr ir W. J. MULLER, A. A. NAGELKERKE, Ing. L. VAN OUWERKERK J.M.zn., ir J. S. PEL, J. C. PIEK, ir K. VAN DER POLS, B. POT, mr dr ir A. W .QUINT, irW. H . C. E. RÖSINGH, ir J. ROTGANS, ir D . T. RUYS, C. J. RIJNEKE, ir W. P .C . SARIS, ir R. F. SCHELTEMA DE HEERE, ir A. M. SCHIPPERS, dr P. SCHOENMAKER, ir R. SMID, ir H . C. SNETHLAGE, Ing. C. A. TETTELAAR, Prof. ir E. J. F. THIERENS, ir J. W. VAN DER VALK, C. VERMEY, C. VEROLME, ir J. VER­ SCHOOR, Ing. E. VLIG, A. H . H. VOETELINK, IJ. L. DE VRIES, J. W. WILLEMSEN, ir J. H. W ILTON, mr J. WITKOP, Prof. ir C. M. VAN WIJNGAARDEN.

O vernem en van artikelen enz. is zonder toestem m ing van de uitgevers verboden

23 SEPTEM BER 195 5 — N o. 19

PETROLEUM-VARIA H e t z o m er-n u m m er v an Esso M aga­ zine w ijd t o.m. een beschouw ing aan de te v erw ach ten energie behoefte van E n ­ geland en andere W est-E uropese landen. V erleden jaar, aldus h et artikel, droeg de p etro leu m in d u strie 21 m illioen to n olie — w aarv an h e t energie equivalent gelijk is aan 3 5 m illioen to n kolen — bij in E n g elan d ’s totale behoefte aan b ra n d sto f m aar, indien de voortekenen n iet bedriegen, zal zij over 2 5 jaren een zes m aal grotere bijdrage m oeten leveren. N a a r ruw e sc h a ttin g zal E n g elan d ’s oliev e rb ru ik in 1980 nam elijk circa 140 m illioen to n per jaar bedragen. Bij dit aanzienlijk g ro ter v e rb ru ik w o rd t u i t ­ gegaan van de v o o ronderstelling d at E n ­ g elan d ’s toenem ende in d u striële p ro d u c­ tie een stijg in g v a n h et energie v erb ru ik van drie p ro cen t ’s jaars m et zich zal brengen hetgeen im pliceert d at E nge­ land in 1964 h e t equivalent van niet m in d er d an 295 m illioen to n kolen n o ­ dig zal hebben teneinde in zijn behoefte te voorzien. D e alsdan w erkelijk be­ schikbare hoeveelheid kolen zal naar ra ­ m in g in ’64 ten hoogste 240 m illioen

to n bedragen m .a.w . er zal in een tek o rt van 5 5 m illioen to n voorzien m oeten w orden. H e t lig t voor de hand d a t hiervoor allereerst een beroep op de petroleum ­ in d u strie zal w orden gedaan, en wel al­ lereerst voor de levering van aanzienlijk g ro ter hoeveelheden stookolie ofschoon ook gas- en dieselolie een rol zullen spe­ len. I n deze rich tin g w ijzen trouwens ook de p lan n en der spoorwegen — dieseltractie — en h e t toenem end verbruik der gasfabrieken. W a t d it laatste b e tre ft verdient een recentelijk door Esso Petroleum m et de C en tral E lectricity A u th o rity gesloten c o n tra c t voor de levering van dertig m illioen to n stookolie gedurende een tie n ta l jaren verm elding. Een zevental centrales w o rd t thans voor het stoken van olie in g erich t. Deze hoeveelheid olie v e rv a n g t h e t hu id ig jaarlijks verbruik van 4-5 m illioen ton uit h et buitenland geïm p o rteerd e kolen. Sedert hebben ook Shell-Mex en B ritish P etro leu m een co n tract m et de C en­ tra l E le c tric ity A u th o rity gesloten voor

de levering gedurende tw aalf jaren van m axim um drie millioen to n per jaar. Volledigheidshalve dient vermeld dat terw ijl de door Esso Petroleum te bere­ kenen prijs to t op zekere hoogte verband hou d t m et de kolenprijs, die van Shell Mex en B.P. gebaseerd zal zijn op de m arktprijs voor stookolie. De overgang van kolen op olie w ordt begrijpelijk indien men rekening houdt m et de jongste verhoging der Engelse kolenprijzen die voor alle soorten en voor binnenlands verbruik m et gemid­ deld 11/5 per to n d.w.z. m et 18 % zijn gestegen! N iet slechts dit jaar m aar ook in de toekom st zal E ngeland’s kolenproductie ontoereikend zijn om in de eigen be­ hoefte te voorzien. De m inister voor B randstof en Energie h eeft er dan ook op gewezen d at in 1960 het huidig v er­ bruik van olie m et rond veertien m illi­ oen to n zal zijn gestegen hetgeen overi­ gens een besparing aan kolen van circa 25 millioen betekent. G edurende b et eerste kw artaal ’55 be­ droeg het binnenlands verb ru ik van pe-

troleum producten in Engeland, exclu­ sief olie voor bunkerdoeleinden, 5.803.000 ton hetgeen 5 % meer is dan in het laatste kw artaal ’54 en bijna 14% meer dan in het eerste kw artaal ’54! "Wat W est-Europa betreft, aldus de analyse in Esso Magazine, zullen kolen nog een generatie lang de hoeksteen der energie-voorziening vormen. Europa’s kolenproductie heeft echter eveneens te lijden onder een tek o rt aan arbeids­ krachten en kapitaals-investering. V er­ w acht w o rd t dat het aandeel der kolen in de totale behoefte aan energie in W est Europa in 1970 to t 57 % — thans 69 % — zal dalen. Atoom-energie zal over vijftien jaren in circa 3,8 % der behoef­ te — gelijk aan 43 millioen ton kolen — kunnen voorzien. H o u d t m en voorts rekening m et de bijdrage welke gas en hydro-electriciteit in de totale energie behoefte zal leveren, dan m oet men nochtans in West Europa rekening hou­ den m et een tekort aan energie in 1980 ter grootte van het equivalent van 500 millioen ton kolen per jaar en hierin zullen petroleum -producten goeddeels moeten voorzien. Engeland zal dit jaar ongeveer tw aalf millioen ton kolen m et een waarde van rond £ 80 millioen m oeten invoeren. De uitvoer van Engelse kolen zal dit jaar circa dertien millioen ton bedragen. De productie der zg. „deep mines” nam verleden jaar m et slechts rond 500.000 ton toe, waartegenover stond een meer­ der industrieel verbruik van circa drie millioen ton! Tekenend voor de weinig bevredigende gang van zaken in Engelan d ’s m ijnindustrie is de dalende pro­ ductie nl. van 289 millioen ton in 1913 to t 174 millioen ton in 1945. In die zelfde tijd verm inderde het aantal a r­ beidskrachten van 1.250.000 to t 700.000! H e t verbruik van petroleum producten in de Verenigde Staten neemt, even­ eens door de grote industriële bedrijvig­ heid, vrij sterk toe en zal dit jaar ver­ moedelijk 5 to t 7,5 % tegenover een aanvankelijke ram ing van 3,5 to t 5,5 % stijgen. Toegenomen verbruik van die­ selolie door de spoorwegen en van stook­ olie door de industrie draagt hiertoe in belangrijke mate bij, m aar ook het stij­ gend aantal auto’s — de productie van nieuwe wagens bereikt dit jaar een hoogtepunt — leidt to t een toenemend verbruik van benzine, terw ijl de bedrij­ vigheid in de bouwnijverheid de vraag naar bitum en stim uleert. Daarentegen to o n t het verbruik van petroleum eer­ der neiging to t dalen tengevolge van de grotere vraag naar aardgas en huis­ brandolie voor verwarmings-doeleinden. De stijgende behoefte aan petroleum producten in W est Europa blijkt even­ eens u it de jongste door de olie-commissie der O.E.E.C. gepubliceerde gegevens. H e t verbruik in de O.E.E.C.-landen

steeg, zonder rekening te houden m et het eigen v erb ru ik der raffinaderijen, verleden jaar m et niet m inder dan 15 % to t 75 m illioen m etr. to n vergeleken m et 65,4 m illioen to n in ’53, 33 millioen ton in ’47 en circa 26 m illioen ton vóór de oorlog. De stijging m et rond 10 m illioen ton in ’54 vorm de in feite een re­ cord voor deze landen en was groter dan in enig voorafgaand jaar sedert in ’47 jaarlijkse bijzonderheden worden gepubliceerd. H e t v erb ru ik van p etro ­ leum pro d u cten is in de O .E.E.C .-lan­ den in h et afgelopen jaar trouwens aan­ zienlijk m eer toegenom en dan de P etro ­ leum Commissie had verw acht. T egen­ over een geschat verb ru ik van 69,9 m illioen ton nam de vraag m et name in het tweede halfjaar snel toe en bewoog zich op een jaarniveau van 79,6 millioen ton (jaarniveau J a n u a ri-Ju n i ’54: 70,5 m il­ lioen ton, Juli-D ecem ber ’53: 68,6 m il­ lioen to n ). Men h o u d t dan ook thans re­ kening m et een v erb ru ik van 77,5 m illi­ oen ton in 1956! De verleden jaar in totaal voor bunker-doeleinden geleverde hoeveelheid is bij het schrijven van d it overzicht nog niet bekend. In ’53 bedroeg zij echter 11,5 m illioen ton. O pvallend is dat het verbruik in W est E uropa — en dit geldt in feite voor de gehele achterliggende periode van tie n jaren — sneller stijgt dan het indexcijfer voor de industriële productie. Tegenover een meerder v er­ bruik in ’54 v an circa 15 % vergeleken m et het jaar tevoren — het was bijna driemaal groter dan vóór de oorlog — staat een stijging der industriële p ro ­ ductie van 8,5 % vergeleken m et 53 en 54 % in vergelijking m et 1938. Gezien de grote industriële bedrijvigheid in W est E uropa dient d it jaar m et een ver­ dere stijging v an het verbruik rekening te w orden gehouden. In alle landen, m et uitzondering slechts van T u rk ije en Griekenland, nam het verbruik zowel van m otor-benzine, gas-, diesel- als van stookolie toe. In D uitsland, O ostenrijk en Ierland zelfs m et bijna 25 % . H e t verbruik in Zw e­ den, verreweg h et grootst per hoofd der bevolking, steeg m et m eer dan 20 %. In Nederland, Z w itserland en Portugal bleef het slechts w einig daaronder. H e t verbruik in E ngeland alleen vertegen­ w oordigt reeds 26 % van het totaal der O .E .E .C .-landen en nam verleden jaar wederom m et ruim 9 % toe. In tw aalf der zestien landen is het verbruik sedert 1947 m eer dan verdub­ beld. In de z.g. vrije landen exclusief de Verenigde S taten steeg het verbruik verleden jaar m et circa 20 millioen ton. Percentsgew ijze was de verbruiks-toename in W est E uropa m et rond 15 % het grootst. Zij bedroeg in Japan slechts circa 14 % , in A ustralië en N ieuw Zee­ land tesam en circa 10% , in Canada circa 5 % en in de V erenigde Staten m inder

dan 2 % . D aarentegen steeg h et v e r­ b ru ik in enkele der in o n tw ikkeling te n ­ achter gebleven landen en m et nam e in Zuidoost Azië ruim 15 % ! Parallel m et h et toenem end verb ru ik van petroleum pro d u cten stijg t ook de in de ra ffin ad e­ rijen der O .E .E .C .-landen verw erkte ruw e olie. Vergeleken m et 1953, toen de raffinaderijen 77,2 millioen to n p ro d u c­ ten afleverden, steeg h et totaal verleden jaar m et 15,4 % to t 89,1 m illioen ton. U iteraard gaat hierm ede een toenem en­ de w ereld-productie van ruw e olie ge­ paard. In feite is deze in de achterlig­ gende jaren meer dan verdubbeld te r­ w ijl gedurende h et eerste halfjaar ’55 circa 33 5 millioen ton, vergeleken m et 304 m illioen ton in de overeenkom stige periode van ’54 en 311 m illioen to n in h et tweede h alfjaar ’54 w erden gepro­ duceerd. Deze cijfers w in n en aan bete­ kenis indien men hen vergelijkt m et 1945 toen de jaarproductie „slechts” een totaal van 330 m illioen to n bereikte. Bovendien produceerde de Sovjet R ep u ­ bliek plus satelliet-landen in de achter­ liggende zes m aanden ru im 39 millioen to n d.w .z. zes millioen to n m eer dan in h et eerste halfjaar ’54. M en k rijg t een in d ru k van de belang­ rijke rol die de oliew inning in de voor­ ziening der behoefte aan b ran d sto f v er­ v u lt indien m en bedenkt d at de p ro d u c­ tie in de vrije landen gedurende h et eer­ ste halfjaar ’5 5 in calorische w aarde ge­ lijk stond m et meer dan 1 m illiard ton kolen en dat de jaarlijkse kolen p ro d u c­ tie in de vrije landen gedurende de la a t­ ste 50 jaren zich beweegt tussen 1.100 en 1.200 millioen ton! D e stijging der productie v an ruw e olie is nog steeds h et grootst in het N a ­ bije Oosten. Zij nam in het eerste h a lf­ jaar ’5 5 m et ten naaste bij dertien m il­ lioen to n toe vergeleken m et een stijging van circa acht millioen to n in de V er­ enigde Staten, ruim zes m illioen to n in Venezuela, circa tw ee m illioen to n in C anada en eveneens twee m illioen ton in de overige vrije landen tesamen. V oor het eerst is het aandeel der V er­ enigde Staten in de totale productie der vrije landen to t m in d er dan de h elft gedaald, w aartegenover staat d at de productie in het N abije O osten een k w a rt van het to taal benadert. V er­ w ach t w o rd t dat de w ereld-productie van ruw e olie dit jaar m et m eer dan 670 m illioen ton een nieuw h o o g tep u n t zal bereiken en tweemaal zo g root als in 1945 zal zijn! In laatstgenoem d jaar bedroeg de w ereld-productie 327 m illi­ oen m etrische ton. Bedroeg het aandeel der olie in het w ereldverbruik van ener­ gie vóór de oorlog slechts 24 % en dat v an brongas 7 % , thans voorzien zij te ­ sam en in meer dan de h elft der behoefte. O verigens hebben zich gedurende de laatste tien jaren ingrijpende w ijzigin­ gen zó op h et stu k van p ro d u ctie als

v erb ru ik v o ltro k k en . D e V erenigde Sta­ ten bijvoorbeeld — weleer de grootste ex p o rte u r — zijn thans de belangrijkste im p o rteu rs van ru w e olie. H u n rol als leverancier is overgenom en door V ene­ zuela en h et N ab ije O osten. In Europa, d a t na de V erenigde S taten op het grootste v erb ru ik k an bogen, zijn sedert h et einde v an de oorlog ta l van nieuwe raffin ad erijen gebouw d en w orden reeds bestaande raffin ad erijen gem oderni­ seerd en uitgebreid. In tegenstelling m et vóór de oorlog w o rd t thans voornam elijk ruw e olie in stede v an geraffin eerd p ro d u c t aange­ voerd. D e o n tw ik k elin g van m oderne v erw erk in g s-m eth o den, catalyseren e.d., en de snelle groei der petrochem ie heb­ ben h et k a ra k te r van h et raffin ag e-b ed rijf g rondig gew ijzigd, terw ijl de bouw van „su p er” -tan k ers en de aanleg van pijpleidingen over aanzienlijke afsta n ­ den sy m p to m atisch zijn voor de evolu­ tie der p etro leu m -in d u strie in de ach ter­ liggende tien jaren. In d ien m en spreekt over de grote be­ tekenis van het N ab ije O osten voor de w ereld -p ro d u ctie van ruw e olie verdient ook Ira k de aandacht. G edurende de beide laatste jaren w erd — en d it ge­ schiedt ook thans nog — op uitgebreide schaal geëxploreerd. In de drie concessie gebieden die vrijw el h et gehele land om ­ v a tte n dienen, gelet op de reeds zeer g rote hoeveelheden olie w elke to t dusver gew onnen w erden, nieuw e reserves te w o rden „ o n td e k t” . H e t voornaam ste p ro d u ctie-terrein , t.w . K irk u k , leverde to t heden 13 0 m illioen to n — slechts elf andere vindplaatsen in de w ereld produceerden m eer dan 100 millioen to n — en redelijkerw ijze kan niet v er­ w ach t w o rden d a t K irk u k bij v o o rtd u ­ rin g 24 m illioen to n per jaar b lijft p ro ­ duceren. In het N o o rd en van Irak w er­ den in ’5 3 en ’54 op de terreinen bij A in Z alah en B atm ah (B u tm ah ) 1,2 5 m illioen to n gew onnen, m aar gevreesd m oet w órden d at ook hier de productie een dalende lijn zal tonen. D a t h et zoeken naar nieuw e v in d ­ plaatsen niet tevergeefs is, b lijk t u it de o n td e k k in g van h et rijke olie-voorkom en bij Jam b u r, Z uid Z uidoostelijk van K irk u k en d at van Bai H assan ten N o o rd w esten van K irk u k . F eitelijk geldt h et geen „nieuw e” o n t­ dek k in g en daar het in beide gevallen gaat om het, dan k zij de zo zeer verbe­ terd e techniek, exploiteren van reeds vroeger geexploreerde terreinen. De eerste b ro n w erd in Ja m b u r in 1 9 2 7 / 29 aangeboord m aar de boortechniek was destijds,veel m in d er o n tw ik k eld dan th ans en ofschoon m en gasdruk consta­ teerde vooraleer de voornaam ste olie­ houdende leisteen-laag w erd bereikt, w erden de w erkzaam heden gestaakt. De tw eede olie-producerende b ro n kw am in 1954 op een diepte van 5.800 voet in

b ed rijf en nog tw ee andere b ro n n e n ble­ ken op een diepte van 7.000 voet olie in com m ercieel exploitabele hoeveelheid te produceren. De k w aliteit der in J a m ­ b u r gew onnen olie — 41° A .P .I. — is uitstekend. O ok in h et Z uiden van Ira k w o rd t op grote schaal geexploreerd. In Z u b n ir w aar eind 19 31 m et de p ro d u ctie een begin w e rd gem aakt w aren aan h e t eind van h et vorig jaar 38 b ro n n e n geboord, terw ijl in h et aangrenzend R u m aila t e r ­ rein v ijf b ro n n e n gereed w aren geko­ m en en m et h et boren van een d rietal verdere b ro n n e n w erd voortgegaan. D e gem iddelde diepte der b ro n n e n op beide terrein en b ed raag t ru im 10.000 voet. Zij produceerden verleden jaar in to ta a l ru im 4,5 m illioen to n terw ijl v erw ach t w o rd t d at de p ro d u ctie dit jaar to t ac h t m illioen to n zal stijgen. T egenover een totale p ro d u ctie in ’54 van ro n d d e rtig m illioen to n — in 1950 bedroeg zij slechts ru im zes m illioen to n — zal Ira k d it jaar verm oedelijk m eer dan 31 m illioen to n produceren, h e t­ geen voor de R egering ruim £ 70 m illi­ oen in k o m sten betekent. H e t m erendeel der in Ira k gew onnen olie w o rd t n aa r E u ropa uitgevoerd. F ra n k rijk is m et ro n d 36 % — w aarm ede circa 40 % van F ra n k rijk ’s totale v erb ru ik w o rd t gedekt — de grootste en Italië m e t 2 2 % de op één na belangrijkste afnem er. Als nieuw ste cliën t is recentelijk C anada, d a t to t dusver zijn ruw e olie u it Saudi A rabië b e tro k , opgetreden. D e C a n a ­ dese d o ch ter-o n d ern em in g v an de Belgi­ sche m aatschappij „ P e tro fin a ” die re ­ centelijk een nieuw e raffin ad e rij te M ontreal m et een capaciteit v an 20.000 barrels per dag in gebruik h ee ft gesteld, fungeerde als gangm aakster voor de afzet van Iraakse ruw e olie in C anada. N a ast de grote uitb reid in g die sedert h et einde van de oorlog aan de w ereld ta n k v lo o t w erd gegeven, w o rd t ook aan d ach t geschonken aan h e t vervoer van ru w e aardolie en brongas via p ijp ­ leidingen. E en facet hiervan v o rm t o.a. Spanje d a t ' in v erb an d m et de ten b e­ hoeve van A m erik a aangelegde vlieg ­ velden bij Sevilla, M adrid en Saragossa de beschikking k rijg t over een pijplei­ ding; te r lengte van 48 5 m ijl v a n u it C adiz. V liegtuigbenzine, dieselolie en m oto rb en zin e zal op deze w ijze via de pijpleiding n a a r de A m erikaanse vlieg­ velden w o rd en vervoerd. M et de aanleg dezer pijpleiding is een bedrag v an $ 70 m illioen gem oeid, een investering die overigens in het niet v erz in k t vergele­ ken m et de kosten w elke gem oeid zijn m et de verw ezenlijking van h et N a to pro ject d at voorziet in de b ev o o rrad in g via pijpleidingen van de rond 12 5 vlieg­ velden in F ra n k rijk en andere Europese landen. In d ien h et project w o rd t u itg e ­ voerd k rijg en deze pijpleidingen een lengte van 4.400 m ijl, w aarm ede inves­

terin g en te r g ro o tte van circa $ 270 m illioen gem oeid zijn. D it pijpleidingsysteem — w el een der m eest gecom­ pliceerde der to t dusver aangelegde — zal bestaan u it een centraal Europees n e t d a t van h et Engels K anaal en de M iddellandse Zee dwars door F ran k rijk loopt naar L u x em b u rg , België en N e ­ derland terw ijl daarnaast op zich zelf staande pijpleidingen in N oorw egen, D enem arken, Italië, G riekenland en T u rk ije zijn geprojecteerd. U iteindelijk zal het N a to pijpleiding-systeem gekop­ peld w orden aan de pijpleiding welke A m erikaanse strijd k rac h te n thans tu s­ sen St. N azaire en M etz alsmede een a f­ zonderlijk n etw e rk van leidingen in D u itslan d aanleggen. N aast d it door strategische overwe­ gingen geïnspireerd p roject dat u ite r­ aard ook, indien de politieke spanningen du u rzaam verm inderen, in vredestijd zijn n u t zal hebben, dient nog te w o r­ den verm eld h et plan om een 2 500 m ijl lange pijpleiding v an Ira k naar Parijs aan te leggen. D it laatste project w erd in ’51 door een te San Francisco geves­ tig d ingenieursbureau ontw orpen — verder d an h et o n tw erp stad iu m kw am h et overigens to t dusver niet — en be­ oogt h et surplus brongas u it h et N abije O osten n a a r de Europese verbruikscentra te vervoeren. D e aanleg ener pijplei­ ding zal n aar ruw e sch attin g $ 7 50 mill. kosten. H e t behoeft geen betoog d at de u itv o erin g van d it project, w aarvan trouw ens reeds eerder in „Schip en ’W e rf” m elding w erd gem aakt, slechts m ogelijk is indien tal van bestaande po­ litieke en strategische tegenstellingen w orden overbrugd. N ie tte m in b lijkt u it h et voorgaande d at ook h et tran sp o rtvraag stu k over land en zee de volle aan­ d acht heeft. T er gelegenheid van de zes en veer­ tigste jaarvergadering verstrekte de pre­ sident der B ritish P etroleum C om pany L td ., de R t. H o n . L ord S trathalm ond C .B .E.L.L.D . tal van belangw ekkende bijzonderheden o m tre n t de voortgezette groei der ondernem ing. Ca. £ 5 5 m illi­ oen w erden in 19 54 geïnvesteerd t.w . £ 3 2 ,5 m illioen in raffinaderijen, £ 9 m illioen in vlo o tu itb reid in g , £ 4,5 m illi­ oen in exploratie en £ 8 millioen in h et verkoop-apparaat. D e productie van ruw e olie in Koeweit, Irak en Q atar steeg ook in h et afgelopen jaar en de B.P. b etro k u it deze landen rond 36 m illioen to n vergeleken m et 32 millioen to n in ’53. In h et tijd v a k eind O ctober ’54 toen de overeenkom st tussen de R e­ gering van Ira n en het C onsortium in w erk in g tra d en u lto D ecem ber ’54 be­ tro k de B.P. 440.000 to n w aarvan onge­ veer één derde u it ruw e olie en de rest u it geraffineerd p ro d u c t bestond, u it Iran. D it jaar zal zij echter naar schat­ tin g v ijf m illioen to n incl. tw ee millioen to n ruw e olie u it Ira n betrekken.

De in de raffinaderijen der B.P. v er­ w erkte hoeveelheid ruw e olie bedroeg verleden jaar 24 m illioen to n .d.w .z. vier millioen to n meer dan in ’53. Deze stijging is vooral te danken aan de in Ju li ’54 in gebruik gestelde nieuw e r a f ­ finaderij in A den en aan de ra ffin ad e­ rijen in K ent en in H am b u rg . O p 1 Fe­ b ru ari jl. kw am voorts de nieuw e r a ffi­ naderij in Kwiwana, W est A ustralië, m et een capaciteit van drie m illoen to n , in exploitatie. D e vier Engelse ra ffin a ­ derijen verw erkten verleden jaar in t o ­ taal 10.563.000 to n (1953 = 9.327.000 to n ) terw ijl de raffinaderij in A badan, welke overigens in eigendom aan de Iraanse R egering o ver ging, thans 7,5 millioen ton per jaar verw erkt. V er­ w acht m ag w orden, aldus de president der B.P., dat de d it jaar in de verschil­ lende raffinaderijen der B.P. te verw er­ ken hoeveelheid olie to t dertig m illioen Zal stijgen. H e t w ereldverbruik van petroleum nam verleden jaar, zonder rekening te houden m et R usland en de Satellietlan-

den, m et ro n d v ijf percent toe. Indien de bedrijvigheid in de V erenigde Staten verleden jaar n iet tijd elijk een te ru g ­ gang h ad ondergaan — de verbruikstoenam e bedroeg aldaar slechts tw ee p er­ cent — zou de totale stijging van het w ereldverbruik nog g ro ter zijn geweest. O p het O ostelijk h a lfro n d daarentegen nam h et v erb ru ik m et 11 % toe (ca. 18 m illioen to n ). D e vloot der British T a n ­ ker C om pany te lt thans 148 schepen m et een to taal draagverm ogen van 2.063.000 ton. O fschoon voorspellingen hachelijk zijn, w ijzen de grote industriële bedrij­ vigheid in W est Europa en de Verenigde Staten, de ontoereikende . Europese kolen-productie en de geringere aanvoer in A m erika van buitenlandse olie op een schaarser w orden van stookolie. D it zal nog w orden geaccentueerd indien A m e­ rika een strenge w in ter tegem oet zou gaan. Een en ander v in d t thans reeds zijn weerslag in de prijzen voor zw are stookolie in de G u lf C oast b u lk -m ark et en de C araibische ex p o rt-cen tra welke

m edio Ju li m et gem iddeld v ijftie n dol­ larcents per barrel w erden verhoogd. O fschoon de A m erikaanse ra ffin a d e ­ rijen op topcapaciteit w erken is de situ ­ atie w at stookolie b e tre ft n iet noem ens­ w aard verbeterd; de m eerdere productie kw am voornam elijk aan benzine, lich tpetroleum en zg. distillate fuels ten goede. O fschoon de W estk u st niet o n ­ aanzienlijke hoeveelheden stookolie aan h et O osten van A m erika h eeft geleverd — typerend voor de situatie is d a t v e r­ scheidene ladingen van C alifornië naar W est E uropa w erden verscheept — lijk t h et n iet w aarschijnlijk d at de Pacific C oast ook verder in belangrijke m ate in h e t te k o rt zal k u n n en voorzien. De voorraden aan de O o stk u st en in de G u lf zijn niet groot zodat ook in de naaste toekom st m et b ep erk t aanbod rekening m oet w orden gehouden. Een en ander geldt niet voor benzine, w aar­ van aanzienlijke voorraden — 159 m il­ lioen barrels op 15 Ju li — beschikbaar zijn terw ijl de dagproductie 3 /4 0 0 .0 0 0 barrels bedraagt. C. V erm ey

ZEVENDE CONGRESDAG V O O R ELECTROW ARM TE EN ELECTROCHEMIE De Stichting Nederlands In stitu u t voor Electrow arm te en Elec­ trochemie (N IV E E ), die zich o.m. ten doel stelt het bevorderen van de belangen der Nederlandse nijverheid door het doen van onderzoe­ kingen op het gebied van de Electrow arm te en de Electrochemie, or­ ganiseert ook dit jaar een congresdag, waar onderwerpen op genoemd gebied zullen worden behandeld. Deze zevende congresdag zal worden gehouden op Maandag 17 October 195 5 bij de N.V. Philips’ Gloeilampenfabrieken te Eindhoven in de collegezaal van het N atuurkundig Laboratorium — ingang Kastanjelaan — en zal zijn gewijd aan de toepassingen van hoogfrequentverwarming en van infraroodverwarming, aan vermogenregeling door electronenbuizen en aan de invloed van bestraling op biologische pro­ cessen. H et programma voor de bijeenkomst, die om 10.00 u u r aanvangt, luidt als volgt: 10.00-10.15 uur: Begroeting door de directie der N .V . Philips’ Gloeilampenfabrieken. Opening door de voorzitter van de Raad van Bestuur van de Stichting N.I.V.E.E., prof. dr ir H . C. J. H . Gelissen. 10.15-11.00 uur: Voordracht door D. C. Varekamp over „Industri­ ële toepassingen van hoogfrequentverw arm ing” . 11.00-11.15 uur: Discussie. 11.15-12.00 uur: Voordracht door drs M. Bierman over „Industriële toepassingen van infraroodverw arm ing” . 12.00-12.15 uur: Discussie. 12.15-14.00 uur: Brabantse koffietafel in het Ontspanningsgebouw, aangeboden door de N .V . Philips’ Gloeilampenfa­ brieken. 14.00-14.45 uur: Voordracht door ir D. A. van den Berg over „V er­ mogenregeling door electronenbuizen” . 14.45-15.00 uur: Discussie. 15.00-15.45 uur: Thee-pauze, waarin enkele demonstraties zullen worden gegeven. 15.45-16.30 uur: Voordracht door dr R. van der Veen, over „De invloed van bestraling op biologische processen” . 16.30-16.45 uur: Discussie. Sluiting. 16.45 uur:

Aanmeldingen voor deelneming zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk vóór 1 October 195 5 in te zenden aan het „Bureau van de Stichting N IV E E ”, Utrechtseweg 210, Arnhem, onder opgave van naam, functie en adres van de deelnemer en naam en adres van de onderne­ m ing, die w ordt vertegenwoordigd. De kosten van deelneming bedragen ƒ 2,— per persoon inclusief toezending van het verslag van de Congresdag. Deze kosten kunnen worden voldaan door overschrijving op postrekening no. 407217 ten name van de Stichting „N IV E E ” . Voor de donateurs der Stichting zijn geen kosten aan de bijwoning van deze Congresdag verbonden. H e t aantal deelnemers aan dit Congres moet in verband met de plaatsruimte in de Collegezaal to t 2 50 beperkt blijven. E r zullen dus niet meer dan 250 toegangskaarten kunnen worden uitgereikt. N a ontvangst der inschrijfformulieren bij het Bureau der Stichting zullen de toegangskaarten — op naam gesteld — aan de deelnemers worden toegezonden. Wegens de haar opgelegde Security-bepalingen, moeten de namen en functies der deelnemers bij de N .V . Philips’ Gloeilampenfabrieken tij­ dig bekend zijn en moet de N .V . zich het recht voorbehouden aan be­ paalde personen zonder nadere opgave van redenen de toegang te kunnen weigeren. H et toegangsbewijs is strikt persoonlijk en mag derhalve uitslui­ tend worden gebruikt door degene op wiens naam het is gesteld. De deelnemers ontvangen na het congres een verslag van de Con­ gresdag, waarin de gehouden voordrachten en discussies in extenso zullen zijn opgenomen. Voor het vervoer van het station naar de Collegezaal en terug stelt de N.V. Philips’ Gloeilampenfabrieken autobussen ter beschikking. Deze bussen vertrekken van het stationsplein na aankomst der trei­ nen: 9.14 uit Venlo, 9.19 uit Roermond, 9.16 uit Breda en 9.21 uit U trecht. N a de sluiting van de bijeenkomst vertrekken de bussen van het N atuurkundig Laboratorium naar het station. De deelnemers, die van deze bussen gebruik wensen te maken, worden verzocht dit bij aanmelding eveneens op te geven.

HET

ONTW ERP VAN VOLGSTROOMSCHROEVEN EN H U N GEDRAG ACHTER HET SCHIP i

door

d r ir J. D . V A N M A N E N

en p ro f. d r ir W . P . A . V A N L A M M E R E N

v an h e t N e d è rla n d sc h S ch ee p sb o u w k u n d ig P ro e fs ta tio n , W a g e n in g e n . Lezing gehouden voor „The In stitution of Engineers and Shipbuilders in Scotland” , 8 M aart 1915.

(V e rvo lg en slot va n pag. 425) III.

V olgstroom schroevenserie berekend volgens m ethode M et h e t nieuw afgeleide 7i-/L verband: Zi — 1 0,0862

de nieuw e

b.

A an tal om w entelingen n — 100,8

~2~ )

o m w /m in (gecorrigeerd voor schaaleffect in s tro o m ). S tu w k rac h t in zeewater = 1103 00 kg.

~ 98,6 de volg-

11 O v-'»

l

a•TTJ

o t^*\ o

II

e ös

c. is h e t m ogelijk een vierbladige schroevenserie op de w ijze als is aangegeven in [9 ] te berekenen. Deze berekeningen zijn u it­ (V e rvo lg te k s t na de tabellen en fig u ren , zie blz. 45 1 ). gevoerd en de resu ltaten *zijn aangegeven in tabel V -X en TA B EL V I fig. 10-14. Bij deze berekeningen is eveneens de nieuw e in te rp re ta tie Fa/F = 0,65 v an de w rijvingscorrectie toegepast. N am elijk 35 % v a n de X correctie in een spoedhoekcorrectie en 65 % in een w elving- ' s /D s /B s /D correctieIn afw ijk in g v an de in [9 ] gepubliceerde serie is de ste rk te berekening volgens gegevens van Rom som [1 3 ] uitgevoerd. 0,2 0,0423 0,0423 0,0423 D eze m ethode v an sterkte-berekeningen h ee ft h et voordeel 0,03872 0,03650 0,03724 0,3 naast w aarden voor de bladelem entdikte op 0,2 R eveneens 0,03520 0,03218 0,03070 0,4 w aarden voor de bladelem entdikte op 0,6 R te leveren (zie 0,03102 0,02716 0,02520 0,5 0,02058 0,6 0,02598 0,02234 W ij zullen de schroef, die in het rekenvoorbeeld w o rd t be­ 0,02036 0,01763 0,01631 0,7 handeld, eveneens bepalen m et deze o n tw erpdiagram m en voor 0,01292 0,8 0, 01204 0,01474 volgstroom schroeven. 0,00821 0,00912 0,00777 0,9 D aar de radiale volgstroom verdeling, van het schip w aarbij 0,00586 0,00630 0,95 0,00564 deze schroef behoort, extreem is, is het tevens m ogelijk zich een oordeel te vorm en over h et gebruik van een gestandaardiseerde TA B EL V III gem iddelde radiale volgstroom verdeling bij het o n tw erp van volgstroom schroeven. V' IAP O N T W E R P N o. 1. K ekenvoorbeeld van het o n tw erp van een vclgstroom schroef uitgaande van een gegeven s tu w k r a c h t D e gegevens nodig voor d it ontw erp van een vierbladige schroef voor een enkelschroef-vrachtschip zijn: a. Scheepssnelheid V« = 16,73 kn. V olgstroom getal y — 0,348 v , — 16,73 (1 — 0,348) 0,5144 m /sec = 5,612 m /sec.

Fa/F

0,3 5 0,50 0,65

P /D = 0,5

0,7

0,9

1,1

1,3

75,0149 41,2582 27,6055

24,1243 13,2068 8,9366

12,1344 6,6478 4,4745

7,3430 4,0076 2,7148

4,8922 2,6604 1,8033

T A B EL V. R esultaten van de n u m erieke berekeningen va n een volgstroom schroefserie

X

1,2038 1,1346 1,0727 1,0221 0,9925 0,9804 0,9785 0,9785 0,978 5

f . . l/D C-\ O

0,425 5 0,6091 0,7813 0,9091 1,0000 1,0592 1,0989 1,1261 . 1,1390

1 — $ 1 -

II Q fin

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

. 1 — y/ 1 —

0,1587 0,1181 0,0937 0,0793 0,0676 0,0579 0,0474 0,0361 0,0271

0,7

0,9

1,1

1,3

0,2199 0,1625 0,1258 0,1041 0,0869 0,0709 0,0559 0,0396 0,0279

0,2641 0,1967 0,1489 0,1202 0,0976 0,0773 0,0587 0,0394 0,0271

0,2901 0,2194 0,1641 0,1285 0,1017 0,0784 0,0572 0,0365 0,0246

0,3016 0,2310 0,1694 0,1310 0,1009 0,0756 0,0530 0,0325 0,0214

TA B EL V II

l /D

l/D

0,212 0,200 0,189 0,178 0,170 0,160 0,149 0,124 0,099

0,235 0,241 0,246 0,249 0,254 0,253 0,245 0,211 0,166

0,264 0,283 0,300 0,318 0,334 0,349 0,348 0,303 0,244 H /D

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

Fa/F = 0 ,6 5

Fa/F= 0,35

Fa/F = 0,50

Fa/F = 0 , 6 5

l /D

l/D

l/ D

l/D

l/D

l/D

0,212 0,201 0,191 0,181 0,171 0,161 0,148 0,120 0,088

0,23 5 0,242 0,249 0,233 0,2.59 0,256 0,244 0,204 0,160

0,264 0,285 0,305 0,325 0,341 0,3 54 0,344 0,290 0,229

0,212 0,202 0,193 0,183 0,173 0,162 0,146 0,116 0,090

0,235 0,243 0,251 0,257 0,263 0,260 0,242 0,196 0,150

0,264 0,287 0,309 0,331 0,349 0,358 0,341 0,276 0,215

1,1 o

II O 'V )

Fa/F = 0 , 3 5

> ■ « a

X

=

l/D

l/D

0,212 0,203 0,195 0,185 0,175 0,162 0,145 0,112 0,086

0,235 0,244 0,253 0,261 0,267 0,263 0,241 0,188 0,142

0,9

Fa/F = 0 , 5 0

H /D

=

1,3 O

l/D

1H /D =

0,7

II O

Fa/F = 0 , 6 5

=

l'n a

F a / F = 0,50

II O 'v»

V s

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,9 5

O II

ft;

X

H /D

0,5

=

V1

H /D

Fa/F = 0 ,6 5

F a/F = 0 , 3 5

l/D

l/D

l/D

l /D

0,212 0,204 0,197 0,187 0,176 0,163 0,144 0,108 0,081

0,23 5 0,245 0,255 0,265 0,271 0,266 0,240 0,180 0,134

0,264 0,290 0,317 0,342 0,363 0,368 0,334 0,250 0,186

0,264 0,288 0,313 . 0,336 0,355 0,363 0,338 0,263 0,200

Fa/F = 0 , 6 5

TA B EL IX

F a / F = 0,3 5

O V Is

F a / F = 0, 65

II o

II o

'^r\ O

F a / F = 0, 3 5

\

II

O

’"T i

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

fo /l

0,04 6 1 7 0,03955 0,03525 0,03410 0,03357 0,03326 0,03373 0,03761 0,04463

0,04160 0,03381 0,02942 0,0273 5 0,02532 0,02448 0,02421 0,02913 0,03612

0,03718 0,02953 0,02515 0,02258 0,02055 0,01935 0,01911 0,02354 0,03132

0,06599

0,05987 0,04864 0,04042 0,03634 0,03307 0,03053 0,02918 0,03219 0,03918

0,05352 0,04223 0,03460 0,03036 0,02700 0,02418 0,02363 0,02734 0,03516

0,08034 0,06704 0,05681 0,05273 0,04963 0,04636 0,04361 0,04499 0,05022

0,07382 0,05970 0,04870 0,04246 0,03751 0,03368 0,03156 0,03340 0,04105

0,06753 0,05263 0,04191 0,03555 0,03050 0,02722 0,02585 0,02891 0,03756

=

1,1

H /D Fa/F = 0 ,6 5

fo /l

fo /l

fo /l

0,09076

0,08413 0,06723 0,05441 0,04584 0,03929 0,03460 0,03132 0,03291 0,04004

0,0 7665

0,07632 0,06350 0,05670 0,05189 0,04760' 0,04345 0,04337 0,04808

0,06089 0,04718 0,03852 0,03249 0,02795 0,02645 0,02938 0,03708

=

1,3

Fa/F = 0 , 5 0

F a / F = 0, 65

fo / l .

fo /l

fo /l

0,09545 0,08092 0,06875 0,05935 0,05190 0,04631 0,04125 0,04087 0,04477

0,08975 0,07009 0,05688 0,04690 0,03997 0,03381 0,03010 0,03193 0,03753

0,08171 0,06524 0,049 52 0,03977 0,03270 0,02753 0,02522 0,02830 0,03556

II

F a / F = 0 , 50

Vs rO O

II

0,05404 0,04769 0,04550 0,04380 0,04174 0,04092 0,04340 0,05201

e Bs

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

vP OJ

H /D "71 n

£rj

o

V s

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

F a/ F = 0 , 6 5

0,9

=

s

H /D

0,7

O

=

II

o II

H /D

O

a

0,5

s

=

I !

H /D

T A B EL X =

0,9

F „ / F = 0,50

II

O

VH

SO O

F a / F = 0,3 5

H /D

0,7

O OS

=

Bh o

P /D tc 2$

P /D TC Xi

P /D TC Xi

P /D TC X%

P /D 71 Xi

P /D TT Xi

P /D TT Xi

P /D 71 Xi

P /D TC Xi

0 ,8 4 7 0 0,8991 0,9518 1,0012 1 ,0337 1,0499 1,0503 1 ,0646 1,0751

0 ,8 4 5 4 0,8965 0,9485 0 ,9 9 6 7 1,0273 1,0426 1,0468 1,0551 1,0651

0,8438 0 ,8 9 4 6 0,9462 0 ,9 9 3 6 1,0236 1,0376 1,0418 1,0486 1,0597

0 ,8 5 2 0 0 ,9 0 1 4 0 ,9 5 3 0 1 ,0 0 1 6 1,0333 1 ,0 4 7 6 1,0523 1,0578 1,0 6 7 0

0,8500 0 ,8 9 9 4 0,9498 0,9968 1,0269 1,0401 1,0436 1,0485 1,0559

0 ,8 4 7 9 0 ,8 9 7 0 0 ,9 2 4 7 0 ,9 7 0 4 0 ,9 9 9 4 1 ,0 1 1 6 1,0152 1 ,0 2 0 4 1,0278

0,8572 0,9047 0,9 5 4 4 1,0018 1,0323 1,0458 1,0486 1,0520 1,0571

0,8551 0,9019 0,9511 0,9972 1,0262 1,0360 1,0413 1,0443 1,0507

0,8530 0,8996 0,9486 0,9941 1,0224 1,0351 1,0378 1,0412 1,0482

II

o os

1,3 o

= o

II

o os ■^1

O

II

II

O

e

H /D

1,1 O

=

Bh

II

o

Bh

o

H /D

ii

F a / F = 0,50

e

F a / F = 0,3 5

II

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

H /D

0,5

o II Bh e

X

=

'n II o os

H /D

X

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

P /D TC Xi

P /D TC Xi

P /D TC Xi

P /D 71 2i

P /D 7C Xl

P /D 7C' Xi

0,8623 0,9075 0,9572 1,0010 1,0305 1,0429 1,0449 1,0466 1,0505

0,8 6 0 0 0 ,9 0 4 4 0,9 5 4 0 0 ,9 9 6 7 1,0249 1,0366 1,0385 1,0 4 0 6 1,0457

0,8573 0,9021 0,9513 0,9940 1 ,0?19 1,0337 1,0359 1,0388 1,0441

0,8 6 6 8 0,9 0 9 8 0 ,9 5 7 2 1,0012 1,0291 1,0405 1 ,0 4 1 6 1,0429 1,0458

0,8646 0,9059 0,9528 0 ,9 9 6 4 1,0242 1,0349 1,0363 1,0383 1,0419

0,8615 0 ,9 0 4 2 0,9501 0 ,9 9 3 6 1,0211 1,0321 1,0339 1,0365 1,0409

Fig. 14. Radiale verdeling van de spoedverhouding van volgstroomschroefserie

T A B E L X I.

1

2

3

X

1 — ip'

tg P

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,9 5

0,244 0,312 0,396 0,492 0,588 0,682 0,776 0,820 0,829

0,2957 0,2520 0,2399 0,2385 0,2375 0,2363 0,23 51 0,2208 0,2116

Berekening van de u . l-verdeling voor een volgstroomschroef 4 (1 -

y /y u

0,3472 0,4175 0,4992 0,5875 0,6715 0,7505 0,8268 0,8617 0,8688

5

6

7

8

9

tg Pi

tg (Pi - P)

sin Pi

X

*5(1 • k1

0,9551 0,6815 0,5390 0,4552 0,3967 0,3 531 0,3188 0,2873 0,2731

0,5142 0,3665 0,2649 0,1956 0,1455 0,1078 0,0779 0,0626 0,0582

0,6907 0,5632 0,4745 0,4143 0,3687 0,3330 0,3038 0,2762 0,263 5

1,049 0,990 0,979 0,975 0,964 0,930 0,865 0,695 0,526

1,6106 1,3249 1,0637 0,8538 0,6705 0,5052 0,3 53 1 0,2338 0,1658

ip ip 1 8,606 0,2423 . n . 1,643 . 6,88 X 1 — ip 0,7256 tg P tg fti = tg p 1,1215 . A , - tg P ( i - v/ y »u 1 — \p / 0,647 (1 - v') " Vpi tg pi — tg p 8 ^-waarden uit fig. 16 tg (Pi ~ ' P) = 1 + tg Pi . tg p 4tiD . (x . x ) . sin Pi . tg (Pi U 'l = P) tg ft -

ip

1

Tind

_L

x

4“

8

12

irekkerhoek in graden

240

>' o i—

DRUKS PANNINt

:e n t r if u g a a l

KRACH T

220 (3c=n2.D2 C A C -0 ,5 8 D

hierin is; „ omw/min i —— r-rrr----

200

100

sC l

D = schroefdiam eher in m A = funcHe van D/s0,2 en trekkerh.

180

mctie vtan P0(2/D

160 140

0.7

c

C1 1

0.5

120 -

100

0.5

0.6

0.7 P /D

op

0.8

0.9

r/R = 0 .2

1.0

1.1

1.2

1.3

1.4

0.3

trekkerh o ek in graden DRUKSPANNING

T.G.V. CEN TRIFU G AAL K R A C H T ' eJc = n .D 2 C A C -0 ,3 4 5 )

omw/min n =

100

D = schroefdiam .in m A = functie van D/s0j2en trekkerh. C =

» Pq-s/ Q

Cl 1

0.5

0,6

0.7

►

P/D op

0,8

0,9

1,0

1,1

1,2

1,3

r / R = 0.6

Fig. 15 b. Diagram voor sterkteberekening van schroefbladen volgens Komsom

1,4

TABEL XII. Berekening van het cavitatiegetal o 1

10

11

12

13

14

15

16

17

18

X

(x R ) . y

COS (fti — ft)

sin ft

Vo'

V

hQV2

po-e-xR y

o

a — 20 %

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

705 1058 1410 1763 2116 2468 2821 3173 3 3 50

0,8893 0,9389 0,9667 0,9814 0,9896 0,9942 0,9970 0,9980 0,9983

0,2835 0,2444 0,2333 0,2320 0,2311 0,2300 0,2288 0,2156 0,2070

2,100 2,685 3,408 4,234 5,060 5,869 6,678 7,057 7,134

6,587 10,316 14,120 17,915 21,670 25,376 29,095 32,672 34,411

2267 5560 10418 16770 24536 33656 44231 55775 61870

17154 16801 16449 16096 15743 15391 15038 14686 14509

7,5670 • 3,0220 1,5789 0,9598 0,6416 0,4573 0,3400 0,2633 0,2345

6,0536 2,4176 1,2631 0,7678 0,5133 0,3658 0,2720 0,2106 0,1876

soortelijk gewicht van zeewater — 1025 k g /m 3 (x R ) . y in k g /m 2; y cos (/?£ — /?) V Vs sin ft Q = 104,5 kg . m ~ 4 . sec2 dam pspanning pn — e = statische druk op h art schroefas

10

14 15 16

a - Po — e — (* R ) • y _ 11 I qV2 15

17

TABEL XIII. Berekening van de blad doorsneden (Bepaling van de bladelem entlengten) 1

9

19

20

18

21

22

23

24

25

x

ta • 1

s

ta . 1/S

o — 20% = A p /q

s /l voor A p /q

l voor A p /q

/ definitief

s /l

ta

0,220

1 50 5,9

4,232 4,073 4,034 4,247 4,357

6,0536 2,4176 1,2631 0,7678 0,5133 0,3658 0,2720 0,2106 0,1876

0,890 0,662 0,500 0,383 0,339

1778,7 1873,1 1790,0 1438,7 1123,9

1505,9 1622,0 1738,0 1832,0 1891,0 1898,0 1790,0 1461,0 1120,0

0,22 0,1696 0,1338 0,1061 0,0837 0,0653 0,0500 0,0379 0,0340

1,0698 0,8168 0,6128 0,4667 0,3 543 0,2661 0,2017 0,1612 0,1482

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95 19 21 22

1,6106 1,3249 1,0637 0,8538 0,6705 0,5052 0,3 531 0,2338 ■0,1658

331,3 275,0 232,5 194,3 158,3 124,0 89,5 55,1 38,1

s-verdeling volgens Romsom en fig. 13 van fig. 18 van 19 en 21

23 24 25

aangepast aan l voor A p /q en I op 0,2 R van 19 en 23 van 20 en 24

TABEL XIV. Berekening van de bladdoorsneden (bepaling van de ivelvingsverhoiuling)

26 27

1

24

25

26

27

28

29

30

x

s/l

ta

f/l

k

1 .1 k i

fo/l

fo/s

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

0,22 0,1696 0,1338. 0,1061 0,0837 0,0653 0,0500 0,0379 0,0340

1,0698 0,8168 0,6128 0,4667 0,3543 0,2661 0,2017 0,1612 0,1482

0,0638 0,0515 0,0413 0,0324 0,0254 0,0195 0,0150 0,0122 0,0113

1.190 1,105 1,025 0,947 0,870 0,800 0,705 0,550 0,412

0,0536 0,0475 0,0403 0,0342 0,0292 0,0244 0,0213 0,0221 0,0273

0,05623 0,05781 0,04905 0,04162 0,03 5 54 0,02969 0,02592 0,02690 0,03322

0,2965 0,3409 0,3666 0,3923 0,4246 0,4546 0,3184 0,7097 0,9770

van fig. 17 welvingscorrectie volgens Ludwieg-Ginzel (fig. 6a, b, c) 0,75 (w rijvingscorrectiefactor)

30

van 24 en 29

31 fo

—

à S

L6 -h 1,7 + 11,5 + 18,1

TA B EL X V .

Berekening van de spoed

1

5

32

33

34

35

36

37

38

39

X

tg H

A°

ZlClrad

Zla°


tg cp

P /D

P /D gestrookt

P

0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 0,95

0,9551 0,6815 0,5390 0,4552 0,3967 0,3531 0,3188 0,2873 0,2731

43,683 34,274 28,326 24,477 21,636 19,449 17,684 16,031 15,275

0,01250 0,01108 0,00940 0,00798 0,00681 0,00569 0,00497 0,00516 0,00637

0,7162 0,63 5 0,539 0,457 0,390 0,326 0,285 0,296 0,365

44,399 34,909 28,865 24,934 22,026 19,775 17,969 16,327 15,640

0,9792 0,6978 0,5512 0,4649 0,4046 0,3595 0,3243 0,2929 0,2800

0,6153 0,6577 0,6927 0,7303 0,7626 0,7906 0,8151 0,8282 0,8355

0,6177 0,6552 0,6930 0,7292 0,762 5 0,7906 0,8132 0,8290 0,83 55

4260 4519 4780 5029 5258 5452 5609 5717 5762

1

/\

1 -

i'7 x°.7 —

33

zl ar,arf

34 35 37

d a 0 = Ao-rad X 57,296 cp — P + 4la° P /D - n . x . tg cp

/Z

H

0,75 (w rijv in g sco rrectiefacto r)

(V ervo lg va n H z. 441) d.

A fsta n d van h a rt schroefas to t het w atero p p erv lak , in ­ clusief de golfhoogte = 7,570 m. Bepaling van X, D en h D e w rijvingloze stu w k ra c h t voor zeew ater: T isout = 1,02 Tzou, = 1,02 X 110300 = 112500 kg D

,

..

B r = n /v p

.

v T i S0Ul =

1 ,6 4 3 .

n/ I

12500

-----------------------------------------------

—

17,5

U it fig. 9: X —

Vs

0,1581 . n . D D = 6,880 m 7, = X + 0,0862 — 0,2443 jx

po

—

= e=

H e t cavitatiegetal or0oi8 is als vo lg t berekend: Po — e — 0,8 R y __ 17.859 — 0,4 D . y 9,138 ff» , | . 104,5 (5 ,6 1 2 )“ È Q vP U it de sterk teb erek en in g volgt, d at So.z/D = 0,0481 en Sü.a/ D = 0,0230 (zie ontw erp no. 1 ). H e t cavitatiediagram (fig . 10) is berekend voor w aard en v an ffo,

B erekening van de statische d ru k op h art schroefas. W aterk o lo m boven as = 7,570 m H ydro statisch e d ru k in zout w ater = 7,570 X 102 5 = 7759 k g / m 3 A tm osferische d ru k — dam pspanning e — 10100 k g / n r Statische d ru k op h a rt schroefas — e

d. A fsta n d v an h a rt schroefas to t h et w atero p p erv lak , inclusief de golfhoogte — 7,570 m . De bepaling v an X, D en h is gelijk aan die van o n tw erp no. 1. W e vinden: X = 0,1581; D = 6,880 m ; h — 0,2443 en P /D = nXi = 0,7675.

17859 k g / m 2

D e num erieke berekening van Ca ■ 1, van het cavitatiegetal o, v an de bladdoorsneden en van het spoedverloop is in tabel X I to t en m et X V gegeven. O N T W E R P N o. 2. O n tw e rp van een volgstroom schroef voor een gegeven stu w k ra c h t m e t behulp van de o n tw erp dia gram m en voor vierbladige volgstroomschroefseries D e gegevens nodig voor dit ontw erp zijn gelijk aan die voor o n tw erp no- 1, d at is: a. Scheepssnelheid Vs — 16,73 k n V olgstroom getal yi = 0,348 v e = 16,73 (1 — 0,348) 0,5144 m /sec = 5,612 m /sec. b.

A a n ta l om w entelingen n =. 100,8

—~ )

c.

o m w /m in (gecorrigeerd voor schaaleffect in stro o m ). S tu w k rac h t in zeew ater = 110300 kg.

== de volg­

i~ ^ \ . (— ^

a« c

/ n — 0,0129 voor de ver-

1;25 lt l ' V ) ens,,',/D

w achte b ladoppervlakverhouding Fa/F = 0,50 (zie fig- 1 3 ). De algem een toegepaste veiligheidsm arge in h et ca v itatie­ getal o,, van 20 % m a a k t toepassing van h et cav itatied iag ram (fig. 10) m ogelijk voor w aarden v an sQ.H/D , die iets g ro ter zijn dan de stan d aard w aard e 0,0129. H e t is daarom n iet nood zak e­ lijk het cavitatiegetal a„0i8 te corrigeren voor de afw ijkende bladelem entdikte op 0,8 R . In fig. 10 v inden w ij voor P /D = nX% — 0,7675 en ü0o,8 = 9,138 een b lad o p pervlakverhouding Fa/F = 0,523. M et behulp v an fig. 11 en 12 k u n n en wij n u door in te r­ polatie de radiale verdeling van de b lad elem entlengte-diam eter verhouding 1 /D en de w elvingsverhouding f 0/ l v an de b lad ­ doorsneden voor de w aarden Fa/ F — 0,523 en P / D = 0,7675 bepalen. M et tabel X is de radiale verdeling v an P /D te bepalen. In fig. 19 zijn de l / D -, de fo /l- en de P /D -w a a rd e n van o n tw erp no. 1 en o n tw erp no. 2 m et elk-aar vergeleken. Deze fig u u r to o n t duidelijk h et verschil in f o / l - en P /D verdeling d a t o n tsta a t door toepassing van een g estan d aard i­ seerde gem iddelde radiale volgstroom verdeling. In de m eeste gevallen zullen deze verschillen aanzienlijk kleiner zijn daar de radiale volgstroom verdeling van o n tw erp no. 1 wel zeer extreem is. D och zelfs bij deze extrem e verschillen is niet te v erw ach ten d at het ren d em en t van de schroef volgens o n tw erp no. 2 (s ta n ­ daard volgstroom verdeling) noem ensw aardig zal verschillen v an de schroef volgens ontw erp no. 1 (gem eten vo lg stro o m ­ v erd elin g ). H e t is eveneens niet te v erw ach ten d at de schroef volgens o n tw erp no. 2 in het gem eten volgstroom veld n iet m eer

„cavitatie v rij” zou zijn. De optredende verschillen in intreesnelheden aan de bladtop zijn nog te gering, d at een invalshoekverandering zal optreden, die het verlaten van h et gebied van stootvrije intrede ten gevolge zou hebbenIndien de schroefdiam eter optim aal gekozen k a n w orden, zouden wij u it hoofde van besparing van rekenw erk, de ge­ ringere kans op fouten en de eenvoud de ontw erpm ethode m et de diagram m en voor volgstroomschroevenseries w illen aanraden. Slotopm erkingen De ontw erpm ethode m et de diagram m en voor vierbladige volgstroomschroefseries (fig. 9-14) kan niet w orden toegepast, indien de schroefdiam eter uit practische overw egingen en ge­ geven aantal om wentelingen beperkt is to t een w aarde kleiner dan de optimale waarde als volgt u it fig. 9. Bovendien geldt in dit geval de nieuw afgeleide form ule: h = X + 0,0862 niet meer. In dat geval dienen wij een „individueel” on tw erp volgens de werveltheorie uit te voeren. De juiste ^pi-waarde kan dan worden bepaald m et de ^ - w a a r d e u it fig. 2, die gecorri­ geerd is m et % van het percentuele verschil in de spoed van het drukvlak op 0,7 R van de volgstroom schroef en de te v e r­ gelijken B-serie-schroef [12]. Bij de rekenvoorbeelden is uitgegaan van een gegeven s tu w ­ kracht. In vele gevallen is echter bij het begin van h e t schroef ontw erp de te leveren stuw kracht T niet bekend doch w el het beschikbare vermogen (A .P .K .). In d it geval raden wij aan de stuw kracht T te berekenen met de form ule: t

— A.P.K. X Vp X rjf V s (1 —ip)

waarbij % m et de B-serie diagrammen kan w orden bepaald en r)r voor enkelschroefschepen een w aarde van 1,04 heeft. Deze form ule is minstens even nauw keurig als h e t iteratieproces, dat uitgevoerd m oet worden indien wij bij een in d iv i­ dueel w erveltheorie-ontw erp uitgaan van het beschikbare v e r­ m ogen A.P.K. Hierbij dient immers een schatting van et en r\e gem aakt te wordenToepassing van bovenstaande form ule bespaart bovendien veel rekenwerk. W at b etreft de keuze van de toe te passen schroef bladprofielen valt h et volgende op te m erken: De berekeningen volgens de behandelde w erveltheorie geven voor de profielen uitsluitsel over de w elvingsverhouding f 0/ l bij een dikteverhouding s/l, die bepaald is door de sterkteberekening. Deze w elvingsverhouding f 0/ l geldt voor de p arab o ­ lische skeletlijn van de K arm an-T refftz-pro fielen. H e t w o rd t aanbevolen bij deze skeletlijn een profieldikteverdeling te kiezen welke een zo groot mogelijke invalshoekvariatie m et behoud van de stootvrije intrede m ogelijk m aak t [ 9 ] . O p deze wijze zullen de schroefbladprofielen over een zo klein m oge­ lijke sector onderhevig zijn aan cavitatie ten gevolge v an de peripheriale ongelijkm atigheid van het snelheidsveld. H e t onderzoek naar die profielvorm , welke in h e t peripheriaal ongelijkmatige snelheidsveld de voor erosie m in st gevaar­ lijke vorm van cavitatie vertoont, vin d t nog steeds voortgang. De recente ontw ikkeling van het onderzoek in de cavitatietunnel [1 4 ], waarbij in de tunnel het ongelijkm atige veld, d at achter het scheepsmodel heerst kan w orden ingesteld, biedt vele nieuwe mogelijkheden voor de benadering van d it cavitatie-erosie probleem. Een uit hydrodynamhsch oogpunt gunstige skeletlijn is de N A C A a — 1,00 skeletlijn [15]. Deze skeletlijn w ijk t af van de bovengenoemde parabolische skeletlijn. Toepassing van p ro ­ fielen m et de N A C A a = 1,00 skeletlijn bij schroefm odellen m et een diam eter van ca 0,24 m heeft bij het N ederlandsch Scheepsbouwkundig Proefstation niet to t de te verw achten goede resultaten geleid.

D it m oet voornam elijk w orden toegeschreven aan h et feit, d at het bij een schroefm odel m et een diam eter van 0,24 m niet goed m ogelijk is de sterke krom m ing van de N A C A a — 1,00 skeletlijn ter plaatse van de in- en uittred en d e k an ten van het profiel te verw ezenlijken. D e verw achte gunstige eigenschappen van de N A C A a — 1,00 skeletlijn k u n n en m ogelijk door p ro e f­ nem ingen m et grotere schroefm odellen w orden aangetoond. V oorts willen wij de aandacht vestigen op de g ro o tte van de afrondingsdiam eters aan de in - en uittred en d e k a n te n v an de schroef bladprofielen. Soms hebben ontw erpers de neiging om de profielen van de w erveltheorie-schroeven zo m in m ogelijk te laten afw ijken van het theoretische profiel, d at geen afgeronde einden heeft. D it heeft ten gevolge dat m en bij w erveltheorieschroeven dikwijls veel kleinere afrondingsdiam eters toepast d an de norm aal gebruikelijke. H e t is echter gebleken d at de dunne in- en u ittredende randen van h et schroefblad, die het gevolg zijn van deze kleine afrondingsdiam eters voor de n o r­ m ale bedrijfsom standigheden van schepen m echanisch te zw ak zijn. De randen vervorm en, w aardoor de spoed zich w ijzig t en cavitatie-erosie optreedt. O m deze hinderlijke verschijnselen, w aarvan de oorzaak m aar al te dikwijls bij de theorie w o rd t gezocht, te verm ijden, vo lg t hieronder een tabel van a fro n ­ dingsdiam eters, die in de p ractijk voldoende gebleken zijn.

topdikte 0,004 D voor D < 3000 m m topdikte 0,003 5 D voor D > 3000 m m A frondingsdiam eters op 0,95 R : 8 m m voor D = 7 m m voor D = 6 m m voor D = 5 m m voor D = 4 m m voor D = 3 m m voor D = 2,5 m m voor D =

6 5 4 3 2 1 0

— — — — — — —

7 m 6 m 5m 4 m 3 m 2 m lm

A frondingsdiam eter op 0,2 R : 0,004 D — 0,003 5 D voor D = 1 — 7 m.

Fig. 16. Goldstein-factoren x voor z = 4; homogeen veld

Fig. 18. Drtikminima voor stootvrij aangestroomde K-T-profielen

T o t slot zij nog opgem erkt d at h et in dit artikel behandelde schroef type m et gewelfde schroefbladprofielen een relatief gunstig rendem ent bezit bij overbelasting van de schroef- D a a r­ entegen blijken de m ogelijkheden to t snel stoppen van h e t schip m et een dergelijke schroef ongunstiger te zijn dan bij een schip m et een schroef, w aarvan de drukzijde vlak is. A P P E N D IX E en scheepsschroef w ek t door haar zuigende w erking vóór zich een gebied van onderdruk op. A chter de schroef o n tstaat een gebied van overdruk. Deze drukveranderingen gaan gepaard m et snelheids veranderingen van het water. Deze snelheidsveranderingen, die de schroef aan het w ater mededeelt, vorm en een noodzakelijk energieverlies. Wij onderscheiden hierbij de axiale energieverliezen ten gevolge van de snelheids verandering ( ca) van h et w ater in de richting van de schroefas en de tangentiale energieverliezen ten gevolge van de snelheidsverandering (cu) van h et w ater in de draairichting van de schroef. H e t zal duidelijk zijn, d at de verdeling van deze snelheidsveranderingen ca en Cu over de schroefschijf bepaald w ordt door de verdeling van de schroefbelasting over het schroefblad. H et gedeelte van h et schroefblad dat het grootste deel van de stuw kracht lev ert zal nam elijk ook de grootste snelheidsverandering aan h et w a te r mededelen. H e t rendem ent van de schroef w ordt bepaald door de energieverliezen die het gevolg zijn van de bovengenoem de snelheidsveranderingen. Een m axim aal rendem ent k an alleen b ereikt w orden indien de snelheidsveranderingen ca en cu zo­ d anig over de schroefschijf zijn verdeeld, dat dit energieverlies m inim aal is. M et behulp van hydrodynam ische berekeningsm ethoden is m en er in geslaagd de snelheidsveranderingen, die de schroef aan het om ringende w ater mededeelt, te bepalen. Tevens w erd hierbij de voorw aarde afgeleid, w aaraan de verdeling van de snelheidsveranderingen in de schroefstraal moet voldoen, o p d at de energieverliezen minimaal zijn. Deze voorwaarde, in h et algemeen de voorwaarde voor m inim um energieverlies genoem d, g eeft tevens aan hoe de stuw kracht over het schroefblad v er­ deeld is. E en moeilijkheid bij de berekening van het snelheidsveld, d a t de schroef opw ekt, w o rd t veroorzaakt door het eindige aantal bladen van de schroef. De snelheidsveranderingen v ertonen daardoor peripheriaal, d.i. over een cirkel m et bepaalde straal r, een golvend k arak ter; m et name een m axim um ter plaatse v an de schroefbladen en een m inim um tussen de schroefbladen in. D e berekening van de gemiddelde op een straal r optredende snelheidsveranderingen kan gebeuren m et Goldstein red u ctie­ factoren- D eze reductiefactoren geven de verhouding aan tussen de m axim ale snelheidsveranderingen en de gemiddelde snelheids­ veranderingen. M et behulp van de resultaten van deze b e­ rekeningen is een diagram samengesteld w aarin op basis v an de snelheidsgraad l — ——y r (te vergelijken m et de slip van de schroef) de stuw krachtconstante C t { en het ideële rendem ent Yjpi zijn uitgezet (ideëel wil zeggen: wrijvingsinvloeden zijn verw aarloosd). D it diagram is in feite te vergelijken m et een vrijvarend diagram ( K t - K q - rjp - A ) van een standaardschroefserie. Evenals u it zo’n K t - K q - r\p - A -diagram bij gegeven K t e n A d irect de rjp is af te lezen is dit in ons C r£- fjpi - A-diagram even­ eens h et geval; bij gegeven Cï^ en X kunnen we direct h et ideële rendem ent r]pi aflezen. Bij de aanvang van het schroefontw erp dienen dus de ge­ gevens bekend te zijn om de stuw krachtconstante: /'-> Ti C ,T = ----------- -----------... -■ en /. = ---------—T/,e 1

te berekenen.

!

q

v.e

. n /4

D

Ti n D

stroomschroef en een schroef, ontworpen volgens de diagrammen voor 4-bladige volgstroomschroefseries D e reeds genoemde voorw aarde voor m inim um energieverlies m aak t het m ogelijk m et behulp van de gevonden rjpt-w aar de en w aard e: Va ( 1

yj')

n D (1 — t/j) voor een bepaalde straal r de snelheidsveranderingen ter plaatse 1—w van de schroef te berekenen. In de v e rh o u d in g -----------stelt vj 1 — ip het gemiddelde volgstroom getal over de schroefschijf en xp' het gem iddelde volgstroom getal op een straal r voor. A an deze verdeling van snelheidsveranderingen is echter direct de krachtenverdeling langs het schroefblad gekoppeld. M et het berekende snelheidsveld kan m et behulp v an u it de hydrodynam ica bekende w etten direct de verdeling van h et p ro d u c t Ca . I van de liftco ëfficiën t Ca en de lengte l v an het schroefblad op straal r berekend worden. D it p ro d u c t Ca . I is een directe m aat voor de kracht, die op een straal r v an de schroef w erkt. Is eenmaal dit p ro d u c t Ca . I bekend dan k an overgegaan w orden to t de bepaling van afm etingen, v orm en spoedhoek van de schroefbladprofielen. V oor de berekening van deze schroefbladprofielen dienen ons drukverdelingsm etingen van de profielen, w elke ons geschikt lijken voor toepassing bij scheepsschroeven, te r beschikking te staan. O p dit gebied k u n n en wij de door G utsche v errichte profielm etingen, verschillende reports of the N a tio n al A dvisory C om m ittee for A eronautics en theoretisch afgeleide d ru k m inim a A p / q aan K a rm a n -T re fftz profielen noem en. M et behulp van deze profielgegevens, h et p ro d u c t Ca . I en de u it sterkteberekeningen bekende radiale verdeling van de

m axim ale d ik te van h et schroefblad k u nnen de afm etingen van de bladprofielen bepaald w orden. D eze bepaling geschiedt zodanig, dat de u it de profielm etin g en bekende d ru k m in im a A p / q de door de uitw endige om ­ standigheden bepaalde cavitatiegetallen o niet overschrijden. O n d e r de uitw endige om standigheden verstaan wij in d it geval de statische d ru k op h a rt schroefas en het snelheidsveld ter plaatse v an de schroef. Indien wij voldoen aan bovengenoem de voorw aarde A p / q < o dan w o rd t cavitatie verm eden. N a d a t de p ro fielafm etingen bepaald zijn en de snelheidsv eranderingen ter plaatse van de schroef bekend zijn, m oeten wij de bladdoorsneden nog corrigeren voor de k ro m m in g van de stro m in g te r plaatse van de schroefbladen. D eze k ro m m in g van de stro m in g w o rd t veroorzaakt door de verdeling v an de snelheids veranderingen over de bladbreedte (^ -c o rre c tie ). T o t slot is de spoedhoek voor elke straal van het schroefblad te berekenen. O v e rzic h t va n de voornaam ste der gebruikte tekens Bt Cn C jv0 Ci' C r£ cu D — 2 R ƒ ƒ„ f / l , f 0/ \ Fa/F

P P /D k l n P p0 — e A p /q r, R s s /l T Tisout ve v/ Va x = r /R z ija ß ß{i y r

z=

C oëfficiënt ter bepaling van de optimale diameter — Vermogensconstante (m et w rijving) = Vermogensconstante zonder w rijving) — Stuw krachtconstante (m et w rijving) = Stuw krachtconstante (zonder w rijving) — Tangentiale component van de geïnduceerde snel­ heid . = Schroef diameter = Effectieve welving van het profiel — Geometrische welving van het profiel •=. W elvingsverhouding = Bladoppervlakverhouding = Spoed = Spoedverhouding = W elvingscorrectie volgens Ludwieg en Ginzel = Bladelementlengte — A antal omwentelingen = Vermogen — Statische druk op hart as - dampspanning = D rukm inim um = Straal nr Maximale dikte van een bladelement — D ikte-lengte-verhouding van een bladelement = Stuw kracht — W rijvingloze stuw kracht in zeewater = Intreesnelheid in de schroef = Gemiddelde intreesnelheid in de schroef op een radius = Scheepssnelheid = Verhouding van een schroefstraal to t de halve schroef diameter = A antal bladen — Spoedhoekcorrectie — Hydrodynamische spoedhoek (niet gecorrigeerd voor de geïnduceerde snelheid) — Hydrodynamische spoedhoek (gecorrigeerd voor de geïnduceerde snelheid) — Soortelijk gewicht = Circulatie om een profiel (bladelement)

Ei

= D rift-lift coëfficiënt voor vleugel met oneindige lengte-breedte-verhouding — L ift coëfficiënt = Rendem ent van de schroef vrijvarend — Ideëel rendement van de schroef (zonder w rijving) — Overgangscoëfficiënt van de schroef = Zoggetal gemiddeld over de schroef schijf — Zoggetal gemiddeld over een radius — Goldstein reductiefactor van de circulatie tenge­ volge van het eindig aantal bladen

rjVi rjr Q ©' x X — — Vß-

=

Xi

— Snelheidsgraad met invloed van de geïnduceerde snelheden •=. D ichtheid van de vloeistof

7i n u

Q Of, =

Snelheidsgraad

v — Cavitatiegetal op hart as I 9 VC

a 0(l,%— ——y— 2 Q q) — ßi -j- /ja = ip = yj' = cor =

^ Cavitatiegetal op 0,8 R Geometrische spoedhoek Volgstroomgetal gemiddeld over deschroef schijf Volgstroomgetal gemiddeld over een radius Omtreksnelheid op straal r

L iteratuur 1. 2.

3. 4. 5. 6. 7.

8.

9.

10. 11.

12.

13. 14.

15.

Lerbs, H . W -: „T heorie und E n tw u rf freifahrender Schiffsschrauben” . H .S .V .A ., 1 9 4 5 , H am burg. Lerbs, H . W -: „ A n approxim ate theory o f h eavily loaded free-ru n n in g pro­ pellers in th e optim um con d ition ”. T rans. Soc. N aval A rch . & M ar. Eng. 1950, vol. 58, p. 137. Lerbs, H . W .: „M oderately loaded propellers w ith a fin ite num ber o f blades and an arbitrary distribu tion o f circu lation ” , ibid, 1 9 5 2 , vol. 6 0 , p. 73. L udw ieg, H . en G in z el, L: „Zur Theorie der Breitblattererschraube” . D eutsch e L u ftfa h rtfo rsch . U ntersu ch . und M itt., N o . J>097, 1944. S trsc b e le tzk y , M .: „H ydrodyn am isch e G rundlagen zu r B erechnung der S c h iffs­ schrauben” . V erlag G. Braun, Karlsruhe 1950. G u illo to n , R .: „ T h e calcu lation o f ship screw s” . Trans. Inst. N a val A rch ., 1949, vol. 91, p. 1. B alkan, ƒ.: „E nige besch ouw ingen over h et cavitatie-erosie vraagstuk bij scheepsschroeven” . Publ. N o . 104, N ederlandsch Scheepsbouw kundig P roef­ station, W ageningen. D e Ingenieur, 1953, vol. 6 5 , N o s. 6 en 7. — „T he cavitation-erosion o f ships’ propellers” . Engineers’ D ig est, 195 3, vol. 14, p. 1 6 3. M anen, ] . D . van: „ In flu en ce of th e n o n -u n ifo rm ity o f th e w ake on th e design o f ship propellers” . Publ. N o . 100, 1951, N ederlandsch Scheepsbouw ­ kundig P roefstation , W ageningen. M anen, ] . D . v a n en T ro o s t, L.: „The design o f ship screw s o f optim um dia­ m eter fo r an unequal v e lo c ity field” . T rans. Soc. N a v a l A rch . & Mar. E ng., 1952, vol. 60, p. 442. H ill, J. G.: „ T h e design o f propellers” , ibid, 1949, vol. 57, p. 143. B alkan, }.: „M etingen aan enige bij scheepsschroeven gebruikelijke profielen in vlakke strom ing m et en zonder cavitatie” . Publ. N o . 99, 1951, N ed er­ landsch Scheepsbouw kundig Proefstation, W ageningen. T ro o st, L.: „O pen w ater test series w ith m odern propeller fo r m s”. Trans N .E . Coast Inst. E ng. & Shipbldrs, 1950-5 1, vol. 67, p. 89. L am m eren, W . P . A. v a n , T ro o st, L. en K o n in g , J . G .: „R esistance, Propulsion and Steering o f Ships” . 1948. H . Stam, H aarlem . R om som , J. A .: „Propeller strength calcu lation ” . M arine Eng. 8c N a v a l A rch ., 1952, v o l. 7 5 , pp. 51 & 117. L am m eren, W . P. A . van: „Investigation o f screw propellers in a cavitation tunnel w ith adjustable velocity distribution over th e screw d isc” . N e w England Section, T he Soc. N aval A rch . & Mar. E ng., 195 5. A b b o th , H ., D o e n b o ff, A . E . v o n and S tivers, L. S.: „Sum m ary o f airfoil data” . N .A .C .A . R ep ort N o . 824, 1945. U .S. G ovt. P rin tin g O ffic e , W ashington.

„Panama and Greek Ships”. G. M. Gr0nvold, 1955, 3 66 bldz.

In de bibliotheek van het In stitu u t voor Scheepvaart en L uchtvaart zijn de volgende nieuwe boeken opgenomen.

„Progress in Cargo Handling”. Associa­ tion, The International Cargo H andling Co­ ordination, 19 54, 342 bldz.

,,Kontenrahmen, Leistungs- und Kosten­ rechnung der deutschen Binnenschiffahrt”. Zentralausschusz der deutschen Binnenschif­ fah rt e.V. W . Kirchgässer, H . Eggert, E. Kubzig, E. Schedel, D. Willers, 1954, 138 bldz.

„Hijsgereeds chap pen”. L. Drooger & L. N oordegraaf, 195 5, met tek., 196 bldz.

„ W y t’s Digest o f D utch Shipping Gf Shipbttilding”. Div. schrijvers, 195 5, 316 bldz.

„fahrkuch”. 1954, Band 48, Gesellschaft, Schiffbautechnische, m et tek. en foto’s, 262 bldz.

„150 Jahre Escher W yss 1805-1955”. Escher Wyss, 195 5, m et tek. en foto’s, 246 bldz.

TEW A TER LA TIN G O N D E R Z E E B O O T JA G E R „LIM BU R G ” O p M aandag 5 Septem ber 19 5 5 h eeft H .K .H . Prinses Bea­ trix op de w erf van de N .V . K oninklijke Maatschappij „De Schelde” te Vlissingen de onderzeebootjager L im burg onder zeer grote belangstelling m et goed gevolg te w ater gelaten. Zij w erd bij deze plechtigheid vergezeld door Prins B ernhard, in zijn functie van inspecteur-generaal van de Kon. Marine. N a afloop van de plechtigheid w erden de vorstelijke bezoe­ kers toegesproken door de heer J. W . Hupkes, één der direc­ teuren van „D e Schelde” , die de Prinses een zeer fraaie arm ­ band aanbood als herinnering aan deze doophandeling en ook h et bijltje waarm ede de tew aterlating werd verricht. H ij wees er op, dat h et de gew oonte is, dat de doopplechtig­ heid door een vrouw w o rd t verricht. D a t thans deze handeling door Prinses B eatrix geschiedde, is voor het bedrijf een zeer bijzondere eer. Reeds driem aal in de geschiedenis werden door „De Schelde” gebouwde schepen door een lid van het K oninklijk Huis te w ater gelaten. D a t thans, zo zeide de heer Hupkes, onze K roon­ prinses, de achterkleindochter van K oning Willem III, de vorst, die de oprichting van onze m aatschappij met zoveel sym pathie h eeft gesteund en ons bij de oprichting reeds het praedicaat K oninklijke verleende, bereid is geweest om de L im burg te w a te r te laten en d at hierbij tevens aanwezig was H a a r D oor­ luchtige V ader, de Prins der N ederlanden, geeft deze tew ater­ latin g voor ons, Schelde-mensen, wel een zeer bijzondere glans. D e heer H upkes herinnerde er aan, dat de onderzeebootjager L im b u rg het 52ste m arineschip is, d at op de hellingen der m aat­ schappij w erd gebouwd. Reeds bij de oprichting van de Kon. Mij „D e Schelde” bestonden er hechte banden m et de K onink­ lijke Marine. Im m ers, de terreinen en gebouwen te Vlissingen, w aar in h et jaar 1875 de Kon. Mij „D e Schelde” haar bedrijf begon, w erden gepacht van h et Ministerie van M arine. Reeds

spoedig na de oprichting w erden opdrachten van de Kon. M a­ rine verkregen. Deze bouw opdrachten zou men heden ten dage ontwikkelingsorders genoemd hebben, om dat zij sterk het k a­ rakter droegen van morele steun aan een jonge industrie. O ok thans zouden dergelijke ontw ikkelingsopdrachten wederom van grote betekenis k u n n en zijn. De heer H upkes dacht hierbij aan de snel to t ontw ikkeling komende scheepsgasturbine. Met trots, respectievelijke dankbaarheid, zo vervolgde de

Prinses Beatrix tekent het gastenboek van de Kon. Mij „De Schelde”, terw ijl de echtgenote van de directeur, mevrouw E. Hupkes-Damme, toekijkt

Langzaam glijdt de „ Limburg” te water

H.K.H. Prinses Beatrix en Z.K.H. Prins Bernhard arriveren bij de Binnenhaven te Vlissingen voor een bezoek aan H r Ms „Jacob van Heeniskerck”

De tewaterlating

heer H u p k es, k u n n e n de Kon. M arine .en wij constateren, dat de destijds gegeven steu n gerechtvaardigd was en ten zeerste h ee ft bijgedragen to t de groei en bloei van „D e Schelde” . Sinds­ dien hebben wij vrijw el geregeld c o n tac t m et de Kon. M arine m ogen o n d erh o u d en en zeer veel opd rach ten m ogen uitvoeren, w aardoor de banden m e t de Kon. M arine steeds hech ter werden. D e heer H u p k e s h erin n erd e vervolgens aan de sam enw erking v an 1934 af in . N E V E S B U -v erb an d m et b etre k k in g to t de bouw van g ro o t m arinem aterieel en hij g af de Commissaris der K oningin in de provincie L im b u rg de verzekering, d at straks, w anneer h e t schip gereed is en in dienst w o rd t gesteld, deze provincie tro ts zal k u n n e n zijn op de onderzeeboot jager die h aar naam d ra ag t. D e onderzeeboot jager L im b u rg behoort to t de B-klasse en m eet 2700 to n . H ij is bew apend m et 4 kanons v an 12 cm en is verder voorzien v an alle m iddelen te r b estrijd in g van onderzee­ boten. H e t to tale m achine verm ogen b ed raag t 60.000 pk, w aar­ m ede verm oedelijk een proeftochtsnelh eid v an 36 m ijl zal k u n ­ n en w orden bereikt.

50-JA RIG j u b i l e u m c a l t e x p e t r o l e u m

MAATSCHAPPIJ (NEDERLAND) N.V. O p D o n d erd ag 29 Septem ber a.s. zal h e t 50 jaren geleden zijn d at de „C al­ te x ” , destijds onder de naam C o n tin e n ­ tal P etro leu m C o m pany, m et zetel A n t­ w erpen, w erd o p g ericht, van w a aru it N e d erlan d van h u n p etroleum producten w erd voorzien. In 1911 w erd een pand in R o tte rd am b etro k k e n m et een personeel v a n . . . . 4 m an. W el een verschil m et de huidige personeelssterkte, die ongeveer 1750 p er­ sonen bedraagt! D oor gestadige u itb re i­ d in g der zaken m oest reeds in 1914 een

/. M. Hansen, directeur der Caltex Petrolemn Mij (Nederland) N .V .

grotere b ehuizing w orden b etro k k e n . N a de eerste w ereldoorlog, gedurende w elke enige teru g g a n g o n tsto n d , ging het w eer spoedig bergopw aarts en m oest in 1921 w eder een ruim er pand w o rd en b etro k k e n en wel aan de W illem B u y tew ech straat te R o tte rd a m . In 1928 w erd h et nieuw e k a n to o r aan de A delheidstraa t te D en H a a g in gebruik genom en, daar h e t pan d te R o tte rd a m aan ru im te te k o rt schoot en u itb reid in g aldaar n iet m eer m ogelijk bleek. In 1922 w erd de eerste C o n tin e n ta l

M r H . Smits, directeur N .V . Caltex Pacific Petroleum Mij en N .V . Nederlandse Pacific Tankvaart Mij

P etroleum C om pany benzinepom p in A m sterdam in geb ru ik gesteld, de voor­ loper van de thans ru im 2000 C altex pom pen in N ed erlan d . G edurende de tw eede wereldoorlog w erd veel van de b ezittin g en , o.a. te A m sterdam , D en H aag en Venlo door oorlogshandelingen vernietigd, doch di­ re ct daarna w erd alles weder hersteld en uitgebreid. O p 1 Ja n u a ri 1947 kreeg de m aatschappij de naam „C altex ” , een sam envoeging van enkele letters der m oederm aatschappijen, nl. de Standard

D. j . Kerley, directeur Caltex-Raffinaderij te Pernis

Oil Company of C A Lifornia en The TEXas Company. De „C altex” is in 67 landen buiten Amerika gevestigd. Op 12 Mei 1950 werd de nieuw e ra f ­ finaderij te Pernis in bedrijf gesteld, waardoor de mogelijkheid w erd gescha­ pen voor export van petroleum producten op grote schaal. Een vloot van zes tankers voorziet deze raffinaderij van ruw product, terwijl de m aatschappij momenteel ca. 50 spoorwegtankwagens, een tanklichtervloot en een 10-tal ta n k trucks, vrachtauto’s en dergelijke bezit. Vermeld dient te w orden, dat bij W ilton-Fijenoord te Schiedam een ta n ­ ker van 32.500 ton voor de C altex in aanbouw is, die na voltooiing h e t g ro o t­ ste tankschip onder N ederlandse vlag zal zijn. De groep van Caltex M aatschappijen in Nederland bestaat thans u it: C altex Petroleum Maatschappij (N ederland) N.V., N.V. Caltex Pacific Petroleum Maatschappij en N.V. N ederlandse P a­ cific T ankvaart Maatschappij. Met de bouw van de raffinaderij was een bedrag van 114 millioen gulden ge­ moeid en thans werd besloten to t de bouw van enkele nieuwe installaties to t een bedrag van ruim 30 m illioen gul­ den. In opdracht van de „C altex” w erd een zeer fraaie kleurenfilm vervaardigd, „Land beneden de Zeespiegel” , welke film een beeld geeft van onze eeuwig­ durende strijd tegen het w ater. H e t ligt in de bedoeling deze film in 69 landen te vertonen en deze dient dus wel te worden opgevat als nationale propagan­ da. De buitenlander krijg t w erkelijk een uitm untend beeld van w a t de N ed erlan ­ ders door de eeuwen heen op d it gebied hebben gepresteerd. H et v a lt te w aarde­ ren, dat de „C altex” zich bescheidenlijk op de achtergrond heeft gehouden. Tijdens een bijeenkomst in de „ W it­

De Caltex-raffinaderij te Pernis bij nacht

te ” te D en H aag op 14 Septem ber heeft de heer J. ~W. C. van Langen, lid van de directie van de „C altex” , enige geschen­ ken uitgereikt. Ir E. H . Berkhuijsen, di­ recteur van het Gem eentelijk Gasbedrijf te D en H aag, o n tv in g als eerste klant van de „C altex ” een reproductie van de allereerste bestelling, die d it bedrijf aan de C ontinental Petroleum Com pany deed. V erder ontvingen d r G. J. Lam mers, directeur van de Rijksvoorlich­ tingsdienst en jh r W . Boreel, directeur van de A .N .V .V ., beiden een copie van de kleurenfilm . T er gelegenheid van het jubileum deed de „C altex ” een jubileum uitgave

„D e C altex ster” verschijnen, w aarin de geschiedenis van de „C altex ” sinds de oprichting to t op heden op goed v e r­ zorgde wijze w o rd t beschreven en geillustreerd m et vele fraaie en interessan­ te fo to ’s. W ij wensen de C altex Petroleum Maatschappij (N ederland) N .V . toe, d at zij ook in de toekom st verder moge groeien en bloeien, zeker ook in het be­ lang van ons land, w aarvan ook onze industrie op ruim e schaal p rofiteert. O p D onderdag 29 Septem ber a.s. zal de directie recipiëren in de „N ieuw e of L ittéraire Sociëteit De W itte ” , aan het Plein te D en H aag te 17.00 u u r.

NIEUWSBERICHTEN E. G. v an d er Bent f 12 September 195 5 overleed plotseling te ’s-Gravenhage in de leeftijd van 64 jaar de heer E. G. van der Bent, in leven directeur, voorzitter en gedelegeerd lid van de Raad van Beheer van Mobil Oil Nederland N .V . te Rotterdam. De heer Van der Bent trad op 1 M aart 1919 in dienst van de toenmalige Vacuum Olie Maatschappij. Nadat hij diverse fu n c­ ties had vervuld, volgde op 1 Mei 1947 zijn benoeming als directeur. Door zijn energieke leiding heeft hij deze Maatschappij to t grote bloei gebracht. G. v a n T w ist *f Op 12 September 1955 overleed plotseling tijdens een autotocht in Zuid-Frankrijk in de leeftijd van 54 jaar de heer G. van Tw ist, in leven mede-directeur van de N .V . v.h. Willem van Twist te D ordrecht en van Kemper en Van Twist te Schiedam.

In te rn a tio n a le ten to o n ste llin g v a n u itv in d in g e n te A m ste rd a m Van 29 October to t 7 November 19SS Deze tentoonstelling, welke te Amster­ dam zal worden gehouden in de Apollohal aldaar, belooft de grootste te worden op dit gebied in Europa. De deelname van buiten­ landers is aanzienlijk groter dan toen deze tentoonstelling in 1954 voor het eerst werd gehouden. H e t vorige jaar werd 64 % van de aan­ geboden octrooien verkocht en konden bijna alle buiten- en binnenlandse producten resp. in Nederland en in het buitenland een ver­ tegenwoordiging vinden. Verschillende on­ bemiddelde uitvinders zijn thans behoorlijk gesitueerde uitvinders of fabrikanten ge­ worden, terw ijl zelfs enkele deelnemers contact konden leggen voor het aantrekken van bedrijfskapitaal. De belangrijkheid van de komende ten­ toonstelling w ordt nog verhoogd door het

exposeren van een kant- en klaar huis 8 X 10 meter met 4 kamers, dat talrijke nieuwe vindingen t;e zien zal geven, o.a. nieuw isolatiemateriaal en andere kunststoffen, temperatuur-regeling en brandstofbesparing door dubbele ramen met een holle ruimte waarin een isolerende vloeistof, welke in enkele seconden kan worden aangebracht of verwijderd. Bij deze ramen treedt geen con­ densatie op, terwijl er minder weerkaatsing plaats heeft en de infrarode stralen worden geabsorbeerd. In Nederland groeide het aantal octrooi­ aanvragen van 1950 in 1948 to t 9646 in 1954. E r worden ca 2500 octrooien per jaar verleend. R eünie afg estu d eerd e scheepsbouw ers v a n de M .T.S. te H a a rle m H et uitvoerend Comité to t het houden van de jaarlijkse reünie van afgestudeerde scheepsbouwers van de M.T.S. te Haarlem,

brengt aan alle belanghebbenden ter kennis, dat deze reünie w ordt gehouden op Z ater­ dag 8 O ctober 195 5 te Haarlem in CaféR estaurant Brinkm ann, Gr. M arkt. A an­ vang IS .3 0 uur. Zij, die nog geen convocatie hebben o n t­ vangen, worden verzocht zich te melden bij de secretaris van het Comité, de heer D. Bongertman, T etterodestraat 8 8, Haarlem. B ond v o o r M a te ria le n k e n n is Vakvoorlich ting in 11 'Provincies J ie t w erkprogram m a 195 5/56 van de Bond voor Materialenkennis te Den H aag geeft een overzicht van de uitbreiding sedert het begin in 19S0, toen m et 25 deelnemers werd gestart, terw ijl het werkseizoen 19 5 4 / 5 5 sloot m et een aantal deelnemers aan de verschillende leergangen van 1620. In een keurig uitgevoerd boekje w ordt aan belangstellenden verteld, w at gedurende 1955/56 op het programma staat. Wij zijn overtuigd, dat voor d it programma het aan­ tal deelnemers nog wel weer groter zal zijn. De leergangen, die in vele steden en plaat­ sen over het gehele land worden gehouden, zijn de volgende: Inleiding to t de m etaalkunde; lichte me­ talen; fundam enten voor metaalkunde; ma­ teriaaleigenschappen van staal en gietijzer; harden van staal; gelegeerd staal; lichte en zware non-ferrom etalen; corrosie; smering; smeermiddelen en smering; galvanotechniek. Degenen, die voor één of meerdere van deze vakken nadere inlichtingen wensen, kunnen zich wenden to t de Bond voor Ma­ terialenkennis, K oninginnegracht 41, tel. 115817, Den Haag. G e n e ra l M otors C o rp o ra tio n In het num m er van 5 September 195 5 van „Tim e Newsmagazine” werd een op­ somming gegeven van de geweldige kosten en moeite, welke General Motors zich ge­ troost om de tentoonstelling van dieselmo­ toren te doen slagen. Verschillende attracties zullen op deze tentoonstelling de bezoekers worden geboden. In een grote hal, die 7000 toeschouwers kan bevatten, zal een geluids­ film van meer dan een u u r lengte worden vertoond m et als titel: „More Power to Y ou” , waarin o.a. een krachtm eting tussen een olifant en een dieselbulldozer, Franse acrobaten die hun toeren aan een kraan van 70 f t hoogte verrichten, 3 5-tons bulldozers die de Mambo dansen en meisjes, die op een door twee reuzenkranen omhoog gehouden visnet opereren, te zien zijn. Verder w ordt in dit artikel van „Tim e Newsmagazine” een historisch overzicht gegeven vanaf het be­ gin van de dieselmotor to t op heden, waarbij naar voren kom t, dat General Motors in 1933 de eerste moderne dieselmotor van laag gew icht vervaardigde. H et is interessant te vernemen, dat in de 22 jaren na deze eerste m otor, door General Motors 100 millioen diesel-pk werd ge­ bouwd. Men verw acht dit zelfde aantal pk’s nu in de eerstvolgende 10 jaren te kunnen bouwen. General motors leverde aan de U.S. N avy meer dieselvermogen, dan het hele vermo­ gen van de vooroorlogse vloot. De op zware olie lopende dieselmotoren drijven momen­ teel 49 % van alle Amerikaanse koopvaar­ dijschepen aan. Al m et al k rijg t men wel een indruk van de geweldige groei van dit wereldbedrijf.

T e w a te r la tin g e n Op Zaterdag 3 September 195 5 werd van één der hellingen van de Nederlandsche D ok­ en Scheepsbouw Mij (v.o.f.) te Amsterdam het 37.000 ton d.w. metende tankschip W estern G ulf, in aanbouw voor Messrs A fran T ransport Company te Monrovia, Li­ beria, onder grote belangstelling m et goed gevolg te w ater gelaten. De doop werd ver­ rich t door mevr. R. D . M c.Granaham, echt­ genote van de vice-president van de G ulf Oil Corporation te Pittsburg. D'e A fran T ransport Company is een dochteronderneming van de G ulf Oil Cor­ poration. De voornaamste gegevens van de Western G u lf zijn als volgt: Lengte over alles 211,975 m eter; lengte tussen loodlijnen 201,300 me­ ter; breedte 27,600 nieter; holte 14,640 me­ ter; w aterverplaatsing 48,3 2 5 ton. De snelheid op 11,106 meter diepgang is 15,9 knoop bij 13.75 0 apk en 108 omwen­ telingen per m inuut. De schroef werd ontworpen in nauwe sa­ m enwerking m et het Nederl. Scheepsbouw­ kundig Proefstation te W ageningen en is vervaardigd door Lips’ Scheepsschroevengie­ terij te D runen. H e t resultaat was een vierbladige bronzen schroef met de volgende afm etingen: diameter 6,670 meter, gewicht 29,6 ton. Een gelijke bronzen schroef zal als reser­ ve worden medegeleverd. De m achine-installatie bestaat u it een stel N.D.S.M .-Parsons stoomturbines m et dub­ bele overbrenging en twee N.D.S.M.-Babcock-W ilcox ketels, welke elk een hoeveel­ heid stoom van 60.000 lbs stoom per uur produceren onder een druk van 600 psig en een tem peratuur van 800° F. Verder zullen worden geïnstalleerd twee stoomgedreven N.D.S.M .-W estinghouse turbo-generatoren, elk m et een vermogen van 5 50 kW , 450 V olt draaistroom m et 60 pe­ rioden. De totale tankcapaciteit bedraagt 1.793.000 cub. feet. H et verwerken van de lading geschiedt door vier ladingpompen, elk m et een capaciteit van 1025 m 3 zeewa­ ter per uur. Deze pompen worden door tu r ­ bines aangedreven. De turbine-aggregaten voor deze pompen zullen in de machinekamer worden geplaatst, m et aandrijfassen door het m achinekamerschot. De verblijven worden ingericht voor een bemanning van 65 personen. De officieren en bemanning zullen worden ondergebracht in éénpersoonshutten. Speciale aandacht zal worden besteed aan de brandvrije uitvoering van de accommo­ datie, door middel van scheidingsschotten van Marinite. Mechanische ventilatie en verwarming zal worden aangebracht in alle compartimenten. H et schip zal worden uitgerust met een electrisch-hydraulische stuurm achine met 4 rammen en 2 pompen, bediend door een telem otor vanuit het stuurhuis, benevens éen handstuurinrichting op het sloependek ach­ ter. De volgende nautische uitrustingen zullen worden aangebracht: Sperry automatische piloot, echoloodinstallatie, radar, radio en verdere moderne apparatuur. De dekw erktuigen bestaan uit een stoom­ gedreven lier, drie stoomgedreven laadlieren en drie stoomgedreven verhaallieren, met een trek k rach t van 24.000 lbs.

Zaterdag 10 September 19 5 5 liep op de N .V . IJsselwerf te Kralingseveer van stapel het motorschip M obilfuel, in aanbouw voor Leyland Tankers Ltd. te Londen. Bij deze tew aterlating werd de doopplech­ tigheid verricht door mevrouw Paul, echt­ genote van de Supply Manager van de Socony Vacuum Company. H et nieuwe schip is een m otortanker, be­ stemd voor de vaart in de Thames-monding en langs de Engelse kust en heeft een draag­ vermogen van ca. 450 ton. De hoofdafm etingen zijn: Lengte tussen de loodlijnen 45,72 meter, breedte 8,84 me­ ter, holte 2,90 meter. De voortstuw ing zal geschieden door een M .A.N. m otor van 380 pk. P ro e fto c h te n Op 25 Augustus 11. heeft met goed ge­ volg proef gevaren het m.s. Aldebaran, bouwno. 86 van N .V . Scheepsbouwbedrijf v.h. Th. J. Fikkers te Foxhol, bestemd voor de heer H . Smit te Groningen. A fm etingen zijn: Lengte 46,60 meter; breedte 8,00 m eter; holte 3,20 meter. In dit schip is geïnstalleerd een 4-tact enkelwerkende Brons m otor van het type 5 ED, m et een vermogen van 3 00 pk bij 320 omw./min. H e t m.s. Aldebaran is gebouwd onder hoogste klasse van Bureau Veritas. Op 26 Augustus 11. vond m et goed gevolg de proeftocht plaats van de m otorvrachtlichter Mundaga, gebouwd door de N.V. Scheepswerf Janssen te D ruten, voor reke­ ning van de N .V . De Bataafsche Petroleum Maatschappij te ’s-Gravenhage. Deze lichter, afm. 24,50 X 4,60 X 1>3 5 meter, is uitgerust m et een 60 pk Kromhout dieselmotor en voorzien van Mac GregorComarain stalen luiken, laadgerei enz. H et vaartuig zal dienst doen te. Balikpapan (Indonesië) en is per m.s. Karimun op 3 September daarheen verscheept. De N .V . Scheepswerf Janssen ontving eveneens van de Bataafsche Petroleum Mij opdracht voor de bouw van een onderlosser, bestemd voor haar bedrijf te Balikpapan. Op 16 Augustus 11. werd op deze werf de kiel gelegd voor een 515 ton d.w. gladdekcoaster voor Nederlandse rekening, terwijl men tevens nog de opdracht ontving voor eenzelfde coaster, ook voor een Nederlandse opdrachtgever. K .N .S.M . d ien ste n v a n de V erenigde S ta te n n a a r h e t C a ra ïb isc h e gebied De Koninklijke Nederlandsche StoombootMaatschappij te Amsterdam heeft besloten om de frequentie van haar afvaarten van de U nited States-havens gelegen aan de Golf van Mexico naar W est-Indië en havens aan de N oordkust van Zuid-Amerika, op te voe­ ren van vier afvaarten per vier weken tot zes. Hierdoor ontstaat tussen de betreffende Amerikaanse havens in de Golf van Mexico en de voornaamste havens in bovengenoemd aanloopgebied een wekelijkse dienst in plaats van een veertiendaagse. Bovendien zal met ingang van October a.s. door de K.N.S.M. een nieuwe dienst ge­ opend worden met vierwekelijkse afvaarten van de Zuidelijke U.S.A.-havens Charleston, Savannah en Jacksonville (gelegen aan de Zuid-O ostkust van de Verenigde Staten) haar W est-Indië.

TIJDSCHRIFTEN-REVtJE In deze rubriek w ordt de inhoud beschreven van enige der talrijke binnen- en buitenlandse tijdschriften, op welke het Nationaal Technisch In stitu u t voor Scheepvaart en L uchtvaart is geabonneerd ten behoeve van zijn Inlichtingen­ dienst, Uitleenbibliotheek en Leeszalen te Rotterdam en Amsterdam. Van belangrijke artikelen en beschouwingen w ordt in deze rubriek een kort uittreksel op genomen, waarmede tevens een beeld w ordt gegeven van de wijze waarop dergelijke publicaties worden verw erkt in de kaartzendingen, welke het Bureau „Tijdschriften U ittreksel” maandelijks aan de daarop geabonneerden doet toekomen. Verzoeken om nadere inlichtingen over dit kaartsysteem dienen te worden gericht to t de directie van het In stituut, Burgemeester s’Jacobplein 10, Rotterdam (tel. 28580). H et Julinum m er van „ T h e I n s titu te of M arine E n g in e ers” (Transactions) ontvangen op 8 Augustus, bevat speciaal één artikel, dat de aandacht trek t nl. „Marine Machinery o f the hnmediate Future from the Sbipotvner’s Foint of View ”, geschreven door J. E. Church, F.C.M.S., M.I.N.A., A.M.Nec.I. Schrijver vangt aan m et een bespi'eking van de bezwaren der hoge prijzen in de scheepsbouw, welke de aanbouw van nieuwe schepen onmogelijk dreigen te maken. Een van de middelen om hieraan tegemoet te komen zou de toe­ passing van lichte machine-installaties voor matige snelheden zijn, hetgeen de kosten verlaagt en de laadruimte verhoogt. Besproken worden de bedrijfskosten, de vereisten voor de machine-installaties in de toekomst en (vooral de naaste toekom st), waarbij details van voor­ gestelde schema’s worden vergeleken (diesel-, diesel-stoom- en gasstoom-turbines) en ook de keuze van brandstof ter sprake komt. Daarna volgt nog algemene commentaar en tenslotte een aanhangsel betreffende het ontwerp van het schip. H et artikel wordt besloten m et een zeer uitvoerige discussie en repliek. (Bldz. 227-25 3, 20 fig., 2 tab.) „ W e r k s ta tt u n d B etrieb ” van Augustus geeft onder de titel „Fortschritte im Bau von Lehren und Koordinatenbohrmaschinen” (Ing. K. H auser) een serie korte beschrijvingen, grotendeels géïllustreerd m et foto’s, waarbij de voornaamste afmetingen en eigen­ schappen worden vermeld. Op dit gebied van boormachines blijkt men wel zeer intensief naar verbeteringen te zoeken, waarbij men zich vooral rich t op grote instelnauwkeurigheid. (Bldz. 453-457, 15 fig., waarbij 2 tek., 5 lit.). Hetzelfde num m er behandelt de „Frohleme der Schiveisztcchnik.’’ in een verslag van de grote „Schweisstechnische Tagung des D eutschen Verbandes für Schweisstechnik” in Frankfurt am Main (Juni 1955). (Bldz. 447-452). De belangrijkste publicatie in „ T h e S h ip b uilder a n d M arine E n g in e B u ild e r” (Augustus-numm er) is wel „ The Strength of Corrugated Flating for Ships’ Bulkheads” door J. B. Caldwell, B.Eng., Ph.D. H e t artikel is het verslag van een lezing voor het „Institution of N aval A rchitects” (Juni 195 5). Besproken worden proeven met schotten van gegolfde plaat als balken onder belasting op vier punten (beproevingsapparaat en methode van testen, beschrijving en theo­ retische analyse van de proefstukken, resultaten van de experimenten, afleiding van de geometrische eigenschappen en de betekenis van on­ stabiliteit). Vervolgens worden proeven met enkele golven als balken onder belasting op vier punten behandeld, waarbij eveneens proef­ stukken en resultaten ter sprake komen. Daarna volgen proeven met gegolfde schotten onder w aterdruk met dezelfde bijzonderheden en tenslotte de conclusies en beschouwingen over de ontwerpen. (Bldz. 491-498, 7 graf., 4 tab.). In dit numm er vindt men ook het eerste deel van een uitvoerige en goed geïllustreerde beschrijving van „The Cunard Liner „Ivernia””, het dubbelschroefs passagiers- en vrachtschip met turbine-installatie (lengte o.a. 608 f t 3 in, b rt 21.717, tot. 943 pass.). D it deel der beschrijving betreft overwegend het scheepsbouwkundig deel en om­ vat 3 vouwbladen langsdoorsnede met dekken en 1 foto. (Bldz. 502-505). H et Augustusnummer van „ N a v ire s P o rts e t C h a n tie rs” brengt een serie artikelen over transport in het havenbedrijf nl. „Les Ports maritimes et leur Outillage” door Ing. L. M. Féline (Bldz. 593-595, 4 foto’s), verder „Les Expériences de Maniitention du G etaf” waarin Commandant Garoche een speciaal type van vorkheftruck behandelt toegelicht m et 9 foto’s (Bldz. 596-599) en tenslotte ,.Cbargement et Dêchargement des Navires par Transporteurs d Courroie de Caout­ chouc” door Maurice Tabary, welk laatste artikel geïllustreerd is met 1 tek. en 3 foto’s. (Bldz. 600-602). De „ H a n s a ” van 23 Juli 195 5 (ontvangen 5 Augustus) bevat onder meer een bespreking van de nieuwste transportmiddelen onder de titel „Umschlags- und Transport gercite auf der Technische Messe Hannover 195 5 geschreven door Ing. H . A. Börnsen en Dipl. Ing.

W. Stummer. Ter sprake komen verschillende fabricaten op het ge­

bied van kranen (autokranen, kranen op rupsbanden, boordwipkranen) verder stapelwerktuigen, vorkheftrucks e.d., hulpmiddelen voor het vormen van stapels en containers in verschillende uitvoe­ ringen. Bldz. 1393-1400, 20 foto’s). Hetzelfde nummer geeft ook nog een artikel „Hebezeuge statt Flurfördergerdt im Schuppenbetrieb?”, door D r. Ing. K. E. Naumann. Besproken wordt de toepassing van rijdende kranen, die loodrecht op de kade verplaatst kunnen wörden, waardoor andere wagens en vork­ heftrucks e.d.- eventueel overbodig worden. Bestaande inrichtingen worden onderling vergeleken en de voor- en nadelen toegelicht. Bij één en ander komen ook loodsen met ver boven w ater uitstekende dakconstructie ter sprake en het laden en lossen van verschillende goederen, waarbij concrete gegevens vermeld worden w at betreft de capaciteit der kranen. Ook de kostenkwestie w ordt belicht. (Bldz. 1386-1390, 2 tek. en 6 foto’s). „ T h e Ship’s B u lle tin ” van Mer-Juni (ontvangen 19 Augustus) geeft een interessant artikel over „Corrosion Control”, geschreven door J. Franklin Koehler, waarin ervaringen van het „Operating De­ partm ent” der Esso Shipping Company worden gepubliceerd. Achter­ eenvolgens komen ter sprake de aard en de bestrijding van de corrosie in algemene oriëntering, dan het bestrijdingsprogramma van de Esso Shipping Company, chemische bestrijdingsmiddelen, hun bereiding en toepassing, kathodische bescherming, het wegnemen van factoren, die de corrosie bevorderen, het beoordelen van de beschermingssys­ temen, de medewerking van de bemanning in dit verband en tenslotte de installatie van beschermingssystemen. (Bldz. 2-7 en 12, 4 tek., 5 foto’s). H e t Augustusnummer van „ S c h iff u n d H a f e n ” vangt aan met een beschouwing ,fLur Vereinheitlichung in der S ch iffselek.trotechn ik” door Dipl. Ing. Ch. Breitenstein, waarin aan de hand van enkele voorbeelden wordt getoond, van welke aard de te behandelen vragen zijn, zonder dat schrijver aanspraak m aakt op volledigheid. Besproken worden de ontwikkeling op dit gebied, stroomsoort en spanning (toe­ laatbare verwarming van electrische machines en vermindering van n u ttig effect door verhoogde ruim tem peratuur, verder electrische machines, isolatiematerialen en tem peratuurproblem en), kabels en leidingen en tenslotte de weg to t normalisatie. (Bldz. 481-486, 5 foto’s, 4 tab.). Onmiddellijk na dit artikel worden de „ Entivickhmgslinien der Hafenelektrotechnik” door Dr. Ing. H . N eum ann geschetst in een overzicht, dat overwegend een historisch karakter draagt en verder de stand der techniek aangeeft. (Bldz. 487-492, 10 foto’s). H et Septembernummer van „M T Z ” („M o to rte ch n isch e Z eits c h r if t” ) brengt een uitvoerige beschouwing over ,,DrehkolbenGeblase fü r die A ufladung von Verbrenmmgsmotoren” door Dipl. Ing. P. Grote. Hierin worden naast de tot nog toe bekende Rootpompen mechanisch aangedreven compressoren behandeld, welke de aangezogen hoeveelheid lucht niet eenvoudig verplaatsen, doch deze na een in het pomphuis veroorzaakte compressie in de daarvoor be­ stemde ruimte van de m otor persen. Deze compressoren met rote­ rende zuiger met twee assen zijn verdere ontwikkelingen van de een­ voudige pomp van Root. Aan de hand van beproevingsresultaten met uitgevoerde draaizuigercompressoren en toegepaste constructies wordt de economische toepassingsmogelijkheid van dergelijke compressoren voor voorverdichting nader behandeld. (Bldz. 2 56-264, 23 fig., vol­ gens Zusammenfassung). N r. 4 van „ B T H A c tiv itie s ” van Juli-A ugustus is verschenen m et een interessante verhandeling van J. A. Stokes B.Sc. A.M.I.E.E. betreffende „Autom atic Electronic Control of Machine Tools”, waarin achtereenvolgens ter sprake komen de electronische regeling van motoren, de aandrijving met variabele snelheid van w erktuig­ machines, automatische instelling (ingebouwde m eetinrichting), automatische tasterregeling („tracer control” ) voor twee of drie dimensies en tenslotte het ontwerp van gereedschapwerktuigen. (Bldz. 115-122, 9 fig., 3 lit.).