NO NETWORK
jekino EDUCATIE
Film en educatie
Inhoudstafel
... in het vertoningscircuit van Lessen in het Donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, een workshop verzorgd door Jekino, een film in de klas...
Filmfiche
Film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen en wij zorgen graag voor een goede programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant en klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap wordt aandacht besteed aan een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en leggen we de focus op één filmterm. We stimuleren jullie graag om de film met een frisse blik te bekijken.
3
• Korte Inhoud • Technische kaart • In de pers • Voor je naar de film vertrekt…
3 3 4 4
Na de film: eerste reacties Regisseur, producent & scenarist Het verhaal
6 7 9
De personages
13
• Van stad naar platteland 9 • Werkelijkheid versus fantasie 17 • Kalli • Ellen • Maria en Tomas • De geest
IJsland
13 15 18 19
21
• Het gure land 21 • De warmbloedige bewoners 23
jekino EDUCATIE
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
Doelgroep No Network: vanaf 10 jaar
Beeldtaal: Green screen Beeldtaal: Filmen in sneeuw en ijs Beeldtaal: Dieren in de spotlights Lesbrief voor de leerlingen
25 29 31 33
Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling! Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn!
Feedback! We horen graag je reactie op de film, de bespreking en lesmap. Surf naar www.lesseninhetdonker.be om een evaluatiefiche in te vullen. Ook de leerlingen kunnen hun reactie kwijt op de pagina van de film die ze zagen. Ga je de film bekijken tijdens Filmfestival Open Doek, dan kan je je mening kwijt op het kaartje dat je krijgt na de voorstelling. Alvast bedankt!
1
2
Filmfiche FIGHTER Korte inhoud Kerstmis doorbrengen bij zijn vader in een afgelegen bergstreek, in het gezelschap van zijn gehaatte stiefzus Ellen... Kalli kijkt er niet naar uit! Het lijkt hier wel het einde van de wereld; zelfs zijn gsm heeft hier geen ontvangst. Wanneer Ellens pesterijen hem teveel worden, vlucht hij het huis uit. Met noodweer op komst beseft Kalli niet wat hem boven het hoofd hangt: behalve de woeste natuurelementen wacht hem ook een ‘bovennatuurlijke’ dreiging wanneer hij oog in oog komt te staan met een akelige spookverschijning... Avonturenfilm in een indrukwekkend decor van sneeuw en ijs
Technische kaart NO NETWORK Originele titel: DUGGHOLUFÓLKID Regisseur: Ari Kristinsson Scenario: Ari Kristinsson Producent: Ari Kristinsson, Margrét Maria Pálsdóttir en Richard Welnowsky Productie: Taka Film Production Camera: Kjell Vassdal Muziek: Øistein Boassen Montage: Elísabet Rónaldsdóttir IJsland 2007, 82 min. Originele versie met Nederlandstalige ondertitels Distributie: Jekino Site: www.jekino.be/nonetwork Met o.a. Bergthór Thorvaldsson (Kalli), Thórdis Hulda Árnadóttir (Ellen), Árni Beinteinn Árnason (Geest), Brynhildur Gudjónsdóttir (Moeder), Erlendur Eiríksson (Vader) en Margrét Vilhjálmsdóttir (Stiefmoeder).
3
Filmprijzen NO NETWORK werd talrijke malen bekroond op internationale kinderfilmfestivals, o.a. in Toronto (Canada, Golden Sprocket Award), Zlin (Tjechië, Golden Apple Publieksprijs), Kristiansand (Noorwegen, CIFEJ Award), Stockholm (Zweden), Warschau (Polen), Lübeck (Duitsland) en op het International Children’s TV & Film Festival in Taiwan.
In de pers De geheimzinnigheid en ondoorgrondelijkheid maakt IJsland bij uitstek geschikt als decor voor een spannend verhaal. Ari Kristinsson maakt optimaal gebruik van de geheimzinnige sfeer van de IJslandse hooglanden in NO NETWORK. www.movie2movie.nl NO NETWORK is a heart-warming, family adventure with a hint of the supernatural and a great story at its centre. Justin Johnson , http://www.bfi.org.uk Echt meeslepend of spannend is deze kinderfilm niet, ook al speelt hij zich grotendeels af tijdens een sneeuwstorm in een afgelegen hoeve. Maar regisseur Kristinsson laat zien dat hij een picturaal oog heeft voor de ondergesneeuwde natuurpracht van het noordelijke eiland. Luc Joris in De Morgen NO NETWORK biedt een mix van griezel, avontuur en IJslandse mythologie in een overweldigend landschap. Sneeuw en ijs drukken op weergaloze wijze hun stempel op de film, zodat ook niet-fans van het spookthriller-genre van NO NETWORK zullen genieten. Een klassiek staaltje suspens voor jonge kijkers, met goede vertolkingen, een betoverend mooi decor en de moed en angst van twee eenzame kinderen. Generiek 96, december 2008
Vóór je naar de film vertrekt… NO NETWORK speelt zich af in Ijsland, een grillig eiland dat zijn naam niet heeft gestolen. Tussen vulkanen en geisers liggen er wijd uitgestrekte sneeuwvlaktes, met gletsjers en grotten. Een omgeving die tot de verbeelding spreekt. Daarom doen er in IJsland al eeuwenlang mysterieuze verhalen de ronde over vreemde fenomenen. Ook NO NET-
4
WORK is op zo’n IJslandse legende gebaseerd. De film vertelt over twee kinderen die verdwalen in een sneeuwstorm. Ze krijgen te maken met een verlaten huis, een wilde ijsbeer, een aan snoep verslaafde hond, maar ook met een spookverschijning uit het verleden. Dat maakt NO NETWORK op sommige momenten best wel griezelig. In sommige landen moest je minstens 7 jaar oud zijn om de film te bekijken. Het koude weer zorgde ook bij de filmmakers voor problemen. Ofwel was het écht ijskoud, en liep de hele filmploeg verkleumd rond. Ofwel was het niet koud genoeg en moest er gezorgd worden voor nepsneeuw. Wie in IJsland geboren is, leert altijd rekening te houden met de grillen van de natuur, ook als je een film maakt. Net zoals de kinderen in de film: Ellen kent de gevaren van het grillige weer, ze weet dat de koud levensgevaarlijke kan zijn en ze kent de truuks om zich er tegen te wapenen. Bijvoorbeeld: het bouwen van een sneeuwhut om je te beschermen. Zullen Ellen en Kalli het geheim van de Duggholekloof achterhalen? Zien ze hun ouders ooit nog terug? En blijft Kalli zijn hele leven chicken nuggets eten? Veel plezier met een spannende film in een oogverblindend sneeuwdecor!
Na de film: Eerste reacties Vlak na de vertoning wil het publiek vaak z’n eerste indrukken kwijt; men heeft nood aan een ontladingsmoment. Het is niet aangewezen om veel dieper in te gaan op de bedenkingen van het publiek, maar je moet hen wel de kans geven om ‘stoom af te laten’. Daarbij kunnen enkele eenvoudige vragen helpen:
• Kan je het verhaal samenvatten in 5 zinnen? (Enkel de hoofdlijnen behouden.)
• Hoe zou je de film omschrijven? Welke woorden vind je toepasselijk: spannend / flauw / meeslepend / langdradig / origineel / eng / ontroerend / serieus / opwindend / ….?
• Welk beeld / welke scène uit de film is je het meest bijgebeven? • Hebben de locatie (de plaats waar een film wordt opgenomen) en het decor indruk op jou gemaakt?
• Vond je dat deze film in klasverband vertoond kon worden? • Zou je deze film aanraden aan je vrienden? Aan je ouders? Aan wie wel / niet?
• Kon je meeleven met de hoofdpersonages? Vond je hun verhaal de moeite waard om verteld te worden?
• Vond je het een enge film? Ben je vaak geschrokken? Bij welke scène schrok je het meest?
• Liep het verhaal goed af? Vond je het een mooi einde?
5
6
Opdracht Zijn er leerlingen met een gsm? Kies per groepje van twee of drie een vraag uit de lijst. Denk even na, bespreek je antwoord en leg het besluit vast als een videoboodschap op een gsm. Je kan het resultaat aan de klas laten zien op je gsm of zelfs via de computer. Zijn er geen of niet genoeg gsm’s met opname-functie, dan kan je ook gebruik maken van een webcam, videocamera of digitaal fototoestel mét filmfunctie. De antwoorden moeten dus erg bondig zijn.
Foto 2
Regisseur, producent & scenarist Ari Kristinsson Ari Kristinsson maakt al films sinds 1980. Hij leerde alle onderdelen van het filmvak: hij was cameraman, schreef scenario’s (filmverhalen), regisseerde en produceerde (zorgen dat een film gemaakt kan worden en het nodige geld verzamelen). Met NO NETWORK regisseert hij zijn 3de speelfilm, na THE ADVENTURES OF PAPER PETER en STIKKFRI (of COUNT ME OUT). Hij was ook cameraman in de films voor volwassenen van Fridrik Thor Fridriksson, een vriend met wie hij vaak samenwerkt. Eén daarvan, CHLDREN OF NATURE, werd ooit genomineerd voor een Oscar.
Ari Kristinsson over zijn familiebedrijf: ‘Enkele jaren geleden werkte ik voor een grote productiemaatschappij, met té veel films en té grote budgetten. Dus richtte ik in de kelder van mijn huis een eigen bedrijf op. In sommige families worden kinderen grootgebracht in het boerenbedrijf en werken ze mee op de boerderij. In ons gezin groeiden de kinderen op in het filmbedrijf en kregen daarin hun eigen taak. Mijn dochter acteerde op jonge leeftijd in enkele kortfilms en speelde de hoofdrol in mijn film STIKKFRI. In NO NETWORK werkten mijn dochter en mijn zoon mee in de productie en mijn vrouw deed de kostuums.’
7
8
Het verhaal Het verhaal van NO NETWORK is opgehangen aan enkele opvallende tegenstellingen en contrasten.
ruimteoorlog op Kalli’s computer. Hij bewijst onmiddellijk zijn handigheid door een of andere pest-site (nerd van het jaar) te kraken. De beide werelden gevat in één scène – de toon is gezet.
Van stad naar platteland Kalli is opgegroeid bij zijn moeder in de grootstad Reykjavik. Wonen in een appartementje, chicken-nuggets met blauwe ketchup en vooral een gegarandeerde gsm-ontvangst zijn de basispeilers van zijn stedelijke leventje. Kalli’s vader leeft met zijn nieuwe gezin op het platteland. In de film maken de regenachtige stadswijken al snel plaats voor uitgestrekte besneeuwde berglandschappen. Het is een harde, bittere omgeving waar sneeuwstormen, kuddes wilde schapen en dichtgevroren wegen dagelijkse kost zijn. De cameraman weet deze indrukwekkende wildernis mooi in beeld te brengen. Maar niet enkele de landschappen wijzen de kijker op het contrast tussen het stads- en het plattelandsleven. Verse ongekuiste vis, de elektriciteit die uitvalt, Kalli’s onbezonnen wandeling, zijn onverschilligheid tegenover de prachtige omgeving, zijn pijnlijk gebarsten lippen bij het eerste contact met de kou,... Het zijn allemaal indicaties van een leven dat de stadsjongen volledig onbekend is. Hij is de gezant die vanuit de verre stad allerlei nieuwigheden introduceert. Maar zijn gedoe met moderne spitstechnologie lijkt misplaatst in deze witte wereld, waar ‘de strijd om te overleven’ nog in het dagelijks bestaan zit ingebakken. Kalli bezit een fortuin aan digitale schermpjes. Maar in Ísafjorður (waar hij enkel een tv ter beschikking heeft... als Ellen dat tenminste toestaat) moet zijn cyberbestaan plaats ruimen voor een nieuwe wereld: de ruwe natuur en het primitieve leven. En zelfs de modernste technologische snufjes zijn niet opgewassen tegen de simpele mededeling op zijn gsm: ‘geen bereik’.
9
Dat contrast zit al mooi verweven in de openingsscène van de film. Tijdens de generiek (wanneer de namen van alle medewerkers in beeld komen) zien we de geheimzinnige kloof, waar later de ontknoping van het verhaal op ons ligt te wachten. We weten niet precies waar we zijn of wat er aan de hand is, maar er gebeurt ‘iets’. Onze nieuwsgierigheid is gewekt. In één klap gaan we van het mysterieuze rijk der legenden naar een
Blauwe ketchup Blauwe ketchup… zou dat echt bestaan? Bergthora Aradottir (productiemanager van de film en dochter van regisseur Kristinsson): ‘Enkele jaren geleden was die te koop in de VS. De onze werd speciaal voor de film gemaakt. Na diverse experimenten verkregen we weliswaar een blauwe kleur, maar het goedje was niet te vreten! Ik weet zelfs niet of het eigenlijk wel eetbaar was. Daarom gebruikten we blauwe taartglazuur. Daar was Bergthor (= Kalli) erg over te spreken. Hij overleefde dagen lang op ‘blauwe ketchup’.’
10
Werkelijkheid versus fantasie
Vragen aan de leerlingen
De film combineert spannende elementen uit de realiteit (de dreiging van het helse weer) met elementen uit de mythische wereld van geesten en legenden (de spookverschijning). Zieners die in contact staan met de doden, de geest, het verhaal van Dugghole... allemaal fantasie-elementen die – het ene al abrupter dan het andere – het verhaal binnensluipen dankzij Ellen, die een grote voorliefde heeft voor alles wat ruikt naar mystiek en occultisme.
• •
Maar het is Kalli, die aanvankelijk niets moet weten van al dat spokengedoe (‘Word je bang van je eigen nonsens?’), die oog in oog komt te staan met een geest. Hij heeft geen andere keuze dan meegaan in de fantasiewereld.
•
Op sommige momenten vinden die beide werelden elkaar, bijvoorbeeld in de scène met de ijsbeer, waarin Kalli tegelijk door de natuurelementen en door bovennatuurlijke gevaren bedreigd wordt.
Bespreek in groepjes wat de belangrijkste momenten of wendingen waren in het verhaal. Welke waren de meest essentiële gebeurtenissen die definitief richting gaven aan het verhaal? Schrijf maximum 7 wendingen op. Bespreek de resultaten in de hele groep om uiteindelijk tot één schema te komen waar iedereen het mee eens is. Enkele voorbeelden van bruikbare antwoorden: • Mama stuurt hem op vakantie naar papa • Kalli loopt weg en Ellen gaat hem achterna • Ze vinden het huis • Kalli krijgt vertrouwen in het spook, dat hem een opdracht geeft • Ze geraken in de stad bij hun ouders
• •
Waarom wil Kalli niet op vakantie bij papa? Waarom is Kalli een echte stadsjongen? Er zijn een heleboel zaken die hem niet bevallen aan het plattelandsleven. Kan je er nog enkele herinneren? Herinner je nog de allereerste beelden waarmee de film begon? Wat kregen we te zien? Waarom kregen we die beelden te zien? Kalli hecht aanvankelijk geen geloof aan al die bovennatuurlijke verhalen. Waarom moet hij er op een bepaald moment toch in geloven? Kan je de legende uit de film navertellen?
Opdracht
Als extraatje kan je opzoek gaan naar stills (filmfoto’s) die deze wendingen het best illustreren. Je kan er een boel vinden op www.jekino.be/ nonetwork en op www.taka.is.
11
12
De personages Kalli Kalli’s ouders zijn gescheiden. Hij woont als enig kind bij zijn moeder in de stad. Kalli is een moederskindje; hij kan haar niet missen en is erg van moeder afhankelijk. De relatie met zijn vader Tomas is moeilijker omdat deze zo ver en afgelegen woont. Tomas heeft een nieuwe vriendin, Vigdis, die zwanger is. Bovendien wordt het contact met papa bemoeilijkt omdat Kalli telkens vreest dat z’n stiefzus Ellen de ontmoeting zal bederven.
‘Plasticman’ wordt held De ontwikkeling van Kalli’s personage heeft alles te maken met zijn inwijding in het plattelandsleven. Moeder beweert dat deze vakantie hem goed zal doen. Maar hij verzet zich tegen de confrontatie met het onbekende; hij blijft liever veilig onder moeders vleugels. Wanneer hij van het vliegtuig stapt, kijkt Kalli héél even op naar het weidse landschap rondom hem, maar richt dadelijk de blik weer op z’n gsmspelletje. Hij is kennelijk niet geboeid door de nieuwe omgeving. Zelfs zijn familie gunt hij nauwelijks een blik. In alles wat hij doet, komt Kalli naïef en onhandig over. Op zijn laptop verslaat hij draken en ruimteschepen maar in werkelijkheid durft hij nauwelijks alleen in het donker naar de wc. Een radicale ommezwaai vindt plaats wanneer Kalli het spook voor het eerst durft aanraken. Na alles wat hij meemaakte, steekt de held in hem plots de kop op, gesteund door zijn geringe geloof in geesten en bovennatuurlijke fenomenen. Samen met zijn angst verdwijnt ook zijn afkeer van dit verblijf in de bergen. Terwijl Kalli oorspronkelijk niets moest weten van een witte kerst bij papa, wil hij nu liefst van al de feestdagen doorbrengen bij zijn nieuwe familie in Ísafjorður. Ook mama mag meevieren. Een happy end.
Bergthor Thorvaldsson (Kalli) Kalli is een echte computernerd. Hij heeft een pc met twee schermen, een laptop, allerlei snufjes (een webcam, een dure gsm, een psp,...). Zijn koptelefoon is z’n onafscheidelijke gezel. Hij weet werkelijk alles van codes en verbindingen, hackt websites en bewerkt foto’s met Photoshop. Op school is hij een watje en wordt hij voortdurend gepest door een groep meisjes. Zijn reactie op de pesterijen (de website en het incident met het fietsslot) wordt verkeerd geïnterpreteerd door de schooldirecteur. Dat levert hem een schorsing op. Vanwege al dat getreiter trekt Kalli zich nog meer terug in zijn ‘digitale cocon’. Wanneer hij voor de kerstperiode uit logeren gaat bij z’n vader, moet hij het stellen zonder z’n vertrouwde schermpjes. Hij voelt zich verloren zonder zijn elektronische houvast en toont weinig interesse voor die nieuwe, onbegrijpelijke omgeving.
13
Bergthor: ‘Op school grapten ze dat ik precies leek op mijn persoFoto 6 nage Kalli. Maar zelf ben ik geen nerd.’ Hij deed mee aan de audities omdat hij geld wou verdienen voor een pocketbike. Bergthor: ‘Ik mocht van mijn ouders geen krantenronde doen. Dus probeerde ik het met een filmauditie. Intussen heb ik mijn motor gekocht. Ik ga er samen met papa mee racen.’ Maar hij moest wel hard werken voor zijn zuurverdiende centen. ‘We werkten soms wel 22 uur per dag. In vele landen mag dat niet, maar in IJsland tillen we daar niet zo zwaar aan.’
14
Ellen Ellen is Kalli’s stiefzus. Haar vader (die enkele jaren geleden overleed) was een ‘medium’ waardoor sommigen – en vooral Ellen zelf – denken dat zij ook helderziend is. Ze beweert contact te hebben met de doden en de toekomst te kunnen voorspellen, en met rollende ogen en veel pathos zet ze die bewering kracht bij. We zien haar aan het werk terwijl ze heel theatraal geesten oproept, omringd door flakkerende kaarsen.
Thordis Hulda Arnadottir (Ellen). ‘Ik lijk vreselijk hard op Ellen. Toen ik het scenario de eerste keer las, schrok ik enorm: dat leek ík wel! Ik ben minstens even giftig als Ellen. Ik vond het zalig om zo’n gemene rol te spelen.’ Bergthora Aradottir over de casting: ‘Op de auditie kwamen er 500 kinderen opdagen. Maar ik wist onmiddellijk dat zij de échte waren. Thordil kwam pas als 480ste aan de beurt. Op het moment dat ze binnenkwam, schoot ik wakker… ‘Dat is ze!”
Van haat naar broeder-zuster liefde
Ellen is erg gemeen en zelfs ronduit vijandig tegen haar stiefbroer. Ze laat geen kans onbenut om hem het bloed van onder de nagels te pesten. Ze vindt hem dom en onhandig. Zelf is ze aan het leven in de bergen gewend. Ze is erg ondernemend: ze gaat op reddingstocht, graaft een sneeuwhut en zorgt voor eten zodra ze onderdak hebben gevonden (eerst babyvoeding, later vis).
Het is voor Kalli en Ellen moeilijk om de nieuwe gezinssamenstelling te accepteren. De twee protagonisten kunnen elkaar niet uitstaan. Van bij de eerste maal dat Ellen ter sprake komt, beschrijft Kalli haar als ‘een heks’. Ellen windt er geen doekjes om en beledigt Kalli voortdurend. In haar ogen is hij een nietsnut en een nerd. Kalli doet moeite om toenadering te zoeken. Maar steeds botst hij op Ellens botte respons. Ze weigert zelfs zijn hand bij aankomst op de luchthaven. ‘Dit pakje is voor jullie.’ Zelfs in de meest penibele situaties blijft ze gif spuien, bijvoorbeeld in de sneeuwhut: ‘Wou je een pizza gaan kopen?’ Ze gedraagt zich tegenover Kalli veel schrikwekkender dan ze eigenlijk is (zie: de scène waarin ze de tv van zender verandert). Slechts heel soms valt ze even door de mand, o.a. wanneer de hond kiest voor Kalli’s kamer, of wanneer ze dreigt het lam te slachten. Vader en (stief)moeder proberen hen voorzichtig te verzoenen. Tevergeefs.
Net zoals vele landgenoten is ze geobsedeerd door regionale volkslegenden. Samen met Kalli zal ze zo’n mythe ontsluieren. Door samen vele gevaren te trotseren, leert ze ook de positieve kanten van haar stiefbroer ontdekken.
15
16
Het kantelmoment komt er wanneer Kalli en Ellen in hun zelfgemaakte hut schuilen voor de sneeuwstorm. Ze praten over de baby die hun familieband pijnlijk bevestigt. Wanneer Ellen zegt dat ze niet gekozen heeft voor een nieuwe papa, gaat er bij Kalli een lichtje op. Hij beseft dat ze in hetzelfde schuitje zitten. Blijkbaar vindt ze hem net zozeer als een indringer in haar leven, als zij in het zijne. Dat nieuwe inzicht werpt niet meteen vruchten af. Pas helemaal op het einde van de film sluit het tweetal vrede. Het nieuwe zusje krijgt nu alle aandacht, wat hun verbondenheid illustreert.
Maria en Tomas Maria is gescheiden van Kalli’s vader en woont nu met haar zoon in een flatje in Reykjavic. Ze is gek op haar enige kind en verwent hem, o.a. met allerlei lekkers: chicken nuggets en snoep in overvloed (en vooral geen vis!). Ze probeert een nieuw leven op te bouwen: ze werkt, studeert (ze zit volop in de examens) en droomt van een nieuwe auto. In volle examendrukte stuurt ze Kalli naar zijn vader. Hoewel… later wordt voorzichtig geïnsinueerd dat er nog een andere factor in het spel is, namelijk een nieuwe vriend.
Hoewel de film draait om een eeuwenoude legende, durft hij ook hedendaagse problemen aankaarten: de spanningen in een nieuw samengesteld gezin. De kinderen zijn niet blij met de situatie. De scheiding, een nieuwe papa voor Ellen en nu ook nog eens een baby in huis… Het is blijkbaar allemaal erg snel gegaan en het maakt Kalli en Ellen erg wrevelig. Geen wonder dat ze zich op elkaar afreageren.
Thordis Hulda Árnadóttir: ‘Ik vind acteren héérlijk. Zelfs wanneer ik niet moest spelen, wou ik op de set rondhangen. Later wil ik actrice worden of kledingontwerpster, net zoals mijn moeder. Maar eerst wil ik de wereld zien!’ Bergthor Thorvaldsson: ‘Ik wil tandarts worden en in Amerika gaan wonen.’ Thordis: ‘Ach… jij bent een nerd!’ (Uit een interview in Generiek)
Tomas woont met z’n nieuwe vrouw Vigdis en haar dochter Ellen in het bergachtige Ísafjorður (in het noordwesten van IJsland). Hun afgelegen huis ligt op enkele kilometers van de stad. Tomas heeft nog steeds een goede band met Maria. Hij doet zijn best om zijn zoon een fijne vakantie te bezorgen, al is dat niet makkelijk. Ondanks de aanwezigheid van volwassen personages, lossen de kinderen in NO NETWORK zélf hun problemen op. Gedurende de hele ontwikkeling van het verhaal staan zij er alleen voor. Pas wanneer alles achter de rug is, maken de volwassenen hun opwachting.
17
18
De geest Het meest verrassende personage in de film is Larus, de geest van een jongen die 200 jaar geleden stierf maar geen rust kan vinden. Hij wordt geïntroduceerd wanneer Ellen vertelt over een geest die met haar vader in contact trad. ‘Hij was een echte griezel.’ Maar het is Kalli die hem in ‘levende lijve’ ontmoet. Larus woonde op de plek waar het duo is gestrand: ‘Ze zeggen dat hij hier nog rondspookt om de mensen schrik aan te jagen.’ • De eerste nacht verschijnt hij om Kalli’s gsm plagerig in een glas water te droppen. • Bij het tweede contact (terwijl de beer door het huis dwaalt) begint Larus te praten. Hij spreekt met een afschuwelijk stemgeluid, een gedempt, hees geschreeuw. Hij is kwaad omdat Ellen hem vals beschuldigt, en Kalli moet hem helpen om zijn naam te zuiveren. • De 3de maal verschijnt hij terwijl Kalli op de wc zit. Hij voelt zich bedrogen en is nu echt razend. ‘Niemand komt hier levend vandaan.’ Die nacht overwint Kalli zijn angst voor de spookverschijning: hij wandelt er dwars doorheen. ‘Je kan me niks meer doen, want ik ben niet langer bang van jou.’ Ze sluiten een deal. En Kalli blijft trouw aan zijn belofte: door de naam van de jongen te zuiveren en zijn gebeente te begraven, kan de geest eindelijk rust vinden. In ruil zorgt Larus dat de kinderen gered worden. De scènes met de geest jagen de kijker behoorlijk de stuipen op het lijf. En dat was ook de bedoeling. Bergthora Aradottir: ‘We wilden die scènes zo eng mogelijk maken. We hadden geen zin om in te binden om aan het jongste publiek tegemoet te komen. De film kreeg in IJsland een 7+ quotering. Op de premiere zaten er 4 à 5-jarigen in het publiek, maar die renden huilend de zaal uit.’
• Waarom wordt Kalli gepest? Is hij echt een nerd? Is dat een reden om hem te pesten?
• Werd Kalli terecht geschorst? Wat zou je doen als jij de directeur van de school was?
• Beschrijf Kalli’s relatie met zijn moeder. En met zijn vader. • Hoe weet je dat Kalli door z’n moeder verwend wordt? Weet je nog wat Kalli graag at? En wat hij vooral niet wilde eten?
• Welke computergadgets en technologie heeft Kalli zoal ter beschikking?
• Hoe zie je dat Kalli niet geïnteresseerd is in zijn nieuwe omgeving? • Wanneer toont Kalli voor het eerst zijn dapperheid? Heeft dat ook gevolgen voor de manier waarop hij tegen z’n verblijf bij papa aankijkt?
• Denk je dat Ellen echt helderziend is? Waarom (niet)? • Wat is een ‘medium’? • Ellen is heel inventief als het erop aankomt om Kalli het leven zuur te maken. Wat doet ze zoal om hem te pesten?
• Heb je zelf een broer / zus / stiefbroer / stiefzus? Bevalt je dat? • • • •
Doe jij dingen om hem / haar het leven zuur te maken? Praten jullie ooit over gezinssituatie? Zou je een stiefzus zoals Ellen willen? Zou je haar de baas kunnen? Waarom is de relatie tussen Kalli en Ellen zo slecht? Ligt het enkel aan hun verschillende karakters? Of is er meer aan de hand? Waar / wanneer ontdekken ze dat? Ellen beweert: “Je mama zal zo blij zijn dat ze van jou verlost is. Zeker nu met haar nieuwe vriendje.” Waarom zegt ze dat? Wat bedoelt ze daarmee? Zijn er momenten waarop je ziet dat Ellen niet geheel onaantastbaar is? Wanneer?
• Wie is die geest en waar komt hij vandaan? Hoe kan Kalli hem rust schenken?
• Herinner je nog alle ontmoetingen met de geest? Wanneer kreeg
Vragen aan de leerlingen • Beschrijf de situatie van het nieuwe samengestelde gezin in en-
19
kele woorden. Wie is wie?
• •
Kalli hem voor het eerst te zien? Welke ontmoeting vond je het meest angstaanjagend? Hoe evolueert de relatie tussen Kalli en de geest doorheen de film? Vond je NO NETWORK griezelig? Mag je zulke spookverhalen aan kinderen laten zien? Vanaf welke leeftijd kan dat volgens jou?
• Als jij mocht acteren in de film, welke rol zou je dan het liefste spelen?
20
IJsland Het gure land IJsland is een eiland op de grens van de Atlantische oceaan en de Noordelijke IJszee. Het is het meest westelijke gebied van Europa. Het land is eigenlijk een deel van de Midden-Atlantische rug, een onderzeese bergketen die ontstond door opstuwend magma uit vulkanen. De hoogste toppen van deze vulkanen komen boven de waterspiegel uit en vormen het land. Er zijn nog altijd regelmatig aardbevingen en vulkaanuitbarstingen in IJsland. Doordat er steeds magma blijft boven komen, wordt het land zelfs langzaam groter. Door deze unieke geologische situatie zijn er ook nog heel wat actieve geisers en heetwaterbronnen.
IJsberen leven er niet, hoewel er al wel enkele malen een beer werd gesignaleerd. De dieren spoelden vanuit Groenland aan op drijvende ijsschotsen en kwamen uitgehongerd in IJsland aan land. Om de mensen te beschermen wordt zo’n dier meteen doodgeschoten. Alle diersoorten die er leven, behalve de poolvos, werden door de mensen ingevoerd.
Opdracht Zoek IJsland op in een atlas. Kan je Ísafjorður en hoofdstad Reykjavik terugvinden? Ondanks al die vulkanische hitte is IJland een erg koud land. Het grootste deel bestaat uit bergen waarvan vele met gletsjers zijn bedekt. Bossen vind je er niet; het kille klimaat laat enkel lage begroeiing toe. In de winter zijn de meeste wegen niet te berijden door al het ijs! In NO NETWORK toont papa het pakijs op de Sugandafjord. Hij legt uit dat deze stukken ijs gevormd worden in het nog noordelijkere Groenland. Sommige drijven door de stroming weg over zee en spoelen aan in de IJslandse fjorden, de steile inhammen in de bergachtige kust. Deze fjorden verknippen de hele kustlijn van het eiland.
21
Bereid in kleine groepjes een korte voordracht voor. Als thema kies je één van de fantastische natuurfenomenen die in IJsland voorkomen. In de tekst hierboven staan er enkele onderlijnd (er zijn er nog veel meer). Je legt je medeleerlingen uit hoe dit verschijnsel tot stand komt, waar het voorkomt,... Geef ook wat weetjes of verhalen, als je die vinden kan. Probeer je voorstelling visueel te ondersteunen met foto’s, een filmpje, een bordtekening,… Andere mogelijke verschijnselen zijn bijvoorbeeld: noorderlicht (dat je in de film te zien krijgt, zonder dat er verder aandacht aan wordt besteed), baai, vallei, waterval, spoelzandvlakte, plateaugebergte. Op het internet vind je vooral deskundige informatie dus het is aangewezen om ook eens in de bibliotheek binnen te wippen.
22
De warmbloedige bewoners
Over de legende van Dugghole
De afstanden in IJsland zijn enorm en moeilijk te overbruggen. Kalli neemt een vliegtuig om van de ene kant van het land naar de andere te reizen. In het binnenland is het bijna onmogelijk om te leven. Het dichtstbevolkte gebied ligt aan de zuidwestkust rond de hoofdstad Reykjavik. In totaal telt IJsland 304.000 inwoners. Het veel kleinere België heeft een bevolking van 10.700.000 mensen; dat is meer dan dertig keer zoveel! IJsland is dus extreem dun bevolkt. Dat zie je ook in de film! Het merendeel van de IJslanders stamt af van de Vikingen; sommigen ook van ingevoerde Ierse slaven.
Ari Kristinsson: ‘Het echte verhaal speelde zich zo’n 200 jaar geleden af in het plaatsje Dugghole, een dorp aan de voet van een berg. Tussen het dorp en de berg lag een kreek. Op kerstavond was het de gewoonte om met lantaarns een wandeling te maken over de berg. Toen 18 inwoners de dichtgevroren kreek overstaken, brak het ijs en allen belandden in het water. Door de vrieskou sloot het ijs zich snel en bleef er van de wandelaars geen spoor achter. Hun verdwijning was een groot mysterie. Pas jaren later, toen het water in de kreek tijdens een droge zomer heel laag stond, kwam de ware toedracht aan het licht.’
Ondanks die ruwe omstandigheden is het zeker geen primitief land. IJsland kende lange tijd misschien wel de hoogste graad van digitalisering; de technologie en elektronica stonden er op een heel hoog peil. De IJslanders hadden geleerd om zich te wapenen tegen allerlei problemen en de technologie gebruikten ze om het zware leven wat makkelijker te maken. Door de lage bevolkingsdichtheid en het barre klimaat is de eenzaamheid er groot. Afgezonderd en omringd door extreme natuur krijgen alle bewegingen en geluiden een andere dimensie die de fantasie prikkelt. Zo ga je makkelijk geesten en spoken zien. Daarom circuleren er een heleboel legenden, zoals degene die in NO NETWORK verfilmd werd.
Legende Zoek op in een woordenboek of encyclopedie wat een legende is. Kan je het uitleggen aan je klasgenoten? Circuleren er in België ook legenden? Kan je er één vertellen aan je klasgenoten? Zoek een legende op die plaatsvond in jouw streek. Kijk eventueel eens op www.stedeninfo.be. Ken je beroemde figuren uit legenden? Begrijp je waar het woord ‘legendarisch’ vandaan komt?
Foto 10
In IJsland krijgen de kinderen geen gewone familienaam. Hun achternaam is niet dezelfde als die van papa of mama, maar wel een ‘patroniem’. Dit is de voornaam van de vader (meestal) of de moeder, met aan het einde son (zoon) of dóttir (dochter) toegevoegd. De zoon van Thorvald zal dus Thorvaldsson heten en de dochter van Árni wordt Árnadóttir genoemd. Kijk eens naar lijst van medewerkers aan deze film. Hoe zouden hun vaders heten? Hoe zou jij heten als je in IJsland geboren was?
23
24
Beeldtaal: Green Screen De film is behoorlijk griezelig. De bloeddorstige ijsbeer en de geest bezorgen je kippenvel. Maar hoe worden deze figuren gecreëerd? De ijsbeer is duidelijk geen mannetje in een berenpak. Maar als het een echte beer is… waar zit dan de berentemmer? Voor deze opnames maakte de regisseur gebruik van een green screen (groen scherm). De acteurs worden voor een groot groen scherm gezet in plaats van in een echt decor. Op de opnames zie je dan een effen groene achtergrond met de spelers op de voorgrond. Met de computer kan dit groene decor weg gefilterd worden en vervangen door andere beelden, bijvoorbeeld een sneeuwlandschap of een gezellige huiskamer. Op die manier lijkt het alsof mensen, dieren of objecten zich ergens bevinden waar ze in werkelijkheid nooit zijn geweest.
In de scène met de ijsbeer in het huis werden zowel de acteurs als de ijsbeer digitaal aan het decor toegevoegd. Er moesten dus drie verschillende opnames gemaakt worden. Eerst werd de woonkamer gefilmd die op dat moment volledig leeg was. Dan werden, op een andere locatie, de opnames met de ijsbeer gemaakt voor een green screen. En als laatste werden de acteurs gefilmd die ook voor een green screen speelden. Tenslotte werden de beelden samengevoegd. De acteurs en de ijsbeer werden digitaal uit het green screen-opnames geplukt en op de beelden van het lege huis geplakt.
Omdat je met twee samengevoegde beelden werkt, kan je ze op de computer afzonderlijk bewerken. Om het doorschijnende geest-effect op te wekken, moest acteur Árni Beinteinn Árnason zijn rol voor een green screen spelen. Achteraf werd hij transparant en met een mistig effect op de opname van een lege slaapkamer/wc/grot geplakt. Intussen moest Kalli bij zijn opnames gewoon ‘tegen de muren’ praten – er stond in werkelijkheid niemand voor hem.
25
Ari Kristinsson vertelt over de opnames met de beer: ‘De scènes met de ijsbeer draaiden we in Groot-Brittannië in een voormalige winterresidentie voor circuslui. Het was – en is nog steeds – een ‘vrijzone’: je hebt er geen vergunning nodig voor het houden van vreemde diersoorten. Filmcrews komen er om te werken met dieren. Ook de ijsbeer groeide op in een circus. Achter z’n kooi waren green screens aangebracht. Wij stonden buiten de kooi en de camera hing aan een hengel over de tralies. Maar het dier gehoorzaamde niet. Hij was opgeleid om op zo’n zitje te kruipen en steeds opnieuw sjokte hij daarheen. Ik stond daar met m’n shotlist van 22 opnames per dag en de eerste dag hadden we geen enkele bruikbare scène. We waren radeloos. Tot we beseften dat je zo’n wild dier onmogelijk je wil kan opleggen. Dus lieten we de beer z’n zin doen en verplaatsen wij ons met de camera’s. Vanaf toen liep alles vrij vlot.’
26
Stel nu dat de ijsbeer in de film een groene hoed moest ophebben, dan kon men dezelfde techniek toepassen maar dan met een blue screen (blauw scherm). Men kiest voor de kleuren blauw en groen omdat deze het minst lijken op de menselijke huidskleur.
Opdracht Maak een foto van iemand voor een effen achtergrond (een doek, een muur, een schoolbord,…). Zorg dat de lichtinval op heel de achtergrond gelijk is en dat er geen schaduw op valt. Verander met Photoshop of Illustrator het decor. Probeer ook eens twee mensen uit twee verschillende foto’s samen op één decor te zetten waardoor het lijkt alsof ze met elkaar praten, mekaar een hand geven, samen acrobatische toeren uithalen,... Photoshop en Illustrator zijn professionele computerprogramma’s die gebruikt worden voor digitale beeldbewerking. Ben je niet in bezit van deze software dan kan je gratis The GIMP downloaden op www.gimp. org. Het zijn behoorlijk ingewikkelde programma’s. Als je er niet mee vertrouwd bent, haal je er best een vriend of collega bij die er al eerder mee werkte.
In sommige kinderprogramma’s worden poppen door mensen in beweging gebracht. Deze mensen dragen een pak dat dezelfde kleur heeft als de achtergrond. Zo kunnen ze bij de beeldbewerking samen met het groene scherm uit het beeld gefilterd worden. En lijkt het alsof het figuurtje uit zichzelf beweegt. De foto werd getrokken op de set van ‘Lazy Town’. Ook in het programma ‘Bumba’ wordt dezelfde techniek toegepast. Op www. youtube.com vind je een filmpje waarin je kan zien hoe ze bij het maken van ‘Bumba’ tewerk gingen (“the making of bumba”).
27
28
Beeldtaal: Filmen in sneeuw en ijs Het weer drukt heel stevig z’n stempel op NO NETWORK. De taferelen die het meest imponeren zijn niet de ontmoetingen met geesten en ijsberen, maar wel: de jagende sneeuw, Kalli die zich een weg door de storm worstelt, de kinderen in hun ondergrondse iglo,... Productiemanager Bergthora Aradottir: ‘Het was winter en onze planning was geheel afhankelijk van de weersomstandigheden. Elke dag beslisten we op basis van de vooruitzichten welke scènes we zouden draaien. We hadden een weather crew die de juiste omstandigheden moest creëren. Behalve echte sneeuw gebruikten ze vooral aardappelmeel. En wanneer er bijvoorbeeld voetsporen zichtbaar waren in de sneeuw, werden die later digitaal uitgewist.’ Voor films waarin het weer een belangrijke rol speelt – zoals NO NETWORK – is er een speciale weather crew aan het werk om de juiste weersomstandigheden na te bootsen. Bij de opnames in de stad waren die alvast druk in de weer met ‘regen maken’, bijvoorbeeld in de scène waarin Kalli met mama in de auto stapt. De crew spuit water in de lucht dat naar beneden valt in een wilde stortvloed (aandachtige toeschouwers kunnen soms opmerken dat de regen enkel op de voorgrond valt, terwijl op de achtergrond de plassen rimpelloos blijven). Soms worden er op de set ook buizen met gaatjes opgehangen, waar voortdurend water door stroomt. Zo krijg je een gelijkaardig effect.
29
Sneeuwvlagen kunnen nagebootst worden met de hulp van een sneeuwkanon. Deze machines worden ook gebruikt op skipistes en produceren echte sneeuw. Stuifsneeuw bekom je door aardappelmeel of een gelijkaardig poeder in het rond te strooien. Het is natuurlijk handiger en goedkoper om gebruik te maken van échte sneeuw. Voor NO NETWORK was er aan sneeuw geen gebrek, maar dan moest men er wel de ongemakken bijnemen... Thordis Hulda Árnadóttir: ‘Ik heb de koudste dag van m’n leven meegemaakt. Mijn handen en voeten werden opgewarmd met zakjes hete kersenpitten en toch bevroren ze voortdurend. Net die dag had ik mijn moeilijkste scène. Ik kan wel skieën, maar wandelen met sneeuwschoenen lukt me niet. Ik lag meer op de grond dan ik overeind stond. Mijn kleren waren zodanig bevroren dat ik ze stijf rechtop in de sneeuw kon zetten.’ Als er regen en sneeuw in het spel zijn, neem je bovendien best wat paraplu’s mee om het dure filmmateriaal te beschermen! Opnemen in de sneeuw brengt – net zoals bijvoorbeeld in de woestijn – altijd het extra probleem dat je voetsporen nalaat. Voor een scène in een ‘ongerepte sneeuwvlakte’ moet je dus ofwel de camera bij elke opname een eindje opschuiven, ofwel de gemaakte sporen achteraf op het beeld met de computer wegwerken.
30
Beeldtaal: Dieren in de spotlights
Foto 16
Een film opnemen met levende dieren is niet makkelijk. Ze lopen in de weg, doen tijdens de opnamen hun eigen zin en zijn compleet onvoorspelbaar. Maar een beetje spitsvondigheid helpt natuurlijk altijd... Ari Kristinsson: ‘We hadden één lammetje nodig voor de binnen- en één voor de buitenopnames. Maar de landbouwwet verbiedt het transport van lammeren van het ene deel van het land naar het andere. We moesten dus twee lookalikes vinden in twee verschillende delen van IJsland. Bovendien wilden we draaien in december. “Onmogelijk,” werd me gezegd. Lammetjes worden in IJsland in mei geboren; in december zijn ze groot. Maar we redeneerden: het gaat om voortplanting, om seks… dan vind je altijd wel iemand met afwijkende gewoontes. Ook bij schapen! En inderdaad: we plaatsen een advertentie in de krant, kregen 250 antwoorden binnen en zochten er twee uit. Het ‘binnen-lam’ was opgegroeid met een hond die ze als haar moeder beschouwde. Ze vond het geen probleem om met de hond in een mandje te slapen; dat deed ze immers altijd. Het andere lam was een moederskindje. Als we haar in beweging wilden krijgen, moesten we enkel de moeder verplaatsen. Op een nacht in een sneeuwstorm ging mama er vandoor en holde de berg af. Paniek op de set; zonder de moeder waren we nergens. Maar halverwege de helling stond ze stil… ze besefte dat ze haar jong had achtergelaten. Ze maakte rechtsomkeer en holde terug naar de set.’
Bergthor Thorvaldsson: ‘Mijn moeilijkste scène was toen ik dat lammetje moest vangen. Het beest rende steeds weg en ik moest er op die gladde sneeuw telkens achteraan. Tot de producer zei: ‘Beeld je in dat het een geldzak op pootjes is.’ Toen had ik hem dadelijk te pakken.’
Bergthora Aradottir: ‘We werkten met een echte ijsbeer. Het beest heette Sara, was 20 jaar oud en extreem slecht gehumeurd omdat we haar wakker maakten tijdens haar winterslaap. Ze beet en gromde naar de trainer. De opnames werden later digitaal toegevoegd.’ Bergthor Thorvaldsson: ‘Intussen moesten wij acteren voor een green screen met een man in berenpak als tegenspeler. Dat was handig om je in te leven, want hij zag er behoorlijk echt en eng uit.’
Foto 17
Vragen aan de leerlingen • Je kreeg allerlei verschillende weersomstandigheden te zien in
31
• • •
NO NETWORK. Weet je nog welke? In de stad en later bij papa in de bergen... Welke dieren kreeg je zoal te zien in NO NETWORK? Hoe loopt het verhaal af voor het lammetje? Enig idee hoe een ijsbeer in IJsland terecht komt?
32
Lesbrief voor de leerlingen
‘We wilden die scènes zo eng mogelijk maken. We hadden geen zin om in te binden om aan het jongste publiek tegemoet te komen. De film kreeg in IJsland een 7+ quotering.’ Het weer drukt heel stevig z’n stempel op NO NETWORK. De meest indrukwekkende scènes zijn niet de ontmoetingen met geesten en ijsberen, maar wel: de jagende sneeuw, Kalli die door de storm worstelt, de verkleumde kinderen in hun ondergrondse iglo,...
Kerstmis doorbrengen bij zijn vader in een afgelegen bergstreek, in het gezelschap van zijn gehaatte stiefzus Ellen... Kalli kijkt er niet naar uit! Het lijkt hier wel het einde van de wereld; er is zelfs geen gsm ontvangst. Wanneer Ellens pesterijen hem teveel worden, vlucht hij het huis uit. Met noodweer op komst beseft Kalli niet wat hem boven het hoofd hangt: behalve de woeste natuurelementen wacht hem ook een ‘bovennatuurlijke’ dreiging wanneer hij oog in oog komt te staan met een akelige spookverschijning... Avonturenfilm in een indrukwekkend decor van sneeuw en ijs.
Verse ongekuiste vis, de elektriciteit die uitvalt, Kalli’s onbezonnen wandeling in de storm, zijn onverschilligheid tegenover de prachtige omgeving... de stadsjongen weet helemaal niks af van het leven in de barre natuur. De modernste snufjes die hij meebrengt vanuit de stad lijken misplaatst in deze witte wereld waar ‘de strijd om te overleven’ in het dagelijks bestaan zit ingebakken.
Op de website www.taka.is , kan je de trailer bekijken, snuisteren in de screenshots of een mailtje sturen naar regisseur Ari Kristinsson. Het is wel volledig in het IJslands! Kijk ook eens op de Belgische site www.jekino.be/nonetwork.
Sneeuwvlagen kunnen nagebootst worden met behulp van een sneeuwkanon. Deze machines worden ook gebruikt op skipistes en produceren echte sneeuw. Stuifsneeuw bekom je door aardappelmeel in het rond te strooien. Maar het is natuurlijk handiger om gebruik te maken van échte sneeuw. Voor NO NETWORK was er aan sneeuw op de set geen gebrek. De acteurs moesten vaak werken in ijzige koude.
‘We werkten met een echte ijsbeer. Het beest heette Sara, was 20 jaar oud en extreem slecht gehumeurd omdat we haar wakker maakten tijdens haar winterslaap. Ze beet en gromde naar de trainer. De opnames werden later digitaal toegevoegd.’
