Overdracht van het familiebedrijf 17 november 2009
Jozef Lievens
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
1
2008-2018: 20.000 opvolgingen per jaar
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
2
Opvolging: een proces met drie luiken
1. Voorbereiding
2. Beslissing
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
3. Uitwerking
3
Onderzoek over opvolging • Duurt 5 à 10 jaar • Is niet lineair ð soms/dikwijls hoog “Echternach”-gehalte • Er zijn veel variabelen
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
4
Waarom vaak moeilijk? familie
bedrijf © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
eigenaars 5
Opvolger
Krijgt
Koopt
familiebedrijf
familiebedrijf
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
Verwerft macht over familiebedrijf
6
Eerste hypothese: opvolger krijgt het familiebedrijf
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
7
Opvolger krijgt het familiebedrijf – aandachtspunten 1. Erfrecht 2. Voorwaarden schenking 3. Afweging: kost versus zekerheid © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
8
Aandachtspunt 1: erfrecht
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
9
Kinderen
Beschikbaar deel
Reserve
1
1/2
1/2
2
1/3
2/3
3
1/4
3/4
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
10
Bij overlijden: samenstelling “fictieve massa” goederen bij overlijden - schulden + schenkingen aan waarde datum overlijden (in staat datum schenking) = fictieve massa
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
11
Indien reserve aangetast: inkorting • Indien beschikbaar deel overschreden → inkorting → = teruggave in natura • Gevolg: opvolger wordt gesanctioneerd voor de waardevermeerdering, ontstaan door zijn inspanningen ð Nuance: “staat ten tijde van de schenking” (maar: bewijsproblematiek)
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
12
Voorbeeld • Ondernemer heeft 3 kinderen • Ondernemer schenkt in 2007 aandelen in FB aan opvolger à waarde op dat ogenblik 500 000 EUR • Ondernemer overlijdt in 2015 à waarde aandelen op dat ogenblik 1.500.000 EUR • Bij overlijden bezit ondernemer nog onroerend goed van 250.000 EUR en 250.000 EUR beleggingen © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
13
Voorbeeld (vervolg) • Fictieve massa 250.000 EUR onroerend goed 250.000 EUR beleggingen 1.500.000 EUR aandelen ______________________ 2.000.000 fictieve massa
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
14
Voorbeeld (vervolg) • Beschikbaar deel ¼ van 2.000.000 = 500.000 • Reservatair deel = ¾ = voor elk kind 500.000 • Opvolger heeft 1.500.000 ontvangen en moet dus 500.000 teruggeven aan broers/zussen
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
15
7 technieken om het erfrecht te neutraliseren
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
16
Ascendentenverdeling •
Ouders verdelen geheel of gedeelte van hun bezittingen onder al hun afstammelingen
•
Techniek: schenking / testament
•
Kavels: dezelfde waarde, doch verschillende samenstelling mogelijk Ø Voorbeeld: opvolger krijgt aandelen FB + andere kinderen krijgen andere activa van gelijke waarde
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
17
!
Mogelijke struikelblokken
• Alle kinderen moeten betrokken zijn • Veronderstelt genoeg activa om meerdere gelijke kavels te maken • Vernietiging mogelijk bij benadeling van meer dan ¼ (waarde ogenblik overlijden ouder) © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
18
Dubbele akte •
Fase 1: ouders schenken onverdeeld aan alle kinderen à per definitie gelijke delen
•
Fase 2: kinderen verdelen verder onder elkaar Ø Voorbeeld: opvolger krijgt aandelen FB + andere kinderen andere activa
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
19
!
Mogelijke struikelblokken
• De facto ascendentenverdeling vermijden! Ø Criterium: verdeling onder gezag van schenkers?
• Vernietiging mogelijk bij benadeling in de verdeling van meer dan ¼ (waarde ogenblik verdeling) © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
20
Artikel 918 B.W. •
Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik of tegen lijfrente,
•
tussen verwanten in rechte lijn,
•
met instemming reservataire erfgenamen = afstand van inkorting ð Gevolg: goed heeft definitief de nalatenschap verlaten
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
21
Bedrijfsschenking met betaling van verlaagd schenkingsrecht • Fiscaal gunstregime ingevoerd in 1998 • Gekoppeld aan erfrechtelijk gunstregime: Wet 22 december 1998: wijziging artikel 922 B.W. Ø Inkorting waardering tijdstip schenking
• Hierna: regeling voor vennootschappen
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
22
“Bedrijfsschenking” - Vlaanderen • Art. 140bis e.v. Vl. W.Reg. • Vlak tarief: 2% • Voorwaarden: Ø Vrij beroep, ambachts-, handels-, landbouw- of nijverheidsactiviteit, vrij beroep of een ambt of post àNiet voor holding of patrimoniumvennootschap
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
23
“Bedrijfsschenking” - Vlaanderen • Voorwaarden (vervolg): Ø Geen minimum tewerkstelling vereist Ø Zetel werkelijke leiding in de EU + behoud gedurende vijf jaar na schenking
Ø Geen verwantschap tussen schenker en begiftigde vereist Ø Geschonken aandelen vertegenwoordigen minstens 10% van de stemrechten of van alle aandelen © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
24
“Bedrijfsschenking” - Vlaanderen • Voorwaarden (vervolg): Ø Ononderbroken voortzetting activiteit gedurende 5 jaar na schenking (niet noodzakelijk door de begiftigde – overdracht aan derde dus mogelijk) Ø PM: diverse vorm- en bewijsvoorwaarden, o.a. in schenkingsakte en kennisgevingen aan ontvanger
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
25
“Bedrijfsschenking” – Waals Gewest • Art. 140bis e.v. W. W.Reg. • Nultarief • Voorwaarden: Ø Vrij beroep, ambachts-, handels-, landbouw-, bosbouw- of nijverheidsactiviteit, vrij beroep of een ambt of post àNiet voor holding of patrimoniumvennootschap © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
26
“Bedrijfsschenking” – Waals Gewest • Voorwaarden (vervolg): Ø Tewerkstellingsvoorwaarde: personeel in EER of enkel uitbater en familie (zelfstandigen) Ø Effectieve directiezetel in de EU + behoud gedurende vijf jaar na schenking Ø Geen verwantschap tussen schenker en begiftigde vereist Ø Geschonken aandelen vertegenwoordigen minstens 10 % van de stemrechten + indien minder dan 10 % van de stemrechten
ð aandeelhoudersovereenkomst vereist
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
27
“Bedrijfsschenking” – Waals Gewest • Voorwaarden (vervolg): Ø Voortzetting activiteit gedurende 5 jaar na schenking (niet noodzakelijk door de begiftigde – overdracht aan derde dus mogelijk) Ø Aantal tewerkgestelden blijft gedurende 5 jaar op minstens 75% van bestand Ø Kapitaal neemt eerste 5 jaar niet af ingevolge vooruitnemingen of verdelingen Ø PM: diverse vorm- en bewijsvoorwaarden, o.a. in schenkingsakte en kennisgevingen aan ontvanger © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
28
“Bedrijfsschenking” – Brussel • Art. 140bis e.v. Br. W.Reg. (vroegere federale regeling) • Vlak tarief: 3% • Voorwaarden: Ø Vrij beroep, ambachts-, handels-, landbouw-, of nijverheidsactiviteit, vrij beroep of een ambt of post ð Niet voor holding of patrimoniumvennootschap
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
29
“Bedrijfsschenking” – Brussel • Voorwaarden (vervolg): Ø
Geen tewerkstellingsvoorwaarde
Ø
Zetel van werkelijke leiding in de EU + behoud gedurende vijf jaar na schenking
Ø
Geen verwantschap tussen schenker en begiftigde vereist
Ø
Geschonken aandelen: volle eigendom + vertegenwoordigen minstens 10% van de stemrechten + indien minder dan 50% van de stemrechten à aandeelhoudersovereenkomst vereist
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
30
“Bedrijfsschenking” – Brussel • Voorwaarden (vervolg): Ø Expliciet vervreemdingsverbod (ratio: voortzetting van de activiteit gedurende 5 jaar na schenking) + jaarlijks bewijs daarvan Ø PM: diverse vorm- en bewijsvoorwaarden, o.a. in schenkingsakte en kennisgevingen aan ontvanger
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
31
Verkoop van aandelen gekoppeld aan de schenking van de koopsom Verkoop met kwijtschelding van schuld Aankoopoptie bij overlijden van de stichter © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
32
Aandachtspunt 2: Voorwaarden schenking
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
33
Schenking - voorwaarden Schenking = overdrager ontdoet zich dadelijk en onherroepelijk van de aandelen ten gunste van de opvolger, die ze aanvaardt.
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
34
Schenking - voorwaarden Ø Akte ten kosteloze titel (geen tegenprestatie) Ø Bedoeling de opvolger te begunstigen (“animus donandi”) Ø Verarming overdrager – verrijking opvolger Ø Opvolger heeft schenking tijdens leven van de overdrager aanvaard Ø Schenking is onherroepelijk
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
35
Schenking – wie moet meewerken? Ø Gemeenschappelijke aandelen: beide echtgenoten moeten samen optreden 1419 BW)
(art.
Ø Ook voor eigen aandelen aan te raden: belangen van het gezin (art. 224 B.W.)
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
36
Schenking – kost Ø Art. 931 B.W.: principe = notariële akte
Gevolg: schenkingsrechten Ø Tarief schenkingsrecht roerend goed: q Vlaanderen: § 3% in rechte lijn, echtgenoten en samenwoners § 7% in alle andere gevallen © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
37
Schenking - kost q Brussel: § 3% in rechte lijn, echtgenoten en wettelijke samenwoners § 7% in alle andere gevallen q Wallonië: § In principe progressief tarief § Vlak tarief voor sommige schenkingen van roerende goederen (art. 131 bis W. W.Reg.)
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
38
Principieel progressief tarief Waals Gewest Schijven
rechte lijn en tussen echtgenoten
0,01 tot 12.500 euro
3%
12.500 tot 25.000 euro
4%
25.000 tot 50.000 euro
5%
50.000 tot 100.000 euro
7%
100.000 tot 150.000 euro
10 %
150.000 tot 200.000 euro
14 %
200.000 tot 250.000 euro
18 %
250.000 tot 500.000 euro
24 %
daarboven
30 %
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
39
Schenking - kost Schenkingsrechten zijn eenvoudig te vermijden 4 technieken
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
40
Techniek 1: Handgift Ø 3 cumulatieve voorwaarden: q Traditio = daadwerkelijke, onherroepelijke en definitieve materiële overdracht q Animus donandi q Aanvaarding (tijdens leven schenker)
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
41
Techniek 1: handgift (vervolg) Ø Opletten met traditio–vereiste ðGeen voorbehoud van vruchtgebruik
Ø Niet mogelijk voor aandelen op naam / gedematerialiseerde effecten Ø Wel voor aandelen aan toonder (indien effectief gedrukt) à maar: wet 14/12/2005
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
42
• Parenthese: Wet 14/12/2005 (gewijzigd door wet 25/04/2007): afschaffing effecten aan toonder Ø Sedert 1 januari 2008: geen uitgifte of aflevering meer van effecten aan toonder + effecten op rekening worden van rechtswege omgezet naar gedematerialiseerde effecten Ø Tot 31 december 2013: conversie op initiatief van de aandeelhouder, naar keuze: op naam of gedematerialiseerd
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
43
Ø Vanaf 1 januari 2014: nog niet omgezette effecten aan toonder worden - van rechtswege omgezet in gedematerialiseerde effecten en door de emittent op zijn naam ingeschreven op een effectenrekening (eigenaar kan zich nadien nog bekendmaken) - OF (wanneer statuten geen regeling voorzien inzake uitgifte van gedematerialiseerde effecten of wanneer emittent niet de nodige regelingen heeft getroffen) in effecten op naam.
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
44
Ø Vanaf 1 januari 2015: als eigenaar van dergelijke aandelen nog steeds niet bekend is: - Aandelen genoteerd bedrijf: worden door emittent verkocht op gereglementeerde markt - Aandelen niet-genoteerde vennootschap: worden door emittent te koop aangeboden - Rechthebbende kan netto-opbrengst terugvragen van emittent - Sanctie = geldboete van 10% van het bedrag per jaar achterstand vanaf 31 december 2015 (dus na 10 jaar is waarde volledig teloorgegaan)
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
45
Techniek 1: handgift (vervolg) Ø Geschrift is niet noodzakelijk maar zeer nuttig als bewijs (datum + aard van de handeling) Ø Voorzichtigheid bij redactie!
ð Enkel bevestiging post factum van reeds gerealiseerde handgift, zoniet: q Risico van nietigheid (931 B.W.) q Registratierechten
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
46
Techniek 2: schenking voor buitenlandse notaris Ø Vaak Nederland Ø Voordelen: – Geen risico nietigheid – Grote bewijswaarde – Geen verplichte registratie dus geen schenkingsrechten
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
47
Techniek 3: onrechtstreekse schenking = schenking via omweg van neutrale akte Voorbeeld: verkoop van aandelen aan opvolger + kwijtschelding verkoopprijs Ø Geldig Ø Bewijs belangrijk (3 jaar)
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
48
Techniek 3: onrechtstreekse schenking – de bankgift = Overschrijving van gelden of effectenportefeuille tussen bankrekeningen, met animus donandi Ø Erkend als rechtsgeldige schenking Ø Meerderheid rechtsleer: d.i. onrechtstreekse schenking Ø Aandachtspunt: redactie documenten: geen vermelding “schenking” als referte (ongeldigheid – 931 B.W.) Ø Bankgift met voorbehoud van vruchtgebruik betwist (te vermijden)
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
49
Techniek 4: de vermomde schenking = schenking die schuilgaat onder ander soort handeling bv. verkoop Ø Te vermijden! - Fiscaal risico: simulatie - Risico van betwistingen omtrent reële juridische aard van de handeling
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
50
Schenking – bijkomende clausules ten voordele van de overdrager Ø Voorbehoud van vruchtgebruik Ø Beding van lijfrente met eventueel beding van terugval Ø Beding van conventionele terugkeer Ø Beding van onvervreemdbaarheid Ø Verbod van inbreng in de huwgemeenschap Ø Schenking met restbeding © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
51
Aandachtspunt 3: afweging kost versus zekerheid
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
52
Kost van schenkingsrechten versus veiligheid vanuit oogpunt successierecht
K
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
V
53
Handgift en buitenlandse notariële akte: 0 %
V K
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
54
Belgische notariële akte: 3 %
K V
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
55
“Bedrijfsschenking”: 2 %
K
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
V
56
Tweede hypothese: opvolger koopt het familiebedrijf
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
57
Verkoop aan de opvolger Ø Veilig t.a.v. erfrecht - Opgelet: “te lage prijs” à risico van (vermomde) schenking
Ø Financiering overname?
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
58
Verkoop aan de opvolger • Nieuw artikel 629 W.Venn. (sedert 1 januari 2009): vennootschap mag middelen voorschieten, leningen toestaan of zekerheden stellen
• Strikte procedure en voorwaarden: verantwoordelijkheid raad van bestuur
• Het bedrag moet voor winstuitkering vatbaar zijn (art. 617 W.Venn.) • Niet voor uitkering vatbare reserve moet opgenomen worden op passief balans vennootschap
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
59
Voorbeeld • Ondernemer heeft drie kinderen
• Hij wil het bedrijf verkopen aan zijn oudste zoon
• Oudste zoon heeft geen financiële middelen
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
60
Jaarrekening per 31/12/2008 (balans in EUR) ACTIVA VASTE ACTIVA I. Oprichtingskosten
PASSIVA 1.305.000 5.000
EIGEN VERMOGEN
750.000
I. Kapitaal Niet opgevraagd kapitaal
300.000 -50.000
III. Materiële VA
1.000.000
IV. Financiële VA
300.000
IV. Reserves - wettelijke reserve - beschikbare reserves
VLOTTENDE ACTIVA
495.000
V. Overgedragen resultaat
VI. Voorraden
100.000
VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN
100.000
VII. Vorderingen ≤ 1 jaar
350.000
SCHULDEN
950.000
IX. Schulden ≤ 1 jaar
950.000
IX. Liquide middelen
45.000
II. Uitgiftepremies
1.800.000 © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
10.000 450.000 30.000 420.000 40.000
1.800.000 61
PRIJS : 750.000 EUR
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
62
Bepaling van het netto-actief • Totaal activa • Voorzieningen voor risico’s en kosten • Schulden • Oprichtingskosten Netto-actief
1.800.000 -100.000 -950.000 -5.000 745.000
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
63
Bepaling van het minimum te behouden netto-actief • • • •
Kapitaal Niet-opgevraagd kapitaal Uitgiftepremies Wettelijke reserves
• Minimum netto-actief,
300.000 -50.000 10.000 30.000 290.000
waaronder geen uitkering mogelijk is.
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
64
Maximale voorschotten vanwege de vennootschap
• Netto-actief • Minimum te bewaren
745.000 -290.000
Maximaal voorschot
455.000
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
65
Het voorschot aanzuiveren •
Persoonlijke besparingen ingevolge ontvangen wedde
•
Gelden ontvangen van de vennootschap: dividenden, tantièmes, kapitaalvermindering
•
Inkoop eigen aandelen door de vennootschap (wijziging sedert 1 januari 2009: 20 % mogelijk)
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
66
Derde hypothese: opvolger verwerft macht
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
67
Opvolger verwerft macht door verwerving meerderheid aandelen Ø Voorwaarde voor succes: evenwicht vinden tussen: q belangen van de opvolger (die autonoom zal willen handelen en beslissen) q rechten van de minderheidsaandeelhouders (die moeten gerespecteerd worden)
Ø Minderheidsaandeelhouder heeft tal van actiemogelijkheden i.g.v. conflict © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
68
Alternatief: opvolger verwerft macht door middel van controlevehikel
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
69
familie
controlevehikel
bestuur: opvolger
familiebedrijf © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
70
Commanditaire vennootschap op aandelen
Holding
Controlevehikel
Maatschap © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
Belgische private stichting
Stichting
Nederlandse Stichting Administratiekantoor
71
Commanditaire Vennootschap op Aandelen (CVA)
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
72
C.V.A. als vehikel C.V.A.
Bestuur: opvolger
Familiebedrijf © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
73
CVA: sterk bestuur Gecommanditeerde vennoot-zaakvoerder: • moet verplicht vennoot zijn • statutair zaakvoerder kan niet worden afgezet door algemene vergadering, wel door de rechter wegens wettige reden • zijn hoofdelijk en onbeperkt aansprakelijk t.o.v. derden eventueel vennootschap als zaakvoerder benoemen • zaakvoerder-opvolger mogelijk
!
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
74
Stille vennoten
• = enkel aandeelhouder • Aansprakelijkheid beperkt tot inbreng • Mogen zich niet inlaten met bestuur
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
75
Algemene vergadering • Zelfde regeling als voor N.V. • Maar: vetorecht zaakvoerder voor: – statutenwijziging – winstuitkeringen
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
76
Evaluatie CVA
• Fiscaal niet transparant
• Eenvoudig, Belgisch vehikel
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
77
Certificering
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
78
Certificering Certificering = ruil van effect (meestal aandeel) tegen certificaat • geen inbreng of verkoop • waardebepaling niet vereist
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
79
Certificaathouders : familie
Stichting : B of NL
zeggenschap
Bestuur: opvolger
dividend - doorstorting
Familiebedrijf © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
80
Certificering Certificering = drie-partijenovereenkomst
Vennootschap
Certificaathouder © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
Stichting 81
Certificering - techniek • Effecten vennootschap worden bij de stichting geruild tegen certificaten – stichting oefent rechten uit, verbonden aan gecertificeerde effecten • Stichting is verplicht opbrengst uit effecten uit te keren aan de certificaathouder • Gevolg: scheiding zeggenschaps- en vermogensrechten © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
82
Certificering • Moet verlopen via een rechtspersoon: in de praktijk een B of NL stichting • Ruilverhouding: meestal 1 tegen 1, maar niet verplicht • 1 effect kan meerdere certificaten vertegenwoordigen • 1 certificaat kan effecten van meerdere vennootschappen vertegenwoordigen
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
83
Nederlandse stichting • Ledenverbod • Bestuur te regelen in de statuten: Ø omvang Ø samenstelling Ø wijze van benoeming en ontslag Ø 1 of meer personen, NP of RP
• Inspraak certificaathouders: te regelen in de statuten • Beperkingen overdracht certificaten: statuten
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
84
Belgische private stichting – kenmerken • Oprichting: door rechtshandeling van 1 of meer NP of RP • Vermogen moet worden aangewend ter realisatie van een bepaald belangeloos doel ð continuïteit FB = belangeloos doel
• Geen minimumbedrag aanvangsvermogen • Uitkeringsverbod • Ledenverbod
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
85
Belgische private stichting • Oprichting door notariële akte • Enig orgaan = Raad van bestuur Ø minstens drie leden Ø collegiaal orgaan Ø statuten kunnen voorwaarden bepalen Ø onbepaalde duur, tenzij anders bepaald Ø wijze benoeming en afzetting: statuten Ø onherroepelijk mandaat mogelijk Ø afzetting door rechtbank mogelijk
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
86
Belgische private stichting
• Ontbinding mogelijk door rechtbank • Fiscale transparantie
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
87
Belgische private stichting • Medio september 2006: 165 private stichtingen • 19 (11 %) kaderen in continuïteit FB • Redenen? Ø angst voor taks 0,17 % op certificaten? Ø bestuur Ø ontbinding
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
88
Fiscale transparantie
• Artikel 13 Wet 15 juli 1998 Ø op voorwaarde van dadelijke doorstortingsplicht Ø volstrekte neutraliteit van de certificering en convertering Ø transparantie gedurende de certificering Ø certificaten vereenzelvigd met de aandelen
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
89
De Maatschap
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
90
Maatschap familie
maatschap
zaakvoerder: opvolger
familiebedrijf
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
91
Maatschap is een zeer flexibel instrument • Onderhandse vennootschapsovereenkomst, die onverdeeldheid tussen de vennoten creëert • Geen aparte rechtspersoonlijkheid Ø inbrengen niet onderworpen aan inbrengrecht (uitz. registratierecht bij inbreng onroerend goed) • Fiscaal volledig transparant
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
92
Maatschap is een zeer discreet instrument • Oprichtingsovereenkomst moet niet geregistreerd worden • Wetgeving jaarrekeningen niet van toepassing
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
93
Bestuur Maatschap • Statutaire zaakvoerder voor de duur van de vennootschap • Afzetting alleen mogelijk wegens wettige reden
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
94
Technieken van oprichting
• Kinderen richten Maatschap op na (hand)gift van de aandelen • Ondernemer richt Maatschap op en schenkt participatie in Maatschap voor Nederlandse notaris
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
95
Caveat
Klein gevaar Ø Herkwalificatie van Maatschap in stemovereenkomst Ø Gevolgen: duur en belang vennootschap primeert
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
96
Holding
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
97
Familie Janssens
• Vader en moeder Janssens • Jan ⇒ wil bedrijf verderzetten • Mark • Sofie
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
98
De holding
De heer en mevrouw Janssens 100 %
Holding
60 %
40 %
Familiebedrijf © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
99
Schenkingen • Jan krijgt 51 % van de aandelen van de holding en 13 % van het familiebedrijf (in de veronderstelling dat elk aandeel aanleiding geeft tot één stem, wat niet altijd zo is) • Mark en Sofie krijgen elk 24,5 % van de holdingaandelen en elk 23,5 % van de aandelen van het familiebedrijf
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
100
Aandelenverdeling na de schenkingen
Mark
24,5%
holding
23,5%
51%
Jan 24,5%
Sofie
familiebedrijf
13%
23,5%
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
101
Stemrecht in het familiebedrijf rechtstreeks
onrechtstreeks
totaal
13 %
40 % (want Jan controleert het FB)
53 %
Mark
23,5 %
0%
23,5 %
Sofie
23,5 %
0%
23,5 %
Jan
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
102
Recht op dividend uit het familiebedrijf rechtstreeks Jan
Mark
Sofie
onrechtstreeks
totaal
51 % x 40 % = 20,4 %
33,4 %
23,5 %
24,5 % x 40 % = 9,8 %
33,3 %
23,5 %
24,5 % x 40 % = 9,8 %
33,3 %
13 %
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
103
Welk vehikel kiezen ?
• Discretie: maatschap • Juridische stevigheid: stichting (B en NL), holding, CVA • Lidmaatschap: stichting • Bestuur: NL stichting • Flexibiliteit: NL stichting (cfr bestuur en overdraagbaarheid certificaten) • Vermogensvorming: CVA en maatschap • Omwisselbaarheid effecten: CVA en maastchap • Fiscale transparantie: maatschap en stichting (B en NL) © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
104
Opvolging door een team i.p.v. door één opvolger
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
105
Opvolging door een team
• Opvolging als team veronderstelt vertrouwen • maar ook juridische uitwerking: Ø Evenredige vertegenwoordiging in raad van bestuur Ø Voorzien van specifieke meerderheden in statuten Ø Eventueel: preventieve conflictregeling
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
106
Heb steeds een noodplan
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
107
Noodplan 1. Wie leidt morgen het familiebedrijf? 2. Voldoet men aan de voorwaarden van artikel 60bis W. Succ. (extreem gunstige regeling voor vererving van familiebedrijven)?
© Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
108
• Artikel 60bis W.Succ.: gunstregime voor vererving familiebedrijf Ø Aparte regeling voor de drie gewesten Ø Bijzonder gunstige, maar complexe regeling Ø Hierna enkel regeling voor vennootschap besproken Ø Ook voor certificaten (mits bijkomende voorwaarden)
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
109
Gunsttarief vererving familiebedrijven - Vlaanderen • Successiedecreet 1996 (art. 60bis Vl. W.Succ.): nultarief! • Belangrijkste voorwaarden: Ø 50 % van de aandelen in de drie jaar voor het overlijden ononderbroken in handen van de dichte familie Ø 500.000 EUR loonlasten in twaalf kwartalen voor overlijden voor werknemers in EER Ø Werkelijke zetel van leiding in EER Ø Jaarrekening opstellen (3 jaren voor overlijden) Ø Ook mogelijk voor holding © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
110
Gunsttarief vererving familiebedrijven - Vlaanderen • Belangrijkste voorwaarden na overlijden: Ø Vermeldingen in aangifte nalatenschap Ø Loonlasten in 20 kwartalen na overlijden minstens gelijk aan 5/3 van de loonlasten in 12 kwartalen vóór overlijden Ø Jaarrekening opstellen (5 jaren na overlijden) Ø Tot 5 jaar na overlijden geen daling van het belegd vermogen / kapitaal / vorderingen ingevolge uitkeringen / terugbetalingen Ø 5 jaar na overlijden: bewijs vervulling voorwaarden © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
111
Gunsttarief vererving familiebedrijven – Wallonië • Art. 60bis W. W.Succ.: nultarief! • Belangrijkste voorwaarden: Ø Vennootschap: nijverheids-, ambachts-, handels-, bosbouw- of landbouwactiviteit of vrij beroep, ambt of post (à holdings niet) Ø Op datum overlijden: personeel tewerkstellen in EER of enkel uitbater en naaste familie als zelfstandigen Ø Effectieve directiezetel in EU Ø Overgedragen effecten: ten minste 10% van de stemrechten in de AV + als minder dan 50% van de stemrechten: aandeelhoudersovereenkomst vereist © Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
112
Gunsttarief vererving familiebedrijven – Waals gewest • Belangrijkste voorwaarden na overlijden: Ø Vermeldingen bij aangifte nalatenschap Ø Verderzetting activiteit onderneming (5 jaar) Ø Totaal tewerkstellingsniveau moet in eerste vijf jaar na overlijden in jaargemiddelden op minstens 75% van zijn bestand behouden blijven Ø Tot 5 jaar na overlijden geen daling van het kapitaal ingevolge vooruitnemingen / verdelingen Ø 5 jaar na overlijden: bewijs vervulling voorwaarden © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
113
Gunsttarief vererving familiebedrijven – Brussels Hoofdstedelijk Gewest • Art. 60bis Br. W.Succ.: 3% • Belangrijkste voorwaarden: Ø Vennootschap: nijverheids-, ambachts-, handels- of landbouwactiviteit of vrij beroep (à holdings niet) Ø moet KMO zijn (§2): o Minder dan 250 werknemers o Jaaromzet niet hoger dan 40 miljoen euro OF jaarlijks balanstotaal niet hoger dan 27 miljoen euro o Zelfstandigheidscriterium: minder dan 25% van het kapitaal in handen van grote onderneming
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
114
Ø Zetel van werkelijke leiding in EU
Ø Overgedragen aandelen: volle eigendom + ten minste 25% van de stemrechten in de AV + als minder dan 50% van de stemrechten: aandeelhoudersovereenkomst vereist
© Jozef Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
115
Gunsttarief vererving familiebedrijven – Brussel
• Belangrijkste voorwaarden na overlijden: Ø Vermeldingen bij aangifte nalatenschap Ø Verderzetting van de hoofdactiviteit van de onderneming in België, gedurende vijf jaar Ø Aantal werknemers moet in eerste vijf jaar na overlijden voor minstens 75% behouden blijven Ø Tot 5 jaar na overlijden geen daling van het kapitaal ingevolge uitkeringen of terugbetalingen Ø 5 jaar na overlijden: jaarlijks bewijs vervulling voorwaarden © Jozef Lievens Lievens. Not to be used or reproduced without permission.
116