Niet lezen maar beleven. Is de presentatie van het nieuws in kranten sensationeler geworden?

Niet lezen maar beleven. Is de presentatie van het nieuws in kranten sensationeler geworden?

Masterscriptie Scriptiebegeleider: Dr. N.M. Stukker Tweede beoordelaar: F. Harbers Communicatie- en Informatiewetenschappen Rijksuniversiteit Groningen Hanne Steenhuis S 1895761 Eikenlaan 262 9741 EW Groningen [email protected]

Samenvatting

In het veranderende medialandschap moet de gedrukte pers mogelijkheden vinden om naast alle concurrentie te kunnen voortbestaan. Mede door de opkomst van het internet, die het constant ‘checken’ van nieuws mogelijk maakt (op elk moment en elke locatie), en de opkomst van nieuwe media worden deze veranderingen in gang gezet. De pers maakt veranderingen door op het gebied van nieuwsaanbod, nieuwsgebruik en nieuwspresentatie. Op het niveau van nieuwspresentatie zou de pers steeds sensationeler het nieuws weergeven. Het zou hierbij niet alleen gaan om een verschuiving in de behandelde onderwerpen (Esser, 1999: 293), maar ook om een verschuiving in het taalgebruik (Hauttekeete, 2005: 144). Hiernaast heerst de vraag in hoeverre de traditionele journalistieke kwaliteit, waarin de focus ligt op objectieve en neutrale berichtgeving, naast deze veranderingen gehandhaafd kan blijven. In dit onderzoek is daarom gekeken in hoeverre de presentatie van het nieuws in Nederlandse kranten een verandering doormaakt die aansluit bij het idee dat de kranten sensationeler zijn gaan schrijven. Het onderzoek richt zich op de presentatie van het nieuws in drie Nederlandse kranten: NRC Handelsblad, de Volkskrant en de Telegraaf. Aan de hand van een analyse van nieuwsberichten en nieuwsverhalen uit deze kranten uit de twee periodes 1995-2000 en 2008-2013, is gekeken in hoeverre er werkelijk sprake is van een sensationelere weergave van het nieuws. Om ‘sensatie’ te meten is er gewerkt met drie elementen: Beleving, emotie en afstand. Door middel van de variabelen presens historicum, stance, connotatie en spraaken gedachtepresentatie is het sensatieniveau van de berichtgeving bepaald. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat er geen eenduidig antwoord is te geven op de onderzoeksvraag. Sensatie waarover wordt gesproken, is in dit onderzoek complexer gebleken dan vooraf aangenomen. Waar er op sommige punten sprake lijkt te zijn van een sensationelere weergave van het nieuws, is er op andere punten geen verandering te herkennen, of zelfs sprake van een omgekeerd effect. Zo blijkt aan de hand van de spraaken gedachte variabele dat de Telegraaf het nieuws neutraler is gaan neerzetten, daar waar de Volkskrant en NRC Handelsblad een stijging laat zien in het sensationele karakter. Echter laten andere variabelen weer andere patronen zien en zijn de ontwikkelingen verschillend per krant, genre en periode. In het onderzoeksverslag is te lezen waar deze ontwikkelingen zich precies voordoen. 2 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Inhoudsopgave

1.

Inleiding

blz. 4

2.

Theoretisch kader

blz. 8

2.1 Veranderingen van het medialandschap………………………………………………………. blz. 8 2.1.1 Veranderingen in nieuwsaanbod …………………………………………….……. blz. 8 2.1.2 Veranderingen in nieuwsgebruik …………………………………………………… blz. 9 2.2 verandering in nieuwspresentatie …………………………………………………… …….…… blz. 10 2.2.1 Tabloidisering …………………………………………………………………………. blz. 10 2.2.2 Sensationeel taalgebruik …………………………………………………………….… blz. 11 2.2.3 Relevant eerder gedaan onderzoek ………………………………………………. blz. 13 2.2.4 Sensatie-elementen en kwaliteit……………………………………………………. blz. 15 2.3 Journalistieke kwaliteit in het veranderend medialandschap…………… …………. blz. 17

3.

Centrale vraag

blz. 20

4.

Methode

blz. 21

4.1 Materiaal en gegevens………………………………………………………………………………….. blz. 21 4.2 Opzet/design………………………………………………………………………………………………… blz. 24 4.3 Meetmethode………………………………………………………………………………………………. blz. 31 4.4 Betrouwbaarheid en validiteit………………………………………………………………………. blz. 32 5.

Resultaten

blz. 33

5.1 Het verschil tussen de periodes……………………………………………………………………. blz. 33 5.2 Het verschil tussen de kranten………………………………………………………………………. blz. 43 6.

Conclusie & Discussie

blz. 49

6.1 Conclusie …………………..…………………………………………………………………………………. blz. 49 6.2 Discussie……..……………………………………………………………………………………………….. blz. 57

Literatuurlijst

blz. 60

Bijlage

blz. 64 3 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

1. Inleiding

Het medialandschap verandert. Dit is een veelbesproken onderwerp. De veranderingen binnen de journalistiek worden onder andere in gang gezet door de verandering in het mediagebruik van de recipiënt. Dit hangt nauw samen met de opkomst van het internet dat het mogelijk maakt voor de lezer om snel, altijd en overal het nieuws te checken. Ook zijn er met de komst van het internet talloze nieuwe media verschenen. Nieuwssites, nieuwsblogs en bijvoorbeeld nieuwsapps voorzien naast de traditionele krant de lezers van het nieuws. Hierdoor is de concurrentie voor de traditionele krant veel groter geworden. Die moet de strijd aangaan met de nieuwe media, die veel sneller en gemakkelijker te bereiken zijn voor de lezers. Het is tegenwoordig mogelijk om constant op de hoogte te zijn van het nieuws. Dit is een belangrijke verschuiving die te zien is in het nieuwsaanbod ten opzichte van vroeger. Daarnaast moeten we ons realiseren dat het publiek zich heeft veranderd ten opzichte van dertig jaar geleden. De nieuwsgebruiker kan tegenwoordig kiezen wat hij wel en niet leest, en neemt dus niet meer alleen genoegen met datgene wat aangeboden wordt (Costera Meijer, 2010). Dertig jaar geleden was het nieuwsgebruik veel statischer, men was gebonden aan datgene wat werd aangeboden door de krant (later ook door radio en televisie) op vaste tijden. De veranderingen in de journalistiek en daarmee gevolgen voor de mediawereld worden ook op De Nieuwe Reporter (blogpagina met journalistieke artikelen) besproken. Bardoel (2010) noemt in een oratie soortgelijke veranderingen als Costera Meijer (2010). Waar de nieuwsgebruiker vroeger vooral de krant als informatievoorziener gebruikte, wordt dat vandaag de dag alleen nog door oudere generaties gedaan. Jongere generaties zouden volgens Bardoel (2010) hun informatie “vooral zelf actief en interactief bijeengrazen via internet en gratis media”. Er wordt dan ook veel gesproken over de (onzekere) toekomst van de papieren krant (Conboy & Steel, 2008; Franklin, 2008; Rowe, 2011; Wijfjes & de Jong, 2011: 22), die mogelijkheden moet creëren om naast alle nieuwe media te kunnen voortbestaan (Franklin, 2008: 307; Esser, 1999: 293). Wijfjes (2011: 23) sluit zich bij Costera Meijer en Bardoel aan en heeft het over ‘stormachtige tijden voor de krant’. Hij bedoelt hiermee dat het lastig is voor de krantenwereld om te overleven in een tijdperk waarin de lezer aan gratis kranten en gratis nieuwe media kan komen, waar de concurrentie met omroep en het internet groot is en waarin commercie een rol begint te spelen (ook genoemd door

4 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Hauttekeete, 2005: 83 en O’Sullivan & Heinonen, 2008: 257). Broersma (2009: 23) stelt zelfs dat de journalistiek ‘in crisis verkeert’, met als reden de groeiende commercie en de economische crisis. Bovenstaande uitspraken laten zien dat de veranderingen (en misschien problemen) rondom de pers leven in Nederland. Maar de discussie over de journalistiek van vandaag gaat verder dan alleen de zichtbare veranderingen van het medialandschap. De veranderingen van het mediagebruik, –aanbod en –behoefte leiden namelijk ook tot veranderingen op niveau van presentatie, inhoud en taalgebruik. Bovendien is er een discussie gaande over in hoeverre en op welke manier de traditionele kwaliteit van de krant, naast al deze veranderingen en naast de concurrentiestrijd met andere media, kan voortbestaan en in hoeverre er gehoor gegeven moet worden aan de (veranderende) wensen van het publiek. Volgens traditionele opvattingen is kwaliteitsjournalistiek het objectief en neutraal presenteren van nieuwsfeiten aan de lezer (O’Sullivan & Heinonen, 2008: 258; Sanders, 2009: 1). Het moet waarheidsgetrouw, juist, eerlijk, onafhankelijk en onpartijdig zijn (Wilkins & Brennen, 2004: 299). Costera Meijer (2009: 6, 2010: 223) benadrukt dat deze kwaliteit voor de journalisten en journalistiekwetenschappers een centraal vraagstuk is. Volgens haar zou het belangrijk zijn om te luisteren naar de wensen van het publiek. De media moeten namelijk ook rekening houden met de veranderende nieuwsbehoefte van de lezers. Echter zou rekening houden met het publiek automatisch kwaliteitsverlies inhouden. Omdat, en hierbij verwijst ze naar Buijs (2008: 38) een discussie over kwaliteit overbodig is wanneer de pers alleen nog maar zou leveren wat het publiek wil. Buijs (2011: 22) geeft aan dat in de zoektocht van de dagbladen omroepredacties om de concurrentiestrijd met de nieuwe media aan te kunnen, er vaak ruimte gemaakt moet worden voor vernieuwingen en experimenten “die vrijwel altijd ten koste gaat van de meer serieuze journalistieke elementen”. De ruimte voor kritische en onafhankelijke journalistiek waarbij eigen onderzoek leidend is, kwaliteitsjournalistiek volgens Buijs (2011: 22), zal dan ook kleiner worden in de komende jaren. Peters (2011: 298) merkt op dat het best mogelijk is om nieuwe elementen toe te voegen aan traditionele journalistiek, zonder dat er hoeft ingeboet te worden op de kwaliteit. Aanwijzingen voor dergelijke veranderingen op het niveau van nieuwspresentatie zijn ook al gevonden. Kranten proberen zich als nieuwsmedium te onderscheiden van al het andere dat wordt aangeboden. Er worden niet alleen veranderingen gevonden op gebied van gebruiksmogelijkheden, vormgeving en onderwerp (Esser, 1999: 293), maar ook op niveau van nieuwspresentatie zoals taalgebruik en schrijfstijl 5 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

(Vis, Sanders en Spooren, 2012: 95). De expressie van de schrijver en van aangehaalde bronnen en ook de presentatie van emoties zouden bijvoorbeeld steeds meer voorkomen in de krantenteksten (Vis e.a., 2012: 95). Vis e.a. (2012: 95) scharen deze termen onder subjectiviteit. Deze onderzoekers maten deze verschijnselen in nieuwsteksten aan de hand van woorden die attitudes, opvattingen, meningen, emoties en evaluaties van de schrijver of van de aangehaalde bronnen omschreven. Zoals: persoonlijke voornaamwoorden, modale werkwoorden en epistemische bijwoorden of bijwoorden van graad. Ook Matheson (2009) stelt dat veel nieuwe media openlijk subjectief zijn, en zich proberen te onderscheiden via persoonlijke stijlmiddelen. Anders dan de traditionele benadering om objectief het nieuws te presenteren (O’Sullivan & Heinonen, 2008: 258; Sanders, 2009: 1), zouden nieuwe media er dus niet voor vrezen om de opvatting van de schrijver of genoemde bronnen, of emoties te verwerken in nieuwsartikelen.

Hierop volgend wordt er gesproken over ‘tabloidisering’ van kranten, het idee dat kranten (maar ook televisienieuws) zich steeds meer richten op sensatie (Hauttekeete, 2005), waarbij emotie, geweld en dramatiek populaire onderwerpen worden (Hauttekeee, 2005: 83; Esser, 1999: 293). Op inhoudelijk niveau zou er sprake zijn van sensationalisering, een manier van het presenteren van het nieuws dat het gevoel van de lezer meer stimuleert (Uribe & Gunter, 2007). Naast tabloidisering en sensationalisering, worden er ook nog de termen informalization (Peters, 2011; Vis e.a. 2012) en infotainment (Peters, 2011) gebruikt om soortgelijke veranderingen binnen de journalistieke pers op niveau van het presenteren van de inhoud aan te duiden. Dit onderzoek richt zich op de sensationalisering, wat duidt op een sensationelere weergave van de talige presentatie van het nieuws. Het begrip sensationalisering wordt verder uitgelegd in het theoretisch kader. Deze ontwikkelingen betreffende de presentatie van de inhoud staan op gespannen voet met de traditionele ideeën over journalistieke kwaliteit, waarin afstandelijke en neutrale presentatie van het nieuws centraal staat. Want hoe kunnen de traditionele kwalitatieve waarden gehanteerd blijven in tijden van infotainment en tabloidization ( Peters, 2011: 298)? Zijn deze ideeën nog wel te realiseren en is het ook nodig om aan deze traditionele waarden vast te blijven houden (Peters, 2011: 298)? Aan de ene kant zijn er journalisten en andere personen die al deze ontwikkelingen in de media omarmen. Zoals Costera Meijer (2010: 225), die aangeeft dat de veranderingen binnen de mediawereld tegelijkertijd passen bij de keuzevrijheid van de lezer, en dat het ook belangrijk is om te luisteren naar de behoefte van de lezer (2010: 224). Aan de andere kant heb je de gedachte dat de aanwezige 6 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

veranderingen ten koste gaan van de traditionele waarden van kwaliteit en neutraliteit. Dit wordt ook benadrukt door Hauttekeete (2005: 10), tabloidisering en sensationalisering van de gedrukte media in combinatie met kwaliteit worden volgens haar druk bediscussieerd in journalistieke en wetenschappelijke kringen.

Juist het aspect sensationalisering, wat betrekking heeft op de talige presentatie van het nieuws, is relatief onderbelicht gebleven in de discussie over tabloidisering. Aanwijzingen voor tabloidisering zijn tot nu toe vooral gezocht in andere aspecten van nieuwsteksten. Om dit hiaat te vullen richt deze studie zich op het verschil in de presentatie van de inhoud van de krant, en eventuele veranderingen die er zijn te herkennen tussen nu en de periode voordat nieuwe media een hoge vlucht namen op het gebied van nieuwspublicatie. Er wordt gekeken naar de kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant, waarvan verwacht wordt dat ze neutraal en objectief het nieuws neerzetten (O’Sullivan & Heinonen, 2008: 258; Sanders, 2009: 1; Wilkins & Brennen, 2004: 299). Hiernaast wordt gekeken naar de Telegraaf, een populaire krant waarvan wordt aangenomen het nieuws sensationeler weer te geven (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22). Er wordt onderscheid gemaakt tussen de twee periodes 1995-2000 en 20082013.

Om het begrip ‘sensatie’ te meten zal er gebruik worden gemaakt van onderzoek naar gerelateerde begrippen, zoals subjectiviteit (Vis e.a., 2012; Lagerwerf, Schurink & Oegema, 2011; Wahl-Jorgensen, 2013) en het uitdrukken van emoties in teksten (Peters, 2011; Vis e.a., 2012; Lagerwerf e.a., 2011; Biber & Finegan, 1989). Deze gerelateerde begrippen worden verder uitgebreid en uitgelegd in het theoretisch kader. Het analysemodel en de gebruikte onderzoeksmethodieken zijn te vinden in het derde hoofdstuk.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2. Theoretisch kader

2.1 Veranderingen van het medialandschap Zoals al genoemd is in de inleiding, beleeft de krantenwereld ‘stormachtige tijden’ (Wijfjes, 2009: 22). Dit door het veranderende medialandschap, waarin de lezer het nieuws anders gebruikt dan 20 jaar geleden. Internet speelt een grote rol in deze veranderende tendens. Met één klik kan de lezer beschikken over nieuws vanuit de hele wereld, overal en altijd. En hoewel dit positief is voor de gebruiker, voor de pers brengt het een grote druk met zich mee. Deze moet namelijk concurreren met het medium dat dit snelle en mondiale nieuws mogelijk maakt.

2.1.1 Veranderingen in nieuwsaanbod In Wijfjes en De Jong (2011) wordt een onzekere toekomst geschetst voor de kranten. Waar na de paniek in de jaren 60, toen de oplages van de kranten ook daalden door bijvoorbeeld de komst van de televisie, de pers weer opbloeide door de persconcentratie (het concentreren van meerdere kleine persbedrijven in een groter perseenheid), zijn hoofdredacteuren nu zoekende naar een fundamenteler antwoord op de problemen. Wijfjes: “Omdat het voortbestaan van de papieren krant als levensvatbaar product in het geding is” (Wijfjes & De Jong, 2011: 22). Ook hiervoor is dezelfde reden te noemen als Costera Meijer (2010) en Broersma (2009) aanhalen: internet vormt een grote concurrent. In de jaren negentig heeft dit medium een enorm groot aanbod aan digitale en online media mogelijk gemaakt. De mogelijkheden die het internet met zich meebrengt, lijken de kranten op snelheid, volledigheid en interactiviteit te overwinnen. Waar men vroeger gebonden was aan het vaste aanbod van de journalistieke media, kan de lezer nu zelf bepalen wat, waar en wanneer hij leest. Wijfjes (Wijfjes & de Jong, 2011: 24): “De voortdurende verversing van de inhoud in de online-wereld maakt de 24-uurcyclus van dagbladen bijvoorbeeld enigszins achterhaald, maar ook stelt de online consument hogere eisen aan interactiviteit, multimedialiteit en connectiviteit met de nieuwe sociale media.” Het nieuwsaanbod verandert niet alleen wat betreft de frequentie van nieuwe input, het wordt nu ook geleverd door meerdere bronnen. Van oudsher had de krant een kennismonopolie en was ‘meneer’ op het gebied van informatie en kennis stelt Costera Meijer (2009: 10; 2010: 3). Tegenwoordig heeft de


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

pers niet meer monopolie op kennisgebied, maar moet hij concurreren met de kennis van het publiek en andere media. Deze andere media maken ook meer interactie mogelijk tussen de pers en het publiek (Deuze, 2009: 472). De opkomst van user generated content, de mogelijkheid van de ‘gewone burger’ en ‘toevallige passant’ om foto’s en filmpjes te maken van een belangrijke gebeurtenis, en zo dus eigenlijk nieuws te documenteren, zorgt ook voor een veranderend karakter van het medialandschap. Het nieuws wordt nu namelijk verzorgd door meerdere bronnen dan alleen de journalist in de krant en kan verschijnen op andere platformen. De online burger ondermijnt door dit actief meedoen in het nieuws de traditionele functie van de pers om de vanzelfsprekende informatievoorziening te zijn (Wijfjes & de Jong, 2005: 24). Buijs (2011: 30) benadrukt: “Een bekende omschrijving van het nieuws luidt: nieuws is wat journalisten zeggen dat nieuws is”, en vraagt zich daarbij af of hetzelfde geldt voor kwaliteit. Bovendien is af te vragen of deze definitie nog opgaat in deze veranderende tijd, waarin meerdere partijen het nieuws kunnen verzorgen.

2.1.2 Veranderingen in nieuwsgebruik Samen met het nieuwsaanbod, is het nieuwsgebruik veranderd. Broersma (2009: 24) vraagt zich af of de massamedia zoals deze nu functioneren in staat zijn om de lezer in zijn veranderende nieuwsbehoefte te voorzien. Waar de pers vroeger gericht was op het weergeven van een beperkte hoeveelheid informatie op vaste tijden aan het publiek, moet hij nu concurreren met de mogelijkheid voor de lezer om constant en overal op de hoogte te worden gehouden van het nieuws. Burgers hebben namelijk via internet zelf toegang tot oneindig veel informatie. Ze hoeven geen genoegen meer te nemen met het aanbod, maar maken zelf een keuze in wat er gelezen wordt en wat niet. Bovendien zijn de lezers niet meer gebonden aan een bepaalde plek om hun nieuws te lezen. Ook Costera Meijer (2010: 224) noemt deze verandering van het nieuwsgebruik: “Mensen nemen niet langer vanzelfsprekend een krantenabonnement of kijken traditiegetrouw om acht uur naar het NOS Journaal”. De vaste gebruiken van vroeger zijn in beweging. Hierop wordt het nieuwsaanbod en –inhoud ook aangepast. Omdat de gebruiker keuze heeft, is het voor de nieuwsverzender van belang om aantrekkelijk te worden gevonden. Deuze (2009: 468) noemt zelfs dat we tegenwoordig niet leven mét media, maar ín media, “a media life”. Hiermee doelt hij op het feit dat we omgeven zijn door de verschillende media en het nieuws, en 9 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

de interactie tussen jouzelf als mediagebruiker en de media vandaag de dag van grote omvang is. Het speelt een rol in “people’s everyday lives” (Deuze, 2009: 467) en is dus niet meer weg te denken uit het dagelijkse leven.

2.2 Veranderingen in nieuwspresentatie Door deze genoemde veranderingen wat betreft nieuwsaanbod en –gebruik, lijkt het niet raar dat er ook een verschuiving te zien is op het gebied van de nieuwspresentatie. De pers moet zich namelijk proberen te onderscheiden van al het andere wat aangeboden wordt. Dit ondersteunt ook Hauttekeete (2005: 35). Kranten verliezen gaandeweg sommige functies, en moeten hiervoor oplossingen proberen te vinden. “Als traditioneel medium heeft het te kampen met een oubollig imago”, de focus lijkt nu meer op entertainment te liggen dan op het verstrekken van informatie. Bovendien heeft de nieuwsgebruiker andere wensen dan voorheen (Costera Meijer, 2006, 2009, 2010). De nieuwsgebruiker wil volgens Costera Meijer (2009: 21) spannend nieuws, dat een gevoel van ‘meebeleven’ creëert. Reijnders, van Stegeren & de Waal (2007: 5) geven aan te verwachten dat lezers in deze tijd liever persoonlijker en “meer op maat” het journalistieke nieuws ontvangen. Een verandering van vorm en inhoud van de pers is hierdoor te verwachten. Een verschijnsel dat veel wordt besproken is tabloidisering, het idee dat kranten vormelijke en inhoudelijke veranderingen doormaken: grotere titels, meer focus op afbeeldingen, meer ontspannend en soms sensationelere berichtgeving die tegemoet moet komen aan de wensen van het publiek (Hauttekeete, 2005: 131).

2.2.1 Tabloidisering De term tabloidisering komt van het fenomeen tabloids in de krantenwereld, een krant op klein formaat met grotere titels, meer afbeeldingen en ontspannendere en sensationelere berichtgeving dan kranten op broadsheetformaat (Hauttekeete, 2005: 131). Hauttekeete (2005: 10) doelt met deze term op veranderingen in de journalistieke cultuur: “Het gaat over een proces dat gaande zou zijn bij alle soorten kranten, een proces naar een grotere aanwezigheid van tabloidkenmerken. Tal van inhoudelijke en vormelijke kenmerken zoals meer foto’s, meer sensationele titels, meer kleurtjes, minder politiek nieuws, meer faits divers, meer personalisering en meer verhaal zouden de dagbladen van 10 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

tegenwoordig typeren”. Eveneens wordt er gezegd dat het nieuws in tabloidkranten vaak sensationeler wordt weergegeven dan broadsheetkranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22). Esser (1999: 293) geeft ook aan dat er met deze tabloidisering een verschuiving in de behandelde onderwerpen te zien is (meer entertainment, minder informatie), de vorm van de presentatie verandert van langere verhalen naar meer korte verhalen met meer illustraties. Verder noemt hij nog een verandering in de manier van aanspreken, er zou sprake zijn van ‘more street talk when addressing the readers’ (Esser, 1999: 293). Hauttekeete (2005: 10) benadrukt dat de discussie rond tabloidisering al in 2000 in volle gang was. Vanuit verschillende oogpunten werd er naar dit verschijnsel gekeken, zowel oorzaken als gevolgen voor de pers werden bediscussieerd door verschillende partijen. Hauttekeete (2005: 131) over tabloidisering: “De term draagt vaak een pejoratieve lading mee en wordt gebruikt om het huidige doen en laten van dagbladen te bekritiseren. De vroegere nieuwswaarden lijken verdwenen te zijn”. Maar empirisch onderzoek naar werkelijke nieuwspresentatie in de pers wat deze ideeën kon ondersteunen, was nog niet echt gedaan. Hauttekeete richtte zich in haar studie voornamelijk op het uiterlijk en visuele kenmerken van de voorkant van Vlaamse dagbladen, maar bekeek ook op tekstueel inhoudelijk niveau naar de elementen “emotie, personalisering, subjectieve inbreng van de auteur, verhalend karakter, negatief en conflictgeladen” en nog enkele andere. Aan de hand van dit onderzoek konden geen eenduidige conclusies worden verbonden (Hauttekeete, 2005: 368). Op bepaalde gebieden kan er worden gesproken van een tabloidisering van de krant, maar op andere gebieden was er slechts een schommeling te zien of helemaal geen verandering van het tabloidkarakter. Over het algemeen zou er sprake zijn van meer sensatie in de pers (Hauttekeete, 2005: 144). Benadrukt moet worden dat dit onderzoek zich specifiek op de voorpagina richtte, een inhoudsanalyse van de rest van de pagina’s of specifieke genres ontbreekt. Kan er ook gesproken worden van meer sensatie in de berichtgeving van de Nederlandse pers?

2.2.2 Sensationeel taalgebruik Deze studie moet aanvulling bieden op de hiervoor besproken bevindingen, en richt zich in het bijzonder op de presentatie van het nieuws in kranten. Anders dan het onderzoek van Hauttekeete (2005) gaat 11 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

het niet om het algemene tabloidkarakter van kranten, maar wordt er gekeken naar het sensatieniveau van een specifiek kenmerk, namelijk de tekstuele presentatie van nieuws. Sensatie lijkt hierin op wat Hauttekeete (2005) als tabloidisering beschouwt, in deze studie gaat het om sensationalisering van het taalgebruik in de pers. Tijdens deze studie wordt het taalgebruik in de kranten gekoppeld aan de algemene verschuiving bij kranten waarover gediscussieerd wordt: het sensationeler weergeven van het nieuws op tekstueel niveau. Wat wordt er eigenlijk onder sensatie verstaan? Van Dale (2013) laat de volgende definitie zien:

 sen·sa·tie (dev; meervoud: sensaties) -levendige gewaarwording door het gevoel -sterke ontroering, veroorzaakt door een verrassend of treffend voorval of een bericht Synoniemen: Opschudding, beroering Sensatie gaat dus over gevoelens die levendig worden. Dezelfde begrippen staan centraal in de studies van Uribe en Gunter (2007), Grabe e.a. (2001) en Grabe, Lang & Zhao (2003) naar sensationalisering in nieuwspresentatie. Sensationeel nieuws stimuleert het gevoel van de recipiënt, en speelt in op emoties. De nieuwspresentatie en stijl zijn daarbij van belang (Grabe e.a. 2003). Het soort taalgebruik en stijl van de tekst kunnen een rol spelen bij het creëren van emotie en beleving en dragen op deze manier bij aan het sensationeel weergeven van nieuws.

Taalgebruik kan dus een belangrijke rol spelen bij het creëren van speciale effecten op de lezer. Bijvoorbeeld het speciaal gebruik van werkwoordstijden kan een werkelijkheidssituatie creëren (Onrust, Verhagen & Doeve, 1993: 59). Zo kan het gebruik presens historicum (gebruik van tegenwoordige tijd voor een gebeurtenis uit het verleden) een directe beleving opwekken doordat de elementen uit de zin los lijken te staan (Onrust e.a., 1993: 66). Verder zijn er andere elementen die bij kunnen dragen aan het sensatiegehalte van een tekst. Zoals het inspelen op de emoties van de lezer door bepaalde woorden te kiezen (Lagerwerf e.a., 2011; Biber & Finegan, 1989; Vis e.a., 2012), of het verhaal vanuit een bepaald oogpunt te beschrijven (Sanders, 2009; Wahl-Jorgensen, 2013; Lagerwerf e.a., 2011, Vis e.a., 2012). Een bepaald oogpunt kan hierbij gaan om de visie of expressie van de auteur zelf, of van aangehaalde bronnen (Vis e.a., 2012: 95). Het is daarbij van belang in hoeverre de referentie naar diegene die de uitspraak doet aanwezig is in de tekst, en hoeverre de verantwoordelijke van de uiting voor de lezer hierdoor wordt duidelijk gemaakt. 12 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2.2.3 Relevant eerder gedaan onderzoek

Ondanks dat verschillende onderzoekers en de journalisten zelf, zich bezighouden met de veranderingen van de krant en hoe de kwalitatieve waarden behouden kunnen blijven, zijn tekstuele veranderingen op het gebied van sensatie van de krant niet systematisch onderzocht. Daarom wordt tijdens deze studie empirisch onderzocht of er een ontwikkeling van het sensationele karakter ook op het niveau van het taalgebruik zichtbaar is, en hoe deze ontwikkeling zich in verschillende kranten manifesteert. Wel zijn er reeds onderzoeken gedaan die aanwijzingen geven voor een verschuiving in het taalgebruik in de media die kunnen duiden op sensationalisering.

Zo is de Taalpeil van 2012-2013 (krant van de Nederlandse Taalunie die eenmaal per jaar uitkomt) volledig gewijd aan de Nederlandse taal in de media. Het gaat over hoe de taal in de media (zowel op televisie als in de kranten) is veranderd. Waar bijvoorbeeld het journaal vroeger werd gezien als voorbeeld voor het Algemeen Beschaafd Nederlands, is er nu vaak ook “ander Nederlands” te horen (Taalpeil 2012-2013: 1). Ook laat het aan de hand van een peiling zien dat bijna 40% van de Nederlanders en Vlamingen vindt dat zijn of haar krant een sensationele toon aanslaat (Taalpeil 20122013: 2). Zij vinden dat: “Hun krant te veel sensatie in zijn woorden legt”. Dit is naar voren gekomen aan de hand van een peiling die gehouden is onder het publiek. Een werkelijke tekstuele analyse is niet gedaan.

Onderzoek van Vis, Sanders en Spooren (2012) laat zien dat het taalgebruik van kranten is veranderd van een ‘public written discourse’, naar een meer ‘conversational or oral’ stijl. Op basis van een inhoudsanalyse is aangetoond dat kranten in de periode 1950-2002 steeds subjectiever het nieuws neerzetten. Dit werd onderzocht aan de hand van een analyse van in hoeverre de bron van een uiting werd getoond in het artikel en aan de hand van het gebruik van bepaalde woorden die een expressie konden aantonen (zogenoemde stance). Vis e.a. (2012) gebruiken voor hetzelfde verschijnsel de term ‘informalization’. Het taalgebruik is informeler geworden door een meer subjectievere weergave van het nieuws, waarbij de expressie van de auteur of aangehaalde bronnen vaker zichtbaar is, evenals de expressie van emoties, attitudes of opvattingen (Vis e.a., 2012: 96). Het nieuws zou op deze manier persoonlijker worden gepresenteerd aan de lezer. Bijvoorbeeld door het gebruik van persoonlijke voornaamwoorden (ik, wij), woorden die duiden op een mentale status (denken, vinden, durven) en


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

epistemische bijwoorden (hopelijk, zeker). Deze gedachte wordt ook ondersteund door Van Hout, Pounds en Vertommen (2012: 55), de nieuwspresentatie is persoonlijker geworden.

Er zijn meer onderzoeken gedaan die zich bezig hielden met de aanwezigheid van de stem en daarmee afstand van de auteur. Kwaliteitskranten nemen in het algemeen iets meer afstand van het nieuws dan populaire kranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 21). Dit doen ze door de manier van verwoorden. Bijvoorbeeld een citaat of bronvermelding (Wahl-Jorgensen, 2013; Sanders, 2009; Lagerwerf e.a., 2011) kan hierbij een rol spelen. Afstand nemen kan hierbij tegenover hetgeen wat Costera Meijer ‘meebeleven’ noemt geplaatst worden. Het creëren van een gevoel van meebeleven in teksten kan gezien worden als spanningstechniek, wat zorgt voor meer sensatie.

In Lagerwerf, Oegema en Schurink (2011) worden vergelijkbare technieken besproken om subjectiviteit binnen een tekst te meten. Zij noemen stancemarkeringen, spraaken gedachtepresentaties en connotaties. Deze elementen zijn niet alleen geschikt om subjectiviteit te meten, maar ook om te meten in hoeverre meebeleven en emoties worden gecreëerd in een tekst en op deze manier dus het sensatiegehalte weergeven. Het gaat hierbij namelijk ook over in hoeverre de schrijver afstand neemt van de personages in de tekst, en de lezer. Hoe dichter het personage bij de lezer wordt gebracht, des te meer zal de lezer zich in kunnen leven. Op deze manier kan het gevoel om ‘midden in het verhaal te staan’ dus bewerkstelligd worden. Ook speelt het op deze manier directer in op de emoties van de recipiënt.

Volgens Hauttekeete (2005: 148) zou een subjectieve weergave van het nieuws ook passen bij de tabloidisering van de pers, omdat er sprake is van een persoonlijkere weergave van het nieuws door de auteur (“personalisering”, Hauttekeete, 2005: 197), die op deze manier ook voor een sensationelere berichtgeving zou zorgen. De variabele “personalisering” wordt ook gebruikt in het onderzoek van Nuijten, Hendriks Vettehen en Storms (2004) om het sensatieniveau van de Nederlandse televisie te meten. Het gaat hierbij vooral om subjectiviteit die emoties laat zien, of een houding van de auteur of de aangehaalde bron, wat niet zou passen bij de neutrale en feitelijke berichtgeving in bijvoorbeeld nieuwsberichten. Daarin ligt de focus namelijk niet op subjectieve (epistemische) visies.

Wanneer de tegenwoordige tijd gebruikt wordt voor een gebeurtenis uit het verleden, wordt dit presens historicum genoemd. Het gebruik van de presens historicum zou de lezer bij het verhaal trekken en een 14 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

gevoel van directe beleving teweeg brengen (Onrust e.a., 1993: 66; Asbreuk & de Moor, 2007: 167). Een levendige gewaarwording past bij sensatie (van Dale, 2013). Een werkwoord in de verleden tijd kan juist gebruikt worden om afstand tot de lezer te scheppen (Asbreuk & de Moor, 2007: 167). In eerder onderzoek is dit verschijnsel gekoppeld aan elementen die subjectiviteit uitdrukken (zoals genoemd door Lagerwerf e.a., 2011; Vis e.a., 2012 en Wahl-Jorgensen, 2013), om zo de presens historicum met als functie het sensationeel neerzetten van nieuws te meten (onderzoek voor Mastervak CIW, Vorm & Functies van nieuwsteksten 2012-2013). Uit dit onderzoek kwam naar voren dat het gebruik van deze presens historicum in de loop der jaren is toegenomen in de kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant.

Bovengenoemde elementen spelen dus een rol bij het sensationele karakter van de tekstuele inhoud en kunnen daarom gebruikt worden om teksten te analyseren. In hoofdstuk 4, de methode, wordt uitgelegd welke variabelen in deze studie centraal staan.

2.2.4 Sensatie-elementen en kwaliteit Zoals Sanders (2009: 1) aangeeft wordt er van een journalist verwacht een nieuwsfeit objectief en volgens de waarheid te presenteren. Echter bestaat de vraag in hoeverre objectiviteit nog een nastreefwaardig doel is voor de journalist die op een meer persoonlijke manier (‘oral-style’, Vis e.a., 2012) informatie overbrengt op de lezer, en daarbij ook “steeds laat zien hoe hij te werk gaat” door te verwijzen naar aangehaalde bronnen (Reijnders e.a., 2007: 45). Peters (2011) laat zien dat er (nieuwe) elementen kunnen zijn die naast de traditionele objectiviteit en neutraliteit kunnen voorkomen. Hij richt zich op het gebruik van emoties in krantenteksten en geeft aan dat dit element zowel bij sensationele kranten als bij kwaliteitskranten voor kan komen. Daarbij hoeft de informatie niet per se als minder kwalitatief te beschouwd te worden. Hauttekeete (2005: 89) vindt “een meer emotionele tint in het dagblad”, wat ze onder tabloidisering schaart, een logische reactie op de veranderende leesgewoonten van de nieuwsgebruiker. “Het zou bijzonder ongezond zijn als een dagblad niet mee evolueert met de tijd en het nu nog op de markt gebracht wordt zoals dat in de jaren veertig het geval was”. Het gebruik van emoties in de tekst zou op deze manier aansluiten bij de wensen van de lezer (genoemd door Costera Meijer, 2009) om het verhaal echt ‘mee te beleven’, er ‘middenin te staan’ (Lewis, Cushion & Thomas, 2005: 465). 15 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Wahl-Jorgensen (2013: 130) laat naast Peters (2011) eveneens zien dat emotie in het verlengde van objectiviteit kan bestaan in krantenteksten. Het gaat hierbij niet om de emotie van de journalist zelf. Op basis van de beschikbare feiten die worden verzameld door de journalist, is hij bevoegd om de emoties van anderen te beschrijven. Deze feiten worden vervolgens geverifieerd door bijvoorbeeld citaten van de bron (Wahl-Jorgensen, 2013: 131). Dit benadrukt ook Sanders (2009) de beschreven personages de bronnen vormen van het nieuws. Door toevoeging van de opvatting of uitspraak van iemand anders, plaatsen de journalisten zichzelf op een afstandje: “Ze laten de feiten spreken” (Wahl-Jorgensen, 2013: 131). Voorbeelden uit het corpus: Neutrale tekst “Vier paardenliefhebbers boden aan het dier levenslang onderdak te geven.” (Artikel 3, NRC Handelsblad) Subjectieve tekst van de auteur “Duidelijk. De eerste slachtoffers in de Sinterklaasoorlog moeten nog vallen.” (Artikel 6, de Volkskrant) Subjectieve tekst van de aangehaalde bron “Stadsdeelvoorzitter van Zuidoost Tjeerd Herrema (PvdA) vindt het ,,jammer” dat de winkeliersvereniging van winkelcentrum Reigersbos geen rekening houdt met de gevoelens die leven rond de sinterklaasintocht.” (Artikel 2, NRC Handelsblad)

Het gaat er dus om op welke manier emotie of een attitude naar voren wordt gebracht in een tekst. Onderzoek van Lagerwerf, Oegema en Schurink (2011) laat ook zien dat dit te maken heeft met de subjectiviteit van de auteur: wanneer de bron volledig genoemd wordt, kan de auteur als meest objectief worden beschouwd. Op deze manier nemen ze namelijk afstand van de uitspraak die er gedaan wordt en kan er dus ingespeeld worden op de emotie van de lezer (en op deze manier het nieuws sensationeler weergeven) zonder als auteur als subjectief bestempeld te worden.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Costera Meijer (2009, 2013) benadrukt dat er in deze tijd ook sprake kan zijn van verandering, die de lezer kan plezieren. De nieuwsgebruikers geven aan dat ze graag nieuws willen wat dichtbij hen staat, dat hen als groep of persoon reflecteert. Afstand creëren door neutraal te blijven geeft hen het gevoel dat de journalist niet werkelijk in contact is met de samenleving (Costera Meijer, 2013: 761). In deze zin hoeft de weergave van het nieuws dus niet per se volledig objectief en neutraal te blijven om nog steeds als kwalitatief goed beschouwd te worden.

2.3 Journalistieke kwaliteit in het veranderend medialandschap De definities van journalistieke kwaliteit en de beleving ervan lopen al enige tijd niet meer synchroon (Costera Meijer, 2006, 2009,2010): “Kwaliteitsjournalistiek roept geen kwaliteitservaring (meer) op”. Waar de krant vroeger het traditionele nieuwsmedium was, moet het nu plaats maken voor andere vormen van journalistiek. Dit heeft ook invloed op de manier waarop het nieuws wordt weergegeven. In Buijs (2011: 25) komt naar voren dat journalistieke kwaliteit vooral wordt nagestreefd door redacties, die verantwoordelijk zijn voor de inhoud van hun media. “Journalistieke kwaliteit wordt niet alleen bepaald door omgevingsfactoren waarmee journalisten en redacties zo goed mogelijk omgaan, maar ook door de standaarden die de journalistiek zegt hoog te houden en journalistieke waarden die zij zegt te belijden” (Buijs, 2011: 26). Vanzelfsprekend kunnen kwalitatieve waarden verschillen van krant tot krant. Buijs (2011: 37) benadrukt aanvullend dat behoeften en verwachtingen van lezers uiteenlopen per medium: “De Telegraaf-lezer verwacht in zijn lijfblad een ander soort journalistiek en een andere kwaliteit dan de lezer van Trouw in zijne”. In die zin is het begrip kwaliteit ook lastig te behandelen, omdat de kerndoelen (en daarbij verwachtingen van de lezer) per krant verschillend zijn. Costera Meijer (2006, 2009, 2013) laat zien dat de opvattingen over kwaliteitsjournalistiek niet altijd samenvallen met het gebruik ervan. Zo geven nieuwsmakers en –gebruikers onder andere aan dat ze het waarderen als het nieuws informatief, betrouwbaar, diepgaand, feitelijk, beschouwend, compleet en transparant is, maar maken ze het liefst gebruik van het nieuws wanneer het compact is, verschillende verhaallijnen biedt, spannend en herkenbaar is (Costera Meijer, 2013: 761). Deze onderzoekster, die vooral naar de nieuwservaring van het publiek, en zijn waarden en wensen ten opzichte van het nieuws gekeken heeft, laat zien dat wanneer het over nieuwsgebruik gaat, het publiek vooral voorkeur geeft aan nieuws dat “compact, gelaagd, spannend, herkenning en erkenning, aha17 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

erlebnis, meerdere perspectieven, avontuurlijk (er moet iets te beleven zijn) en een goed verhaal, verteld van binnenuit” (Costera Meijer, 2009: 21). Vraag blijft in hoeverre de kranten hierop inspelen, en hoe er met deze verandering omgegaan kan worden, zodat deze elementen naast de kwalitatieve speerpunten van de krant kunnen voortbestaan. Buijs (2011: 23) geeft aan dat ondanks dat men door de verschillende (internet)mogelijkheden beschikking heeft tot veel informatie (of nieuwtjes), de nieuwsgebruiker toch aangewezen is op journalistieke informatie als ze een betrouwbaar overzicht willen krijgen van nieuws en achtergronden waarover zij serieus kunnen nadenken en hun opvattingen kunnen vormen. De lezers zijn dan aangewezen “op actuele informatie uit betrouwbare bron, gecontroleerd en bewerkt door journalisten en redacties die te werk gaan volgens professionele regels”, en vallen dan dus terug op de traditionele media wanneer ze kwaliteitsnieuws willen lezen. Buijs is eveneens van mening dat de kwestie rond journalistieke kwaliteit niet ligt aan de “stortvloed aan gedrukte, audiovisuele en internetinformatie”, niet aan de vele nieuwspublicisten op het internet, aan de websites en –blogs die ‘journalistiek’ nieuws naar buiten brengen. Het ligt volgens hem aan de informatie die niet gecheckt wordt, de beweringen, geruchten en ongefilterde reacties die op het internet worden geplaatst (2011: 23). Bovendien kan iedereen zich journalist noemen, en wordt de professionele journalistiek steeds meer aangevuld met nieuws en andere bijdragen van niet-journalisten (Buijs, 2011: 24). De beroepsnormen die redacties van oude media hooghouden zijn bijvoorbeeld: onafhankelijkheid, betrouwbaarheid, objectiviteit, zorgvuldigheid, controleren van bronnen en informatie, belichten van verschillende kanten, vermijden van onevenredige inbreuken op iemands persoonlijke levenssfeer (Buijs, 2011: 48). En hoewel veel van deze punten als logisch ervaren kunnen worden, zijn er ook een aantal die in twijfel kunnen worden getrokken. Is het bijvoorbeeld werkelijk zo dat het nieuws objectief weergegeven moet worden om als kwalitatief bestempeld te worden? Je zou je kunnen afvragen of tabloidisering en daarmee het sensationeler weergeven van nieuws negatief of juist positief is voor de journalistieke wereld. Vele journalisten en journalistiekonderzoekers koppelen dit verschijnsel aan de kwaliteit van de krant. Deze zou achteruit gaan wanneer sensatie hoger in het vaandel komen te staan, en er dus sprake is van tabloidisering. Buijs: “Vanuit politiek en samenleving klinkt het verwijt dat de oude media aan kwaliteit hebben ingeboet onder druk van concurrentie en commercie” (Buijs, 2011: 16). Aan de andere kant zijn er onderzoekers en journalisten die stellen dan kenmerken die traditioneel worden geassocieerd met tabloidisering die per definitie kwaliteitsverlies met zich meebrengen. 18 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Opvallend is dat in de huidige discussie over journalistieke kwaliteit en de mogelijke veranderingen daarin een duidelijk beeld van de aard van de ontwikkelingen ontbreekt. Onderzoeken naar kennis van tabloidisering zijn fragmentarisch. Dit geldt met name voor het centrale aspect van tabloidisering: de mate waarin de traditioneel gewaardeerde neutrale presentatie van het nieuws al dan niet structureel wordt vervangen door een vorm van presentatie waarin emoties, beleving en persoonlijke visies meer ruimte krijgen. Hoewel er in dit onderzoek niet gekeken wordt naar de tekstkwaliteit van kranten, wordt er wel gekeken naar hoe kwaliteitskranten met het verschijnsel sensatie omgaan op tekstueel gebied. Van de kwaliteitskranten wordt uitgegaan dat het element ‘kwaliteit’ belangrijk gevonden wordt. De discussie wat betreft de veranderingen in de journalistieke wereld in combinatie met kwaliteit is gaande, daarom moet deze studie werkelijk inzicht geven in de manier waarop kranten hiermee omgaan.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

3. Centrale vraag

Dit onderzoek focust zoals besproken in de inleiding op de presentatie van het nieuws in kranten, en welke veranderingen deze heeft doorgemaakt de afgelopen jaren. Specifiek wordt er gekeken naar het sensationele gehalte van de berichtgeving, aan de hand van de elementen meebeleven, houding en afstand van de schrijver. Om te zien hoe kranten deze elementen in hun tekst verwerken, en of er een verschil in de loop der jaren te herkennen is, wordt er gekeken naar drie verschillende Nederlandse kranten. Er wordt gekeken naar de populaire krant de Telegraaf en de kwaliteitskranten de Volkskrant en NRC Handelsblad in de periodes 1995-2000 en 2008-2013. De vraag die centraal staat in dit onderzoek kan als volgt worden geformuleerd:  Hoe gaan Nederlandse kranten om met sensatie op tekstueel niveau in de periode 19952013? In de inleiding en het theoretisch kader zijn al kort wat elementen geïntroduceerd die kunnen bijdragen aan sensatie in een tekst. Genoemd zijn technieken om beleving te creëren, in te spelen op emoties van de lezer en de weergave van de stem van de journalist door het gebruik van bronaanduidingen of specifieke woorden. Deze elementen zullen verder uitgelegd worden in hoofdstuk 4, waar het volledige analysemodel wordt besproken. Er wordt gekeken naar hoe deze elementen te herkennen zijn in teksten uit NRC Handelsblad, de Volkskrant en de Telegraaf uit de periode 1995-2000 en van dezelfde kranten uit de periode 2008-2013, om vervolgens te kunnen bepalen of er sprake is van een verschil tussen deze periodes. Er wordt gekeken naar twee genres: nieuwsberichten en nieuwsverhalen. Materiaal en materiaalkeuze worden verder verantwoord in het volgende hoofdstuk. Naar aanleiding van de genoemde veranderingen in de inleiding, het aanpassen aan de behoefte van de nieuwsgebruiker (Costera Meijer, 2010) en onderzoek van Hauttekeete (2005), Vis, Sanders en Spooren (2012) en Buijs (2011) is de verwachting dat kranten in de tweede periode (2008-2013) meer gebruik maken van sensatie-elementen dan in de eerste periode (1995-2000).


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

4. Methode In dit hoofdstuk worden de variabelen en de methodiek besproken die worden gebruikt om het antwoord te vinden op de onderzoeksvraag.

4.1 Materiaal & gegevens

Tijdens dit onderzoek is er gekeken naar hoe er in krantenteksten gebruik wordt gemaakt van de technieken om emotie, spanning en meebeleven in de tekst te creëren, om op basis van deze elementen iets te kunnen zeggen over het sensatiegehalte van de krant. Vervolgens is er een vergelijking gemaakt tussen de twee eerder genoemde periodes, om een mogelijke verandering in kaart te brengen. Er werden dus gegevens verzameld uit twee periodes: - 1995 – 2000 - 2008 – 2013

Voor deze twee periodes is gekozen omdat uit cijfers van CBS (geraadpleegd in 2014: Hoksbergen, 2009) blijkt dat het internet na 2005 de traditionele media begon te verdringen. Tussen 2005 en 2008 steeg het aandeel Nederlandse internetgebruikers dat online nieuws las met ruim een derde. Ook geeft het CBS aan dat de opkomst van de digitale mediaproducten, ten koste gaat van traditionele media. Tussen 2002 en 2008 daalde de oplage van dagbladen met ongeveer 16 procent. De concurrentie van de digitale media groeide in de periode 2002-2008 dus aanzienlijk. Hierom is er gekozen om naar een periode te kijken na 2008 (2008-2013). Hiernaast is gekozen voor de periode 1995-2000, een periode voordat de veranderingen in het mediagebruik van traditioneel naar digitaal ging. De databank waar de artikelen werden gezocht, LexisNexis, gaf daarbij een kleine beperking. Er waren voor Telegraaf en de Volkskrant namelijk geen artikelen beschikbaar van voor 1995. Vandaar dat er gekozen is voor de oudst mogelijke periode (1995-2000).

Er is gekeken naar drie kranten uit deze periodes. De Volkskrant, NRC Handelsblad en de Telegraaf. De Volkskrant en NRC Handelsblad zijn gekozen om de kwaliteitskrant te dekken (Bakker en Scholten, 2009: 19). Hierin ligt de nadruk op (politieke) informatie, amusement is daarbij minder van belang. Daar tegenover staat de Telegraaf, die van oudsher als populaire krant wordt gezien (Bakker & Scholten,


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2009: 19). Voor de twee kwaliteitskranten is gekozen om het algemene karakter van dit soort kranten te kunnen weergeven. De discussie naar het meer sensationeel weergeven van nieuws in samenhang met kwaliteitsjournalistiek is gaande, maar er is nog geen beeld geschept van op welke manier kwaliteitskranten werkelijk met sensatie-elementen omgaan in hun tekst. Hiernaast is ervoor gekozen om een vergelijking te maken met de populaire krant de Telegraaf, waarvan verwacht wordt anders om te gaan met sensatie-elementen dan de kwaliteitskranten. Immers ligt er bij een populaire krant meer nadruk op amusement dan bij een kwaliteitskrant (Bakker & Scholten, 2009) en wordt er ook wel gesteld dat populaire kranten het nieuws sensationeler weergeven van kwaliteitskranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22). Door beide soorten kranten te onderzoeken kan er een veralgemeniseerd beeld worden gegeven van de ontwikkelingen wat betreft sensationalisering van de presentatie van het nieuws in Nederlandse dagbladen.

Zoals aangegeven in het derde hoofdstuk houdt dit onderzoek zich bezig met nieuwsberichten en nieuwsverhalen. Voor het genre nieuwsberichten is gekozen om het algemene karakter van de krant te kunnen schetsen. ‘Gewone’ nieuwsberichten zijn hierom geschikt, omdat deze simpelweg het snelst geassocieerd zullen worden met nieuws uit de krant, ze worden als prototypisch gezien. Dit genre wordt aangevuld met nieuwsverhalen omdat deze nieuwsonderwerpen iets uitgebreider bespreken dan een kort nieuwsbericht. In beide genres is de toon zakelijk, echter is er in een nieuwsverhaal wel iets meer ruimte om het nieuwsfeit te ‘verpakken’. De gekozen nieuwsgenres lijken op elkaar, maar er wordt rekening mee gehouden dat patronen en ontwikkelingen wat betreft het gebruik van sensatieelementen onderling enigszins kunnen verschillen.

Om te bepalen bij welk genre een artikel hoorde, is gebruik gemaakt van een lijstje met kenmerken opgesteld door Asbreuk en de Moor (2007:37). Aan de hand van deze kenmerken zijn de artikelen gezocht.

Hierin wordt aangegeven dat nieuwsberichten de volgende kenmerken hebben: -Kleine stukjes tekst -Feitelijk nieuws -Beschikt over een lead -Behandelt de 5 W-vragen en de H (Wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe) -Bestaat uit ongeveer 1 tot 3 alinea’s (20 tot 30 regels) 22 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Nieuwsverhalen worden volgens de volgende kenmerken geselecteerd: -Nieuws is actief vergaard -Objectief -Aanleiding is genoemd -Behandelt één onderwerp -Bevat citaten -Heeft een zakelijke stijl -Behandelt de 5 W-vragen en de H -Bestaat uit ongeveer 100 regels -Bestaat uit informatie van meerdere bronnen

De artikelen zijn geselecteerd in de online krantenbank LexisNexis. Belangrijk is dat de artikelen gekoppeld zijn qua onderwerp, zodat dit geen invloed kan hebben op de rest van het onderzoek. Zoals al aangegeven in het tweede hoofdstuk is namelijk voor te stellen dat er bij onderwerpen waar meer emotie bij komt kijken (zoals sport of nationale rouw) er ook met meer emotie wordt geschreven. Door per cluster artikelen met dezelfde soort thema’s te kiezen uit de drie kranten wordt dit probleem uit de weg gegaan. Om een globaal beeld te scheppen is er gekozen voor verschillende onderwerpen, zoals: ziekte en epidemie, storm en wind, Sinterklaas, sport en Olympische Spelen. Opgemerkt moet worden dat deze databank niet voor elk onderwerp dezelfde hoeveelheid geschikte artikelen toont. Zo kwam het voor dat bij bepaalde onderwerpen, er bij de Telegraaf minder keuze was voor een geschikt artikel dan bij de twee kwaliteitskranten. In dit geval werd er voor het meest geschikte artikel gekozen. In totaal zijn er 96 artikelen geanalyseerd. In tabel 1 is de verdeling van de artikelen te vinden.

NRC Handelsblad Totaal: 32 artikelen

Periode 1995-

De Volkskrant

Telegraaf

Totaal: 32 artikelen

Totaal: 32 artikelen

NB

NV

NB

NV

NB

NV

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

2000 Periode 2008-

Tabel

2013


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

1: De verdeling van de geanalyseerde krantenartikelen in absolute aantallen Iedere tekst is opgedeeld met elke zin met een nieuwe persoonsvorm op een nieuwe regel. Alle citaten tussen aanhalingstekens zijn in de tekst blijven staan, maar de inhoud ervan doet niet mee in de analyse voor de variabelen presens historicum, stance en connotatie. Voor de classificatie van de spraaken gedachtepresentatie categorieën kan een citaat als eenheid in geheel wel worden meegenomen. Voor alle informatie die tussen haakjes staat, voor titels en eventuele abstracts van de artikelen geldt dat deze niet zijn meegenomen in de analyse. Dit omdat er gefocust is op de werkelijke inhoud van de artikelen.

4.2 Opzet/ design

Om een vergelijking te kunnen maken tussen het sensationele gehalte van de kranten van de verschillende periodes is een analysemodel opgesteld. Zoals beschreven in het theoretisch kader zijn er verschillende elementen die op tekstueel gebied zich met de overkoepelende variabele sensatie kunnen verhouden. Maar omdat er geen model bestaat dat rechtstreeks toepasbaar is om hoofdvraag van dit onderzoek te beantwoorden, werd dit samengesteld uit relevante elementen op basis van eerder gedaan onderzoek naar vergelijkbare verschijnselen.

Uit de theorie kunnen drie effecten worden onderscheiden die van belang zijn bij sensatie: -Beleving -Houding ten opzichte van het meegedeelde -(Gebrek aan) afstand

Over hoe deze elementen een rol kunnen spelen in een tekst is, zoals ook het theoretisch kader liet zien, veel geschreven. Het onderstaand model vormt de basis voor de analyse (figuur 1), en laat zien hoe deze verschillende effecten van sensatie gecreëerd kunnen worden. Het model wordt toegelicht in de volgende paragrafen.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Beleving • Presens Historicum

Sensatie Afstand

Houding

• Spraak- en gedachtepresenta tie

• Connotatie • Stancemarkering

Figuur 1: Het analysemodel

4.2.1. Beleving Eén element van analyse is beleving. Beleving gaat over het creëren van een realiteitsgevoel voor de lezer. Taalgebruik kan hierbij een grote rol spelen. Het wordt onder sensatie geschaard omdat in de definitie van dit begrip (van Dale, 2013) wordt gesproken over een ‘levendige gewaarwording’. Bijvoorbeeld door werkwoorden op en speciale manier in te zetten, kan een gevoel van meebeleven gecreëerd worden, die de lezer op deze manier bij het verhaal trekt (Asbreuk & de Moor, 2007). Volgens Costera Meijer (2010: 228) is dat ook wat de lezer in deze tijd graag wil. Het gebruik van presens historicum is een manier om de directe beleving bij de lezer op te wekken (Onrust e.a., 1993: 66).

Presens historicum Presens historicum is het gebruik van de onvoltooid tegenwoordige tijd voor iets wat in het verleden gebeurd is. Hiervoor is ook de term ‘kloktijd’ van belang, dit houdt in dat datgene wat gepresenteerd wordt nu nog steeds aan de gang is. Bij een geval van presens historicum is er dus géén sprake van kloktijd, maar is de gebeurtenis al gepasseerd. Asbreuk en de Moor stellen dat het gebruik van de tegenwoordige tijd de lezer bij het verhaal trekt, daar waar een verleden tijd juist voor afstand met de lezer zorgt (2007: 167). Onrust e.a. (1993: 66) geven aan dat de tegenwoordige tijd een indruk van directe beleving kan opwekken, doordat de gebeurtenissen los van elkaar lijken te staan. Ook eerder 25 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

gedaan onderzoek, naar de presens historicum in reportages, laat zien dat dit element geschikt is om een gevoel van meebeleven te creëren bij de lezer (Steenhuis, 2013).

Het volgende voorbeeld komt uit de dataset waarmee is gewerkt. Het gaat over een commercial op televisie die al voorbij is gekomen, het gaat hierbij dus om iets wat in het verleden is gebeurd. Echter wordt er een vorm van de tegenwoordige tijd gebruikt om de gebeurtenis te beschrijven. Er is in dit voorbeeld dus sprake van een presens historicum: “Sinterklaas op zijn schimmel worstelt zich langs de files op de wegen en maakt zich grote zorgen omdat hij vreest overal te laat te komen. Op de achtergrond flitst een NS-trein langs, met daarin juichende en zingende Zwarte Pieten.“ (Artikel 7, de Volkskrant)

Om te bepalen of er in een zin sprake was van een presens historicum zijn alle persoonsvormen geselecteerd en gecategoriseerd volgens het volgende overzicht:

Geel= onvoltooid tegenwoordige tijd Blauw= onvoltooid verleden tijd Groen= voltooid tegenwoordige tijd Turquoise= voltooid verleden tijd Bruin= Niet van toepassing

Wanneer een voltooid deelwoord voorkwam, maar zonder een vorm van ‘hebben’ of ‘zijn’ kon er niet bepaald worden of de zin in voltooid verleden of voltooid tegenwoordige tijd stond. Deze gevallen werden dan in categorie ‘niet van toepassing’ geschaard. Alle vormen in de toekomende tijd vielen ook onder deze laatste categorie. Wanneer een werkwoord in de onvoltooid tegenwoordige tijd werd gepresenteerd in de tekst, is er bepaald of deze handeling nog gaande was (=kloktijd) of al gebeurd was (=presens historicum). Ook bij gewoontes, voortdurende handelingen, uitspraken over algemene handelingen en mentale toestanden over overtuigingen, is kloktijd genoteerd. Dit is aangegeven met de aanduiding: (KLOKTIJD) of (PH) achter iedere zin met een nieuwe persoonsvorm.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

4.2.2 Houding ten opzichte van het meegedeelde

Het volgende element dat in dit onderzoek werd meegenomen is de houding van de schrijver ten opzichte van het meegedeelde. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen het gevoel dat de schrijver heeft bij het meegedeelde (emotionele attitude) en diens rationele mening over het meegedeelde (epistemische attitude).

Emotionele attitude heeft betrekking op het gevoel dat wordt opgewekt bij de lezer, of het gevoel van de schrijver of aangehaalde bronnen dat wordt getoond door middel van woorden die betrekking hebben op emotie (zoals in Vis e.a., 2012). Wahl-Jorgensen (2013) geeft aan dat dit gebruik van emotie in artikelen vaak onder sensationeel nieuws wordt geschaard, omdat het gebruik van emotie tegenover het ‘traditionele objectieve nieuws’ zou staan (Sparks, 2000) en zou passen bij een meer persoonlijke manier van vertellen die emotionele reacties uit zou lokken bij de lezer (Connell, 1998). Opgemerkt dient te worden dat emotie een moeilijke variabele is om te meten. Dit ondervonden ook Hauttekeete (2005: 274) en Wahl-Jorgensen (2013: 134).

Bij epistemische attitude gaat het om de mening van de schrijver. Dit begrip is meegenomen in het onderzoek naar sensationalisering omdat (zo geven ook Asbreuk en de Moor aan, 2007: 37), de toon in nieuwsberichten en nieuwsverhalen zakelijk hoort te zijn, ze horen een beschrijving te geven van het nieuwsfeit. De focus zou dus niet moeten liggen op het presenteren van subjectieve (epistemische) visies op de nieuwsgebeurtenissen, hierbij komt de houding van de auteur namelijk naar voren. Ook Lagerwerf e.a. (2011: 108) stellen dat traditionele kwaliteit en objectiviteit nagestreefd kan worden door subjectieve waardeoordelen te beperken. Zij (Lagerwerf e.a., 2011: 115) stellen eveneens, dat vanwege het feitelijke en zakelijke karakter van nieuwsberichten verwacht wordt dat er minder ruimte voor de houding of attitude van de auteur aan de hand van connotatieve verwijzingen.

In dit onderzoek wordt de houding ten opzichte van hetgeen dat is meegedeeld gekoppeld aan twee variabelen: stancemarkeringen en connotaties. Deze categorieën richten zich op de vraag hoe persoonlijk de auteur zich presenteert in de tekst, waar het kan gaan over emotionele attitude of epistemische attitude. Per deeleenheid is bekeken of er woorden uit deze twee categorieën voorkomen.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Stancemarkering Met stance kan er bekeken worden hoe de auteur zichzelf presenteert in de tekst, waarbij deze categorie betrekking heeft op het uitdrukken van een mening, houding, opvatting emotie of evaluatie (Vis e.a., 2012: 95). Deze subjectiviteitsmaat wordt ook gebruikt door Lagerwerf e.a. (2011) en Biber en Finegan (1989). Biber en Finegan (1989) omschrijven stance: “By stance we mean the lexical and grammatical expression of attitudes, feelings, judgments, or commitment concerning the propositional content of a message”(Biber & Finegan, 1989: 93).

Stancemarkerkingen kunnen het emotionele effect van een uiting kan versterken (bijvoorbeeld door epistemische bijwoorden of bijwoorden van graad) of een gemoedsstand of houding laat zien (zoals mentale werkwoorden). Zowel van de schrijver als aangehaalde bronnen (Vis e.a., 2012). Voorbeeld van stance: “De kans dat u de komende maanden besmet raakt met de Mexicaanse griep, is aanzienlijk groter dan dat u vanavond de megajackpot van 27,5 miljoen euro van de Staatsloterij wint. Maar waar Nederlanders massaal staatsloten hebben gekocht (acht miljoen stuks), is van een Hysteria Mexicana in Nederland geen sprake.” (Artikel 30, de Volkskrant)

Wanneer er een aanduiding van stance in de tekst aanwezig is, is deze onderstreept en aangevuld met het cijfer van de desbetreffende categorie. Benadrukt moet worden dat er in deze nummering van de categorieën geen gradatie bestaat, de ene categorie weegt niet zwaarder dan de andere. Een overzicht van de categorieën is te vinden in figuur 2.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Grammaticale categorie

Voorbeeld

1. Epistemische bijwoorden/bepalingen

zeker, echt, absoluut, zonder meer, zonder enige twijfel

2. Bijwoorden/ bepalingen van graad

sterk, extreem, bijna, in sterke mate

3. Complementconstructie

Ik verwacht/vrees/hoop dat ..

4. Modale werkwoorden van noodzaak wenselijkheid, verplichting etc.

Hij moet/kan/zal/mag/zou willen dat..

5. Mentale werkwoorden

leuk vinden, waarderen, hekel hebben voelen etc.

6. 1e/2e persoons pnw

ik, wij, jij, jullie

Figuur 2: Een overzicht van de stance categorieën

Connotatie (woordkeuze) Tot slot is er gekeken naar connotatieve verwijzingen (Lagerwerf e.a., 2011: 115). Dit gaat over woordkeuze die een bepaalde kant van het verhaal belicht. Dit element is belangrijk om te selecteren omdat het om positief of negatief gekleurde uitspraken gaat en deze de verwachtingen van de lezer als het ware kan sturen. Onder deze categorie vallen ook de woordkeuzes die betrekking hebben tot emoties, zoals Wahl-Jorgensen (2013: 135) deze omschrijft. Het gaat hierbij om woorden die een bepaalde houding van de schrijver (of aangehaalde bronnen) laat zien, en op deze manier meer inspelen op de emotie van de lezer. Er wordt in dit onderzoek bijna dezelfde definitie als Lagerwerf e.a. (2011: 115) gehanteerd: ´In dit onderzoek is bij verwijzingen naar personen vastgesteld of ze positief of negatief gekleurd zijn’, echter werd deze categorie aangevuld met gebeurtenissen, en is er geen onderscheidt gemaakt in of de connotatie negatief dan wel positief is. Alleen de aanwezigheid werd vastgesteld. Dit is gedaan door de desbetreffende verwijzingen dik te maken.

4.2.3 Afstand Aan de hand van dit element is er gekeken in hoeverre de schrijver afstand neemt van datgene wat er gezegd wordt en hoe hij de bron weergeeft in de tekst. Afstand nemen van datgene wat gezegd wordt zou namelijk passen bij een objectievere weergave van nieuws (Connel, 1989; Wahl-Jorgensen, 2013) 29 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

zoals door de traditionele media getracht gedaan te worden. Een meer persoonlijke ‘storytelling’ waarin het gevoel of oogpunt van de schrijver naar voren komt, zou aansluiten bij sensationeel nieuws (Sparks, 2000). Hoe meer afstand er door de auteur genomen wordt van datgene wat geschreven is, hoe neutraler hij beschouwd kan worden (Sanders, 2009). Het weergeven van de bron speelt hierbij een grote rol. Door de bron van informatie te noemen, en de feiten te laten spreken (Wahl-Jorgensen, 2013: 132), neemt de auteur persoonlijk afstand van datgene wat geuit wordt. Spraak- en gedachtepresentaties In de onderzoeksliteratuur wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende maten waarin een auteur afstand kan houden tot de gecommuniceerde inhoud van de tekst. Ik baseer me in dit onderzoek op de voorstellen uit de onderzoeken van Lagerwerf e.a. (2011: 122), Asbreuk en de Moor (2007: 245) en de uitleg van Short (1996). Per zin werd er bepaald in welke categorie het geschaard kan worden, dit werd vervolgens aangevuld met het desbetreffende nummer aan het eind van de zin. Wahl-Jorgensen (2013) introduceert ook een element als deze, waarbij zij het koppelt aan citaten waarin emotie een rol spelen. Hoe meer de bron van de uiting aanwezig is, bijvoorbeeld door middel van een verwijzing naar de bron, hoe meer afstand de auteur neemt. Het opgestelde schema onderscheidt zeven categorieën en is te vinden in figuur 3. In tegenstelling tot de categorieën van de stancemarkeringen is er hier wel sprake van een gradatie. Omdat het bij deze variabele gaat om de afstand van de auteur, kan duidelijk gezegd worden dat categorie 7 het meest subjectief is. Bij deze categorie neemt de auteur het minst afstand van wat er gezegd wordt, en presenteert zichzelf het meest. Ook de derde categorie kan als vrij subjectief worden gezien, de afzender van de uiting is bij deze categorie namelijk nauwelijks te herkennen. Is het de schrijver van het artikel die de uiting doet? Is het een bron die hij aanhaalt? Categorie 1 en 2 kunnen als meest neutraal worden beschouwd. Ondanks dat er hierbij sprake kan zijn van een mening, is het een uitspraak van iemand anders, waarnaar ook duidelijk verwezen wordt door middel van een citaat. De auteur van het artikel neemt op deze manier afstand van wat er gezegd wordt, en legt de verantwoordelijkheid bij de bron die wordt aangehaald. Categorie 4 en 5 zijn iets neutraler dan 3 en 7, maar meer subjectief dan 1 en 2. Het gaat hierbij om taalhandelingen, en veelal om ingebedde zinnen. Ook bij deze categorieën wordt er vaak een uiting gedaan van een bron, deze wordt wel genoemd maar de inhoud wordt niet letterlijk overgenomen zoals bij categorie 2 (directe rede) het geval is.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Categorie

Voorbeeld

1.Vrije directe rede/gedachte

Dat is een mooi huis, zei/dacht ze Ze veerde op. ‘Dat is een mooi huis.’

2. Directe rede/gedachte (Short: personen spreken direct voor zichzelf)

‘Dat is een mooi huis’, zei/dacht ze

3. Vrije indirecte rede/gedachte

Ze veerde op. Dat was een mooi huis!

4. Indirecte rede/gedachte Ze zei/dacht dacht ze dat een mooi huis vond. (Short: jij wordt hij, haakjes verdwijnen en de toevoeging van ‘dat’) 5. Weergave taal-/denkhandeling

Ze noemde/vond het een mooi huis.

6. Narratie zonder impl. Perspectief Het huis had een groene deur. (Short: bij beschrijvingen, acties van de hoofdpersonen, events, percepties van personen, zonder indicatie van iets dat gezegd is. 7. Subjectieve auteurstekst

Het is een schitterend huis, dat zijn prijs waard is.

Figuur 3: Een overzicht van de categorieën voor spraaken gedachtepresentatie

4.3 Meetmethode

Aan de hand van deze variabelen, werd er per deelzin bekeken binnen welke categorieën ze vielen en van welke elementen er sprake waren. Vervolgens is deze analyse omgezet in codes in SPSS, om hiermee statistische toetsen te kunnen uitvoeren. Per variabele is er gekeken hoe de verschillen tussen de periodes en de kranten zich verhielden. Sensatie is in dit geval niet gemeten als een vaste combinatie van alle variabelen, het is eerder een optelsom van de verschillende elementen. Hoe meer soorten elementen te herkennen zijn, hoe sensationeler de tekst is. Vandaar dat er voor gekozen is om de variabelen apart te meten en weer te geven.

Wanneer een categorie (bijvoorbeeld stance) meerdere keren in een deelzin voorkwam, is ervoor gekozen om dit element één keer te noteren. Het gaat hierbij dus om het feit dat het element voorkomt in de zin, niet hoe vaak. Ook moet benadrukt worden dat er voor één categorie sprake is van een


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

gradatie bij de nummering van de waarden, namelijk de spraaken gedachtecategorie. Resultaten van deze variabele moeten nader worden bekeken en uitgelegd. Aan de hand van de gegevens in SPSS is er statistisch getoetst met een Chi-kwadraat toets. Deze toets kan namelijk een vergelijking maken tussen twee of meerdere groepen, en nagaan of er verschillen zijn. De Chi-kwadraat toets gaat na of de waargenomen aantallen systematisch afwijken van de verwachte aantallen (Baxter & Babbie, 2003: 2830) en wordt gebruikt bij nominale data. Er is gekeken naar het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013. Ter controle is er ook gekeken naar de verschillen tussen de kranten en genres.

4.4 Betrouwbaarheid & Validiteit Om betrouwbaarheid en validiteit binnen de opzet van het onderzoek te kunnen waarborgen is er gewerkt met meerdere artikelen uit verschillende kranten uit verschillende genres. Op deze manier wordt geprobeerd een globaal beeld van de kranten te scheppen. Zoals aangegeven zijn de artikelen geselecteerd op basis van thema’s, zodat er clusters ontstaan. Op deze manier is er geprobeerd om de factor ‘thema van het artikel’ uit te sluiten als interfererende variabele. Ook is het begrip ‘sensatie’, zoals hierboven uitgelegd, onderverdeeld in verschillende elementen die elk een deel van het begrip dekken.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

5. Resultaten

In dit hoofdstuk worden de onderzoeksresultaten besproken. Eerst worden de verschillen tussen de periodes besproken per krant. Eerst de populaire krant Telegraaf, daarna NRC Handelsblad, gevolgd door de Volkskrant. Vervolgens wordt er ook gekeken naar het verschil tussen de kranten en genres. Tot slot zal er in het volgende hoofdstuk een antwoord worden gegeven op de centrale vraag van dit onderzoek. De bespreking van de kranten bij het verschil tussen de periodes zal steeds volgens een zelfde patroon gebeuren. Eerst wordt er gekeken naar de variabele presens historicum, hierna naar het gebruik van stance en connotaties. Tot slot wordt de laatste variabele besproken, de spraaken gedachtepresentaties. De variabele stance, waarbij het gaat om een gebeurtenis die al is gepasseerd maar wordt gepresenteerd met een werkwoord in de tegenwoordige tijd, is bij het toetsen vergeleken met het totaal aantal zinnen in de tegenwoordige tijd. De variabelen stance en connotaties zijn getoetst aan de hand van een vergelijking met het totaal aantal zinnen van de artikelen. Wanneer er geen opvallende verschillen zijn gevonden tussen de genres nieuwsberichten en nieuwsverhalen, zullen de resultaten gezamenlijk worden besproken. Opvallendheden worden besproken bij de desbetreffende bevindingen. De gehele analyse van alle krantenartikelen is toegevoegd in bijlage I. De uitkomsten van de statistische toetsen zijn te vinden in bijlage II t/m VI.

5.1 Het verschil tussen de periodes 5.1.1 Verschillen tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013 in de Telegraaf Wanneer er ingezoomd wordt op de populaire krant de Telegraaf, zijn er voor de variabelen verschillende patronen te herkennen. De absolute bevindingen zijn te vinden in figuur 4, details van de gerapporteerde statistische analyses staan in bijlage II.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Wat betreft de presens historicum, werd door

1995-2000

2008-2013

Presens historicum

39

82

Kloktijd

572

439

N (totaal)

611

511

middel van een Chi-kwadraat analyse een significant verschil gevonden (x²= 25,79; df= 1; p=0,00). Het gebruik van deze variabele is gestegen in de periode 1995-2013. In de tweede periode werd er vaker gebruik gemaakt van de tegenwoordige tijd voor iets dat in het verleden gebeurd is dan in de eerste

Figuur 4, een overzicht van de verdeling van

periode. Tussen de genres nieuwsberichten en

presens historicum in Telegraaf

nieuwsverhalen werd er bij deze variabele geen significante verschillen gevonden. De variabele stance laat geen significante

1995-2000

2008-2013

Stance

243

186

Geen stance

707

661

N (totaal)

950

847

verschillen zien tussen de twee periodes voor de Telegraaf. Deze variabele werd in de eerste periode (1995-2000) vaker aangetroffen dan in de tweede periode (2008-2013). Echter gaat het hierbij niet om een significant verschil (x²= 3,23; df= 1; p=0,07). Opgemerkt dient te worden dat het verschil tussen

Figuur 5, een overzicht van de verdeling van stance in Telegraaf

de genres bij de eerste periode ook significant is

1995-2000

2008-2013

Connotatie

50

24

Geen connotatie

900

823

950

847

gebleken (x²=23,59; df=1, p=0,00). Dit wil zeggen dat de variabele stance in nieuwsverhalen significant vaker is gemeten dan in de nieuwsberichten. Voor de tweede periode werd er N (totaal)

geen verschil gevonden binnen de genres. Voor connotaties is er tussen beide periodes wel


een significant verschil gevonden (x²= 6,69; df= 1;

connotatie in Telegraaf

p=0,01). De variabele connotatie komt in de eerste periode vaker voor dan in de tweede periode, er is dus sprake van een afname van deze variabele in de periode 1995-2013. In de eerste periode werd er ook een significant verschil gevonden tussen de genres (x²= 20; df=1; p=0,00). Anders dan bij de variabele stance werden connotaties significant vaker in de nieuwsberichten gevonden. In de tweede periode is er geen significant verschil aangetroffen tussen de genres wat betreft het gebruik van connotaties. 34 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Ook wat betreft het gebruik van spraaken gedachtepresentaties zijn er verschillen aan te wijzen tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013. De verschillen tussen deze periode zijn significant gevonden (x²= 37,56; df= 6; p=0,00). Figuur 7 laat zien hoe de verdeling tussen de categorieën er uitziet. Categorieën spraaken gedachtepresentatie 1 Periode

2

3

4

5

6

N (totaal) 7

1995-2000 34

1

314

76

108

336

81

950

2008-2013 42

21

216

81

91

340

56

847

Figuur 7: een overzicht van de Chi-kwadraat test, de verdeling van de spraaken gedachtepresentaties in de Telegraaf Categorie 7 kan als meest subjectief worden beschouwd. In de periode 2008-2013 is deze categorie minder vaak gevonden dan in de periode 1995-2000. Er is dus sprake van een afname van deze subjectieve categorie. Wat er op duidt dat er minder uitingen zijn gedaan waarin de stem van de journalist duidelijk naar voren kwam. Ook is er sprake van een afname van de derde categorie, de vrije indirecte rede of gedachte in de periode 1995-2013. Deze afname is relatief sterk en laat zien dat er een vermenging van de stem van de journalist en de stem van de bron minder gebruik wordt. Categorie 4, de indirecte rede of gedachte is in de tweede periode vaker aangetoond dan in de eerste periode. Er is sprake van een stijging van deze enigszins subjectieve categorie. Categorie 5, de weergave van een taal- of denkhandeling, die ook als vrij subjectief wordt beschouwd, laat een lichte afname zien tussen de twee periodes. Het verschil in het gebruik van de vijfde categorie is zo klein, dat deze categorie waarschijnlijk weinig effect heeft op het significantieniveau. De neutralere categorieën 1 en 2, respectievelijk directe rede en vrije directe rede, laten beide een toename in gebruik zien. Vooral het gebruik van de directe rede of gedachte (categorie 2) is fors toegenomen, waardoor het waarschijnlijk een grote bijdrage levert aan het significantieniveau. Deze toename laat zien dat de Telegraaf vaker gebruik is gaan maken van een uiting met een verwijzing naar de bron. De meest neutrale categorie, een narratie zonder impliciet perspectief (categorie 6) laat ook een stijging in gebruik zien, hierbij gaat het om een vrij grote toename.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

5.1.2 Verschillen tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013 in NRC Handelsblad In de volgende paragraaf worden de resultaten van de metingen tussen de eerste en tweede periode uit NRC Handelsblad besproken. De absolute bevindingen zijn te vinden in figuur 8, 9 en 10, details van de gerapporteerde statistische analyses staan in bijlage III. Bij het gebruik van de presens historicum werd er

1995-2000

2008-2013

Presens historicum

108

56

Kloktijd

422

429

N (totaal)

530

485

over de twee periodes een significant verschil gevonden (x²= 14,58; df= 1; p=0,00). Anders dan de verwachting, gaat het hierbij om een afname van deze vorm in de periode 1995-2013. In beide periodes werd er ook een verschil in het gebruik van de presens historicum gevonden tussen de genres.


In de nieuwsverhalen werd deze variabele zowel in

presens historicum in NRC Handelsblad

de periode 1995-2000 als in de periode 2008-2013 1995-2000

2008-2013

Stance

175

164

Geen stance

730

631

N (totaal)

905

795

vaker gevonden dan in de nieuwsberichten. Voor de variabele stance is er in de kwaliteitskrant NRC Handelsblad geen significant verschil aangetoond tussen de periodes (x²= 0,42; df= 1; p=0,5). Ook bij deze variabele is er een significant verschil aangetoond tussen de genres. In de


nieuwsberichten komt dit sensatie-element in beide

stance in NRC Handelsblad

periodes relatief gezien vaker voor dan in de 1995-2000

2008-2013

Connotatie

32

14

Geen connotatie

873

781

N (totaal)

905

795

nieuwsverhalen. Het gebruik van connotaties laat voor deze krant wel weer een significant verschil zien (x²= 5,06; df= 1; p=0,02). Echter, net als de presens historicum, verhoudt dit verschil zich anders dan de verwachting. In de tweede periode (2008-2013) werd deze vorm minder vaak gevonden dan in de

Figuur 10, een overzicht van de verdeling van connotatie in NRC Handelsblad

eerste periode (1995-2000). Net als bij het gebruik


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

van de presens historicum, worden er ook significant meer connotaties gebruikt in nieuwsverhalen in vergelijking met nieuwsberichten. Hiervan is sprake in beide periodes. De laatste variabele, de spraaken gedachtepresentatie laat ook significante verschillen zien tussen de twee periodes (x²= 54,91; df= 6; p=0,00). Een overzicht van de verdeling tussen de categorieën is te vinden in figuur 11. Categorieën spraaken gedachtepresentatie 1 Periode

2

3

4

5

N (totaal)

6

7

1995-2000 30

58

101

70

82

510

54

905

2008-2013 49

33

44

60

103

407

99

795

Figuur 11: een overzicht van de Chi-kwadraat test, de verdeling van de spraaken gedachtepresentaties in NRC Handelsblad De categorie die als meest subjectief wordt beschouwd, de subjectieve auteurstekst (categorie 7), werd in de tweede periode (2008-2013) relatief gezien vaker gebruikt dan in de periode 1995-2000. De vrije indirecte rede en gedachte (categorie 3), die na de subjectieve auteurstekst ook als redelijk subjectief kan worden beschouwd, laat een ander patroon zien. In NRC Handelsblad werd deze categorie in de tweede periode veel minder vaak gevonden dan in de eerste periode, er is dus sprake van een daling van deze categorie. Het gebruik van de vierde categorie, de indirecte rede of gedachte laat een vrij stabiele lijn zien. Relatief gezien is deze categorie iets afgenomen in de periode 1995-2013, maar het verschil is heel klein, bijna verwaarloosbaar. De weergave van een taal- of denkhandeling (categorie 5), die net als de vierde categorie als vrij subjectief gezien wordt, laat een ander patroon zien. Deze categorie is gestegen in de periode 1995-2013. Het gebruik van de vrije directe rede (categorie 1) laat ook een toename zien. Categorie 2, de directe rede of gedachte laat daarentegen een kleine daling zien. Beide categorieën worden als vrij neutraal beschouwd, omdat de bron van de uiting duidelijk kenbaar wordt gemaakt. Relatief gezien zijn dit kleine verschillen tussen de periodes.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

De meest neutrale categorie, de narratie zonder expliciet perspectief (categorie 6) laat eveneens een kleine daling zien in de periode 1995-2013.

5.1.3 Verschillen tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013 in de Volkskrant In bijlage IV is een overzicht van de resultaten van

1995-2000

2008-2013

Presens historicum

50

61

Kloktijd

417

480

N (totaal)

467

541

de metingen van de variabelen voor de Volkskrant. De bevindingen van de verschillen van de Volkskrant worden hieronder beschreven, absolute aantallen zijn te vinden in figuur 12, 13 en 14. Voor de metingen van de variabelen presens historicum, stance en connotatie geldt dat er tussen de genres


geen significante verschillen zijn gevonden. Hierom

presens historicum in de Volkskrant

worden deze categorieën gezamenlijk besproken in de volgende paragraaf. In de Volkskrant is er bij de eerste variabele, de presens historicum, geen significant verschil

1995-2000

2008-2013

Stance

172

175

Geen stance

687

758

N (totaal)

859

933

gevonden in gebruik tussen de twee periodes (x²= 0,08; df= 1; p=0,77). Het gebruik van de tegenwoordige tijd voor iets wat in het verleden is Figuur 13, een overzicht van de verdeling van

gebeurd, is niet toe- of afgenomen in de periode

stance in de Volkskrant

1995-2013.

1995-2000

2008-2013

Connotatie

30

49

Geen connotatie

829

884

N (totaal)

859

933

Net als NRC Handelsblad is er in de Volkskrant geen significant verschil aangetoond bij het gebruik van stance tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013 (x²= 0,46; df= 1; p= 0,5). De derde variabele, connotaties, laat ook geen significant verschil zien tussen de twee periodes (x²=


3,29; df= 1; p= 0,07). In de tweede periode (2008-

connotatie in de Volkskrant

2013) is deze variabele wel in iets meer zinnen geselecteerd dan in de periode 1995-2000, maar dit verschil is niet significant. 38 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Voor de kwaliteitskrant de Volkskrant zijn er vergelijkbare resultaten gevonden als in NRC Handelsblad bij de spraak- gedachtepresentaties. Echter, en dit is ook te zien aan het significantieniveau, zijn deze verschillen tussen de periodes net iets kleiner dan bij de andere kranten (x²= 13,57; df= 6; p=0,04). In figuur 15 is de precieze verdeling van de categorieën te vinden. Categorieën spraaken gedachtepresentatie 1 Periode

2

3

4

5

N (totaal)

6

7

1995-2000 26

68

52

48

76

519

70

895

2008-2013 33

61

70

72

102

500

95

933

Figuur 15: een overzicht van de Chi-kwadraat test, de verdeling van de spraaken gedachtepresentaties in de Volkskrant In de Volkskrant is er net als in NRC Handelsblad een toename te herkennen van het gebruik van de subjectieve auteurstekst, categorie 7. Echter, gaat het hierbij om een kleine toename in de periode 1995-2013. De categorie die na de subjectieve auteurstekst als subjectief kan worden beschouwd, categorie 3 (de vrije indirecte rede of gedachte) laat, anders dan NRC Handelsblad, ook een kleine toename zien. Ook categorie 4 en 5, respectievelijk indirecte rede of gedachte en de weergave van een taal- of denkhandeling, werd in de tweede periode (2008-2013) iets meer gevonden dan in de eerste periode (1995-2000). Deze twee categorieën kunnen worden zoals uitgelegd in de methode ook als vrij subjectief beschouwd. Het gebruik van de eerste categorie, de vrije directe rede of gedachte, is redelijk stabiel gebleven. Er is sprake van een lichte toename in de tweede periode (2008-2013) ten opzichte van de eerste periode (1995-2000), maar deze is heel klein. De laatste twee categorieën die besproken worden, de directe rede (categorie 2) en de narratie zonder impliciet perspectief (categorie 6), zijn beide over de periode 1995-2003 afgenomen. Deze twee categorieën kunnen als meest neutraal worden gezien, en zijn in de tweede periode (2008-2013) minder vaak aangetroffen in de Volkskrant dan in de eerste periode (1995-2000).


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

5.1.4 Het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013 Op basis van de Chi-kwadraat toetsen die zijn uitgevoerd, is te zeggen dat er duidelijke verschillen te vinden zijn tussen de twee periodes 1995-2000 en 2008-2013. Deze verschillen komen zowel in de populaire krant als de kwaliteitskranten voor. Wel moet hierbij duidelijk gemaakt worden dat deze verschillen niet per se één richting op wijzen en ook niet voor elke variabele gelden. Figuur 16 geeft de verhoudingen van de elementen presens historicum, stance en connotatie weer. Figuur 17 geeft een totaal overzicht (van minst neutraal naar neutraalst) van de veranderingen bij de spraaken gedachtepresentaties. Een plusteken laat zien dat er sprake is van een significante groei, een dubbel plusteken betekent een forse toename. Een minteken laat een omgekeerd significant verschil zien, een significante afname van het element. Een dubbel minteken staat voor een forse afname. Wanneer er een kruis genoteerd is, geeft dit weer dat er geen verschillen zijn gevonden. Een symbool tussen haakjes, geeft aan dat er sprake is van een zwak verschil. (Bij een verschil met de expected count kleiner dan 1 of -1 is er sprake van een lichte afof toename. Wanneer het verschil met de expected count groter is gebleken dan 2 of -2 is er sprake van een forse afof toename. Alle waarden tussen 1 en 2 of -1 en -2 laten normale significante verschillen zien.) Telegraaf

NRC Handelsblad

De Volkskrant

Presens Historicum

+

_

X

Stance

X

X

X

Connotatie

_

_

X

Figuur16: een overzicht van de veranderingen van de elementen presens historicum, stance en connotatie tussen de twee periodes 1995-2000 en 2008-2013 De presens historicum kwam in de Telegraaf in de tweede periode significant vaker voor dan in de eerste periode. Bij de kwaliteitskrant NRC Handelsblad is juist sprake van een omgekeerd verschil, hierin is sprake van een significante afname van deze variabele. De Volkskrant laat geen significante verschillen zien. Voor de stance categorie zijn er in beide soorten kranten geen significante verschillen aangetoond tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Wat betreft de connotaties was er in de Telegraaf sprake van een significant verschil. Maar net als met de presens historicum in NRC Handelsblad, werd deze categorie vaker herkend in de eerste periode dan in de tweede. Er is dus sprake van een significante daling van deze variabele. Dit was ook het geval in NRC Handelsblad. De Volkskrant liet geen significante verschillen zien bij de variabele connotaties. Bij de laatst bekeken variabele, de Spraak- en gedachtecategorieën werden er voor beide soorten kranten significante verschillen gevonden tussen de periodes. Doordat deze variabele uit zo veel categorieën bestaat, is een significant verschil van de totale variabele plausibel. Telegraaf 7. Subjectieve auteurstekst

NRC Handelsblad

De Volkskrant

_

++

+

__

__

(+)

4.Indirecte rede/gedachte

(+)

(-)

+

5.Weergave van taal- of denkhandeling

(-)

+

+

+

++

(+)

++

_

(-)

+

_

_

3.Vrije indirecte rede/gedachte

1.Vrije directe rede/gedachte 2.Directe rede/gedachte 6.Narratie zonder impliciet perspectief

Figuur 17: een overzicht van de veranderingen van de categorieën bij spraaken gedachtepresentatie tussen de twee periodes 1995-2000 en 2008-2013 Bij de Telegraaf is het grootste verschil te vinden bij de tweede categorie, de directe rede of gedachte. Deze categorie kwam in de tweede periode veel vaker voor dan in de eerste periode. Deze categorie is geclassificeerd als neutraal. Het gaat om een citaat, maar degene die hier verantwoordelijk voor is wordt ook duidelijk genoemd. De auteur neemt hierdoor afstand van datgene wat er gezegd wordt. Wat betreft deze categorie zou de Telegraaf dus neutraler zijn gaan schrijven. Categorie 6, narratie zonder impliciet perspectief, de categorie voor beschrijvingen, acties of percepties van personen zonder indicatie van iets dat gezegd is, is in de periode 1995-2008 eveneens toegenomen in de Telegraaf. Bij deze categorie is er geen duidelijk perspectief te herkennen. Ook deze categorie wordt neutraal 41 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

beschouwd en wordt dus meer gebruikt in de latere periode. De vrije indirecte rede (categorie 3) werd in de tweede periode veel minder vaak gevonden dan in de eerste periode. Ook hierbij gaat het om iets dat gezegd is, maar de bron van de uiting is veel minder expliciet aanwezig dan bij categorie 3. Het is een soort mengvorm van een uiting van de journalist en die van de aangehaalde bron. Hierom is deze categorie dan ook als sensationeler bestempeld dan bijvoorbeeld de hiervoor genoemde categorie directe rede of gedachte, waarbij er expliciet naar de bron van de uiting wordt verwezen. Op basis van de gegevens is aangetoond dat de Telegraaf ook op dit gebied minder sensationeel is gaan schrijven. De subjectieve categorie 7 (de subjectieve auteurstekst), is afgenomen wanneer de eerste periode met de tweede periode wordt vergeleken. De stem van de journalist wordt door middel van deze categorie in de periode 2008-2013 minder getoond dan in de eerste periode (1995-2000). Aan de hand van de analyse van de resultaten van de spraaken gedachte variabele, kan worden geconcludeerd dat de Telegraaf zeker niet gebruik is gaan maken van meer subjectieve categorieën. De resultaten laten een omgekeerd verband zien, de Telegraaf is neutraler gaan schrijven. De stem van de journalist zelf komt eveneens minder aan bod, en wanneer er sprake is van een uiting van een aangehaalde bron, wordt deze bron in de tweede periode ook explicieter kenbaar gemaakt dan in de eerste periode. Voor de kwaliteitskranten werd een ander patroon gevonden. Waar de Telegraaf in de periode 20082013 neutraler naar voren kwam dan de eerste periode wat betreft de spraaken gedachtepresentaties geldt dit niet voor alle categorieën bij de kwaliteitskranten. NRC Handelsblad laat een stijging zien van de meest subjectieve categorie, de subjectieve auteurstekst (categorie 7). De stem van de journalist komt dus meer naar voren in de tweede periode in NRC Handelsblad. Daarentegen is er een daling te herkennen van de categorie die hierna als meest subjectief beschouwd wordt, de vrije indirecte rede of gedachte (categorie 3). Bij deze manier van verwijzen naar een uiting, is er niet meteen duidelijk van wie de uiting afkomstig is. Het is een mengvorm waarbij er zowel informatie van de aangehaalde bron, als van de auteur kan worden gebruikt. Ook de twee neutrale categorieën (categorie 1, vrije indirecte rede of gedacht en categorie 2, directe rede of gedachte) laten een wisselend patroon zien. Het gebruik van de vrije directe rede of gedachte is toegenomen (categorie 1) daar waar het gebruik van de tweede categorie (de directe rede of gedachte) is afgenomen. Er wordt in de tweede periode dus minder gebruik gemaakt van expliciete citaten, waarbij een uiting van een aangehaalde bron genoemd wordt, maar deze ook expliciet kenbaar wordt gemaakt. Opgemerkt dient worden dat de verschillen tussen de periodes voor deze categorieën erg klein zijn. Het gebruik van de narratie zonder impliciet perspectief (categorie 6), wat beschouwd wordt als een neutrale weergave van het nieuws, is in de periode 19952013 afgenomen in NRC Handelsblad. De indirecte rede of gedachte (categorie 4) is in de tweede 42 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

periode lichtelijk afgenomen in vergelijking met de eerste periode. De weergave van een taal- of denkhandeling laat een kleine stijging zien van het gebruik in de periode 1995-2013. Echter gaat het bij de twee laatstgenoemde categorieën om een zeer klein verschil. Op basis van deze gegevens kan er gezegd worden dat de kwaliteitskrant NRC Handelsblad het nieuws iets sensationeler is gaan weergeven in de periode 1995-2013 op basis van de analyse van de spraaken gedachtepresentatie. Desalniettemin geldt deze toename dit niet voor elke categorie, en is er enigszins sprake van schommeling. De Volkskrant laat een vergelijkbaar patroon zien bij de spraaken gedachtepresentaties als NRC Handelsblad. Er is een stijging te herkennen van de subjectieve auteurstekst (categorie 7), deze stijging is wel van lichtere mate dan in de eerste kwaliteitskrant. Feit blijft echter, dat ook de auteurs in dit dagblad in de periode 2008-2013 gebruik maken van uitspraken waar ze zelf minder afstand van houden dan in de eerste periode (1995-2000). Het gebruik van de derde categorie, de vrije indirecte rede of gedachte (waarbij de bron van de uitspraak nauwelijks kenbaar wordt gemaakt) is anders dan in NRC Handelsblad, toegenomen in de tweede periode. Ook categorie 4 en 5, de indirecte rede of gedachte en het gebruik van taal- of denkhandelingen is licht toegenomen. Conform met de verwachting, is er bij de neutrale categorieën 2 (directe rede of gedachte, waarbij er direct verwezen wordt naar de bron) en categorie 6, de narratie zonder impliciet perspectief (waar er helemaal geen perspectief wordt ingenomen) sprake van een daling in gebruik. Ook aan de hand van deze twee categorieën kan gesteld worden dat de auteurs van de Volkskrant in de tweede periode minder afstand nemen van wat er wordt gezegd. Wat past bij het sensationeler weergeven van nieuws. Echter ondersteunt de vrij neutrale categorie 1 (de vrije directe rede of gedachte) deze gedachte niet direct. Het gebruik van deze categorie is in de periode 1995-2013 redelijk stabiel gebleven.

5.2 Het verschil tussen de kranten Naast het verschil tussen de twee periodes 1995-2000 en 2008-2013, kunnen er ook verschillen worden aangetoond tussen de kranten. Dit is van belang om te bepalen of de populaire krant de Telegraaf, anders met deze elementen omgaat dan de kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant. Bovendien kan er zo ook gekeken worden of er verschillen bestaan tussen de twee kwaliteitskranten. Per periode werden er per variabele Chi-kwadraat tests uitgevoerd om de verschillen tussen de kranten in kaart te brengen. Een overzicht van deze toetsen is te vinden in bijlage V en VI. De verschillen tussen de kranten zullen per periode en per variabele besproken worden. 43 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

5.2.1 Verschillen in periode 1 (1995-2000) De bevindingen van het gebruik van de verschillende variabelen zijn voor alle kranten uit de eerste periode samengevoegd in figuur 18.

Periode 1 1995-2000 Telegraaf

Percentage van totaal

NRC Handelsblad


De Volkskrant


Presens Historicum

39

6,38 %

108

20,38 %

50

10,71 %

Stance

243

25,59 %

175

18,42 %

172

20,02 %

Connotatie

50

5,56 %

49

5,16 %

30

3,49 %

Figuur 18: een overzicht van het gebruik van de presens historicum, stance en connotatie van de verschillende kranten in de periode 1995-2000 In de eerste periode is er sprake van een significant verschil (x²= 49,52; df= 1; p=0,00) van het gebruik van de presens historicum tussen NRC Handelsblad en de Telegraaf. Het gebruik van de tegenwoordige tijd voor een gebeurtenis die al geweest is, wordt in deze periode door NRC Handelsblad significant meer gebruikt dan in de Telegraaf. Ook de vergelijking tussen de Volkskrant en de Telegraaf gaf voor deze variabele een significant verschil (x²= 6,53; df= 1; p=0,01).In de Volkskrant wordt er meer gebruik gemaakt van dit sensatie-element dan in de Telegraaf. De cijfers laten zien dat er relatief gezien het meest sprake is van presens historicum in NRC Handelsblad in de eerste periode. Wanneer deze krant met de Volkskrant wordt vergeleken is er ook een significant verschil te herkennen (x²= 17,41; df= 1; p=0,00). Wat betreft stancemarkeringen is er een significant verschil aangetoond tussen de Telegraaf en NRC Handelsblad (x²= 10,35; df= 1; p=0,00) en ook tussen de Telegraaf en de Volkskrant (x²= 7,88; df= 1; p=0,01). In de Telegraaf werd er meer gebruik gemaakt van stance dan in de twee kwaliteitskranten in de periode 1995-2000. Het verschil in het gebruik van stance tussen de twee kwaliteitskranten, NRC Handelsblad en de Volkskrant is niet significant gebleken (x²= 0,131; df= 1; p=0,72). Voor de variabele connotatie zijn er helemaal geen significante verschillen aangetoond tussen de kranten. Het verschil tussen de Telegraaf en NRC Handelsblad is niet significant gebleken (x²= 3,273; df= 44 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

1; p=0,07). Het verschil tussen de Telegraaf en Volkskrant bleek ook niet significant (x²= 3,346; df= 1; p=0,07). De vergelijking tussen NRC Handelsblad en de Volkskrant gaf het minst grote verschil (x²= 0,002; df= 1; p=0,96). Bij de laatste variabele, de spraaken gedachtepresentatie, zijn er tussen alle kranten significante verschillen aangetoond. Omdat deze variabele meerdere categorieën heeft, moet er per categorie bekeken worden waar de verschillen zitten. Een overzicht van deze resultaten is te vinden in figuur 19. Categorieën spraaken gedachtepresentatie 1 Krant

2

3

4

5

N (totaal)

6

7

NRC Handelsblad 30

58

101

70

82

510

54

905

De Volkskrant

26

68

52

48

76

519

70

859

De Telegraaf

34

1

314

76

108

336

81

950

Figuur 19: een overzicht van de Chi-kwadraat test, de verdeling van de spraaken gedachtepresentaties van alle kranten in de periode 1995-2000 Het verschil tussen de Telegraaf en NRC Handelsblad is zeer significant te noemen (x²= 208,66; df= 6; p=0,00). Als er ingezoomd wordt op de categorieën is te zien dat vooral categorie 2 (directe rede of gedachte) en categorie 3 (vrije indirecte rede of gedachte) in beide kranten verschillend zijn aangetoond. Categorie 2, die duidt op een directe verwijzing naar een uiting van een bron, komt veel vaker voor in NRC Handelsblad. Categorie 3, een uiting waarbij de afzender minder duidelijk aangegeven wordt, is veel vaker gemarkeerd in de Telegraaf. Ook is er een duidelijk verschil te herkennen bij de zesde categorie, de narratie zonder impliciet perspectief. Deze wordt in NRC Handelsblad veel vaker gebruikt dan in de Telegraaf. Wat aanduidt dat NRC Handelsblad vaker gebruik maakt van uitingen waar geen perspectief in aangenomen wordt. Een vergelijkbaar patroon is zichtbaar wanneer de Telegraaf met de andere kwaliteitskrant wordt vergeleken (x²= 301,72; df= 6; p=0,00). Vooral categorie 2 (meer gebruikt in de Volkskrant), categorie 3 (meer gebruikt in de Telegraaf) en categorie 6 (meer aangetoond in de Volkskrant) zijn uitschieters. Deze resultaten laten zien dat er in de Volkskrant vaker uitingen zijn herkend die geen perspectief innemen (categorie 6), of bij een perspectief ook duidelijk de bron kenbaar maken (categorie 2).


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Ook het verschil tussen de Volkskrant en NRC Handelsblad is significant gebleken (x²= 22,06; df= 6; p=0,00). Echter ligt de verdeling tussen de categorieën anders dan wanneer deze kwaliteitskranten met de Telegraaf vergeleken werden. In de Volkskrant komt de vrij indirecte rede of gedachte (categorie 3) veel minder voor dan in NRC Handelsblad, wat erop duidt dat NRC Handelsblad vaker gebruik maakt van een uiting waarbij de bron niet geheel duidelijk wordt gemaakt aan de lezer. Ook de vierde categorie, waarbij er wordt verwezen naar een uiting van een ander maar zonder een direct citaat, werd in de Volkskrant minder vaak herkend. Daarentegen werd er wel vaker gebruik gemaakt van een subjectieve auteurstekst (categorie 7) door de Volkskrant, de categorie waarbij de stem van de journalist duidelijker naar voren komt.

5.2.2 Verschillen in periode 2 (2008-2013) Een overzicht van de uitgevoerde toetsen voor het verschil tussen de kranten in de tweede periode is te vinden in bijlage VI. Absolute bevindingen zijn omschreven in figuur 20. Periode 2 2008-2013 Telegraaf


NRC Handelsblad


De Volkskrant


Presens Historicum

82

15,74 %

56

11,55 %

61

11,28 %

Stance

186

21,96 %

164

20,63 %

175

18,76 %

Connotatie

24

2,83 %

14

1,76 %

49

5,25 %

Figuur20: een overzicht van het gebruik van de presens historicum, stance en connotatie van de verschillende kranten in de periode 2008-2013 In de tweede periode is er bij de variabele presens historicum alleen een significant verschil gemeten tussen de Volkskrant en de Telegraaf (x²= 4,54; df= 1; p=0,03). De Telegraaf maakt van deze vorm vaker gebruik dan de Volkskrant. De presens historicum is ook vaker in de Telegraaf te vinden dan in NRC Handelsblad, echter is dit verschil net niet significant (x²= 3,73; df= 1; p=0,053). Het verschil tussen de Volkskrant en NRC Handelsblad is aan de hand van de Chi-kwadraat toets het kleinst gebleken (x²= 0,02; df= 1; p=0,89).


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bij de variabele stance zijn er in de tweede periode helemaal geen significante verschillen gevonden. Het verschil tussen NRC Handelsblad en de Telegraaf was het kleins (x²=0,43; df=1; p=0,51). Ook het verschil tussen NRC Handelsblad en de Volkskrant was niet significant (x²=0,95; df=1; p=0,332). Het verschil in het gebruik van stance tussen de Volkskrant en de Telegraaf is het grootst gebleken, maar net niet significant (x²=2,82; df=1; p=0,09). Er zijn wel significante verschillen gevonden bij de variabele connotaties. Vooral het verschil tussen de Volkskrant en NRC Handelsblad was groot in deze periode (x²= 14,89; df= 1; p=0,00). Ook werd er een significant verschil gevonden tussen de Volkskrant en de Telegraaf (x²= 6,60; df= 1; p=0,01). In de Volkskrant kwam dit sensatie-element significant vaker voor dan in de andere kranten. Het verschil tussen NRC Handelsblad en de Telegraaf bleek niet significant (x²=2,09; df=1; p=0,15). Net als in de eerste periode, zijn er voor de periode 2008-2013 tussen alle kranten significante verschillen gevonden bij de laatste variabele, de spraaken gedachtepresentaties. Een overzicht van de verdeling tussen de categorieën is te vinden in figuur 21. Categorieën spraaken gedachtepresentatie 1 Krant

2

3

4

5

6

N (totaal) 7

NRC Handelsblad 49

33

44

60

103

407

99

795

De Volkskrant

33

61

70

72

102

500

95

933

De Telegraaf

42

21

216

81

91

340

56

847

Figuur 21: een overzicht van de Chi-kwadraat test, de verdeling van de spraaken gedachtepresentaties van alle kranten in de periode 2008-2013 Het verschil tussen NRC Handelsblad en de Telegraaf (x²= 137,29; df= 6; p=0,00) en de Volkskrant en de Telegraaf (x²= 132,98; df= 6; p=0,00) zijn zeer significant gebleken. Het verschil tussen de Volkskrant en NRC Handelsblad is ook zeer significant te noemen (x²= 17,2; df= 6; p=0,01).

Net als in de periode 1995-2000 is het grootste verschil te vinden bij de derde categorie, de vrije indirecte rede of gedachte. Deze komt in de Telegraaf veel vaker voor dan in de Volkskrant of NRC Handelsblad, dit is een zeer sterk verschil. Het laat zien dat de Telegraaf vaker dan de kwaliteitskranten, een uiting laat zien maar de bron minder duidelijk kenbaar maakt. Deze bron kan wel aangehaald 47 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

worden (bijvoorbeeld ook eerder in het artikel), maar er wordt niet direct geciteerd. Categorie 6 (narratie zonder impliciet perspectief) komt in de Telegraaf veel minder voor dan in de twee kwaliteitskranten. Deze narraties worden veel gebruikt voor beschrijvingen, en hierbij wordt er niet per se vanuit een bepaald oogpunt beschreven. Er is geen sprake van een stem van de journalist, of van een aangehaalde bron. Ook de laatste categorie, de subjectieve auteurstekst, is minder vaak gevonden in de Telegraaf dan in de twee andere kranten, het is dus ook niet zo dat de stem van de journalist vaker naar voren komt in de artikelen van de Telegraaf. De kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant maken eveneens veel meer gebruik van de directe rede of gedachte in hun artikelen (categorie 2). Het gaat hierbij om letterlijke citaten, waarbij de bron voor zichzelf spreekt en op deze manier ook duidelijk kenbaar wordt gemaakt voor de lezer.

De verschillen tussen NRC Handelsblad en de Volkskrant zijn iets kleiner. Uitschieters hierbij zijn vooral de tweede categorie (directe rede of gedachte), die bij de Volkskrant iets meer voorkomt. De Volkskrant gebruikt dus meer directe citaten. Ook de vrije directe rede of gedachte (categorie 1), waar de bron eveneens duidelijk kenbaar wordt gemaakt, laat een verschil zien. Deze wordt in NRC Handelsblad meer gebruikt. Echter zijn hierin niet zulke grote verschillen te vinden als bij de vergelijking tussen de populaire krant en de kwaliteitskranten.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

6. Conclusie en Discussie

In dit hoofdstuk zal het onderzoek worden afgesloten. Eerst worden de resultaten van de analyse kort samengevat en vervolgens in verband gebracht met de theorie. De resultaten zullen worden vergeleken met de uitkomst die kon worden verwacht op basis van de besproken theorie, waarna een antwoord zal worden geformuleerd op de onderzoeksvraag:  Hoe gaan Nederlandse kranten om met sensatie op tekstueel niveau in de periode 19952013? Tot slot zullen bij de discussie de beperkingen van het onderzoek worden besproken en aanbevelingen worden gedaan voor vervolgonderzoek.

6.1 Conclusie 6.1.1. Vergelijking tussen periodes Op basis van de resultaten kan er gesteld worden dat er in de eerst gemeten periode (1995-2000) in sommige gevallen verschillend omgegaan wordt met de gekozen variabelen om sensatie te meten dan in de tweede periode (2008-2013). Echter gebeurt dit niet altijd conform het idee dat deze elementen in de latere periode vaker voorkomen dan in de eerste periode, de verbanden zijn veel complexer van aard. Het idee dat er sprake zou zijn van sensationalisering van de berichtgeving in tijden van tabloidisering (Esser, 1999; Hauttekeete, 2005; Peters 2011) is op enkele vlakken van de analyse terug gevonden. Zo is het gebruik van de presens historicum, een vorm van tegenwoordige tijd voor iets dat in het verleden gebeurd is, in de tweede periode (2008-2013) in de Telegraaf vaker gevonden dan in de eerste periode (1995-2000). Door het gebruik van deze werkwoordsvorm kan er zoals aangegeven in het vierde hoofdstuk, een effect van ‘meebeleven’ gecreëerd worden bij de lezer (Onrust e.a., 1993: 66), en trekt het de lezer op deze manier bij het verhaal (Asbreuk & de Moor, 2007: 167). In de tweede periode zou dit werkelijkheidseffect dus sterker gecreëerd worden dan in de eerste periode door de berichtgeving van de Telegraaf.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Ook bij de spraaken gedachtepresentatie, zijn er resultaten gevonden die de hypothese voor een deel kunnen ondersteunen. De gegevens laten een stijging zien van de subjectievere categorieën in de twee kwaliteitskranten. Vooral de Volkskrant laat in het geheel een stijging van de subjectieve categorieën zien. De subjectieve auteurstekst (categorie 7), de indirecte rede of gedachte (categorie 4) en de weergave van een taal- of denkhandeling (categorie 5) laten een duidelijke toename in gebruik zien. Het gaat hierbij om de toenemende stem van de journalist (categorie 7) maar ook van mengvormen (categorie 4 en 5), waarbij niet meteen duidelijk is van wie de uiting afkomstig is. Ook de vrij subjectieve categorie 3 (de vrije indirecte rede of gedachte), waarbij de bron van de uiting niet expliciet kenbaar wordt gemaakt aan de lezer, laat een toename zien. Echter is deze toename minder sterk van aard. Tegelijkertijd is er een afname te herkennen van de meer neutralere categorieën 2 (directe rede) en 6 (narratie zonder impliciet perspectief). Dit zijn de categorieën waarbij er geen sprake is van een perspectief (categorie 6) of waarbij er bij een perspectief ook duidelijk wordt verwezen naar de bron (categorie 2). Aan de hand van deze gegevens kan gesteld worden dat de auteurs van de Volkskrant in de tweede periode minder afstand nemen van wat er wordt gezegd (Wahl-Jorgensen, 2012) en het oogpunt van de schrijver hierdoor meer zichtbaar wordt. Wat past bij het sensationeler weergeven van nieuws (Sparks, 2000; Conell, 1989), waarin neutraliteit niet per se prioriteit heeft. Ook is er een toename te herkennen in de categorieën waarbij niet meteen duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de uiting, het gaat hierbij om mengvormen van de uiting van de journalist en die van de aangehaalde bron. Ook NRC Handelsblad laat een toename van de subjectieve categorieën van de spraaken gedachtepresentatie zien. Vooral de meest subjectieve categorie, de subjectieve auteurstekst (categorie 7) is sterk toegenomen in de periode 1995-2013. In de berichtgeving van NRC Handelsblad, kwamen er in de tweede periode dus meer uitingen voor waarin de ‘stem van de journalist’ (Sanders, 2009) duidelijk te herkennen was. Wat erop zou duiden dat deze krant op deze manier iets minder afstand neemt van datgene wat er gezegd wordt (Wahl-Jorgensen, 2012) en op deze manier subjectiever het nieuws weergeeft. Op basis van het idee dat populaire kranten hun nieuws sensationeler zouden weergeven dan kwaliteitskranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22), is het opmerkelijk dat juist de Telegraaf een ander patroon laat zien. Deze populaire krant is op het gebied van spraaken gedachtepresentatie zijn nieuws minder subjectief, en daarmee minder sensationeel gaan presenteren. In tegenstelling tot de twee kwaliteitskranten, laat het juist een daling zien van de meest subjectieve categorie (de subjectieve 50 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

auteurstekst), waarbij er sprake is van subjectiviteit van de journalist. Ook het gebruik van de vrije indirecte rede of gedachte (categorie 3) is in de periode 1995-2013 afgenomen, dit zijn uitingen waarbij er sprake kan zijn van een perspectief, maar de verantwoordelijke voor deze uiting niet expliciet wordt gepresenteerd. De Telegraaf is, anders dan NRC Handelsblad en de Volkskrant, vaker gebruik gaan maken een verwijzing naar de bron, waardoor het voor de lezer duidelijk is van wie de uiting is. Dit is te zien aan de hand van een stijging in het gebruik van de categorieën: vrije directe rede of gedachte (categorie 1), directe rede of gedachte ( categorie 2). Ook is er sprake van een stijging van de neutrale categorie: narratie zonder impliciet perspectief (categorie 6). Deze studie heeft laten zien dat er niet per se sprake is van een groeiende subjectieve weergave van de nieuwspresentatie in de populaire krant de Telegraaf, het zijn juist de kwaliteitskranten die een stijging in het gebruik van de subjectieve categorieën van de variabele spraaken gedachtepresentatie laten zien. Vanuit de al bestaande literatuur kan er geen eenduidige verklaring worden gegeven waarom het juist de kwaliteitskranten zijn die op het gebied van spraaken gedachtepresentatie het nieuws subjectiever, en daarmee sensationeler zijn gaan presenteren. Opgemerkt moet worden dat de Telegraaf nog steeds meer gebruik kan maken van de subjectieve categorieën van deze variabele dan de kwaliteitskranten, maar dat er in de Telegraaf simpelweg geen sprake is van een groei. Het zou zo kunnen zijn dat de Telegraaf het nieuws ook in de eerste periode (1995-2008) als subjectief neerzette. Wat zou passen bij het idee dat populaire kranten het nieuws sensationeler presenteren dan kwaliteitskranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22). De kwaliteitskranten zouden daarbij de traditionele benadering van het presenteren van het nieuws, waarbij objectiviteit en neutraliteit van belang is (O’Sullivan & Heinonen, 2008: 258; Sanders, 2009: 1), minder zijn gaan volgen in de tweede periode. Echter laten de kwaliteitskranten niet bij elke variabele een toename in de sensatie-elementen zien. Er is zelfs sprake van een afname in het gebruik van de presens historicum en connotaties door NRC Handelsblad op het gebied van stance laat deze krant, net als de Telegraaf, geen significante verandering zien. Er is ook een omgekeerd effect aangetoond bij het gebruik van connotaties door de Telegraaf. Deze variabele werd in de periode 1995-2008 vaker gevonden dan in 2008-2013. In de artikelen van de Volkskrant zijn voor de variabelen presens historicum, stance en connotatie helemaal geen significante verschillen aangetoond. Volgens de resultaten gebruikt de Volkskrant deze sensatieelementen in beide periodes in een vergelijkbare hoeveelheid. Aan de hand van de gegevens kan geconcludeerd worden dat er veel verschillen zijn te herkennen wat betreft het gebruik van de verschillende sensatie-elementen tussen de twee periodes. Echter zijn deze 51 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

verschillen lang niet altijd conform de hypothese. In enkele gevallen is er sprake van een stijging van de sensatie-elementen, in andere gevallen werden er geen verschillen, of een daling aangetoond. Vooral bij de spraaken gedachtepresentaties is er bij de kwaliteitskranten (voornamelijk in de Volkskrant) sprake van een stijging van de sensationele stijlmiddelen. Opmerkelijk is dat deze verschillen zichtbaar anders zijn bij de populaire krant de Telegraaf. Bij de Telegraaf werd er voornamelijk een stijging van het gebruik van de presens historicum gemeten, echter liet het bij de spraaken gedachtepresentaties zien dat het een neutralere toon heeft aangenomen. Bij deze verschillen in het gebruik van de sensatie-elementen tussen de periodes, moet vermeld worden dat er ook binnen de genres enkele verschillen zijn gevonden. Niet in elke krant werden de elementen in ieder genre in vergelijkbare aantallen aangetroffen. Zo werd er in NRC Handelsblad, in beide periodes voor alle variabelen significante verschillen gevonden in het gebruik van de elementen tussen de genres nieuwsbericht en nieuwsverhaal. Bij de presens historicum en connotaties werden er in de nieuwsverhalen vaker sensatie-elementen gevonden dan in de nieuwsberichten in de eerste en tweede periode. De categorie stance werd in beide periodes vaker aangetroffen in de nieuwsberichten. Ook in de Telegraaf zijn er significante verschillen gevonden tussen de genres. Het gebruik van stance werd in de eerste periode (1995-2000) significant vaker herkend in de nieuwsverhalen, het gebruik van connotaties werd voor diezelfde periode vaker gevonden in de nieuwsberichten. Ook voor alle spraaken gedachtepresentaties (in alle kranten, in beide periodes) zijn significante verschillen gevonden tussen de twee genres. Ook bij het verschil tussen genres kan geconcludeerd worden dat er niet sprake is van vaker gebruik van sensatie-elementen binnen één genre. Net als bij het verschil tussen de periodes zijn de verschillen complex, de ene variabele wordt meer herkend in het ene genre, de volgende variabele vaker in het andere genre. Een verklaring hiervoor kan zijn dat nieuwsverhalen langer zijn, waardoor er meer ruimte is voor sensatie-elementen. Deze bevindingen sluiten aan bij eerder onderzoek van Hauttekeete (2005: 388) waaruit ook bleek dat de aangenomen groei van tabloidkenmerken niet in elke krant even sterk naar voren kwam. Ook hierbij is dit verschijnsel afhankelijk gebleken van veel factoren. Hoewel dit onderzoek wel iets kan bijdragen aan de discussie over sensationalisering, is dit verschijnsel veel genuanceerder gebleken.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

6.1.2 Vergelijking tussen kranten Naast een vergelijking tussen de periodes, waarbij gelet werd op het verschil tussen de genres, zijn er ook berekeningen uitgevoerd om de kranten met elkaar te vergelijken. Bij de vergelijking tussen de twee soorten kranten, de populaire krant de Telegraaf en kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant kwamen interessante bevindingen naar voren. In de eerste periode kwam een duidelijk verschil naar voren tussen de Telegraaf en de twee kwaliteitskranten bij het gebruik van presens historicum. In NRC Handelsblad bleek deze vorm het vaakst voor te komen, en verschilde daarmee significant met de andere kranten. Ook het verschil tussen de Volkskrant en de Telegraaf bleek significant, in de Telegraaf werd verreweg het minst vaak een presens historicum herkend. Anders dan de verwachting dat een populaire krant meer gebruik zou maken van sensationele stijlelementen, is dat op dit gebied in deze periode dus niet het geval. In de twee kwaliteitskranten wordt er vaker gebruik gemaakt van een tegenwoordige tijd, voor een gebeurtenis uit het verleden. Op deze manier zullen de lezers van NRC Handelsblad en de Volkskrant, eerder een werkelijkheidssfeer voelen, en de gewilde ‘aha-erlebnis’ waar Costera Meijer (2009: 21) over spreekt, ervaren. Echter in de tweede periode is een ander patroon gebleken. In de periode 2008-2013 werd er juist door de Telegraaf significant meer gebruik gemaakt van de presens historicum in vergelijking met de andere twee kranten. Hieruit mag geconcludeerd worden dat op dit moment de Telegraaf meer gebruik maakt van het sensationele stijlelement presens historicum. Deze krant zal door zijn schrijfstijl meer trachten de lezer te betrekken bij het verhaal, hem ‘erin te zuigen’ en te laten voelen alsof hij er middenin staat (Costera Meijer, 2009: 21). Dit sluit ook aan bij de bevindingen van de vergelijking tussen de periodes, die een significante toename van het gebruik van de presens historicum in de Telegraaf heeft aangetoond. Waar presens historicum in de tweede periode meer werd gebruikt door de Telegraaf, zijn er wat betreft het gebruik van stance in de tweede periode (2008-2013) helemaal geen verschillen aangetoond. Alle soorten kranten gebruikten deze markeringen met een vergelijkbare hoeveelheid. Naar aanleiding van Lagerwerf e.a., 2011: 14) kan dus gezegd worden dat de kranten zich op dit moment vergelijkbaar ‘persoonlijk presenteren’. In de eerste periode (1995-2000) is er wel een significant verschil gevonden bij deze variabele. De analyse van de resultaten wees uit dat de Telegraaf zich in deze periode persoonlijker presenteerde dan de twee kwaliteitskranten. Echter is dit verschil in de tweede periode 53 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

dus niet meer gebleken. De verwachting dat de genres nieuwsverhalen en nieuwsberichten anders met sensatie-elementen om zouden kunnen gaan is voor deze variabele voor bij enkele gevallen gebleken. Het idee dat er in nieuwsverhalen meer ruimte zou zijn voor dit soort stijlmiddelen, wordt bevestigd bij de vergelijking van het gebruik van stance in de eerste periode in de Telegraaf, waar significant meer stancemarkeringen werden gevonden in nieuwsverhalen. Echter, anders dan deze verwachting, werden er in NRC Handelsblad in beide periodes relatief gezien meer van deze markeringen gevonden in de nieuwsberichten. In termen van kwaliteit en neutraliteit, zou dit genre feitelijk, kort en bondig nieuws moeten neerzetten (Asbreuk & de Moor, 2007:37), waarbij houding van de schrijver geen rol speelt. Dit sluit ook aan bij de verwachtingen van Lagerwerf e.a. ( 2011: 115). Echter, hier is gemeten dat er in de nieuwsberichten NRC Handelsblad ook expressies van emotie, houding of mening voorkomen op het niveau van nieuwspresentatie. Op deze manier wordt het oogpunt van de auteur, of die van een aangehaalde bron ook gepresenteerd naast de feiten. Uiteraard is het mogelijk dat de krant deze opvattingen ondersteunt aan de hand van een vermelding van de bron. Ook bij de variabele connotaties zijn er enkele significante verschillen gevonden tussen de kranten in de tweede periode. In de eerste periode zijn de verschillen niet significant gebleken. De kranten hadden vergelijkbare aantallen connotaties in hun artikelen. Wel werd er een verschil gevonden tussen de genres. In NRC Handelsblad werden er meer connotaties gevonden in nieuwsverhalen, wat de verwachting ondersteunt. In de Telegraaf werden er, anders dan de verwachting, relatief gezien meer connotatieve verwijzingen gevonden in de nieuwsberichten. Ook hierbij geldt dat het dus niet per sé zo is dat feitelijke, neutrale berichtgeving in de kranten centraal staat. Er wordt ook ruimte gemaakt om een zekere houding of emoties te presenteren. Benadrukt kan worden dat dit wel past bij de verwachting dat populaire kranten meer gebruik zouden maken van deze stijlmiddelen dan kwaliteitskranten. In de tweede periode (2008-2013) significant meer connotaties gevonden in de Volkskrant dan in de andere kranten. Hieruit zou opgemaakt kunnen worden dat deze krant in deze periode op deze manier sensationeler het nieuws weergeeft, door woorden te gebruiken die een bepaalde kant van het verhaal laten zien. Op deze manier kan er getracht worden de lezer te ‘sturen’. Opgemerkt moet worden dat dit element heel ‘voorzichtig’ is gemarkeerd in de artikelen, omdat het lastig is om te bepalen waar de grenzen liggen bij de classificatie. Dit punt wordt verder besproken in de discussie. Bij de laatste variabele, de spraaken gedachtepresentatie, werden er interessante verschillen gevonden. Op basis van de verwachting dat een populaire krant meer gebruik zou maken van de 54 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

subjectievere categorieën van het schema zou gedacht kunnen worden dat de Telegraaf op een subjectievere manier het nieuws presenteert dan de kwaliteitskranten, door minder afstand te nemen van datgene wat er gezegd wordt. Wat het meest opvalt wanneer de kranten vergeleken worden is dat de Telegraaf de vrije indirecte rede of gedachte veel meer gebruikt dan NRC Handelsblad en de Volkskrant. Deze categorie, is samen met de subjectieve auteurstekst, als meest subjectief gecategoriseerd. Dit omdat er in deze categorie een uitspraak wordt gedaan, een mening gegeven, maar er niet meteen duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de uiting. Is het de auteur zelf? Is het de bron die hij gesproken heeft? Deze categorie komt in beide periodes veel meer voor bij de Telegraaf. Daar waar NRC Handelsblad en de Volkskrant vaker verwijzen naar hun bron, door vrije directe rede of gedachte, of directe rede of gedachte te gebruiken. Op deze manier nemen de auteurs van de kwaliteitskranten afstand van datgeen wat gezegd wordt (Wahl-Jorgensen, 2013: 131; Lagerwerf e.a., 2011: 122; Asbreuk & de Moor, 2007: 245), de bron van de uiting is namelijk voor de lezer duidelijk te herkennen. Ook de narratie zonder impliciet perspectief, een neutrale categorie die vooral gebruik wordt bij beschrijvingen, wordt in de Telegraaf in beide periodes minder gevonden dan in de twee kwaliteitskranten. Hieruit zou opgemaakt kunnen worden dat de Telegraaf zich minder ver ‘afzet’ tegen datgene wat gezegd wordt in de tekst, het gebruikt meer uitingen waar het perspectief van de journalist of van de aangehaalde bron naar voren komt. De kwaliteitskranten dragen op deze manier juist de verantwoording voor datgene wat gezegd is over aan de bron die zij noemen. Het zou hierbij daarom gaan om een minder subjectieve weergave van de informatie. Echter zijn er ook andere patronen gevonden. In de tweede periode zijn er eveneens minder subjectieve auteursteksten gevonden in de Telegraaf dan in de andere twee kranten. Deze categorie kan worden gezien als de meest subjectieve, de auteur geeft op deze momenten een directe weergave van zijn opvatting en wordt door de Telegraaf dus minder vaak gebruikt dan door de twee kwaliteitskranten. Je zou kunnen zeggen dat de Telegraaf vaker gebruik maakt van uitingen vanuit een bepaald oogpunt, echter is dit vaak niet het oogpunt van de schrijver, maar van aangehaalde bronnen. Dit kwam ook naar voren uit onderzoek van Vis e.a. (2012: 95), waaruit bleek dat subjectiviteit vaak aan de hand van een uiting van een externe bron werd gepresenteerd. De kwaliteitskranten maken ook wel gebruik van uitingen met een perspectief van een aangehaalde bron, echter laten ze in deze gevallen dan ook duidelijker zien wie de bron is, daar waar dit bij de Telegraaf niet expliciet duidelijk wordt gemaakt. Er is bij de Telegraaf vaker sprake van eens sterke vermenging van de stem van de journalist met die van de nieuwsbron. Op dit punt ondersteunt dit onderzoek het idee dat populaire kranten op een 55 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

sensationelere wijze het nieuws presenteren dan kwaliteitskranten (Kussendrager & van der Lugt, 2007: 22). Een mooi contrast biedt de vergelijking tussen de periodes, waaruit gebleken is dat de Telegraaf (in tegenstelling tot NRC Handelsblad en de Volkskrant) zich op het gebied van spraaken gedachtepresentatie niet per se sensationeler is gaan profileren. De meting tussen de kranten laat daarbij wel zien dat de Telegraaf voor deze variabele in beide periodes subjectiever het nieuws presenteert dan de twee kwaliteitskranten (die juist wel een groei laten zien van sensationalisering op het gebied van spraaken gedachtepresentatie). Je zou hierom kunnen stellen dat het subjectiviteitsniveau van de Telegraaf sowieso hoger ligt dan bij de kwaliteitskranten, maar geen groei laat zien tussen de periodes. Over het algemeen kan er niet gesteld worden dat de onderzochte Nederlandse kranten sensationeler zijn gaan schrijven in de periode 1995-2013. Waar er voor enkele variabelen sprake was van een toename in gebruik, werden er voor andere variabelen geen verschillen of zelfs een daling aangetoond. Dit was ook het geval bij de vergelijking tussen genres. In de Telegraaf werden er bij bijvoorbeeld de presens historicum en connotaties in de nieuwsverhalen vaker sensatie-elementen gevonden dan in de nieuwsberichten, terwijl de categorie stance vaker werd aangetroffen in de nieuwsberichten dan in de nieuwsverhalen. Ook bij het verschil in het gebruik van sensatie-elementen tussen genres kunnen er dus geen eenduidige conclusies worden getrokken. Waar de Telegraaf op het gebied van spraaken gedachtepresentatie een neutralere manier van nieuwspresentatie is gaan neerzetten, zijn het de kwaliteitskranten die minder afstand nemen van wat wat gezegd is. Echter, wanneer de kranten met elkaar worden vergeleken is te zien dat de vermenging van de stem van de journalist met de stem van de aangehaalde nieuwsbron (Sanders, 2009: 1) veel vaker voorkomt in de Telegraaf. Bij deze categorie is het niet meteen duidelijk wie er verantwoordelijk is voor de uiting. Daar waar de kwaliteitskranten een perspectief presenteren, doen ze dit op een ‘nettere’ manier, door de bron erbij te vermelden. Dit kwam ook naar voren in het onderzoek van Vis e.a. (2011: 96): Er is sprake van een persoonlijkere weergave van het nieuws, waarbij de auteur minder afstand neemt van wat er gezegd wordt, maar dit gebeurt veelal aan de hand van (indirecte) citaten van andere bronnen. Je zou kunnen stellen dat er dus wel sprake is van personalisering van de artikelen, er worden immers meer uitingen met een bepaald perspectief (vooral van een aangehaalde bron) gegeven, maar doordat de bron ook aangetoond wordt kan de auteur zelf op deze manier afstand houden. Op deze wijze kunnen de journalistieke waarden neutraliteit en kwaliteit zo veel mogelijk behouden worden.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

De tabloidisering waarover veel wordt gesproken, en het sensationeler presenteren van het nieuws op tekstueel niveau (wat in dit onderzoek centraal stond) bestaat hier en daar wel, maar is een stuk complexer dan men lijkt aan te nemen. Niet in elke krant, in elk genre en voor elke variabele is deze ontwikkeling aangetoond. Bovendien zijn er patronen gevonden die een verschil aantonen in tegengestelde richting.

6.2 Discussie Ondanks dat het onderzoek voor veel inzichtelijke resultaten heeft gezorgd, zijn er ook een aantal beperkingen. Zo is er bij de keuze van de artikelen gelet op onderwerp. Eer is voor gekozen om de artikelen te clusteren per onderwerp, zodat dit geen invloed zou hebben op de manier van het presenteren van de inhoud. Echter, enkele keren kwam het voor dat er minder artikelen beschikbaar waren over een bepaald onderwerp in de ene krant, in vergelijking met de andere kranten. Zo was dit af en toe het geval bij de krant de Telegraaf, die bij dezelfde soort onderwerpen simpelweg minder resultaten had dan de twee kwaliteitskranten. Hierdoor moest er gekozen worden voor het meest geschikte artikel (zoals ook gezegd in hoofdstuk 4). Gevolg hiervan is dat enkele nieuwsverhalen ook enkele elementen van andere genres vertonen (zoals een reportage), die bijvoorbeeld meer ruimte gaven voor sfeerbeschrijvingen en -impressies. Hierdoor kan het zijn dat er tussen de genres ook significante verschillen zijn aangetoond. In vervolgonderzoek kan het daarom van belang zijn om het aantal te onderzoeken genres te beperken tot één. Ook kan er voor gekozen worden om alle berekeningen per genre te meten. Echter door de berekeningen in dit onderzoek samen te nemen, en extra te berekenen waar eventuele verschillen tussen de genres zich voordeden, is er een globaal beeld geschept van de verschillende kranten. Verder kan er gedacht worden aan vervolgonderzoek die juist de verschillen tússen de behandelde onderwerpen van de artikelen in kaart brengt. Er wordt gedacht dat er bij bepaalde onderwerpen meer sprake zou zijn van sensationalisering, maar is dit op talig niveau ook werkelijk te herkennen? Waar dit onderzoek juist een aselecte steekproef heeft genomen in verschillende onderwerpen om een globaal beeld te scheppen, zou een vervolgstudie zich juist kunnen richting op specifieke onderwerpen als human interest of politieke berichtgeving.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bij dit onderzoek is er naar een paar elementen gekeken om de term ‘sensatie’ te dekken. Zoals besproken de presens historicum, stance, connotatie en spraaken gedachtepresentatie. Aan de hand van deze elementen is er gekeken of er sprake was van een ontwikkeling wat betreft sensatie in nieuwsteksten op tekstueel niveau. Vervolgonderzoek zou dit analysemodel kunnen aanvullen met andere elementen die op sensatie kunnen wijzen, of naar andere elementen van sensatie kunnen kijken. Voor te stellen is dat er nog veel meer indicatoren van sensationeel taalgebruik te vinden zijn. Omdat dit onderzoek te maken heeft met een beperking in de tijd was dit niet mogelijk. Om het complete tabloidkarakter te onderzoeken, zou er naast een tekstuele analyse ook een totale analyse gedaan kunnen worden, die naast de presentatie van de inhoud, meerdere aspecten van de krant meeneemt. Er kan gedacht worden aan andere elementen die ook met het verschijnsel tabloidisering en het meer sensationeel weergeven van het nieuws te maken hebben. Bijvoorbeeld onderwerpkeuze en het gebruik van afbeeldingen kan hierin dan worden meegenomen. Net als in Hauttekeete (2005) zou er eveneens gekeken kunnen worden naar titels van krantenteksten of de weergave van voorpaginanieuws, om een completer beeld van sensationalisering te schetsen. Het te analyseren element emotie, en dan met focus op de variabele connotatie, werd net als in door Hauttekeete (2005: 274) en Wahl-Jorgensen (2013: 134) als moeilijk te analyseren bevonden. Hetzelfde werd ondervonden in deze studie. Het was lastig, en enigszins subjectief, om te bepalen wanneer er sprake was van een woord die een bepaalde kant van het verhaal belicht (Lagerwerf e.a., 2011: 115). Hierdoor is deze variabele ‘voorzichtig’ geselecteerd in de teksten. Dit houdt in dat er bij twijfel geen geval van connotatie is geselecteerd, dit om subjectiviteit van de auteur te beperken. Alleen overduidelijke gevallen van connotatieve verwijzingen werden geselecteerd. Een tweede codeur zou dit probleem kunnen verhelpen, in dat geval zou er minder ‘voorzichtig’ geselecteerd hoeven te worden, waardoor er misschien meer woorden als connotatie beschouwd kunnen worden. Eveneens was het af en toe zo, dat in bepaalde artikelen veel connotaties geselecteerd werden, daar waar er in andere artikelen bijna niks werd gevonden. Een beperking is dus dat er nu geen overzicht verkregen is per artikel. Het zou kunnen zijn dat juist één artikel heel erg afwijkt van de rest, daardoor kunnen de resultaten verkeerd of anders geïnterpreteerd worden. Dit geldt ook voor de andere variabelen. Het zou kunnen zijn dat een bepaald artikel een ‘vreemde eend in de bijt’ was. Zo werden er in bepaalde artikelen aanzienlijk meer vormen van presens historicum, stance of connotatie gevonden dan in andere. Voor vervolgonderzoek is daarom aan te raden dat er


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

gebruik wordt gemaakt van een groot corpus met veel artikelen. Hoe meer artikelen, hoe beter er gegeneraliseerd kan worden. Een laatste opmerking betreft de discussie wat betreft sensationalisering en de kwaliteit van de kranten. Hoewel dit onderwerp is aangekaart in de vorige hoofdstukken, is er in dit onderzoek niet gekeken naar de tekstkwaliteit van de artikelen. Er is in kaart gebracht hoe sensationele elementen voorkomen in de nieuwsteksten (zowel in kwaliteitskranten als in een populaire krant), maar een verbinding met de kwaliteit hiervan ontbreekt nog. Aan de hand van deze studie kan alleen verteld worden hoe de twee kwaliteitskranten NRC Handelsblad en de Volkskrant met deze elementen omgaan in hun nieuwsteksten. Een vergelijking met tekstkwaliteit zou een interessante koppeling kunnen zijn voor vervolgonderzoek. Want wat doen de veranderingen van de nieuwspresentatie op sensationeel niveau eigenlijk met de kwaliteit van de tekst? Bovendien zou het interessant zijn om te kijken naar de invloed op de waardering van de lezer. Verandert deze ook naarmate het sensationele karakter van de tekst verandert?


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Literatuurlijst

Asbreuk, H. en de Moor A. (2007). Basisboek journalistiek schrijven: voor krant, tijdschrift en web. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers.

Bakker, P., & Scholten, O. (2009). Communicatiekaart van Nederland. Amsterdam: Uitgeverij Kluwer. Bardoel, J. (2010). Oratie over de toekomst van Nederlandse journalistiek, verkorte versie beschikbaar gesteld via: http://www.denieuwereporter.nl/2010/09/de-journalistiek-moet-zich-beterprofileren-en-verkopen/ Baxter, L.A. & Babbie, E. (2003). The Basics of Communication Research. Boston: Wadsworth/Cengage Learning. Biber, D. & Finegan, E. (1989). Styles of stance in English: Lexical and grammatical marking of evidentiality and affect. Text - Interdisciplinary Journal for the Study of Discourse, Vol. 9, No 1, 93-124. Broersma, M. (2009). De waarheid in tijden van crisis, kwaliteitsjournalistiek in een veranderend medialandschap. Kwaliteitsjournalistiek in een veranderend medialandschap, in: Bert Ummelen ed., Journalistiek in diskrediet, 23-39. Buijs, K. (2008). Journalistieke kwaliteit in het crossmediale tijdperk. Amsterdam: Boom. Conboy, M. & Steel, J. (2008). The future of newspapers, Historical perspectives. Journalism Studies, Vol. 9, No 5, 650-661. Connell, L. (1998). Mistaken identities: Tabloid and broadsheet news discourse. Javnost/The Public, Vol. 5, No 3, 11–32. Costera Meijer, I. (2006). De toekomst van het nieuws. Amsterdam: Otto Cramwinckel. Costera Meijer, I. (2009). Waardevolle journalistiek. Kwaliteit van leven als normatief ijkpunt voor nieuwsmedia? Amsterdam: Vrije Universiteit (Oratie). Costera Meijer, I. (2010). Waardevolle journalistiek. Op zoek naar kwaliteit vanuit het gezichtspunt van de gebruiker. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, Vol. 38, No 3. Costera Meijer, I. (2013). Valuable journalism: A search for quality from the vantage point of the user. Journalism. Vol.14, No 6, 754–770. 60 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deuze, M. (2009). Media Industries, Work and Life. European Journal of Communication. Vol. 4, 467-480. Esser, F. (1999). Tabloidization' of News: A Comparative Analysis of Anglo-American and German Press Journalism. European Journal of Communication. Vol. 14, 291-324. Franklin, B. (2008). The future of newspapers. Journalism Practice, Vol. 2, No 3, 306-317. Grabe, M.E., Zhou, S. & Barnett, B. (2001). Explicating Sensationalism in Television News: Content and the Bells and Whistles of Form, Journal of Broadcasting and Electronic Media, Vol. 45, No 4, 635–55. Grabe, M.E., Lang, A. & Zhao, X. (2003). News Content and Form, Communication Research, Vol. 30, No 4, 387–404. Hauttekeete, L. (2005). De tabloidisering van kranten: mythe of feit? De ontwikkeling van een meetinstrument en een onderzoek naar de tabloidisering van Vlaamse kranten. Proefschrift Doctor in de Politieke en Sociale Wetenschappen: communicatiewetenschappen. Universiteit Gent, academiejaar 2004-2005. Hoksbergen, M. (2009, 18 mei). Internet verdringt traditionele mediaproducten. Webmagazine CBS. Beschikbaar: http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/vrije-tijdcultuur/publicaties/artikelen/archief/2009/2009-2789-wm.htm Kussendrager, N. & Van der Lugt, D. (2007). Journalistiek: achtergronden, genres, vaardigheden. Groningen/Houten: Noordhoff Uitgevers Lewis, J., Cushion, S. and Thomas, J. (2005). Immediacy, Convenience or Engagement? An Analysis of 24hour News Channels in the UK. Journalism Studies, Vol. 6, No 4, 461-477. Lagerwerf, L., Schurink , M. & Oegema, D. (2011) Subjectiviteit als taalgebruik in dagbladen en nieuwsweblogs. Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, Vol 3, 107-126. Matheson, D. (2009). What the blogger knows. In Z. Papacharissi (Ed.), Journalism and citizenship. New agendas in communication (p. 151-165). New York: Routledge. Nuijten, K., Hendriks Vettehen, P. & Storms, A. (2004). Sensationalisme in het Nederlandse televisienieuws in de periode 1995-2001, Tijdschrift voor Communicatiewetenschap, Vol. 32, No 2, 111- 127.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Onrust, M., Verhagen, A. en Doeve, R. (1993). Formuleren. Houten/Zafentem: Bohn Stafleu van Loghum. O’Sullivan, J. & Heinonen, A. (2008). Old values, new media. Journalism role perceptions in a changing world. Journalism Practice, Vol. 2, No 3, 357-371. Peters, C. (2011). Emotion aside or emotional side? Crafting an ‘experience of involvement’ in the news. Journalism. Vol. 12, No 3, 297-316. Reijnders, M., van Stegeren, T. & de Waal, M. (2007). Journalistiek in Nederland: onderweg maar waarheen? De Nieuwe Reporter Jaarboek 2007. Apeldoorn- Antwerpen: De Nieuwe Reporter & Het Spinhuis. Rigney, A. (2006). Het leven van teksten. Amsterdam: Amsterdam Univesity Press. Rowe, D. (2011). Obituary for the newspaper? Tracking the tabloid. Journalism. Vol. 12, No 4, 449–466. Sanders, J. (2009). De verdeling van verantwoordelijkheid tussen journalist en nieuwsbron, vorm en functie van citaatmengvormen in journalistieke genres. Tijdschrift voor Taalbeheersing. Vol. 31, No 1, 1-17. Short, M. (1996). Exploring the Language of Poems, Plays and Prose. Londen en New-York: Longman. Sparks, C. (2000). Introduction: The panic over tabloid news. In: Sparks C and Tulloch J (eds) Tabloid Tales: Global Debates over Media Standards. Oxford: Rowman & Littlefield, 1–40. Steenhuis, H. (2013). Het gebruik van de presens historicum in reportages van de Volkskrant en NRC Handelsblad van de afgelopen jaren. Vorm en functies van nieuwsteksten, MA-CIW, RUG, Groningen. Ongepubliceerd paper. Taalpeil (2012-2013). Nederlands en de media. Gepubliceerd door de Nederlandse Taalunie. Uribe, R. & Gunter, B. (2007). Are `Sensational' News Stories More Likely to Trigger Viewers' Emotions than Non-Sensational News Stories?: A Content Analysis of British TV News. European Journal of Communication, Vol. 22, 207-228. Van Hout, T., Pounds, G. en Vertommen, B. (2012). Analyzing the view from here, there and nowhere: Discursive approaches to journalistic stance. Discourse, Context & Media, Vol. 1, 55–56. Vis, K. Sanders, J. en Spooren, W. (2012). Diachronic changes in subjectivity and stance–A corpus linguistic study of Dutch news texts. Discourse, Context & Media 1, 95–102.


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Wahl-Jorgensen, K. (2013). The strategic ritual of emotionality: A case study of Pulitzer Prize-winning articles. Journalism. Vol. 14, No 1, 129–145. Wijfes, H. en de Jong, B. (2011), De hoofdredacteur, over ondernemend leiderschap in de journalistiek. Diemen: AMB Wilkins, L. & Brennen, B. (2004). Conflicted Interests, Contested Terrain: journalism ethics codes then and now. Journalism Studies, Vol. 5, 297-310.

Bronnenlijst Er is gebruik gemaakt van de sites van de kranten, geraadpleegd in november 2013: -www.telegraaf.nl -www.nrc.nl -www.volkskrant.nl Verder is gebruikt gemaakt van informatie uit de colleges van Vorm en functies van nieuwsteksten, 2013, MA-CIW, RUG, Groningen (door Dr. N. M. Stukker).


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage Bijlage I, Alle artikelen, geanalyseerd

(Alleen bij digitale versie)

Blz. 65

Bijlage II, De Telegraaf, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Blz. 295

Bijlage III, NRC Handelsblad, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Blz. 300

Bijlage IV, De Volkskrant, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Blz. 305

Bijlage V, Het verschil tussen de kranten in de eerste periode (1995-2000)

Blz. 310

Bijlage VI, Het verschil tussen de kranten in de tweede periode (2008-2013)

Blz. 314


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage I Alle artikelen, geanalyseerd

Deel 1 Tekst 1 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht

NRC Handelsblad 24 oktober 2013 donderdag Sinterklaas Bedreiging om kleurenpiet SECTION: In het nieuws LENGTH: 236 woorden Groningen. 1. Ze wilden 4 het Sinterklaasfeest voor kinderen uit minimagezinnen in Hoogezand vieren met rode, gele, blauwe en groene Pieten. 6 2. Maar na verontwaardigde mails en anonieme dreigtelefoontjes ziet 'Stichting Minimaclub provincie Groningen' af van de regenboogpieten. (KLOKTIJD)3 3. Vicevoorzitter Henny Lutterop: ,,De veiligheid staat voorop. Op het feest op 1 december verschijnen alleen traditionele Pieten, zo zwart als roet." 2 4. De organisatie kondigde eerder deze week aan gekleurde Pieten in te zetten. 5 5. Het was bedoeld als een ludieke bijdrage aan de inmiddels bijna 2 traditionele eindejaarsdiscussie over uiterlijk en gedrag van Zwarte Piet. 6 6. Maar het debat kreeg een scherp randje 6 7. sinds bekend werd5 8. dat de VN onderzoek doen naar het racistisch gehalte van Zwarte Piet. (KLOKTIJD)4 9. Toen een van de onderzoekers, de Jamaicaanse hoogleraar Verene Shephard, tegen Eenvandaag zei 5 10. dat ze op voorhand vindt 5 (KLOKTIJD) 5 11. dat de Sinterklaastraditie ,,een terugkeer naar de slavernij" is (KLOKTIJD)4 12. die de Nederlandse regering moet 4 afschaffen, (KlOKTIJD) 4 13. sloeg de vlam in de pan. 6 14. De stad Groningen zal 4 VN-onderzoeker Shepherd uitnodigen 3 15. om de landelijke intocht van Sinterklaas op 16 november bij te wonen, (KLOKTIJD)3 16. zei wethouder Joost van Keulen (VVD) gisteravond. 3 17. Hij verwacht 5(KLOKTIJD)5 18. dat Shepherd ,,zal vaststellen dat het Sinterklaasfeest een kinderfeest is dat heel veel mensen plezier bezorgt en met racisme niks te maken geeft". 1 19. Vandaag of morgen gaat de uitnodiging de deur uit. (KLOKTIJD) 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 2 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 1 november 2013 vrijdag 'Jammer' dat Reigersbos geen kleurige Piet wil SECTION: Amsterdam LENGTH: 470 woorden SAMENVATTING Sinterklaasintocht Stadsdeelvoorzitter Tjeerd Herrema van Zuidoost wil met winkeliers uit Reigersbos praten over mogelijke aanpassingen van Piet bij de intocht van Sint. VOLLEDIGE TEKST: 1. Stadsdeelvoorzitter van Zuidoost Tjeerd Herrema (PvdA) vindt 5 het ,,jammer" (KLOKTIJD)5 2. dat de winkeliersvereniging van winkelcentrum Reigersbos geen rekening houdt met de gevoelens (KLOKTIJD) 4 3. die leven rondom de sinterklaasintocht. (KLOKTIJD) 4 4. Ze moeten 4 ,,bedenken dat de tijden veranderd zijn", aldus Herrema.(KLOKTIJD) 1 5. De vereniging geeft namelijk te kennen (PH) 5 6. niet van plan te zijn een intocht te vieren met andere dan Zwarte Pieten. (KLOKTIJD) 4 7. Een meerderheid van de deelraad van Zuidoost nam deze week een motie van de PvdA aan 6 8. waarin werd verzocht geen vergunning voor een Sinterklaasintocht met Zwarte Pieten in een ander winkelcentrum in Zuidoost, de Amsterdamse Poort, af te geven. 5 9. De deelraad beschouwde 5 een intocht met Zwarte Pieten als ,,een provocatie" van ,,veel zwarte bewoners van Amsterdam Zuidoost". 5 10. Voorzitter Herrema zei de motie van zijn partijgenoten niet te zullen uitvoeren, 1 11. maar vindt 5 wel (KLOKTIJD)5 12. dat het debat belangrijk is. (KLOKTIJD)4 13. Later bleek dat de Amsterdamse Poort 6 14. Helemaal 2 geen vergunning voor een intocht heeft aangevraagd. 6 15. Er is daar volgens die winkeliersvereniging zelfs ,,al jaren geen intocht" geweest. 1 16. Voor winkelcentrum Reigersbos is als enige in het stadsdeel wél een intochtvergunning aangevraagd, 6 17. maar daar stond niets over in de motie. 6 18. Volgens PvdA'er Narish Parsan, initiatiefnemer van de motie, maakt dat niet uit. (KLOKTIJD) 4 19. Het gaat zijn partij om alle intochten. (KLOKTIJD)3 20. Het doel was aandacht te vragen voor de wijze 3 21. waarop de intocht wordt gehouden 3 22. en om het nationale debat te verheffen, (KLOKTIJD)3 23. zodat ,,iedereen er straks bij hoort". Of dat nu in de Amsterdamse Poort of in Reigersbos is. (KLOKTIJD) 1 24. Parsan hoopt 5 dan ook (PH) 5 25. dat de winkeliersvereniging Reigersbos bereid is gekleurde Pieten in te zetten. (KLOKTIJD)4 26. Een bestuurslid van Reigersbos laat echter weten (PH)5 27. dat Sinterklaas daar al twintig jaar hetzelfde is (KLOKTIJD)4 67 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. en dat er dus ook deze 30ste november ,,gewoon échte Zwarte Pieten" komen. (KLOKTIJD) 1 29. ,,Er zijn hier nog nooit problemen over gemaakt. Kindertjes hier gaan huilen als er geen Zwarte Pieten komen." 2 30. Herrema ziet liever (KLOKTIJD) 5 31. dat er wel rekening wordt gehouden met de gevoelens die leven. 4 32. Volgende week gaat hij daarom met hen in gesprek. (KLOKTIJD) 6 33. Hij hoopt 5 op een aanpassing van de intocht, bijvoorbeeld met gekleurde pieten. (KLOKTIJD)5 34. De vergunning aan Reigersbos is nog niet verleend,6 35. maar volgens Herrema is er – motie van zijn partijgenoten in de deelraad of niet - wel ,,veel voor nodig" (KlOKTIJD)1 36. wil hij een traditie zomaar 2 een verbod opleggen, (KLOKTIJD)1 37. ook als ze alsnog niet bereid blijken de traditie nu aan te passen. (KLOKTIJD)1 38. Herrema vindt het belangrijk om, (KLOKTIJD)5 39. ,,zonder afbreuk te doen aan het feest",1 40. te zoeken naar een oplossing. (KLOKTIJD)1 41. Parsan laat weten (PH) 5 42. niet een nieuwe motie, nu specifiek voor Reigersbos, in te dienen. 4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 3 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht NRC Handelsblad December 5, 1995 Slacht van schimmel is op het nippertje verhinderd BYLINE: DOOR ONZE CORRESPONDENT KARIN DE MIK SECTION: Binnenland; Pg. 3 LENGTH: 248 words LEEUWARDEN, 5 DEC. 1. Even heeft het er naar uitgezien 6 2. dat de dood van zijn schimmel de feestelijke naamdag van Sinterklaas in Leeuwarden zou 4 bederven. 6 3. Uitgerekend op 6 december zou 4 de Friese ruin Ranka (21), 6 4. op wie de Sint sinds jaar en dag zijn intocht in de Friese hoofdstad maakt, (KLOKTIJD)6 5. naar de slachtbank worden geleid. 6 6. Het paard, eigendom van een plaatselijke manage, zou 4 het overvolle rooster van berijders niet meer aankunnen. 6 7. Toen dit trieste nieuws vorige week Sinterklaas ter ore kwam, 6 8. zette de Stichting Sinterklaasoptocht ogenblikkelijk een reddingsactie annex adoptieplan op poten. 6 9. Medewerkers van de stichting herinnerden zich dat Ranka in zijn jonge jaren soms zo dartel was geweest 5 10. dat hij, voordat hij de Sint rond zou 4 rijden door Leeuwarden, 4 11. met een spuitje valium gekalmeerd moest 4 worden. 4 12. Zou 4 die schimmel nu in een destructiebedrijf tot kattebrood moeten 4 worden vermalen?7 13. De trouwe viervoeter zou 4 met een iets rustiger leven gemakkelijk 25 jaar of zelfs 30 jaar oud kunnen worden.6 14. Een dierenarts werd gevonden 6 15. die het paard gratis wilde 4 behandelen. 6 16. Vier paardenliefhebbers boden aan het dier levenslang onderdak te geven. 6 17. En ook een kinderboerderij wilde 4 het Paard van Sinterklaas graag 2 opnemen. 6 18. Maar op het laatste moment bedacht de manegehouder zich, onder druk van de actie. 5 19. Inmiddels heeft hij zelf een rustig plekje gevonden voor de schimmel. 6 20. En dus zal volgend jaar bij leven en welzijn de goedheiligman weer op Ranka de Friese hoofdstad kunnen inrijden.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 4 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal Kerstman dreigt Sinterklaas de loef af te steken BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR BIRGIT DONKER SECTION: Pg. 1 LENGTH: 906 words AMSTERDAM, 16 DEC. 1. De doorgewinterde reiziger uit het Finse dorpje Korvatunturi heeft veel 2 meegemaakt in zijn dertig-jarige loopbaan als kerstman7 2. Maar op zijn rondzwervingen van Japan tot Polen viel hem nimmer zo'n vorstelijk onthaal ten deel als zaterdag in Amsterdam. 7 3. 'Zo officieel ben ik nog nooit ontvangen', zei de verblufte Fin, 2 4. die voor het eerst zijn intocht deed in Nederland. 6 5. De Joulupukki, zoals hij in zijn thuisland heet, (KLOKTIJD) 6 6. werd van Schiphol afgehaald door de ambassadeur van Finland en een kinderkoor. 6 7. Per limousine werd de kerstman naar Amsterdam gereden, 6 8. waar hij werd begroet door de wethouder van economische zaken. 6 9. Waarom juist hij en niet zijn collega van cultuur de Finse gast welkom heette 6 10. werd duidelijk met het volgende programmapunt: de opening van de kerstmarkt. 6 11. Langs groen-rode kraampjes tussen Leidseplein en Vondelpark drommen rijen kooplustige mensen. (PH) 6 12. Het aanbod op de kerstmarkt varieert van kerstvideo's, rendierpantoffels, kerstmanbuttons tot "Santa Sacks', de equivalent van de zak van Sinterklaas. (PH) 6 13. Het Max Euweplein heet voor de gelegenheid Plein der Verleidingen. (KLOKTIJD) 6 14. Hier worden Gluhwein, gepofte kastanjes en "warm ijs' verkocht. (PH)6 15. De kerstmarkt is een initiatief van de Stichting Amsterdam Kerststad, (KLOKTIJD) 6 16. een vereniging van een veertigtal detaillisten die met lede ogen aanzagen 5 17. dat jaarlijks honderdduizenden Nederlanders naar de Duitse Weihnachtsmarkte trekken (KLOKTIJD). 4 18. 'Voor dit groeiend kerstgevoel moeten we ook in Nederland een platform bieden', aldus K. Braun, voorzitter van de stichting.(KLOKTIJD) 2 19. Daarom werd de Weihnachtsmarkt in Amsterdam geintroduceerd. 6 20. En niet alleen in de hoofdstad, maar overal in Nederland, van het Noordhollandse Bergen tot in het Groningse Haren, worden dergelijke markten georganiseerd. (KLOKTIJD) 6 21. Op deze markten konden het gehele weekeinde kerstinkopen worden gedaan, evenals in winkels in de grote steden. (KLOKTIJD) 6 22. Het lijkt er op (KLOKTIJD) 5 23. dat de kerstman hard op weg is (KLOKTIJD)4 24. zijn goedheilige collega te verdringen. (KLOKTIJD) 4 25. Volgens een NIPO-enquete vierde dit jaar slechts 2 51 procent van de Nederlanders Sinterklaas. 3 26. In 1980 was dat nog 70 procent. 6 27. Hoe hoger de leeftijd, hoe minder de verjaardag van de Sint wordt gevierd. (KLOKTIJD) 6 28. De omzet van 5 december-inkopen wordt jaarlijks minder, (KLOKTIJD)3 70 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36.

37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69.

zo blijkt uit peilingen van het Nederlands Christelijk Ondernemersverbond (NCOV). (PH)3 Dit jaar signaleert het NCOV een daling van 15 procent. (PH) 5 Vooral de verkoop van luxe cadeaus verschuift van Sinterklaas naar kerst. (KLOKTIJD) 6 Hoewel we in Nederland nog niet, zoals in de Verenigde Staten, winkels kennen (KLOKTIJD) 6 waar het gehele jaar door kerstartikelen worden verkocht, (KLOKTIJD) 6 openen warenhuizen steeds vroeger hun kerstafdeling. (KLOKTIJD) 6 Dit jaar konden eind oktober al de eerste inkopen voor kerst worden gedaan. 6 En op de speciale "zondagopeningen', verdringen de klanten zich rondom plastic engelen en zilveren ballen en slingers, zoals gisteren op de overvolle "kerstversiermarkt' in de Amsterdamse Bijenkorf. 7 (wel een citaat maar van wie??) Kersttoerisme naar Finland groeit gestaag (KLOKTIJD) 6 Kerstbomen worden steeds vroeger in huis gehaald.(KLOKTIJD) 6 'Eind november verkoop ik de eerste bomen', zegt bloemist A.H. Abels, (PH) 2 die al 35 een zaak drijft aan de Amsterdamse Bloemsingel. (KLOKTIJD) 6 Niet alleen worden de kerstbomen eerder verkocht, (KLOKTIJD)6 er zijn ook steeds meer duurdere soorten. (KLOKTIJD) 6 Behalve de "ordinaire sparreboom', die ongeveer 25 gulden kost, (KLOKTIJD)6 worden luxe bomen aangeboden, zoals de blauwspar, (KLOKTIJD)6 waarvan de prijs varieert van 65 tot 150 gulden. (KLOKTIJD)6 Ook kerstkostuums zijn steeds meer in trek.(KLOKTIJD)6 'Twintig jaar geleden had ik voldoende aan een, zelfgemaakt kerstkostuum', zegt W. Hoppezak, eigenaar van een kledingverhuurbedrijf in Leiden. (PH) 2 'Ik heb nu 150 kerstuitdossingen, net zoveel als Sinterklaaskostuums.' 2 Pirjo-Ritta Tamminen, medewerkster van het Fins verkeersbureau, vertelt (PH)5 dat het in Nederland 'in raakt' (KLOKTIJD)4 om de kerstdagen in Finland door te brengen. (KLOKTIJD) 4 'Steeds meer Nederlanders vliegen voor een dag of drie naar Lapland, om daar kerst te vieren, in Finland het grootste feest van het jaar', aldus Tamminen,2 die eraan toevoegt (PH) 5 dat er vanuit Groot-Brittannie al langer speciale Concorde-vluchten naar Finland gaan. (KLOKTIJD) 4 In Amsterdam rijden dit jaar voor het eerst zeven kersttrams. (KLOKTIJD) 6 In deze met sparretakken en rode linten versierde trams worden kerstliedjes gespeeld. 6 Soms zingt er zelfs een live a capella koor. (PH) 6 In kranten verscheen inmiddels een oproep aan eenieder 5 die tegen het spelen van kerstmuziek in trams is.(KLOKTIJD)4 Verbaasde Amsterdammers zagen zaterdag de kerstman voorbijvaren in een versierde rondvaartboot. 6 Hij werd toegezwaaid vanaf de kade, 6 een enkeling hing zelfs 2 uit het raam om hem te begroeten. 6 Een cameraploeg, die vanaf de ontvangst op Schiphol de verrichtingen van de kerstman filmde, 6 volgde hem door de grachten in een politieboot.6 Nadat men was aangekomen op het Singel 6 ging de tocht verder in een arreslee op wieltjes, 6 getrokken door twee Haflingers. 6 De rit van het Singel naar het Leidseplein trok zoveel belangstelling 6 dat het verkeer volkomen ontregeld was. 6 71 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

70. 71. 72. 73. 74. 75. 76.

Zelfs de kersttram moest wachten. 6 Tijdens deze intocht bleek dat de kerstman, 5 die commercieel gezien steeds belangrijker wordt dan Sint Nicolaas, (KLOKTIJD)6 veel minder ontzag inboezemt dan de bisschop van Myra. (KLOKTIJD)4 Verontwaardigd riep een meisje van een jaar of vijf 5 toen ze de arreslee zag passeren:6 'De kerstman is allang dood, dat is gewoon een verklede man. Ik ga zo zijn baard er af rukken!' 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 5 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 18 oktober 2013 vrijdag 'Amsterdam, bevrijd ons van de dwaling die Zwarte Piet heet' BYLINE: VAN ONZE VERSLAGGEVER JAAP STAM SECTION: Ten Eerste; Blz. 4 LENGTH: 363 woorden 1. 'Amsterdammers, hebben jullie je ooit afgevraagd wat de nazaten van Anne Frank ervan zouden vinden als bondskanselier Angela Merkel hen probeerde wijs te maken dat de shoah een Duits kinderfeest was, waar het gas uit Groningen gewoon bij hoorde?' 2 2. De Surinamer Roy Groenberg maakt niet de fijnzinnigste vergelijking (PH)5 3. om te zeggen (KLOKTIJD)5 4. dat hij tabak heeft van de reacties van blanke Nederlanders (KLOKTIJD)4 5. dat Sinterklaas een onschuldig kinderfeest is. (KLOKTIJD)4 6. 'Wij zijn de vernedering van Zwarte Piet beu. Bevrijd ons van deze dwaling.’2 7. Eerder verjoeg Groenberg de negerzoen uit de schappen. 6 8. 21 mensen hebben een bezwaarschrift ingediend tegen de intocht van Sinterklaas in Amsterdam vanwege de aanwezigheid van Zwarte Piet.6 9. Zondag 17 november verwelkomt Amsterdam de Sint. (KLOKTIJD) 6 10. Zijn gevolg telt meer dan zevenhonderd Zwarte Pieten. (KLOKTIJD) 6 11. Dertien indieners lichten donderdag hun protest toe op een hoorzitting van de gemeentelijke bezwaarschriftencommissie. (KLOKTIJD)5 12. Aangevoerd door kunstenaar Quincy Gario, 6 13. die al enkele jaren vecht tegen Zwarte Piet. (KLOKTIJD) 6 14. In 2011 was hij wereldnieuws 6 15. toen hij in Dordrecht bij de intocht van Sinterklaas werd opgepakt in een T-shirt met de tekst 'Zwarte Piet is racisme'. 6 16. Sinterklaas, een witte man met zwarte knechten, is een racistisch feest (KLOKTIJD)4 17. dat de slavernij verheerlijkt, (KLOKTIJD)4 18. menen 5 de klagers. (KLOKTIJD)5 19. Afro-Amsterdammers voelen 5 zich 'onveilig' door deze folklore. (KLOKTIJD) 1 20. Zeker 1 omdat die 'buitelende, vreemd sprekende onnozelaar' volgens hen kwaadaardig wordt voorgesteld, (KLOKTIJD)1 21. getuige de regel 'Want al ben ik zwart als roet, ik meen het toch goed' in het sinterklaasliedje Daar wordt aan de deur geklopt. (KLOKTIJD)5 22. 'In principe ben ik dus kwaadaardig', aldus een bezwaarmaker. 2 23. Het gaat om geïnstitutionaliseerd racisme, (KLOKTIJD)4 24. Vindt 5 Patrick Mathurin uit Haïti.(KLOKTIJD) 5 25. 'Een zwarte zal nooit op het paard mogen zitten. Dat is voor de witte Goedheiligman. Het is heel 2 doordacht.' (KLOKTIJD)2 26. Burgemeester Eberhard van der Laan, die over de vergunning voor de intocht gaat, (KLOKTIJD)6 27. blijft graag 2 in gesprek met de tegenstanders van Zwarte Piet, (KLOKTIJD)4 28. zegt een ambtenaar. (PH) 5 73 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. Hij wil 4 zoeken naar een intocht die rekening houdt met elkaars gevoeligheden (KLOKTIJD)4 30. zonder de traditie van het sinterklaasfeest geweld aan te doen. (KLOKTIJD)4 31. De commissie komt uiterlijk 5 november met een advies. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 6 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal Sinterklaas is even de baas; Achtergrond Goedheiligman BYLINE: Door Christjan Knijff SECTION: MEDIA EN MENSEN LENGTH: 881 woorden SAMENVATTING Sinterklaas is in jaren niet zo populair geweest. Drie zenders hebben hun eigen avonturenserie met de goedheiligman. Terwijl hij nog niet eens in Nederland aangekomen is. 'Hij is een dynamische oude man.' Door Christjan Knijff VOLLEDIGE TEKST: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

11. 12. 13. 14.

15.

Aan Sinterklaas worden harde pepernoten verdiend. (KLOKTIJD)6 De goedheiligman komt zaterdag naar Nederland (KLOKTIJD)6 en iedereen wil 4 een graantje meepikken. (KLOKTIJD)7 Alleen al 2 op televisie zijn sinds woensdag drie programma's te zien: het Sinterklaasjournaal, De Club van Sinterklaas en Slot Marsepeinstein.(KLOKTIJD)6 Is een Sinterklaasoorlog uitgebroken?7 'Voor de kids is het super', zegt Sinterklaasexpert Martijn van Nellestijn. (PH)2 Hij heeft ondertussen zeven films over de Sint heeft geregisseerd. 6 De nieuwste, Sinterklaas en de verdwenen pakjesboot, heeft in ruim een maand 160 duizend bezoekers getrokken. 6 En dan moet 4 Pakjesboot 12 nog in Schiedam aanmeren. (KLOKTIJD)6 Van Nellestijn: 'Sinterklaas is het ultieme sprookje voor kinderen tot 7 jaar. Het is zorgeloos en intiem. En vergeet niet de cadeaus. Want het is natuurlijk ideaal om die aan een sprookje toe te voegen.'2 Ook voor commerciële partijen. Directeur Hans Bennis van het Meertens Instituut, dat de Nederlandse taal en cultuur bestudeert, (KLOKTIJD)6 Vindt 5 het niet vreemd. (KLOKTIJD)5 Hij maakt zich juist zorgen als dat niet meer het geval is. 'Als we geen cadeaus meer geven, is Sinterklaas een dooie meneer.' (KLOKTIJD)1 Hij ziet dat niet snel gebeuren. 'Sinterklaas is in cultureel opzicht de baas van Nederland. Unesco wil hem zelfs voordragen als monument van immaterieel cultureel erfgoed. Maar we hoeven hem niet te beschermen. Sinterklaas is een dynamische oude man. Die past zich aan veranderende omstandigheden aan.' (KLOKTIJD)1 Dat doet Sinterklaas zelfs zo goed, (KLOKTIJD)7 75 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

16. dat hij de Kerstman voorlopig verslagen heeft.6 17. Bennis: 'Ooit vreesden we de ondergang door de opkomst van de Kerstman. Dat kwam door de commercie, omdat mensen meer geld uitgeven met Kerst. Bij Sinterklaas gaat het vooral om kleinere cadeaus. Ondertussen kunnen we wel constateren dat de Kerstman de slag verloren heeft.'2 18. Volgens Bennis is de comeback van Sinterklaas te verklaren door maatschappelijke omstandigheden: 'angst voor buitenlanders en Europa'. (KLOKTIJD) 1 19. Daar komt de slechte economische situatie nog eens bij.(KLOKTIJD) 3 20. Nederlanders zijn op zoek naar houvast. (KLOKTIJD) 3 21. En Sinterklaas biedt dat als tijdloos nationaal symbool. (KLOKTIJD)3 22. Van Nellestijn ziet 4 dat anders. 'Dat succes schrijf ik mezelf en mijn team toe. Door onze films, cd's en dvd's is Sinterklaas meer gaan leven.' De regisseur maakte zijn eerste film in 2001, voor een lokale televisiezender. Sindsdien heeft iedere vervolgfilm het succes van de vorige overtroffen. (KLOKTIJD)2 23. Eindredacteur Ajé Boschhuizen van Sesamstraat, het Sinterklaasjournaal en de intocht, verklaart het succes in de media door de rol van de NPS. (PH) 5 24. 'Het is misschien ijdel om te zeggen, maar begin jaren negentig was Sesamstraat het enige programma dat aandacht aan hem besteedde.'2 25. De NPS verzorgde de intocht en op 5 december een speciale aflevering van Sesamstraat. 6 26. Toch lijkt Bennis wel een punt te hebben.(KLOKTIJD) 7 27. Familiezender RTL4 leeft op sinds programma's als Ik Hou Van Holland worden uitgezonden. (KLOKTIJD)7 28. In die strategie past ook het aankopen van De Club van Sinterklaas dit jaar. (KLOKTIJD)7 29. De serie - de eerste over de Sint - begon in 1999 bij de zender Fox Kids 6 30. en verkaste later naar Jetix. 6 31. Als antwoord heeft een andere kinderzender, Nickelodeon, Slot Marsepeinstein bedacht.5 32. Uit de laatste cijfers blijkt (KLOKTIJD)5 33. dat Van Boschhuizen met het Sinterklaasjournaal voorlopig de grote winnaar is. (KLOKTIJD)4 34. De eerste uitzending trok zo'n 700 duizend kijkers. 6 35. RTL4 zit gemiddeld ruim 2 boven de 300 duizend, Nickelodeon op 150 duizend. (KLOKTIJD)6 36. Van een oorlog is volgens Van Boschhuizen geen sprake. 'De Sint is er altijd en overal. Elk dorp heeft ook zijn eigen intocht. Dat werkt juist aanvullend.' (KLOKTIJD)1 37. Toch zou 4 hij ouders wel aanraden kinderen slechts 2 naar een van de drie programma's te laten kijken. 5 38. Van Nellestijn ziet 5 ook problemen. 5(PH) 39. 'De verhalen zouden op elkaar afgestemd moeten zijn. Films vertellen afgeronde verhalen, een serie niet. Wat dat betreft is televisie lastig.' (KLOKTIJD)2 40. Directeur Bennis van het Meertens Instituut ziet 5 het zo'n vaart niet lopen.(PH) 5 41. 'Toen ik met mijn kinderen direct na de intocht naar V&D ging, stond Sinterklaas daar ook al. Hoe moest ik dat nou uitleggen? Dat bleek niet nodig te zijn. Kennelijk zijn kinderen ruimdenkend genoeg.’2 76 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

42. Maar krijgen we geen overdosis dan? 'We hoeven niets te doen. Als mensen geen zin meer hebben in Sinterklaas, kijken ze wel naar andere programma's.' (KLOKTIJD)1 43. Duidelijk. De eerste slachtoffers in de Sinterklaasoorlog moeten 4 nog vallen. (KLOKTIJD)7 44. Wat nou Sinterklaas als aanjager van Hollandse gezelligheid, moet 4 regisseur Dick Maas gedacht hebben.(KLOKTIJD) 7 45. Hij is geen goedheiligman, maar een seriemoordenaar. (KLOKTIJD)3 46. En dus draait in het najaar van 2010 SINT in de bioscopen. (KLOKTIJD)6 47. De tagline luidt: 'December 5 will never be the same.' (PH)6 48. Volgens de regisseur van Flodder komt Sinterklaas zogenaamd alleen als psychopaat naar Nederland als het op 5 december volle maan is. (KLOKTIJD)3 49. Maar dan maakt hij meteen 2 een paar honderd slachtoffers in een nacht. (PH)3 50. Volwassenen én kinderen. Wie maar voor de voeten van Amerigo komt, (PH)3 51. wordt met zijn tot zeis getransformeerde staf, een kopje kleiner gemaakt.3 52. Maas beweert 5 de mythe anders te interpreteren. (PH)5 53. Want kinderen in een zak stoppen (KLOKTIJD)4 54. en meenemen naar Spanje, (KLOKTIJD)4 55. is ook niet het toppunt van vriendelijkheid.(KLOKTIJD)4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 7 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht November 23, 1996 NS annuleren tv-spotje wegens staking BYLINE: PETER VAN DEN BERG LENGTH: 223 words De Nederlandse Spoorwegen hebben met onmiddellijke ingang een televisiespotje van de buis gehaald waarin propaganda wordt gemaakt voor het reizen per trein. De NS besloten het spotje stop te zetten omdat ze het vanwege de stakingsdreiging van volgende week 'te provocerend' vinden tegenover treinreizigers. Van onze verslaggever Peter van den Berg AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Het was een aardige commercial, 4 Vindt 5 iedereen. (KLOKTIJD)5 Sinterklaas op zijn schimmel worstelt zich langs de files op de wegen (PH)6 en maakt zich grote zorgen 5 (PH)6 omdat hij vreest 5 overal te laat te komen.(PH)6 Op de achtergrond flitst een NS-trein langs, met daarin juichende en zingende Zwarte Pieten. (PH)6 De leus: 'Doe uw sinterklaasinkopen met de trein.'6 Het spotje is begin deze week voor het laatst te zien geweest. 6 Met het oog op de mogelijk staking van maandag en dinsdag leek 5 het de NS beter de commercial stop te zetten, 5 om reizigers geen verkeerde voorstelling van zaken te geven.(KLOKTIJD)4 Ook bij de intocht van Sinterklaas vorige week zaterdag in Harlingen deden de spoorwegen van zich spreken. 6 Terwijl Sinterklaas met de stoomboot Spanje aankwam, 6 arriveerde zijn hoofdpiet met de trein. 6 Gesuggereerd werd 6 dat de stoomboot enigszins 2 uit koers was geraakt 6 en dat Zwarte Piet daarom voor het openbaar vervoer had gekozen.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 8 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal November 14, 1998 Sint gooit kont tegen kribje BYLINE: JOS MOERKAMP SECTION: ECONOMIE KATERN; Pg. 48 LENGTH: 929 words

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

De sinterklaasviering is terug van nooit weggeweest. (KLOKTIJD)6 Begin jaren negentig dreigde de sint het af te leggen tegen de kerstman. 6 Maar zoals dat gaat in de Hollandse polder, (KLOKTIJD)6 zette eendrachtige samenwerking tussen consumenten en detailhandel de goedheiligman weer in het zadel.6 Volgens het NIPO vierde ruim2 de helft van alle gezinnen vorig jaar Sint-Nicolaas. 3 Dat is aanzienlijk meer dan in 1992, (KLOKTIJD)6 toen nog maar 40 procent aan pakjesavond deed, maar nog steeds veel 2 minder dan in de jaren tachtig en daarvoor. 6 De daling werd in de eerste plaats veroorzaakt door grote Amerikaanse concerns frisdrankfabrikanten, sofware- en computerfirma's – 6 waarvoor 5 december niets betekent. (KLOKTIJD)6 Voor hen is sinterklaas de dorpsgek van het 'global village', (KLOKTIJD)6 die net oversteekt als zij met hun wereldwijde kerstcampagnes komen aandenderen. (KLOKTIJD)6 De Nederlandse detailhandel liet zich begin jaren negentig imponeren door de markstrategieen van hun Amerikaanse collega's: 5 kerstmis zou 2 ook in Nederland het pakjesfeest worden. 3 In de schappen en etalages van winkels was een verschuiving te zien van sint- naar kerstuitingen. 6 Uit een onderzoek dat het Hoofdbedrijfschap Detailhandel (HBD) in 1995 liet uitvoeren6, bleek 5 dat de helft van alle detaillisten vond 5 dat kerstmis in de drie jaar daarvoor stevig 2 terrein had gewonnen. 4 Tegelijkertijd meende 87 procent5 dat hun winkels eigenlijk pas na 5 december in kerstsfeer behoorde4 te worden omgedoopt,(KLOKTIJD) 4 maar dat ze er, opgejaagd door de concurrentie,eerder aan begonnen. 4 Met als gevolg: sintverdringing.4 De consument heeft deze ontwikkeling enkele jaren apathisch over zich heen laten komen. (KLOKTIJD)7 Ton Vermeulen van de Raad Nederlandse Detailhandel vermoedt 5(PH)5 dat de individualisering van de samenleving er iets mee te maken had. 4 'De behoefte aan een traditioneel gezinsfeest als Sint-Nicolaas nam daardoor af.'2 79 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62.

63. 64. 65. 66. 67.

Ook de lokale intochtcomite's kwamen op dood spoor.6 Jaar in jaar uit haalden ze hetzelfde scenario uit de kast 6 en de bevolking raakte er op uitgekeken.7 En toch maakte sinterklaas een wonderbaarlijke comeback. 7 Het was een clubje verontruste sintadepten 6 dat als eerste aan de bel trok. 6 Ze richtten in 1993 de Stichting Nationaal Sint-Nicolaas Comite op, 6 met als doel het heerlijk avondje te behoeden van de ondergang. (KLOKTIJD)6 Een gevoelige snaar bleek geraakt, 5 want al snel werden de inititatiefnemers overspoeld door adhesiebetuigingen. 6 Het nationale comite organiseerde daarop seminars voor de plaatselijke intochtcomite's, 6 om de aankomst van de sint weer een beetje sjeu te geven. (KLOKTIJD)6 En samen met het HBD werden brochures voor winkeliers uitgebracht, 6 met tips en trucs om de sinterklaaspromotie leuk en betaalbaar te houden. (KLOKTIJD)6 Ondertussen was het ongenoegen over de dreigende vermorzeling van sinterklaas ook tot de detailhandel doorgedrongen. 6 Uit het onderzoek van het HBD naar sintbeleving in Nederland bleek 5 dat 71 procent van de consumenten het idee had 5 dat sinterklaas door de kerstman naar de achtergrond werd gedrongen. 4 En dit terwijl slechts 2 12 procent de kerstman leuker vond 5 dan de goedheiligman. 4 Verder vermoedde 5 tweederde van de consumenten betrokkenheid van winkeliers bij het verdonkeremanen van de sint.5 De grootste ramp voor de detailhandel was echter 7 dat verloren inkomsten door minder sinterklaasviering lang niet automatisch werden goed gemaakt door meer kerstomzet. 6 Het aantal niets-vierders is in tien jaar tijd enorm 2 toegenomen.6 Een aanzienlijk deel van hen verkiest een weekje Sauerland boven een benauwde familiesessie onder de kerstboom. (KLOKTIJD)6 Vooral de speelgoedwinkeliers maakten zich ongerust over deze ontwikkeling. 5 Speel Goed Nederland, waarin de speelgoedbranche is vertegenwoordigd, 6 werd een van de belangrijkste sponsors van het Nationaal Sint Nicolaas Comite. 6 Ook Vroom & Dreesmann kreeg in de gaten 5 dat het mis ging. 4 Toen directielid Ed Hamming in 1993 een warenhuis in het Rotterdamse winkelcentrum Oosterhof opende, 6 verklaarde hij nadrukkelijk 5 dat V&D de sint voortaan volop in de picture zou 4zetten. 4 Zijn woorden werden met ovationeel applaus begroet.6 Het Nationaal Sint-Nicolaas Comite en de detaillistenlobby kregen het voor elkaar dat de nationale intocht van sinterklaas met een week werd vervroegd. 6 'Daardoor kunnen de detaillisten meer aandacht besteden aan de sint', zegt Felix Buter, secretaris van het marketingcentrum banketbakkerij en tevens woordvoerder van het comite. (PH)5 Gevolg is (KLOKTIJD)6 dat de sintproducten eerder in de winkel liggen. (KLOKTIJD)6 En dat roept weer nieuwe irritaties op. (KLOKTIJD)6 Ingrid Peskens begon een actie tegen pepernoten in september 6 en leverde afgelopen woensdag 2700 handtekeningen af bij de directie van Ahold. 6 80 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

68. Ze had meteen succes. 6 69. De directie beloofde5 70. dat sintproducten voortaan pas na de herfstvakantie in de schappen van Albert Heijn zouden4 verschijnen.4 71. Dachten 5 grootwinkelbedrijven een aantal jaren geleden nog de consument richting kerstmis te kunnen loodsen, 7 72. nu wordt beter dan ooit geluisterd naar sentimenten in de markt. 7 73. Voor sinterklaas is dat goed nieuws. (KLOKTIJD)7 74. Of de detailhandel en de consument op termijn ook schouder aan schouder zullen 4 strijden voor de overleving van de sint, 6 75. is de vraag. (KLOKTIJD)6 76. Maarten Kleijne, directeur van trendwatchbureau SARV-International, denkt 5 van niet. (KLOKTIJD) 5 77. 'De tendens is dat zowel sinterklaas als kerstmis minder commercieel wordt. Het sfeerelement zal zwaarder gaan wegen dan het cadeau-aspect. Het materialisme is op zijn retour. Voor de commercie is dat een bedreigende ontwikkeling. Bedreigender dan de Azie-crisis.' 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 9 Krant: de Telegraaf Periode: 2000-2013 Genre: Nieuwsbericht 30 oktober 2013 woensdag Intocht Sint op losse schroeven SECTION: Amsterdam; Blz. 9 LENGTH: 133 woorden door Mike Muller AMSTERDAM , 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

De Sinterklaasintocht in Amsterdam Zuidoost staat op losse schroeven. (KLOKTIJD)6 Tijdens de deelraadsvergadering is gisteravond laat een motie aangenomen 6 om de vergunning voor de Sinterklaasintocht te weigeren. (KLOKTIJD)6 Het plan kwam uit de koker van de PvdA in de stadsdeelraad. 6 Die verzocht het dagelijks bestuur geen vergunning te geven voor een optocht van Sinterklaas met zijn Zwarte Pieten. 5 Ook zou 4 de portefeuillehouder Onderwijs nog dit jaar met schoolbestuurders om tafel moeten gaan 6 over het al dan niet schrappen van Zwarte Pieten op scholen. (KLOKTIJD)6 De motie werd aangenomen met steun van D66 en ChristenUnie. 6 Stadsdeelvoorzitter Tjeerd Herrema heeft laten weten 5 dat de motie de verlening van de vergunning niet in de weg kan staan, (KLOKTIJD)4 maar wil 4 wel het gesprek aangaan.(KLOKTIJD)4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 10 Krant: de Telegraaf Periode: 2000-2013 Genre: Nieuwsverhaal 19 oktober 2013 zaterdag Pepernoten voor intocht Sinterklaas; Peter Paul en Efrim Wammes SECTION: Utrecht; Blz. 3 LENGTH: 697 woorden 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

Het is niet alleen de liefde voor het vak (KLOKTIJD)6 die maakt (KLOKTIJD)6 dat vader en zoon Wammes succesvolle middenstanders zijn. (KLOKTIJD)6 Voor de intocht van Sinterklaas bakken ze de pepernoten. (PH)6 Vers en zelf geproefd. 6 De winkel om de hoek bij de Neude zit er 33 jaar, (KLOKTIJD)6 maar al sinds 1942 ooit begonnen in de Nobelstraat,6 is bakker Wammes een Utrechts begrip. (KLOKTIJD)6 Vader Peter Paul (62), ook wel senior genoemd, 6 werkt zij-aan-zij met zoon Efrim (34), junior. (KLOKTIJD)6 Qua postuur lijkt Efrim meer op opa Joop, grondlegger van de banketbakkersfamilie. (KLOKTIJD)6 12. Dat heeft wellicht 2 met de stofwisseling te maken, (KLOKTIJD)4 13. Denkt 5 Peter Paul. (PH)5 14. Alhoewel... Efrim werd als baby'tje op de werkbank gezet, 3 15. en kon daar naar hartenlust slagroom, suiker en aardbeien proeven. 3 16. Ik ben van de zoetigheid wat steviger geworden , 1 17. zegt Efrim, (PH)1 18. die net als vader regelmatig proeft. (KLOKTIJD)6 19. Je kunt zelf goed bezig zijn, (KLOKTIJD)3 20. maar je leverancier moet ook kwaliteit leveren. (KLOKTIJD)3 21. Want wat als je twintig taarten bakt (KLOKTIJD)3 22. en de slagroom blijkt verkeerd? (KLOKTIJD)3 23. Taarten zijn de specialiteit van het huis. (KLOKTIJD)3 24. Ongeveer de helft van wat de deur uit gaat, (KLOKTIJD)1 25. is chipolatataart, (KLOKTIJD)1 26. zegt senior. (PH)1 27. Ook als je 20 jaar geleden geëmigreerd bent 4 28. en hier terugkomt, (KLOKTIJD)4 29. smaakt-ie nog hetzelfde , (KLOKTIJD)4 30. onderschrijft junior de kracht van de klassieker. (PH)5 31. Bruids- en verjaardagstaarten worden vaak in opdracht gemaakt. 6 32. Spectaculaire ontwerpen rollen via de mail binnen. (PH)4 33. Wij maken dat dan na , (KLOKTIJD)4 34. zegt Peter Paul. (PH)5 35. Door de Nederlandse en Amerikaanse televisieprogramma's over koken en bakken wordt het banketbakkersvak anders bekeken, 4 83 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82.

zegt senior, (PH)5 die al sinds zijn zeventiende in het vak zit. (KLOKTIJD)6 Er is meer waardering gekomen. 6 Je hebt het wel zwaar hè , (PH)4 wordt hem soms verteld.(KLOKTIJD) 5 Twintig jaar geleden kon je je dood werken, 4 en werd er niks gevraagd. 4 Ook opmerkelijk: door die tv-aandacht loopt het storm met sollicitaties. (KLOKTIJD)4 Wammes kan 4 er wel om lachen, maar helaas, (PH)5 met vier man boven in de bakkerij en twee onder in de winkel is hij voorzien. 6 Waar binnen een straal van een kilometer vroeger vijftien banketbakkers zaten, 6 is Wammes nu de enige. (PH)6 Het zijn de supers en de warenhuizen (KLOKTIJD)3 die het de middenstanders moeilijk maken. (KLOKTIJD)3 Het verhaal is bekend. (KLOKTIJD)3 Daarom zijn mensen blij (KLOKTIJD)3 dat je er nog bent. (KLOKTIJD)3 Ze beseffen 5 (KLOKTIJD)5 dat als een zelfstandige verdwijnt, (KLOKTIJD)4 die niet meer terug komt. (KLOKTIJD)4 Over smaak valt niet te twisten, over versheid wel. (KLOKTIJD)6 Na een dag gooit hij niet-verkochte tompoezen weer weg, (KLOKTIJD)6 maar pas een dag na productie belanden ze in de vitrine van dat grote warenhuis, (KLOKTIJD)3 wil hij maar zeggen. (PH)3 En wij 6 gebruiken échte slagroom. (KLOKTIJD)1 Hard werken, (KlOKTIJD)1 ook dat hoort erbij. (KLOKTIJD)1 Er staat maar één stoel in de bakkerij, (KLOKTIJD)1 voor het opmaken van de taarten. (KLOKTIJD)1 We werken zeven dagen in de week , (KLOKTIJD)1 zegt Peter Paul Wammes. (PH)1 En dat kunnen 4 we (KLOKTIJD)3 omdat ons werk ook onze hobby is. (KLOKTIJD)3 Meegaan met een verschuivende vraag (KLOKTIJD)3 is ook een vereiste. (KLOKTIJD)3 Als me tien jaar geleden gevraagd zou worden naar worteltaart, 1 Zou 4 ik zeggen 'Ga maar een ander dollen'. 1 Cupcakes, in drie smaken, maken deel uit van het standaardassortiment. (KLOKTIJD)6 de vlaaien, die zijn bijna verdwenen. 6 Het is het lot van een product (KLOKTIJD)6 dat in een fabriek gemaakt kan worden. (KLOKTIJD)6 De ene fabrikant nog goedkoper dan de andere, kwaliteit wordt inferieur aan de prijs, (KLOKTIJD)6 en consumenten knappen af op het product. Maar een bruids- of kindertaart, (KLOKTIJD)4 die kan 4 een fabriek nog niet maken, (KLOKTIJD)4 weten 5 de Wammessen.(PH)5 En al helemaal 2 niet in de vorm van een Spiderman. 4 Los van trends kent elk seizoen zijn eigen zoetigheden. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

83. De tijd van gevulde speculaas, borstplaat, roomboter amandelstaven, marsepeinen figuren en chocoladeletters is aangebroken. 6 84. En binnenkort pepernoten eigenlijk kruidnoten, want pepernoten zijn de vierkante blokjes.(KLOKTIJD)6 85. Tijdens de Sinterklaasintocht op zondag 17 november delen de pieten pepernoten van Wammes uit. (KLOKTIJD)6 86. Zo'n 150 kilo, vermengd met 50 kilo schuimpjes en 50 kilo suikergoed. 6 87. Genoeg voor iedereen, want pepernoten zijn licht(KLOKTIJD)6 88. (en een kinderhand is gauw gevuld). 6 89. Tussen Sints knechten lopen enkele 2 speciale Wammespieten, herkenbaar aan het opschrift op hun muts en een subtiel deegrollertje als subtiel reclameattribuut. (PH)6 90. Want de sponsor maakt graag 2 een beetje reclame, (PH)6 91. maar: Het gaat om het feest.(KLOKTIJD)7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 11 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht November 16, 2000 AMSTERDAM ONTHAAL SINT MET KUNSST LENGTH: 200 words Amsterdam onthaalt Sint met kunstINTOCHT 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

Sinterklaas en zijn zwarte pieten zullen 4 hun ogen uitkijken (KLOKTIJD)6 als ze zondagmiddag voet aan wal zetten in Amsterdam. (KLOKTIJD)6 Niet eerder werd de goedheiligman ingehaald met kindergezang en kunst. 6 Zes fraaie praalwagens, ontworpen bekende Nederlandse kunstenaars, 6 onder wie Alexander Schabraque, Linda van Boven en Arthur Kempenaar, begeleiden voor het eerst de intocht van de Sint. Een primeur voor Mokum.(KLOKTIJD)6 De praalwagens zijn een ideetje van Edith Crahn. (KLOKTIJD)6 Deze Amsterdamse kunstenares enthousiasmeerde zes collega's 5 om een 'rijdende installatie voor Sinterklaas' te maken. (KLOKTIJD)4 Zo ontwierp Peter Zegveld een groot kanon, 6 dat feestelijke en kleurrijke 'vreugdekogels' kan 4 afschieten. (KLOKTIJD)6 Mitsy Groenendijk, bekend om haar nuffige poedels in keramiek, maakte een uit de kluiten gewassen hond: de lievelingshond van Sinterklaas. 6 Uit de cadeautjes die rond het kwispelende dier staan, (PH)6 komen pietjes gekropen. (PH) 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 12 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal RUBRIEK VOERTAAL : KERSTMAN IS GEWOON SINTERKLAAS LENGTH: 466 words Kerstman is gewoon sinterklaas... 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

Amerikanen zijn gemakkelijk 2 boos te maken. (KLOKTIJD)7 Zeg bijvoorbeeld maar eens (KLOKTIJD)7 dat hun cultuur van geleende spullen aan mekaar hangt, (KLOKTIJD)7 en de rapen zijn gaar.(KLOKTIJD)7 Ik 6 heb dat vorig jaar nog persoonlijk ervaren, 7 toen ik op een cruiseschip in fruitige bewoordingen aan een Amerikaan liet weten 5 dat hun kerstman (Santa Claus) gewoon is ingepikt van de Hollanders. 4 Ze waren nog te beroerd om zijn naam en identiteit onherkenbaar te veranderen.7 Ik 6 kon 4 dat rustig zeggen, 7 want blijkens stadsrekeningen van de gemeente Dordrecht vierden Nederlanders het sinterklaasfeest al in 1360. 3 In Amerika heersten toen nog de indianen en de bizons.6 Bovendien voelde 2 ik 6 me gesterkt door een tentoonstelling, 7 enkele jaren terug, in het Nationaal Schoolmuseum in Rotterdam, waar zonder opsmuk werd bewezen 5 dat Nederlandse emigranten in de 19e eeuw het sinterklaasfeest meenamen naar de Nieuwe Wereld. 4 De Amerikanen namen de sprookjesfiguur schaamteloos 2 over, compleet met naam: Santa Claus. 7 Alleen de datum van het feest werd verbasterd:7 van 5 december naar 25 december.6 Hoe zit het dan met de metamorfose van 'heilige bisschop' naar 'bullebak-met-handbel'? (KLOKTIJD)7 Ook dat is eenvoudig 2 te verklaren 5. (KLOKTIJD)7 In de periode dat veel Nederlanders naar Amerika emigreerden (1850-1930), 6 werd Sinterklaas hier te lande afgebeeld als een soort kerstman. 6 Hij loopt door de sneeuw, (PH)6 hij hangt cadeautjes aan een stoelknop, (PH)6 hij rijdt in een slee, (PH)6 soms suist hij zelfs op zijn slee door de lucht. (PH)6 Herkent u het? (PH)6 Alleen het rendier ontbreekt. (PH)6 Vermoedelijk 5 hebben Scandinavische immigranten dat element aan Santa Claus toegevoegd.7 In het Nationaal Schoolmuseum werd dan ook zonder blikken of blozen geconcludeerd 5 dat de kerstman 'hartstikke Europees' is. (KLOKTIJD)4 De makers van de tentoonstelling stelden dan ook, 5 in onderkoelde bewoordingen als ijsthee: In de USA is sinterklaas in de 19e eeuw veranderd in Santa Claus, als voorbode van de kersttijd. 4 Maar sinterklaas is (KLOKTIJD)7 87 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

34. en blijft een culturele afspiegeling van Europa in de USA.(KLOKTIJD)7 35. Met dit betoog wil 4 ik 6 wat angst en teleurstelling wegnemen. (KLOKTIJD)7 36. Het is overbodig u te ergeren als eind oktober de kerstfolders al op de deurmat vallen (KLOKTIJD)7 37. en als half november de kerstversieringen boven de winkelstraten hangen. (KLOKTIJD)7 38. Dat is geen veramerikanisering, geen 'kerstificatie'.(KLOKTIJD)7 39. Van oorsprong hoort het allemaal bij Sinterklaas, (KLOKTIJD)6 40. de goedheilig man, wiens sympathieke verschijning door de Amerikanen is gegapt, 7 41. maar die we nu teruglenen. (KLOKTIJD)6 42. Want Santa Claus en sinterklaas zijn gewoon een en dezelfde figuur.(KLOKTIJD)6 43. En de in kippendrift ontstoken Amerikaan uit het begin van dit verhaal heb ik 6 uiteindelijk gekalmeerd met een actueel advies: 7 44. makker, staakt uw wild geraas. (KLOKTIJD)7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 2 Tekst 13 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 28 oktober 2013 maandag Twee doden door storm SECTION: In het nieuws LENGTH: 399 woorden Amsterdam. 1. De eerste herfststorm (windkracht 12, windsnelheden tot 136 kilometer per uur) heeft twee doden geëist, 6 2. verschillende gewonden en heeft het verkeer op het land en op zeer2 ernstig ontregeld. 6 3. In Amsterdam vielen twee doden door omwaaiende bomen. 6 4. Op de Ceintuurbaan kwam een taxichauffeur om het leven 6 5. en raakte zijn passagier gewond 6 6. door een boom die de storm in tweeën spleet. 6 7. Op de Herengracht verpletterde een boom een toeriste. 6 8. Haar man raakte lichtgewond. 6 9. De brandweer raadt inwoners aan binnen te blijven (KLOKTIJD)5 10. tot de storm is gaan liggen. (KLOKTIJD)5 11. In Harderwijk en Den Haag raakten mensen bekneld onder omgewaaide boom. 6 12. Op het Gerrit Rietveld College in Utrecht is een aantal lichtgewonden gevallen, 6 13. Toen een raam van een klaslokaal inwaaide. 6 14. De ANWB kondigde vanochtend code rood af, het zwaarste weeralarm, voor het westen, noorden en midden van het land.5 15. NS paste direct2 de dienstregeling aan. 6 16. Desondan kreeg het overgebleven treinverkeer ook nog met noodtoestanden te maken. 6 17. Een boom op het spoor legde alle verkeer tussen Almere en Amsterdam en Schiphol lam. 6 18. In de hoofdstad vielen de treinen en de trams stil. 6 19. De veren tussen de Waddeneilanden en het vasteland werden uit de vaart genomen.6 20. Bij de haven van IJmuiden slaagde een veerboot vanuit Newcastle er rond elf uur vanmorgen niet in de haven te bereiken. 6 21. Het gaat om de King Seaways van het Deense veerbootbedrijf DFDS Seaways. (PH) 6 22. De boot met maar liefst 2 twaalf dekken en 1.090 passagiers en 150 crewleden is teruggevaren naar zee, 4 23. waar rustiger weer wordt afgewacht,(KLOKTIJD) 4 24. vertelt directeur Teun Wim Leene. (PH) 5 25. ,,Ze varen nu voor de kust van IJmuiden op de wind zodat de passagiers zo min mogelijk last ondervinden van het oponthoud. De sfeer is gezellig, heb ik begrepen. Het restaurant is open en er wordt bingo gespeeld." 2 26. Leene verwacht5 (KLOKTIJD) 5 27. dat de veerboot rond drie uur vanmiddag probeert de haven te bereiken. (KLOKTIJD)4 89 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. Ook in het buitenland veroorzaakte de storm veel hinder.6 29. In het noordwesten van Frankrijk zitten meer dan 75.000 huishoudens zonder stroom door schade aan elektriciteitskabels. (PH) 6 30. Ook in Groot-Brittannië is bij zo'n 40.000 huishoudens elektriciteit uitgevallen 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 14 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal

29 oktober 2013 dinsdag Twintig minuten windkracht 12 SECTION: Het Grote Verhaal LENGTH: 1052 woorden SAMENVATTING Storm. De eerste herfststorm trok gisteren over de landen langs de Noordzeekust. Bomen die omwaaiden, trokken leidingen los waar ze hun wortels om heen hadden geslagen. VOLLEDIGE TEKST: Onder de grond, Bas Blokker 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

Storm boven de grond had grote gevolgen eronder. 6 In alle delen van het land waar de storm overheen trok, 6 rukten heen en weer geschudde bomen met hun wortels leidingen kapot. 6 De Waterleidingmaatschappij Drenthe kreeg dertig meldingen van leidingbreuken. 6 In Drenthe zijn de meeste wegen omzoomd door bomen, zegt Annemoreen Ooms van de maatschappij, 1 en de leidingen liggen daar vlak naast, op een meter diepte. (KLOKTIJD)6 De bomen, nog vol in het blad, hebben hun wortels om de leidingen geslagen 6 en ze hoeven, (KLOKTIJD) 1 zegt ze, alleen maar flink2 heen en weer te gaan (PH)1 en niet eens om te vallen, (KlOKTIJD)1 om de leidingen al open te scheuren. (KLOKTIJD) 1 Aan bewoners die geen water meer uit de kraan krijgen (KLOKTIJD)6 deelde het bedrijf vijfliterflessen water uit. 6 Drinkwaterbedrijf Vitens meldde 50 leidingbreuken, 5 waarvan zeker1 26 door omvallende bomen. 4 De meeste breuken werden gemeld in Overijssel en Friesland. 5 Ook gas- en elektriciteitsleidingen zijn beschadigd geraakt, 6 Enexis telde in de provincie Groningen zeker1 dertig tot veertig gaslekken - ,,een record" . 1 In het Drentse Zuidlaren schoot een metershoge steekvlam uit de grond 6 nadat een gasleiding was gescheurd. 6 Zo'n vijftig nabijgelegen bejaardenwoningen zijn ontruimd. 6

Schade 22. De totale stormschade bedraagt zeker1 95 miljoen euro, volgens een eerste schatting van het Verbond van Verzekeraars van vanochtend. (KLOKTIJD)3 23. Daarbij is de schade in de landbouw niet meegerekend. 6 24. Losgeraakte bomen en rondvliegend puin waren belangrijke veroorzakers van ellende. 6 91 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

25. 26. 27. 28.

,,De storm was overal", zegt een woordvoerder van verzekeraar Interpolis, (PH) 2 die gisteren over een omgevallen boom moest klimmen 6 om het kantoor in Tilburg binnen te komen. (KLOKTIJD)6 Bij deze verzekeraar kwamen gisteren al 3.500 schademeldingen binnen, met name 2 van particulieren - weggewaaide schuttingen en vliegende dakpannen. 6 29. De kosten, hoewel hoog, zijn geen record: (KLOKTIJD)6 30. na storm Kyrill in 2007 liepen die op tot meer dan 200 miljoen. 6 In het verkeer 31. Het internet wemelt van de foto's van gekantelde caravans en opladers van vrachtauto's. (KLOKTIJD) 6 32. De ANWB gaf vroeg in de ochtend code rood af, 5 33. het zwaarste weeralarm en dat was geen overbodige maatregel. 7 34. Windstoten tot maximaal 150 kilometer per uur - windkracht 11 - maakten het rijden gevaarlijk. 6 35. De Nederlandse Spoorwegen paste de dienstregeling aan, 6 36. maar het overgebleven treinverkeer raakte alsnog verstoord: 6 37. rond Amsterdam, van en naar Zwolle en in noord-Nederland werden de treinen stilgelegd wegens stormschade. 6 38. In Amsterdam zette het GVB trams stil 6 39. nadat op verschillende plekken de bovenleiding beschadigd was geraakt. 6 40. De Oosterscheldedam werd tijdelijk afgesloten voor alle verkeer. 6 In de lucht 41. Een toestel van Ryanair maakte gisteren een onzachte landing op vliegveld Eelde, bij Groningen. 6 42. Het vliegtuig kwam uit Bergamo,6 43. was al een half uur vertraagd 6 44. en de piloot had twee pogingen nodig om zijn toestel aan de grond te krijgen. 6 45. Passagiers hadden er veel2 last van, 6 46. vertelde een inzittende aan Radio Noord: ,,Je rook en hoorde ontzettend veel kotsende mensen." 2 47. Een vlucht van Transavia die van Faro op Eelde vloog, 6 48. moest uitwijken naar luchthaven Eindhoven. 6 49. Op Schiphol leidde de storm tot vertragingen 6 50. die gemiddeld een half uur bedroegen. 6 51. De KLM had zondag al aangekondigd5 52. 42 van de pakweg 200 Europese vluchten voor maandag te annuleren. 4 53. Op Heathrow, Londen, werden 60 vluchten geannuleerd. 6 Op straat 54. 55. 56. 57.

De dieren in de Amsterdamse dierentuin Artis lieten 's ochtends horen 5 dat ze storm voorvoelden 5. 4 Uit voorzorg sloot de directie de dieren op in hun verblijven 6 en gingen de poorten voor de bezoekers dicht. 6 92 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

58. Een deel van het dak en de letter V van de gevel van het Katwijkse Hangartheater, waar de musical Soldaat van Oranje wordt opgevoerd, (KLOKTIJD)6 59. zijn weggeblazen. 6 60. ,,De brokken schieten hier over het terrein heen", zei een verslaggever van Omroep West. 2 61. Voor vanavond stond geen voorstelling gepland, 6 62. en volgens een woordvoerder van de productie is er geen reden om aan te nemen (KLOKTIJD) 5 63. dat volgende voorstellingen gevaar lopen. (KLOKTIJD)4 64. Radio Assen kon niet uitzenden.6 65. Door de storm is een antennemast op het dak geknapt. 6 Doden en gewonden 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79.

Twee doden heeft de storm geëist. 6 In Amsterdam werd een 21-jarige vrouw verpletterd 6 toen een omgewaaide boom op haar viel. 6 Haar vriend raakte lichtgewond. 6 In Veenendaal kreeg een man een tak op zijn hoofd. 6 's Ochtends maakte de brandweer in Amsterdam melding van nog een dode, 5 een taxichauffeur die in zijn auto bekneld zou4 zijn geraakt. 6 Die melding trok de politie later in; 5 de man is zwaargewond. (KLOKTIJD) 6 De brandweer raadde mensen aan niet de straat op te gaan. 5 Ook in andere plaatsen zijn gewonden gevallen. 6 In Den Haag en Harderwijk kwamen mensen onder vallende bomen terecht. 6 2Op het Gerrit Rietveld College in Utrecht is een aantal lichtgewonden gevallen, 6 toen een raam van een klaslokaal inwaaide. 6

Op het water 80. De ferry King Seaways heeft gisteren urenlang rondjes moeten varen voor de kust bij IJmuiden. 6 81. Het veer, afkomstig uit Newcastle, kon door de storm de haven niet binnenlopen. 6 82. De King Seaways van het Deense veerbootbedrijf DFDS Seaways, met twaalf dekken, 1.090 passagiers en 150 crewleden, voer terug naar open zee in afwachting van kalmer vaarwater. 6 83. De sfeer aan boord was ,,gezellig”, 1 84. had DFDS-directeur Teun Wim Leene van zijn crew begrepen. ,,Het restaurant is open en er wordt bingo gespeeld." 1 85. In de middag kon de boot alsnog aanmeren. 6 86. De veren tussen de Waddeneilanden en het vasteland werden uit de vaart genomen. Net als het fietsvoetveer tussen Vlissingen en Breskens. 6 Buitenland 87. 88. 89. 90. 91.

In Londen stuiterde een strandbal met een doorsnee van tien meter door de straten –6 door de storm losgerukt van het dak van een gebouw, 6 waar hij de C02-uitstoot symboliseerde. 6 Langs de kusten van de Noordzee veroorzaakte de storm veel2 (verkeers)overlast en gevaar.6 In Engeland kwamen 4 mensen om - 2 door vallende bomen, 6 93 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

92. 93. 94. 95. 96.

2 door een gasexplosie - en kwamen 650.000 huishoudens zonder stroom te zitten. 6 In Bretagne sleurde de wind een vrouw de zee in. 6 In Gelsenkirchen werd een echtpaar in zijn auto door een vallende boom gedood. 6 Twee Duitsers kwamen zondag om 6 toen zij door de storm werden overvallen. 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 15 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht October 30, 1996 Storm richtte weinig schade aan SECTION: Binnenland; Pg. 2 LENGTH: 248 words ROTTERDAM, 30 OKT. 1. De zuidwesterstorm die gisteren over Nederland trok, 6 2. heeft weinig2 schade aangericht. 6 3. De harde wind zorgde voornamelijk2 voor overlast op en langs het water en op de wegen. 6 4. De storm met een gemiddelde windkracht 9 en windstoten van 25 meter per seconde trof vooral 2 de kustprovincies. 6 5. In Zeeland verwachtte5 Rijkswaterstaat 5 6. dat het opgestuwde water tot rond de 3,70 meter boven NAP zou 4 stijgen. 4 7. Het water kwam echter niet hoger dan rond de 3,50 meter boven NAP. 6 8. De schuiven in de Oosterscheldedam die uit voorzorg neer waren gelaten6 9. Konden4 tegen 19.30 uur weer omhoog.6 10. De boten van de veerdiensten Kruiningen-Perkpolder en Vlissingen-Breskens werden gisteren in de voormiddag aan de kant gehouden. 6 11. Zij konden 4 door het hoge water niet aanmeren.6 12. In de regio Rijnmond liepen verscheidene kades onder water. 6 13. De politie takelde enkele auto's weg.6 14. Ook leverde de storm stankoverlast op voor omwonenden van een uitgebrande cacao-fabriek in Wormerveer. 6 15. De bewoners van West-Knollendam kregen het advies hun dorp voor de nacht te verlaten. 5 16. De wind blies de rook van de smeulende resten over het dorp.6 17. Het treinverkeer ondervond in het gehele land vertraging wegens gladde sporen door afgewaaide bladeren. 6 18. In de nacht van maandag op dinsdag zorgde de storm vooral op het water voor problemen. 6 19. In Krimpen aan den IJssel werd een veerboot-in-aanbouw van een werf geblazen. 6 20. Op het IJsselmeer kwamen maandagavond vier plezierjachten in moeilijkheden. 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 16 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal June 9, 1998 Schade door noodweer loopt nog op BYLINE: DOOR EEN ONZER REDACTEUREN SECTION: bin; Pg. 7 LENGTH: 570 words Verzekeraars maken de balans op van het zware weer dat het afgelopen weekeinde vooral de provincie Limburg trof. ROTTERDAM, 9 JUNI. 1. Een uitzonderlijke combinatie van hagel, bliksem, wind en zware regen heeft geleid tot een recordaantal schademeldingen als gevolg van het noodweer afgelopen zaterdag. 6 2. De schade loopt nog steeds op (KLOKTIJD)6 3. en bedraagt nu al zeker 1 enkele tientallen miljoenen guldens.(KLOKTIJD)6 4. Het noodweer leidde onder meer tot kapotte kassen, weggespoelde gewassen, vernielde autodaken, losgeslagen boten, overstromingen, omgewaaide bomen en vernielde ruiten.6 5. Alle verzekeraars benadrukken (PH) 5 6. dat de 'unieke combinatie van elementen' heeft geleid tot 'een enorme verscheidenheid aan schades.'1 7. Interpolis schat de kosten voorlopig op 35 miljoen gulden: (KLOKTIJD) 5 8. 15 miljoen in de agarische sector (kapotte kassen en schade aan gewassen), 5 miljoen bij bedrijven en 15 miljoen bij particulieren. 6 9. Het bedrijf heeft ongeveer 2 tien procent van de particuliere markt in handen.(KLOKTIJD) 6 10. Andere verzekeraars willen 4 nog geen bedragen noemen, (KLOKTIJD) 4 11. maar geven wel aan (PH)5 12. dat de hoeveelheid schademeldingen 'extreem' is. (KLOKTIJD) 4 13. Verzekeringsmaatschappij Centraal Beheer in Apeldoorn heeft gisteren meer dan 10.000 meldingen ontvangen.6 14. 'Vele malen meer dan elke andere storm. We hebben honderden extra lijnen moeten inzetten', aldus een woordvoerder van Centraal Beheer. 2 15. Volgens Interpolis lopen de schades aan auto's, caravans, boten, huizen en bedrijfspanden uiteen van enkele honderden tot vele duizenden guldens(KLOKTIJD).3 16. In de glastuinbouw en de landen tuinbouwsector zal 4 de schade aan kassen en gewassen boven de eerder geschatte tien miljoen gulden uitkomen, 3 17. zegt directeur K. Geertsema van verzekeraar de Hagelunie. (PH)5 18. De maatschappij is de belangrijkste verzekeraar in de glastuinbouw met een marktaandeel van tachtig procent. (KLOKTIJD)6 19. 'Wij denken nu meer aan 15 miljoen gulden schade. Er is een bedrijf met een schade van meer dan twee miljoen gulden. De grootste schade is opgelopen in Ridderkerk, Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht', aldus Geertsema.2 20. Faillissementen zijn volgens de directeur van de Hagelunie niet te verwachten.(KLOKTIJD) 3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. 'Het hangt een beetje af van de manier waarop het bedrijf zich verzekerd heeft. Alleen het glas, of ook het gewas. Maar het is de laatste twee jaar behoorlijk goed gegaan met bedrijven in de glastuinbouw.'2 22. Een eerste inventarisatie van de Limburgse landen tuinbouworganisatie (LLTB) leert (PH) 5 23. dat 'honderden grote en kleine bedrijven' in Zuid-Limburg schade hebben geleden.4 24. Het verlies varieert van enkele duizenden tot tienduizenden guldens per bedrijf. (KLOKTIJD) 6 25. Als gevolg van erosie ontstonden modderstromen. 6 26. Jong gewas spoelde weg 6 27. of werd bedolven. 6 28. Deze schade wordt door verzekeraars niet vergoed. (KLOKTIJD) 6 29. Plaatselijk is de oogst geheel 2 vernield.6 30. De erosie ontstond ondanks maatregelen 6 31. die eind jaren tachtig werden genomen. 6 32. Toen werd besloten regenwaterbuffers en groenstroken aan te leggen, en boeren te verplichten jaarlijks hun percelen om te ploegen. 5 33. In Oorsbeek en Merkelbach brak het water afgelopen zaterdag door de speciaal 2 aangelegde buffer heen. 6 34. Gedeputeerde Staten in Limburg kondigde gisteren aan meer soortgelijke maatregelen tegen erosie te willen nemen.5 35. De schade als gevolg van de overstromingen begin 1995 bedroeg uiteindelijk 78 miljoen gulden voor agrarische bedrijven.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 17 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 1 maart 2010 maandag Zware storm raast over Europa: tientallen doden BYLINE: AFP, ANP, AP, Reuters SECTION: VOORPAGINA; Blz. 1 LENGTH: 177 woorden SAMENVATTING Frankrijk zwaarst getroffen: zeker 45 doden. Meeste slachtoffers kwamen om door verdrinking. VOLLEDIGE TEKST: AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

De zware storm die zondag over het westen van Europa raasde, 6 heeft aan zeker1 53 mensen het leven gekost.6 Vooral Frankrijk werd zwaar getroffen door de storm, 6 die de naam Xynthia had gekregen. 6 Alleen daar al kwamen zeker1 45 mensen om als gevolg van de storm, 6 die langs de Atlantische kust windsnelheden van 150 kilometer per uur bereikte. 6 De meeste slachtoffers kwamen om door verdrinking. 6 Anderen werden gedood door takken, bomen en stukken dak 6 die door de wind werden afgerukt. 6 In de stad l'Aiguillon sur Mer alleen al vonden 25 mensen de dood.6 Ruim 10 personen werden zondagavond nog vermist, 6 terwijl zeker1 59 mensen gewond raakten. 6 In Spanje eiste de storm drie levens. 6 Ook in Portugal, Duitsland en België vielen dodelijke slachtoffers.6 In Nederland bleef de schade beperkt tot omgevallen bomen en afgerukte dakpannen. 6 In Zuid-Limburg was het verkeer af en toe een chaos, 6 doordat de wegen bezaaid lagen met takken.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 18 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 29 oktober 2013 dinsdag 'Dames en heren, deze trein is geraakt door een boom' BYLINE: STERRE LINDHOUT SECTION: Ten Eerste LENGTH: 859 woorden 1. De zware najaarsstorm die maandag over Noordwest-Europa raasde, 6 2. liet een spoor van kapotte daken, gebroken leidingen en omgewaaide bomen achter. 6 3. In Nederland vielen twee doden. 6 Zuidwesterstorm in de intercity naar den haag centraal 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31.

Kaboem! De hele coupé veert op. (PH)6 Het voel t 5(PH)7 alsof de intercity naar Den Haag Centraal zojuist met moeite over eenhorde is gesprongen. 7 De wagon schudt, (PH)6 onder de wielen rammelt iets groots. (PH)6 Passagiers kijken om zich heen, (PH)6 doen oordopjes uit.(PH)6 De machinist remt. (PH)6 Vlak voor Leiden komt de trein met een schok tot stilstand. (PH)6 Het is dan tien over tien in de ochtend. (KLOKTIJD)6 'Kan de HC even hierheen komen?', klinkt de stem van de machinist een beetje bibberig – (PH)2 of lijkt dat maar zo? (PH)7 De HC, de hoofdconducteur, rent door het gangpad, koffers en paraplu's ontwijkend. (PH)6 De intercom kraakt, (PH)6 de machinist spreekt weer. 'Dames en heren, deze trein is zojuist geraakt door een boom.' (PH)2 'Een bom?', vraagt iemand. (PH)2 'Een boom!', sissen minstens1 vijf passagiers. (PH)2 'De boom kwam frontaal op de voorruit. Niemand is gewond, maar, uhm, de ruit ligt aan diggelen. U begrijpt dat we even stilstaan.' 2 Even later komt het bericht (PH)5 dat de treinreizigers niet moeten 4 proberen naar buiten te gaan. (kLOKTIJD)4 De stroomafvoer is kapot, (PH)6 dus wie de deur opent, (KLOKTIJD)6 krijgt een doodsschok. (KLOKTIJD)6 Soms deelt de intercom ook berichten (PH)5 die alleen voor het personeel bedoeld lijken. (KLOKTIJD) 4 'Nee, niks aan de hand, man. Maar m'n schoenen zitten vol met glas.' 2 Na een minuut of veertig rijpt het besef (PH)5 dat deze opsluiting nog wel even kan duren. (KLOKTIJD)4 99 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

32. Kranten worden gedeeld ('Ik wilde toch nog even over Lou Reed lezen') en afspraken afgebeld ('Overmacht, de storm'). (KLOKTIJD)6 33. De intercity wiegt zachtjes heen en weer in de wind. (PH)6 34. Op de sloot onder aan de spoordijk staan schuimkopjes. (PH)6 35. Twee uur later wemelt het op het spoor van de mannen in gele hesjes. (PH)6 36. Ze houden hun bouwhelm vast, (PH)6 37. opdat die niet wegwaait. (PH)6 38. Even later volgt een stoet brandweermannen. (PH)6 39. Dan klinken uit de intercom de verlossende woorden: (PH) 7 40. 'U mag door deur twintig naar buiten, volgt u daar de aanwijzingen. De NS zet bussen in.' 2 doden en gewonden 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62.

De zwaarste zuidwesterstorm sinds 1990, die zondag en maandag over West-Europa raasde, 6 heeft grote ravage aangericht. 6 In Duitsland (6), Groot-Brittannië (4), Nederland (2) en Denemarken (1) zijn doden gevallen. 6 Talloze mensen raakten gewond door vallende takken, afgewaaide dakpannen en rondwaaiende troep. 6 In Amsterdam kwam een 21-jarige toeriste om het leven 6 toen een boom op de Herengracht omwaaide 6 en op haar viel. 6 Ook een passerende man werd door de boom geraakt. 6 Hij werd met letsel aan het hoofd naar een ziekenhuis gebracht. 6 Een ooggetuige vertelde aan de Amsterdamse zender AT5 5 dat de toeriste,vanonder de boom, om hulp riep. 4 Ze was zwaargewond, 6 maar leefde nog. 6 De brandweer probeerde met kettingzagen de boom in stukken te zagen. 6 Dat duurde erg 2 lang. 6 Toen hulpverleners uiteindelijk begonnen met reanimeren, 6 was het te laat. 6 Haar vriend had zichzelf kunnen bevrijden, maar 'had het niet meer'. 1 Hij heeft alles zien gebeuren. 6 Een 24-jarige man uit Veenendaal raakte zwaargewond,6 toen een grote tak van een boom afbrak. 6 Hij overleed gisteravond in het ziekenhuis. 6

verkeersproblemen 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.

Het openbaar vervoer werd hard 2 getroffen door de storm, 6 die door het KNMI met een 'code rood' was aangekondigd. 5 Van en naar Amsterdam was een groot deel van de dag geen treinverkeer mogelijk. 6 Ten noorden van Zwolle reden evenmin treinen. 6 Ook op andere plaatsen liep het treinverkeer spaak door bomen en takken op de rails. 6 De meeste bussen in Friesland reden niet, 6 in Amsterdam reden geen trams. 6 Honderden medewerkers van spoorbeheerder ProRail en de verschillende brandweerkorpsen waren maandagavond in het westen en het noordoosten van het land nog bezig 6 100 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

71. 72. 73. 74. 75. 76.

om bomen en takken van het spoor te halen. (KLOKTIJD) 6 De verwachting was 5 5 dat de treinen vandaag weer volgens de normale dienstregeling rijden. (KLOKTIJD) 4 Reizigers wordt aangeraden voor vertrek de NS-site te checken. (KLOKTIJD) 5 De KLM schrapte maandag ruim 40 van de ongeveer 200 Europese vluchten. 6 Meerdere piloten hebben volgens de Luchtverkeersleiding Nederland een doorstart moeten 4 maken (KLOKTIJD)3 77. omdat hun toestel niet stabiel genoeg was om te landen. 3 gebroken leidingen 78. Op verschillende plekken leidden omgewaaide bomen tot breuken in water- en gasleidingen.6 79. In Frankrijk en Engeland kwamen honderdduizenden huishoudens vanwege schade aan elektriciteitskabels zonder stroom te zitten. 6 80. In Nederland rukte de brandweer maandag 9.264 keer uit na meldingen van stormschade en wateroverlast. 6 81. In Zuidlaren (Drenthe) trok een omgewaaide boom een ondergrondse gasleiding van een appartementencomplex voor ouderen kapot, 6 82. waardoor een steekvlam ontstond van 10 tot 15 meter. 6 83. Vijftig woningen in het complex werden ontruimd. 6 84. Ook het Amsterdamse kinderdagverblijf Partou Panorama moest 4 worden ontruimd, 6 85. omdat er platen van het pand waren gevlogen. 6 miljoenenschade 86. 87. 88. 89. 90.

Verzekeraar Interpolis heeft ruim 1 3.500 meldingen over stormschade binnengekregen. 6 Een schatting van het totale schadebedrag is nog niet te geven, (KLOKTIJD)5 maar het gaat volgens de verzekeraar om vele 2 miljoenen euro's. (KLOKTIJD)3 Het merendeel van de meldingen komt van particulieren. (KLOKTIJD)6 Agrariërs meldden zo'n 500 schadegevallen, vooral in de sector glastuinbouw. 5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 19 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht December 4, 1999 Veel overlast tijdens 'normale herfststorm' BYLINE: VAN ONZE VERSLAGGEVER SECTION: voorpagina; Pg. 1 LENGTH: 458 words DATELINE: AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

De zwaarste storm sinds januari 1998 heeft vrijdag veel overlast veroorzaakt. 6 De boot van Schiermonnikoog naar Lauwersoog liep vast op een zandbank, 6 een containerschip verloor een deel van de lading 6 en op Schiphol werden ongeveer 40 vluchten geannuleerd. 6 Overal waaiden bomen om. 6 De storm bereikte in de loop van de middag haar hoogtepunt. 6 Overal langs de kust stond windkracht negen, in het waddengebied een tijdje windkracht tien, 6 de gemiddelde windsnelheid lag een tijdje rond de honderd kilometer per uur. 6 In het binnenland was de storm minder2 fel. 6 De meeste schade ontstond daar door zware windvlagen. 6 Het KNMI spreekt van een 'normale herfststorm'. (PH)1 In de jaren negentig was er zeven keer eerder een storm 6 waarbij er langer dan een uur windkracht 10 stond.6 Ten noorden en ten oosten van Nederland was de storm krachtiger. 6 Op de Noordzee stond windkracht 11. 6 Het Duitse waddeneiland Sylt kreeg in de avond een orkaan te verwerken (windkracht 12). 6 In Duitsland heeft de storm de naam Anatol gekregen. 6 Over de omvang van de schade in Duitsland en Denemarken is nog weinig bekend.(KLOKTIJD)6 Voor zover bekend deden zich in Nederland geen ernstige ongelukken voor. 6 Er zijn vier lichtgewonden gevallen. 6 In Goes werd een bouwvakker geraakt door een rondvliegende plank. 6 In Drenthe reed een automobilist door een windvlaag tegen een boom. 6 In Haarlem verwondde een omgewaaide boom twee meisjes.6 De materiele schade is groot. (KLOKTIJD)6 In Amsterdam waaide de overkapping van de hoofdtribune weg van het pas gerenoveerde Olympisch Stadion. 6 Een muur stortte in. 6 De brokstukken kwamen neer op geparkeerde auto's.6 In Amsterdam scheurde de storm de grote tent van het Groot Russisch Staatscircus aan flarden.6 Het verkeer had veel last van de wind. 6 Tijdens het hoogtepunt van de storm kwamen veel vliegtuigen laag over de binnenstad van Amsterdam, 6 hetgeen klachten opleverde bij de commissie Geluidhinder Schiphol. 6 De vertragingen liepen veelal op tot enige uren. 6 Veel vluchten werden geannuleerd, 6 102 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

34. omdat er enige uren maar een landingsbaan beschikbaar was.6 35. De veerboot van Schiermonnikoog naar Lauwersoog liep kort na het uitvaren vast op een zandbank. 6 36. Na enige uren kon 4 het schip met 59 passagiers aan boord zijn tocht naar het vasteland voltooien. 6 37. De veerboten tussen Amsterdam en Lelystad konden 4 niet varen.6 38. De spoorwegen hadden te maken met draadbreuk op de baanvakken Zwolle-Emmen en Bodegraven-Alphen aan den Rijn. 6 39. Op de Noordzee verloor een schip ter hoogte van Hoek van Holland enige 2 lege containers. 6 40. Een olieplatform dreigde in botsing te komen met een sleepboot.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 20 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal December 29, 1999 Hoe dichter bij Parijs, hoe ruineuzer de aanblik BYLINE: VAN ONZE CORRESPONDENT MARTIN SOMMER SECTION: Voorpagina; Pg. 1 LENGTH: 774 words DATELINE: PARIJS

1. Op de snelweg A11 van Bretagne richting Parijs valt de stormschade aanvankelijk nogal 2 mee. (PH)7 2. Dat kan 4 kloppen, (KLOKTIJD) 7 3. want de orkaan van de ochtend van Tweede Kerstdag had Frankrijk vooral 1 noordelijker schoongeveegd. 6 4. Zijn nauwelijks minder 2 zware opvolger van maandagnacht had het vooral 1 op het landsdeel bezuiden de rivier de Loire voorzien. Maar hoe dichter bij Parijs, hoe ruineuzer de aanblik. 7 5. Het begint met de borden langs de snelweg, (PH)6 6. waarvan er niet een meer overeind staat. (PH)6 7. Dan volgen de eerste ontwortelde populieren.(PH)6 8. Voorbij Chartres verordonneert de politie alle verkeer de snelweg af.(PH)6 9. Parijs blijft ook dinsdag, bijna2 drie dagen na de eerste storm, onbereikbaar. (KLOKTIJD)6 10. De A11 is dicht, de A10 evenzeer. (KLOKTIJD)6 11. Alle verkeer wordt langs het plaatsje Rambouillet geleid, en door het gelijknamige koninklijke bos. (PH)6 12. Dan blijkt pas (PH)5 13. hoezeer de wind heeft huisgehouden6 14. Op sommige stukken staat geen boom meer langs de weg, (KLOKTIJD)6 15. en het bos van Rambouillet is hier en daar merkwaardig2 doorzichtig geworden.7 16. Elektriciteitsmasten staan erbij (KLOKTIJD)7 17. alsof ze maanden geen water hebben gehad.7 18. De A13, de snelweg naar Normandie die door het bos van Versailles loopt, (KLOKTIJD)6 19. is ook na tweeenhalve dag kettingzagen nog niet van zijn omgevallen bomen bevrijd.6 20. Gisteravond werden er 68 doden geteld als gevolg van de beide stormen. 6 21. Zeker1 veertig slachtoffers vielen tijdens het weekeinde, en nog eens 28 in de nacht van maandag op dinsdag. 6 22. Opnieuw werden windsnelheden van meer dan tweehonderd kilometer per uur gemeten.6 23. Net als de eerste storm nam ook ditmaal de kracht van de storm nauwelijks 2 af 6 24. naarmate hij opschoof naar het oosten. 6 25. Tot in Clermont-Ferrand, de Cantal en de Jura werden er omgevallen bomen en andere schade gemeld.5 26. De tweede storm heeft in zekere zin1 het vernietigende werk van de eerste afgemaakt. 6 27. Gisteren meldde het Franse elektriteitsbedrijf EDF 5 28. dat 3,5 miljoen huizen zonder stroom zaten. 4 104 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66.

De hoofdverbindingen tussen het noorden en het zuiden van Frankrijk zijn afgesneden. 6 Honderdtwintig hoogspanningsmasten hebben de wind niet kunnen weerstaan, 6 duizenden plaatselijke verbindingen zijn verbroken .6 Ongeveer een kwart van de Fransen zal 4 het vanavond zonder licht moeten stellen. 6 Erger is 7 dat honderdduizenden hun reveillon, de traditionele nachtelijke jaarwisselingsmaaltijd, zonder stroom zullen 4 moeten bereiden.7 President Chirac bracht gistermiddag een troostbezoek aan het EDF-hoofdkantoor in de Parijse voorstad Saint-Denis.6 De EDF-directeur riep voor de televisie zijn buitenlandse collega's om hulp. 5 Frankrijk heeft te weinig elektriciteitsmasten, te weinig draad en vooral 1 te weinig elektriciens.(KLOKTIJD) 3 Tienduizend elektriciens zijn dag en nacht in touw, (KLOKTIJD)3 maar ze kunnen 4 de ravage bij lange na niet aan.(KLOKTIJD) 3 France Telecom meldde dinsdag 5 dat meer dan 800 duizend abonnees zonder telefoon zitten, (KLOKTIJD) 4 en dat dat aantal nog aanzienlijk zal stijgen: 4 zonder elektriciteit laten ook de telefooncentrales het afweten.(KLOKTIJD)6 Dinsdagavond was treinverkeer in het zuidwesten onmogelijk. 6 De Eurostar naar Londen en de Thalys richting Amsterdam rijden min of meer normaal. (KLOKTIJD) 6 Maar de bovenleiding van het spoor richting Straatsburg was dermate in het ongerede,6 dat de SNCF naar het oosten dieseltreinen heeft ingezet.6 Omdat de officiele schade-opnemers ook tijdens de kerstdagen vrijaf hadden, 6 is pas na het weekeinde de volledige omvang van de ravage van de eerste storm duidelijk geworden. 6 In Parijs werd het aantal bomen in zowel het Bois de Boulogne als het Bois de Vincennes gehalveerd. 6 Honderdveertigduizend bomen in deze parken gaven de geest.6 Gespecialiseerde bomenopruimers schatten drie jaar nodig te hebben om de parken op te schonen. (PH) 5 In Versailles gingen tienduizend bomen tegen de vlakte, 6 waaronder de exemplaren die door Marie-Antoinette en later door Napoleon zijn geplant.6 Ook de gebouwde monumenten zijn niet gespaard.6 In het paleis van Versailles gingen alle ruiten in de Galerie des Batailles aan diggelen.6 De Notre Dame, waarvan de voorgevel zojuist was onthuld na een restauratie van acht jaar, 6 werd flink 2 beschadigd 6 nadat vier pinakels omlaag stortten. 6 Ook de sacristie leed schade.6 De Sainte-Chapelle, op honderd meter van de Notre Dame, verloor twee gothische siertorentjes, 6 terwijl een beroemd gebrandschilderd raam (het scheppingsverhaal) ten offer viel aan rondvliegende bakstenen.6 Van het dak van het Pantheon waaiden vijftien loden platen.6 Elke plaat weegt honderd kilo, (KLOKTIJD) 6 maar er werd niemand geraakt. 6 De beurskoers van de grootste Franse verzekeringsmaatschappijen daalde gisteren met 8 procent.6 105 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 21 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 26 november 2012 maandag Stormschade blijft beperkt SECTION: 1; Blz. 6 LENGTH: 376 woorden Van onze verslaggevers AMSTERDAM, maandag 1. De eerste najaarsstorm met een windkracht 10 heeft gisteren in het hele land voor flink2 wat overlast gezorgd, 6 2. al viel de uiteindelijke schade nog mee. 6 3. Op de kolkende Noordzee eiste de storm het leven van twee bemanningsleden van een Engels vrachtschip. 6 4. De zeelieden sloegen door de harde wind en hoge golven overboord.6 5. Met zoeklichten probeerden twee ingezette helikopters en reddingsboten de vermisten op te sporen. 6 6. Een van hen werd aan het begin van de avond uit zee opgepikt, 6 7. maar bleek niet meer in leven. 6 8. De tweede opvarende werd gelokaliseerd aan de hand van het knipperlichtje op zijn zwemvest. 6 9. De Kustwacht vreesde3 gisteravond 5 10. dat ook hij is omgekomen.4 11. Eerder op de dag ging het ook mis met Deense zeiljacht Andromeda met twee Nederlanders aan boord. 6 12. Op 95 kilometer ten noordwesten van Terschelling viel hun motor stil. 6 13. Met een helikopter is iedereen van boord gehaald.6 14. Brandweer en politie hadden het vooral 1 in de vroege ochtend druk. 6 15. De hulpdiensten kregen veel meldingen over bomen en takken op de weg, loszittende gevelplaten en omgewaaide hekken. 6 16. In Roermond raakte een vrouw gewond 6 17. toen een steiger omwaaide 6 18. en haar van haar fiets veegde.6 Kettingzaag 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25.

Enkele politiekorpsen waarschuwden om niet de weg op te gaan 5 als het niet noodzakelijk was. 6 De NS ondervond 5 weinig problemen op enkele omgevallen bomen op het spoor na. 6 In het noordoosten was de brandweer eveneens druk in de weer met de kettingzaag 6 om omgevallen bomen te ruimen. (KLOKTIJD)6 In Heerenveen vloog bouwmateriaal de lucht in.6 Ook in Zuid-Holland en Noord-Brabant betrof de overlast voornamelijk geknakte bomen, loshangende takken en afgevallen dakpannen.6 106 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

26. Aan de Zeeuwse kust trok de storm veel kijkers. 6 27. Op de boulevard in Vlissingen en bij Domburg en Westkapelle kwamen veel dagjesmensen naar de ruwe zee kijken. 6 28. Bij speelpark de Splinter in Eindhoven vloog een feesttent de lucht in. 6 29. Er vielen geen gewonden.6 30. Wandelaars trotseren de harde wind (PH)6 31. en laten zich zandstralen onder de pier in Scheveningen.(PH)6 32. Een windsurfer genoot 5 van de elementen 5 33. en was in staat 6 34. om enorme sprongen te maken. (KLOKTIJD)6 35. Surfers doken massaal 2 de zee in 6 36. om zich op de golven mee te laten voeren. (KLOKTIJD)6 37. In Wassenaar bezweek een boom onder de najaarsstorm en vernielde twee auto s.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 22 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 5 november 2013 dinsdag Samen DE schouders eronder; Wijk bij Duurstede krabbelt op na verwoestende tornado SECTION: Pagina; Blz. 5 LENGTH: 700 woorden WIJK BIJ DUURSTEDE, dinsdag 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

Een dag nadat een tornado een verwoestend spoor door Wijk bij Duurstede trok, 6 maken de inwoners de balans op.(PH)5 Er worden door de bank genomen twee conclusies getrokken: (PH) 5 samen ruimen we de rommel op (PH)4 en wat ging die storm snel voorbij!4 Met een bezem in de hand loopt Evelien Rietveld door haar tuin. (PH)6 De steegjes achter haar huis heeft ze net onder handen genomen. 6 Overal liggen scherven van dakpannen , wijst ze. (PH)3 Het dak van haar woning behoort tot de zwaarst2 getroffen daken van het blok. (KLOKTIJD)6 Van de paar pannen die er nog op liggen, ligt er geen eentje meer recht. (PH)6 De rest is verdwenen. 6 Alle dakramen zijn gesprongen. 6 Onze slaapkamer ligt vol glas, dakpannen en regenwater. (PH)3 Het was ontzettend2 schrikken , 3 griezelt ze na (PH)5 terwijl ze de scherven van een bloempot op een hoopje veegt. (PH)6 Rietveld spreekt uit wat iedereen in het getroffen gebied ervaren heeft: (PH)5 Het was in een paar seconden voorbij 1 en toch is de schade niet te overzien. (KLOKTIJD)1 Je hoorde heel2 hard suizen, vervolgens een paar harde klappen en daarna regende het dakpannen. 1 Dat was het. 1 Onherstelbaar Verderop woont de 49-jarige Trudy Jansen. (KLOKTIJD)6 Een puinregen zorgde voor onherstelbare schade aan haar twee auto's. 6 Ook bij haar zijn de meeste pannen van het dak gerukt. 6 De zolder staat vol met potten en pannen (PH)6 omdat het overal lekt. (PH)6 Dat het al de hele dag regent, (PH)7 helpt natuurlijk ook niet. (PH)7 Toch kan 4 Jansen er nog een klein beetje2 om lachen. (PH)5 Wat moet 4 je anders? (PH)3 We zagen het aankomen.3 Er vlogen eerst een paar stoelen over het dak 3 en toen zagen we die slurf. 3 Mooi is wel dat buren elkaar helpen waar het kan. (KLOKTIJD)7 108 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

35. Verder is het wachten op de verzekering. (KLOKTIJD)6 36. Niet alleen stoelen vlogen zondagmiddag door de lucht. 6 37. Takken, delen van lantaarnpalen, tuinmeubilair, isolatiemateriaal, een hele groentekraam, schuttingen en glasscherven werden een speelbal van de wind 6 38. die met hoge snelheden door het stadje raasde. 6 39. Tientallen auto's raakten beschadigd. 6 40. Het is een wonder (KLOKTIJD)1 41. dat er niemand gewond is geraakt , 1 42. zegt ook burgemeester Tjapko Poppens, (PH)5 43. die gisteren de schade kwam opnemen. 6 44. Hij sprak veel bewoners. 6 45. De meesten zijn nuchter, (KLOKTIJD)1 46. maar ik 6 heb er ook een paar gesproken die nog stonden te trillen 1 47. en zeer2 emotioneel waren. 1 48. Weggeblazen Over een breedte van ruim vijftig meter trok de tornado zijn ruïnerende pad over een lengte van twee kilometer. 6 49. Industrieterrein Molenvliet heeft veel 2 weg van een rampgebied. (PH)7 50. Een boot ligt op zijn kant naast een trailer. (PH)6 51. Bij een bedrijf dat snijmachines maakt, (KLOKTIJD)6 52. is de hele pui weggeblazen. 6 53. Passanten kijken zó in het kantoor. (PH)6 54. Alles is nat. (PH)6 55. Stapels met ordners liggen in het regenwater. (PH)6 56. Een bureaustoel staat in de hoek. (PH)6 57. Alsof iemand in grote haast de ruimte heeft verlaten.6 58. In de hal van het bedrijf zakt het systeemplafond van ellende naar beneden. (PH)7 59. Er zijn overal lekkages ontstaan. 6 60. Dit is echt2 een gigantische puinhoop , (PH)1 61. slikt de 61-jarige ondernemer Jan van der Horst. (PH)5 62. Toch ziet hij een lichtpuntje. (PH)5 63. Gelukkig gebeurde dit op een zondag 1 64. Terwijl er niemand aanwezig was. 1 65. Je moet4 er niet aan denken (KLOKTIJD)1 66. dat dit op een werkdag was gebeurd. 1 67. Overal in Wijk bij Duurstede rijden busjes van aannemers, dakdekbedrijfjes, loodgieters en hoogwerkers af en aan. (PH)6 68. Op de grote doorgaande weg zijn gemeentewerkers druk bezig ontwortelde bomen en grote takken in stukken te zagen. (PH)6 69. Het is (KLOKTIJD)7 70. alsof iemand 'Wijk' heeft opgetild 7 71. en flink2 door elkaar heeft geschud. 7 72. Een schade-expert loopt over het industrieterrein. (PH)6 73. Hij maakt foto's van opengescheurde daken en omgewaaide lantaarnpalen (PH)6 74. onderwijl voorzichtig kijkend waar hij zijn voeten in het versplinterde glas plaatst. (PH)6 75. Ik 6 doe dit werk al vijftien jaar, (KLOKTIJD)3 76. maar dit heb ik 6 nog nooit gezien.3 77. Verderop in de wijk De Horden leggen dakdekkers nieuwe pannen op een dak. (PH)6 78. Een huurder kijkt in de stromende regen toe. (PH)6 109 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88.

Iedereen helpt elkaar waar hij kan , (KLOKTIJD)1 stelt hij. (PH)5 Het is weer eens wat anders dan een straatbarbecue , (KLOKTIJD)1 vult een buurvrouw aan. (PH)5 Eendracht leek gisteren het sleutelwoord voor Wijkenaren. 7 Gezamenlijk wordt de schade opgenomen 6 en puin geruimd. 6 Een buurtbewoner beaamt (PH)5 terwijl hij een emmer puin in de container stort. (PH)6 We zijn er om mekaar te helpen, nietwaar? (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 23 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht May 29, 2000 LENTESTORM EIST DRIE LEVENS LENGTH: 509 words 1. De zwaarste meistorm sinds mensenheugenis met windstoten tot orkaankracht heeft het afgelopen weekeinde aan drie mensen het leven gekost.7 2. Tientallen mensen raakten gewond 6 3. en er werd voor miljoen guldens schade aangericht. 6 4. Een groot aantal zomerse evenementen in ons land werd in allerijl afgelast.6 5. De storm, die ontstond boven het kanaal 6 6. en daarom door meteorologen een kanaalrat genoemd, 6 7. was volgens het weerbureau HWS van ongekende omvang. 3 8. Het waaide zelfs harder2 dan in 1981 6 9. toen een gelijksoortige kanaalrat voor een enorme ravage zorgde.7 10. Twee dodelijke slachtoffers vielen in Helmond 6 11. waar de kunstmanifestatie in de kasteeltuinen uitliep op een drama. 7 12. De 9-jarige Mees van Liemp uit Haarlem en de 67-jarige kunstenaar Jan van Rooij uit Mierlo werden geraakt door een als een luciferhoutje afgebroken boom. 6 13. Het jongetje was vrijwel 1 op slag dood 6 14. en de kunstenaar stierf in het ziekenhuis. 6 15. In Oosthuizen stierf een 63-jarige J. Zootjes uit Zaandam 6 16. toen zijn auto werd geraakt door een boom. 6 17. Zijn vrouw die naast hem in de auto zat, 6 18. raakte zwaar gewond.6 19. In Amsterdam moest 4 een vrouw met ernstige verwondingen worden opgenomen in het ziekenhuis 6 20. nadat zij ook onder een boom kwam. 6 21. Haar zoontje van 4 wist 5 te ontkomen.6 Orkaankracht. 22. De storm was volgens een woordvoerder van het Weerbureau HWS een van de hevigste meistormen van de afgelopen honderd jaar. 3 23. Met name langs de westkust en op zee trok de wind soms aan tot orkaankracht. 6 24. De zuidwesterstorm ging langs de kust gepaard met windstoten van 120 tot 130 kilometer per uur en landinwaarts tot 100 kilometer per uur, 6 25. wat vergelijkbaar is met windkracht 10. (KLOKTIJD)6 26. Het is heel 2 uitzonderlijk (KLOKTIJD) 3 27. dat er in de maand mei zoveel geweld over het land raast, aldus woordvoerder M. Severin.(KLOKTIJD)3 28. Hulpdiensten hadden dan ook hun handen vol 6 29. met het opruimen van omgewaaide bomen en (KLOKTIJD) 6 30. het weer vrijmaken van tientallen onbegaanbaar geraakte wegen.(KLOKTIJD) 6 111 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48.

Zo werd de N224 tussen Ede en Arnhem volledig afgesloten. 6 Op de A12 tussen Den Haag en Utrecht stond in de middag een file van 10 kilometer 6 door bomen die de weg lagen.6 Ook op Schiphol liep reizigers forse vertragingen op 6 omdat er maar twee starten landingsbanen konden 4 worden gebruikt. 6 Incidenteel was er zelfs maar een baan bruikbaar. 6 De vertragingen liepen hierdoor op tot meer dan een uur. 6 Ook de spoorwegen kampten door heel het land met vertragingen door uitgevallen treinen.6 Het merendeel van de geplande openlucht evenementen moest 4 door het noodweer worden afgeblazen. 6 Zo werden de Paardendagen in Den Haag rond een uur stopgezet. 6 In diezelfde plaats had het Circus Althoff op het Malieveld al midden in de nacht in alle haast de tenten afgebroken 6 om te voorkomen (KLOKTIJD)5 dat die door de zuidwesterstorm de lucht in zouden4 vliegen.4 In Eibergen in de Achterhoek ontsnapten 450 mensen aan een drama 6 toen zij net op tijd een gehavende feesttent konden 4 ontvluchten. 6 Door een windvlaag werden tien kunststofpanelen aan de voorzijde van de tent naar binnen geblazen. 6 De organisatie spreekt van een wonder (KLOKTIJD)5 dat niemand gewond is geraakt.4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 24 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal December 27, 1999

LIMBURG MAAKT ZICH OP VOOR HOOG WATER LENGTH: 644 words

1. Het peil van de Maas zal4 volgens het crisisteam in Maastricht stijgen tot minimaal 45.20 meter boven NAP. 3 2. Dat is twintig centimeter boven het overstromingsniveau.(KLOKTIJD)6 3. De Maas zou4 afgelopen nacht al buiten haar oevers getreden zijn. 7 4. De dorpen Borgharen en Itteren zullen4 eilandjes in de Maas worden. 6 5. het woest stromende water zullen4 ook bootjes de oversteek tussen de geisoleerde dorpen en het 'vasteland' niet meer kunnen wagen.6 6. Het crisiscentrum houdt rekening met extreem2 hoge waterstanden van 46 meter boven NAP. (KLOKTIJD)5 7. In dat geval dringt het water de woningen volgens het crisiscentrum binnen. (KLOKTIJD)3 8. Zowel in Borgharen als in Itteren zijn informatie- en hulpposten ingericht.6 9. Mensen die het gebied willen5 verlaten, (KLOKTIJD)6 10. moeten dit snel doen. (KLOKTIJD)7 11. Als het peil 45.20 meter boven NAP bereikt, (KLOKTIJD)6 12. wordt dit heel 2 moeilijk.(KLOKTIJD)7 13. In een gisteravond huis aan huis verspreide brief roept het crisiscentrum de bewoners van Borgharen en Itteren op(KLOKTIJD)5 14. hun auto's buiten de dorpen te parkeren. (KLOKTIJD)4 15. Bewoners van woningen vlakbij de kade of van woningen zonder bovenverdieping hebben het advies gekregen5 16. hun huizen te verlaten. (KLOKTIJD)4 17. De GGD bekijkt welke zieken uit het gebied moeten worden geevacueerd. (KLOKTIJD) 5 18. Het water in de Maas stijgt flink2 door de enorme regenval in het noorden van Frankrijk en in Belgie. (KLOKTIJD)6 19. Het is nu afwachten of de regenbuien (KLOKTIJD)6 20. die nu nog boven Frankrijk hangen nog van invloed zijn. (KLOKTIJD)6 21. We kunnen daar pas in de loop van maandagochtend meer duidelijkheid over geven. (KLOKTIJD)3 22. Tot die tijd blijven we voortdurend bijeen (KLOKTIJD)3 23. om op alles voorbereid te zijn, aldus woordvoerder K. Wu van Rijkswaterstaat Limburg.(KLOKTIJD)3 24. Desondanks hebben we hoogwateralarm gegeven. 3 25. De waterschappen namen daarop meteen voorzorgsmaatregelen 3 26. zoals met het plaatsen van demontabele kademuren op kritieke punten, zoals bij Itteren, aldus Wu. (KLOKTIJD)3 27. Op andere plekken waar de rivier hoog staat (KLOKTIJD)6 113 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. en de oevers laag zijn, (KLOKTIJD)6 29. zijn pompen geplaatst, onder meer bij Borgharen.6 30. Zo is het waterschap Roer en Overmaas begonnen met het plaatsen van veertig grote kwelwaterpompen. 6 31. Een woordvoerder liet weten op dit moment 5 32. met alles rekening te houden. (KLOKTIJD)4 33. We hebben het hele draaiboek voor het bestrijden van grote calamiteiten weer uit de kast gehaald, aldus de woordvoerder.3 34. Politie en brandweer in Roermond hebben ook uit voorzorg de Looskade, een weg langs de Maas afgesloten voor alle verkeer. 6 35. Ook de Maaskade in Venlo werd angstvallig in de gaten gehouden uit angst voor overstromingen. 7 36. Er ligt daar een grote parkeerplaats (KLOKTIJD)3 37. die bij hoog water vaak als eerste overstroomt, aldus Wu.(KLOKTIJD)3 38. Met name veel Nederlanders die de kerstdagen doorbrachten in het pretpark Euro-Disney in Parijs, 7 39. ondervonden gisteren flink 2 hinder van de storm 7 40. die over het noorden van Frankrijk denderde. 7 41. Zo kreeg het steunpunt van de ANWB in Lyon tientallen meldingen van Nederlanders met materiele schade.6 Disneyland. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58.

Volgens het steunpunt gaat het echt1 alleen om materiele schade (KLOKTIJD) 3 en hebben zich tot op heden nog geen persoonlijke ongelukken voorgedaan. 3 We kregen veel meldingen binnen vanuit Disneyland, 3 waar bijvoorbeeld takken op auto's terecht waren gekomen, aldus een woordvoerster van de ANWB. 3 Uit andere landen kwamen geen alarmerende berichten binnen van Nederlanders 6 die in de problemen waren gekomen door de storm.6 Volgens het weerburo HWS is het zwaartepunt van de storm voorbij. (KLOKTIJD)3 Alleen in de Alpen kan 4 het nog flink2 blijven sneeuwen (KLOKTIJD)3 en in de wat lager gelegen gebieden regenen. (KLOKTIJD)3 De wind zwakt zeker1 wat af (KLOKTIJD)3 maar het blijft op sommige plekken, zoals in Zuid-Duitsland, nog wel waaien. (KLOKTIJD)3 Ook het zuiden van Europa moet 4 rekening houden met slecht weer, aldus een woordvoerster van het weerburo HWS. (KLOKTIJD)3 Overigens verwachten5 de weersvoorspellers (KLOKTIJD)5 dat het vanaf dinsdag weer helemaal rustig zal 4 zijn.4 De storm, die met name in het noorden van Frankrijk flink2 huishield, 6 werd veroorzaakt door een lagedrukgebied 6 dat vanaf de kust van Normandie het land introk.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 3 Tekst 25 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 21 maart 2013 donderdag Nieuw middel malaria op komst SECTION: Wetenschap; Blz. 20 LENGTH: 399 woorden 1. Er lijkt 1 voor het eerst een malariamedicijn op komst (KLOKTIJD)7 2. dat de malariaparasiet in al zijn levensfasen - in mug, mensenlever en mensenbloed - bestrijdt. (KLOKTIJD)3 3. Het middel ELQ-300 kan 4 wel eens 1 een geschikt middel worden voor 'behandeling, preventie en uiteindelijk de uitroeiing van malaria'. (KLOKTIJD)1 4. Die grote woorden schrijven de onderzoekers in de inleiding van hun wetenschappelijke artikel (KLOKTIJD)7 5. dat gisteren is gepubliceerd in Science Translational Medicine.6 6. Het medicijn is met succes getest bij muizen en in weefselkweken van levercellen van resusapen. 6 7. Het werkt tegen verschillende soorten malariaparasieten. (KLOKTIJD)6 8. Op grond van de muizenexperimenten concluderen de onderzoekers (KLOKTIJD)5 9. dat één pil bij mensen zal4 werken, 4 10. wat goed is voor de therapietrouw. (KLOKTIJD)6 11. Bovendien is niet te verwachten5 (KLOKTIJD)5 12. dat de parasiet snel 2 resistentie tegen het medicijn ontwikkelt.(KLOKTIJD)4 13. Dit is zo op het oog het ideale malariamedicijn. (KLOKTIJD)7 14. Het middel komt voort uit Medicines for Malaria Venture, een groot samenwerkingsverband van universiteiten, industrie en hulporganisaties. (KLOKTIJD)6 15. Gezocht is naar moleculen 6 16. die de malariaparasiet verlammen, (KLOKTIJD)6 17. maar niet giftig zijn voor zoogdiercellen. (KLOKTIJD)6 18. Het middel ELQ-300 dat nu op apen en daarna op mensen wordt getest 6 19. blokkeert een molecuulcomplex in de mitochondriën van de malariaparasiet. (KLOKTIJD)6 20. Mitochondriën zijn de energieleveranciers van een cel. (KLOKTIJD)6 21. Malaria eist jaarlijks 1,2 miljoen doden, volgens een hoge, recente schatting. (KLOKTIJD)3 22. Het is de belangrijkste door één ziekteverwekker veroorzaakte doodsoorzaak. (KLOKTIJD)6 23. Jaarlijks zijn ruim 200 miljoen mensen ziek door de parasiet.(KLOKTIJD)6 24. De eencellige malariaparasiet heeft een complexe levenscyclus. (KLOKTIJD)6 25. Hij plant zich geslachtelijk en ongeslachtelijk voort in de darmen van gastheermuggen. (KLOKTIJD)6 26. De parasiet zit daarna in speeksel (KLOKTIJD)6 27. dat de vrouwtjesmug bij de mens naar binnen pompt (KLOKTIJD)6 28. als ze steekt. (KLOKTIJD)6 115 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.

De malariaparasiet reist eerst naar de lever (KLOKTIJD)6 en deelt zich daar. (KLOKTIJD)6 In een volgende ontwikkelingsfase komt de eencellige in het bloed (KLOKTIJD)6 en deelt zich daar ook. (KLOKTIJD)6 Via een bloedmaaltijd komt hij weer in een mug, (KLOKTIJD)6 en begint een nieuwe levensfase.(KLOKTIJD)6 Dit goede nieuws compenseert een beetje 2 de mislukking van het malariavaccin (KLOKTIJD)7 dat het verst in zijn ontwikkelingsfase is. (KLOKTIJ)D6 In het medische vakblad The New England Journal of Medicine schrijven de onderzoekers vandaag (KLOKTIJD)5 38. dat het RTS,S-vaccin na vier jaar vrijwel 1 niet meer werkt. (KLOKTIJD)4 39. Ook na één jaar viel de werking al tegen. 6 40. Toen bleek slechts 2 de helft van de kinderen beschermd door de vaccinatie.5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 26 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 2 oktober 2012 dinsdag Een arts is ook kostenbewust; Specialisten willen meer grip op omstandigheden in de zorg BYLINE: Frederiek Weeda SECTION: Binnenland; Blz. 8 LENGTH: 766 woorden SAMENVATTING Medisch specialisten willen een grotere rol in het zorgdebat. Maar de politiek moet zeggen wat het mag kosten. VOLLEDIGE TEKST: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21.

Carina Hilders zegt het maar even: (PH)5 een ziekenhuis is geen stroopwafelfabriek. (KLOKTIJD)4 Ze bedoelt (KLOKTIJD)5 dat de zorg die zij als medisch specialist levert, (KLOKTIJD)4 geen simpel product is. (KLOKTIJD)4 Dat ze, als zij veel operaties doet, (KLOKTIJD)4 veel foto's laat maken (KLOKTIJD)4 en vaak bloed prikt, (KLOKTIJD)4 niet per se 1 'goed bezig' is, zoals in een fabriek. ,,Soms moet je als arts niet behandelen. Gewoon tijd nemen om te praten met de patiënt. Hoe voelt u zich? Wegen de nadelen van deze behandeling op tegen de voordelen? Maar tegenover praten staat geen vergoeding. En het ziekenhuis wil productie, er moet omzet worden gedraaid. Een handeling is meer waard dan een gesprek."(KLOKTIJD)2 Vandaag presenteren de Orde van Medisch Specialisten en de wetenschappelijke verenigingen van specialisten, (KLOKTIJD)6 die bijna2 alle 20.000 specialisten vertegenwoordigen, hun visie: de medisch specialist 2015. (KLOKTIJD)6 Want politici, verzekeraars en burgers kunnen 4 het wel steeds over 'de zorg' hebben, (KLOKTIJD)3 en dan vooral2 de kosten ervan, maar deze mensen zijn de zorg.(KLOKTIJD)7 Negen specialisten, onder voorzitterschap van gynaecoloog Hilders, hebben hun vakgenoten ondervraagd 6 over de rol die ze voor zichzelf zien. (KLOKTIJD)6 Ze willen5 ,,meer regie" in de besluitvorming, (KLOKTIJD)5 zo blijkt. (KLOKTIJD)6 Een mooi woord voor grip op de omstandigheden waarin ze hun werk doen. (KLOKTIJD)7 Ze willen5 de maatschappij ook laten zien (KLOKTIJD)5 dat ze zich bewust zijn van de kosten van de zorg (KLOKTIJD)5 en er hun verantwoordelijkheid voor nemen.(KLOKTIJD)6 117 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

22. De zorgverzekeraar bepaalt nu steeds sterker 2 (KLOKTIJD)6 23. wat vergoed wordt.(KLOKTIJD) 6 24. Hilders: ,,Soms is dat echt onlogisch. Er is bijvoorbeeld een nieuwe methode van vrouwensterilisatie die minder pijn geeft en minder tijd kost dan de oude. Dan werd de patiënt een dag opgenomen en ging er een kijkoperatie aan vooraf. Nu ben je in een kwartier klaar. Goedkoper is het ook. Maar verzekeraars kennen het niet en weigeren het dus te vergoeden.")2 25. Soms zit de specialist klem tussen wat hij zinvol vindt5 (KLOKTIJD)6 26. en wat de ziekenhuisdirectie of de patiënt willen5. ,,De patiënt gedraagt zich soms als consument. Hij eist een scan omdat hij bang is. We moeten dan uitleggen dat zo'n test geen zekerheid geeft. Artsen zien heus dat ook zij kostenbewust moeten werken." (KLOKTIJD)2 27. Hoe kostenbewust?7 28. Op één punt zijn de specialisten sterk2 verdeeld: (KLOKTIJD)5 29. de vraag of de politiek een kosten-batenanalyse moet4 maken voor behandelingen van heel2 oude of ernstig zieke patiënten. (KLOKTIJD)4 30. Wat gaat deze operatie (of medicijnkuur) nog opleveren, (KLOKTIJD)4 31. wat wordt er beschadigd, 4 32. en hoeveel mag4 het resultaat kosten? (KLOKTIJD)4 33. 52 procent vindt5 (KLOKTIJD)5 34. dat politici een prijsgrens moeten4 bepalen.(KLOKTIJD)4 35. 48 procent vindt5 van niet.(KLOKTIJD)5 36. Tijdens de laatste Tweede Kamerverkiezingscampagne durfden 5 de kandidaten zich er niet over uit te laten. 6 37. Diederik Samsom en Jetta Klijnsma (PvdA), Mark Rutte en Edith Schippers (VVD) - niemand wilde5 in verkiezingsdebatten zeggen 5 38. waar de prijsgrens ligt voor een goed, extra levensjaar. (KLOKTIJD)4 39. Tachtigduizend euro per jaar, zoals de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in 2006 1opperde? Of hoger? 5 40. Arts en patiënt moet4en4 samen bepalen (KLOKTIJD)3 41. of een medische behandeling nog zinvol is, (KLOKTIJD)3 42. was steevast 1 het antwoord op die vraag.3 43. Kille kosten mogen4 daarin geen rol spelen.(KLOKTIJD)7 44. Maar de helft van de specialisten wil5 juist dat de politiek hun een duidelijke norm geeft,(KLOKTIJD)4 45. blijkt uit het document.5 46. Hilders: ,,Je kunt zulke afwegingen niet helemaal overlaten aan het gesprek in de spreekkamer. Dat is een menselijke situatie, waarin je als arts het beste wil voor de patiënt. Punt. Wat het ook kost. Ik wil niet tegen iemand zeggen: u bent heel ziek en dit zijn goede oncologische geneesmiddelen, maar ik vind ze te duur. Dat kan alleen als de overheid zegt: dit vergoeden we voor niemand, want het is te duur."(KLOKTIJD)2 47. En zelfs dan moet4 de dokter worden gehoord over specifieke ziektes (KLOKTIJD)1 48. voordat de overheid beslist, (KLOKTIJD)3 49. zegt Hilders. (PH)5 50. Neem de medicijnen voor de ernstige, erfelijke ziektes van Pompe en Fabry die tussen twee en acht ton per gewonnen levensjaar kosten.3 51. Hilders: ,,Het CvZ [College voor zorgverzekeringen] stelde voor het medicijn niet meer te vergoeden voor 'nieuwe gevallen' en wel voor 'oude'. Dat is onmenselijk, het zijn erfelijke ziektes. Dan moet je als dokter tegen de moeder zeggen dat zij het medicijn wel krijgt maar haar kind niet?" (KLOKTIJD) 2 118 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

52. Overigens stelt het CvZ voor een aparte pot op te richten voor zulke medicijnen.(KLOKTIJD)5 53. Ten slotte houdt bijna2 niemand bij welke ingrepen het beste werken op de lange termijn.(KLOKTIJD)6 54. Dokters worden beloond voor de operatie, de kuur. Niet voor het langetermijneffect. 6 55. Ook dat vinden5 ze belangrijk. (KLOKTIJD)5 56. Een grote meerderheid wil5 registreren wat in de praktijk de beste methodes zijn.(KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekts 27 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht October 2, 1999 Eindelijk een vaccin? ; Griep BYLINE: WIM KOHLER SECTION: Buitenland; Pg. 5 LENGTH: 581 words DATELINE: ROTTERDAM, 2 OKT. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33.

De eeuw was nog maar net op gang 6 toen de Spaanse griep toesloeg. 6 Wereldwijd eiste die de levens van twintig miljoen mensen, 6 meer dan er sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog. 6 Nederland telde in 1919 15.000 tot 20.000 slachtoffers. 6 Het was, afgezien van de laatste twee jaar van de Tweede Wereldoorlog, de laatste grote sterftepiek in ons land. 6 In 1918-1919 dachten 5 de artsen nog 6 dat de Spaanse griep door een bacteriele infectie werd veroorzaakt. 6 Pfeiffer had immers dertig jaar eerder de bacterie geisoleerd 6 die verantwoordelijk was voor de toen ook al verwoestende griepepidemieen. 6 Haemophilus influenza werd het micro-organisme gedoopt. 6 Het duurde tot 1933 tot het veel kleinere influenzavirus werd ontdekt.6 In de jaren zeventig ontdekten onderzoekers 5 dat het influenzavirus regelmatig 2 van uiterlijk veranderde. 4 Een grote verandering zou4 om de dertig jaar plaatsvinden, en kleinere wijzigingen eens in de acht tot twaalf jaar. 4 De laatste grote epidemie was die van het Hongkongvirus in 1968. 6 In de jaren negentig zou4 er dus weer iets verschrikkelijks gebeuren op influenzagebied, 6 maar het bleef rustig 6 en nu is het te laat.(KLOKTIJD)7 Hoewel, vorig jaar dreigde even iets. 6 Toen dook in Hongkong een influenzavirus op 6 dat rechtstreeks van besmet pluimvee naar mensen oversprong. 6 Er zijn ongeveer tien mensen aan overleden. 6 Dat virus had gelukkig grote moeite 7 om van mens naar mens over te springen, (KLOKTIJD)6 iets waar de gewone menseninfluenzavirussen geen probleem mee hebben. (KLOKTIJD)6 De hele affaire heeft wel 1,5 miljoen kippen voortijdig de kop gekost, 6 want om het virus uit te roeien (KLOKTIJD)6 is de hele pluimveestapel van Hongkong afgemaakt.6 Deskundigen verwachten5 (KLOKTIJD)5 dat een nieuw virus steeds in het Verre Oosten zal4 ontstaan, 4 daar waar boeren 's winters onder een dak leven met varkens en ganzen. (KLOKTIJD)4 Zo'n nieuw virus ontstaat(KLOKTIJD)6 120 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

34. als twee influenzavirussen uit mens, varken, paard of vogels tegelijkertijd een cel besmetten. 6(KLOKTIJD) 35. Er ontstaan dan gemengde nakomelingen (KLOKTIJD)6 36. en daar kan er een tussen zitten die goed2 infecteert, (KLOKTIJD)6 37. goed2 groeit (KLOKTIJD)6 38. en makkelijk2 een nieuwe gastheer vindt. (KLOKTIJD)6 39. Mocht4 dat gebeuren, 6 40. dan doet het virus er, (KLOKTIJD)6 41. ondanks de vele 2 dagelijkse lijnvluchten, toch bijna2 een jaar over voor 't het Westen bereikt. (KLOKTIJD)6 42. Tijd genoeg om het vaccin aan te passen. (KLOKTIJD)7 43. Van het vaccin dat deze maand weer klaar ligt voor de jaarlijkse griepprik, (KLOKTIJD)6 44. is in februari de samenstelling bepaald 6 45. aan de hand van op dat moment circuleren virusstammen.(KLOKTIJD)6 46. Dit jaar is er voor het eerst een alternatief. (KLOKTIJD)6 47. twee farmaceutische concerns introduceren een anti-influenzamiddel (KLOKTIJD)5 48. dat geslikt of verneveld (neusspray) moet4 worden (KLOKTIJD)4 49. zodra vrienden, gezinsleden of collega's influenza krijgen. (KLOKTIJD)4 50. Nog tot 24 uur na de eerste verschijnselen verkorten de middelen de ziekteperiode (van ruim een week) met een of twee dagen. (KLOKTIJD)6 51. Probleem is (KLOKTIJD)7 52. dat iedereen iedere winter een paar keer door een van de ruim honderd circulerende verkoudheidsvirussen (waar de nieuwe middelen niet tegen beschermen) wordt besmet (KLOKTIJD)6 53. en dan kan 4 denken 5 (KLOKTIJD)5 54. dat het toch een beginnende influenza is. (KLOKTIJD)4 55. Dit zal4 het nutteloos gebruik van het medicijn bevorderen.7 56. Een definitievere oplossing bieden wellicht de Belgische onderzoekers (KLOKTIJD)5 57. die deze week de ontwikkeling van een vaccin bekend maakten 5 58. dat niet jaarlijks hoeft te worden toegediend (KLOKTIJD) 4 59. omdat het zou4 beschermen tegen alle influenza-A-virussen. 4 60. We weten5 pas de volgende eeuw, (KLOKTIJD)7 61. na de eerste proeven op mensen, of ze gelijk hebben. (KLOKTIJD)7 62. Tot nu toe hebben ze er alleen muizen mee van de influenzadood gered.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 28 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal May 15, 1999 Tegen trauma is geen medicijn BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR YAEL VINCKX SECTION: Voorpagina; Pg. 1 LENGTH: 1020 words DATELINE: SKOPJE, 15 MEI.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Kosovaarse vluchtelingen zitten al vele weken in kampen. (KLOKTIJD)6 Trauma's komen aan de oppervlakte.(KLOKTIJD)6 De Amerikaanse psychiater Kenneth Fligsten heeft gisteren een bijzonder 'geval' gezien. 6 Een jonge vrouw werd binnengebracht, volkomen verstijfd. 6 De armen, de benen - ze wilden5 niet meer bewegen, 6 Konden 4 niet meer bewegen. 6 Fligsten gaf haar valium. 6 De vrouw kwam na 20 minuten weer bij. 6 'Wonderlijk, zulke aanvallen kwamen in de jaren '50 en '60 wel eens voor', zegt de psychiater peinzend. (PH)2 Hij lurkt aan zijn koffie (PH)6 en deelt gedachteloos Amerikaansje biscuitjes uit. (PH)6 'Cookie?' Maar sinds de jaren '70 had hij geen 'bevriezingen' meer waargenomen. 1 Kenneth Fligsten is niet de enige verbaasde dokter in de Macedonische vluchtelingenkampen Stankovic I en II. (KLOKTIJD)6 Eerder had Susan Prosser, een Canadese psycholoog van Artsen zonder Grenzen, hetzelfde verteld. 5 De afgelopen week had ze zeven 'bevroren' vrouwen behandeld. 4 Hun ledematen kon 4 ze niet meer bewegen 4 dat moest4 ze ook niet proberen, 4 anders brak ze hun botten. 4 Wat had Prosser dan gedaan? 7 Masseren, (KLOKTIJD)3 strelen (KLOKTIJD)3 en veel praten, (KLOKTIJD)3 zegt ze. Soms wel anderhalf uur lang. (PH) 3 'Het belangrijkste is een lieve, bezorgde stem.'2 Dysenterie leek de ergste vijand te worden van de Kosovaarse vluchtelingen in de Macedonische kampen, 7 gevolgd door cholera, mazelen, hersenvliesontsteking en geelzucht. 6 Goed sanitair en tijdige inentingen hebben die vijand bezworen. 6 'Twee weken geleden had ik zulk weer gevreesd', zegt dokter Thomas Mydler van het International Medical Corps. (PH)2 Het is bijna2 30 graden; (PH)6 122 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73.

zakten de mensen eerst tot hun enkels in de modder, 3 nu waait het stof door de vluchtelingenkampen. (PH)3 De mensen lijden nu aan hoge bloeddruk (KLOKTIJD)3 en ze hebben hoofdpijn.(KLOKTIJD)3 Die kwalen worden veroorzaakt door trauma, (KLOKTIJD)3 oordelen de Amerikaanse en de Canadese dokters eensgezind. (PH)3 De mensen zijn hun eigen vijand geworden, 3 zegt Susan Prosser. (PH)3 De eerste behoeften zijn bevredigd: 7 de vluchtelingen zijn veilig, (KLOKTIJD) 6 ze krijgen eten en drinken (KLOKTIJD)6 en hebben onderdak. In die volgorde. (KLOKTIJD) 6 Na circa vier weken komt de bezorgdheid om anderen en om zichzelf.(KLOKTIJD)6 Dan krijgen de vrouwen een epileptische aanval, (KLOKTIJD)6 worden de mannen agressief (KLOKTIJD)6 of raken ze buiten zinnen, (KLOKTIJD)6 gaan de kinderen stotteren. (KLOKTIJD)6 Sommigen zitten al acht weken in een opvangkamp.(KLOKTIJD)6 Veel mensen krijgen terugblikken. (KLOKTIJD)6 'Nooit zag ik zoveel flashbacks als onder de Kosovaarse vluchtelingen', weet5 Prosser.(KLOKTIJD) 2 'Ik sprak laatst met een 83-jarige vrouw die om de vijf minuten een flashback kreeg. Die vrouw was helemaal weg.' 2 Eerder werkte Prodder in onder meer Sierra Leone, Soedan, Ghana.6 'Die mensen hebben zo lang zo veel bloed gezien, die lijken hun trauma's beter te verwerken.'2 Zelf geloven3 de Kosovaarse vluchtelingen niet getraumatiseerd te zijn. (KLOKTIJD)5 Ze hebben pijn (KLOKTIJD)6 en willen5 pillen (KLOKTIJD)6 om er vanaf te komen. (KLOKTIJD)6 Het jongetje naast dokter Fligsten bijvoorbeeld.7 Hij heeft pijn in zijn hartstreek. (PH)6 'Ik voel mijn hart niet meer kloppen', zegt hij met een dood2ernstig gezicht. (PH)2 Zijn moeder schiet in de lach. (PH)6 Een andere dokter luistert met de stethoscoop. Officiele analyse: spierpijn door het vele tekenen. Officieuze analyse: schreeuw om aandacht. (PH)6 De moeder neemt genoegen met de officiele uitleg – (PH)5 want niemand wil5 horen (KLOKTIJD)7 dat de meeste2 fysieke problemen eigenlijk mentale zorgen zijn.(KLOKTIJD)4 Een drug-orientated land heet Kosovo onder de internationale hulpverleners in de kampen.(KLOKTIJD)6 Dergelijke depressies zijn echter nauwelijks2 met medicijnen te bestrijden. (KLOKTIJD) 4 En veel vluchtelingen zijn inmiddels in een depressie geraakt, 4 Meent5 Susan Prodder. (PH)5 De vrouwen zijn neurotisch, gestressed. (KLOKTIJD) 3 Ze zijn niet gewend beslissingen te nemen, 3 maar hun mannen zijn verdwenen, 3 dus ze moeten4 wel. (KLOKTIJD)3 Daar worden ze heel zenuwachtig van. (KLOKTIJD)3 123 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82.

En soms bevriezen ze.(KLOKTIJD)3 De aanwezige mannen worden op hun beurt vaak lethargisch of juist agressief. (KLOKTIJD)3 Ze maken ruzie met elkaar - om niks. (KLOKTIJD)3 Ze reageren zich af op hun vrouwen en kinderen. (KLOKTIJD)3 De kinderen verwerken de belevenissen op een andere manier: (KLOKTIJD)3 ze beginnen te stotteren, (KLOKTIJD)3 plassen in bed, (KLOKTIJD)3 durven niet meer bij hun moeder vandaan. (KLOKTIJD)3 En veel kinderen schrikken iedere keer opnieuw van de dagelijkse explosies in de zandafgraving, even verderop. (KLOKTIJD)3 83. De hulpverleners laten hen tekenen – (KLOKTIJD)6 84. afbeeldingen van militairen met geweren, huizen in brand en zelfs afgehakte hoofden verschijnen dan op het papier. (KLOKTIJD)6 85. Het poppenspel is ook populair, (KLOKTIJD)6 86. de poppen stellen dieren voor(KLOKTIJD).6 87. Prodder: 'Want de kinderen hebben ieder vertrouwen in volwassenen verloren.' De wolf-pop speelt overigens vaak voor Servier.2 88. Susan Prosser onderstreept het: 'We zijn er ook voor de artsen.' (PH)2 89. Zij worden overspoeld met lichamelijke klachten (KLOKTIJD)6 90. die al te vaak geestelijke klachten blijken te zijn. (KLOKTIJD)6 91. Vluchtelingen willen5 ook vaak 2 hun verhaal vertellen; (KLOKTIJD)6 92. de dokter is dan de aangewezen persoon. (KLOKTIJD)7 93. Prosser en andere psychologen pogen dit werk over te nemen. (KLOKTIJD)6 94. Geestelijke gezondheidszorg in vluchtelingenkampen is volgens hen een betrekkelijk nieuw verschijnsel. (KLOKTIJD)3 95. In 1991 had Susan Prosser er op aangedrongen bij Artsen zonder Grenzen. 5 96. Moest ze zelf niet in therapie, 3 97. hadden ze haar gevraagd. 3 98. Vluchtelingen hadden immers brood, onderdak, een infuus nodig. 3 99. De doorbraak kwam volgens Prodder in de Bosnie-oorlog. 3 100. Daar kregen hulpverleners te maken met torenhoge trauma's.6 101. Een echte oplossing is nog niet gevonden. 6 102. Het International Medical Corps denkt 5 aan het opzetten van praatgroepen in de Macedonische opvangkampen; een voor mannen en een voor vrouwen. (KLOKTIJD)5 103. Over enkele weken zouden4 de groepen moeten beginnen. 6 104. Intussen lijken de vluchtelingen vooral aan hun vertrek te denken. (KLOKTIJD)7 105. In een praatgroep zien ze weinig. (KLOKTIJD)7 106. 'Mijn kind is ziek', zegt een vrouw tegen dokter Kenneth Fligsten. (PH)2 107. Maar die ziekte blijkt al snel 2 niet de reden van het bezoek te zijn. (PH)7 108. Haar man zit bij het Kosovaarse bevrijdingsleger UCK, (KLOKTIJD)6 109. haar broer woont in Duitsland. (KLOKTIJD)6 110. 'Ik wil naar mijn broer.' Kan 4 dokter Kenneth daar niet voor zorgen? (PH)1 111. Dokter Kenneth, zo zegt-ie zelf, (PH)1 112. Zal4 kijken1 113. wat hij kan 4 doen.(KLOKTIJD)1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 29 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 14 mei 2012 maandag Britten ruziën over kankermedicijn BYLINE: Van onze correspondent Patrick van IJzendoorn SECTION: Buitenland; Blz. 14 LENGTH: 405 woorden Van onze correspondent, Patrick van IJzendoorn LONDEN 1. De Britse National Health Service weigert het kennelijk 2 effectieve medicijn tegen prostaatkanker aan te schaffen (KLOKTIJD)5 2. waarmee de aan Libië uitgeleverde Lockerbie-terrorist Adbelbaset al-Megrahi in leven kon 4 blijven. 6 3. Voor Britse kankerpatienten wordt dit 'wondermiddel' te duur geacht. (KLOKTIJD)5 4. Hij had nog maar een paar maanden te gaan, 4 5. zo luidde drie jaar geleden het argument van de Schotse minister van Justitie 5 6. om Lockerbie-terrorist Adbelbaset al-Megrahi op humanitaire gronden vrij te laten. (KOKTIJD)4 7. Dat de aan prostaatkanker lijdende Libiër nog langer zou4 leven dan zijn beschermheer Kadhafi, 6 8. is mede te danken aan het medicijn cabazitaxel.(KLOKTIJD)7 9. Cabazitaxel kan 4 het leven van een prostaatkankerpatiënt gemiddeld vier maanden verlengen. (KLOKTIJD)6 10. Over de precieze kosten bestaat onduidelijkheid. (KOKTIJD)6 11. Volgens de National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE), de Britse medicijnenwaakhond, kost een kuur 22 duizend pond (27.350 euro). (KLOKTIJD)3 12. Volgens een oncoloog van Imperial College in Londen is het een stuk 2 minder duur. (KLOKTIJD)3 13. Na een kosten-batenanalyse oordeelde NICE desalniettemin 5 14. dat het geen goede manier is (KLOKTIJD)4 15. om het geld van de armlastige National Health Service te gebruiken. (KLOKTIJD)4 16. Eerder dit jaar keurde NICE om dezelfde reden het prostaatkankermiddel abariterone af. 5 17. Ook dit succesvolle medicijn krijgt de 60-jarige al-Megrahi in een Libisch ziekenhuis toegediend. (KLOKTIJD)6 18. Deze beslissing riep weerstand op.5 19. Een topambtenaar op het Britse ministerie van Volksgezondheid raadde NICE aan soepeler om te gaan met zijn criteria. 5 20. Liefdadigheidsinstellingen als Prostate Action dienden ook protest in. 6 21. In het verleden is NICE bekritiseerd 6 22. omdat het meer geld pleegt uit te geven aan zelfpromotie en communicatie (KLOKTIJD)6 23. dan aan het taxeren van nieuwe medicatie.(KLOKTIJD)6 24. Los van de werking van deze vermeende mirakelmedicijnen bestaat er in het Verenigd Koninkrijk twijfel over de vraag (KLOKTIJD)6 25. of al-Megrahi daadwerkelijk terminaal ziek was 6 26. toen de Schotse regering hem op advies van Gordon Browns Labour-regering vrijliet, 6 125 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. 28. 29. 30. 31. 32.

nadat hij 8,5 jaar van zijn levenslange celstraf had uitgezeten.6 Niet medische maar commerciële motieven zouden4 de aanleiding zijn geweest.6 Voor het Conservatieve parlementslid Pauline Latham vormde de affaire reden 6 om de minister van Buitenlandse Zaken cynisch te vragen (KLOKTIJD)5 of er soms plannen liggen (KLOKTIJD)4 om Britse kankerpatienten naar Libië te sturen vanwege de betere overlevingskansen aldaar.(KLOKTIJD)4 33. Dit kan 4 het leven met vier maanden verlengen(KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 30 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 10 augustus 2009 maandag Hysteria Mexicana blijft uit SECTION: VOORPAGINA; Blz. 1 LENGTH: 1267 woorden AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.

De kans dat u de komende maanden besmet raakt met de Mexicaanse griep, (KLOKTIJD)7 is aanzienlijk2 groter dan (KLOKTIJD)7 dat u vanavond de megajackpot van 27,5 miljoen euro van de Staatsloterij wint. (KLOKTIJD)7 Maar waar Nederlanders massaal2 staatsloten hebben gekocht (acht miljoen stuks), 7 is van een Hysteria Mexicana in Nederland geen sprake.(KLOKTIJD)7 De Britse verzekeringsmaatschappij Maplecroft mag4 dan hebben uitgerekend (KLOKTIJD)5 dat Nederland na Groot-Brittannië wereldwijd het hoogst op de lijst staat van landen (KLOKTIJD)4 waar de kans op een epidemie van het Mexicaanse griepvirus groot is, (KLOKTIJD)4 voorlopig vinden5 we de schadelijke gevolgen van het H1N1-virus hier allemaal wel meevallen.(KLOKTIJD)5 Ook de Nederlandse overheid en de zorgsector die maandenlang met rampscenario's kwamen, 5 temperen nu de onrust. (KLOKTIJD)7 Al worstelen ook zij, net als regeringen en gezondheidsinstellingen in het buitenland, (KLOKTIJD)7 met de vraag hoe de verspreiding van de Mexicaanse griep af te remmen. (KLOKTIJD)7 En hoe de economische gevolgen zo klein mogelijk te houden.(KLOKTIJD)7

Mexico 15. In Mexico is sprake van een tweede griepgolf.(KLOKTIJD)6 16. In zeven staten is in de maand juli het aantal gevallen flink opgelopen, met name 2 in Chiapas en Yucatán. 6 17. Mexico telt bijna2 16 duizend besmetten. (KLOKTIJD)6 18. Aan de griep zijn 140 Mexicanen overleden. 6 19. Minister van Gezondheid Córdova bezweert (KLOKTIJD)5 20. dat op landelijk niveau de situatie onder controle is. (KLOKTIJD)4 21. De opleving in een aantal staten is volgens hem het gevolg van het niet voldoende naleven van de voorzorgsmaatregelen: 'Het maakt duidelijk dat het virus onder ons blijft.' (KLOKTIJD)1 22. De minister, een arts, schreef zichzelf een Tamiflu-kuur voor 6 23. omdat hij de griep onder de leden had.6 24. De pandemie is voor Mexico vooral 2 een economische ramp. (KLOKTIJD)6 25. Door het tijdelijk sluiten van restaurants in de hoofdstad (KLOKTIJD)6 26. en het massaal wegblijven van buitenlandse toeristen zijn al meer dan honderdduizend banen verloren gegaan. 6 127 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. De regering raamt het verlies op 2,5 miljard euro. (KLOKTIJD)5 Groot-Brittannië 28. Hoewel de Britten in Europa met afstand2 het grootste aantal gevallen van 'varkensgriep' hebben, (KLOKTIJD)6 29. zijn echte problemen uitgebleven. 7 30. De epidemie is op zijn retour. (KLOKTIJD)6 31. Twee weken geleden werden wekelijks nog 110 duizend nieuwe gevallen geturfd. 6 32. Vorige week was dat fors2 gedaald, tot 30 duizend. 6 33. In de media is de Mexicaanse griep even geen prominent item meer. (KLOKTIJD)6 34. Volgens het Health Protection Agency is de griep doorgaans mild. (KLOKTIJD)3 35. Ook het aantal doden (40) valt tot dusver mee. (KLOKTIJD)7 36. De overheid is hier en daar al beschuldigd van paniekzaaierij. 6 37. Bijna2 elke Brit die nu wat grieperig is, (KLOKTIJD)6 38. heeft waarschijnlijk Mexicaanse griep, (KLOKTIJD)6 39. omdat het gewone griepvirus nu nauwelijks 2 voorkomt, aldus John McConnell, hoofdredacteur van The Lancet Infectious Diseases.3 40. 'Velen merken amper dat ze ziek zijn.' (KLOKTIJD)2 41. De regering neemt echter geen risico. (KLOKTIJD)5 42. Dit najaar wordt een nieuwe griepgolf verwacht3. (KLOKTIJD)6 43. Zodra een vaccin beschikbaar is, (KLOKTIJD)6 44. Zullen 4 miljoenen kinderen worden gevaccineerd.(KLOKTIJD)6 Duitsland rekent op doden 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60.

Er is wel kritiek op het staatszorgstelsel NHS. (KLOKTIJD)6 Dat wil5 dat mensen (KLOKTIJD)5 die denken (KLOKTIJD)4 dat ze de griep hebben, (KLOKTIJD)4 medisch advies inwinnen via een speciaal telefoonnummer. (KLOKTIJD)4 Dit om verspreiding tegen te gaan (KLOKTIJD)6 en huisartsen te ontzien. (KLOKTIJD)6 Aan deze diagnoses op afstand kleven risico's. (KLOKTIJD)7 Doordat artsen of paramedici snel varkensgriep veronderstellen, (KLOKTIJD)6 kunnen andere ziektes over het hoofd worden gezien. 6 Soms met dodelijke gevolgen.6 Vorige week kreeg een 2-jarig meisje hoge koorts. 6 Haar ouders belden meermalen de grieplijn van NHS Direct. 6 Uiteindelijk kwamen twee verplegers langs met Tamiflu.6 Kort daarna stierf het meisje: 6 ze bleek hersenvliesontsteking te hebben.6

Duitsland 61. Zaterdag was het zover: 6 62. de eerste Duitse voetbalwedstrijd werd afgelast, 6 63. omdat twee spelers waren geveld door de Mexicaanse griep, 6 128 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91.

in Duitsland 'Schweinegrippe' genoemd. 6 Het ging weliswaar om een amateurclub uit Hannover, 6 maar, zo meldt het ARD-journaal, (PH)5 wie weet5 (KLOKTIJD)7 wat er verder nog komt. (KLOKTIJD)7 De website van het Bondsministerie van Gezondheid is ook duidelijk: 'grote bijeenkomsten in het kader van de Bundesliga of verkiezingen' (KLOKTIJD)1 Kunnen 4 worden verboden (KLOKTIJD)3 als de situatie daarom vraagt. (KLOKTIJD)3 En vorige week zei de directeur van het medische Paul Ehrlich Instituut, 5 dat aan de Bondsregering is gelieerd, 4 dat in de herfst met de eerste doden rekening gehouden moet4 worden. (KLOKTIJD)4 Het zou4 overigens te ver voeren 7 om in Duitse overheidskringen van paniek rond de Mexicaanse griep te spreken. 7 Het Robert Koch Instituut, dat de griep voor de overheid onderzoekt, (KLOKTIJD)6 meldde vrijdag opnieuw een stijging van het aantal gevallen (stand op vrijdag: 9.213 griepgevallen), 5 maar benadrukt wel(PH)5 dat tot nu toe alle Duitse gevallen mild2 verlopen.(KLOKTIJD)4 Toch is er van een 'afkoelingsfase' rond de overheidsaanpak nog geen sprake. (KLOKTIJD)7 Komende woensdag zal 4 de Duitse regering bepalen 5 hoe de inenting van de bevolking, die voor de herfst gepland is, 6 uitgevoerd moet4 worden. (KLOKTIJD)6 Intussen is er een debat ontstaan rond de financiering van de zeker1 25 miljoen inentingen. 6 Ziektekostenverzekeraars opperden 5 dat de kosten (tussen de 600 miljoen en 1 miljard euro) middels een premieverhoging moet 4 worden betaald. (KLOKTIJD)4 De suggestie heeft in politieke en wetenschappelijke kringen geleid tot een kritische weging van de griepaanpak. 6 Fel2 klinkt de kritiek van de SPD-politicus en longarts Wolfgang Wodarg. (KLOKTIJD)5 Volgens hem is de angst rond de griep 'enorm goede handel voor de farmaceutische industrie'. (KLOKTIJD)1 De Mexicaanse griep onderscheidt zich volgens hem helemaal niet van andere griepen. (KLOKTIJD)3

Verenigde Staten 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98.

Nadat de Mexicaanse griep in april opdook in de VS, 6 sloten zevenhonderd scholen tijdelijk de deuren. 6 Snotterende kinderen bleven thuis. 6 Bezorgde ouders misten werkdagen. 6 Verplegers en artsen trachtten 5 paniek in steden als New York en Los Angeles te voorkomen.6 Achteraf gezien waren de reacties overtrokken. 7 'Het is nu duidelijk dat er relatief weinig redenen zijn om een school te sluiten', zei Thomas Frieden vrijdag.2 99. Frieden is het hoofd van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC), (KLOKTIJD)6 100. de federale gezondheidsdienst die vrijdag met nieuwe richtlijnen voor schooldistricten kwam.6 129 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

101. Het valt mee, (KLOKTIJD)4 102. valt het rapport samen te vatten. (KLOKTIJD)5 103. Een besmet kind kan na 24 uur weer naar school (KLOKTIJD)4 104. en die school blijft in principe open. (KLOKTIJD)4 105. Een gezond mens hoeft nergens bang voor te zijn, (KLOKTIJD)4 106. luidt ook de boodschap van ziekenhuizen en schoolartsen. (KLOKTIJD)5 107. In de VS zijn 353 personen omgekomen door de varkensgriep, 6 108. zoals de Mexicaanse griep er wordt genoemd na protesten uit Mexico tegen de associatie van het virus met het zuidelijke buurland.(KLOKTIJD)6 109. Het griepvirus houdt zich rustig in het warme weer. (KLOKTIJD)6 110. Maar in zomerkampen blijft het opduiken; (KLOKTIJD)6 111. een reden waarom ouders en artsen bezorgd blijven. (KLOKTIJD)6 Zuidoost-Azië 112. Het aantal dodelijke slachtoffers in Zuidoost-Azië is relatief 2 gering. (KLOKTIJD)6 113. In landen waar ziektes als malaria en dengue ('knokkelkoorts') jaarlijks een veelvoud van het aantal griepslachtoffers maken, (KLOKTIJD)6 114. veroorzaakt de nieuwe variant van de griep weinig ophef. (KLOKTIJD)6 115. Thailand heeft de meest 2 drastische maatregelen getroffen tegen de Mexicaanse griep. 6 116. Het land is in de regio ook het meest getroffen. 6 117. Zeker1 vierduizend griepgevallen zijn daar gemeld, 6 118. en 24 mensen zijn aan de ziekte bezweken. 6 119. Het land heeft meer dan duizend scholen, waarvan ruim vierhonderd in de hoofdstad Bangkok alleen, twee weken lang op slot gedaan 6 120. om de besmetting te stoppen. (KLOKTIJD)6 121. Honderden Thais stonden het afgelopen weekeinde in Bangkok in de rij 6 122. om deel te nemen aan een proef met een nieuwe antigriep-medicijn. (KLOKTIJD)6 123. Buurland Maleisië volgt het Thaise voorbeeld op bescheiden schaal. (KLOKTIJD)7 124. Daar zijn nog 35 scholen gesloten,6 125. om de verspreiding van de griep tegen te gaan. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 31 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht June 10, 1997 'Maatschappelijk effect van dure medicijnen moet onderzocht' LENGTH: 436 words Het volgend kabinet moet jaarlijks tientallen miljoenen guldens per jaar extra uittrekken voor de bekostiging van nieuwe dure geneesmiddelen. Welke nieuwe medicijnen dankzij dat extra geld beschikbaar kunnen komen voor Nederlandse patienten, moet worden bepaald aan de hand van farmaco-economisch onderzoek. Dergelijk onderzoek weegt de werkzaamheid, de kosten en het maatschappelijk effect (bijvoorbeeld minder ziekteverzuim) tegen elkaar af. Van onze verslaggeefster DEN HAAG 1. Dit is de kern van het advies dat de Raad voor Volksgezondheid en Zorg (RVZ) maandag heeft aangeboden aan minister Borst van Volksgezondheid. 6 2. De raad meent5 (KLOKTIJD)5 3. dat de Ziekenfondsraad, de beheerder van de ziekenfondskassen, aan de hand van buitenlandse voorbeelden richtlijnen moet4 opstellen voor farmaco-economisch onderzoek. (KLOKTIJD)4 4. Het onderzoek moet4 worden uitgevoerd en betaald door de farmaceutische industrie. (KLOKTIJD)3 5. Maar die weet5 dan tenminste waar ze aan toe is, aldus voorzitter Van Londen van de RVZ. (KLOKTIJD)3 6. Uiterlijk in 2002 moet4 worden bekeken(KLOKTIJD)3 7. of dit type onderzoek zinvol is (KLOKTIJD)3 8. om te bepalen welke nieuwe dure medicijnen (KLOKTIJD)3 9. door de verzekering vergoed moeten4 worden. (KLOKTIJD)3 10. Het advies van de RVZ gaat over geneesmiddelen (KLOKTIJD)6 11. waarvoor geen alternatief bestaat. (KLOKTIJD)6 12. Het farmaco-economisch onderzoek zou 4 kunnen uitwijzen 7 13. dat het nieuwe medicijn wel duur is, (KLOKTIJD)7 14. maar dat elders kosten worden bespaard. 7 15. De patient hoeft bijvoorbeeld niet te worden geopereerd (KLOKTIJD)7 16. en hij is ook minder vaak ziek. (KLOKTIJD)7 17. Van Londen gaf het voorbeeld van de maagzweer. 5 18. Vroeger werden mensen met een maagzweer vaak geopereerd 4 19. en ze verzuimden vaak vanwege hun kwaal. 4 20. Toen er een aantal jaren geleden een medicijn op de markt kwam, 4 21. zijn de kosten voor ziekenhuiszorg en ziekteverzuim teruggelopen.4 22. Volgens de RVZ moet4 de Ziekenfondsraad beginnen met te onderzoeken (KLOKTIJD)3 23. hoeveel kosten elders in de gezondheidszorg kunnen 4 worden bespaard (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

24. indien een duur maar werkzaam medicijn voortaan voor vergoeding in aanmerking komt. (KLOKTIJD)3 25. Andere kostenbesparingen, zoals teruglopend ziekteverzuim, moeten4 later worden berekend. (KLOKTIJD)3 26. Van Londen meent5 (KLOKTIJD)5 27. dat niet alleen de financiele winst van een duur medicijn moet4 worden onderzocht, (KLOKTIJD)4 28. maar ook de winst die het gevolg is van een betere kwaliteit van leven. (KLOKTIJD)4 29. Zo kunnen 4 vrouwen met borstkanker of kanker aan de eierstokken langer en met minder ziekteverschijnselen leven dankzij het medicijn Taxol en verwante middelen. (KLOKTIJD)4 30. De overheid beslist niet alleen uit financiele motieven (KLOKTIJD)3 31. over het al dan niet vergoeden van dure geneesmiddelen, (KLOKTIJD)3 32. zei Van Londen. 'Bij de besluitvorming spelen ook menselijke en politieke overwegingen een rol.'2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 32 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal November 25, 2000 Monsters op de intensive care BYLINE: SUZANNE BAART SECTION: Wetenschap; Pg. 1 LENGTH: 1343 words 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

23. 24. 25. 26.

Waar ernstig2 verzwakte patienten verblijven, (KLOKTIJD)6 slaan gemene bacterien geregeld hun slag. (KLOKTIJD)7 Afdelingen gaan tijdelijk dicht, (KLOKTIJD)6 er wordt gesopt en gedesinfecteerd en soms nog eens en nog eens. (KLOKTIJD)6 Een nachtmerrie voor het ziekenhuis,maar reden voor paniek is er niet. (KLOKTIJD)7 DWARS DOOR DE chirurgische intensive care-afdeling van het Academisch Ziekenhuis Groningen loopt een gang. (KLOKTIJD)6 Rechts ervan ligt een grote ruimte met acht bedden (KLOKTIJD)6 waarin ernstig zieke patienten aan tientallen slangen liggen. (KLOKTIJD)6 Links vier kamertjes met een soort halletje ervoor, de sluis. Op de laatste deur, die van een in duisternis gehulde ruimte, staat, handgeschreven op een briefje: 'Kamer is (erg) vies.' (KLOKTIJD)6 Natuurlijk wordt er ook in het Academisch Ziekenhuis Groningen (AZG) op tijd gesopt en gedweild. (KLOKTIJD)6 Met 'erg vies' wordt dan ook niet bedoeld (KLOKTIJD)6 dat dit is nagelaten. 6 Nee, in dat laatste, lege kamertje heerst nog altijd een buitengewoon2 gemene bacterie (KLOKTIJD)6 die met de bestaande antibiotica niet of nauwelijks is te bestrijden. (KLOKTIJD)6 Het is een Acinetobacter.(KLOKTIJD)6 Vijf weken vocht het ziekenhuis tegen de bacterie 6 die de onaangename eigenschap heeft overal aan te blijven plakken: aan de grond, de bedden, de matrassen, de karretjes, beademingsapparatuur, infusen, en patienten. (KLOKTIJD)6 Maar ook aan het personeel - artsen, verpleegkundigen en anderen die de besmette patient aanraken, (KLOKTIJD)6 omdat die nu eenmaal verzorgd moet4 worden. (KLOKTIJD)6 De 'zegen' van de AZG-architectuur is de indeling van de intensive care (IC)-afdelingen, (KLOKTIJD)1 zegt dr. Maarten Andriessen, arts en directeur zorgfaciliteiten van het grotendeels2 vernieuwde academische ziekenhuis.(KLOKTIJD)1 'Behalve een kinder-IC, de afdeling neonatologie, hartbewaking en 24-uurs-recovery, hebben wij vier aparte intensive care-afdelingen die bij de medische afdelingen horen. Dat maakt overdracht van een epidemie van de ene IC naar de andere moeilijker.'2 Bij de laatste epidemie hoefde6 daarom 'slechts'2 een IC tijdelijk te worden gesloten: (KLOKTIJD)6 de chirurgische, waar de operatiepatienten liggen. (KLOKTIJD)6 De acht bedden op de zaal daar werden leeg gemaakt.6 133 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70.

Besmette patienten werden geisoleerd of eerder naar huis gestuurd6 als de gezondheid dat toeliet. 6 Dat kan 4, (KLOKTIJD)6 omdat de bacterie op zichzelf niet agressief is. (KLOKTIJD)6 Gezonde mensen kunnen4 haar bij zich dragen zonder ziek te worden. (KLOKTIJD)6 Zij wordt pas gevaarlijk bij een ernstig verzwakte weerstand, (KLOKTIJD)6 als er al veel antibiotica zijn geslikt, 6 na een zware operatie of een orgaantransplantatie, als de afweer wordt onderdrukt.(KLOKTIJD)6 Toen de zaal op de chirurgische IC leeg was, 6 werd deze met zware middelen gedesinfecteerd, 6 in de hoop dat het leed snel zou 4 zijn geleden. 6 Na de schoonmaakactie ging de zaal weer open; 6 de vier besmette patienten bleven 6 waar ze waren, 6 in hun kamers, waar ze werden verpleegd door aparte teams. 6 Er stond als het ware een muur tussen de linker- en de rechterhelft van de gang.6 Maar daar trok de Acinetobacter zich niets van aan: 6 ze stak de gang over 6 en opnieuw werden op de zaal patienten besmet. 6 'Een nachtmerrie', noemt Andriessen dat.(PH)2 Opnieuw moesten4 alle patienten worden gescreend en schoon verklaard, 6 evenals de afdeling en alles wat daarop en daarin aanwezig was. 6 Daarna trok een ploeg met wattenstaafjes over de afdeling 6 om te controleren (KLOKTIJD)6 of de bacterie echt1 weg was. 6 Dat was ze niet 6 en er moest4 opnieuw worden schoongemaakt.6 Even leek de strijd gewonnen,7 totdat - nu op de interne IC, een van de drie andere IC's - een patient werd ontdekt met dezelfde bacterie. 6 Deze patient kwam uit een ander ziekenhuis 6 en had als een paard van Troje exact hetzelfde organisme, een Acinetobacter, het ziekenhuis binnengesmokkeld. 6 Wat geen toeval was: 6 hij bleek in zijn ziekenhuis besmet door een andere patient uit Groningen. 6 De man werd direct overgebracht naar de chirurgische IC 6 en ditmaal werd de interne IC van boven naar beneden schoongemaakt.6 Vorige week kon4 dan eindelijk de grote zaal van de chirurgische IC weer open voor nieuwe patienten. 6 Na vijf weken kon4 het sein 'brand meester' worden gegeven. 6 Een aantal weken had het ziekenhuis met een gehalveerde IC-capaciteit gewerkt. 6 De peperdure matrassen-tegen-doorliggen gingen terug naar de leverancier. 6 Ze waren niet schoon te krijgen.6 'Het was de derde epidemie met een multi resistente bacterie in acht maanden tijd', zegt Andriessen. (PH) 2 'In de lente was het de Klebsiella, in de zomer de Serratia en nu dan de Acinetobacter.'2 Dat vreet aan een ziekenhuis. (KLOKTIJD)7 Het vergt het uiterste van het personeel: (KLOKTIJD)7 134 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

71. niet alleen de afdelingen, ook laboratoria draaien overuren.(PH)6 72. Andriessen: 'Er zijn de afgelopen maanden voor 150 duizend gulden extra kweekmedia gezet en er is extra personeel ingezet. Patienten die op de wachtlijst stonden voor een geplande, nietlevensbedreigende operatie, konden niet worden opgenomen en patienten die van andere ziekenhuizen naar ons werden verwezen, konden na behandeling vaak niet terug naar de ziekenhuizen van herkomst, omdat daar de angst voor besmetting er goed inzit.' 2 73. Een epidemie van een multiresistente bacterie begint altijd eenvoudig met een zieke patient. (KLOKTIJD)6 74. Andriessen: 'Dat is nog niet vervelend. De patient wordt geisoleerd. Het probleem doet zich pas voor bij overdracht. De vraag is: wanneer ga je grootschalig in de verdediging. Wanneer zet je echt draconische maatregelen in.'2 75. Bacterien bezetten steeds vaker ziekenhuizen en infecteren daar ernstig2 zieke patienten, (KLOKTIJD)6 76. met name op de intensive care-afdelingen. Een groeiend aantal bacterien is inmiddels nog maar met moeite te bestrijden. (KLOKTIJD)6 77. Ze zijn ongevoelig geworden voor de beschikbare antibiotica.6 78. De bekendste is MRSA, de Multi Resistente Staphylococcus Aureus, (KLOKTIJD)6 79. die regelmatig de krantenkolommen haalt. (KLOKTIJD)6 80. Hij is resistent tegen meticilline en daarmee voor bijna2 alle beschikbare antibiotica. (KLOKTIJD)1 81. Op een na: vancomycine, een krachtig, maar giftig medicijn met veel bijwerkingen, dat bovendien minder effectief is, (KLOKTIJD)1 82. zegt prof. dr. John Degener, hoofd microbiologie van het AZG. (PH)1 83. Degener: 'Een bacterie past zich aan om resistent te worden tegen nieuwe antibiotica die voortborduren op bestaande antibiotica. We zitten daarom redelijk klem. In de jaren tachtig zijn er krachtiger geneesmiddelen gekomen, maar die zijn nu niet meer voldoende en we hebben geen nieuwe strategieen. De problemen worden groter.'2 84. Het lijkt op dweilen met de kraan open, (KLOKTIJD)7 85. maar daar willen5 Andriessen en Degener niet van horen6 86. 'Je hebt bovendien geen keuze. Niks doen is geen optie. Voor de patient is het buitengewoon vervelend. Een infectie met een multiresistente bacterie kan leiden tot een langer ziekenhuisverblijf, meer medicijnen en in het ernstigste geval tot overlijden.'(KLOKTIJD)2 87. Wereldwijd wordt er gezocht naar nieuwe antibiotica. (KLOKTIJD)6 88. Er zitten er een paar in de pijplijn, (KLOKTIJD)1 89. maar die zijn nog experimenteel, (KLOKTIJD)1 90. zegt Degener.1(PH) 91. 'Wetenschappers proberen ook een risicoprofiel samen te stellen. Welke patienten lopen een groter risico en onder welke omstandigheden? We hebben veel geleerd van de epidemieen. We kunnen steeds beter zien om welke bacterie het gaat, een DNA-vingerafdruk maken. Maar er zijn ook nog veel onzekerheden.'2 92. Van het personeel wordt meer dan ooit strikte hygiene geeist.(KLOKTIJD) 6 93. Dat kost extra mankracht en dus meer geld, en meer discipline. (KLOKTIJD)6 94. En dat moet4 ook worden volgehouden. (KLOKTIJD)6 95. Op de grote zaal is dat zichtbaar. (KLOKTIJD)6 96. Alsof het een toneelvoorstelling betreft met te veel rollen voor te weinig acteurs, (KLOKTIJD)6 97. verkleden verpleegkundigen zich om de paar minuten: handschoenen aan, (KLOKTIJD)6 98. patient helpen, handschoenen in de vuilnisbak, (KLOKTIJD)6 99. handen wassen met handalcohol, (KLOKTIJD)6 135 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

100. evenzo met beschermende weggooischorten, aantrekken en na verzorging weer uit en in de plastic zak. (KLOKTIJD)6 101. 'Er moet een knop om in het hoofd van verpleegkundigen en artsen', zegt dr. Jan Zwaveling, hoofd van de chirurgische IC. (PH)2 102. 'Elke patient is een eiland en heeft zijn eigen verpleegkundige. Het wordt lastig als de verpleegkundige de zorg even niet alleen aankan omdat de patient bijvoorbeeld moet worden gekeerd. En in een acute situatie, zoals een hartstilstand, kunnen soms even alle regels worden vergeten.'2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 33 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 21 september 2013 zaterdag Risico op ziektes; Het Onderzoek LENGTH: 341 woorden 1. Dankzij analyse van een enorme hoeveelheid genen en mutaties is voor zo'n honderd ziekten achterhaald 5 2. wat er precies in het lichaam ontregeld raakt (KLOKTIJD)4 3. waardoor mensen ziek worden. (KLOKTIJD)4 4. Zo is voor de insuline-afhankelijke suikerziekte (type I) ontdekt 5 5. dat dit ontstaat door een subtiele verstoring van het afweersysteem(KLOKTIJD) 4 6. en tevens waar in het dna de plek zich bevindt (KLOKTIJD)4 7. die het risico op deze ziekte verhoogt. (KLOKTIJD)4 8. Dat blijkt uit onderzoek van een internationale groep onderzoekers onder leiding van wetenschappers van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). (KLOKTIJD)5 9. De afgelopen jaren zijn wereldwijd grote hoeveelheden genetische gegevens verzameld. 6 10. Analyse van deze 'big data' vormde een grote uitdaging. 7 11. Wij6 onderzochten het dna van 8000 mensen 3 12. en bestudeerden de consequenties van dna-mutaties. 3 13. Voor veel ziekten blijkt (KLOKTIJD)5 14. dat de mutaties allemaal één bepaald biologisch proces verstoren , (KLOKTIJD)4 15. vertelt hoofdonderzoeker dr. Lude Franke. (PH)5 16. Als voorbeeld noemt Franke de vondst (PH)5 17. hoe insuline-afhankelijke suikerziekte (type I diabetes) ontstaat. (KLOKTIJD)4 18. We zagen 3 19. dat een mutatie ervoor zorgt (KLOKTIJD)3 20. dat een bepaalde afweerreactie te groot wordt. (KLOKTIJD)3 21. Dit werkt dan als een 'trigger' (KLOKTIJD)3 22. waardoor een proces ontspoord raakt (KLOKTIJD)3 23. en tot ziekte leidt. (KLOKTIJD)3 24. De grote uitdaging is nu natuurlijk (KLOKTIJD)3 25. om uit te vissen (KLOKTIJD)3 26. wat dat proces nog meer in het lichaam verstoort (KLOKTIJD)3 27. en om dan een medicijn te ontwikkelen. (KLOKTIJD)3 28. Ook voor een bepaalde huidaandoening lupus erythematosis en cholesterol is heel2 duidelijk aangetoond 3 29. wat er precies ontregeld raakt. (KLOKTIJD)3 30. Opeens zijn er zoveel 2 extra bevindingen. (KLOKTIJD)3 31. Normaal gesproken formuleer je één specifieke vraag op basis van een verwachting. (KLOKTIJD)3 32. Dan verzamel je gegevens (KLOKTIJD)3 33. en wordt een conclusie getrokken. 3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

34. Maar nu hebben we in één keer heel2 veel data, niet alleen het dna, maar ook de activiteit van de genen (rna), in supercomputers bij elkaar gestopt, zonder een verwachting vooraf. 3 35. Met deze nieuwe benadering hebben we nu dus voor een groot aantal ziekten gedetailleerd inzicht gekregen3 36. wat er in het lichaam misgaat (KLOKTIJD)3 37. voordat iemand daadwerkelijk ziek wordt. A.M. (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 34 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 21 maart 2013 donderdag Gordon in quarantaine ; Met gillende sirenes naar het ziekenhuis SECTION: 1; Blz. 15 LENGTH: 807 woorden 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

GORDON (44) WORDT VOLGENS een ingewijde in quarantaine verpleegd.(KLOKTIJD)6 Hij ligt op de afdeling interne geneeskunde (PH)6 waar eventuele bezoekers worden geacht(KLOKTIJD)6 een mondkapje te dragen. (KLOKTIJD)6 Vermoed wordt (KLOKTIJD)5 dat Gordon minimaal nog een paar dagen in het ziekenhuis moet4 blijven. (KLOKTIJD)4 Ze zouden 4 bang zijn voor een bacterie.4 Voor mijn gevoel is er meer aan de hand dan een verwaarloosd griepje. (KLOKTIJD)3 Het zijn turbulente tijden voor Gordon. (KLOKTIJD)6 Vorige week maakte hij, vroeger dan gepland, bekend mede omwille van zijn gezondheid 5 te moet4en stoppen met LA The Voices. (KLOKTIJD)4 Het zingen in combinatie met mijn tv-werk blijkt een onverenigbare combinatie , (KLOKTIJD)4 legde hij uit. 5 Het wordt me te zwaar allemaal. (PH)3 Onderhand kán 4 ik6 niet meer. (PH)3 Daarbij houd ik 6 de jongens tegen in hun muzikale ontwikkeling (PH)3 omdat ik 6 vanwege ingeplande draaidagen veel optredens moet4 afzeggen. (KLOKTIJD)3 Ze verdienen beter (KLOKTIJD)3 dan zo afhankelijk te zijn van mij. (KLOKTIJD)3 In de nacht van dinsdag op woensdag is Gordon onwel geworden, 6 waarna hij werd afgevoerd naar het ziekenhuis. 6 “Hij kreeg 's nachts krampen en vreselijke pijnen in de borst”, vertelt zijn manager Mirjam de Raaff. (PH)2 Gordon was bang 6 dat het zijn hart was, 6 waarop hij de ambulance liet komen. 6 Gelukkig is zijn hart in orde, (KLOKTIJD)7 maar wat hij wel heeft, (KLOKTIJD)6 weten5 de artsen nog steeds niet. (KLOKTIJD)6 De laatste jaren heeft Gordon al vaker zorgen gehad om zijn gezondheid. 6 Hij kampt met chronische bronchitis, reuma, psoriasis en suikerziekte. (KLOKTIJD)6 In 2009 moest 4 hij na langdurig gebruik van het zware medicijn prednison vijf dagen als het ware 2 afkicken in het AMC. 6 De balans in mijn lichaam is volkomen 2 weg , (KLOKTIJD)4 vertelde hij toen. 5 Toen ze mijn bloedwaarden zagen, 3 139 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80.

Wilden ze me meteen1 opnemen. 3 Maar dat heb ik 6 kunnen 4 voorkomen, (KLOKTIJD)3 omdat er zoveel in de agenda staat. (KLOKTIJD)3 En: Ik 6 ben zelf aan het dokteren geweest 3 om mijn bestaan leefbaar te maken. (KLOKTIJD)3 Zo was ik 6 zomaar gestopt met prednison, 3 maar dat kan 4 helemaal niet. (KLOKTIJD)3 Ik 6 kreeg er hartkloppingen van. 3 Nu zullen 4de specialisten zich erover buigen. 6 Mirjam de Raaff wil 4 niets zeggen over de huidige omstandigheden (PH)6 waaronder Gordon in het Tergooiziekenhuis in Hilversum wordt verzorgd. (KLOKTIJD)6 De onderzoeken zijn in volle gang. (KLOKTIJD)6 Die uitslagen zijn er nog niet. (KLOKTIJD)3 Wel is het zo dat Gordon qua gezondheid normaal ook al best wel 2 (KLOKTIJD)3 wat aan zijn fiets heeft hangen. (KLOKTIJD)3 De laatste weken ging het allemaal al niet zo erg 2 lekker met hem. 3 Hij voelde 5 zich, zoals zoveel mensen nu, grieperig 3 en was erg verkouden. 3 Maar omdat hij aanhikte tegen de beslissing 3 om LA The Voices te verlaten, (KLOKTIJD)3 is hij steeds maar doorgegaan. 3 Legt uit: (PH)5 Gordon is niet het type (KLOKTIJD)3 dat mensen wil 4 teleurstellen. (KLOKTIJD)3 Hij wilde 4 Richy, Roy, Remko en Peter niet laten vallen, 3 het publiek niet met lege handen laten staan (KLOKTIJD)3 én de productie van X Factor niet laten wachten. (KLOKTIJD)3 Daarom is hij doorgegaan op pillen als antigrippines en aspirine. 3 Maar zijn lichaam trapt nu keihard 2 op de rem. (PH)3 Gordons doorzettingsvermogen om afgelopen maandag ondanks antibiotica voor een luchtweginfectie die naar verluidt tegen een longontsteking aan zat 4 tóch bij opnames van X Factor te zijn, (KLOKTIJD)4 oogstte lof in de televisiewereld. 5 Het was natuurlijk bekend 5 dat hij ziek was , 4 zegt een woordvoerder van RTL 4. (PH)5 Maar hij heeft het ondanks alles goed gedaan. 4 Doordat Gordon was gekomen, 6 kon de eerste fase van het programma helemaal worden afgerond. (KLOKTIJD)6 Zwaar Jurycollega Angela Groothuizen kon 4 duidelijk aan de zanger zien 3 dat hij het zwaar had. 6 Gordon was erg ziek, 1 maar deed de audities gewoon , 1 zegt ze bewonderend. (PH)1 Echt1 op zijn Gordons, maar wél op zijn tandvlees.1 Ik 6 maakte 1 en maak me zorgen om hem. (PH) 1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

81. Gordons instorting heeft ook als gevolg dat de theatertoer Geloof, Hoop en Liefde met LA The Voices, (KLOKTIJD)6 82. waarmee hij op 31 maart voor de allerlaatste keer zou 4 optreden, 6 83. is afgeblazen. 6 84. Klein gelukje: van het achteraf gezien laatste optreden met z'n vijven, afgelopen zaterdag in Zwolle, is een televisieregistratie gemaakt 3 85. die op 5 april bij MAX wordt uitgezonden.(KLOKTIJD)3 86. Overigens wekt het besluit ook verbazing: (KLOKTIJD)6 87. Het cancellen van de tour vind 5 ik 6 een opmerkelijk besluit (KLOKTIJD))4 88. dat opmerkelijk vroeg is genomen , 4 89. vindt5 een welingevoerde persoon uit de theaterwereld. (KLOKTIJD)5 90. Als niet precies bekend is (KLOKTIJD)3 91. wat Gordon mankeert, (KLOKTIJD)3 92. loopt het management wel héél 2 erg vooruit op de zaken. (KLOKTIJD)3 93. Mirjam de Raaff houdt zich vooralsnog vast (KLOKTIJD)5 94. aan de raad die de artsen Gordon gaven. 6 95. Op doktersadvies is de voet van het gaspedaal gehaald. 3 96. Er is écht 1 niets bekend over Gordons gezondheid. (KLOKTIJD)3 97. Anders zou 4 ik het laten weten. 3 98. In ieder geval mag4 worden vastgesteld (KLOKTIJD)7 99. dat het besluit om uit LA The Voices te stappen (KLOKTIJD)7 100. voor Gordon (nog) niet het opgeluchte effect heeft gehad. 7 101. De zware beslissing de vijfmansformatie te verlaten (KLOKTIJD)6 102. had rust moeten brengen in het leven van de door verschillende ziektes getergde zanger. 6 103. Maar vooralsnog is hij alleen nog maar verder van huis. (KLOKTIJD)7 104. Ook letterlijk.6 105. Mirjam beaamt: (PH)5 106. Hij zal 4 voorlopig nog in het ziekenhuis moeten blijven. 1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 35 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht September 25, 1999 SPAY VERDRIJFT GRIEP LENGTH: 405 words

1. Ziek op bed liggen met een zware griep hoeft voortaan niet meer zo lang2 te duren. (KLOKTIJD)7 2. Nog dit jaar, als het meezit voor het nieuwe griepseizoen, (KLOKTIJD)6 3. komt een nieuw middel tegen influenza (griep) op de Nederlandse geneesmiddelenmarkt. (KLOKTIJD)6 4. Het lijkt in staat de ziekteduur van gemiddeld vijf tot zeven dagen met twee tot drie etmalen te bekorten. (KLOKTIJD)7 5. Dat is te zeggen: (KLOKTIJD)7 6. als het in een pril stadium van de ziekte, dan wel preventief, wordt ingenomen.(KLOKTIJD)6 Poederspray. 7. Dat belooft althans de fabrikant Glaxo van de via de mond toe te dienen poederspray, Relenza genaamd. (KLOKTIJD)5 8. Door deze wijze van innemen met een zogeheten disk-inhaler komt het middel direct in de luchtwegen terecht (KLOKTIJD)6 9. waarna de griepsymptomen vrij snel 2 merkbaar verminderen. (KLOKTIJD)6 10. De gunstige werkzaamheid van het middel wordt bevestigd door viroloog prof.dr. A. Osterhaus, directeur van het Nationaal Influenza Centrum (van de Wereld Gezondheidsorganisatie) in Rotterdam.(PH)5 11. Het influenzacentrum heeft meegewerkt aan een grote internationale studie naar de werking van het betreffende middel bij circa 1500 proefpersonen.6 12. Volgens Osterhaus heeft Relenza tot nu toe geen bijwerkingen te zien gegeven. 3 13. Het zou 4 bescherming geven tegen zowel influenzatype A als B. 7 14. Het medicijn dient binnen 24 tot 48 uur na de eerste griepverschijnselen te worden ingenomen. (KLOKTIJD)6 15. Want hoe eerder men de poederspray gebruikt, (KLOKTIJD)6 16. hoe korter de griepaanval duurt (KLOKTIJD)6 17. en hoe sneller men opknapt. (KLOKTIJD)6 18. Het effect wordt minder (KLOKTIJD)6 19. naarmate men later inneemt. (KLOKTIJD)6 20. Tot nu toe bestond er een ander medicijn tegen griep, Amantadine. 6 21. Maar dit heeft nogal wat bijwerkingen (KLOKTIJD)6 22. en werkt uitsluitend bij influenza-type A. (KLOKTIJD)6 23. Het andere nadeel van Amantadine is (KLOKTIJD)6 24. dat het virus snel ongevoelig voor het middel wordt. (KLOKTIJD)6 25. En dit lijkt niet het geval te zijn bij het nieuwe middel Relenza. (KLOKTIJD)6 26. In de praktijk wordt Amantadine inmiddels bijna2 niet meer voorgeschreven. (KLOKTIJD)6 27. Volgens Osterhaus is er geen sprake van (KLOKTIJD)3 28. dat het nieuwe medicijn de griepprik gaat vervangen, (KLOKTIJD)3 142 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. die risicogroepen elk jaar ter preventie kunnen 4 krijgen. (KLOKTIJD) 3 30. We zouden 4 ook niet willen 7 31. dat de hoge mate van bescherming van 70 tot 80 procent door het griepvaccin door dit middel zal 4 teruglopen. 7 32. Liever niet. Het middel kan4 in bepaalde situaties wel als preventie dienen, (KLOKTIJD)7 33. bijvoorbeeld als iemand anders in de omgeving griep heeft. (KLOKTIJD)6 34. Maar dit is nog niet goed getest.6 35. Fabrikant Glaxo Wellcome richt zich met Relenza vooralsnog op grieppatienten boven de twaalf jaar. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 36 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal March 6, 1999 RONALD VAN VIERZEN: WEG MET DE PILLENDRAAIERS LENGTH: 1185 words GEZONDHEID. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

Ronald lucht zijn woede op de reguliere geneeskunde WEG MET DE PILLENDRAAIERS! (PH)5 Sinds hij in woede een boek tegen de reguliere geneeskunde heeft geschreven, 6 moet4 Ronald van Vierzen voortdurend op tv opdraven (KLOKTIJD)6 om zijn mening te geven. (KLOKTIJD)6 Ronald vindt5 (KLOKTIJD)5 dat je niet alleen een lichaam moet4 genezen, maar ook de ziel. (KLOKTIJD)4 Woedend werd Ronald van Vierzen 6 toen hij een paar jaar geleden op de televisie Kees Renckens, voorzitter van de vereniging tegen kwakzalverij, hoorde beweren 5 dat alternatieve geneeskunde gevaarlijk en schadelijk was voor de volksgezondheid 4 en dat alleen de reguliere geneeskunde de enige juiste behandelingsmethode was.4 Ik 6 besloot die man eens een brief te schrijven 5 en hem daarin te wijzen op het feit (KLOKTIJD)5 dat de waarheid altijd in het midden ligt (KLOKTIJD) 4 en dat ik 6 zijn instelling net zo eenzijdig vind 5 (KLOKTIJD)4 als die van mensen die zich alleen maar blind staren op het alternatieve. (KLOKTIJD)4 Nu zit Van Vierzen in de merkwaardige situatie (KLOKTIJD)7 dat hij in een klap tot nationaal woordvoerder en verdediger van de homeopathie is geworden. 6 Zijn boze brief werd namelijk een boek, De zonen van Hippokrates. 6 En wat voor een boek. Voorzichtig drukte de uitgever er eerst maar eens vijfhonderd, 6 in enkele dagen waren ze weg. 6 Nu worden er duizend bijgedrukt,(KLOKTIJD) 6 maar ook dat zijn er al te weinig (KLOKTIJD)6 om aan de vraag te kunnen 4 voldoen. (KLOKTIJD)6 Van Vierzen racet op en neer naar Hilversum (PH)6 om zowel op de radio als de tv zijn boek toe te lichten. (KLOKTIJD)6 En waarom? Omdat hij erin is geslaagd bijzonder 2 helder uit de doeken te doen 7 wat homeopathie nu eigenlijk is. (KLOKTIJD)6 Ronald van Vierzen studeerde in 1981 af in de richting Elektrotechniek aan de TH in Delft. 6 Hij werkt bij Philips, (KLOKTIJD)6 begon als chip-designer 6 en werd projectmanager.6 Op een dag kreeg ik 6 merkwaardige klachten. 3 Aanvallen van diarree, zo hevig dat ik onmiddellijk een toilet moest zoeken, 3 maar als ik 6 dat eenmaal had gevonden, 3 was de aandrang weg. 3 144 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82.

Om gek van te worden. (KLOKTIJD)3 Natuurlijk ging ik 6 naar mijn huisarts 3 en via middeltjes die niet werkten, 3 eindigde ik 6 met pillen die de boel dusdanig 2 verdoofden 3 dat ik 6 zelf ook niet meer kon 4 functioneren.3 Van Vierzen kwam via een kennis bij een klassiek homeopaat terecht 6 en enkele behandelingen later was het goede medicijn gevonden. 6 Hij bekwaamde zich in de beginselen van de homeopathie 6 en deed onder andere een soort eerste hulp bij ongelukken-cursus, maar dan op homeopatische basis.6 Terwijl ik6 zat te schrijven 3 besefte ik6 5 dat ik6 eigenlijk helemaal niet wist 4 hoe homeopathie eigenlijk werkt. (KLOKTIJD)4 Je neemt klakkeloos1 dingen aan, (PH)3 maar hoe verdedig je die? (PH)3 Zo gaat de homeopaat ervan uit (KLOKTIJD) 5 dat hij niet het lichaam alleen behandelt, maar ook het zielslichaam. (KLOKTIJD)4 Ga daar maar eens aanstaan. (KLOKTIJD)3 Iedere wetenschapper hoont je weg (KLOKTIJD)3 als je begint over een zielslichaam. (KLOKTIJD)3 Maar je kunt4 ontkennen (KLOKTIJD)5 wat je wilt4, (KLOKTIJD)3 er bestaat een kracht in ons lichaam (KLOKTIJD)3 die geen wetenschapper kan 4 verklaren. (KLOKTIJD)3 Waarom komt een kluwen cellen tot leven? (KLOKTIJD)3 Wat gebeurt daar precies? (KLOKTIJD)3 Als iemand sterft, (KLOKTIJD)3 krijg je hem niet meer tot leven, (KLOKTIJD)3 zelfs niet als je hem perfect hebt opgelapt. 3 Er komt om te leven iets bij (KLOKTIJD)3 dat wij6 niet kunnen 4 verklaren. (KLOKTIJD)3 Nu ben ik 6 op iets aardigs gestuit. 3 De reguliere geneeskunde doet homeopathie altijd af met de mededeling (KLOKTIJD)3 dat het niet meer is dan het beroemde placebo-effect. (KLOKTIJD)3 Je geeft iemand een pilletje waar niets inzit en ruim twintig procent (KLOKTIJD)3 van de zieke mensen wordt beter. (KLOKTIJD)3 Of je geeft de mensen een pilletje (KLOKTIJD)3 en zegt erbij (KLOKTIJD)5 dat ze er ziek van zullen 4 worden, 4 en bingo, twintig procent wordt daadwerkelijk ziek. (KLOKTIJD)3 De reguliere wetenschap zegt nu (KLOKTIJD)5 dat alle successen van de homeopathie terug te voeren zijn tot dit placebo-effect. (KLOKTIJD)4 En ze wrijven zich vergenoegd in de handen. (PH)3 Probleem opgelost.3 Maar juist dit placebo-effect is de moeite waard (KLOKTIJD)7 om te worden onderzocht. (KLOKTIJD)7 Want je kan 4 vrij eenvoudig stellen (KLOKTIJD)5 145 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92.

dat de geest van de mens dus zo sterk is (KLOKTIJD)4 dat die een ziekte kan 4 genezen. (KLOKTIJD)4 Maar wat die geest precies is, (KLOKTIJD)4 dat weten5 die wetenschappers niet (KLOKTIJD). 5 Hun eigen argument legt feilloos 2 bloot (KLOKTIJD)5 wat ze zelf aan onderzoek hebben laten liggen. (KLOKTIJD)3 Mijn uitleg is (KLOKTIJD)3 dat het placebo-effect juist het bewijs is (KLOKTIJD)4 dat de oorzaak van ziekte en genezing zich in de ziel bevindt. (KLOKTIJD)4 Dat het homeopathische geneesmiddel, dat door de hoge potentie (verdunning) slechts een herinnering in zich draagt van het oorspronkelijke medicijn, (KLOKTIJD)4 93. juist werkt op die geest, dat onverklaarbare zielslichaam. (KLOKTIJD)4 94. Het kernpunt van mijn beschouwing over ziekte en genezing is dit: (KLOKTIJD)3 95. Overal in de biologie zie je (KLOKTIJD)3 96. dat het leven uitstekend in staat is voor zichzelf te zorgen. (KLOKTIJD)3 97. Bij ziekten of gebrek probeert ieder organisme (KLOKTIJD)3 98. dat zo snel en efficient mogelijk op te lossen. (KLOKTIJD)3 99. Voorbeeld: het lichaam zal 4 als reactie op iets dat mis is, 3 100. proberen de vitale functies gewoon door te laten gaan (KLOKTIJD)3 101. en te waarschuwen door middel van signalen (KLOKTIJD)3 102. die het minst levensbedreigend zijn. (KLOKTIJD)3 103. Met huidklachten bijvoorbeeld. Maar die klachten kunnen 4 een uiting zijn van zeer serieuze problemen in het lichaam. (KLOKTIJD)3 104. Je kan 4, (KLOKTIJD)3 105. als je van deze theorie uitgaat, (KLOKTIJD)3 106. dus bij iemand met huidklachten gaan zoeken naar de oorzaak daarvan. (KLOKTIJD)3 107. Die kan 4 zowel op het psychische als op het lichamelijke vlak liggen. (KLOKTIJD)3 108. Behandel je die oorzaken, (KLOKTIJD)3 109. dan verdwijnt ook de huiduitslag, (KLOKTIJD)3 110. zonder dat je daar onderdrukkende zalfjes voor nodig hebt. (KLOKTIJD)3 111. Maar wat doet nu de reguliere geneeskunde? (KLOKTIJD)3 112. Als daar drie mensen komen met diarree, (KLOKTIJD)3 113. krijgen ze alle drie precies hetzelfde medicijn. (KLOKTIJD)3 114. Bij mij wil 4 het er gewoon niet in (KLOKTIJD)3 115. dat dat zelfs maar logisch is, (KLOKTIJD)3 116. omdat de oorzaak van die diarree bij alle drie verschillend kan zijn. (KLOKTIJD)3 117. 'Maar het werkt', roept de huisarts, 'bij al die mensen verdwijnt de diarree!' (PH)2 118. Hij heeft nog gelijk ook, (KLOKTIJD)3 119. maar de onderliggende problemen verdwijnen niet. (KLOKTIJD)3 120. De volgende poging van het lichaam om je duidelijk te maken (KLOKTIJD)5 121. dat er iets aan schort, (KLOKTIJD)4 122. kan 4 veel 2 erger zijn. (KLOKTIJD)3 123. Want de eerste poging is altijd het minst schadelijk. (KLOKTIJD)3 124. Persoonlijk ga ik 6 nog verder. (KLOKTIJD)3 125. Ik 6 heb de neiging (KLOKTIJD)3 126. om te zeggen (KLOKTIJD)3 127. dat onze ziekten er zijn (KLOKTIJD)3 128. om iets van te leren. (KLOKTIJD)3 146 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

129. Maar dat is een antroposofische opvatting (KLOKTIJD)3 130. die lang niet 2 iedereen met mij zal 4 delen, 3 131. dus in mijn boek zul 4 je me daar niet over horen.3 132. Als de smetteloos2 witte, hel verlichte woning van Van Vierzen een indicatie is voor zijn zielstoestand, (KLOKTIJD)6 133. dan zit het met deze man wel goed. (KLOKTIJD)7 134. Hoe ziet voor hem de goede gezondheidszorg eruit? (KLOKTIJD)7 135. Zorg dat de voorlichting in de breedste zin vrij is van eigenbelang.3 136. Teveel onderzoek is in handen van de farmaceutische industrie, (KLOKTIJD)3 137. die geneigd is alles in het eigen voordeel uit te leggen.3 138. Laat de alternatieve geneeskunde direct naast de reguliere praktiseren, (KLOKTIJD)3 139. zodat de mensen een echt1e keuze hebben. (KLOKTIJD)3 140. Onderzoek het placebo effect. (KLOKTIJD)3 141. Onderzoek in plaats van de symptomen de onderdrukte ziekte. (KLOKTIJD)3 142. Neem patienten en hun kinderen serieus. (KLOKTIJD)3 143. Als iemand bijvoorbeeld nadat zijn kinderen een antibiotica-kuur of inentingen hebben gehad, 3 144. komt klagen (KLOKTIJD)3 145. dat het gedrag van de kinderen is veranderd, 3 146. dan moeten 4 de artsen niet roepen, (KLOKTIJD)3 147. dat kan 4 niet, (KLOKTIJD)3 148. dus is het niet zo, (KLOKTIJD)3 149. maar aannemen (KLOKTIJD)3 150. dat ouders waarschijnlijk een prima waarneming hebben gedaan.3 151. Dwing artsen ook de literatuur te lezen (KLOKTIJD)3 152. die niet zo in hun straatje te pas komt. (KLOKTIJD)3 153. Teveel lezen ze alleen (KLOKTIJD)3 154. dat wat bevestigt (KLOKTIJD)3 155. wat ze al dachten 5.3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 4 Tekst 37 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 20 april 2011 woensdag Voortgezet onderwijs in gevarenzone SECTION: Voorpagina; Blz. 1 LENGTH: 372 woorden 1. De onderwijsinspectie slaat alarm over het niveau van het voortgezet onderwijs. (KLOKTIJD)5 2. De eindexamens van de belangrijke vakken Nederlands, Engels en wiskunde zijn de afgelopen vijf jaar slechter gemaakt. 6 3. Dat ,,kan te maken hebben met afnemende kwaliteit", schrijft de inspectie in haar vandaag verschenen Onderwijsverslag. (PH)2 4. Het gevaar bestaat dat het ,,misgaat" in het voortgezet onderwijs, (KLOKTIJD)1 5. zegt Annette Roeters, inspecteur-generaal van het onderwijs vandaag in een interview met deze krant. (PH)5 6. Dat de resultaten voor de eindexamens Nederlands, Engels en wiskunde op alle schooltypen verslechteren(KLOKTIJD)6 7. is extra pijnlijk (KLOKTIJD)7 8. omdat de politiek al jaren hamert op het belang van deze vakken. (KLOKTIJD)6 9. De inspectie geeft in haar Onderwijsverslag harde kritiek op het docentenkorps op de middelbare scholen. (KLOKTIJD)6 10. Uit lesobservaties van de inspectie blijkt (KLOKTIJD)5 11. dat een op de tien leraren in het voortgezet onderwijs niet goed les geeft (KLOKTIJD)4 12. en dat een op de vijf leraren de tijd in de les niet efficiënt gebruikt. (KLOKTIJD)4 13. De helft van de leraren is niet in staat het onderwijs af te stemmen op verschillen tussen leerlingen. (KLOKTIJD)6 14. Daarnaast zijn er juist voor de vakken Nederlands, Engels en wiskunde de grootste tekorten aan leraren. (KLOKTIJD)6 15. De inspectie is tevreden over de daling van het aantal zwakke en zeer zwakke scholen in het basisonderwijs. (KLOKTIJD)6 16. Verder zijn de gemiddelde prestaties van alle leerlingen in het basisonderwijs vooruitgegaan.6 17. Problematisch is wel (KLOKTIJD)7 18. dat juist de leerlingen die goed onderwijs hard nodig hebben, (KLOKTIJD)6 19. vaak op zwakke en zeer zwakke scholen zitten. (KLOKTIJD)6 20. De inspectie noteert ook (PH)5 21. dat steeds meer leerlingen na de middelbare school naar hbo en universiteit gaan. (KLOKTIJD)4 22. Scholen in het voortgezet onderwijs moeten 4 volgens haar wel spoedig verbeteringen doorvoeren,(KLOKTIJD) 3 23. ,,anders komt het streven naar een hogeropgeleide bevolking in de knel", aldus het rapport.2 24. Een ander punt van zorg is volgens de inspectie (KLOKTIJD)3 25. dat scholen sterk verschillen in de resultaten (KLOKTIJD)3 26. die hun leerlingen bereiken. (KLOKTIJD)3 27. Daardoor zijn leerlingen op de ene school veel beter af dan op de andere. (KLOKTIJD)3 148 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. Het rapport is vandaag aangeboden aan minister Van Bijsterveldt (Onderwijs, CDA). 6 29. Half mei presenteert Van Bijsterveldt haar plannen voor het primair en voortgezet onderwijs. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 38 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal May 21, 2008 Minister wil nu écht volharden in hervormingen; Onderwijs Frankrijk Leraren, leerlingen en hun ouders protesteren massaal tegen plannen Sarkozy met onderwijs BYLINE: Door onze correspondent; René Moerland SECTION: BUITENLAND; Blz. 4 LENGTH: 927 woorden DATELINE: Parijs, 21 mei. SAMENVATTING: Franse leraren, leerlingen en ouders verzetten zich tegen de regeringsplannen voor het onderwijs. Maar de minister is niet van plan af te zien van hervorming. VOLLEDIGE TEKST: 1. Het stakingsseizoen is weer in volle gang in Frankrijk. (KLOKTIJD)6 2. Morgen leggen de vakbonden in tal van steden het openbaar vervoer plat (KLOKTIJD)6 3. om te protesteren tegen de geleidelijke verhoging van de pensioendrempel van veertig naar 41 jaar werken, vanaf 2009. (KLOKTIJD)6 4. Maar de hoofdrol in het verzet tegen de regering is dit voorjaar voor een andere sector: het onderwijs. (KLOKTIJD)6 5. Leraren, scholieren en ouders trekken al sinds januari bijna2 wekelijks de straat op (KLOKTIJD)6 6. om te protesteren tegen hervormingen - de afgelopen week zelfs twee keer. (KLOKTIJD)6 7. De meest 2 omstreden maatregel is het schrappen van 11.200 banen in het middelbaar onderwijs vanaf volgend schooljaar. (KLOKTIJD)7 8. Ook het nieuwe lesprogramma voor de basisschool gaat er maar moeilijk2 in, evenals de hervorming van het beroepsonderwijs. (KLOKTIJD)7 9. De demonstraties laten zien (KLOKTIJD)6 10. dat er honderdduizenden ontevredenen zijn. (KLOKTIJD)6 11. Volgens minister van Onderwijs Xavier Darcos gaat het om "protest met een rituele kant". (KLOKTIJD)1 12. De leiders van de onderwijsvakbonden zeggen (KLOKTIJD)5 13. dat staken nodig is (KLOKTIJD)4 14. om de regering tot onderhandelen te dwingen. (KLOKTIJD)4 15. Deze week liet Darcos hun per brief weten 5 16. dat hij wel wil 4 onderhandelen, (KLOKTIJD)4 17. maar dat er bij hem weinig te halen is. (KLOKTIJD)4 18. "Ik wil best aanschuiven aan allerlei tafels, rond, vierkant of ovaal, maar ik wil niet terechtkomen in een dynamiek van medezeggenschap geven, afzwakken en terugkrabbelen”. 2 19. De stellingen zijn dus betrokken; (KLOKTIJD)7 20. de krachtmeting kan 4 nog weken duren. (KLOKTIJD)6 150 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.

42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57.

Het 'rituele' conflict neemt politieke dimensies aan. (KLOKTIJD)6 Vorig jaar schreef president Sarkozy persoonlijk een brief aan alle leraren 5 dat hij hun meer waardering wilde 4 geven voor hun werk. 4 Zondag zongen de demonstranten hem toe – 6 tussen 25.000 en 40.000 leraren gingen op hun enige wekelijkse vrije dag in Parijs de straat op: "In mei dringen we aan, in juni gaat Sarkozy eraan".1 Darcos wil 4 "de eerste minister van Onderwijs sinds lange tijd worden die volhardt in het hervormen". (KLOKTIJD)1 Zo kan 4 hij uitgroeien tot een symbool voor (KLOKTIJD)6 wat Sarkozy heeft beloofd: 5 Frankrijk openbreken (KLOKTIJD)6 en moderniseren, (KLOKTIJD)6 slagen (KLOKTIJD)6 waar zijn voorganger Chirac faalde.6 Met het Franse onderwijs gaat het slecht, (KLOKTIJD)7 daarover zijn leraren, ouders, deskundigen en beleidsmakers het al jaren eens. (KLOKTIJD)5 Op in de internationale ranglijstjes over schoolprestaties (zoals van de geïndustrialiseerde OESOlanden) halen Franse leerlingen al lang de top-vijftien niet meer. (KLOKTIJD)6 Deze winter wees een onderzoek uit 5 dat twintig procent van de leerlingen de basisschool verlaat met ernstige gebreken in basisvaardigheden als lezen, schrijven en rekenen. (KLOKTIJD)4 Geen nieuwe klachten - maar hoe los je ze op? (KLOKTIJD)7 Sinds begin jaren negentig beet een serie ministers zich stuk op taai verzet tegen hun plannen 6 om het onderwijs efficiënter te maken. (KLOKTIJD)6 Onder hen uiteenlopende figuren als de confrontatiesocialist Claude Allègre (die nu Sarkozy steunt), de pedagogisch optredende filosoof Luc Ferry (terug naar de studeerkamer) en de behoedzame onderhandelaar François Fillon - nu premier.6 De uitweg die ze vonden was in wezen steeds dezelfde: geld erbij, kenniseisen omhoog, en meer hulpprogramma's, vooral in achterstandswijken.6 Volgens Darcos heeft dit allemaal niet geholpen. 3 Hij kan 4 het weten. (KLOKTIJD)6 Behalve auteur van een populair schoolboek over Franse literatuur is de 50-jarige politicus uit de Dordogne ook een onderwijsspecialist (KLOKTIJD)6 die sinds 1993 onder vrijwel alle regeringen betrokken was bij het onderwijsbeleid, als topambtenaar of staatssecretaris.6 Als minister bepleit hij nu (KLOKTIJD)5 dat er "anders gewerkt" moet4 worden. (KLOKTIJD)4 Op de basisschool is zijn antwoord klassiek. (KLOKTIJD)7 Net als zijn voorgangers wil 4 hij meer aandacht voor taal en rekenen, (KLOKTIJD)6 en preciezere eisen aan de kennis die kinderen moeten 4 verwerven. (KLOKTIJD)6 De onderwijzers vrezen (KLOKTIJD)5 dat ze "mechanisch onderwijs" moeten 4 gaan geven. (KLOKTIJD)4 Op de middelbare school schrapt Darcos meer dan zijn voorganger in het budget. (PH)6 Zijn beleid is uit nood geboren. 6 De regering-Fillon bezuinigt onder meer door slechts2 een op de twee vertrekkende ambtenaren te vervangen. (KLOKTIJD)6 Daaraan kan 4 Onderwijs met zijn 1,2 miljoen werknemers moeilijk ontsnappen. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

58. Volgens Darcos is zo beschouwd het verdwijnen volgend jaar van 11.200 posten in het middelbaar onderwijs bescheiden – (KLOKTIJD)3 59. aanvankelijk was sprake van het dubbele aantal. 6 60. Gemiddeld één leraar per school, zegt hij, (PH)1 61. en dan ook nog eens op allerlei manieren gecompenseerd6. 62. Zo moeten 4 deeltijdarbeid en minder keuzevakken zorgen voor een betere verdeling van leraren over klassen en scholen. (KLOKTIJD)6 63. De vakbonden redeneren anders. (KLOKTIJD)5 64. Volgens vakbondsleider Alain Olive (UNSA) zijn er de laatste vijf jaar al 30.000 leraarsposten verdwenen (KLOKTIJD)3 65. en is de druk al groot. (KLOKTIJD)3 66. Bovendien komen Darcos' besparingen niet overal even hard aan. (KLOKTIJD)6 67. Vooral in de arme buitenwijken, waar relatief veel 2 extra steunvakken worden gegeven, (KLOKTIJD)6 68. verdwijnen volgens de bonden veel leraren. (KLOKTIJD)3 69. Op de overblijvers neemt de druk toe, (KLOKTIJD)6 70. terwijl hun herwaardering - in de vorm van een hogere beloning - op zich laat wachten. (KLOKTIJD)6 71. De regering probeert de aanzwellende onvrede te breken. (KLOKTIJD)6 72. Deze maand sloot Darcos een akkoord met scholierenbonden 5 73. om hun nieuwe schoolprogramma nog even uit te stellen - een actiehaard minder. (KLOKTIJD)6 74. Ook komt er een 'service minimum' op school: (KLOKTIJD)6 75. gemeenten worden straks wettelijk verplicht leerlingen op te vangen (KLOKTIJD)6 76. als leraren staken. (KLOKTIJD)6 77. Ouders, die de leraren in het voortgezet onderwijs vaak in hun verzet steunen, (KLOKTIJD)5 78. zijn over deze maatregel zeer te spreken, net als trouwens over de hervormingen in het basisonderwijs. (KLOKTIJD)5 79. Ten slotte werkt de tijd in Darcos' voordeel: (KLOKTIJD)7 80. in juli begint de vakantie(KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 39 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht March 27, 1999 Examens (slot) BYLINE: LEO PRICK SECTION: Wetenschap & Onderwijs; Pg. 51 LENGTH: 574 words 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.

DE EINDEXAMENS Havo en VWO: zij zijn de maat van al ons onderwijs. (KLOKTIJD)7 Van zowel de basisschool die er aan voorafgaat, (KLOKTIJD)7 als van het hoger beroepsonderwijs en de universiteit die er op volgen. (KLOKTIJD)7 Zij zijn de scharnierpunten (KLOKTIJD)7 waar ons hele onderwijs om draait. (KLOKTIJD)7 De basisschool bereidt de leerlingen voor op de middelbare school. (KLOKTIJD)6 Ouders willen 4 dat hun kinderen daar zo hoog mogelijk terecht komen. (KLOKTIJD)6 Die ouders hebben gelijk, (KLOKTIJD)7 want het niveau van scholing is in ons land de meest bepalende factor voor maatschappelijk succes. (KLOKTIJD)6 Daarom is het streven van de basisschool er in de regel op gericht zo veel mogelijk leerlingen te brengen op een zodanig niveau (KLOKTIJD)6 dat ze de school verlaten met een Havo- of VWO-advies. (KLOKTIJD)6 In de concurrentiestrijd tussen scholen wordt dit ook gehanteerd als maatstaf voor de kwaliteit. (KLOKTIJD) 6 De middelbare school op haar beurt weet zich voor haar voortbestaan eveneens afhankelijk van haar succes. 6 Scholen die maar weinig leerlingen naar het eindexamen brengen (KLOKTIJD)6 worden gestraft in die zin(KLOKTIJD) 6 dat de betere leerlingen de school gaan mijden. (KLOKTIJD)6 Met als gevolg dat ze eerst hun VWO- en vervolgens hun Havo-afdeling moeten 4 sluiten. (KLOKTIJD)6 Als je als school wordt afgerekend op je succes, (KLOKTIJD)6 laat je alleen leerlingen toe die redelijk2 kansrijk zijn. (KLOKTIJD)6 Overigens gelukkig maar, want leerlingen voor wie dat niet geldt, (KLOKTIJD)7 zijn elders beter op hun plaats. (KLOKTIJD)7 De eindexamens vormen de afsluiting van de middelbare school, (KLOKTIJD)6 maar in tegenstelling tot veel andere landen hebben ze in Nederland daarnaast ook nog een andere functie: (KLOKTIJD)6 het einddiploma vormt tevens het toelatingsbewijs voor de opleidingen erna. (KLOKTIJD)6 Met VWO mag4 je naar de universiteit en met Havo naar het HBO. (KLOKTIJD)6 Daarmee zijn de examens Havo en VWO bepalend voor zowel de eisen (KLOKTIJD)6 die worden gesteld aan de leerlingen in het primair onderwijs als voor de kwaliteit van de instroom in het tertiair onderwijs. (KLOKTIJD)6 Vandaar dat het belangrijk is de kwaliteit van onze eindexamens te koesteren. (KLOKTIJD)7 Daarmee staat of valt immers ons hele onderwijs. (KLOKTIJD)6 Toch, zo is in het recente verleden gebleken, 5 153 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56.

is het niveau van de eindexamens op zichzelf niet voldoende (KLOKTIJD)6 om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen. (KLOKTIJD)6 Daar is nog meer voor nodig, (KLOKTIJD)6 namelijk dat ouders zich gedragen als kritische onderwijsconsumenten. (KLOKTIJD)6 Wonderlijk genoeg is dat niet altijd het geval geweest. (KLOKTIJD)7 Tot voor kort lieten scholen, louter en alleen ter wille van de eigen werkgelegenheid, leerlingen toe 6 die evident 2 kansloos waren. 6 Het is de verdienste van het dagblad Trouw geweest (KLOKTIJD)7 dergelijk gedrag, cijfermatig onderbouwd, aan de kaak te stellen. (KLOKTIJD) 6 Daarmee kregen ouders gegevens in handen 6 om scholen op hun kwaliteit te toetsen. (KLOKTIJD)6 Terwijl de kwaliteit steeds meer bepalend is geworden voor het voortbestaan van scholen voor primair en secundair onderwijs, 6 geldt deze maatstaf niet voor het tertiair onderwijs. (KLOKTIJD)6 Daar spelen andere factoren een rol zoals de vraag: (KLOKTIJD)6 wat kost het (KLOKTIJD)6 als je iemand zonder diploma wegstuurt? (KLOKTIJD)6 en wat gebeurt er met mijn baan (KLOKTIJD)6 als onze vakgroep minder studenten telt? (KLOKTIJD)6 Ook is de kritische onderwijsconsument in deze contreien lang niet altijd uit op kwaliteit. (KLOKTIJD)6 Voor veel studenten gelden andere maatstaven (KLOKTIJD)6 zoals de vraag of het mogelijk is er een baantje bij te nemen. (KLOKTIJD)6 Wat dat betreft is er dus niets veranderd, 6 Zult 5 u wellicht denken. (KLOKTIJD)6 Toch wel. Een heleboel zelfs, want de consequentie mag4 niet zijn (KLOKTIJD)7 dat je dan ook een paar jaar later afstudeert. (KLOKTIJD)6 Een korte studie en een baantje ernaast, moet4 kunnen. (KLOKTIJD)7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 40 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal June 24, 1996 Wanbeleid Olympus College treft andere scholen BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR WUBBY LUYENDIJK SECTION: bin; Pg. 3 LENGTH: 1147 words Het openbaar voortgezet onderwijs in Rotterdam vreest ontwrichting. Ten minste 64 leraren komen op straat te staan, vooral jonge docenten van drie groeiende scholen. Boosdoener is het Olympus College dat te lang op te grote voet bleef leven. ROTTERDAM, 24 JUNI. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12.

13. 14.

15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22.

Op het schoolplein aan de Rotterdamse Klamdijk schopt Melvin (16) een rij fietsen omver. (PH)6 Hij is te laat, de vierde keer deze week. (PH)6 Maar het zal 4 hem worst zijn.3 Niemand kan 4 in vijf minuten drieenhalve kilometer fietsen, van de praktijklokalen bouwtechniek in Bloemhof naar de theorielokalen in Lombardijen. (KLOKTIJD)6 Hij wijst naar een bordje: Olympus College, de school met talent. (PH)6 'Ze schrijven talent', blaast hij, 'maar ze bedoelen mismanagement'. (PH)2 Het komende schooljaar wordt voor het Olympus College van levensbelang. (KLOKTIJD)7 Vijfentwintig leraren met een vaste baan moeten 4 de deur uit (KLOKTIJD)6 om te voorkomen (KLOKTIJD)6 dat de school in 2000 drie miljoen gulden tekort komt. (KLOKTIJD)6 En dan nog blijft de vraag (KLOKTIJD)7 of de zwarte openbare scholengemeenschap voor voorbereidend beroepsonderwijs, Mavo, Havo en VWO, 'niet als eerste middelbare school in Nederland failliet gaat', zucht de nieuwe directeur Jan Castelein (48). (PH)1 Na 'een vorig leven in de gezondheidszorg' vond de bedrijfskundige op het Olympus een nieuwe uitdaging. 1 'Mijn eerste baan in het onderwijs. De schoenen vallen uit: die wereldvreemdheid - bevlogen mensen met een roeping, maar een bedrijfsmatigheid van nul komma nul. Na drie maanden op de zaak weet ik nog steeds niet precies hoe we ervoor staan.'2 De misere op het Olympus raakt de zeven andere openbare middelbare scholen in Rotterdam, (KLOKTIJD)6 doordat ze onder hetzelfde schoolbestuur vallen. (KLOKTIJD)6 Directeur G. de Kleijn van de gemeentelijke dienst openbaar onderwijs komt dit jaar 1,8 miljoen gulden tekort (KLOKTIJD)6 en heeft aangekondigd 33 van de 684 volledige2 vaste banen te schrappen, evenals 31 (volledige) tijdelijke banen. 5 De medezeggenschapsraden van de acht betrokken scholen vrezen3 ontwrichting, (KLOKTIJD)5 schrijven ze de gemeente. (PH)5 Door de CAO-bepaling last in, first out komen vooral2 pas aangestelde leraren (KLOKTIJD)6 die werken op de drie gezonde groeiende scholen op straat te staan. (KLOKTIJD)6 155 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

23. Zij moeten 4 hun baan afstaan aan de 25 langer zittende collega's van het Olympus. (KLOKTIJD)6 24. Wat hebben deze draconische maatregelen te maken met uitgekiend personeelsbeleid van de gezonde scholen, (KLOKTIJD)4 25. vragen de briefschrijvers. (PH)5 26. Wat hebben ze te maken met kwaliteit? (KLOKTIJD)3 27. En hoe verhouden ze zich tot de grotere financiele verantwoordelijkheid (KLOKTIJD)3 28. die minister Ritzen (Onderwijs) scholen komend schooljaar geeft? (KLOKTIJD)3 29. Konden 4 scholen tot dusverre kosten bij Zoetermeer declareren, 6 30. vanaf augustus moeten 4 ze zich zien te redden met een vast bedrag, de zogeheten lump sum. (KLOKTIJD)6 31. 'Het kan er bij ons niet in dat drie gezonde scholen moeten dienen als melkkoe', schrijft het Erasmiaans Gymnasium,(PH)2 32. 'totdat ze er net zo zieltogend bij liggen als die vijf andere. Slechts de concurrerende bijzondere scholen zullen u daar dankbaar voor zijn.' 2 33. Directeur Castelein van het Olympus College begrijpt 5 de woede, (KLOKTIJD)5 34. maar staat machteloos. (KLOKTIJD)6 35. Hij vraagt zich af (PH)5 36. waarom bestuur en school niet veel eerder hebben ingegrepen. 4 37. 'Niet minister Ritzen, maar wij zelf zijn het probleem', erkent hij. (PH)2 38. 'We hebben jaren op te grote voet geleefd, en ons ook nooit ingesteld op het feit dat we vanaf augustus financieel zelfstandig moeten kunnen draaien.' (KLOKTIJD)2 39. Of Castelein echter ooit van 'een win-win-situatie' kan 4 spreken(KLOKTIJD)4 40. weet5 hij niet. (KLOKTIJD)5 41. De directeur ziet zich gedwarsboomd door 'absurde afspraken en een onmogelijke bedrijfscultuur'. (KLOKTIJD)1 42. Zo noemen acht mensen zich op het Olympus directeur, (KLOKTIJD)5 43. terwijl Castelein een of twee 'zat' vindt5 voor een school met een omzet van 16 miljoen.(KLOKTIJD) 3 44. De directeur: 'Weet je wat mijn collega's dan zeggen? 'Jan, doe niet zo somber. Er waren er vijftien - zeven zijn al weggesaneerd. We hebben afgesproken dat de rest blijft.' 2 45. Wat heeft dit in godsnaam met goed onderwijs en goed functioneren te maken?' 2 46. De afgelopen jaren groeiden de bomen tot in de hemel op het Olympus.7 47. Omwille van goed onderwijs aan kansarme kinderen in een achterstandwijk was alles geoorloofd, 4 48. klonk het; 5 49. het geld paste Zoetermeer wel bij.6 50. Een apart project voor analfabete nieuwkomers? Een tiental leraren werd vrijgemaakt. 6 51. Een extra cursus schilderen of sieraden maken?(KLOKTIJD)6 52. Natuurlijk: elk kind moet4 de kans krijgen (KLOKTIJD)7 53. zich te volop ontplooien. (KLOKTIJD)6 54. De kinderen waren enthousiast en de leraren ook.6 55. Maar intussen had niemand in de gaten dat het Olympus leegliep na de fusie in 1993 van drie verlies lijdende scholen en een school met positief saldo. 6 56. Elk schooljaar verloor de nieuwe school 150 leerlingen, tot 1.770 scholieren dit jaar en 1.600 komend schooljaar. 6 57. Castelein wijst daarvoor drie oorzaken aan in zijn beleidsplan De leraar en haar/zijn Olympus: (PH)5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

58. beloften over kleinschaligheid en 'elk schooltype in zijn eigen gebouw' werden nooit waargemaakt; 1 59. daarnaast zijn de examenresultaten al jaren abominabel - op Havo slaagde vorig jaar 47 procent, op VWO 59 procent; en niet te vergeten, (KLOKTIJD)3 60. de school kreeg bij veel ouders de reputatie 'te onveilig voor mijn kind'1 61. toen acht leerlingen twee jaar geleden een leraar in een brief met de dood bedreigden.6 62. Tegenover de onderwijsbonden heeft directeur De Kleijn van de gemeentelijke dienst Openbaar Onderwijs inmiddeld erkend 5 63. dat hij vorig jaar al had moeten 4 ingrijpen.4 64. 'Als het aantal leerlingen in het voortgezet onderwijs jaren stijgt, word je gemakkelijk', rechtvaardigde hij zijn passiviteit donderdag op het pluche van het Rotterdamse World Trade Center. 'Te gemakkelijk.' 2 65. Daar komt bij (KLOKTIJD)6 66. dat de dienst niet beschikt over een nauwkeurig2 financieel overzicht en (KLOKTIJD)6 67. dat het openbaar voortgezet onderwijs in Rotterdam er door het nieuwe bekostingsstelsel van minister Ritzen 1,7 miljoen gulden (twee procent) bij in schiet. (KLOKTIJD)6 68. 'Dat is onvoorzien', aldus De Kleijn. 'Je ziet dat ook bij andere grote schoolbesturen. Zo moet de gemeente Dordrecht 26 vaste volledige banen schrappen op de openbare scholengemeenschap Dordtwijck. Iets soortgelijks dreigt bij het katholieke schoolbestuur Ons Middelbaar Onderwijs in Noord-Brabant en Carmel in de Achterhoek.'2 69. Maar wat beginnen jonge overtollige leraren met die schuldbekentenis? (KLOKTIJD)7 70. 'We staan geisoleerd, in het onderwijs telt de toekomst niet mee', zegt scheikundeleraar F. Bank (26). (PH)2 71. Hij is twee jaar vast op het Erasmiaans Gymnasium (KLOKTIJD)6 72. en wordt ontslagen 'want ik sta onderaan'. 1 73. Bank had gehoopt3 op een gift van de Rotterdamse gemeenteraad,5 74. die feitelijk verantwoordelijk is. (KLOKTIJD)6 75. Maar wethouder Den Oudendammer (D66) van onderwijs houdt voorlopig 'zijn poot stijf'. (KLOKTIJD)1 76. Zodoende moet4 Bank op zoek naar een nieuwe baan. (KLOKTIJD)6 77. In het onderwijs? 'Het liefst wel', zucht hij.(PH)2 78. 'Lesgeven is fantastisch. Maar een keuze voor het bedrijfsleven is verstandiger. Als jonge leraar kom je er niet tussen, ook al ben je tien keer beter en tien keer zo enthousiast als de ouderen.' 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 41 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht March 27, 2008 donderdag Sociale status leraar onaangetast BYLINE: Gerard Reijn SECTION: BINNENLAND; Blz. 2 LENGTH: 687 woorden DATELINE: Amsterdam SAMENVATTING: Nederlandse onderwijzer staat veel uren voor de klas. Salarissen in Nederlands onderwijs op Europees peil. VOLLEDIGE TEKST: 1. Amsterdam De leraren komen in actie tegen de volgens hen te geringe inspanningen van minister Plasterk (KLOKTIJD)3 2. om hun beroep aantrekkelijker te maken. (KLOKTIJD)6 3. Volgens hen hebben leraren te maken met hoge werkdruk, grote klassen, lage betaling en lage maatschappelijke waardering. (KLOKTIJD)3 4. Hebben ze gelijk? (KLOKTIJD)7 5. 1. Werkdruk. Een fulltime leraar op de middelbare school wordt geacht 1.659 uur te werken. (KLOKTIJD)6 6. Dat is een doorsnee werkjaar voor een doorsnee werknemer. (KLOKTIJD)6 7. Bijzonder is wel (KLOKTIJD)7 8. dat leraren die uren proppen in aanzienlijk 2 minder weken. (KLOKTIJD)6 9. Daardoor hebben ze drukke werkweken, (KLOKTIJD)6 10. maar lange vakanties - en die willen 4 de meeste leraren graag houden. (KLOKTIJD)6 11. De lengte van de vakanties is, internationaal gezien, niets bijzonders. (KLOKTIJD)6 12. In het basisonderwijs zijn ze twee weken korter (12 weken) dan het Europees gemiddelde, in het voortgezet onderwijs precies op het gemiddelde (15 weken), (KLOKTIJD)6 13. zo blijkt uit cijfers van de rijkelandenclub OESO. (KLOKTIJD)5 14. De OESO onderzocht ook 6 15. hoe veel uur de leraren echt1 voor de klas staan. (KLOKTIJD)6 16. Dan springt Nederland er wel uit. (KLOKTIJD)6 17. In het basisonderwijs staat de Nederlandse onderwijzer 930 uur voor de klas. (KLOKTIJD)6 18. Slechts 2 in drie landen maken de onderwijzers meer klasuren: Nieuw Zeeland, Israël en de VS. (KLOKTIJD)6 19. In het voortgezet onderwijs staat de leraar 750 uur voor de klas. (KLOKTIJD)6 20. In slechts 2 acht landen is dat langer. (KLOKTIJD)6 21. Het Europees gemiddelde ligt op 643 uur. (KLOKTIJD)6 22. 2. Klassegrootte. In de OESO-statistieken zijn de Nederlandse gegevens over klassegrootte niet compleet, maar wel de gegevens over het aantal leerlingen per leraar. (KLOKTIJD)6 23. In het basisonderwijs één fulltimer op 15,9 leerlingen, het Europees gemiddelde ligt op 1 op 14,9. (KLOKTIJD)6 158 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

24. In het voortgezet onderwijs is dat een ander verhaal. (KLOKTIJD)6 25. Daar heeft elke leraar gemiddeld 16,2 leerlingen. (KLOKTIJD)6 26. Slechts2 enkele Aziatische en Latijns-Amerikaanse landen hebben nog meer leerlingen per leraar. (KLOKTIJD)6 27. In de Europese Unie staat het gemiddelde op 12,2, dus 25 procent minder dan in Nederland. (KLOKTIJD)6 28. Een gemiddelde leraar in Portugal of Luxemburg heeft 8 à 9 leerlingen. (KLOKTIJD)6 29. 3. Lage betaling. Internationaal springt de Nederlandse leraar er goed 2 uit. Hoe hoger het onderwijs, hoe groter de salarisvoorsprong. (KLOKTIJD)6 30. Met 15 jaar ervaring verdient een fulltimer op de basisschool rond 42 duizend euro, 4duizend meer dan het Europees gemiddelde. (KLOKTIJD)6 31. Maar veel rijke landen betalen beter2: Engeland 43duizend, Duitsland 49 duizend, Luxemburg 67 duizend. Daartegenover Frankrijk en Zweden: 31duizend. (KLOKTIJD)6 32. In de onderbouw van het voortgezet onderwijs verdient de leraar met 15 jaar ervaring volgens de OESO 46 duizend euro. (KLOKTIJD)3 33. In slechts zeven landen wordt meer betaald. (KLOKTIJD)6 34. In de bovenbouw behoren de Nederlanders tot de topverdieners. (KLOKTIJD)6 35. De aanvangssalarissen zijn redelijk, (KLOKTIJD)6 36. maar die zijn in veel2 andere landen nog wel hoger. (KLOKTIJD)6 37. Maar na vijftien dienstjaren verdienen alleen de Zwitserse en Luxemburgse collega's nog meer dan de 61 duizend euro (KLOKTIJD)6 38. die de Nederlandse leraar volgens de berekening van de OESO krijgt. (KLOKTIJD)3 39. Maar het ministerie van Onderwijs wijst erop (PH)5 40. dat nieuwe leraren die schalen niet of nauwelijks nog bereiken. (KLOKTIJD)4 41. De lerarensalarissen kunnen4 ook op een andere manier worden vergeleken. (KLOKTIJD)6 42. Wat verdient een even hoog opgeleide in andere bedrijfstakken? (KLOKTIJD)6 43. Het ministerie van Binnenlandse Zaken becijfert (PH)5 44. dat een academisch gevormde leraar in het bedrijfsleven 35 procent meer zou 4 kunnen verdienen.4 45. 4. Waardering. In 2006 peilden de onderzoekers Groenewegen en Hansen hoe Nederlanders aankeken tegen een lijst van beroepen. 5 46. In 1986 is eenzelfde soort onderzoek gedaan. 6 47. Op de statusladder blijkt de leraar nog steeds een ijzer2sterke positie te hebben. (KLOKTIJD)5 48. De leraar aan het gymnasium is gedaald van de 17de naar de 22ste plaats; 6 49. hij werd ingehaald door ondermeer de architect, de bedrijfseconoom en de apotheker. 6 50. Maar de leraar in het beroepsonderwijs staat stevig 2 op de 34ste plaats en de onderwijzer op de basisschool op de 42ste plaats. (KLOKTIJD)7 51. Dat is een plaats hoger dan de journalist, (KLOKTIJD)6 52. die zes plaatsen duikelde. 6 53. Hoogleraar onderwijssociologie Marc Vermeulen zegt dan ook: 'Er is geen sprake van dat de sociale status van leraren is gedaald. De enigen die dat denken, zijn zijzelf.' (PH)2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 42 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal March 25, 2008 dinsdag Leraren zijn echt beter af SECTION: FORUM; Blz. 9 LENGTH: 1061 woorden SAMENVATTING: Het Lerarenplan van het kabinet leidt in het voortgezet onderwijs tot een salarisstijging van gemiddeld 10 procent. En dat is voor het overgrote deel 'nieuw geld', rekent Ronald Plasterk voor. VOLLEDIGE TEKST: 1. Bij het aantreden van dit kabinet is geconstateerd 5 2. dat de positie van leraren fors2 moet4 worden versterkt.(KLOKTIJD) 4 3. Een beter salaris, meer invloed op school, minder werkdruk.4 4. Dit tegen de achtergrond van een dreigend tekort aan leraren, met verder oplopende werkdruk, meer onbevoegde leraren en lesuitval tot gevolg. 6 5. Daarom is de commissie-Rinnooy Kan ingesteld, 6 6. waarvan de regering de aanbevelingen voor het grootste deel heeft overgenomen in haar actieplan. 6 7. De essentie is (KLOKTIJD)7 8. dat het beroep van leraar aantrekkelijker gemaakt moet4 worden.(KLOKTIJD) 7 9. De leraar moet4 meer zeggenschap krijgen over het eigen werk; (KLOKTIJD)7 10. ook wordt 1,1 miljard per jaar uitgetrokken 6 11. om de salarissen te verhogen (KLOKTIJD)6 12. en de opleiding en loopbaan van de leraar te verbeteren. (KLOKTIJD)6 13. Nu wordt overlegd met bonden en werkgevers om het actieplan in te vullen.6 14. Onderwijl is er ook kritiek. (KLOKTIJD)6 15. Dat kan 4. (KLOKTIJD)7 16. Maar af en toe ontstaan er misverstanden. (KLOKTIJD)6 17. Zo riep een leraar van het Haagse Aloysiuscollege op tot een wilde staking 5 18. omdat het kabinet niet één miljard per jaar extra aan de leraren wil4 geven, maar slecht één miljard in de periode tot 2020 (Forum, 20 maart). (KLOKTIJD)6 19. Als dat zo zou4 zijn, 7 20. Zou4 ik 6 ook gaan staken. 7 21. Ook proberen de SP en D66 de indruk te wekken (KLOKTIJD)5 22. dat oudere leraren (en/of de studenten) opdraaien voor salarisverbetering van de jonge docenten. (KLOKTIJD)4 23. Ook dat klopt niet. (KLOKTIJD)7 24. Het Lerarenplan heeft een omvang van 1,1 miljard euro. (KLOKTIJD)6 25. Per jaar. Al in 2011, dus binnen deze kabinetsperiode, is het voor tweederde gerealiseerd (0,7 miljard per jaar). 6 26. Dat geld wordt voor een belangrijk2 deel gestoken in het verbeteren van carrièremogelijkheden van leraren,(KLOKTIJD) 6 160 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38.

39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64.

zodat het uitmaakt (KLOKTIJD)6 als je een goede leraar bent, (KLOKTIJD)6 en je carrière kunt4 maken zonder manager te hoeven worden. (KLOKTIJD)6 De maatregelen zullen 4 resulteren in een gemiddelde salarisstijging van zo'n 10 procent ittn het voortgezet onderwijs. 6 Dat is exclusief stijgingen (KLOKTIJD)6 die in cao's worden afgesproken. (KLOKTIJD)6 Ook wordt geïnvesteerd in scholing (KLOKTIJD)6 en gaat het gesprek over maatregelen(KLOKTIJD)6 die de werkdruk van leraren beperken. (KLOKTIJD)6 Waar betalen we dat van? (KLOKTIJD)7 Volgens SP'er Jasper van Dijk betalen 'leraren en studenten hun eigen salarisverhoging. Het miljard is grotendeels een sigaar uit eigen doos'. (KLOKTIJD)1 Alexander Pechtold zegt in het Vakblad voor het Voortgezet Onderwijs: 'Plasterk haalt een groot deel van de bekostiging van de lerarensalarissen uit de onderwijsbegroting. Daarmee betaalt onderwijs voor onderwijs en dat vind ik een perverse gedachtegang.'(KLOKTIJD)2 Het is gelukkig niet waar. (KLOKTIJD)7 Ik 6 heb het in de Tweede Kamer voorgerekend, SP en D66 weten het inmiddels best2. 7 De opbouw is als volgt: (KLOKTIJD)6 400 miljoen is bij de aanvang van het kabinet als nieuw geld gereserveerd voor het lerarenbeleid. 6 400 miljoen komt uit de pot Incidentele Loon Ontwikkeling. (KLOKTIJD)6 In de periode 2003 tot 2007 (in de tijd dat D66 in de regering zat) is die pot nooit bij Onderwijs terechtgekomen. 6 Nu dus wel. De derde en laatste post waaruit het lerarenplan wordt betaald, (KLOKTIJD)6 is 300 miljoen die wel van de OCW-begroting komt. (KLOKTIJD)6 100 miljoen daarvan bestaat uit bezuinigingen elders in de OCW-begroting (niet zijnde salarissen van leraren), (KLOKTIJD)6 100 miljoen is een gedeeltelijke korting op de Bapo (Bevordering ArbeidsParticipatie Ouderen) (KLOKTIJD)6 en 100 miljoen is een beperkte verhoging van de collegegelden: 22 euro per jaar. (KLOKTIJD)6 Over tien jaar zal 4 door deze maatregel het collegegeld 220 euro hoger zijn, 6 het is nu 1530 euro (hier staat een uitbreiding van de leenmogelijkheden tegenover). 6 Geen draconische maatregel. (KLOKTIJD)7 Dus het geld voor het Lerarenplan is voor het overgrote deel nieuw geld, (KLOKTIJD)6 dat voor meer dan 80 procent tot op heden niet aan onderwijs werd besteed.6 Volgens de SP heeft de regering 'het advies van Rinnooy Kan niet overgenomen'. 1 Inderdaad is er één nuanceverschil. (KLOKTIJD)7 Het voorstel van de commissie-Rinnooy Kan was 5 dat een leraar die een extra diploma haalt (KLOKTIJD)4 automatisch promotie maakt. (KLOKTIJD)4 Ik 6 vind 5 dat leraren profijt moeten kunnen4 hebben van extra opleiding, (KLOKTIJD)7 maar in mijn plan staat inderdaad geen absolute koppeling tussen diploma en salaris. (KLOKTIJD)7 Veel leraren (zoals sommige praktijkdocenten in het vmbo) zullen 4 immers niet snel een eerstegraads bevoegdheid halen, 6 maar moeten 4 wel in aanmerking kunnen komen voor een hogere rang. (KLOKTIJD)7 Omgekeerd vind 5 ik 6 het niet gek (KLOKTIJD)7 161 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

65. 66. 67. 68.

dat wordt beoordeeld (KLOKTIJD)4 of een extra diploma ook van belang is voor het onderwijs op school. (KLOKTIJD)4 De bonden vinden5 (KLOKTIJD)5 dat er wel een duidelijke koppeling moet4 zijn tussen een nieuw behaald diploma en de inschaling. (KLOKTIJD)4 69. Ik 6 heb hun gezegd 5 70. dat daarover zeker1 te praten is. (KLOKTIJD)4 71. Er zijn ook andere gespreksonderwerpen in het nu lopende overleg. (KLOKTIJD)6 72. Ik 6 noemde de Bapo. 5 73. Dat is een regeling (KLOKTIJD)6 74. die leraren van 52 jaar en ouder de mogelijkheid geeft een aantal uren per week minder te werken. (KLOKTIJD)6 75. In tijden van een lerarentekort lijkt 5 het mij niet onredelijk te kijken (KLOKTIJD)7 76. of dat geld niet anders kan 4 worden ingezet ten behoeve van dezelfde leeftijdgroep. (KLOKTIJD)6 77. Bijvoorbeeld door die leraren minder les te laten geven, (KLOKTIJD)7 78. maar ze de vrijvallende uren binnen de school actief te laten zijn als mentor van jonge leraren. (KLOKTIJD)7 79. Veel jonge leraren vinden 5 een volle baan voor een startende leraar immers erg zwaar. (KLOKTIJD)5 80. De groep leraren die 20 jaar geleden in lagere salarissen zijn gezet (de 'nahossers'), 6 81. Vrezen 5 nu door zo'n maatregel opnieuw de klos te zijn. (KLOKTIJD)5 82. Dat snap 5 ik 6. (KLOKTIJD)7 83. Ik 6 ben bereid met de vakbonden te bespreken (KLOKTIJD)7 84. of het pakket zodanig in maatvoering en fasering kan 4 worden ingevuld (KLOKTIJD)6 85. dat hier wat aan gedaan kan 4 worden. (KLOKTIJD)6 86. Een ander belangrijk onderwerp is de positie van de leraren. (KLOKTIJD)7 87. Leraren willen4 - terecht – de baas zijn over de lessen (KLOKTIJD)6 88. die ze geven. (KLOKTIJD)6 89. De regering wil 4 hun zeggenschap versterken, (KLOKTIJD)6 90. zodat ze niet het gevoel hoeven hebben (KLOKTIJD)6 91. dat de managers de onderwijsinhoudelijke beslissingen voor ze nemen. (KLOKTIJD)6 92. Het primaat van het onderwijs hoort bij de docenten te liggen. (KLOKTIJD)7 93. Over de precieze vormgeving zijn we in gesprek; (KLOKTIJD)6 94. zonodig moet4 er wetgeving komen. (KLOKTIJD)7 95. Een ingrijpend plan als dit vraagt van iedereen veel inzet, (KLOKTIJD)6 96. vraagt om over de eigen schaduw heen te springen. (KLOKTIJD)6 97. Tot dusver is die bereidheid er, bij alle partners. (KLOKTIJD)6 98. Ik6 wil 4 daar zelf ook mijn uiterste best voor doen. (KLOKTIJD)7 99. Het doel waar we samen voor staan is duidelijk: (KLOKTIJD)6 100. het beroep van leraar versterken, (KLOKTIJD)6 101. zodat we het onderwijs zo goed mogelijk kunnen4 maken. (KLOKTIJD)6 102. Dat is belangrijk voor onze kinderen, en daarmee voor de toekomst van ons land. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 43 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht

July 25, 1998 Docenten zijn steeds lastiger te vervangen SECTION: SPORT KATERN; Pg. 27 LENGTH: 502 words De onderwijswereld vindt het steeds zorgelijker worden om geschikte vervangers te vinden. Dat blijkt uit een rapport van het Tilburgse onderzoeksinstituut IVA. Uit het rapport komt verder naar voren dat de kosten van vervanging van zieke of zwangere docenten in het basisonderwijs jaarlijks toenemen, terwijl die kosten in het voortgezet onderwijs juist dalen. Van onze verslaggeefster AMSTERDAM 1. De belangrijkste2 oorzaak van de gestegen vervangingsbehoefte is het toegenomen2 aantal leerlingen. (KLOKTIJD)6 2. Dat maakt dat steeds4 meer mensen voor de klas komen te staan. (KLOKTIJD)6 3. In het basisonderwijs kwamen er de afgelopen zeven jaar ruim honderdduizend leerlingen bij. 6 4. Daardoor nam het aantal banen met 16 procent toe.6 5. In het basisonderwijs is 65 procent van de docenten vrouw. (KLOKTIJD)6 6. Naar verwachting wordt dat binnen afzienbare tijd 70 procent. (KLOKTIJD)6 7. In het voortgezet onderwijs steeg het percentage vrouwen van 36 naar 39 procent. 6 8. Daardoor neemt ook het aantal zwangerschapsverloven toe. (KLOKTIJD)6 9. Een andere oorzaak van de uitvaltoename is de vergrijzing van het docentenbestand. (KLOKTIJD)6 10. e vervangingskosten in het basisonderwijs bedroegen in het schooljaar 1993-94 bijna2 412 miljoen gulden. 6 11. Twee jaar later, in het schooljaar 1995-96, was dat toegenomen tot 466 miljoen.6 12. In dezelfde periode daalden in het voortgezet onderwijs de kosten van 206 miljoen gulden naar 148 miljoen. 6 13. Dit komt volgens IVA-onderzoeker M. Vermeulen (KLOKTIJD)3 14. doordat er in het personeelsbestand van een middelbare school meer rek zit dan in het bestand van een basisschool. (KLOKTIJD)3 15. Vermeulen: 'Vaak hebben docenten in het voortgezet onderwijs taakuren en kunnen ze een les inspringen bij een plotseling ziektegeval. Dat is bij een basisschool niet het geval.'2 16. Volgens de IVA-onderzoekers is het ook mogelijk (KLOKTIJD)3 17. dat middelbare scholen minder kosten declareren, (KLOKTIJD)4 18. omdat zij niet altijd vervangers kunnen vinden. (KLOKTIJD)4 19. Sinds het ministerie van Onderwijs begin jaren negentig het onderwijs decentraliseerde,6 20. Moeten 4 scholen van hun eigen budget rondkomen en(KLOKTIJD)6 163 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. Kunnen 4 zij niet langer hun vervangingskosten declareren. (KLOKTIJD)6 22. Veel scholen zijn daarom gaan samenwerken om de risico's te spreiden. (KLOKTIJD)6 23. De stichting Voortgezet Onderwijs Limburg (VOL) is een van de grotere organisaties van schoolbesturen (KLOKTIJD)6 24. die als werkgever van docenten optreedt. (KLOKTIJD)6 25. Bij de stichting VOL zijn achttien scholen voor voortgezet onderwijs aangesloten.6 26. Om vervangingen te financieren (KLOKTIJD)6 27. is er door de overheid een vervangingsfonds opgericht, 6 28. waaraan scholen verplicht deelnemen (KLOKTIJD)6 29. en premie voor moeten 4 afdragen. (KLOKTIJD)6 30. L. Panders, hoofd beleidsontwikkeling bij VOL, is over dat systeem niet erg enthousiast. (KLOKTIJD) 6 31. Panders: 'Het grootste probleem is dat door het overheidsbeleid de belangstelling voor het lerarenvak is afgenomen. Daarnaast kunnen we ons niet profileren als goede werkgever, omdat we weinig zekerheid kunnen bieden. De kans op een vaste werkplek is voor een vervanger klein. Maar wij mogen invallers nu eenmaal geen betere arbeidsvoorwaarden aanbieden, omdat we vastzitten aan de richtlijnen van het fonds.'2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 44 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal January 21, 1998 Buitenschoolse activiteiten BYLINE: JELLE BRANDSMA SECTION: Sport; Pg. 15 LENGTH: 1562 words 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32.

Op de Rotterdamse basisschool Combinatie 70 geeft een moeder naailes; (PH)6 er worden thema-ochtenden georganiseerd. (KLOKTIJD)6 En na schooltijd kan2 er bijvoorbeeld gemusiceerd worden. (KLOKTIJD)6 Elders in Rijnmond heeft een politiebureau inkwartiering gevonden in een school. 6 De brede basisschool, als een hybride tussen onderwijscentrum en buurthuis, slaat aan.(KLOKTIJD)6 Maar niet iedereen is tevreden. (KLOKTIJD)6 Schoenmaker houd je bij je leest, (KLOKTIJD)4 bepleit de directeur van de voormalige schoolbegeleidingsdienst. (PH)5 EEN TURKSE moeder zit achter de naaimachine in een lokaal van de openbare basisschool Combinatie 70. (PH)6 Zij geeft andere moeders 'een beetje aanwijzingen'. (PH)6 De geimproviseerde les is een van de activiteiten in de ouderkamer van de school. (KLOKTIJD)6 In een hoek ligt speelgoed voor peuters (KLOKTIJD)6 en op een rek staan folders van maatschappelijke instellingen. (KLOKTIJD)6 Op een tafel liggen oude schoenen en kleren. (KLOKTIJD)6 'Dat is onze rommelmarkt', zegt Monique van Duuren, moeder van twee kinderen en drijvende kracht achter de ruimte voor de ouders. (PH)2 Als 's ochtends de schoolbel voor de tweede keer heeft geklonken, 6 halen moeders en een enkele vader koffie in de ouderkamer. (KLOKTIJD)6 De ruimte stond leeg. 6 De directie van de school zag 4 dat in Engeland bijna2 iedere school een ouderruimte heeft, (KLOKTIJD)4 vertelt adjunct-directeur Eveline Mink. (PH)5 Meestal is het niet veel meer2 dan een koffiekamer. (KLOKTIJD)6 Op Combinatie 70 moet4 er meer gebeuren. (KLOKTIJD)6 De extra activiteiten 'betrekken de ouders bij het onderwijs', vindt5 zij. (KLOKTIJD)1 In de ouderkamer vertelt een 'buurtmoeder' over de les (PH)5 die de kinderen krijgen (KLOKTIJD)4 zodat zij daar thuis gemakkelijker over kunnen 4 praten. (KLOKTIJD)4 Er zijn themaochtenden, onder meer over ongelukjes in huis, de schoolarts en de sociale dienst. (KLOKTIJD)6 En de gemeentelijke gezondheidsdienst geeft een cursus over opvoeden. (KLOKTIJD)6 De school begint steeds meer op een buurthuis te lijken. (KLOKTIJD)6 Combinatie 70 is een zogenoemde brede school: (KLOKTIJD)6 het gebouw en de onderwijzers zijn er niet alleen voor de lessen aan leerlingen, maar ook voor de ouders, de vrije tijd van de kinderen en voor het leefklimaat in de buurt. (KLOKTIJD)6 165 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

33. 34. 35. 36.

37. 38. 39. 40. 41.

42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66.

Bij Combinatie 70 komt dat tot uiting in de ouderkamer. (KLOKTIJD)6 Op andere scholen speelt het schoolmaatschappelijk werk een belangrijke rol (KLOKTIJD)6 of komt er een politiebureau in een leeg lokaal.(KLOKTIJD)6 Van Duuren: 'Wij willen geen kloof tussen school en thuis. Uitwisseling van ervaringen tussen ouders en weten wat er op school gebeurt, is nuttig voor de ontwikkeling van de kinderen. Het haalt ook moeders uit hun isolement.'2 Combinatie 70 is een school met 250 leerlingen in de volksbuurt Het Oude Noorden. (KLOKTIJD)6 Werkloosheid, slechte huisvesting, grote gezinnen van Marokkaanse en Turkse origine en relatieconflicten komen in de wijk veel voor. (KLOKTIJD)6 Kinderen uit gezinnen met dergelijke problemen nemen hun zorgen mee naar school. (KLOKTIJD)6 De dienst Stedelijk Onderwijs van de gemeente Rotterdam propageert het idee achter de brede school.(KLOKTIJD) 5 Medewerker Paul Hoop: 'De school is geen geisoleerde leerfabriek. Leerlingen moeten naast taal en rekenen sociale vaardigheden ontwikkelen en weerbaar worden. Zo krijgen zij een adequate voorbereiding op een goede plek in de samenleving.'2 Vierenzestig scholen mogen4 zich brede school noemen. (KLOKTIJD)6 Zij krijgen extra geld (KLOKTIJD)6 om aandacht te besteden aan bijvoorbeeld de vrije tijd van de leerlingen, de ouders en de wijk. (KLOKTIJD)6 Rotterdam wil 4 deze opzet uitbreiden naar alle driehonderd scholen in de stad. (KLOKTIJD)6 In het onderwijsplan moeten 4 zij melden (KLOKTIJD)5 hoe zij rekening houden met het leven van de leerlingen buiten schooltijd. (KLOKTIJD)4 Het budget gaat omhoog van ruim 21 miljoen naar 29 miljoen gulden. (KLOKTIJD)6 Hoop: 'De beperking van achterstand wordt de kern van het onderwijsbeleid'. 2 Driekwart van de ouders van de kinderen op Rotterdamse scholen heeft niet meer dan twee jaar middelbare school. (KLOKTIJD)6 Meer dan de helft van de leerlingen heeft ouders die niet in Nederland zijn geboren. (KLOKTIJD) 6 Hoop: 'Dat zijn enorme risico's en kansen op achterstand.'2 'ER ZIJN kinderen die al op hun tiende op straat rondhangen. Die hebben eenzijdige ervarigen en bouwen geen cultureel kapitaal op', meent Hoop. (KLOKTIJD)2 Een van de manieren om dat te veranderen is de verlengde schooldag. (KLOKTIJD)7 Na drie uur blijven de leerlingen op school om te schilderen, (KLOKTIJD)6 te leren fotograferen (KLOKTIJD)6 of om muziek te maken. (KLOKTIJD)6 Dat kan 4 ook in een buurthuis, (KLOKTIJD)4 erkent Hoop, (KLOKTIJD)5 maar volgens hem is 'binnen de school meer ruimte om af te stemmen op de inhoud van de lessen.'(KLOKTIJD)1 Als het fout gaat met een leerling (KLOKTIJD)6 of als het fout dreigt te gaan, (KLOKTIJD)6 moet4 de school het maatschappelijk werk inschakelen. (KLOKTIJD)6 Een welzijnswerker kan 4 met de moeder bekijken (KLOKTIJD)6 of een kind meer rust nodig heeft of de ouders een cursus opvoeden aanbieden. (KLOKTIJD)6 Hoop: 'Met een paar tips bereik je al heel veel'. 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

67. Rotterdam is een multiculturele stad, een smeltkroes. 'Die culturen gaan mixen. We moeten proberen uit iedere cultuur de sterke elementen te halen.' (KLOKTIJD)1 68. Ook Mink van Combinatie 70 vindt5 (KLOKTIJD)5 69. dat 'allerlei nationaliteiten tot ontplooiing moeten kunnen komen'.1 70. Intercultureel onderwijs, respect voor elkaar, is een van de belangrijkste pijlers van de school volgens haar. (KLOKTIJD)3 71. De brede school is niet nieuw. (KLOKTIJD)6 72. Er zijn altijd al projecten geweest om de achterstand van een deel van de leerlingen in te lopen. 6 73. De bibliobus die met boeken de school bezoekt, 6 74. is stokoud. 6 75. En huisvisite van de onderwijzer is vaak eveneens traditie. (KLOKTIJD)6 76. Hoop: 'Er komt nu samenhang tussen de losse onderdelen.' Het past in de extra aandacht die de jeugd in Rotterdam krijgt. 2 77. De ontwikkeling van alle kinderen in de stad wordt geregistreerd met de bedoeling in te grijpen (KLOKTIJD)6 78. als het mis dreigt te lopen. (KLOKTIJD)6 79. Het onderwijs let op het leven van de leerlingen buiten de muren van de school. (KLOKTIJD)6 80. De politie en de gezondheidsdienst van de gemeente waken over de veiligheid en de conditie van kinderen. (KLOKTIJD)6 81. Maar niet iedereen juicht. (KLOKTIJD)5 82. Jan Slavenburg, directeur van het Rotterdamse Centrum voor Educatieve Dienstverlening (CED), de voormalige schoolbegeleidingsdienst, heeft kritiek op de gedachte. (KLOKTIJD)5 83. 'De hechte relatie tussen school en samenleving is een tijdje uit geweest. Nu haalt men het weer uit de kast, want men weet niks anders.'2 84. Slavenburg is parttime hoogleraar onderwijskunde in Groningen. (KLOKTIJD)6 85. Volgens hem is het positieve effect van een brede bestrijding van de achterstand van sommige kinderen nimmer aangetoond. 3 86. Al in de jaren zeventig werd ermee geexperimenteerd. 6 87. Slavenburg onderzocht een van die projecten.6 88. Zijn conclusie: 'Het effect is nul.'1 89. 'Je kunt het wel doen, maar dan moet je het veel intensiever aanpakken dan nu gebeurt. Dan moet je regelmatig op huisbezoek gaan. Niet een keer per maand, maar wekelijks. Dan moet je kinderen al begeleiden voordat ze naar de basisschool gaan en moet je ouders aan werk helpen', zegt Slavenburg. (PH)2 90. 'Dat is te arbeidsintensief en dus te duur.'2 91. 'Laat de school toch doen waar de school voor is. Dat is het onderwijs', roept Slavenburg. (PH)2 92. Regelmatig vergadert hij met onderwijskundigen in Rotterdam: (KLOKTIJD)6 93. 'Dan zeg ik wat ik ervan vind, maar allerlei beleidsmedewerkers denken er anders over. Men heeft eigen ideeen en de scholen gaan daarin mee, want als je aan een beleid geld hangt komt de belangstelling vanzelf.'2 94. VOLGENS Mink van de basisschool Combinatie 70 zijn extra activiteiten voor de ouders en de buurt niet gekomen 3 95. nadat Rotterdam met geld over de brug kwam.6 96. 'Wij zijn een buurtschool en hadden al veel contacten in de wijk voordat het begrip brede school werd uitgevonden. Ik geloof ook dat je het alleen kunt doen als je er echt voor kiest.'2 97. Maar als er geen geld meer is voor maatschappelijk werk of activiteiten voor de buurt (KLOKTIJD)4 167 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

98. moeten de klassen maar wat groter, meent 5 zij. (KLOKTIJD)5 99. Er zitten ongeveer 20 leerlingen in een klas (KLOKTIJD)6 100. en dat kunnen 4 er meer worden. (KLOKTIJD)6 101. Zware problemen van ouders zoals geldtekort of werkloosheid, kan 4 de school niet oplossen. (KLOKTIJD)6 102. Daarvoor moet4 de school hulp vragen aan instellingen (KLOKTIJD)6 103. die daarvoor kennis in huis hebben. (KLOKTIJD)6 104. Maar Mink waarschuwt: 'Neem niet te veel hooi op de vork.' (PH)2 105. Het alternatief van Slavenburg voor het achterstandsbeleid is verbetering van de inhoud van de lessen en de methode van de onderwijzers. (KLOKTIJD)3 106. 'Je kunt leerlingen goed volgen, testen en achterblijvers nieuwe activiteiten aanbieden. Je kunt leerkrachten helpen bij de voorbereiding van lessen. Ze moeten soms leren een positief beeld van leerlingen te hebben. De meeste kinderen kunnen het onderwijs aan.'2 107. De remedie volgens Slavenburg: 'Keihard werken aan verbetering van de onderwijsprogramma's en aan een effectieve school. De sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen verbetert als de prestaties goed zijn.' Dat geldt volgens hem voor rekenen en taal, maar ook voor het leren van sociale vaardigheden. 'Het zijn de afvallers die afglijden.'2 108. Hoop erkent (KLOKTIJD) 5 109. dat het positief effect van de brede school niet aan te tonen is. (KLOKTIJD)4 110. Hij verwacht5 (KLOKTIJD)5 111. dat de registratie van de ontwikkeling van Rotterdamse kinderen duidelijk maakt (KLOKTIJD)4 112. of het helpt. 'Wij werken heel2 hard aan toetsing en monitoring.'(KLOKTIJD)2 113. 'Onderwijzers hoeven geen welzijnswerkers te worden, maar zij moeten wel openstaan voor ontwikkelingen buiten de muren van de school', betoogt Hoop.(PH) 2 114. 'Je moet samen met instellingen buiten de school naar oplossingen voor problemen zoeken. Je kunt niet meer alleen zeggen 'Ga jij maar in de hoek staan' als een kind vervelend is. Een onderwijzer moet zich ook afvragen: hoe komt dat? Krijgt die jongen thuis wel een boterham?' 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 45 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 21 november 2008 vrijdag Eerder ingrijpen op zwakke school; 'Al bij opstart kijken naar kwaliteit' SECTION: BINNENLAND; Blz. 3 LENGTH: 461 woorden SAMENVATTING Van onze parlementaire redactie DEN HAAG, vrijdag CDA en PvdA willen direct na de stichting van een school kunnen ingrijpen als alles erop wijst dat het een zeer zwakke instelling gaat worden. Dat hebben deze coalitiepartijen gisteren duidelijk gemaakt in een debat over de volgens de inspectie erbarmelijke kwaliteit van het islamitisch onderwijs in ons land. VOLLEDIGE TEKST: 1. Volgens CDA en PvdA hoeft vroegtijdig ingrijpen niet in strijd te zijn met het beroemde artikel 23 van de grondwet, (KLOKTIJD)3 2. dat de vrijheid van onderwijs regelt. (KLOKTIJD)6 3. Op grond van dit artikel, waar CDA en PvdA niet aan willen 4 tornen, (KLOKTIJD)6 4. kan 4 iedereen een school stichten. (KLOKTIJD)6 5. CDA-Kamerlid Jan-Jacob van Dijk wil 4 uitzoeken (KLOKTIJD)5 6. of een net gestichte school al bij de aanvraag van bekostiging bij de overheid doorgelicht kan 4 worden op bijvoorbeeld kwaliteit van het bestuur. (KLOKTIJD)6 7. Zijn PvdA-collega Kraneveldt wil 4 ook direct kijken of nieuwe scholen 'goed opstarten'. "Als scholen geen kwaliteit leveren, moeten ze worden aangepakt. Daar stopt onderwijsvrijheid", aldus Kraneveldt. (KLOKTIJD)2 8. Ze wil 4 wettelijke mogelijkheden (KLOKTIJD)6 9. om al in een vroegtijdig stadium op de rem te trappen, (KLOKTIJD)6 10. zodat niet langer hele slechte scholen ontstaan, zoals veel Islamitische. (KLOKTIJD)6 11. Staatssecretaris Dijksma (Onderwijs) gaat dat bekijken. (KLOKTIJD)6 12. Haar collega Van Bijsterveldt (ook Onderwijs) maakte gisteren bekend 5 13. dat de islamitische middelbare school IBN Ghaldoun in Rotterdam voorlopig een kwart wordt gekort op het budget van de overheid. 4 14. De school is volgens de inspectie zeer 2 zwak (KLOKTIJD)3 15. en heeft bovendien overheidsgeld besteed aan zaken 3 16. waar het niet voor bedoeld was.3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 46 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 2 november 2009 maandag VERJUFFING onderwijs slecht voor jongens SECTION: VROUW; Blz. 7 LENGTH: 971 woorden Van onze redactie VROUW AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.

21.

Het aantal mannelijke docenten neemt in rap tempo af. (KLOKTIJD)6 Nog geen vijfde van alle nieuwe pabostudenten is van het mannelijke geslacht. (KLOKTIJD)6 Daarvan haakt ook nog eens een gedeelte vroegtijdig af. (KLOKTIJD)6 Bovendien gaan er nu veel mannelijke leraren, de oude garde, met pensioen. Gevolg: scholen vrijwel2 geheel bestaande uit een vrouwelijk lerarenkorps. (KLOKTIJD)6 Staatssecretaris Van Bijsterveldt zegt het belangrijk te vinden mannen voor de klas te hebben, (PH)3 maar geeft aan (PH) 5 dat de scholen daar zelf zorg voor dienen te dragen. (KLOKTIJD)4 Het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO) luidt de noodklok (PH)5 en roept op tot actie.(PH)5 De verjuffing van het onderwijs is een feit. (KLOKTIJD)6 Kijk maar eens op een willekeurige basisschool. (KLOKTIJD)6 Je moet4 de mannelijk leerkracht met een loep zoeken. (KLOKTIJD)7 Dolblij waren wij 6 onlangs met de nieuwe leerkracht op school: een man. 3 Eindelijk. Na jaren juffen en gesprekken over onze 'drukke jongen' eindelijk eens iemand, zo hopen5 we, (KLOKTIJD)3 die niet zo schrikt van concentratieproblemen. (KLOKTIJD)3 Niet zo onder de indruk is van de onrust in zijn jonge jongensbenen. (KLOKTIJD)3 Iemand die gewoon eens een balletje meetrapt (KLOKTIJD)3 en zijn stem verheft als het nodig is. (KLOKTIJD)3 Woordvoerder Presley Bergen van de stichting Beter Onderwijs Nederland, zelf hbo-docent en vader van twee zonen, geeft de schuld aan het 'nieuwe leren': (KLOKTIJD)5 "In de lerarenopleiding wordt de nadruk gelegd op zelfontplooiing. Het is een knip en plakcultuur, waarin werkstukken en praatgroepen belangrijk zijn dan de inhoud. Reflecteren op jezelf is het hoofdvak. Meisjes zijn daar nu eenmaal beter in dan jongens. Die vinden het prima om in groepjes te praten, projecten te doen. Jongens willen afgerekend worden op de inhoud. Reken- en taalles worden niet meer voldoende gegeven. Daar moet meer tijd voor komen, in plaats van het geleuter over je eigen leerproces. Zoals de zaken er nu voor staan heeft het geen zin om campagne te voeren om meer jongens naar de pabo te krijgen, daarvoor moet je de opleiding eerst aantrekkelijk voor ze maken." 2 "Het ergste is nog dat de meisjes die van die opleiding komen ook op dezelfde manier gaan lesgeven, waardoor jongens het slecht doen op school. Uit onderzoek bleek dat de verschillen 170 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

tegen het einde van de basisschool nog niet zo zichtbaar zijn, al kunnen de fundamenten daar wel gelegd worden, maar dat jongens moeite hebben zich staande te houden op de middelbare school. Je hebt vwo-klassen waar geen jongen meer te vinden is."2 Er is hoop. (KLOKTIJD)7 Zo richtten drie pabostudenten onlangs een jongensvereniging op: Meester. 6 Want de pabo is geen vrouwenopleiding (KLOKTIJD)4 vinden5 zij. (KLOKTIJD)5 Op Paboweb vertelt één van de initiatiefnemers, Freek Siero, (PH)5 dat de organisatie op termijn hoopt3 (KLOKTIJD)5 dat de pabo beter aan kan 4 sluiten bij de interesses van mannen. (KLOKTIJD)4 "Vrouwen zijn vaak meer gericht op de zorg voor leerlingen. Dat hoort er natuurlijk bij. Maar de pabo is geen opleiding tot pedagoog, maar tot leraar. Wij zijn meer geïnteresseerd hoe je een goede, leuke les geeft." 2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 47 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht April 30, 1999 MIDDELBARE SCHOOL KRIJGT PER LEERLING fl100 VOOR COMPUTER LENGTH: 222 words DATELINE: HAAG

1. Basisscholen ontvangen volgend jaar fl60 per leerling voor de inzet van computers. (KLOKTIJD)6 2. Scholen voor voortgezet onderwijs kunnen 4 rekenen op fl100 per leerling. (KLOKTIJD)6 3. Pas in 2002 krijgen ook de basisscholen dit bedrag, evenals het middelbaar beroepsonderwijs. (KLOKTIJD)6 4. De ministerraad stemde gisteren in met het computerplan van minister Hermans (Onderwijs), genaamd Onderwijs on line. 5 5. Hierin heeft hij zijn voorstel uitgewerkt voor een grotere zelfstandigheid voor scholen, 6 6. die in de toekomst zelf mogen4 beslissen hoe ze hun computerbudget inzetten. (KLOKTIJD)6 7. Al het onderwijspersoneel moet4 leren met computers om te gaan. (KLOKTIJD)6 8. Zelfstandigheid is goed, (KLOKTIJD)4 9. maar dit zijn zeer lage bedragen, (KLOKTIJD)4 10. vindt5 R. van der Horst, directeur van de Vereniging voor Voortgezet Onderwijs (VVO). (KLOKTIJD)5 11. Ook keurt de VVO het gelijktrekken af van basis- en voortgezet onderwijs vanaf 2002: (KLOKTIJD)5 12. Het voortgezet onderwijs staat het studiehuis te wachten, (KLOKTIJD)6 13. waarin de computer een hoofdrol speelt. (KLOKTIJD)6 14. Een leerling van 4 havo krijgt dan evenveel als een basisscholier. (KLOKTIJD)4 15. Niet dat de basisschool genoeg krijgt voor computeronderwijs, (KLOKTIJD)4 16. berekent bestuurder J. Duijnhouwer van de Onderwijsbonden CNV: (PH)5 17. Een doorsnee-basisschool krijgt zo'n fl20.000. (KLOKTIJD)6 18. Dat is misschien net2 genoeg voor een netwerkbeheerder. (KLOKTIJD)6 19. Maar de computers moeten 4 worden afgeschreven (KLOKTIJD)6 20. en de leraren moeten 4 ook nog worden bijgeschoold. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 48 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal May 1, 1999 MINISTER HERMANS PAREERT KRITIEK OP COMPUTERPLAN ONDERWIJS; JE DOET HET OOK NOOIT GOED LENGTH: 1061 words DATELINE: DEN HAAG MINISTER HERMANS PAREERT KRITIEK OP COMPUTERPLAN ONDERWIJSJe doet het ook nooit goed!Leerlingen weten heus wel hoe die dingen werken. PIETER KLEIN BEERNINK. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

'De zwijgende minister' wordt Loek Hermans wel genoemd. 1 De jonge minister van Onderwijs mag4 dan in stilte werken, (KLOKTIJD)6 hij zit niet stil. (KLOKTIJD)6 Dat bleek gisteren nog bij de presentatie van het rapport 'Onderwijs on line', een computer richtlijn voor scholen. 6 Zelf blijkt Hermans geen computerfanaat. (KLOKTIJD)6 Hij noemt computers 'mode'. (PH)5 Een trend, een mode, hoe het ook zij, het onderwijs smeekt om computers. (KLOKTIJD)7 Er zijn vooruitstrevende plannen gemaakt: per tien leerlingen een computer 6 en een software-aanbod dat de docent weliswaar nooit zou 4 vervangen, 6 maar dat zijn taak verlichten zou 4, met stijgend resultaat. 6 'ICT' (informatie- en communicatietechnologie) werd een term 6 die vol ontzag door docenten werd uitgesproken. 7 Eindelijk hulp bij hun zware taak, eindelijk serieus genomen.7 Veel rumoer. Veel optimisme. Maar de werkelijkheid blijkt anders. (KLOKTIJD)6 Nu het eindelijk tot actie komt, (KLOKTIJD)6 zijn de plannen zwaar2 verschraald.7 Met kritiek heeft Hermans echter geen moeite. (KLOKTIJD)3 Hij timmert zijn praatje af, (PH)5 licht toe, behoedzaam, (PH)5 en geeft maar weinig2 eigen visie prijs. (PH)5 Hij zit in het pak (KLOKTIJD)7 en houdt dat aan, zowel letterlijk als figuurlijk. (KLOKTIJD)7 Want de fotograaf krijgt geen kans hem zonder jasje te 'schieten': (PH)6 Hermans vreest3 (KLOKTIJD)5 dat zijn embonpoint de aandacht van zijn woorden afleidt (KLOKTIJD)4 en hij is (KLOKTIJD)7 en hij blijft (KLOKTIJD)7 een minister die beleid verkoopt: (KLOKTIJD)7 ict-beleid dat er ook al kaal bij staat. (KLOKTIJD)7 Voor zover het 'on line-rapport' over het tijdsbestek spreekt waarin scholen de ict-operatie van start kunnen laten gaan, (KLOKTIJD)5 blijkt het een kwestie van lange adem. (KLOKTIJD)6 Het kan 4 niet sneller, (KLOKTIJD)4 verdedigt Hermans zich. (PH)5 Het is als bij een trend, bij de mode. (KLOKTIJD)3 173 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79.

Je bent te vroeg (KLOKTIJD)3 of je bent te laat. (KLOKTIJD)3 Je doet het dus nooit goed. (KLOKTIJD)3 Ben je te vroeg, (KLOKTIJD)3 dan valt het zaad op de rotsen. (KLOKTIJD)3 Ben je te laat, (KLOKTIJD)3 dan vinden5 ze je traag. (KLOKTIJD)3 Aanvankelijk was het onderwijs een computer op tien leerlingen beloofd. 6 Scholen vreesden3 al 5 dat deze verhouding opgerekt zou 4 worden in het computerplan 4 dat eind vorig jaar klaar zou 4 zijn.6 Pas twee maanden later werd naar buiten gebracht 5 dat scholen zelf mogen4 beslissen (KLOKTIJD)4 hoe ze hun computergeld besteden, zij het onder toeziend oog van de Inspectie. (KLOKTIJD)4 Deze week werd eindelijk het budget bekend: 5 de scholen voor voortgezet onderwijs krijgen fl100 per leerling per jaar, de basisscholen veel minder. (KLOKTIJD)6 Scholen zien hun computerdromen in duigen vallen: (KLOKTIJD)7 niet alleen is tien leerlingen per pc voorlopig onhaalbaar, (KLOKTIJD)6 de achterstand is weer met bijna2 een half jaar verlengd.6 De minister gaat in de verdediging. (PH)6 Wijst andere schuldigen aan. (PH)6 Hermans: De vertraging is eraan te wijten (KLOKTIJD)3 dat de introductie van ict omgezet moest worden van centraal aangestuurd door de overheid, naar de instellingen zelf. 3 De Kamer moest zich eerst voor die decentrale aanpak uitspreken.6 Hierover staan nu duidelijke schema's in 'Onderwijs on line'. (KLOKTIJD)3 Hermans klopt op het rapport. (PH)6 Er kan 4 niets fout meer gaan. (KLOKTIJD)3 Het lijkt eenvoudig: (KLOKTIJD)7 De minister had de lat te hoog gelegd 6 en kwam er niet meer uit. 6 Vervolgens laat hij de introductie van ict maar over aan de scholen, (KLOKTIJD)6 zodat die helemaal zelf mogen4 bepalen (KLOKTIJD)6 hoe groot hun achterstand is. (KLOKTIJD)6 Daar is Hermans het niet mee eens. (KLOKTIJD)3 De minister zo noemt hij zichzelf (KLOKTIJD)5 blijft voor een groot deel2 verantwoordelijk. (KLOKTIJD)3 Er komt een structurele bijdrage van fl30 miljoen extra uit de begroting. (KLOKTIJD)6 Het totale computerbudget van de verschillende ministeries loopt deze kabinetsperiode op tot fl1,1 miljard. (KLOKTIJD)6 De overheid biedt bovendien ondersteuning in de organisatie. (KLOKTIJD)6 We stimuleren bijscholing van docenten en ontwikkeling van software. (KLOKTIJD)3 En vergeet 5het Kennisnet niet, (KLOKTIJD)6 dat alle onderwijsinstellingen met elkaar verbindt (KLOKTIJD)6 en goedkoop toegang geeft tot internet. (KLOKTIJD)6 De bewindsman leunt voorover, (PH)6 vraagt om een compliment: (PH)5 174 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

80. 81. 82. 83. 84.

Het is toch prachtig, (KLOKTIJD)3 als je je eigen behoeften mag4 invullen?. (KLOKTIJD)3 Dat valt maar helemaal te bezien. (KLOKTIJD)7 Want bestaat het gevaar niet (KLOKTIJD)7 dat er tussen scholen door de opgelegde vrijheid grote verschillen in aanpak blijven? (KLOKTIJD)7 85. De een heeft bijvoorbeeld goed bijgeschoolde docenten maar nog geen computers, (KLOKTIJD)6 86. terwijl de ander een goed werkend intern netwerk heeft, (KLOKTIJD)6 87. zonder docenten die er iets mee kunnen2. (KLOKTIJD)6 88. Daardoor duurt het langer (KLOKTIJD)6 89. voordat computertechnologie ook een rol kan 4 spelen in de centrale eindexamens. (KLOKTIJD)6 90. Maar dat is fout gezien, 3 91. volgens Hermans: Nieuwe eindtermen en kerndoelen moeten 4 duidelijk maken (KLOKTIJD)3 92. wat er op alle scholen van de leerlingen wordt verwacht3. (KLOKTIJD)3 93. Hier wordt weliswaar niet het eerste jaar aan beantwoord, 6 94. maar steeds duidelijker zal 4 zich een niveau aftekenen, 6 95. waarop scholen zich met elkaar kunnen2 meten, zeg maar: 'een ten minste-lijn.'(De lijn die bepaalt wat leerlingen ten minste aan kennis in huis moeten hebben. red.). (KLOKTIJD)1 96. De vertraging, het minimale budget, de trage schoolinvoering van het snelste medium van deze tijd, de minister zit er niet mee. (KLOKTIJD)6 97. Hij ziet 5 het bepaald niet 2 donker in: (KLOKTIJD)3 98. Als ik 6 aan een stel leerlingen vraag 'Wie van jullie heeft er een computer thuis?', (KLOKTIJD)1 99. dan steken ze allemaal hun vinger op(KLOKTIJD)3 100. Ze weten5 verdomd2 goed (KLOKTIJD)3 101. hoe ze met computers moeten 4 omgaan. (KLOKTIJD)3 102. Als ze maar even kunnen 4, (KLOKTIJD)3 103. zitten leerlingen op school computerspelletjes te doen. (KLOKTIJD)3 104. Dus moet4 er nu geschikte software komen. (KLOKTIJD)3 105. Maar als de doelstelling toch al bereikt is: (KLOKTIJD)6 106. leerlingen vertrouwd maken met computertechnologie, (KLOKTIJD)6 107. waarom vindt5 Hermans dan (KLOKTIJD)5 108. dat er toch nog dure onderwijsprogramma's ontwikkeld moeten 4 worden? (KLOKTIJD)4 109. En niet een paar, maar 'integraal ingevoerd in alle vakken', zoals 'Onderwijs on line' voorstelt? (KLOKTIJD)1 110. Denk5 eens aan remedial teaching, (PH)1 111. zegt Hermans. (PH)1 112. Schept het aanbod wellicht de vraag? (KLOKTIJD)7 113. De bewindsman: Uiteindelijk wel. 3 114. Computers mogen4 enerzijds de onderwijstaak verlichten, (KLOKTIJD)3 115. zij bezorgen ook zo veel2 extra werk dat, (KLOKTIJD)3 116. in elk geval in het begin, de taak vooralsnog verzwaard zal 4 worden.3 117. Docenten moeten 4 worden bijgeschoold, (KLOKTIJD)3 118. zij moeten 4 wegwijs worden gemaakt in de nieuwe lesinhoud, (KLOKTIJD)3 119. er zal vaker vergaderd moeten 4 worden (KLOKTIJD)3 120. en interscholaire contacten moeten 4 worden opgevoerd. (KLOKTIJD)3 121. Dat zijn aanslagen op de werkdruk. (KLOKTIJD)3 122. Maar: Dat is een investering, (KLOKTIJD)3 123. die later weer een verlichting oplevert. (KLOKTIJD)3 175 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

124. 125. 126. 127. 128. 129.

De functiedifferentiatie zal 4 toenemen en docenten zullen in een andere rol groeien,3 zegt Hermans vol overtuiging. (PH)5 De minister slaat het rapport dicht, (PH) 6 schuift zijn stoel naar achteren. (PH)6 Zegt: Ach, natuurlijk kan alles beter. (PH)1 Maar we moeten 4 gewoon eens beginnen! (KLOKTIJD)1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 5 Tekst 49 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 13 september 2013 vrijdag Kledingbranche maakt geen haast met compensatie slachtoffers Bangladesh SECTION: Economie LENGTH: 335 woorden SAMENVATTING Textielbranche Kledingbedrijf Primark en C&A betalen een schadevergoeding aan de slachtoffers van rampen in Bengaalse textielfabrieken. Grote bedrijven doen niet mee. VOLLEDIGE TEKST: Genève. 1. Een groep internationale kledingbedrijven is er gisteren niet in geslaagd overeenstemming te bereiken over compensatie voor de slachtoffers van twee grote recente rampen in textielfabrieken in Bangladesh. 6 2. Elf bedrijven waren naar een door de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) in Genève voorgezeten bijeenkomst gekomen, waaronder Primark, C&A, Bon Marché en Store Twenty One. 6 3. Dat was maar een derde deel van de internationale bedrijven 6 4. die kleding hadden laten maken in de twee getroffen fabrieken.6 5. Bij de ramp in Rana Plaza, even buiten de Bengaalse hoofdstad Dhaka, kwamen in april van dit jaar 1129 mensen om het leven.6 6. Daarmee was het een van de ergste industriële ongelukken uit de geschiedenis. 6 7. Bij een brand in een fabriek in Tazreen, ook in de buurt van Dhaka, kwamen in november 2012 112 mensen om het leven.6 8. Bedrijven hebben op individuele basis al al enige2 compensatie betaald 6 9. maar dit is volgens velen in Bangladesh en daarbuiten onvoldoende. (KLOKTIJD)3 10. Hoewel het om een vergadering achter gesloten deuren ging, 6 11. werd duidelijk 5 12. dat de bedrijven nog weinig2 haast maken met bijdragen aan een compensatiefonds van 54 miljoen euro voor de slachtoffers van het ingestorte fabrieksgebouw in Rana Plaza. (KLOKTIJD)6 13. Zo'n fonds is voorgesteld door IndustriALL, een internationaal verbond van vakverenigingen. 6 14. Voor de slachtoffers van de brand in de Tazreen-fabriek, zou4 ongeveer vijf miljoen euro bijeen moeten worden gebracht. 6 15. De kledingbranche zou4 45 procent van deze bedragen voor haar rekening moeten nemen. 7 16. ,,De families en de gewonden hebben al lang genoeg gewacht", verklaarde Monika Kemperle van IndustriALL al voor de mislukte bijeenkomst van gisteren en eergisteren in Genève. 2 17. Slechts2 twee bedrijven toonden zich volgens ingewijden in Genève al bereid met concrete hulp te komen: het Ierse Primark en C&A. (BBC, AFP)3 177 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 50 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal NRC Handelsblad 6 mei 2010 donderdag Boze Grieken berusten in lot; Drie doden bij 'routineuze' protesten in centrum van Athene BYLINE: Marloes de Koning SECTION: VOORPAGINA; Blz. 1 LENGTH: 1137 woorden SAMENVATTING De meeste Grieken blijven boos over bezuinigingen, maar leggen zich bij de realiteit neer. VOLLEDIGE TEKST: 1. De rolluiken van bankfilialen in Athene blijven vandaag naar beneden, sommige gekreukeld door het geweld van de vorige dag. (KLOKTIJD)6 2. Terwijl het openbaar vervoer weer op gang komt, (KLOKTIJD)6 3. de taxi's weer rijden (KLOKTIJD)6 4. en ambtenaren weer op kantoor zitten, (KLOKTIJD) 6 5. is het nu de beurt aan bankmedewerkers(KLOKTIJD)7 6. om hun woede te tonen (KLOKTIJD)7 7. door hun werk neer te leggen. (KLOKTIJD)7 8. Drie medewerkers van een filiaal van de Marfin Popular Bank in het centrum stikten gisteren in de rook en gassen 6 9. die het gebouw doortrokken, 6 10. nadat betogers er een molotovcocktail in hadden gegooid. 6 11. De twee vrouwen en een man zijn de eerste dodelijke slachtoffers van de frustratie in Griekenland over de ingrijpende bezuinigingen (KLOKTIJD)6 12. die worden doorgevoerd. (KLOKTIJD)6 13. Gisteren gingen tienduizenden mensen de straat op voor de grootste betoging sinds het begin van de Griekse schuldencrisis in december 2009.6 14. ,,Een demonstratie is één ding, moord iets heel anders", bulderde premier George Papandreou in het parlement, 2 15. waar werd gesproken over het omstreden bezuinigingspakket 6 16. dat Griekenland moet 4 doorvoeren in ruil voor een noodlening van 110 miljard euro van het IMF en de eurolanden. (KLOKTIJD)6 17. Vrijwel de gehele 2 oppositie lijkt van plan tegen te stemmen, (KLOKTIJD)7 18. maar kan4 daarmee de benodigde noodwet niet tegenhouden. (KLOKTIJD)6 19. Het parlement is tot op het bot verdeeld over de bezuinigingen. 6 20. Voor de drie doden hield het gisteren een minuut stilte.6 21. Hoewel de opkomst bij de demonstraties hoog was, 6 22. duidde alles op een routineuze betoging. 7 23. De bevolking moet 4 stoom afblazen, (KLOKTIJD)1 178 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

24. 25. 26. 27. 28. 29.

zeiden analisten.1 De hoge opkomst was deels te danken aan het feit 7 dat de metro's dit keer midden op de dag juist 1 wel reden, 6 om zoveel mogelijk mensen in staat te stellen naar het centrum te gaan. (KLOKTIJD)6 De meerderheid van de Grieken blijkt weliswaar kwaad over de politieke keuzes, (KLOKTIJD)5 maar legt zich ook bij de realiteit neer. (KLOKTIJD)6

Dode stakers 'bedrijfsongeval' 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61.

Als woensdagmiddag het nieuws doordringt (KLOKTIJD)6 dat slachtoffers zijn gevallen 6 verandert onmiddellijk 1 de sfeer in de stad. (KLOKTIJD)7 De massaal 2 aanwezige politie blokkeert straten (PH)6 en verricht arrestaties. (PH)6 De tot dan toe stakende Griekse media hervatten hun uitzendingen, (PH)6 die in veel cafés te zien zijn. (KLOKTIJD)6 In het centrum hangt een doordringende 2 prikkende lucht van traangas en rook. (PH)7 Op metrostation Syntagma in het hart van stad zakken de hekken voor de ingang naar beneden. (PH)6 De laatste passagiers die het wagen richting onrust te gaan duiken er nog net onder door.(PH)6 Ze komen terecht op een verlaten slagveld voor het parlement. (PH)7 Vuilnisbakken roken, (PH)6 oproerpolitie met witte helmen en doorzichtige schilden vormt lange rijen langs pleinen en straten, (PH)6 waar nog plukjes betogers zwerven.(PH)6 Af en toe begint opeens iemand te rennen, (PH)6 omdat een confrontatie tussen demonstranten en politie op handen lijkt.(PH)7 ,,Het maakt me kwaad dat dit allemaal zo doelloos is", zegt politicoloog Vasiliki Petsa, (PH)2 terwijl ze door het versplinterde glas van winkelruiten stapt. (PH)6 Ze had een afspraak in de stad, 6 maar het lijkt uitgesloten (PH)7 dat die nu nog doorgaat. ,,Net als tijdens de wekenlange rellen in december 2008. Het is geen revolutie, gewoon vernielingen en een spel om geld." (PH)2 De overgebleven betogers, meest zwart geklede jongeren, zijn druk 2 aan het bellen (PH)6 en proberen te bepalen (PH)7 welke kant ze optrekken. (PH)6 Het bericht over de drie doden is een leugen om ons in een kwaad daglicht te stellen, (KLOKTIJD)1 vertellen ze elkaar. (PH)1 Yannis Trantos, een 20-jarige student medicijnen met een rode vlag in zijn hand, heeft gehoord 5 dat er alleen licht gewonden zijn gevallen. 4 De dodelijke slachtoffers bij de Marfin bank twee straten verderop zijn ,,geruchten om de mensen bang te maken". (KLOKTIJD)1 Het komt voortdurend tot woordenwisselingen tussen omstanders en kwade rellenpolitie. (PH)6 Immigranten uit Pakistan en Afghanistan lopen overal tussendoor met plastic tassen aan hun arm (PH)6 en verkopen halve liters water. (PH)6 179 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

62. Vakbonden en gematigde demonstranten maken zich 's middags schielijk uit de voeten, (KLOKTIJD)7 63. bang dat de slachtoffers hun worden aangerekend. (KLOKTIJD)7 64. Winkels en restaurants zijn gesloten, (PH)6 65. stilte overheerst. (PH)7 66. De straten zijn voor toeristen en immigranten. (PH)7 67. De eerste groep hangt wat verloren op de terrassen, de tweede eromheen. (PH)7 68. Zoals na iedere grote demonstratie veegt de stadsreiniging het glas van de winkelruiten en bushokjes bijeen (PH)6 69. en worden de losgebeukte brokken gevelmarmer geraapt.(KLOKTIJD)6 70. Openlijk rouwbetoon ontbrak gisteravond nog volledig2, 7 71. maar kwam vanmorgen langzaam op gang. 7 72. Voor het bankgebouw werden bloemen gelegd. 6 73. Een woordvoerder van de ambtenarenbond ADEDY verklaarde de doden te betreuren, 5 74. maar zegt ook (PH)5 75. dat de protesten doorgaan. (KLOKTIJD)4 76. Vanavond om zes uur is de volgende gepland.6 77. De anders zo 1 welbespraakte massa van linkse splintergroeperingen lijkt de doden als een bedrijfsongeval te beschouwen. (KLOKTIJD)5 78. Betreurenswaardige slachtoffers in de voortdurende botsing tussen het kapitalisme en hun voorstelling van een ideale samenleving. De drie bankmedewerkers moesten4 op kantoor blijven van hun baas, 3 79. is de overtuiging van een veertiger (KLOKTIJD)3 80. die in de studentenwijk buiten een café staat te discussiëren. (PH)6 81. ,,Zo is kapitalisme." Een baas met zijn hart op de juiste plaats zou ze vrij hebben gegeven, ,,want iedereen weet dat banken en luxe winkels worden aangevallen."1 82. Die tot nu toe geaccepteerde manier van redeneren lijkt er bij de massa inmiddels niet meer in te gaan. (KLOKTIJD)7 83. In de pers verschijnen anonieme verklaringen van politie en brandweer (PH)6 84. dat ze meer levens hadden kunnen redden, 6 85. als ze niet waren gehinderd om bij de brand te komen door agressieve demonstranten. 6 86. De harde kern van anarchisten wordt er in de ochtendbladen van beschuldigd het vreedzaam protest van gewone burgers te hebben misbruikt (KLOKTIJD)6 87. en de Griekse democratie geweld aan te doen.(KLOKTIJD)6 88. Politici buitelen over elkaar heen met grote woorden. (PH)5 89. President Karolos Papoulias doet een dramatisch 2 geformuleerde oproep tot sociale samenhang.(PH)7 90. ,,Het land staat aan de rand van de afgrond, laat het er niet in vallen." 2 91. Volgens de minister van Burgerbescherming Michalis Chryssohoidis is het enige antwoord op het ,,willekeurige geweld" (KLOKTIJD)1 92. van groepen die vreedzame demonstraties misbruiken om chaos te zaaien hun ,,permanente marginalisering".(KLOKTIJD)1 Euro laagst in jaar tijd 93. De situatie op de financiële markten blijft wankel door de economische ontwikkelingen in Griekenland, Spanje en Portugal. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

94. De koers van de euro zakte vanochtend tot onder de 1,28 dollar per euro, de laagste koers sinds maart vorig jaar.6 95. De Europese munt bereikte korte tijd een dieptepunt van 1,2755 dollar per euro.6 96. De beurskoersen waren relatief2 stabiel, 6 97. na twee dagen van verliezen. De AEX-index stond tegen het middaguur 0,6 procent hoger op 332,71 punten.6 98. De Spaanse premier Zapatero heeft, in een poging het aanhoudende wantrouwen op de financiële markten weg te nemen, een ruim twee uur durend onderhoud gehad met de leider van de rechtse oppositie Rajoy.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 51 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht January 2, 1995 Brand in een Antwerps hotel vergt zes levens BYLINE: DOOR ONZE CORRESPONDENT BIRGIT DONKER SECTION: Pg. 5 LENGTH: 464 words ANTWERPEN, 2 JAN. 1. Bij een brand in een Antwerps hotel zijn op oudejaarsavond vijf mensen omgekomen. 6 2. Vanmorgen overleed een zesde slachtoffer. 6 3. In de vlammenzee raakten 140 mensen gewond, 6 4. van wie meer dan vijftig er ernstig aan toe zijn. (KLOKTIJD)6 5. Er verkeren nog 27 personen in levensgevaar. (KLOKTIJD)6 6. Onder de slachtoffers bevinden zich ook Nederlanders. (KLOKTIJD)6 7. De oorzaak van de brand, die rond elf uur 's avonds uitbrak, 6 8. is nog onbekend. (KLOKTIJD)6 9. In de feestzaal van het viersterren-hotel Switel namen zaterdagavond zo'n 450 gasten deel aan een nieuwjaarsfeest met galadiner. 6 10. De feestgangers waren in het algemeen van middelbare leeftijd. 6 11. Sommigen bevonden zich op de dansvloer, 3 12. anderen zaten nog aan het dessert toen, 3 13. volgens ooggetuigen, zich een explosie voordeed.3 14. De brand zou4 zijn ontstaan in de buurt van een kerstboom en vervolgens zijn overgeslagen via kleding en versiering. 6 15. In een mum van tijd stond de hele zaal in lichter laaie. 6 16. Het licht viel uit, 6 17. een dichte rook verspreidde zich, 6 18. terwijl de aanwezigen via deuren en ramen probeerden te ontsnappen. 'Er ontstond enorme paniek. Mensen vielen over elkaar en over stoelen heen', aldus een ooggetuige gisteren voor de BRTN-televisie.1 19. Om even over elven kwam bij de politie de eerste melding binnen van de ramp. 6 20. Ook agenten die in staking waren voor een vergoeding voor werken op zaterdag 6 21. rukten uit. 6 22. De gewonden werden overgebracht naar dertien verschillende Belgische en ook naar twee Nederlandse ziekenhuizen. 6 23. De meeste slachtoffers hadden brandwonden aan ledematen en in het gezicht. 6 24. De hete lucht tastte de longen van tal van slachtoffers aan.6 25. Van de dodelijke slachtoffers konden4 er vijf worden geidentificeerd.6 26. Het zijn vier Belgen en een Zwitser (KLOKTIJD)6 27. die in Antwerpen woonde. 6 28. Van het zesde vrouwelijke slachtoffer kon4 de identiteit nog niet worden vastgesteld.6 29. Onder de gasten in het Switel-hotel bevond zich de Nederlandse zanger Lee Towers, 30. die met echtgenote en vrienden naar Antwerpen was gekomen. 6 182 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

31. Toen hij het vuur zag, 6 32. bond hij een servet voor zijn mond. 'Het was de enige manier om heelhuids de nooduitgang te bereiken', aldus Towers tegenover het dagblad De Standaard. 'Ik sleurde ook mijn vriend mee door de hitte. Hij moest mee, ook al was zijn gezicht vreselijk geschroeid.' 1 33. Towers echtgenote liep in de vlammenzee tweedegraadsverbrandingen op aan handen en rug.6 34. Sommige ooggetuigen meenden5 5 35. dat ballonnen die de zaal versierden 4 36. de oorzaak van de plotselinge vuurzee waren. 4 37. De politie veronderstelt echter (KLOKTIJD)5 38. dat de ballonnen gevuld waren met onbrandbaar helium. 4 39. Volgens de hoteldirectie zijn bij de bouw van de feestzaal alleen brandvrije materialen gebruikt. 6 40. Daarom zouden4 muren, plafonds en meubilair grotendeels onaangetast zijn gebleven. 6 41. Het parket heeft een onderzoek ingesteld naar de oorzaak van de brand.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 52 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal October 4, 1996 Onderzoekers: direct na landing op vliegveld Eindhoven zijn alle inzittenden nog in leven; 'Slachtoffers Hercules ingehaald door slaap' BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR HARM VAN DEN BERG SECTION: Binnenland; Pg. 7 LENGTH: 1206 words EINDHOVEN, 4 OKT. 1. 'De slachtoffers zijn ingehaald door de slaap, ze hebben zeer waarschijnlijk geen pijn geleden.' In de volle zaal van het Luchtmacht-verzorgingscomplex op het gecombineerde militaire en burgervliegveld Eindhoven Airport wordt het heel 2 stil. (PH)1 2. Hoofdinspecteur voor de volksgezondheid dr. G.H.A. Siemons vervolgt zijn harde maar eerlijke relaas (PH)5 3. over wat er werkelijk gebeurde na drie minuten over zes in de middag van de 15e juli van dit jaar.6 4. Direct nadat het militaire transporttoestel Hercules C130 van de Belgische luchtmacht is neergestort op het vliegveld Eindhoven 3 5. zijn alle inzittenden nog in leven. (KLOKTIJD)3 6. 'De passagiers hebben zich losgemaakt uit de stoelen en zijn naar achteren gegaan in de laadruimte. Niemand heeft door de klap zulke ernstige 2 inwendige fracturen opgelopen dat deze fataal zijn geweest', zegt Siemons. (PH)2 7. Hij beschikt nog niet over het officiele autopsierapport van het gerechtelijk laboratorium, (KLOKTIJD)6 8. zijn conclusie is gebaseerd op een (medische) schouwing ter plekke.6 9. Onmiddellijk na het ongeluk komen ook vliegtuigcommandant G.J. Gielen, zijn co-piloot D. Vandereijken,(KLOKTIJD) 3 10. die het toestel bestuurde, 3 11. en boordwerktuigkundige H. Vomberg uit de brandende cockpit naar achteren gelopen. 3 12. De Belgische officieren willen 4 hun loadmaster, (PH)3 13. die als vierde bemanningslid achterin het laadruim zat ,3 14. en de 37 muzikanten van het fanfarekorps van de Koninklijke Landmacht uit Vught helpen bij de evacuatie. *(ww hoort bij zin 12)*3 15. De Belgische luchtmacht-generaal G. Vanhecke, die het technisch onderzoek naar de ramp heeft geleid, 6 16. zegt zich 'fier te voelen op dit moedige gedrag'. (PH)1 17. De grote deuren van het toestel zitten alle klem. (PH)3 18. Met de grootste2 moeite krijgt men er een niet meer dan tien centimeter open. (PH)3 19. Een andere weet men nog te ontgrendelen, (PH)3 20. maar ook deze klemt. (PH)3 21. Ze gebruiken brandblussers, (PH)3 22. maar het effect is gering.(PH)3 23. Dan knapt er een hogedruk-zuurstofleiding van het vliegtuig (PH)3 184 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

24. en een hevige, vooral2 giftige brand begint.(PH)3 25. Onder meer als gevolg van verbranding van kunststoffen dringt een grote hoeveelheid hete en zeer 2 giftige gassen als koolmonoxyde, cyanide en halon het laadruim binnen. (PH)3 26. De overlevenden hebben dan nog maar enkele seconden voordat ze, (PH)3 27. zoals hoofdinspecteur Siemons het beschrijft, 'ingehaald worden door de slaap'.(PH)1 28. Buiten staat de militaire brandweer van de luchthaven sinds zeven over zes te blussen.(PH)6 29. Men heeft twee bluswagens ingezet, 6 30. het schuimkanon bovenop de ene werkt niet als gevolg van een storing. (PH)6 31. Twee ambulances zijn onderweg uit Eindhoven. (PH)6 32. De brandweerlieden weten niet dat er zoveel passagiers aan boord zijn, (PH)6 33. het is hun bij het alarm 'Crash Alpha' niet gemeld. 6 34. De dienstdoende verkeersleider en de telefonist in de alarmcentrale spreken elkaar tegen over de melding (PH)6 35. die na de crash is gedaan.6 36. De verkeersleider wist5 'door toevallige prive-informatie' 1 37. dat er 25 leden van een fanfarekorps aan boord moesten4 zijn 4 38. en zou4 dit bij de alarmering aan 06-11 hebben gemeld. 6 39. De telefonist zegt van niets te weten. (PH)3 40. Als de verkeersleider kort na het alarm nog eens de vraag krijgt (PH)6 41. hoeveel mensen er aan boord zijn, (PH)6 42. zegt hij: 'Ik weet het niet precies',(PH)2 43. in de veronderstelling dat men zijn eerste melding van 'ongeveer 25' wel heeft doorgekregen. 3 44. Een trieste communicatie, zo betitelen de onderzoekers deze gang van zaken. (KLOKTIJD)5 45. Van deze gesprekken is geen bandopname gemaakt. 6 46. Het blussen gaat intussen door.(PH)6 47. Kijkend naar de verwoesting in de cockpit trekken de brandweerlieden de conclusie (PH)5 48. dat daar niemand levend uit kan4 komen. (KLOKTIJD)4 49. Om tien over zes al is de brand grotendeels onder controle: 90 procent 'knock down'. (PH)6 50. Dat zou4 volgens voorzitter ir. R. Taal van de onderzoekscommissie van Binnenlandse Zaken het moment zijn geweest waarop een poging had kunnen worden ondernomen het toestel binnen te gaan, of met behulp van de beschikbare apparatuur zoals een hydraulische spreider een deur van buitenaf te openen. 3 51. Het toestel is immers te benaderen? (PH)3 52. Dat gebeurt niet. (PH)6 53. De brandweercommandant houdt een snelle inspectie. (PH)6 54. Niets te zien, zijn mensen krijgen de opdracht door te gaan met het blussen van de kleinere brandjes binnen en buiten het toestel.(PH)6 55. De onderzoekers hebben aan de hand van de in- en uitwendige beschadigingen aan het toestel vastgesteld 5 56. dat de temperatuur tijdens de brand op diverse plaatsen, onder meer bij de deuren, niet hoog is geweest. 4 57. Daar zou4 volgens hen een reddingspoging succesvol kunnen zijn geweest. 3 58. Om twaalf minuten over zes vraagt de brandweer van Eindhoven aan de meldkamer op het vliegveld (PH)5 59. of er assistentie nodig is, (PH)4 60. men staat zoals altijd klaar om uit te rukken. (PH)6 61. Het aanbod wordt afgeslagen. (KLOKTIJD)6 62. Drie minuten later wordt die hulp dan toch gevraagd. (KLOKTIJD)6 185 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

63. Om negentien over zes geeft de brandweercommandant van het vliegveld het sein 'brand meester'.(PH)5 64. Pas negentien minuten later gaan enkele brandweerlieden het ruim binnen (PH)3 65. en zien daar de eerste slachtoffers. (PH)3 66. Tot dan is er volgens de onderzoekers geen enkele poging van buitenaf ondernomen 'om slachtoffers te zoeken of te redden'. 1 67. Wanneer duidelijk wordt hoeveel mensen er (PH)3 68. zich aan boord van het toestel bevinden 'verandert de situatie totaal'. (PH)1 69. Dan wordt met hulp van de beschikbare apparatuur getracht de deuren te openen. 3 70. Er komen meer ambulances, (PH)3 71. een traumateam met medisch specialisten wordt opgeroepen. 3 72. Bij de rechterachterdeur moeten 4 de reddingswerkers hun pogingen staken omdat, (PH)3 73. zo beschrijft het rapport 'tegen deze deur te veel slachtoffers lagen'. (PH)1 74. Het lukt hun om een andere weg naar binnen te vinden. (PH)3 75. Medische hulp in het toestel is echter niet mogelijk: 'de slachtoffers lagen daarvoor te veel in elkaar gestrengeld.'(PH)1 76. In de minuten daarna worden toch nog negen overlevenden gevonden. (PH)3 77. Zwaargewond zoals de medici constateren 'als gevolg van inhalatieletsel'. (PH)1 78. Hun longen zijn voor een groot deel verbrand. 3 79. Twee van hen zijn in de afgelopen maanden in het ziekenhuis overleden. 6 80. De uit het toestel gehaalde dodelijke slachtoffers hebben eveneens allemaal inwendig letsel (KLOKTIJD)6 81. dat is ontstaan 6 82. nadat ze bewusteloos waren geraakt. 6 83. 'Elke seconde telt, zeker in een situatie als deze', zeggen Taal en Siemons. (PH)2 84. Ze trekken hun conclusie, terug te vinden in het officiele rapport: 'Bij het eerder op gang komen van de reddingsoperatie zouden minder slachtoffers zijn gevallen.' Minder zuurstofgebrek, minder gif in hun longen, in hun bloed.(PH)1 85. Het is tijd voor burgemeester R.D. Welschen van Eindhoven (KLOKTIJD)7 86. om zijn excuses aan te bieden. (KLOKTIJD)7 87. Hij heeft twee dagen na de ramp verklaard 5 88. dat een sneller op gang komen van de reddingsoperatie voor de slachtoffers geen verschil zou4 hebben gemaakt.4 89. 'Ik ben er nu van overtuigd dat mijn stelling niet is te handhaven. Het is niet uit te sluiten dat er minder slachtoffers te betreuren waren geweest. Ik moet mijn excuses maken voor die verkeerde verklaring, als daar mensen onder hebben geleden.'1 90. Dan deelt luchtmachtgeneraal B.A.C. Droste mee (PH)5 91. dat hij aan de vooravond van de openbaarmaking van het rapport een aantal harde maatregelen heeft genomen, na overleg met minister Voorhoeve en staatssecretaris Gmelich Meijling. 4 92. De commandant van de vliegbasis en de dienstdoende chef van de (militaire) brandweer zijn uit hun functie gezet, 6 93. alsmede de officier-verkeersleider die de bewuste avond alarm sloeg. 6 94. 'De standaard bij de luchtmacht ligt hoog', zegt Droste. (PH)2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 53 Krant: Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 15 oktober 2009 donderdag 4 doden bij ongeluk met ballon in China BYLINE: Hans Moleman SECTION: BINNENLAND; Blz. 3 LENGTH: 384 woorden SAMENVATTING Ballon met vijf Nederlanders vliegt in brand bij landing. VOLLEDIGE TEKST: Shanghai 1. Op een van de mooiste plekjes van China, tussen de karstbergen bij Guilin in de zuidwestelijke provincie Guangxi, is woensdag een heteluchtballon met vijf Nederlandse toeristen verongelukt. 6 2. Vier van de passagiers zijn om het leven gekomen. 6 3. Het gaat om twee stellen van in de vijftig. (KLOKTIJD)6 4. Eén Nederlander, een oudere man, overleefde het drama. 6 5. Hij is samen met de twee Chinese ballonbestuurders gewond naar het ziekenhuis gebracht.6 6. Het ongeluk gebeurde volgens persbureau China NewsNet woensdagochtend rond half acht (lokale tijd). 3 7. De ballon was om half zeven opgestegen, 6 8. en wilde 4 na een tocht van een uur landen , 6 9. toen het misging.6 10. Volgens ooggetuigen zou4 de mand te hard en schuin de grond hebben geraakt,3 11. waardoor de gasinstallatie aan boord kapotging 3 12. en de onderkant van het ballondoek in brand vloog. 3 13. Drie mensen wisten5 uit de mand te komen, 6 14. die door de hitte van het brandende doek en het verlies van gewicht weer snel 2 opsteeg. 6 15. Op een hoogte van 150 meter zouden4 de vier anderen naar beneden zijn gevallen.3 16. Het ongeluk gebeurde vlakbij het stadje Yangshuo, een populaire toeristische bestemming. 6 17. Yangshuo heeft zeker 1 drie bedrijven (KLOKTIJD)6 18. die ballonvaarten uitvoeren. (KLOKTIJD)6 19. Jaarlijks wordt er door duizenden toeristen gebruik van gemaakt. (KLOKTIJD)6 20. Volgens de Britse manager van de herberg de Outside Inn, net buiten het stadje,3 21. was het weer woensdagochtend niet erg geschikt voor ballonvaart. 3 22. De ballonfirma waarmee de herberg altijd zaken doet, (KLOKTIJD)3 23. besloot daarom geen vluchten uit te voeren. 5 24. Een andere firma deed dat wel. 6 25. De Chinese autoriteiten hebben alle ballonvaart in de regio in afwachting van verder onderzoek stilgelegd. 6 26. Het laatste ongeluk met een ballon in Yangshuo zou4 zo'n twee jaar geleden zijn geweest. 3 187 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. Er vielen toen geen slachtoffers.6 28. De Nederlandse slachtoffers van het ongeluk woensdag maakten deel uit van een groep van achttien reizigers 3 29. die in China waren met reisorganisatie Djoser, 3

30. 31. 32. 33.

meldt een woordvoerster.(PH)5 De identiteit van de slachtoffers is bekend, (KLOKTIJD)6 maar wordt vooralsnog niet vrijgegeven aan media. (KLOKTIJD)6 De Nederlandse ambassade heeft een team van medewerkers naar de plek van het ongeluk gestuurd 6 34. om de Nederlandse overlevende en de nabestaanden van de overledenen bij te staan. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 54 Krant: Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 29 januari 2013 dinsdag 'De wc's lagen vol lichamen, op elkaar gestapeld tot aan het dak' BYLINE: Van onze correspondente Marjolein van de Water SECTION: Buitenland; Blz. 25 LENGTH: 815 woorden Een dag na de fatale brand in Santa Maria (231 doden) wordt duidelijk welkeverschrikkingen de slachtoffers in hun laatste minuten moesten doorstaan. Van onze correspondente Marjolein van de Water. Rio de janeiro 1. 'Het was verschrikkelijk', vertelde Eduardo Buriol (22), een van de overlevenden van de brand in de Braziliaanse nachtclub 2 2. die afgelopen weekeinde aan 231 jongeren het leven kostte. 'Iedereen schreeuwde. Ik zag meisjes met verbrande haren en zonder kleren. Ik wist niet wie dood en wie levend was', aldus de student tegen lokale media. 2 3. De politie heeft gisteren drie verdachten gearresteerd, 6 4. onder wie de zanger van de band wiens vuurpijl de brand veroorzaakte.6 5. De brand ontstond rond half drie in de nacht van zaterdag op zondag tijdens een feest in discotheek Kiss, in de zuidelijke stad Santa Maria. 6 6. Rond half drie 's nachts stak de zanger van de lokale band Gurizada Fananguiera een aantal vuurpijlen af als onderdeel van de show. 6 7. Het vuurwerk raakte het plafond, 6 8. waar isolatiemateriaal vlam vatte. 6 9. Het vuur verspreidde zich razendsnel 2 6 10. en vulde het gebouw binnen enkele minuten met een dichte giftige rook.6 11. 'We hadden zo'n vijf nummers gespeeld toen ik opkeek en zag dat het plafond brandde', vertelde Rodrigo Martins, gitarist van Gurizada Fanangueira tegen een lokaal radiostation. 'Onze zanger probeerde een brandblusser te gebruiken maar het ding bleek niet te werken.'2 12. 'Het was heel moeilijk om buiten te komen want er was maar één deur en overal waren mensen', zei student Ezequiel Louvato tegen de Braziliaanse krant O Globo. 'Iedereen duwde om naar buiten te komen maar ze vielen over elkaar heen waardoor niemand er nog uit kon.' 2 13. Het is Louvato gelukt de massa door te komen omdat hij 'groter en sterker was dan de rest'.1 Richtingsgevoel kwijt 14. Brandweercommandant Guido Pedroso Melo vertelde 5 15. dat veel jongeren de toiletten hebben aangezien voor de uitgang. 'De wc's lagen vol lichamen, op elkaar gestapeld tot aan het dak. Het lijkt erop dat de jongeren op elkaar zijn geklommen op zoek naar een uitweg.'1 16. 'De giftige rook maakt dat mensen hun richtingsgevoel verliezen', zei Paulo Beltrame, hoogleraar aan de medische faculteit van de federale universiteit van Santa Maria. 'Daardoor waren ze niet in staat de uitgang te vinden.'2 189 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

17. De arts is nadat hij het nieuws hoorde meteen naar het ziekenhuis gegaan om te helpen. 'In 90 procent van de gevallen was inademing van giftige rook de doodsoorzaak', aldus de arts tegen persbureau AP.1 18. Veel overlevenden verklaarden 5 19. dat de beveiligers aanvankelijk weigerden de deuren te openen, 4 20. omdat ze niet wilden 4 5 21. dat de feestgangers zouden4 vertrekken zonder te betalen. 4 22. Pas toen ze de rook de gang in zagen komen, 3 23. lieten ze de vluchtende jongeren naar buiten.3 24. 'Het duurde wel drie minuten voordat ze de deuren open deden', vertelde student Murilo Tiecher tegen O Globo.2 25. 'We schreeuwden: brand, brand! Maar de beveiligers dachten dat er een vechtpartij gaande was, en hielden ons tegen. Vijf of zes gasten duwden de beveiliging weg en openden de deur.'2 26. Er zouden4 zo'n 1.200 mensen op het feest zijn geweest, 3 27. terwijl de club een capaciteit heeft voor duizend personen. (KLOKTIJD)6 28. Sinds augustus vorig jaar was de brandveiligheidsvergunning verlopen. 6 29. Het systeem om het aantal aanwezigen te controleren zou4 niet meer werken.3 30. De politie is een onderzoek begonnen naar de gebeurtenissen 6 31. en wil 4 nog geen uitspraken doen. (KLOKTIJD)6 32. Zondagmiddag heeft een van de eigenaren van de club zich gemeld bij de politie. 6 33. Hij zit sindsdien vast. (KLOKTIJD)6 34. Maandag heeft de politie vier verdachten gearresteerd: 6 35. het betreft twee mede-eigenaren van de club, alsmede de zanger en de technicus van de band (KLOKTIJD)6 36. die met zijn vuurwerkshow aan de basis stond van de brand.6 Identificatie afgerond 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52.

De lichamen van de doden zijn van de discotheek naar een sportcomplex gebracht waar 6 maandag de laatste dode is geïdentificeerd. 6 De slachtoffers zijn naar hun geboortedorpen vervoerd, 6 of opgebaard in een gymzaal van hetzelfde sportcomplex.6 Het leger heeft de lokale begraafplaats zondagavond geholpen gaten te graven. 6 Maandag zijn daar al tientallen slachtoffers begraven.6 Nog zo'n tachtig gewonden liggen in het ziekenhuis. (KLOKTIJD)6 Velen van hen hebben ernstige brandwonden opgelopen. 6 De Braziliaanse minister van Gezondheidszorg Alexandre Padilha heeft alle huidbanken in het land opgeroepen hun voorraad ter beschikking te stellen. 5 Ook waarschuwde hij 5 dat het inademen van giftige rook tot dagen later nog ademhalingsproblemen kan4 veroorzaken.(KLOKTIJD)4 De regering heeft drie dagen van nationale rouw afgekondigd. 5 Vuurwerk is de oorzaak van een groot deel van de branden in Braziliaanse uitgaansgelegenheden. (KLOKTIJD)6 In sommige deelstaten is het afsteken van vuurwerk verboden, (KLOKTIJD)6 maar in Rio Grande do Sul, waaronder de universiteitstad Santa Maria valt, (KLOKTIJD)6 is dat niet het geval. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 55 Krant: Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht

April 17, 1997 Nucleair ongeval schokt Japanners BYLINE: REUTER; AFP; AP LENGTH: 445 words Een nieuw incident in een Japanse kerncentrale heeft hevige verontwaardiging gewekt toen woensdag duidelijk werd dat de overkoepelende nucleaire dienst ruim een dag had gewacht met het melden van een lekkage.

1. Vorige maand deed zich bij een brand in een andere kerncentrale het ernstigste 2 nucleaire ongeluk voor 6 2. dat Japan ooit heeft gekend. 6 3. Ook dit incident werd pas veel later bekendgemaakt.6 4. De autoriteiten gelastten woensdag de sluiting van de Fugen-reactor van de centrale in Tsuruga, 323 kilometer ten westen van Tokyo. 5 5. Tegenstanders van de regeringsplannen om het land rond het jaar 2010 voor meer dan 40 procent afhankelijk te maken van kernenergie grepen het ongeluk direct aan 5 6. om hun protest kracht bij te zetten. (KLOKTIJD)6 7. Naar aanleiding van het verzwijgen van het ongeluk vorige maand(KLOKTIJD)6 8. zijn enkele instanties een proces begonnen tegen het overkoepelend nucleair orgaan, de PNC.6 9. De PNC verontschuldigde zich gisteren voor het laatste debacle.5 10. 'Ons rapport was verlaat als gevolg van een beoordelingsfout. Het spijt ons als we problemen hebben veroorzaakt', aldus Norito Takeshita, hoofd van de kerncentrale met de lekkende reactor.2 11. De rapportage was volgens andere woordvoerders niet op tijd geweest 3 12. omdat de dienstdoende technici zo opgelucht waren 3 13. dat ze het probleem hadden gelokaliseerd, 3 14. dat ze vergaten het incident te melden.3 15. Maandag was er radio-actief tritium uit een afvoerpijp van de zwaar-waterreactor gelopen. 6 16. Het recyclingmechaniek van de reactor werd kort na het afgaan van het alarm stopgezet 6 17. en het niveau van radioactiviteit daalde later op de avond weer naar een normaal peil. 6 18. Een dag later werd dit gemeld bij de lokale en provinciale autoriteiten. 5 19. Volgens de PNC leverde de vrijgekomen radio-activiteit geen gevaar op voor mensen.3 20. De verschillende verklaringen konden4 premier Ryutaro Hashimoto niet geruststellen.5 21. 'Toen ik de datum van het ongeluk onder ogen kreeg en zag dat het pas een dag later was gemeld, was ik geschokt. Het is gewoon hopeloos' aldus de premier. 2 22. Vorige maand had hij de top van het staatsbedrijf PNC al de mantel uitgeveegd.5 23. Volgens regeringswoordvoerder Seiroku Kajiyama moet 4 het overkoepelend orgaan compleet worden ontmanteld, om het van de grond weer op te bouwen. (KLOKTIJD)3 24. De grootste anti-kernenergie organisatie, het Nucleair Informatie Centrum voor Burgers, ging een stap verder 6 191 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

25. en drong aan op opheffing van de PNC.5 26. Het Agentschap voor Wetenschap en Technologie, dat het kernenergie-programma van Japan controleert, (KLOKTIJD)6 27. heeft een klacht ingediend tegen de PNC en enkele van haar functionarissen.5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 56 Krant: Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal January 19, 1996 Bondspresident Herzogs geduld is op als ook deze ramp het gevolg van een aanslag blijkt te zijn geweest; Zeker tien asielzoekers komen om bij brand in pension Lubeck BYLINE: WILLEM BEUSEKAMP SECTION: kunst; Pg. 9 LENGTH: 976 words 'Als het weer een aanslag blijkt te zijn dan is mijn geduld langzamerhand ten einde.' Roman Herzog, de Duitse bondspresident, sprak 's middags in Kiel alsof hij het ergste vreest, namelijk dat de vernietigende brand in het asielpension in de houthaven van Hansestad Lubeck is aangestoken. Van onze correspondent Willem Beusekamp 1. LUBECK Zes volwassenen en drie kinderen kwamen om in de vlammen. 6 2. Later op de dag bezweek nog een circa zesjarig meisje aan haar verwondingen. 6 3. Of het bij tien slachtoffers blijft, (KLOKTIJD)6 4. was donderdagavond onzeker. 6 5. Rond negen uur werd het speurwerk tijdelijk gestaakt.6 6. Op de zolder van het vier verdiepingen tellende huis zou4 een vrouw uit Zaire met haar zes kinderen zijn ondergebracht. 3 7. In het donker probeerde de brandweer vanaf hoogwerkers met schijnwerpers een overzicht te krijgen van de ravage. 6 8. Omdat het vuur zestien uur na het uitbreken van de brand telkens weer oplaaide,6 9. werd besloten het zoeken naar mogelijk meer doden bij daglicht voort te zetten.5 10. In het oude pand, verbouwd en door de brandweer goedgekeurd, maar volstrekt2 geisoleerd gelegen aan een buiten werktijden verlaten havenkade aan de Trave, bevonden zich op het moment van de catastrofe naar schatting zestig mensen. 6 11. Zekerheid is er niet. (KLOKTIJD)7 12. Vast staat (KLOKTIJD)6 13. dat 45 bewoners met brandwonden en botbreuken moesten4 worden opgenomen. 6 14. Nog zes gewonden verkeerden in levensgevaar.6 15. Zolang de vijftig ingeschakelde experts van de landelijke en federale recherche het uitgebrande huis niet kunnen4 betreden, (KLOKTIJD)6 16. blijft onduidelijk (KLOKTIJD)6 17. hoe de brand is ontstaan. 6 18. Officier van justitie Michael Bockenhauwer houdt niettemin ernstig 2 rekening met brandstichting. (KLOKTIJD)5 19. Gisterochtend werden drie jongemannen uit het plaatsje Grevesmuhlen in de deelstaat Mecklenburg-Vorpommern aangehouden. 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. In de nacht van woensdag op donderdag hadden zij zich opgehouden in de omgeving van het asielpension in Lubeck (Sleeswijk-Holstein), een kleine dertig kilometer verwijderd van hun woonplaats.6 21. Even voor vier uur werden zij gecontroleerd door een politiepatrouille. 6 22. De agenten noteerden de gegevens en lieten het trio verder gaan. 6 23. Toen even later de vlammen in het asielpension werden ontdekt, 6 24. haalde de politie van Lubeck de jongemannen thuis op. 6 25. Zij varieren in leeftijd van 18 tot 28 jaar. (KLOKTIJD)6 26. Een van hen had volgens de officier van justitie het uiterlijk van een skinhead. 3 27. Voor zover gisteravond laat bekend, onderhouden de verdachten geen contacten met de in hun woonplaats actieve neo-nazi-scene. (KLOKTIJD)6 28. Vanmiddag wordt besloten (KLOKTIJD)6 29. of het drietal in hechtenis blijft. (KLOKTIJD)6 30. De stad Lubeck, de meeste Duitse media, talrijke politici en president Herzog liepen al vooruit op het resultaat van het verhoor en technisch onderzoek. 6 31. Herzog bevond zich toevallig voor een jubileum in Kiel, de hoofdstad van Duitslands noordelijkste deelstaat. 6 32. Tijdens zijn toespraak voor industrielen verzekerde hij - 'als het weer een aanslag blijkt te zijn' – 5 33. dat vele honderdduizenden Duitsers de straat op zullen4 gaan en dat hij persoonlijk 'openlijk de vraag zal moeten stellen of de openbare veiligheid in dit land nog wel is gegarandeerd.'4 34. Enigzins2 cryptisch voegde hij er aan toe dat 'de grondrechten van de daders weliswaar moeten worden gerespecteerd' maar dat 'de mensenrechten van de slachtoffers moeten worden beschermd'. 1 35. Onwillekeurig gingen in Lubeck en Kiel de gedachten uit naar afgelopen dinsdag, 6 36. toen de verzamelde Bondsraad en Bondsdag de Israelische president Weizman op het hart hadden gedrukt 5 37. dat hij zich thans in 'een ander Duitsland' bevond.1 38. Duizenden inwoners van de Hansestad, vanouds een bolwerk van liberalisme, de stad van Nobelprijswinnaars Thomas Mann en Willy Brandt, wachtten de resultaten evenmin af. 6 39. In de middag gaven zij gehoor aan de oproep van burgemeester Bouteiller voor een demonstratie bij het verwoeste pand. 5 40. 's Ochtends demonstreerden nabestaanden van de slachtoffers, hoofdzakelijk asielzoekers uit Afrika en Libanon, al voor het politiebureau; 6 41. hartverscheurende taferelen van Afrikaanse kinderen die hun ouders hadden verloren.6 42. Bouteiller bevond zich donderdagochtend reeds om half vijf bij de brand. 6 43. Hij bleef er onafgebroken tot middernacht. 6 44. Voor de camera's van de wereldpers barstte hij bijna2 in tranen uit 6 45. toen hij werd herinnerd aan de vele smetten 6 46. die zijn stad in korte tijd heeft opgelopen. 6 47. Met name de twee aanslagen op de synagoge, in november 1994 en mei vorig jaar, hebben de reputatie van Lubeck vrijwel voorgoed verpest.7 48. 'De brand is de grootste catastrofe die de stad ooit heeft getroffen', verklaarde Bouteiller, 'ongeacht de oorzaak'. 2 49. Brandstichting of kortsluiting, het verwoestende vuur staat volgens hem 'symbool voor de mensonwaardige wijze waarop dit land omgaat met zijn buitenlandse gasten en asielzoekers'. (KLOKTIJD)1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

50. Zolang met name gekleurde asielzoekers volgens Bouteiller door de overheid worden weggestopt in afgelegen panden 3 51. en niet op natuurlijke wijze in aanraking komen met de blanke bevolking(KLOKTIJD)1 52. zijn, (KLOKTIJD)3 53. vreest5 hij, nog veel meer rampen te verwachten. (KLOKTIJD)3 54. 'Christelijk en blank moet men zijn om in Duitsland gastvrijheid te genieten', aldus de SPDburgemeester letterlijk.2 55. Hij verlangt 5 dat de door Duitsland op gang gebrachte wijzigingen in het asielrecht van de meeste Europese landen 'zo snel mogelijk worden teruggedraaid'. (KLOKTIJD) 1 56. De Duitse asielregels werden in de zomer verscherpt met een wijziging van de grondwet, 6 57. die het voor inwoners van niet EU-landen juridisch vrijwel onmogelijk maakt als politiek vluchteling te worden erkend. (KLOKTIJD)6 58. Vanaf dat moment kwam er plotseling een einde aan de golf van aanslagen op de behuizing van buitenlanders. 6 59. Solingen (mei 1993, vijf slachtoffers) blijkt echter niet het einde te zijn van de reeks, (KLOKTIJD)5 60. die kort na de Duitse vereniging begon in het Oostduitse Hoyerswerda.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 57 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht

25 mei 2010 dinsdag Rampmaand luchtvaart SECTION: BUITENLAND; Blz. 7 LENGTH: 328 woorden SAMENVATTING door Ronald Veerman AMSTERDAM, dinsdag De internationale luchtvaart beleeft een regelrechte rampmaand nu, naast alle ellende die de aswolk veroorzaakt, het ene na het andere vliegtuigongeluk de sector opschrikt. Afgelopen weekend crashte opnieuw een groot toestel, van Air India, waarbij 158 mensen om het leven kwamen. VOLLEDIGE TEKST: 1. Na het dramatische ongeluk met de Airbus van Afriqiyah in Tripoli - waarbij 103 personen onder wie zeker 1 zeventig Nederlanders stierven – 6 2. en de in Afghanistan neergestorte Antonov - die 44 mensen het leven kostte – 6 3. zijn alleen al in de maand mei meer dan driehonderd dodelijke slachtoffers te betreuren. (KLOKTIJD)6 4. Samen met de in januari neergestorte Boeing van Ethiopian Airlines en de vreselijke crash van het Poolse regeringstoestel heeft de luchtvaartsector dit jaar in elf grote ongevallen al 515 levens geëist, 6 5. zo blijkt uit cijfers van het Aviation Safety Network (ASN), (KLOKTIJD)5 6. dat de vliegtuigongelukken uit de hele wereld analyseert. (KLOKTIJD)6 7. Volgens ASN ligt het aantal slachtoffers inmiddels twee keer zo hoog als het gemiddelde over de afgelopen tien jaar. (KLOKTIJD)3 8. Indien ongeluk de sector blijft achtervolgen, (KLOKTIJD)3 9. dreigt het nog geen vijf maanden oude 2010 een inktzwart jaar te worden, (KLOKTIJD)3 10. nadat in heel 2009 'slechts' 797 passagiers omkwamen. Daaronder ook de na een jaar nog altijd onopgehelderde crash van een Airbus van Air France in de Atlantische Oceaan.6 Ravijn 11. 12. 13. 14. 15.

Het toestel van Air India Express dat zaterdag in Mangalore verongelukte,6 schoot bij de landing door op het asfalt 6 en belandde in een ravijn, 6 dat vlak achter het einde van de landingsbaan ligt. (KLOKTIJD)6 Hoewel de luchthaven een negentig meter lange veiligheidszone met zand achter de baan heeft liggen, (KLOKTIJD)6 16. rolde het toestel toch de heuvel af 6 17. en vloog in brand.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

18. Bij de crash met de Indiase prijsvechter, het eerste grote ongeluk in India in tien jaar tijd, wisten acht inzittenden de ramp te overleven. 6 19. Gisteren werd ook bekend 5 20. dat zich bij de slachtoffers zestien personen uit een familie bevonden.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 58 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 12 januari 2013 zaterdag 'Blunders in de cockpit'; Het eindrapport van de vliegramp in Tripoli is weer uitgesteld, maar experts weten wat er misging SECTION: 1; Blz. 1 LENGTH: 1485 woorden 1. Op z'n vroegst februari wordt eindelijk het eindrapport over de vliegramp op de Libische luchthaven Tripoli verwacht.(KLOKTIJD) 6 2. Tijdens de landing op 12 mei 2010 crashte een Airbus A330 van Afriqiyah Airways, 6 3. waarbij 103 mensen omkwamen. 6 4. Daaronder zeventig Nederlandse toeristen die uit Zuid-Afrika met een tussenstop in Tripoli naar huis terugvlogen. 6 5. Alleen de Nederlandse Ruben, toen negen jaar, overleefde de Tripoliramp. 6 6. In de cockpit zijn grove fouten gemaakt , 3 7. zeggen bronnen rond het onderzoek. (KLOKTIJD) 3 8. Als door een godswonder kwam de negenjarige Ruben als enige levend uit het totaal 2 vernielde toestel, 6 9. dat te pletter sloeg naast de baan. 6 10. Het wrak lag vlak bij een moskee, een paar honderd meter schuin voor het begin van de landingsbaan. 6 11. Slechts2 de staart en een paar stoelen waren herkenbaar.6 12. Rubens opa Toine van de Sande verloor zijn dochter, schoonzoon en een kleinkind. 6 13. Hij is voorzitter van de Stichting Vliegramp Tripoli, die in Heemstede werd opgericht om nabestaanden bij te staan in de verwerking, hun belangen te behartigen en jaarlijks een herdenking van de traumatische gebeurtenis te organiseren. 6 14. Straks moet 4 er in Tripoli ook een monument komen. (KLOKTIJD)6 15. We zitten nog midden in het rouwproces. (KLOKTIJD)3 16. Dat heeft ook te maken met de vertraging van het onderzoek. (KLOKTIJD)3 17. Dat wachten (KLOKTIJD)3 18. is ellendig. (KLOKTIJD)3 19. We weten niet (KLOKTIJD)3 20. wat er op die fatale vlucht is gebeurd 3 21. en waarom dit vreselijke ongeluk kon4 plaatsvinden. 3 22. Alle nabestaanden willen 4 (KLOKTIJD)5 23. dat de waarheid boven water komt (KLOKTIJD)4 24. en dat de luchtvaart lering trekt uit (KLOKTIJD)3 25. wat er zo misging. 3 26. Maar onze geliefden krijgen we nooit meer terug. (KLOKTIJD)3 27. Van de Sande zegt goede contacten te hebben met het ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). (PH)1 28. Ze zijn erg behulpzaam, (KLOKTIJD)3 29. hoewel we niets te horen krijgen over de oorzaak van de ramp. (KLOKTIJD)3 30. Ook de nieuwe ambassadeur in Libië zet zich actief voor de zaak in. (KLOKTIJD)3 198 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73.

We wachten nu in spanning op het Libische rapport, (KLOKTIJD)3 dat voor ons in begrijpelijke Nederlandse taal zal 4 worden uitgelegd, 3 is toegezegd. 3 Bovendien hebben we gevraagd om voorinzage, 3 voordat de inhoud openbaar wordt , aldus Van de Sande. (KLOKTIJD)1 Bij het onderzoek, dat ernstig werd vertraagd door de burgeroorlog in Libië, 6 zijn experts van Airbus betrokken, 6 alsmede de Franse veiligheidsraad BEA,die de zwarte dozen uitlas, en Amerikaanse deskundigen (motoren). 6 In het team zaten ook Nederlandse en Zuid-Afrikaanse waarnemers.6 Vroegtijdig De OVV-woordvoerder ontkende gisteren signalen 5 dat de Nederlandse waarnemer vroegtijdig zou4 zijn vertrokken, 4 omdat hij te kritisch was op vermeende 'doofpotpraktijken' van de Libiërs.1 Daar is ons niets van bekend. (KLOKTIJD)3 We hebben als Nederland beperkte rechten in het onderzoek. (KLOKTIJD)3 Het conceptrapport mochten4 we eind 2012 van commentaar voorzien. 3 Nee, daar mag 4 ik6 niks over zeggen. (KLOKTIJD)3 Een bijeenkomst van alle onderzoekers en betrokken landen deze maand om de definitieve versie van het rapport te accorderen, is volgens de OVV uitgesteld. 3 Er is nog geen nieuwe datum bekend. (KLOKTIJD)6 Libië is daarin leidend , aldus de zegsman. (KLOKTIJD)3 Van de Sande heeft wel vertrouwen in de resultaten van het onderzoek, (KLOKTIJD)3 ook al zijn belangrijke gegevens en mensen verloren gegaan in het geweld in Libië. 6 Wij6 doen in ieder geval1 niet mee aan speculaties. (KLOKTIJD)3 Er zijn al genoeg indianenverhalen verteld. 3 Die bezorgen de nabestaanden alleen maar extra pijn. (KLOKTIJD)3 Met slachtoffer Ruben, die zwaargewond was aan met name zijn benen, 6 gaat het volgens zijn grootvader naar omstandigheden goed. (KLOKTIJD)6 Hij groeit op bij zijn oom en tante in de Betuwe, samen met neef en nichten. (KLOKTIJD)6 Hij staat onder medische controle (KLOKTIJD)6 en heeft psychologische hulp. (KLOKTIJD)6 Dit jaar gaat hij naar de middelbare school. (KLOKTIJD)6 Ruben wordt uit de publiciteit gehouden, zodat hij zich normaal (KLOKTIJD)6 en in alle rust kan4 ontwikkelen, waar nodig met extra begeleiding. (KLOKTIJD)6 Hij kan4 zich stukje bij beetje kleine dingen van de rampdag, bijna drie jaar geleden, herinneren. (KLOKTIJD)6 Verder wil 4 Van de Sande over Ruben geen mededelingen doen. (PH)4 Vlucht 771 van Afriqiyah Airways vertrok 11 mei 2010 's avonds uit Johannesburg met 11 bemanningsleden en 93 passagiers, van wie 71 Nederlanders. 6 De meesten waren vakantiegangers 6 die hadden geboekt bij reisorganisaties Kras en Stip. 6 Zij konden4 ruim zitten en slapen, 6 want de Airbus A330 kan4 meer dan twee keer zoveel reizigers vervoeren. (KLOKTIJD)6 Het toestel wilde 4 's ochtends rond 06.00 uur in Tripoli landen op een baan, 3 waar dat niet automatisch op instrumenten kan4. (KLOKTIJD)6 De vliegers moesten4 afgaan op radiobakens en eigen zicht. 6 Dat is niet nauwkeurig. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

74. Omdat de opkomende zon en laaghangende bewolking dat zicht vlak voor de landing belemmerden, 6 75. besloten ze door te starten.5 76. Daar ging het op enkele tientallen meters boven de grond verschrikkelijk fout. 6 77. Naar verluidt maakte de copiloot plotseling een scherpe bocht om toch in lijn met de baan te komen, 3 78. omdat ze verkeerd uitkwamen. 3 79. De captain greep niet in, 3 80. een vleugel raakte de grond 3 81. en het vliegtuig sloeg over de kop.3 82. De communicatie met de verkeerstoren verliep tot het laatste moment normaal, 6 83. de piloten meldden geen technische problemen, 5 84. er was geen brand of explosie aan boord, 6 85. geen brandstoftekort en een aanslag werd gelijk uitgesloten. 6 86. Volgens het Franse BEA werd de neus eerst heftig 2 opgetrokken 3 87. en ging toen omlaag.3 88. Bouwer Airbus, die zelf onderzoek deed, 6 89. bevestigt tegenover De Telegraaf (PH)5 90. dat de gloed2nieuwe A330 geen enkel mankement had. 4 91. Libische klokkenluiders trokken eerder al aan de bel. 5 92. Niet alleen de cockpit verzaakte, 3 93. maar ook zou4 de organisatie van Afriqiyah niet deugen 3 94. en zou4 de verkeersleider het toestel naar een moeilijke baan hebben gedirigeerd.3 95. Insiders vermoeden5 (KLOKTIJD)5 96. dat onervarenheid van de copiloot aan de stuurknuppel en vermoeidheid een rol kunnen4 hebben meegespeeld bij de crash. (KLOKTIJD)4 97. De vliegers zouden4 in de stress verkeerde handelingen hebben verricht. 3 98. De betreffende Airbus had een paar weken daarvoor met dezelfde crew ook al een probleemlanding gemaakt. 3 99. Toen ging het net2 goed, 3 100. maar dat incident werd volgens een onderzoeker verzwegen.6 101. Merkwaardig is de getuigenis van een Italiaanse piloot van Alitalia-vlucht 871 van Tripoli naar Rome, (KLOKTIJD)7 102. die rond het tijdstip van de Afriqiyah-crash vertrok. 6 103. Hij liet weten het ongeluk (vanaf de taxibaan?) te hebben gezien, 3 104. maar is kennelijk1 toch opgestegen, 6 105. want dat toestel kwam op schematijd, 08.00 uur, aan in Rome. 6 106. Alitalia weigert tot nu toe elk commentaar. (KLOKTIJD)5 107. Er is dus nog veel geheimzinnigheid rondom de afschuwelijke crash. (KLOKTIJD)7 108. Harry Horlings van AvioConsult, die ook de Faro-ramp onderzocht, 6 109. Gelooft5 (KLOKTIJD)5 110. dat Afriqiyah-vlucht 771 het verkeerde (VOR-)baken volgde, 4 111. dat niet in het verlengde van de landingsbaan staat. (KLOKTIJD)4 112. Daardoor werd in feite een foutieve procedure uitgevoerd.7 113. Voor het naderen van baan 09 op de luchthaven van Tripoli moet 4 gebruik worden gemaakt van simpele NDB-radiobakens, (KLOKTIJD)6 114. waar de vlieghoogte op afgestemd dient te worden. (KLOKTIJD)6 115. Het lijkt erop (KLOKTIJD)3 200 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

116. dat de vliegers dat verzuimden. 3 117. Ze stortten neer precies in lijn met het VOR-baken naast de baan.3 118. Door het slechte zicht merkten ze te laat 3 119. dat hun koers niet klopte 3 120. en dat ze veel te laag zaten , 3 121. meent5 Horlings. (KLOKTIJD) 3 122. Extreem Letselschadeadvocaat Stewarts Law in Londen, die de ramp nabootste, 6 123. is eveneens overtuigd van serieuze pilotenblunders op geringe hoogte ( mishandling ). 5 124. De extreme stuurbewegingen konden4 niet gecorrigeerd worden door de boordcomputers van de Airbus. 6 125. Er vindt nog gerechtelijk onderzoek plaats. (KLOKTIJD)6 126. Volgens Veeru Mewa van Beer Advocaten in Amsterdam, die veertig van de zeventig nabestaanden bijstaat, (KLOKTIJD)3 127. heeft Afriqiyah Airways iedereen een passende schadevergoeding gegeven. 3 128. Dat varieert van familie tot familie. (KLOKTIJD)3 129. Over bedragen mag 4 ik6 geen uitspraken doen. (PH)3 130. Het gaat bij elkaar om miljoenen. (KLOKTIJD)3 131. Als er straks sprake lijkt te zijn geweest van roekeloos gedrag in de cockpit en wellicht nalatigheid van de verkeerstoren en vliegmaatschappij, (KLOKTIJD)6 132. Zouden4 de claims volgens juristen nog wel eens veel hoger kunnen uitvallen.6 133. Benno Baksteen van veiligheidsbureau Degas, zelf voormalig KLM-vlieger, stelt vast (PH)5 134. dat het ontbreken van fysiek vlieggevoel in computergestuurde vliegtuigen kan4 bijdragen aan dodelijke ongevallen. (KLOKTIJD)4 135. Hoewel ik6 het Tripoli-rapport niet ken. (KLOKTIJD)3 136. Meer trainen op noodsituaties (KLOKTIJD)3 137. en aanscherpen van procedures (KLOKTIJD)3 138. is de aangewezen weg. (KLOKTIJD)3 139. Voorzitter Evert van Zwol van de Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers wil 4 nog niet reageren op deze vliegramp. (KLOKTIJD) 5 140. Wij6 wachten op het eindrapport (KLOKTIJD)3 141. en trekken dan pas conclusies. (KLOKTIJD)3 142. 12 mei 2010 crashte een Airbus A330 van Afriqiyah Airways op de luchthaven van de Libische hoofdstad Tripoli. 6 143. Bij het ongeval kwamen 103 mensen, onder wie zeventig Nederlanders, om het leven. 6 144. De vliegers zouden4 in de stress verkeerde handelingen hebben verricht.3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 59 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht January 31, 2000 DRIE DODEN BIJ ONGELUK MET GESTOLEN AUTO LENGTH: 260 words DATELINE: ERDAM

1. Drie Amsterdammers van 19 tot 26 jaar zijn dit weekeinde bij een auto -ongeluk om het leven gekomen. 6 2. Samen met drie andere jongeren zaten zij in een gestolen Opel Corsa gepropt. 6 3. De jongelui reden met hoge snelheid de Amsterdamse Bijlmermeer 6 4. toen de wagen aan de Meerkerkdreef uit de bocht vloog 6 5. en in volle vaart tegen een ijzeren mast botste. 6 6. Vijf inzittenden werden uit het voertuig geslingerd. 6 7. Drie van hen waren op slag dood.6 8. Buurtbewoners werden even na 05.00 uur wakker van een enorme klap en een aanhoudend 2 brullende motor. 6 9. Toen enkelen poolshoogte gingen nemen, 6 10. zagen zij tot hun afschuw vijf mensen verspreid over de weg liggen. 7 11. De zesde inzittende lag half uit de wagen. 6 12. De auto bleek even voor het drama in Amsterdam-Zuidoost te zijn gestolen.6 13. De drie overlevenden, onder wie de 19-jarige bestuurder, raakten gewond 6 14. en liggen in het ziekenhuis. (KLOKTIJD)6 15. Volgens de politie verkeren zij niet in levensgevaar. (KLOKTIJD)3 16. De chauffeur zal 4 zo spoedig mogelijk worden ondervraagd.6 17. In Halfweg eiste een auto-ongeluk vrijdagavond het leven van een 17-jarige jongen uit Amsterdam. 6 18. Een andere, vermoedelijk evenoude Amsterdammer, raakte gewond.6 19. Hoe de twee minderjarige knapen aan de wagen waren gekomen,6 20. was gisteren nog onduidelijk. 6 21. Rond middernacht belandden zij op de Van Essenweg in de berm. 6 22. Het voertuig knalde tegen een boom 6 23. en raakte in brand. 6 24. Volgens de politie verloren beide jongens het bewustzijn.3 25. Een passerende automobilist wist de bestuurder uit het wrak te bevrijden. 6 26. De andere jongen zat echter bekneld. 6 27. Hij kwam in de vlammen om.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 60 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal February 21, 2000 GEZINSDRAMA: ZES DODEN BIJ WONINGBRAND - MOEDER KAN ZICHZELF NOG REDDEN 1. Bij een allesvernietigende brand in een woning in Groesbeek zijn gisteren vier kinderen en twee volwassenen om het leven gekomen.6 2. Het familiedrama in het stadje onder de rook van Nijmegen voltrok zich om zes uur in de ochtend. 6 3. Volgens ooggetuigen zijn de slachtoffertjes vier kinderen van de hoofdbewoonster en twee kinderen van een Poolse vriendin (KLOKTIJD)3 4. die als loge de nacht doorbrachten in de rijtjeswoning aan de Varenstraat in de Groesbeekse Bloemenbuurt. 6 5. De 42-jarige moeder Hanneke Pfeiffer-Tyssen brak haar been6 6. toen zij vanaf de eerste verdieping de woning uitsprong. 6 7. Zij is in shock -toestand opgenomen in het Radboud-ziekenhuis te Nijmegen.6 8. Haar vier kinderen Monique (18), Berry (24) Kenny (4) en Damien (5) sliepen samen met de logeetjes Victoria (4) en Dennis (5) op het moment 6 9. dat de vlammen om zich heen grepen. 6 10. De door de buurman gealarmeerde brandweer was razendsnel ter plaatse 6 11. maar kwam echter te laat om de slachtoffertjes uit de woning te halen.6 12. Bewoners verklaarden gisteren op de rampplek 5 13. dat zij op het vroege tijdstip werden opgeschrikt door een knal. 4 14. Buurvrouw G. Verstegen hoorde een daverende klap 3 15. waarop zij haar man wekte 3 16. en naar buiten rende. 3 17. Tot mijn grote schrik zag ik6 vanuit het slaapkamerraam de buurvrouw gillend naar beneden springen, 3 18. waarna ze stil op de grond bleef liggen, aldus de aangeslagen vrouw.3 Disco. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.

Overbuurman Wim Janssen (56) dacht5 dat in eerste instantie 5 dat de knal door herriemakende discogangers werd veroorzaakt.4 Ik6 kleedde me aan, 1 liep naar buiten en 1 zag tot mijn verbijstering 1 aan de overkant steekvlammen uit het dak van de woning slaan, (KLOKTIJD)1 vertelt Janssen voor de totaal afgebrande woning. (PH)1 Volgens enkele ooggetuigen schreeuwde de uit het raam gesprongen moeder tegen haar oudste kinderen, de jongsten van hen naar buiten te gooien,3 zodat deze zouden4 worden opgevangen door haar en een toegesnelde buurman, 3 maar toen het raam werd geopend,3 ontstond er een enorme explosie 3 en vlogen de vlammen in alle hevigheid naar buiten.3 203 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Hoewel de oorzaak van de brand nog vastgesteld moet 4 worden, (KLOKTIJD)6 beamen brandweerlieden bij het huis (PH)5 dat er waarschijnlijk sprake is geweest van backdraft: 4 op het moment dat vuur zuurstof krijgt explodeert de brand als het ware (KLOKTIJD)6 en ontstaat er een vuurzee. (KLOKTIJD)6 Waardoor in eerste instantie brand in het huis is ontstaan 6 moet 4 uit het technisch onderzoek blijken. (KLOKTIJD)6 Het enig wat er nog ongeschonden bij staat (KLOKTIJD)6 is de auto van Berry, (KLOKTIJD)6 die hij juist zaterdag had gekocht.6 Hij lag als enige op zolder te slapen6 en moet 4 ook totaal2 door de brand zijn verrast, aldus vrienden van de familie. (KLOKTIJD)3 Debby Eijkhout (25) uit Nijmegen, de ex-vriendin van de overleden Berry was totaal overstuur. 3 Met vrienden aanschouwde ze gistermiddag de ravage. 6 Het is vreselijk. (KLOKTIJD)1 Ik6 had met Berry nog steeds een goed contact. 1 Mijn zoontje, Rodney van vier had ook tot de slachtoffers kunnen behoren. 1 Hij zou4 bij Hanneke blijven logeren. 1 Omdat ik6 me zaterdagavond echter niet goed voelde5. 1 had ik6 hem echter niet weggebracht. 1 Dat is zijn redding geweest, 1 zegt ze met betraande ogen. (PH)1 Ze voegt eraan toe (PH)1 dat Hanneke het sinds twee jaar erg2 moeilijk had. 1 Ze is toen weduwe geworden. 6 Haar man Piet kwam destijds op de Oranjesingel in Nijmegen door een zwaar verkeersongeluk om het leven.6 Het getroffen, uit Nijmegen afkomstige, gezin woonde pas sinds eind juli in de hoekwoning van woningcooperatie Oosterpoort. 6 Daarom weten5 omwonenden weinig te vertellen over de slachtoffers. (KLOKTIJD)5 Buurvrouw Verstegen vertelde gisteren 5 dat ze de kinderen wel eens zag spelen in de tuin, 4 maar meer contact was er niet.6 Het vuur verwoestte de hoekwoning compleet. 6 Alleen de linkerzijgevel staat nog overeind. (KLOKTIJD)6 Het dak en de binnenkant van het huis is volledig 2 ingestort 6 en zwartgeblakerd. 6 In de tuin zijn verschroeide kledingstukken en speelgoed stille getuigen van het drama (PH)7 dat zich in de vroege zondagochtend heeft afgespeeld. 6 Het pal naast de afgebrande woning liggende pand van de familie Verstegen is nauwelijks 2 aangetast door de vlammenzee. 6 Er vormen zich wel wat kleine waterplekken op het behang.(PH)6 Maar de vuurzee is inderdaad bijna helemaal 2 tot de hoekwoning beperkt gebleven.6 Bewoners van de Groesbeekse Bloemenbuurt werden gisterochtend door burgemeester Prick middels een brief die huis aan huis werd verspreid op de hoogte gebracht van het drama. 6 Hierna werden zij opgevangen in het plaatselijke gemeentehuis 6 waar een traumateam klaar stond 6 om de tientallen aangeslagen buurtbewoners op te vangen. (KLOKTIJD)6 204 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 6 Tekst 61 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht March 25, 2009 Schenk: koppel topschaatsen los SECTION: SPORT; Blz. 11 LENGTH: 312 woorden DATELINE: Amersfoort, 25 maart. 1. In een nieuw organisatiemodel moet 4 de schaatsbond KNSB de topsport loskoppelen van de breedtesport. (KLOKTIJD) 3 2. Dat is het advies van de commissie-Schenk, (KLOKTIJD) 6 3. dat gisteren in Amersfoort werd gepresenteerd. 6 4. De KNSB moet 4 met de komst van een aparte divisie topsport en een divisie breedtesport slagvaardiger gaan werken, (KLOKTIJD)3 5. zo zei commissie-voorzitter en oud-olympisch schaatskampioen Ard Schenk.5 6. De KNSB gaat het advies bestuderen (KLOKTIJD)6 7. en komt binnen veertien dagen met een plan voor de uitwerking daarvan. (KLOKTIJD)6 8. "We moeten hier zeker ons voordeel mee gaan doen", zei bestuurslid Tjaart Kloosterboer. 2 9. Het algemeen bestuur en het bondscongres hebben het laatste woord. (KLOKTIJD)6 10. Zij moeten 4 in juni, bij de algemene ledenvergadering, akkoord gaan met de voorstellen.(KLOKTIJD)7 11. De commissie-Schenk, die naast Ard Schenk bestaat uit Johan Grobbée (voorzitter sectie langebaan), Ludy Bultena (voorzitter gewest Groningen), Patrick Wouters van den Oudenweijer (teammanager van TVM), Rintje Ritsma (oud-schaatser) en Riemer van der Velde (voormalig voorzitter SC Heerenveen),(KLOKTIJD)6 12. werd in september door de KNSB in het leven geroepen.6 13. Dit gebeurde 6 14. kort nadat eerst voorzitter Carel Paauwe en later directeur topsport Hans Gootjes opstapten bij de schaatsbond na een kritisch rapport van de bondsraad, 6 15. waarin het tweetal onder meer werd verweten 5 te weinig 2 aandacht te hebben voor de duizenden vrijwilligers in de gewesten, het fundament van de KNSB.6 16. In de voorgestelde structuur krijgen de breedtesport en de topsport een vrij 2 zelfstandige positie met eigen besturen en een eigen directeur. (KLOKTIJD)6 17. De beide divisies stellen elk afzonderlijk hun eigen beleid vast (KLOKTIJD)6 18. en leggen dit ter goedkeuring voor aan het bondsbestuur van de KNSB. (KLOKTIJD)6 19. Topsporters en commerciële teams hebben in het voorstel meer invloed op het beleid. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. Met het oog op de Olympische Spelen van 2010 in Vancouver moet 4 de divisie topsport vóór 1 september van dit jaar vorm krijgen. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 62 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 21 juli 2012 zaterdag De beste entertainer is de winnaar BYLINE: Steven Verseput SECTION: Sport LENGTH: 1203 woorden SAMENVATTING Extreme sporten zijn de toekomst. Want: jeugdige kijkers en dát telt voor sponsors en tv-zenders. BMX is al olympisch, kitesurfen komt eraan. Ze brengen een cultuuromslag met zich mee. Passie en sfeer zijn belangrijk, niet wie het snelst is. 1. VOLLEDIGE TEKST: Onder stampende beats komen de atleten op3, 2. er zijn spectaculaire shows (PH)3 3. en na de wedstrijden worden feestjes georganiseerd.3 4. En dat allemaal in een decor met een futuristisch design. Zo zien de Spelen in 2048 er ongeveer uit **zinnen hiervoor allemaal voorspellingen, toekomende tijd**3 5. als het aan kitesurfer Ruben Lenten (24) ligt. (KLOKTIJD)6 6. En met feestjes bedoelt5 hij niet de strak 2 geregisseerde openingsceremonie, de hossende oranjemenigte in het Holland Heineken House en de soms 2 slaapverwekkende medailleuitreikingen. (PH)5 7. Nee, dan heeft Lenten het over hippe beachparty's bij een ondergaande zon, met palmbomen, dansende vrouwen, cocktails en met sporters (PH)5 8. die na een lange dag van strijd samen chillen in een strandstoel. (KLOKTIJD)6 9. Binnen de lange olympische tradities zou4 het een kleine cultuurschok zijn.6 10. Lenten is niet anders gewend. 6 11. Hij is een 'extreme kiteboarder', (KLOKTIJD)6 12. hij voert de meest 2 bizarre kunststukjes uit boven het water. (PH)7 13. Hij is een acrobaat in de lucht. (KLOKTIJD)7 14. Bekijk zijn filmpjes op internet (KLOKTIJD)7 15. en je bent verkocht. (KLOKTIJD)7 16. Ride hard & have a fly day, is zijn motto. (KLOKTIJD)3 17. Met show, spektakel en entertainment kan 4 het Internationaal Olympisch Comité (IOC) een nieuwe generatie sportliefhebbers aan zich binden, (KLOKTIJD)3 18. Denkt 5 Lenten. (PH)5 19. ,,Al die tijd-gerelateerde sporten zijn gewoon saai om naar te kijken. Het lijkt mij gaaf als ze van elke sport een show eromheen maken, zo benader je de sport van verschillende kanten." 20. Extreme sporten zijn in opkomst. (KLOKTIJD)2 207 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. En dat heeft het IOC begrepen. 5 22. Snowboarden (sinds 1998 op het programma), BMX (sinds 2008), halfpipe skiën (vanaf 2014) en kitesurfen (vanaf 2016) zijn olympisch geworden. 6 23. Stuk voor stuk mediagenieke sporten, vaak vanuit het niets groot geworden. 6 24. Het zijn sporten met een levendige subcultuur, (KLOKTIJD)7 25. deelnemers scoren ook met uiterlijk, gedrag en bijnamen. (KLOKTIJD)6 26. Soms is de showfactor belangrijker dan de competitie zelf. (KLOKTIJD)7 27. De onderlinge band tussen de atleten is groot (KLOKTIJD)6 28. en sociale media worden volop ingezet. (KLOKTIJD)6 29. De achterban: jongeren die tijdens hun zomervakantie gaan golfsurfen aan de Franse westkust (KLOKTIJD)7 30. en in de kerstvakantie de Alpen intrekken om te snowboarden. (KLOKTIJD)7 31. Dat het IOC deze sporten omarmt, (KLOKTIJD)4 32. past binnen de verjongingskuur. (KLOKTIJD)7 33. Lange tijd moesten4 de sportbestuurders op het IOC-hoofdkwartier in het Zwitserse Lausanne weinig hebben van de extreme sporten, 6 34. maar nu lijkt het steeds gevaarlijker en sneller te moeten. (KLOKTIJD)7 35. Het doel: een jonger publiek aantrekken. (KLOKTIJD)7 36. ,,We moeten het programma verjongen, we moeten het aanpassen aan de wensen en behoeften van de jeugd, en niet te conservatief blijven", zei IOC-voorzitter Jacques Rogge begin dit jaar.2 37. Meest recente aanwinst van de Spelen is kitesurfen, (KLOKTIJD)6 38. dat over vier jaar in Rio de Janeiro debuteert. (KLOKTIJD)6 39. Kitesurfen - met een klein surfboard en een deels opblaasbare vlieger van enkele vierkante meters - vervangt dan het windsurfen (de RS:X-klasse). (KLOKTIJD)6 40. Het IOC is gecharmeerd 5 van het kiteboarden vanwege de snelheid en het spektakel.5 41. In Rio de Janeiro is de snelheidsvariant te zien - course racing: een wedstrijd van tussen de tien en vijftien minuten langs een parcours van boeien. (KLOKTIJD)6 42. Voor freestyle, het uitvoeren van stunts voor een jury, is nog geen plaats. (KLOKTIJD)6 43. Zal4 de trend zich de komende jaren doorzetten, 7 44. en gaan de nieuwe, extreme sporten deels domineren? (KLOKTIJD)7 45. Komt er een olympisch programma met sportklimmen, downhill fietsen, skateboarden en wakeboarden, in plaats van 'oude sporten' als kleiduivenschieten, handboogschieten, badminton en schermen? (KLOKTIJD)7 46. En waarom de 'saaie' tien kilometer schaatsen op de Winterspelen niet vervangen door het zeer 2 populaire crashed ice (waarbij vier schaatsers die zich door een ijskanaal vol hindernissen naar beneden storten)? (KLOKTIJD)7 47. Het antwoord is aan het IOC. (KLOKTIJD)7 48. ,,Ze zouden nog meer van dergelijke sporten moeten toelaten", zegt sportmarketeer Frank van den Wall Bake. (PH)2 49. Het is simpel, legt hij uit: (PH)1 50. jonge, dynamische sporten trekken jeugd aan, (KLOKTIJD)1 208 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

51. 52. 53. 54.

55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68.

69. 70. 71. 72. 73. 74.

75. 76. 77. 78.

waardoor sponsors en televisiezenders geïnteresseerd zijn.1 Tegelijkertijd zijn de traditionele sporten - zoals voetbal, schaatsen en tennis - volgens hem 3 De sportmarketeer vindt 5 (KLOKTIJD)5 dat het IOC een viertal eisen aan internationale sportbonden zou4 moeten stellen om sporten aansprekend te maken voor jongeren, en daarmee toekomstbestendig: toegankelijk, aantrekkelijk, dynamisch en sexy. 4 Als je niet aan die criteria voldoet, (KLOKTIJD)6 wordt de sport van het olympische programma geschrapt, (KLOKTIJD)6 als het aan Van den Wall Bake ligt. ,,Het IOC zou daar een voortrekkersrol in moeten nemen."(KLOKTIJD)2 Het probleem bij extreme sporten is dat ze vaak niet vertegenwoordigd worden door grote 2 internationale sportbonden, (KLOKTIJD)1 zegt Hein Verbruggen, erelid van het IOC en thans voorzitter van SportAccord, een koepelorganisatie voor 91 sportfederaties. (PH)5 Zo probeerde het IOC vijf jaar geleden skateboarden op het olympische programma te krijgen. 6 Een lastige operatie, want de extreme sport viel niet onder een bond 7 die het IOC erkende, 5 en moest daarom worden ondergebracht bij wielerunie UCI, 6 wat niet lukte. Verbruggen: ,,De UCI heeft niks met skateboarden. Van belang is: wie kan de extreme sporten vertegenwoordigen en welke van de 26 sporten maakt plaats?" 2 Wees voorzichtig met vernieuwen, (KLOKTIJD)1 zegt Hein Verbruggen. (PH)1 Sla niet door, (KLOKTIJD)1 is zijn boodschap. ,,Mensen associëren de Spelen met traditionele sporten. Dat imago moet je behouden, je moet niet je product aantasten. Natuurlijk moet je nieuwe sporten toevoegen, maar het gaat om de juiste balans tussen oude en nieuwe sporten." (KLOKTIJD)2 Extreme sporten zijn de afgelopen jaren op hun eigen manier mainstream geworden. 7 Niet via de gebaande paden van de sportbonden, maar via commerciële organisaties. 7 Een goed voorbeeld zijn de X Games, de 'Olympische Spelen' van de extreme sporten, (KLOKTIJD)7 die sinds de eerste editie in 1995 door tienduizenden bezoekers worden bezocht. (KLOKTIJD)6 Grote organisator achter de X Games is de Amerikaanse sportzender ESPN. (KLOKTIJD)6 En energiedrankproducent Red Bull dankt zijn naamsbekendheid deels 1 aan spektakelevenementen op het gebied van stuntvliegen, kitesurfen, crashed ice en klifduiken. (KLOKTIJD)5 De events trekken jaarlijks honderdduizenden bezoekers. (KLOKTIJD)6 Wat staat ons te wachten (KLOKTIJD)7 als er meer spectaculaire sporten bijkomen? (KLOKTIJD)7 ,,Het succes van dit soort sporten is te danken aan het gevoel van vrijheid en ongedwongenheid", zegt Alex Schuttert van Exventure, dat sportevenementen organiseert. ,,Veel extreme sporters willen hun sport niet in competitie beoefenen, maar lekker met vrienden bezig zijn en elkaar pushen mooie tricks te doen. Deelnemers lenen elkaar materialen 209 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

79. 80. 81. 82.

in geval van pech. Het klinkt misschien wat soft, ze willen allemaal echt wel winnen, maar de gedeelde passie voor hun sport staat daar nog boven", aldus Schuttert.(PH)2 De Spelen staat dus een cultuuromslag te wachten, (KLOKTIJD)7 met de niet te stoppen opmars van extreme sporten: een goede vibe rond de olympische wedstrijdaccommodaties wordt belangrijker dan de prestaties. (KLOKTIJD)7 Vrijheid en blijheid als voornaamste doel. Of, zoals Ruben Lenten het zegt: ,,Kitesurfen doe ik voor het gevoel. Niet voor een tijdgerichte prestatie, who cares?"(PH)2 Dat zal4 je een marathonloper nooit horen zeggen.7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 63 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht July 9, 1997 Leo Visser benoemd in bestuurscommissie topsport NOC*NSF BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR HANS KLIPPUS SECTION: AP; Pg. 22 LENGTH: 489 words PAPENDAL, 9 JULI. 1. Voormalig topschaatser Leo Visser is toegetreden tot de bestuurscommissie topsport van NOC*NSF.6 2. De 31-jarige verkeersvlieger, die in 1989 wereldkampioen was, 6 3. is naast Ard Schenk de tweede schaatser in het college. (KLOKTIJD)6 4. De bestuurscommissie bepaalt binnen de sportkoepel NOC*NSF het topsportbeleid. (KLOKTIJD)5 5. 'We denken de grote ervaring van Visser in de topsport goed te kunnen gebruiken', legde voorzitter Jan Loorbach uit.2 6. Tevens maakte NOC*NSF vanochtend op Papendal drie nieuwe technische adviseurs bekend. 5 7. Dat zijn Frans van Dijk (categorie krachtsporten), Axel Koenders (duursporten) en Peter Murphy (teamsporten). (KLOKTIJD)6 8. Zij zullen4 vooral de coaches van de topsporters met raad en daad bijstaan. 6 9. Voor de Olympische Spelen van vorig jaar in Atlanta werd deze taak door Hans Jorritsma verricht.6 10. De technische adviseurs zullen4 op parttime-basis hun werk voor NOC*NSF verrichten. Van Dijk (41 jaar) is ex-bondscoach taekwondo. 6 11. Koenders (37) was vijfvoudig Nederlands- en tweevoudig Europees kampioen triathlon. 6 12. Peter Murphy (49) had verscheidene functies in het volleybal, onder meer vrouwenbondscoach en technisch directeur van de NeVoBo. 6 13. NOC*NSF wil 4 in de komende tijd het aantal technische adviseurs nog verder uitbreiden, waarschijnlijk 1 met twee. (KLOKTIJD)3 14. Het aanstellen van meer dan een adviseur kan4 worden gezien als een uitbreiding van de ondersteuning van NOC*NSF aan de Nederlandse sportbonden en topsporters.(KLOKTIJD) 7 15. Het streven van de sportkoepel is om de successen op internationaal niveau zo veel mogelijk te waarborgen. (KLOKTIJD)3 16. In Atlanta behaalde de Nederlandse afvaardiging negentien medailles. 6 17. Dat was een evenaring van het record uit Amsterdam in 1928.6 18. 'Het is niet idioot om te streven naar een structureel topniveau', legde Jan Loorbach, voorzitter van de bestuurscommissie topsport, vanochtend uit. 'Nederland is daar groot genoeg voor. Alleen moeten we dan wel voor goede begeleiding en scouting zorgen.' 2 211 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

Loorbach noemde Australie en Hongarije als voorbeelden van landen 5 die ook geen grote bevolking hebben, (KLOKTIJD)4 maar wel altijd heel 2 goed scoren in de internationale topsport. (KLOKTIJD)4 Duidelijk is wel (KLOKTIJD)7 dat er door NOC*NSF keuzes zullen4 moeten gemaakt voor takken van sport 7 waarin de kans op succes duidelijk 1 aanwezig is. (KLOKTIJD)7 Afgezien van hockey en volleybal - die sporten kunnen zichzelf aardig 2 bedruipen – (KLOKTIJD)4 noemde Loorbach onder meer judo, roeien en baanwielrennen.5 'Maar definitieve keuzes zijn er nog niet gemaakt', aldus de voormalig basketballer. 'Bonden moeten eerst hun eigen speerpunten kiezen. Daarna kunnen wij bepalen waar we extra op willen inzetten.'2 NOC*NSF heeft nog geen opvolger van Andre Bolhuis als chef de mission voor de Zomerspelen aangewezen. 6 Het is wel de bedoeling (KLOKTIJD)3 dat dat eerder gaat gebeuren (KLOKTIJD)3 dan de bedoeling was. 3 Aanvankelijk wilde4 men de nieuwe man pas zo'n anderhalf jaar voor de komende Olympische Spelen, in 2000 in Sydney, benoemen.3 Dat gaat nu, (KLOKTIJD)3 zo beloofde Loorbach, komend najaar gebeuren.5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 64 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal January 13, 1994 Nederland besteedt negen miljard gulden aan de sport BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR REMMELT OTTEN SECTION: Pg. 1 LENGTH: 1006 words Eind december heeft het ministerie van VWS 35 miljoen gulden gestort in het Fonds voor de Topsport. Het lijkt veel, maar het is slechts een fractie van de bedragen die er jaarlijks in Nederland aan sport worden besteed. ROTTERDAM, 12 JAN. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10. 11. 12. 13. 14. 15.

16. 17. 18. 19. 20.

De grote sportbonden worden rijker, (KLOKTIJD)6 de kleine vechten voor hun voortbestaan als zelfstandige bond. (KLOKTIJD)7 De voetbalbond staat volgend jaar een recordcontract voor de televisie-rechten te wachten6 wanneer de publieke en commerciele omroepen tegen elkaar op gaan bieden. (KLOKTIJD)6 De krachtsportbond haalde voor 1 januari slechts2 met uiterste inspanning een ledental van 2.500, 7 het minimum om subsidies te blijven ontvangen. (KLOKTIJD)6 Er gaat veel geld om in de sport. (KLOKTIJD)7 NOC*NSF schat de jaarlijkse bestedingen aan en in verband met sport in Nederland op ongeveer 9 miljard gulden. (PH)5 'Een onderzoek uit 1985 becijferde een bedrag van 7,9 miljard', zegt dr. Wim de Heer, waarnemend directeur van de sportkoepel. 'In 1990 was dat opgelopen tot 8,6 miljard. Nu houden we 9 miljard aan als een conservatieve schatting.'(PH)2 Het grootste deel van die miljarden, ongeveer 70 procent, betreft bestedingen van consumenten: van een paar tennisschoenen tot een jaarkaart voor Feyenoord. (KLOKTIJD)6 De tweede grote besteder is de lokale overheid: ongeveer 1,4 miljard (netto 1 miljard) voor investeringen in en exploitatie van sportaccommodaties. (KLOKTIJD)6 Dat zijn voornamelijk 2 voetbalvelden en andere sportvelden, zwembaden, schaatsbanen en sporthallen. (KLOKTIJD)6 In de 9 miljard zit verder onder meer een bedrag aan contributies van sportclubs van ongeveer 850 miljoen, sportsponsoring van rond de 500 miljoen (KLOKTIJD)6 en een bedrag van ongeveer 250 miljoen dat naar het buitenland vloeit. (KLOKTIJD)6 De sportbonden zijn voor een groot 2 deel van hun inkomsten afhankelijk van bijdragen op landelijk niveau: van het ministerie van VWS en uit de opbrengsten van kansspelen (Stichting de Nationale Sporttotalisator, SNS). (KLOKTIJD)6 Dat geld wordt verdeeld door NOC*NSF, (KLOKTIJD)6 dat bovendien het ministerie adviseert over zijn subsidieverstrekking. (KLOKTIJD)5 De landelijke bijdragen voor de sport zijn volgend jaar ongeveer 120 miljoen. (KLOKTIJD)6 Voor 1995 staat bij het ministerie 48 miljoen op de begroting voor sport. (KLOKTIJD)6 Daarnaast verdeelt NOC*NSF (de sportkoepel waarin alle sportbonden zijn verenigd) de gelden van de SNS: inkomsten uit de toto/lotto, het spel Lucky Ten en de krasloterij. (KLOKTIJD)6 213 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. Door het succes van de krasloterij is dat bedrag dit jaar uitgekomen op een record van 70,4 miljoen gulden.6 22. 'Voor de sportfinanciering, zeker de topsport, is de krasloterij essentieel. Die loterij levert, als de 84 miljoen krasloten per jaar worden verkocht, 40 miljoen gulden op voor de sport, 20 miljoen voor cultuur en maatschappelijke projecten en 10 miljoen voor het rijk.' 2 23. Over een jaar zal4 de regering het functioneren van de loterij evalueren 6 24. en kijken of de krasloten aanzetten tot gokverslaving. (KLOKTIJD)6 25. 'In het begin was er sprake van een rage', zegt De Heer. 'Daarna stabiliseerde het koopgedrag. Nu zijn de bestedingen vergelijkbaar met de ons omringende landen.'(PH)2 26. De sportbonden leven van vier bronnen: contributies, subsidies, sponsoring en televisie-rechten. (KLOKTIJD)6 27. Overigens zijn inkomsten van televisie in Nederland alleen 2 weggelegd voor voetbal. 6 28. De overige sporten moeten 4 soms zelfs 1 geld toeleggen (KLOKTIJD)6 29. als zij met een evenement op televisie willen 4 komen. (KLOKTIJD)6 30. 'Voor de verdeling van de gelden over de verschillende sporten probeert NOC*NSF duidelijke en openbare richtlijnen te hanteren', vertelt De Heer. 'Voetbal, tennis, golf en wielrennen krijgen ruime aandacht op televisie. Een aantal minder media-genieke sporten heeft het duidelijk moeilijk. Bijvoorbeeld zwemmen en kano.'(PH)2 31. Toch waakt NOC*NSF ervoor om de zwakken te steunen en de sterken hun eigen boontjes te laten doppen. (KLOKTIJD)5 32. 'We houden bij de toekenning van structurele subsidies geen rekening met de inkomsten aan sponsoring van een bond. Voor een soort solidariteitsfonds, waarbij rijke bonden een percentage van hun sponsor-inkomsten afstaan voor de armere bonden, bestaat weinig animo. Bij incidentele uitkeringen heeft NOC*NSF wel de mogelijkheid rekening te houden met de welvaart van een bond.' 2 33. De SNS-bijdrage voor de topsport bestaat uit een basisbedrag, aangevuld met extra bijdragen voor deelneming aan grote sportevenementen zoals een WK of EK. (KLOKTIJD)6 34. Daarnaast kunnen4 bonden incidenteel extra steun krijgen voor voorbereiding op de Olympische Spelen. (KLOKTIJD)6 35. Die basisbijdrage vormt een bepaald percentage van het bedrag (KLOKTIJD)6 36. dat een sportbond uitgeeft aan topsport. (KLOKTIJD)6 37. Het totale bedrag dat er in Nederland aan topsport (deelname toernooien, kosten trainingen, bondscoaches, etc.) wordt uitgegeven (KLOKTIJD)6 38. is ondoorzichtig. (KLOKTIJD)6 39. Er zijn in Nederland 57 topsport-bonden, (KLOKTIJD)6 40. die circa 40 miljoen gulden per jaar aan topsport besteden. (KLOKTIJD)6 41. Van de 70 miljoen van de SNS komt, direct en indirect, 31,5 miljoen ten gunste aan topsport. (KLOKTIJD)6 42. Van het ministerie komt daar nog eens 6 miljoen bij. (KLOKTIJD)6 43. Staatssecretaris Erica Terpstra heeft bovendien 35 miljoen gestort in het Fonds voor de Topsport. 6 44. Omdat de SNS daar in 1995 nog eens 5 miljoen bijdoet, (KLOKTIJD)6 45. bezit dat Fonds binnenkort een kapitaal van 50 miljoen. (KLOKTIJD)6 46. Onderaan de piramide bevindt zich de individuele topsporter. (KLOKTIJD)6 47. Die wordt ondersteund door een systeem met de naam 'individuele begeleiding' (IB) van NOC*NSF. (KLOKTIJD)6 48. Ongeveer 1000 topsporters (400 A-sporters en 600 B-sporters) krijgen financiele en immateriele steun, zoals loopbaanbegeleiding. (KLOKTIJD)6 214 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

49. In de A-categorie vallen sporters die bij de wereldtop behoren; (KLOKTIJD)6 50. ze zijn bij in het laatste grote toernooi in hun sport (bijvoorbeeld een wereldkampioenschap) bij de eerste acht geeindigd. 6 51. Tot de B-categorie behoren jonge talenten. (KLOKTIJD)6 52. Het budget van IB is dit jaar 5 miljoen gulden. (KLOKTIJD)6 53. Dat bedrag is afkomstig van de SNS, VWS en, zo mogelijk, uit de opbrengst van het Fonds voor de Topsport. (KLOKTIJD)6 54. Om mee te mogen delen in de pot van het IB tekent de sporter een contract met NOC*NSF en zijn sportbond, (KLOKTIJD)6 55. waarin zijn loopbaanplan wordt geformuleerd.(KLOKTIJD)6 56. De uitkering van een sporter voor de Olympische Spelen kan 4 oplopen tot maximaal 1500 gulden per maand. (KLOKTIJD)6 57. De gemiddelde bijdrage ligt beduidend 2 lager. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 65 Krant: De Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht January 5, 2008 Fraser was de eerste, Davis de succesvolste SECTION: SPORT; Blz. 30 LENGTH: 334 woorden 1. Zwarte schaatsers zijn een zeldzaamheid, (KLOKTIJD)7 2. al hebben ze in het verleden meer aandacht getrokken dan schaatssters met een donkere huidskleur.7 3. Ruim twintig jaar geleden nam de eerste kleurling deel aan de Olympische Spelen. 6 4. Aan de Spelen van Sarajevo (1984) nam Erroll Fraser, geboren op de Caribische Maagdeneilanden, deel aan de 500 en 1000 meter. 6 5. Hij eindigde kansloos 2 in de achterhoede, als 40ste en 42ste op meer dan vijf seconden van de winnaars op beide afstanden.6 6. Fraser overleed enkele jaren geleden in de Caribische zee bij een duikongeval.6 7. In 1994, tijdens de Olympische Spelen in Hamar, maakte een andere zwarte schaatser zijn opwachting. 6 8. De Fransman Lionel Sodogas, een verdienstelijk sprinter die ter wereld kwam in het WestAfrikaanse land Togo, 6 9. nam echter niet deel aan de olympische wedstrijd. 6 10. Hij was pauze-act.6 11. Sodogas sprong tot groot enthousiasme van het Noorse publiek op schaatsen over achter elkaar gelegde olievaten, soms meer dan tien tegelijk.6 12. Sodogas was, behalve een acrobaat, een redelijke schaatser. 6 13. Tussen 1994 en 2000 deed hij met regelmaat mee aan de World Cup. 6 14. Op de 500 en 1000 meter schommelde hij tussen de plaatsen 30 en 40.6 15. Hij werd enige tijd gecoacht door de Amerikaan Peter Mueller. 6 16. Tweemaal deed hij mee aan de WK sprint, in 1997 en 1998. 6 17. Hij werd respectievelijk 28ste en 31ste.6 18. Aan de Olympische Spelen mocht4 hij nooit deelnemen. 6 19. De Franse schaatsbond weigerde hem in te schrijven, 6 20. ook al had hij voldaan aan de toelatingseisen.6 21. Tegenwoordig is Sodagas volgens zijn website actief als trainer en fysiotherapeut. (KLOKTIJD)3 22. Shani Davis is verreweg 1 de succesvolste zwarte schaatser. (KLOKTIJD)7 23. De Amerikaan uit Chicago brak in 2004 door met de tweede plaats bij de WK allround in Hamar. 6 24. Hij werd in 2005 de eerste zwarte wereldkampioen allround, 6 25. won in 2006 als eerste olympisch goud op de 1000 meter 6 26. en reed als eerste wereldrecords op de 1000 en 1500 meter.6 216 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. Dankzij zijn sportieve prestaties heeft Davis voorgoed afgerekend 7 28. met de veronderstelling dat hard schaatsen is voorbehouden aan blanken.7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 66 Krant: De Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal October 4, 2008 'Sport moet tussen onze oren zitten' BYLINE: Bart Jungmann SECTION: SPORT; Blz. 25 LENGTH: 1440 woorden SAMENVATTING: De Algemene Rekenkamer becijferde de kosten die de overheid maakte voor één olympische medaille op 4,4 miljoen euro. Volgens het onderzoek gaat het 'verrassend goed' met de topsport. Door Bart Jungmann VOLLEDIGE TEKST: 1. In Den Haag staat het Huis voor de Topsporter. (KLOKTIJD)6 2. Voor de deur stopt de tram waarmee Elise Tak, voetbalster van ADO Den Haag, (KLOKTIJD) 6 3. snel naar stadion of trainingscomplex kan4. (KLOKTIJD)6 4. Beachvolleybalster Sanne van Werkhoven heeft haar strand, zowel binnen als buiten, op loopafstand. (KLOKTIJD)6 5. Remco Hoeffnagel, jeugdig zeiler, hoeft 4 maar uit zijn raam te kijken (KLOKTIJD)6 6. en hij ziet de Scheveningse haven, (KLOKTIJD)6 7. waar vanaf volgend jaar het epicentrum van zijn sport ligt. (KLOKTIJD)6 8. Het Huis van de Topsporter aan de Statenlaan is een statig pand met vele kamers (KLOKTIJD)6 9. waarin verschillende sportbonden hun talenten onderbrengen. (KLOKTIJD)6 10. Het belang van het huis wordt verwoord door Bert Korteling, coördinator beachvolleybal bij de NeVoBo: 'Als je wonen, sport en studie zoveel mogelijk bij elkaar brengt, gaat er zo min mogelijk tijd verloren.'(PH)2 11. Vertaal het Huis van de Topsporter in het Duits (KLOKTIJD)6 12. en het wordt Das Haus für den Spitzensportler. (KLOKTIJD)6 13. De vergelijking met het vroeger zo 2 verfoeide staatsamateurisme, in het vroeger zo 2 verfoeide Oostblok, is gauw gemaakt.7 14. Maar de Haagse wethouder Sander Dekker, die het Huis voor de Topsporter vrijdag officieel opende,6 15. Vindt 5 dat een flauwe vergelijking. (KLOKTIJD)5 16. De tijden zijn namelijk veranderd. 'We zijn als overheid in Nederland altijd heel erg van de breedtesport geweest. Iedereen kon meedoen en wie excelleren wilde, moest zijn eigen boontjes maar doppen. Daar denken we nu heel anders over. Het is én-én. Topsport komt voort uit breedtesport en ook daarin hebben wij als overheid een taak.'2 17. Den Haag neemt die taak buiten 2gewoon serieus. (KLOKTIJD)6 18. Het Zuiderpark, waar ADO vroeger zijn thuiswedstrijden speelde, 6 19. wordt omgetoverd in een goed 2 geoutilleerde bakermat, een kruispunt tussen wetenschap en topsport.(KLOKTIJD) 6 20. Als stad aan zee heeft Den Haag vooral de sporten op en rond het water in het vizier. (KLOKTIJD)6 218 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. Met een schuin oog naar de Olympische Spelen in 2028 wil4 de gemeente zich nu alvast profileren als ideale locatie voor zeilen, beachvolleybal en beachsoccer (KLOKTIJD)5 22. dat wellicht ook olympisch wordt. (KLOKTIJD)6 23. Daarnaast heeft Dekker nog eens vijf miljoen euro uitgetrokken om talenten te ondersteunen, zoals met deze bijzondere huisvesting voor verschillende sporttalenten. 6 24. 'We moeten toe naar een cultuur waar sport tussen onze oren zit', zegt de Haagse wethouder (PH)2 25. die zich in de uitoefening van zijn taak graag2 laten inspireren door het topsportklimaat in Australië. (KLOKTIJD)6 26. De Australische aanpak komt ook aan de orde in een rapport van de Algemene Rekenkamer. (KLOKTIJD)6 27. Bij het onderzoek naar de financiering van topsport, dat vorige week naar buiten kwam, 6 28. wordt een internationale vergelijking gemaakt. (KLOKTIJD)5 29. Nederland neemt een positie in tussen enerzijds landen (KLOKTIJD)4 30. die de sport aan de vrije markt laten (KLOKTIJD)4 31. en anderzijds landen die het centraal coördineren. (KLOKTIJD)4 32. Meest 2 in het oog springende uitkomst betrof de kosten 7 33. die de overheid, ruwweg geschat, heeft gemaakt voor olympisch succes in Peking. 6 34. Eén medaille kwam neer op 4,4 miljoen euro. 6 35. Vergeleken daarmee was eremetaal op de Paralympische Spelen een koopje: 324 duizend euro.7 36. Saskia J. Stuiveling, president van de Rekenkamer, is de eerste om die bedragen te relativeren. 'Zo'n medaille hangt van verschillende schakels aan elkaar. Er zit al zo'n verschil in de kosten die zijn gemaakt voor een individuele medaille en die van een team.' (KLOKTIJD)1 37. De rekensom van de Rekenkamer leert5 vooral 2 (KLOKTIJD)5 38. dat de bijdrage van de overheid aan de valide medailleoogst relatief is. (KLOKTIJD)4 39. Het bedrijfsleven nam van elke medaille ruim 60 procent voor zijn rekening. 5 40. Bij een paralympische plak ligt dat precies andersom (KLOKTIJD)6 41. en dat is volgens Stuiveling ook een alarmerende uitkomst van het onderzoek. (KLOKTIJD)3 42. De inkomsten uit De Lotto lopen al een paar jaar terug (KLOKTIJD)6 43. en daarmee droogt de belangrijkste financieringsbron op. (KLOKTIJD)6 44. Vooral de gehandicaptensport dreigt dus gefnuikt te worden in haar ambities. (KLOKTIJD)7 45. De vraag of 4,4 miljoen euro voor een olympische medaille veel is, (KLOKTIJD)7 46. Kan 4 Saskia Stuiveling niet beantwoorden (PH)3 47. en als ze het wel kon 4, 3 48. zou 4 ze het niet willen. 5 49. De Algemene Rekenkamer oordeelt niet over beleid, (KLOKTIJD)5 50. maar beantwoordt de vraag (KLOKTIJD)5 51. of dat beleid 'ordelijk' is uitgevoerd. 4 52. Pas aan het einde van het gesprek veroorlooft5 Saskia Stuiveling zich een opmerking in die richting.(PH) 5 53. 'Ik vind het goed dat we op het gebied van topsport een streefniveau hebben. De tijd dat we ons opstelden als Calimero is voorbij.’(PH)2 54. In het rapport wordt dus niet de principiële vraag gesteld (KLOKTIJD)6 55. of de overheid zich wel moet 4 bemoeien met topsport. (KLOKTIJD)6 56. Als het dienstverband van judoka's bij Defensie wordt vergeleken met het communistische staatsamateurisme van weleer,(KLOKTIJD)6 57. valt Stuiveling zelfs 2 even stil. (PH)5 219 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

58. 'Daar heb ik helemaal geen associatie mee', zegt ze na een tijdje.(PH)2 59. Sterker nog, de Rekenkamer vindt 5(KLOKTIJD)5 60. dat het topsportbeleid van Defensie, en sinds kort ook de politie, navolging verdient. (KLOKTIJD)4 61. De overheid zou 4 meer medewerkers moeten hebben, 7 62. die hun sporttalent onder werktijd ontwikkelen. 'Topsporters zijn rolmodellen, helden binnen zo'n organisatie.' (KLOKTIJD)1 63. Topsport staat er volgens de Algemene Rekenkamer goed voor, op een paar puntjes na. (KLOKTIJD)3 64. Aan de scouting en ontwikkeling van talent schort het nog, (KLOKTIJD)7 65. terwijl ook de bijdrage van het bedrijfsleven meer structuur moet 4 krijgen. (KLOKTIJD)7 66. Belangrijkste punt van zorg is de moeizame verhouding tussen overheid en NOC*NSF. (KLOKTIJD)7 67. Zeker nu de toptien in het olympisch medailleklassement wordt geambieerd, (KLOKTIJD) 3 68. is het volgens de Rekenkamer zaak 'robuust' samen te werken. (KLOKTIJD)3 69. Stuiveling: 'Maar als ik het vergelijk met ander onderzoek dat wij hebben verricht, gaat het verrassend goed met topsportbeleid. We maken het niet vaak mee dat in negen van de tien gevallen afspraken goed worden uitgevoerd, terwijl het beleid op dit gebied nog tamelijk jong is.'2 70. In 1984 besloot5 de overheid zich te gaan bemoeien met topsport.5 71. Marathonloper Gerard Nijboer is een van de atleten(KLOKTIJD) 6 72. voor wie dat net 2 te laat kwam. 6 73. Zijn mooiste prestatie behaalde hij vier jaar eerder: zilver op de Spelen in Moskou. 6 74. Eerste werd Waldemar Cierpinski, zo'n Oost-Duitse staatsamateur.6 75. Toch kijkt Nijboer zonder wrok op die periode terug. (KLOKTIJD)6 76. Hij gelooft 5 niet (KLOKTIJD)5 77. dat zijn loopbaan heel 2 anders was gelopen 4 78. als zijn talentontwikkeling op professionele wijze ter hand was genomen. 'Ik had een gymleraar die meer oog had voor de meisjes en mij waarschijnlijk niet eens in de gaten had.'1 79. Nijboer ging aan duurlopen doen 6 80. nadat een vriend hem er warm voor had gemaakt. 6 81. Het was een manier om als leerling-verpleegkundige met onregelmatige diensten overdag zijn energie kwijt te raken. 6 82. Nijboer was op dat moment 17 jaar, 6 83. achteraf gezien de perfecte leeftijd om lange-afstandsloper te willen 4 worden. (KLOKTIJD)6 84. Langzaam maar zeker schroefde Nijboer het aantal trainingen op, 6 85. maar de verpleegkunde bleef er een limiet aan stellen. 6 86. 'Langer dan tien dagen kon ik niet van mijn werk wegblijven.'2 87. Dankzij het schoeisel van Adidas kon4 hij onderhands wat bijverdienen, 6 88. maar sport kreeg door de IOC-reglementen nooit een professionele status.6 89. Kamiel Maase, die twee generaties later in Nijboers voetsporen trad,6 90. Kon4 al wel de vruchten plukken van zijn talenten. 6 91. Aanvankelijk waren zijn verdiensten, afkomstig van het Finse sportkledingmerk Karhu, nog karig. 7 92. Maar in 2001, Maase behoorde al een jaar of vier tot de internationale top, 6 93. Durfde5 hij het aan fullprof te worden.6 94. Een jaar later werd die investering beloond met een vorstelijk contract dat Nike bood.6 95. Kamiel Maase is al die jaren een interessante atleet voor het bedrijfsleven gebleven. 6 220 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

96. Daarom heeft hij nooit een beroep hoeven doen op de stipendia die de overheid toekent als financiële tegemoetkoming aan topsporters. (KLOKTIJD)6 97. Wel kan4 Maase kosteloos gebruik maken van de faciliteiten die hem van overheidswege ten deel vallen.(KLOKTIJD)6 98. 'Vroeger moest je daarvan altijd de bonnetjes bewaren, maar nu gaat de betaling rechtstreeks.' 2 99. Het verschil met de huidige sporttalenten is (KLOKTIJD)6 100. dat Maase naar het Amerikaanse Austin moest 4 om met een studiebeurs zich als hardloper te ontwikkelen. 6 101. Voetbalster Elise Tak, beachvolleybalster Sanne van Werkhoven en zeiler Remco Hoeffnagel kunnen 4 studie, stage en sport op elkaar afstemmen. (KLOKTIJD)6 102. Talentontwikkeling wordt volgens de betrokkenen bij het topsporthuis nu snel ter hand genomen. 3 103. Bert Korteling van de NeVoBo: 'Het is expliciet in de Troonrede genoemd, dat is voor het eerst.'2 104. Als het Huis voor de Topsporter een succes wordt, (KLOKTIJD)6 105. gaat Den Haag meer panden als zodanig in gebruik nemen. (KLOKTIJD)6 106. Hoewel de huur bescheiden is (228 tot 480 euro), (KLOKTIJD)6 107. neemt de volleybalbond een deel van die kosten voor zijn rekening. (KLOKTIJD)6 108. Bert Korteling: 'De meeste mensen hebben daar geen idee van, maar op deze leeftijd moeten jongeren elk uurtje gebruiken om beter te worden in hun sport.'2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 67 Krant: De Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht December 12, 1996 Sector Topsport wil kennis beter bewaken BYLINE: ANP SECTION: BINN; Pg. 8 LENGTH: 420 words De Sector Topsport van NOCNSF is bezorgd over het bijna geruisloos verdwijnen van specifieke kennis, bijvoorbeeld door het vertrek van succesvolle bondscoaches. Clustering van sporttakken met een eigen 'aanjager' en met in te huren experts moet daar de komende jaren verandering in brengen. PAPENDAL 1. 'Master Coaching' is de werktitel. Een klein team professionals, drie of vier man, (KLOKTIJD)6 2. Moet 4 er gestalte aan geven. (KLOKTIJD)6 3. Hans Jorritsma, onlangs overgestapt naar de KNVB, deed er de anderhalf jaar voor de Olympische Spelen als fulltime assistent van chef de mission Andre Bolhuis, ervaring mee op.6 4. Joop Alberda, die de volleyballers naar goud leidde, 6 5. is de aangewezen man hem op te volgen. (KLOKTIJD)7 6. De overeenkomst, nu voor vier jaar, wordt waarschijnlijk1 volgende week beklonken.(KLOKTIJD)6 7. Marcel Sturkenboom en Cees Vervoorn ontvouwden woensdag bij het Nationaal Coach Platform (NCP) op Papendal hun plannen. 5 8. Het tweetal heeft in gezelschap van NOC-bestuurslid Jan Loorbach de afgelopen maanden druk overleg gevoerd met de betreffende sportbonden. 6 9. Die toonden zich, gretig door de Olympische ervaringen en prestaties in Atlanta, enthousiast.6 10. Bij de indeling naar takken van sport is gekeken naar aard en overeenkomsten. 6 11. Dat heeft vooralsnog geresulteerd in zes clusters met als noemer: team, sprint, duur, gevecht/duel, coordinatie (turnen) en slag (racketsporten).6 12. De gedachte is de bondscoaches in deze disciplines, desgewenst met specialistische hulp van buitenaf, vaker bij elkaar te zetten, hen tot uitwisseling van ideeen aan te moedigen en zo structureel kennis te delen en te bewaken. (KLOKTIJD)6 13. Het plan om de 'Road to Sydney' snel te plaveien is ingegeven 6 14. door het idee dat de Topsport binnen NOCNSF de afgelopen tijd heel 2 hard heeft gehold naar succes, maar vaak ook achter de feiten aan. 6 15. Er zal 4 dus nog meer moeten gebeuren, maar met minder geld. 7 16. Het ministerie van VWS kiest in de ogen van Sturkenboom voor breedtesport. (KLOKTIJD)3 17. Hij heeft alleen al voor de Individuele Begeleiding (IB) in 1997 een miljoen minder te besteden. (KLOKTIJD)6 18. Efficienter werken, keuzes maken en geld zoeken is het motto. (KLOKTIJD)6 19. Het Fonds voor de Topsport biedt soelaas voor de A-categorie. (KLOKTIJD)7 20. IB is bedoeld voor alle sportbonden, ook de internationaal nu minder 2 succesvolle maar wel ambitieuze. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. Sturkenboom c.s. onderscheiden vier groepen (mogelijke deelnemers, deelnemers, kanshebbers en medaillewinnaars) en drie honoreringsniveaus (een basisbedrag voor iedereen, financiering van goede, haalbare plannen en beloning van prestaties). (KLOKTIJD)5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 68 Krant: De Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal September 28, 1998 Tussen kunst en kitsch op de dansvloer BYLINE: TYNKE LANDSMEER SECTION: KUNST; Pg. 8 LENGTH: 1316 words Kunstnagels, kunstwimpers, een kunststof boordje en zelfs kunsthaar. Veel is niet wat het lijkt in de Beurs van Berlage waar de Goederenbeurszaal is omgetoverd tot een sfeervolle ballroom en meer dan 150 paren deelnemen aan de negende Dans Grand Prix van de stichting AmsterDanst. Van onze verslaggeefster Tynke Landsmeer AMSTERDAM 1. In de tot kleedkamer omgebouwde bar van de grote zaal is de temperatuur tot ver2 boven het kookpunt gestegen 6 2. wanneer de deelnemers, in een wirwar van jurken, beautycases en trainingspakken, naar hun schoenen zoeken. (KLOKTIJD)6 3. De lippen worden nog snel wat extra 2 aangezet (PH)6 4. en de bleekste benen krijgen een laatste veeg bruine creme.(PH)6 5. De hulpmiddelen missen hun uitwerking niet. (PH)7 6. In het felle kunstlicht van de zaal vergroten extreem 2 lange kunstwimpers de ogen. (PH)6 7. Zelfs de mannen hebben hun ogen geaccentueerd met een zwart lijntje en wat witte oogschaduw. 7 8. Met knalroze, kanariegele, blote of juist hele 2 degelijke jurken, probeert elk paar de aandacht van de jury te trekken.(PH)7 9. 'Overtrokken', noemt Diana Molenkamp (28) de aandacht voor het uiterlijk.(PH) 2 10. 'Vroeger was ik precies zo. Veel make-up, en elk jaar een mooiere jurk. Maar inmiddels ben ik er wel achter dat je de strijd om de mooiste jurk toch verliest als je er niet in kunt dansen. Daar is de jury echt niet gevoelig voor.'(PH)2 11. De snelle ontwikkeling van de danssport in de laatste vijf jaar - naar alle waarschijnlijkheid wordt de sport al tijdens de Olympische Spelen van Sydney op het demonstratieprogramma gezet (KLOKTIJD) 6 12. staat in schril contrast met de extreem 2 conservatieve kledingvoorschriften: mannen in jacquet, vrouwen in (felgekleurde) glitterjurken en hoge hakken. (KLOKTIJD)7 13. Het uiterlijk mag 4 dan ondergeschikt zijn aan de prestatie, (KLOKTIJD)7 14. er wordt wel het meeste geld voor neergeteld. (KLOKTIJD)6 15. Een jurk kost gemiddeld vierduizend gulden ('daarvan heb ik er twee per jaar nodig') (KLOKTIJD)6 224 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

16. 17. 18. 19. 20.

21.

22. 23.

24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35.

36. 37.

38. 39. 40.

en een smoking is pas te verkrijgen vanaf 1800 gulden. (KLOKTIJD)6 Een paar uurtjes les in de week kost bovendien maandelijks zo'n 1400 gulden. (KLOKTIJD)6 Sinds het NOCNSF dansen heeft erkend als topsport (in 1993) 5 is er geexperimenteerd met iets 2 vlottere kledij. 6 Maar volgens de Nederlandse ballroomkampioenen bij de amateurs, Molenkamp en haar partner Wilco van de Vijver (24), zagen de lange rokken en 'gewone' pakken er 'een beetje armoedig' uit.1 'De glamour hoort nu eenmaal bij het dansen. Dansen is ook kunst. En dat mag er best mooi uitzien. Het is mij om het even of mensen het daarom wel of geen topsport vinden', aldus Molenkamp. 'Dansen is topsport, omdat we een hoge conditionele prestatie leveren. De kleding is niet het belangrijkste.'2 Denigrerende blikken worden niettemin 2 kwistig over en weer uitgewisseld. (KLOKTIJD)7 Vooral bij het spectaculaire Latijns-Amerikaanse dansen (bestaande uit vijf dansen: de samba, cha cha, rumba, paso doble en jive), waar de kleding niet bloot en uitdagend genoeg lijkt te kunnen zijn. (KLOKTIJD)7 Het zijn middelen (KLOKTIJD)6 die gebruikt worden om de tegenstander te intimideren, (KLOKTIJD)6 net als de kleine botsingen op de dansvloer die ervoor dienen de tegenstander even uit het evenwicht te brengen. (KLOKTIJD)6 Brutalen bezitten de hele dansvloer. (KLOKTIJD)7 Dansen doet daarin niet onder voor andere sporten. (KLOKTIJD)7 Mentale weerbaarheid is belangrijk. (KLOKTIJD)7 'Aan dat kinderachtige gedoe, doen wij niet mee. Grow up, denk ik dan. We zijn er zelf ook niet gevoelig voor. We komen hier voor onszelf, om zelf goed te presteren', aldus Van de Vijver. 2 Zenuwachtig is het stel zelden. (KLOKTIJD)6 Alleen zondagochtend dreigt het even mis te gaan, (PH)6 als het pendelbusje, dat de deelnemers van Amsterdam Noord naar de Beurs van Berlage zou4 brengen, 6 niet komt opdagen. (PH)6 Molenkamp: 'Pas vlak voor het begin van de voorrondes kwamen we de zaal binnengestormd, hartstikke opgefokt natuurlijk. Dan denk je toch niet dat ik een lekkere Engelse wals kan dansen.'2 Ook muziek is bepalend voor de stemming. (KLOKTIJD)7 'Al zou dat niet zo mogen zijn. Ik dans nu eenmaal lekkerder op vlotte muziek, dan zo'n vreselijke plaat uit het jaar nul. Al denk ik niet dat iemand dat aan me kan zien', aldus Molenkamp. 'Je moet op elke muziek dezelfde performance kunnen leveren.' 2 'Dansen in de Beurs' wordt georganiseerd voor dansers in alle soorten en maten: jong, oud, amateur of professional. (KLOKTIJD)6 Zelfs het publiek, het merendeel ouders en andere familieleden, krijgt de kans zelf actief deel te nemen. (KLOKTIJD)6 'Want', zegt Ben Gobits, voorzitter van de stichting, 'dansen hoort bij je opvoeding, net als zwemmen, fietsen en schaatsen. Dat verleer je nooit meer.'(PH)2 225 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

41. Gobits, zelf eigenaar van een dans-opleidingscentrum in Amsterdam, kent een hoop bekende mensen die gek zijn van dansen. (KLOKTIJD)6 42. Fons van Westerloo, directeur van SBS 6, is volgens Gobits een grote liefhebber. (KLOKTIJD)3 43. Maar ook de Amsterdamse wethouder van sport, Harry Groen, waagt af en toe een dansje (KLOKTIJD)3 44. en verzorgt zondag bovendien de prijsuitreiking.(KLOKTIJD)3 45. 'Het product dansen heeft een naamsbekendheid van honderd procent. Iedereen heeft wel eens gedanst, al was het alleen maar in de discotheek. Zelfs directeuren en notarissen zitten bij mij op dansles. Nu vindt u het misschien nog oubollig en nostalgisch, maar in de rest van uw leven kunt u het altijd gebruiken. Als u straks veertig bent en u heeft een bruiloft of een feestje, dan staat u aan de kant. Niet erg sociaal.'2 46. Gobits is de zoon van een voormalig dansleraar en -lerares (KLOKTIJD)6 47. en in zijn jonge jaren was hij zelf ook een begenadigd danser. 7 48. 'Ik ben zelfs nog Nederlands kampioen Latijns-Amerikaanse dans geweest. Dansen werd er thuis met de paplepel ingegoten.'2 49. Ook Molenkamp en Van de Vijver zijn van huisuit de allereerste beginselen van het ballroomdansen (bestaande uit de Engelse wals, tango, quick step, slow foxtrot, Weense wals) bijgebracht. 6 50. Ballroom kreeg uiteindelijk de voorkeur boven Latijns-Amerikaans 5 51. omdat Molenkamp, ooit lid van het showballet van Barry Stevens, te verlegen was voor de vrije, uitdagende Zuid-Amerikaanse dans.6 52. Al bijna tien jaar danst het stel met elkaar (KLOKTIJD)6 53. en ook in het dagelijks leven vormen zij inmiddels1 een paar.(KLOKTIJD)6 54. Van de Vijver: 'Veel mensen denken dat we broer en zus zijn. Wanneer je zo lang met elkaar danst, begin je op elkaar te lijken, zeggen ze. Op den duur smelt je samen met elkaar, omdat je verschrikkelijk intensief met elkaar bezig bent. Overwinningen, maar ook teleurstellingen deel je met elkaar. Bovendien ben je vaak met elkaar op reis.' (KLOKTIJD)2 55. Molenkamp en Van de Vijver winnen de wedstrijd in de Standaard amateurklasse, (KLOKTIJD)6 56. maar veel2 meer dan een leuke opsteker is het kampioenschap niet. (KLOKTIJD)7 57. Over twee weken staat een trip naar Tokio op de agenda, (KLOKTIJD)6 58. waar de wereldkampioenschappen worden gehouden.(KLOKTIJD) 6 59. Pas dan zal4 blijken hoe sterk het paar zich houdt in een sterk 2 internationaal veld. 7 60. Engeland, de bakermat van zowel Ballroom als Latijns-Amerikaans dansen, is de onbetwiste nummer een. 'Wij horen niet eens bij de beste twaalf.' (KLOKTIJD)1 61. Normaliter is dat minimaal de norm van het NOCNSF, om een optreden op de Spelen veilig te stellen. (KLOKTIJD)6 62. Maar Van de Vijver en Molenkamp hebben hun gedachten in het geheel niet bij Sydney. (KLOKTIJD)7 63. 'Het is nog niet eens zeker of het een demonstratiesport zal worden en bovendien moet er dan nog een keuze gemaakt worden tussen professionele dansers of amateurs. Misschien dansen wij tegen die tijd wel professioneel', aldus Molenkamp,2 64. die badend in het zweet, maar altijd met een brede grijns van de dansvloer stapt. (PH)6 226 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

65. 66. 67. 68.

Met een uitbundige lach kan de sympathie van de jury worden gewonnen, (KLOKTIJD)7 maar de eeuwige grijns is nu juist een van de weinige dingen (KLOKTIJD)7 die niet nep zijn aan Molenkamp en Van de Vijver. (KLOKTIJD) 7 'Lachen komt van binnenuit. Het is nu eenmaal heerlijk om te dansen. Winnen is voor mij geen prioriteit. Natuurlijk zijn we fanatiek, maar als een ander ons verslaat dan ben ik net zo blij voor ze. Zij hebben er toch net zo hard voor getraind. Dan moeten wij de volgende dag nog maar wat harder trainen.' (KLOKTIJD)2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 69 Krant: Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 24 februari 2014 maandag WILF O'REILLY: 'ISU ERKENT FOUT' SECTION: Sport; Blz. 8 LENGTH: 239 woorden Van onze speciale verslaggevers SOTSJI 1. De kater die de Nederlandse shorttrackmannen vrijdag opliepen door hun vierde plaats in de olympische relayfinale, 6 2. dreunde dit weekeinde nog keihard 2 na. 7 3. De technische shorttrackcommissie van de internationale schaatsbond ISU erkende achteraf 5 4. dat er een herstart had moeten plaatsvinden, 4 5. omdat Oranje en China al in de eerste bocht onderuitgingen. 6 6. De Nederlanders kochten daar alleen helemaal niks voor. 7 7. De uitslag was onomkeerbaar. 6 8. Wilf O'Reilly, disciplinemanager shorttrack van de KNSB, ging verhaal halen bij de ISU. 6 9. Ik2 heb met Nathalie Lambert van de technical committee gesproken 6 10. en zij erkende 5 11. dat de starter fout zat.4 12. Freek van der Wart viel en nam een Chinees mee, 6 13. volgens de regels had daar een herstart voor moeten plaatsvinden , aldus O'Reilly. 3 14. Doordat dit niet gebeurde,6 15. was de wedstrijd oneerlijk en een slecht uithangbord voor de sport, 3 16. zo vindt5 de geboren Brit en voormalig shorttracker. (KLOKTIJD)5 17. Na de valpartij waren Rusland en de VS niet meer te achterhalen6, 18. waarna Nederland de strijd om het brons van China verloor. 6 19. O'Reilly: Mensen zien deze sport niet vaak. (KLOKTIJD)1 20. Als zoiets gebeurt op de Olympische Spelen, (KLOKTIJD)3 21. word je niet serieus genomen. (KLOKTIJD)3 22. Dan begrijpt het publiek er niets van. (KLOKTIJD)3 23. Om dergelijke situaties in de toekomst te voorkomen (KLOKTIJD)6 24. pleit O'Reilly ervoor (KLOKTIJD)5 25. dat de scheidsrechter ook aan het begin van de race al mag4 ingrijpen (KLOKTIJD)4 26. en de starter niet langer autonoom is(KLOKTIJD)4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 70 Krant: Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 2 augustus 2008 zaterdag Vuur moet weer branden; André Bolhuis met olympische ringen op promotoer "Ik begrijp de scepsis over de Spelen in Nederland heel goed" SECTION: TELESPORT; Blz. 19 LENGTH: 1373 woorden SAMENVATTING ANDRÉ BOLHUIS EX-CHEF DE MISSION In het lijvige boekwerk 'NL28 Olympisch vuur' staat in het Latijn: De minima magnus scintilla nascitur ignis (Van een kleine vlam komt een groot vuur). De spreuk is weliswaar niet door hemzelf opgetekend, maar wel op zijn lijf geschreven. Sinds vorig jaar is hij bestuurslid NOC*NSF en heeft hij het Olympisch Plan 2028 in zijn portefeuille. André Bolhuis. Als atleet, als manager, als chef de mission en als voorzitter van de hockeybond was hij vanaf 1972 op de Olympische Spelen. Altijd ging hij voor goud. En nu weer, als het kan met zestien miljoen landgenoten. Ze moeten worden opgewarmd voor het plan om in 2028, honderd jaar na Amsterdam, opnieuw in ons land 's werelds grootste sportevenement te organiseren. Dat kan, dat moet. Met durf en ambitie. Of, zoals Ole Bouman, directeur van het Nederlands Architectuurinstituut in zijn voorwoord schrijft: 'Zijn wij in staat tot een overwinning op onszelf?' AMSTERDAM, zaterdag Aan het einde van zijn gloedvolle betoog houdt hij de Nederlandse samenleving een spiegel voor. "Ik begrijp de scepsis over de Olympische Spelen in Nederland heel goed", zegt André Bolhuis in Vak Zuid, het trendy restaurant in het Olympisch Stadion. "Die scepsis zullen we moeten overwinnen. Dat kan alleen door de Nederlandse bevolking duidelijk te maken dat de Spelen veel en veel meer zijn dan een reeks wedstrijden. Het moet toch typerend zijn voor onze ambitie om in 2028 opnieuw de Spelen te organiseren? Bovendien, onze voorvaderen konden het in 1928 toch ook?" VOLLEDIGE TEKST: 1. De komende acht jaar hoopt5 Bolhuis (61) zo veel mogelijk lagen van de Nederlandse bevolking te overtuigen. (KLOKTIJD)5 2. Dat is noodzakelijk om een afgang als in 1985 te voorkomen. (KLOKTIJD)7 3. Destijds reisde naast de Nederlandse delegatie ook een groep militante actievoerders naar het hoofdkwartier van het IOC in Lausanne. 6 4. Onder aanvoering van Saar Boerlage werden de leden van het Internationaal Olympisch Comité lastiggevallen 6 5. en kon4 Amsterdam na de eerste ronde naar huis.6 6. "Destijds is er een grote fout gemaakt", vergelijkt Bolhuis.(PH)2 7. "De Nederlandse bevolking kreeg niet de tijd om achter de kandidatuur te gaan staan. Met alle gevolgen van dien. Nu bereiden wij ons veel voorzichtiger voor. Aan het einde van het jaar gaan we het Olympisch Plan 2028 presenteren. In 2016 stelt Nederland zich kandidaat als 70 tot 75 procent van de bevolking het een goed idee vindt."2 8. Het plan berust op zes pijlers. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

9. Bolhuis: "Allereerst de topsport. Ons topsportbeleid is niet slecht. Nederland is een goed sportland, maar in 2016 zal het niveau van de topsport er heel anders uitzien. De participatie aan sport is een andere pijler. Nu doet 60 procent van de Nederlanders regelmatig aan sport. Dat percentage moet met tien procent omhoog. Met programma's op de scholen, met de gezondheid, bewegen voor ouderen enzovoorts moet dat kunnen. Internationale evenementen is een ander verhaal. De komende tien jaar willen wij 24 grote sportevenementen naar Nederland halen en 12 WK's, EK's en sportcongressen. Nederland moet in 2030 een kwaliteitsland worden, zegt Balkenende. Door grote projecten uit te zetten, kunnen wij ons als sportland profileren. Met Leo van Wijk zit ik in de commissie die in 2020 of 2022 de Ryder Cup naar Nederland wil halen. Zo zijn er overal mensen met ideeën. Die mensen moeten wij steunen. Het WK voetbal in 2018 vind ik een waanzinnig bid. Als Nederland met België het WK mag organiseren vormt dat een geweldige step-up en stimulans voor de Olympische Spelen van 2028."2 10. Tegen die tijd zal4 ook de media-aandacht een rigoureuze koerswijziging dienen te ondergaan.7 11. Bolhuis: "Nu gaat 90 procent naar 6 grote sporten. We zullen iets moeten creëren waardoor die aandacht beter verdeeld wordt."2 12. Sportwaarden en maatschappelijke thema's zijn de laatste twee pijlers. (KLOKTIJD)6 13. "Dan denk ik bijvoorbeeld aan sport in de wijken. Daarover praten wij met onder andere het ABP. Grote, invloedrijke organen, die kunnen dat doen. Als je de topsport op topniveau wilt krijgen, dan is het een goede zaak als de gymnastieklessen weer terug in het onderwijs komen. Zo'n 80 procent van al het werk zal door de ministeries moeten worden gedaan. Samen met de gemeentes en de gezondheidszorg. NOC*NSF heeft een coördinerende taak op het gebied van de evenementen en de topsport."2 14. Sinds de voormalige tophockeyer eind vorig jaar benoemd werd, 5 15. heeft de lobby al een paar mooie successen opgeleverd. 7 16. "Amsterdam heeft 5 miljoen uitgetrokken om dit plan verder uit te werken. In de beginfase zaten we op hoog niveau met de politiek om de tafel. Uit zichzelf zei het ministerie van VROM: 'Wij geloven in jullie plan'. Dat resulteerde in een ruimtelijke verkenning. Waar moeten de Olympische Spelen in 2028 gaan plaatsvinden?"2 17. De mooiste locatie? "De wereldberoemde architect Winy Maas heeft tien locaties gemaakt. Uniek. De mooiste ligt langs de A4. Daar praten we al 40 jaar over. De Spelen kunnen dan als katalysator dienen. Dat weten ze bij VROM. Met de lightrailverbinding tussen de vier grote steden in de Randstad zijn ze toch al bezig. De Dijk-Spelen, dat kan ook. Of de NS-spelen, boven op de grote stations. Kan iedereen met de trein naar de wedstrijden. De Compacte Spelen in een toren van 500 meter hoog is ook een optie. Daarna kan die toren worden gebruikt voor woningen en zakencentra. Of de Delta-Spelen om de grote rivieren heen. Vind ik ook mooi. Maar waar de Spelen ook komen, ze zullen per definitie compact zijn."2 18. Over het prijskaartje zijn nog geen cijfers bekend. (KLOKTIJD)6 19. Het IOC betaalt de helft van de organisatiekosten, (KLOKTIJD)6 20. die in Peking rond de twee miljard dollar liggen. (KLOKTIJD)6 21. Daarnaast investeert China nog eens dertig miljard in onder andere metrolijnen, een nieuw vliegveld, elektriciteitscentrales, waterzuiveringsinstallaties etc. (KLOKTIJD)6 22. Londen 2012 heeft becijferd 6 23. dat de economie een impuls krijgt van tien miljard Engelse ponden. (KLOKTIJD)6 24. Astronomische bedragen. 7 25. Bolhuis: "In 1980 waren de Spelen van Moskou de laatste die verlies opleverden. Wij moeten er eerst voor zorgen dat op regeringsniveau, bij de ambtenaren en de ministeries iedereen achter


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

26. 27. 28. 29. 30.

31. 32.

dit plan gaat staan. Alleen als het breed gedragen wordt, maakt Nederland een kans. Anders zijn we kansloos."2 Mocht 4 de missie slagen, 6 dan ligt Bolhuis volgens eigen zeggen allang2 onder een heipaal (KLOKTIJD)3 als in de zomer van 2028 het olympisch vuur wordt ontstoken.(KLOKTIJD) 6 Dat sombere vooruitzicht heeft geen invloed op zijn enthousiasme. (KLOKTIJD)7 "Ben je gek. Ik vind dit een geweldige portefeuille. Er zullen niet zo veel Nederlanders zijn die in zo veel functies op de Olympische Spelen waren. "In München stond ik als speler van het Nederlands hockeyelftal op drie meter van de bus met de Israëlische gijzelaars. Daar was ik heel erg bij betrokken. Vier jaar later in Montreal bewaakten mensen met mitrailleurs onze bus als we naar het trainingsveld reden. Die beveiliging was ongelooflijk extreem. In '80 stond ik op het punt om naar Moskou af te reizen toen we besloten om toch maar aan die boycot mee te doen. Samen met Wim van Heumen was ik in 1984 manager van het Nederlands hockeyteam. Daarna ben ik wetenschappelijk onderzoek gaan doen. Dat onderzoek heb ik in '89 afgerond."2 Waarna hij door voorzitter Rob von Bose werd benaderd voor de functie van chef de mission.6 "Dat telefoontje kwam als geroepen. Met Wouter Huibregtsen zijn we begonnen om de bonden te helpen om zo veel mogelijk atleten naar de Spelen te sturen. We zorgden drieënhalf jaar lang voor ondersteuning. Voor de uitzending was een bedrag van 550.000 gulden gereserveerd. Dat geld investeerden wij in de atleten. Voor Atlanta '96 kwam Hans Jorritsma erbij. Dat was geweldig. Zo kwam het hele systeem op gang. Hier verderop in Vinkeveen organiseerde De Telegraaf na Barcelona een receptie voor de medaillewinnaars. Dat kon toen nog. Nico Rienks en Ronald Florijn kwamen toen naar mij toe. 'Wij willen met de Holland Acht naar Atlanta'. Op eigen kracht zijn ze begonnen. Het laatste stuk hebben wij ondersteund. Dat vond ik het allerleukste om te doen. Joop Alberda en Jan Loorbach hebben het systeem daarna uitgebouwd en geperfectioneerd. Dat vind ik zo mooi. Van een kleine vlam kwam een groot vuur. Nu moeten wij ervoor zorgen dat het olympisch vuur gaat branden in het hart van de Nederlanders."2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 71 Krant: Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht January 27, 1999 BRINKMAN SLAAT HARD TERUG. HANS WOUDSTRA LENGTH: 309 words DATELINE: AMSTERDAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29.

Ze hebben in vijf minuten weggegooid 7 wat hier in vijf jaar is opgebouwd. 7 De hockeyclub Amsterdam zal 4 hard vallen. 7 Record-international Jacques Brinkman (292 caps) is boos en teleurgesteld (KLOKTIJD)6 en kan 4 totaal geen begrip opbrengen voor de beslissing van het bestuur (KLOKTIJD)5 om hem als coach van zijn taak te ontheffen. (KLOKTIJD)4 De 32-jarige Brinkman werd verweten communicatief tekort te schieten. 5 Ook werd de speler/coach te autoritair gevonden. 7 Dat het bestuur mij alsnog ontslagen heeft, 3 Vind5 ik een zeer 2 slechte beslissing. (KLOKTIJD)5 Ze hebben hun oren laten hangen naar spelers (KLOKTIJD)3 die absoluut2 niet weten5 (KLOKTIJD)3 hoe ze zich als topsporter moeten 4 gedragen. (KLOKTIJD)3 Ik 6 moet 4 ook leren, (KLOKTIJD)3 Ik 6 maak ook fouten, (KLOKTIJD)3 voor mij was het ook nieuw. 3 Ik 6 ben bewust boven de groep gaan staan (KLOKTIJD)3 omdat ik 6 te maken had met recreatie-hockeyers, 3 die het niet konden4 laten om twee dagen voor een belangrijke finale 's avonds te gaan stappen. 3 Ik 6 ga nu een weekje met mijn gezin op vakantie naar Zwitserland (PH)3 en zal 4 me daar eens rustig op mijn toekomst beraden. 3 Op dit moment weet5 ik 6 niet (PH)5 of ik 4 als speler aan Amsterdam verbonden blijf. (KLOKTIJD)4 Mijn doel als hockeyer blijft de Olympische Spelen van Sydney. (KLOKTIJD)3 Brinkmans advies om Joep Brenninkmeijer aan te stellen lijkt het bestuur in de wind te slaan. (KLOKTIJD)7 Voorzitter Cees Krul: Hij is niet onze eerste keus. (KLOKTIJD)1 Na de brief van de vijf dissidenten (Van Brunschot, Gerritsen, Van 't Hek, Van Hout en Steenman) die de aanzet gaven, 6 volgde een tweede brief6 waarin vijf andere spelers de terugkeer van de eerste groep in de selectie eisten. 5 232 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

30. 31. 32. 33. 34. 35.

Brinkman: Die brief-ondertekenaars zijn net kleine kinderen. (KLOKTIJD)1 In de sport en in de maatschappij hebben ze nog helemaal2 niets gepresteerd. 3 Hier heerst een soort omgekeerde hierarchie(KLOKTIJD)3 en ik 6 voorspel5 dat het nog lang onrustig zal blijven (PH)3 met een voorzitter die te weinig verstand van sport heeft (KLOKTIJD)3 om zich in de ontstane situatie te kunnen4 inleven. (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 72 Krant: Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal February 4, 1999 1E WERELD DOPING CONFERENTIE WERELD ACHTER DOPINGSINSTITUUT RAYMOND KERCKHOFFS; BERT SCHAAP LENGTH: 1421 words DATELINE: LAUSANNE FIFA voert out-of-competitions controles uit. Wereld achter dopinginstituut. 1. IOC-president Juan Antonio Samaranch maakt vandaag op de slotdag van de eerste Wereldconferentie tegen doping de oprichting van een onafhankelijk dopinginstituut bekend. (KLOKTIJD)5 2. Voor de kosten van dit instituut zal 4 het Internationaal Olympisch Comite zelf een startbijdrage van 50 miljoen gulden leveren, en later zoveel als nodig. 6 3. Zowel het IOC, de internationale sportbonden als de NOC’s zullen 4 geen controle op dit dopinginstituut hebben, 6 4. dat al voor de Olympische Spelen in Sydney in 2000 actief moet 4 zijn. (KLOKTIJD)6 5. Dit nieuwe dopinginstituut, dat als stichting onder de Zwitserse wet in Lausanne zal 4 worden opgericht, 6 6. krijgt diverse taken. (KLOKTIJD) 6 7. Het moet 4 onderzoek verrichten, (KLOKTIJD)6 8. een dopinglijst formuleren, (KLOKTIJD)6 9. een medische code opstellen, (KLOKTIJD6) 10. eenheid onder de dopinglaboratoriums creeren, (KLOKTIJD)6 11. assistentie aan out-of-competitions controles verlenen (KLOKTIJD)6 12. en een rapport opstellen en promoten over een dopingvrij sportprogramma. (KLOKTIJD)6 13. Onder wiens controle dit instituut komt, (KLOKTIJD)6 14. is de grote vraag. (KLOKTIJD)7 15. IOC-lid Dick Pound gaf gisteren aan 5 16. dat het IOC, de internationale sportbonden, de NOC's, atletencommissie, nationale overheden, sponsors, farmacie en sportkledingfabrikanten hierin vertegenwoordigd moeten 4 zijn. (KLOKTIJD)4 17. Dit voorstel kende veel kritiek van de politiek. 6 18. Zo gaf de Engelse minister van Sport, Tony Banks, namens de EU aan: 5 19. Ik 6 steun het idee van het dopinginstituut, (KLOKTIJD)3 20. maar de samenstelling van de beheerders keur ik 6 af. (KLOKTIJD)3 21. Dit instituut moet 4 geheel 2 onafhankelijk en transparant zijn. (KLOKTIJD)3 22. De Verenigde Staten volgde Banks in deze stelling 5 23. en gaf aan 5 24. dat iedere controle van het IOC zal 4 worden afgewezen. 4 25. Het kenmerkte de felle discussies 7 26. die de hele dag in het overvolle 'Palais de Beaulieu' in Lausanne woedden.6 27. Idealisme botste vaak met realisme. 7 28. Zo kwam de atletencommissie frontaal met een aantal grotere sportbonden in aanvaring. 6 234 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. Volgens oud-roeier Ronald Baar, die namens de atleten sprak, 5 30. horen de FIFA, UCI en de internationale volleybalbond met hun instelling niet thuis in de Olympische familie. (KLOKTIJD)3 31. De schorsing van twee jaar bij de eerste overtreding op dopinggebruik, die deze bonden niet steunen(KLOKTIJD)5 32. , moet 4 volgens de atleten kei 2hard worden gehandhaafd. (KLOKTIJD)3 33. Nadat op de openingsdag met name de politiek haar standpunt bekend maakte, 5 34. kwamen gisteren de ethiek, de juridische en politieke gevolgen, de bescherming van de sporters en de financiele consequenties aan de orde. 6 35. Er welde gedurende de dag een reeks van praktische vragen op. 5 36. Ondanks alle goede voornemens zijn de verschillen nog steeds schrijnend 2 groot. (KLOKTIJD)6 37. Zo is er een wereld2 van verschil tussen de strafmaat in diverse landen. (KLOKTIJD)7 38. In de Verenigde Staten kun 4 je voor gebruik van sommige dopingmiddelen als bijvoorbeeld de sociale drug cocaine een gevangenisstraf van 20 jaar krijgen, (KLOKTIJD)6 39. terwijl je in andere landen hooguit een boete van 15000 gulden krijgt. (KLOKTIJD)6 40. Tot grote 2 teleurstelling van Hein Verbruggen, voorzitter van de internationale wielrenunie, werd er in de wandelgangen andermaal vooral gediscussieerd over de strafnormering, 3 41. waarop hij een totale 2 andere kijk heeft(KLOKTIJD) 6 42. zoals hij de afgelopen dagen al ventileerde in Telesport.5 43. Ook FIFA-president Joseph Blatter pleitte voor flexibele schorsinge. 5 44. Wij6 kunnen 4 allemaal wel roepen dat sporters twee jaar geschorst moeten worden, (KLOKTIJD)3 45. maar in de meeste landen zal 4 een rechtbank deze straf afkeuren 3 46. omdat het een inbreuk op de werkgelegenheid is. (KLOKTIJD)3 47. Ook het sporttribunaal (TAS) heeft dat aangegeven. 5 48. Daarom zie ik 6 het nut niet in om dit idee te ondersteunen. (KLOKTIJD)5 49. Blatter gaf tevens aan dat het onmogelijk is om een heel team uit te sluiten, 5 50. wanneer een sporter zich niet aan het dopingreglement heeft gehouden.3 51. Al is het alleen (KLOKTIJD)3 52. omdat dan ook onschuldigen gestraft worden. (KLOKTIJD)3 53. De schorsing van een sporter moet 4 afhankelijk zijn van de mate van dopinggebruik. (KLOKTIJD)3 54. De leeftijd van een sporter kan 4 daarin een rol spelen, (KLOKTIJD)3 55. maar er moet 4 ook onderscheid gemaakt worden tussen amateurs en profs. (KLOKTIJD)3 56. De strafmaat moet 4 varieren van zes maanden tot levenslang. (KLOKTIJD)3 57. Ik 6 steun dit congres in de strijd tegen doping. (KLOKTIJD)5 58. Zo zullen 4 wij 6 voortaan ook out-of-competions controles gaan uitvoeren. 3 59. Maar we moeten 4 wel realistisch blijven. (KLOKTIJD)3 60. Ook de wielerbond, volleybalbond en roeibond zijn tegen een schorsing van twee jaar. (KLOKTIJD)6 61. De atletencommissie reageerde furieus op de speech van Blatter. 5 62. Bonden die niet akkoord gaan met de termijn van twee jaar, (KLOKTIJD)1 63. horen niet thuis in de Olympische-familie, (KLOKTIJD)1 64. zei Ronald Baar. 1 65. Als zij dit niet accepteren, (KLOKTIJD)1 66. Moeten 4 ze verbannen worden van de olympische spelen. (KLOKTIJD)1 67. Is voetbal dan zo belangrijk op de 'Olympus'?. (KLOKTIJD)6 68. Baar werd gesteund door zijn collega Johan Olav Koss. 5 235 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94.

Dit moet 4 de conferentie van de actie worden, (KLOKTIJD)1 gaf de Noor aan. 1 Atleten willen4 in een 'fair-way' winnen. (KLOKTIJD)3 Daarom zijn wij 6 ook voor een hardere aanpak. (KLOKTIJD)3 Een schorsing van twee jaar klinkt har2d. (KLOKTIJD)3 Maar wat zijn twee jaar in het leven van topsporters als je daarmee duizenden, (KLOKTIJD)3 misschien wel miljoenen jongeren kunt4 beschermen. (KLOKTIJD)3 Als we dit standpunt niet innemen, (KLOKTIJD)3 sollen we met de ethiek van de sport. (KLOKTIJD)3 We moeten 4 hier werken aan preventie. (KLOKTIJD)3 Alleen met daden kan 4 de geloofwaardigheid de sport gered worden. (KLOKTIJD)3 Voor de jeugd is dat heel 2 belangrijk, (KLOKTIJD)3 want wie is er in de maatschappij niet met sport bezig. (KLOKTIJD)3 Actie is noodzakelijk, (KLOKTIJD)3 een andere optie hebben we niet. (KLOKTIJD)3 De belangrijkste uitkomst van dit congres lijkt de realisatie van een onafhankelijk anti-dopinginstituut, (KLOKTIJD)7 dat boven alle betrokken partijen de sport richting de 21e eeuw dient te begeleiden. (KLOKTIJD)6 Alle vertegenwoordigers in Lausanne steunen dit idee. (KLOKTIJD)5 Alleen is nog niet duidelijk (KLOKTIJD)6 wie dit instituut moet 4 leiden (KLOKTIJD)6 en onder welke naam het gaat opereren. (KLOKTIJD)6 Dat moet 4 vandaag blijken. (KLOKTIJD)6 Dan komt ook naar voren (KLOKTIJD)6 hoe democratisch de besluitvorming van dit congres is. (KLOKTIJD)6 Kunnen de goede voornemens in daden worden omgezet (KLOKTIJD)6 of gaan ze als loze kreten de geschiedenisboeken in. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 7 Tekst 73 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 3 oktober 2013 donderdag Hypotheek boetevrij aflossen mag bij steeds meer banken SECTION: Economie LENGTH: 333 woorden SAMENVATTING Belastingvrij schenken bij Rabobank en ABN Amro kan boetevrij worden afgelost. Maar er zijn wel beperkingen. VOLLEDIGE TEKST: 1. Amsterdam. Eén voor één gaan ze overstag. (KLOKTIJD)6 2. Bij steeds meer banken mogen 4 huiseigenaren het komende jaar een groter deel van hun hypotheek boetevrij aflossen. (KLOKTIJD)6 3. Om de huizenmarkt te stimuleren6, mag 4 er sinds deze week tot 100.000 euro belastingvrij geschonken worden, (KLOKTIJD)6 4. mits daarvan een huis gekocht, verbouwd of deels afgelost wordt. (KLOKTIJD)6 5. Maar mensen die hun schenking willen4 gebruiken om een deel van hun hypotheekschuld af te lossen, (KLOKTIJD)6 6. Zouden 4 dan wel tegen een boete aanlopen. 7 7. Banken lopen rente-inkomsten mis(KLOKTIJD)6 8. als hypotheken sneller worden afgelost. (KLOKTIJD)6 9. Daarom stonden de meeste banken jaarlijks niet meer dan 10 procent boetevrije aflossing toe. 6 10. Daar komt nu verandering in. (KLOKTIJD)6 11. Het begon in september met staatsbank SNS,6 12. die besloot de boete te schrappen als mensen een schenking willen gebruiken om hun schuld af te lossen. 5 13. Gisteren volgden Rabobank en ABN Amro. 6 14. Bij beide banken duurt deze uitzondering op de bestaande regeling tot 1 januari 2015, (KLOKTIJD)6 15. net zolang als er belastingvrij een ton geschonken mag 4 worden. (KLOKTIJD)6 16. ABN Amro is wel strenger: (KLOKTIJD)6 17. daar mogen 4 klanten een schenking alleen boetevrij inzetten(KLOKTIJD)6 18. als ze bij verkoop met een restschuld te maken krijgen. (KLOKTIJD)6 19. Dus als een huis met een hypotheek van 300.000 euro maar 240.000 euro waard is, (KLOKTIJD)6 20. Mag 4 de klant 60.000 euro zonder boete aflossen. (KLOKTIJD)6 21. Maar, zegt een woordvoerder, (PH)1 237 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

22. bij ABN Amro mag 4 je daarvoor nu óók je spaargeld gebruiken. (KLOKTIJD)1 23. Het beperkt zich dus niet tot een gulle ouder. ,,Wij bedienen zo een grotere groep klanten." (KLOKTIJD)1 24. ING Bank ,,beraadt" zich nog over verruiming van boetevrij aflossen. (KLOKTIJD)5 25. Wie een hypotheekschuld heeft bij een bank (KLOKTIJD)6 26. die vasthoudt aan maximaal 10 procent boetevrij aflossen, (KLOKTIJD)6 27. kan 4 zijn schenking van een ton overigens nog steeds belastingvrij uitgeven. (KLOKTIJD)6 28. De ontvanger heeft namelijk drie jaar de tijd. (KLOKTIJD)6 29. Bij een hypotheek van 350.000 euro mag 4 per jaar 35.000 euro worden afgelost. (KLOKTIJD)6 30. Drie jaar later ben je klaar - zonder boete. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 74 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 23 maart 2010 dinsdag Torn niet aan de hypotheekrenteaftrek; Gevolg van beperking renteaftrek desastreus; heffing over winst uit woning is beter SECTION: OPINIE; Blz. 7 LENGTH: 1092 woorden SAMENVATTING Zonder renteaftrek dalen de huizenprijzen flink. Er dreigt dan 200 miljard euro aan particulier vermogen te verdampen. Ook riskant voor de banken, schrijft Albert Jan van Soelen. VOLLEDIGE TEKST: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18.

Nu de verkiezingsstrijd losbarst, (KLOKTIJD)7 komt het thema hypotheekrenteaftrek weer op de agenda. (KLOKTIJD)6 Afgelopen weekend heeft D66 aangegeven de renteaftrek te willen4 halveren.5 Groen Links pleit voor volledige afschaffing. (KLOKTIJD)5 De PvdA mikt op 'een paar' grote ingrepen, (KLOKTIJD)6 maar houdt de kaarten nog even aan de borst. (KLOKTIJD)6 Deze roeptoeters gaan veel2 te gemakkelijk voorbij aan de nadelige effecten van zo'n koerswijziging.(KLOKTIJD)7 Onlangs hebben enkele wetenschappers op verzoek van de Studiecommissie Belastingstelsel een visie op de toekomst van het Nederlandse belastingstelsel op papier gezet.6 Een van de voorgestelde maatregelen betreft de beperking van de hypotheekrenteaftrek. (KLOKTIJD)6 Het eigen huis wordt overgeheveld van box 1 naar box 3, (KLOKTIJD)6 waarbij huishoudens met hoge restschulden op hun huis tijdelijk tegemoet worden gekomen met een overgangsregime. (KLOKTIJD)6 Op hetzelfde moment is een andere werkgroep bezig om zo'n 2,5 miljard euro per jaar aan bezuinigingen te vinden op het dossier 'wonen'. (KLOKTIJD)6 Nadat vorige week het gerucht de ronde deed 5 dat deze werkgroep veel voelt 5 voor het advies van de Studiecommissie,(KLOKTIJD) 4 nemen programmaschrijvers, partijstrategen en enkele Kamerleden hierop alvast een voorschot.(KLOKTIJD)6 Het valt echter te hopen3 dat de politiek de komende maanden ook gaat kijken naar de keerzijde van deze medaille. (KLOKTIJD)7 Want de effecten van het overhevelen van de eigen woning naar box 3 zijn desastreus (KLOKTIJD)7 en komen nagenoeg neer op een volledige afschaffing van de renteaftrek. (KLOKTIJD)7 239 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49.

Los van de grote inkomenseffecten die dat tot gevolg heeft, (KLOKTIJD)3 Zullen 4 ook de prijzen van huizen met zo'n 20 procent dalen, 3 zo blijkt uit de studeerkameradviezen. (KLOKTIJD)5 De Vereniging Eigen Huis heeft onlangs becijferd 5 dat iedere procent waardedaling leidt tot een verlies van zo'n 10 miljard euro aan particulier vermogen. (KLOKTIJD)4 Daarmee dreigt dus zo'n 200 miljard euro aan particulier vermogen te verdampen. (KLOKTIJD)5 Tel uit je winst.(KLOKTIJD)7 Veel eigenaren zullen 4 zich gedwongen zien in hun huis te blijven wonen. 7 Want ondanks de waardedaling van hun huis blijft hun restschuld aan de bank ongewijzigd. (KLOKTIJD)6 De mobiliteit op de woningmarkt zal 4 voorlopig dus nauwelijks2 verbeteren.6 En passant duikt er een ander probleem op. (KLOKTIJD)7 Want een deel van de huizenbezitters zal 4 niet meer in staat zijn aan hun bestaande verplichtingen te voldoen. 6 De helpende hand aan de financiële sector, die ons vanuit de studeerkamer werd voorgespiegeld, 6 Zou 4 in de praktijk dan ook heel 2 goed een duw in de verkeerde richting kunnen zijn. 7 Met als novum dat Nederland op eigen wijze een Alt-A-dossier voor haar financiële sector creëert.(KLOKTIJD)7 In één klap wordt immers een substantieel deel van de onderpandwaarde van hypotheekbanken weggespoeld.(KLOKTIJD)7 Ter illustratie: Rabobank gaat er al jaren prat op een van de grootste spelers op de Nederlandse hypotheekmarkt te zijn met een aandeel van zo'n 30 procent.(KLOKTIJD) 7 Bij invoering van het studeerkamerplan kan 4 de onderpandwaarde van deze bank dus met 60 miljard euro dalen. (KLOKTIJD)6 Op een eigen vermogen van 38 miljard euro betekent dit (KLOKTIJD)6 dat zelfs het einde van Rabobank in zicht kan 4 komen.(KLOKTIJD)6 Voor andere spelers op de hypotheekmarkt, zoals ING, Fortis en ABN Amro, ziet de toekomst er niet rooskleuriger uit.(KLOKTIJD)7 Bovendien is het de vraag in hoeverre het fair is juist deze generatie van huizenbezitters te confronteren met een vermogensverlies. (KLOKTIJD)7 Onmiskenbaar zijn de prijsstijgingen op de woningmarkt van de laatste decennia mede het gevolg van het bestaande fiscale systeem. (KLOKTIJD)7 Maar de babyboomers die in het verleden winsten hebben geïncasseerd, 6 zijn per definitie niet degenen (KLOKTIJD)7 die nu met een vermogensverlies dreigen te worden opgezadeld. (KLOKTIJD)7 En passant wordt vergeten dat de generatie eronder, (KLOKTIJD)7 die veel van de (mogelijk te dure) huizen heeft moeten kopen, (KLOKTIJD)6 de staatskas flink heeft gespekt met grote sommen aan overdrachtsbelasting.6 Een andere oplossing heeft mijn voorkeur. (KLOKTIJD)7 Die komt er op neer (KLOKTIJD)7 240 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

50. dat de hypotheekrenteaftrek in stand blijft, (KLOKTIJD)7 51. maar dat de werking daarvan deels wordt teruggenomen via een belasting op toekomstige waardestijgingen van de eigen woning. (KLOKTIJD)7 52. Een variant op de reeds bestaande bijleenregeling, derhalve. 6 53. In plaats van het elimineren van toekomstige renteaftrek op de bruto verkoopwinst op een woning, (KLOKTIJD)7 54. wordt die winst voortaan tegen het progressieve tarief belast met inkomstenbelasting. (KLOKTIJD)7 55. De bijleenregeling kan 4 dan van toepassing blijven op het (netto) restant van de winst. (KLOKTIJD)7 56. Feitelijk wordt daarmee de vinger gelegd op de 'echt' 4 zere plek van het bestaande systeem. (KLOKTIJD)7 57. Namelijk dat tegenover de fiscale aftrekbaarheid van financieringslasten in box 1 geen compenserende heffing staat over de winsten bij verkoop van de woning. (KLOKTIJD)6 58. Voor bedrijfsmiddelen van ondernemers bestaan zo'n heffing al sinds jaar en dag. (KLOKTIJD)6 59. Ongewenste kaseffecten voor Vadertje Staat kunnen 4 worden voorkomen door eventuele toekomstige verliezen op de eigen woning alleen verrekenbaar te maken met latere winsten op een ander huis. (KLOKTIJD)6 60. Het grote voordeel hiervan ten opzichte van alle studeerkamerplannen is (KLOKTIJD)7 61. dat het netto-inkomensplaatje van de bezitters van een eigen huis voorlopig niet of nauwelijks wijzigt. (KLOKTIJD)7 62. Als gevolg daarvan wordt een schokeffect van prijzen op de huizenmarkt voorkomen. (KLOKTIJD)6 63. Huizenbezitters zullen 4 ook dit voorstel niet met gejuich ontvangen. 7 64. Maar in de wetenschap dat ook die een bijdrage zullen 4 moeten leveren aan de budgettaire problemen waar het nieuwe kabinet voor staat,7 65. Zullen 4 zij liever kiezen voor het betalen van inkomstenbelasting over daadwerkelijk gerealiseerde vermogenswinsten dan voor een acuut liquiditeitsprobleem in combinatie met het verdampen van een deel van de waarde van hun bezit.7 66. De politieke partij die langs deze lijnen de discussie durft aan te gaan, (KLOKTIJD)7 67. Kan 4 in ieder geval op mijn stem rekenen. (KLOKTIJD)7

68. 69. 70. 71. 72. 73. 74.

Meer doorstroming? Advocaat-belastingkundige Albert Jan van Soelen reageert hiernaast op onder meer de plannen van GroenLinks met de hypotheekrenteaftrek. (PH)5 De partij wil 4 die vanaf 2015 geleidelijk afbouwen, en in 2040 definitief afschaffen. (KLOKTIJD)5 ,,[De renteaftrek] bevoordeelt de hogere inkomens en drijft de prijzen op. Dat maakt het voor starters moeilijk om een eigen woning te kopen", aldus GroenLinks, 1 die ook de overdrachtsbelasting en het eigenwoningforfait wil 4 afschaffen. (KLOKTIJD)5 Zo ontstaat ,,meer doorstroming", (KLOKTIJD)3 schrijft de partij.(PH)5 Van Soelen meent5 juist (KLOKTIJD)5 241 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

75. dat afschaffing van de renteaftrek níet tot doorstroming leidt. (KLOKTIJD)4 76. Immers: huizenbezitters zien de prijs van hun woning door de afschaf van de hypotheekrenteaftrek dalen, (KLOKTIJD)4 77. en stellen de koop van hun huis dus uit. (KLOKTIJD)4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 75 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht June 23, 2000 Prijzen op huizenmarkt stimulans voor economie BYLINE: DOOR ONZE FINANCIELE REDACTIE SECTION: Voorpagina; Pg. 1 LENGTH: 358 words 1. De gestegen huizenprijzen hebben de afgelopen jaren gezorgd voor een forse 2 economische impuls.4 2. In de periode van 1996 tot 1999 hebben Nederlanders massaal2 de overwaarde van hun eigen huis verzilverd door het oversluiten van de bestaande hypotheek of het nemen van een tweede hypotheek.4 3. Van het opgenomen geld is 32 miljard gulden uitgegeven aan woningverbetering en consumptieve bestedingen,4 4. terwijl 7 miljard is gebruikt voor het aflossen van leningen en het doen van beleggingen. 4 5. Dit blijkt uit een vanmiddag gepresenteerde enquete (KLOKTIJD)5 6. die De Nederlandsche Bank heeft laten houden naar het gebruik van hypothecair krediet door consumenten, en naar hun toekomstverwachting rond de woningmarkt.6 7. De bestedingsimpuls uit de gestegen huizenprijzen heeft vorig jaar gezorgd voor een extra2 economische groei van tussen 0,6 procentpunt en 0,7 procentpunt. 6 8. Gemiddeld over de afgelopen jaren ging het om 0,4 procent extra economische groei.6 9. De invloed van de huizenprijzen is fors. (KLOKTIJD)7 10. Zou 4, hypothetisch gezien, dit jaar de bestedingsimpuls volledig wegvallen, 6 11. dan zou 4 de economische groei ruim anderhalf procentpunt lager uitvallen.6 12. Uit het onderzoek blijkt 3 (KLOKTIJD)5 13. dat een meerderheid (57 procent) van de respondenten vindt 5 (KLOKTIJD)5 14. dat de eigen woning overgewaardeerd is, 4 15. maar tegelijkertijd denkt 5 ook een meerderheid (60 procent) (KLOKTIJD)5 16. dat de huizenprijzen verder zullen 4 stijgen.4 17. Het risico dat de huizenprijzen gaan dalen(KLOKTIJD)6 18. , lijkt beperkt. (KLOKTIJD)7 19. De Nederlandsche Bank vindt 5 echter(KLOKTIJD)5 20. dat jonge huishoudens, tot 30 jaar, aanzienlijke risico's lopen. (KLOKTIJD)4 21. Als de huizenprijzen met 20 procent zouden 4 dalen, 6 22. dan heeft de helft van deze huishoudens een hypotheekschuld die groter is dan de waarde van het huis. (KLOKTIJD)6 23. Omdat de huizenprijzen zo sterk gestegen zijn, 6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

24. Kan 4 het huurwaardeforfait in 2001 met circa 0,25 procentpunt worden verlaagd om de sterke 2 waardestijging van woningen te compenseren. (KLOKTIJD)6 25. De Waarderingskamer, die toezicht houdt op de uitvoering van de onroerendezaakbelasting, (KLOKTIJD)6 26. heeft dat berekend op basis van voorlopige taxaties van gemeenten.6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 76 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal September 29, 1997 Kopen, kopen, maar niet kijken BYLINE: DOOR MAARTEN SCHINKEL EN FREDERIEK WEEDA SECTION: Binnenland; Pg. 3 LENGTH: 1124 words Het is dringen om een eigen huis, ook als dat heel duur is. De Nederlandsche Bank waarschuwt de banken voor de hoge hypotheken en de Vereniging Eigen Huis maant aspirant-kopers om toch vooral voorzichtig te zijn. AMSTERDAM, 29 SEPT. 1. Om twaalf uur 's nachts, op de eerste inschrijvingsdag, had woningzoekende G. Sleutelberg een fax verstuurd naar de makelaar.6 2. Hij wilde 4 bovenop de stapel inschrijvingen liggen voor de 110 nieuwbouwwoningen in het centrum van Amsterdam. 6 3. In totaal schreven 600 mensen zich ervoor in. 6 4. Dat Sleutelberg er een kreeg, 6 5. heeft niets met de vroege fax te maken. (KLOKTIJD)6 6. 'We hebben geloot om te voorkomen dat mensen voor de deur kamperen', zegt G. van Rossum, (PH)2 7. verkoopmedewerkster van de betrokken projectontwikkelaar Mabon. 6 8. Het is druk op de huizenmarkt, heel druk. (KLOKTIJD)7 9. In 1991 leverde de gemiddelde Nederlandse woning volgens de Nederlandse Vereniging van Makelaars zo'n 180.000 gulden op. 3 10. Dit jaar, zo is de verwachting, (KLOKTIJD)6 11. komt de woningprijs op 290.000 gulden. (KLOKTIJD)6 12. Vorige week waarschuwde een onderzoeker van De Nederlandsche Bank in het blad Economisch Statistische Berichten 5 13. dat gezinnen financieel kwetsbaar zijn geworden door de steeds hogere hypotheken 4 14. die hen door banken en verzekeraars worden verleend. (KLOKTIJD)4 15. Overal in het land lijken vraagprijzen te zijn gebaseerd op het motto: 'wat de gek ervoor geeft'.1 16. K. Zager (35), medewerkster bij een rechtbank, bekeek een nieuwbouwwoning in het dorp Rhoon, tien kilometer van Rotterdam. 6 17. Vrijstaand, met drie kamers, een zolder en een klein tuintje. 6 18. Vraagprijs: 725.000 gulden. 6 19. 'Ongelofelijk, dat hadden wij er niet voor over', zegt ze. (PH)2 20. Ze onderhandelt nu over een monument in Rhoon, pal tegenover het Kasteel van Rhoon. (KLOKTIJD)5 245 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

21. 'Van binnen ziet het er niet uit. Er zit waarschijnlijk houtworm, er is vocht in de kelder, er zijn scheuren in de muur en over de fundering en bodemvervuiling is weinig bekend. Maar het is zo sfeervol dat we het graag willen.' 2 22. Vraagprijs: 550.000 gulden. 6 23. 'We hebben wegens het slechte onderhoud kunnen afdingen tot 470.000 gulden.'2 24. Krapte op de woningmarkt als gevolg van een vertraagde oplevering van nieuwbouwwoningen is een van oorzaken van de gestegen prijzen. (KLOKTIJD)6 25. Verder zijn de huren flink2 opgeschroefd door het huidige en het vorige kabinet, om huurwoningen 'marktconform' te maken met koopwoningen. 6 26. Die aanmoediging van eigen woningbezit stuwde de prijzen van koopwoningen verder omhoog6. 27. Waar overweldigende vraag en beperkt aanbod elkaar in theorie vinden bij een hogere huizenprijs, (KLOKTIJD)7 28. Moet 4 die voor de consument nog wel betaalbaar zijn. (KLOKTIJD)7 29. En dat is die ook. (KLOKTIJD)7 30. Een tweede inkomen telt sinds begin jaren negentig volledig mee bij de berekening van het maximale hypotheekbedrag van een gezin. (KLOKTIJD)6 31. De rente is laag, (KLOKTIJD)6 32. zodat bij dezelfde maandlasten een hogere hypotheek kan 4 worden afgesloten. (KLOKTIJD)6 33. En de banken verkennen met een keur aan nieuwe hypotheekvormen de grenzen (KLOKTIJD)7 34. van wat de particulier nog kan 4 betalen. (KLOKTIJD)6 35. Een greep uit het aanbod: spaarhypotheken zorgen voor een maximale rente-aftrek over de gehele looptijd van een hypotheek. (KLOKTIJD)6 36. Lange rentevaste perioden van meer dan tien jaar zijn uit, (KLOKTIJD)6 37. kortere rentevaste perioden en zelfs variabele rentes rukken op. (KLOKTIJD)6 38. Hoe korter de rente vast staat, d(KLOKTIJD)6 39. es te lager hij is (KLOKTIJD)6 40. en des te meer iemand kan4 lenen. (KLOKTIJD)6 41. Bedoeld voor senioren, maar ook verkocht aan jonge huizenkopers, is de aflossingsvrije hypotheek. (KLOKTIJD)6 42. Daarbij wordt niet eens meer afgelost, maar enkel nog rente betaald, (KLOKTIJD)6 43. en wordt het huis nooit eigendom. (KLOKTIJD)6 44. De maandlast kan 4 wel naar beneden, en het maximale leenbedrag navenant omhoog. (KLOKTIJD)6 45. Resultaat is (KLOKTIJD)6 46. dat het maximale hypotheekbedrag explosief2 is toegenomen.6 47. Tweeverdieners met samen twee maal een modaal inkomen (bruto ongeveer 100.000 gulden) konden 4 in 1991 terecht voor een maximaal hypotheekbedrag van 300.000 gulden. 6 48. Nu is dat meer dan 500.000 gulden. (KLOKTIJD)6 49. Tweeverdieners met samen drie maal modaal (150.000 gulden) waren in 1991 goed voor 450.000 gulden, 6 50. maar kunnen 4 vandaag tegen de 750.000 gulden bij elkaar lenen. (KLOKTIJD)6 246 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84.

Het maximale leenbedrag is daarmee even snel 2 gestegen als de gemiddelde huizenprijs.6 Kopers en banken nemen te grote risico's, (KLOKTIJD)4 waarschuwt de Vereniging Eigen Huis, (PH)5 die 500.000 huiseigenaren vertegenwoordigt. (KLOKTIJD)6 Banken verstrekken steeds vaker hypotheken van tot vijf of zes maal het bruto jaarinkomen, (KLOKTIJD)4 stelt de vereniging verontrust vast. (PH)5 'Mensen denken: banken lopen nooit risico en ze zijn bereid mij dat te lenen, dus het zal wel verantwoord zijn', vertelt A. Trip van de vereniging. (PH)2 'Wij vinden dat banken de klant in elk geval moeten waarschuwen dat hij een bijzonder hoge hyptheek afsluit', zegt Trip. (PH)2 In mei drong de Vereniging Eigen Huis er bij banken op aan om zo'n waarschuwing in de offerte op te nemen. 5 Tot nu toe hebben de banken geen gehoor gegeven aan die oproep.6 Hoe korter de rentevaste periode, hoe gevoeliger de hypotheekgever is voor veranderingen van de rentestand. (KLOKTIJD)6 Mocht 4 de rente stijgen,6 dan duurt het niet lang (KLOKTIJD)6 voordat de hypotheeklasten ook omhoog gaan. (KLOKTIJD)6 En dan kunnen 4 de maandlasten van een gezin plotseling hoog oplopen. (KLOKTIJD)6 Een goed 2 ingevoerde bron bevestigt (PH)5 dat de gemiddelde rentevaste periode steeds verder terugloopt(KLOKTIJD).4 De vergelijking met eind jaren zeventig dringt zich op. (KLOKTIJD)6 Toen stegen de huizenprijzen net zo sterk als nu, 6 de rente was verhoudingsgewijs laag 6 en nieuwe hypotheekvormen zorgden op basis van een verwachte inkomensstijging ook voor een forse 4 toename van het hyptheekbedrag. 6 Toen de recessie begin jaren tachtig toesloeg, 6 de inkomens niet opliepen 6 en de huizenprijzen diep 2 vielen, 6 kwamen veel gezinnen in financiele problemen.6 Een sociologe in Amsterdam Oud-West, die haar woning zaterdag te koop aanbood in de krant, 6 profiteert nu van de hausse,(KLOKTIJD) 6 die haar eind jaren zeventig dupeerde.6 Ze kocht toen een drie-kamerverdieping met zolder voor 55.000 gulden met een opknapverplichting van 30.000 gulden. 6 'Dat was een dure tijd, van woningnood en kraakbeweging.' 2 Nu, twintig jaar later, heeft ze 'hoog ingezet' met een vraagprijs van 235.000 gulden. 1 Zaterdag al belden twaalf belangstellenden.6 De Vereniging Eigen Huis vreest (KLOKTIJD)5 dat 3 kopers te snel en te weinig 2 doordacht toehappen. (KLOKTIJD)4 247 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

85. 86. 87. 88. 89. 90. 91.

Makelaars nodigen iedereen op een middag uit om een woning te bezichtigen (PH)6 en dan mag 4 iedereen een bod doen. (KLOKTIJD)6 Voor een bezoek per potentiele koper hebben ze geen tijd. (KLOKTIJD)6 'Uit angst om de boot te missen, grijpt elke woningzoekende zijn kans', zegt Trip.(PH)2 Lokatie, lokatie, lokatie, zo luidt het adagium van makelaars: (KLOKTIJD)3 een bouwval verkoopt, (KLOKTIJD)3 als het maar staat op een bereikbare, rustige en 'sfeervolle' plek. (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 77 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 27 september 2013 vrijdag 'Verkoop hypotheken goed voor banken' BYLINE: VAN ONZE VERSLAGGEVER TJERK GUALTHÉRIE VAN WEEZEL SECTION: Economie; Blz. 20 LENGTH: 298 woorden 1. Kredietbeoordelaar Moody's is enthousiast over het kabinetsplan om een Nationale Hypotheek Instelling op te richten (KLOKTIJD)6 2. die hypotheken gaat doorverkopen aan beleggers. (KLOKTIJD)6 3. Zo'n instelling zou 4 de stabiliteit van de Nederlandse banken vergroten 3 4. en zo een 'structurele zwakte' aanpakken, (KLOKTIJD)3 5. schrijft Moody's donderdag in een rapport. (PH)5 6. Het is een opsteker voor het kabinet (KLOKTIJD)7 7. dat een van de belangrijkste keurmeesters in de financiële wereld positief is over het plan. (KLOKTIJD)7 8. Dat plan moet 4 er juist voor zorgen(KLOKTIJD)7 9. dat internationaal geld naar de Nederlandse woningmarkt vloeit. (KLOKTIJD)6 10. Op Prinsjesdag kwam het kabinet met het voorstel voor de Nationale Hypotheek Instelling (NHI). 6 11. Die moet 4 het probleem oplossen (KLOKTIJD)6 12. dat Nederlandse banken meer hypotheekleningen verstrekken (KLOKTIJD)6 13. dan zij binnenkrijgen aan spaargeld. (KLOKTIJD)6 14. Dit zogenoemde 'financieringsgat' bedraagt zo'n 336 miljard euro. (KLOKTIJD)6 15. Als het de banken niet lukt die schuld door te verkopen op de internationale kapitaalmarkt, (KLOKTIJD)6 16. Kunnen 4 zij in financiële problemen komen. (KLOKTIJD)6 17. De NHI wil 4 binnen vijf jaar voor 50 miljard euro aan hypotheken van de bankbalansen overnemen. (KLOKTIJD)6 18. Het gaat alleen om hypotheken (KLOKTIJD)6 19. die met een Nationale Hypotheekgarantie zijn verstrekt. 6 20. De NHI moet 4 die leningen dan weer omzetten in 'staatsgegarandeerde' hypotheekobligaties. (KLOKTIJD)6 21. Een goed plan, zegt Moody's dus.(PH)1 22. Maar 'binnenlandse investeerders', oftewel Nederlandse pensioenfondsen, moeten 4 bereid zijn de obligaties te kopen, (KLOKTIJD)4 23. waarschuwt de kredietbeoordelaar. (PH)5 24. Zij worden als de belangrijkste potentiële afnemers beschouwd,(KLOKTIJD)6 25. maar hebben zich tot op heden nog niet bovenmatig 2 enthousiast getoond om fors in de huizenmarkt te investeren. 6 26. Verder vermoedt5 Moody's (KLOKTIJD)5 27. dat de Europese Commissie het feest nog weleens kan 4 afblazen (KLOKTIJD)4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. omdat de staatsgarantie op obligaties in strijd zou 4 kunnen zijn met de regels voor overheidssteun aan bedrijven.4


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 78 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal July 5, 2008 zaterdag Alleen Marokko is nog betaalbaar BYLINE: Marc van den Eerenbeemt SECTION: ECONOMIE; Blz. 13 LENGTH: 1234 woorden SAMENVATTING: Tweede huizen zijn in Nederland heel duur geworden. Het (verre) buitenland kan uitkomst bieden. Door Marc van den Eerenbeemt VOLLEDIGE TEKST: 1. 'De prijzen van tweede huizen in Nederland zijn zo hoog geworden dat de eigenaren hun huizen niet meer verhuren.' Een merkwaardig fenomeen, zegt Huip de Reus, makelaar in Ouddorp, een klein en geliefd kustplaatsje op de punt van Goeree-Overflakkee. (PH)2 2. Neem het Noordzeepark in Ouddorp, (KLOKTIJD)3 3. zegt hij. (PH)3 4. Dat is een domein met 660 vakantiewoningen, gelegen op zo'n 500meter van de Zuid-Hollandse kustlijn van de Noordzee. (KLOKTIJD)3 5. 'Slechts eenderde van de eigenaren verhuurt daar nog zijn tweede woning. De rest niet meer. Als je net 200 duizend euro of meer hebt betaald voor je vakantiehuis, dan zit je kennelijk niet meer te wachten op een paar maanden huur.'2 6. De aankoop van een tweede huis dient er doorgaans toe om even te ontsnappen aan de beslommeringen van alledag. (KLOKTIJD)7 7. Maar het is ook, in toenemende mate 2, een belangrijke financiële beslissing. (KLOKTIJD)7 8. Gewone stenen recreatiewoningen op de bekende parkjes doen al gauw 1,5tot 3 ton in euro's. Of meer. (KLOKTIJD)6 9. Een willekeurige greep uit het aanbod in het Noordzeepark, dat eveneens in Ouddorp is gelegen. 6 10. Voor 265 duizend euro: een stenen bungalow met drie slaapkamers op de bovenverdieping. Ruim bemeten is het niet; (KLOKTIJD)6 11. het huis staat vast aan de buren en op een perceeltje van 238 vierkante meter eigen grond. (KLOKTIJD)6 12. Vijf jaar geleden kocht Henk Mulder uit Dordrecht, van beroep woningbemiddelaar, een recreatiewoning in het Ouddorpse vakantiepark Poldersbos. 6 13. Hij betaalde 250 duizend euro voor een huis van zo'n dertig jaar oud, 6 14. dat was neergezet op een kleine 900 vierkante meter erfpachtgrond.6 15. Twee jaar geleden deed hij het weer van de hand voor 498duizend euro.6 16. Nu staat het vakantiehuis al weer enige tijd te koop; voor 565duizend euro. (KLOKTIJD)6 17. Mulder: 'Mijn oude spullen staan er nog in, zag ik door het raam. Alleen het koffiezetapparaat is nieuw.'2 18. De hoge prijzen leiden tot verschuivingen, (KLOKTIJD)6 19. zoals het vertrek uit Nederland van Duitse bezitters van een tweede huis, ziet Mulder in zijn makelaarskantoor. (KLOKTIJD)5 251 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. Hij doet onder meer zaken in Zeeland. (KLOKTIJD)6 21. 'Hun recreatiewoning in Nederland is duurder geworden dan hun eigen huis in Duitsland. Hun eerste woning daar kost 2 ton, hun tweede huis hier doet al 3 of 4 ton. Dan is het logisch dat ze hun vakantiehuis verkopen. De volgende keer huren ze wel wat.'2 22. Het kan 4 nog duurder. (KLOKTIJD)6 23. Wie gruwt 5 van de gedachte van het doorbrengen van zijn vrije tijd op een parkje, (KLOKTIJD)6 24. Moet 4 zijn toevlucht zoeken tot een zelfstandig gelegen tweede woning. (KLOKTIJD)7 25. Dat betekent geen subtropisch zwemparadijs naast de deur, maar ook geen vergaderingen over de hoogte van de parkpacht. (KLOKTIJD)6 26. In Ouddorp wordt in die categorie doorgaans zaken gedaan voor een half miljoen euro of meer (zie inzet).(KLOKTIJD)6 27. Ook in Frankrijk, het belangrijkste land voor Nederlandse buitenverblijven, zijn de prijzen voor het maison secondaire omhoog geschoten. 3 28. In opkomende vakantielanden als Tsjechië en Zweden zijn de prijzen nog relatief 2 gematigd. 3 29. Maar net als in het zonniger Turkije en Kroatië lopen de bedragen - nu nog tussen de 50 en 100duizend euro - ook daar al op. (KLOKTIJD)3 30. Dalingen komen ook voor. (KLOKTIJD)3 31. In het Amerikaanse Florida zijn de prijzen soms met meer dan de helft gekelderd.3 32. Dat kan 4, behalve een drama voor de verkoper, (KLOKTIJD)3 33. een buitenkansje opleveren voor de pensionado (KLOKTIJD)3 34. die wil 4 overwinteren in de Sunshine State. (KLOKTIJD)3 35. In Spanje, waar de huizenmarkt eveneens in een diepe 2 crisis verkeert, (KLOKTIJD)3 36. staan de prijzen voor tweede huizen ook onder druk. (KLOKTIJD)3 37. Een krach in de markt voor tweede huizen wordt echter door weinigen verwacht. (KLOKTIJD)3 38. De vraag groeit juist, (KLOKTIJD)3 39. zegt Rob Smulders, directeur van Mondi, een belangenorganisatie voor eigenaren van tweede huizen in het buitenland.(PH)2 40. Hij wijst op de ontwikkeling van nieuwe vakantiebestemmingen.(PH)5 41. Nieuw aanbod kan 4 volgens hem nieuwe vraag opleveren. (KLOKTIJD)3 42. 'Ik ben net terug uit Egypte', zegt Smulders. (PH)2 43. 'Daar worden veel nieuwe resorts uit de grond gestampt. Het is daar echt zon, zee, strand en verder niks. Je gaat daar even op vakantie, maar niet te lang. Het is wel weer goed te verhuren, want het seizoen is lang daar.'2 44. Ook op de toenemende vraag naar tweede huizen door nieuwe rijken uit opkomende economieën als Rusland zal 4 de prijs niet doen dalen, 4 45. Denkt 5 Smulders. (PH)5 46. Anderen wijzen op de groei van het aantal vermogende ouderen. (KLOKTIJD)5 47. Ook wordt de toenemende welvaart in het algemeen gezien als een belangrijke motor voor de tweede- huizenmarkt, (KLOKTIJD)1 48. al kan 4 de huidige malaise op de aandelenbeurzen roet in het eten gooien. (KLOKTIJD)1 49. De groei lijkt er in Nederland wel wat uit, (KLOKTIJD)1 50. zeggen makelaars. (PH)1 51. Peter Visch, makelaar op het eiland Texel: 'De luxere woningen van 300duizend euro en meer lopen nog wel. De categorie daaronder gaat stroever.'2 52. Andreas Schortinghuis, makelaar in Egmond aan Zee, ziet alleen nog prijsstijgingen voor 'echt bijzondere objecten, direct aan de kust bijvoorbeeld. De verkoop van huisjes van dertien in een dozijn loopt slecht. Uiteindelijk wordt alles verkocht, maar het maken van een topprijs is steeds lastiger. Je ziet hier en daar al dat mensen 10, 20duizend euro van de prijs afdoen.'(KLOKTIJD)2 252 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

53. Wachten op een koper doet meestal 1 weinig pijn bij verkopers van een tweede huis, (KLOKTIJD)3 54. stelt woningbemiddelaar Henk Mulder. 'Op een tweede huis zit vaak geen hypotheek. Men heeft geen haast om te verkopen, want er loopt geen rentemeter. Dus doen ze ook weinig met de prijs.'(PH)2 55. Hoeveel Nederlanders nu al een tweede huis bezitten, in Nederland of in het buitenland, is niet bekend.(KLOKTIJD)6 56. 'We zijn bezig met een onderzoek', zegt Hans Verheijden van ZKA, een adviesbureau in de vrijetijdseconomie. (PH)2 57. Hij houdt het op 'enkele honderdduizenden'. (KLOKTIJD)1 58. Spanje en Frankrijk zijn (KLOKTIJD)4 59. en blijven 'veruit' de belangrijkste landen voor een tweede huis, (KLOKTIJD)4 60. weet5 Verheijden nu al.5 61. 'Daar is aanbod en het is een bekende markt. Oost-Europa en Scandinavië zullen nooit zulke grote aantallen halen.'(KLOKTIJD)2 62. Buiten Europa zijn het Amerikaanse Florida, Zuid-Afrika en Thailand de favorieten, aldus Verheijden. (KLOKTIJD)1 63. 'Maar slechts een klein aantal mensen wil echt ver weg. Vliegen is natuurlijk toch duurder dan de auto. Dat telt zeker voor gezinnen. En er is ook huiver voor andere rechtssystemen, die andere vormen van overdracht van eigendom kennen.'2 64. Nederlanders zijn zelden 2 pioniers als het gaat om het kopen van tweede huizen in de nieuwe vakantielanden, (KLOKTIJD)1 65. zegt Smulders. 'Engelsen en Ieren lopen vaak voor de troepen uit en pakken de buitenkansjes. Die zag je een jaar of zes geleden al in Bulgarije. De Nederlanders behoorden daar tot de tweede golf huizenkopers. Hetzelfde fenomeen zie je in Hongarije, Kroatië en Montenegro.'(PH)2 66. Wie op zoek is naar een tweede huis (KLOKTIJD)6 67. beperkt zich in zijn zoektocht doorgaans niet tot één land. (KLOKTIJD)6 68. Smulders van Mondi: 'Wie iets zoekt in Portugal, is vaak ook geïnteresseerd in Italië. Blijkt Frankrijk te duur geworden, dan kijkt zelfs de francofiel ook naar andere landen. Frankrijk wordt dan Tsjechië. En wie zoekt in Spanje kijkt ook naar Turkije.'2 69. Ook al zijn de Nederlanders wat voorzichtiger, (KLOKTIJD)6 70. toch zien ook zij graag2 een waardestijging van hun vakantiehuis. (KLOKTIJD)7 71. Verheijden: 'Het beleggingsperspectief speelt voor Nederlanders vaak een belangrijke rol bij de aankoop van een tweede huis. Zeker als het gaat om een huis in Nederland. Men hoopt op direct rendement uit de verhuur en indirect uit een prijsstijging.'2 72. Smulders van Mondi heeft nog wat tips voor huizenzoekers: 'Polen gaat absoluut komen. Montenegro is erg interessant. En Marokko! Dat is echt booming, maar nog nauwelijks bekend in de Nederlandse markt.'(KLOKTIJD)2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 79 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht June 21, 2000 Huisbezit drempel arbeidsmobiliteit SECTION: Binnenland; Pg. 3 LENGTH: 238 words 1. Het toenemende bezit van een eigen huis sinds de jaren zestig is een oorzaak van de relatief hoge Europese werkloosheid. (KLOKTIJD)6 2. De reden is dat de bewoners van een eigen huis minder 2 geneigd zijn te verhuizen naar plaatsen (KLOKTIJD)6 3. waar meer werk is dan bewoners van een huurhuis. (KLOKTIJD)6 4. De overheid zou 4 om deze reden het eigen woningbezit niet moeten4 stimuleren met behulp van bijvoorbeeld de hypotheekrenteaftrek.7 5. Dat is al snel de conclusie (KLOKTIJD)7 6. die hieruit zou 4 kunnen worden getrokken.7 7. Zo overduidelijk is deze relatie echter niet. (KLOKTIJD)7 8. In haar Employment Outlook heeft de OESO een box opgenomen over de relatie tussen werkloosheid en de huizenmarkt. 6 9. De OESO onderscheidt op dit punt twee theoretische scholen. (KLOKTIJD)5 10. De ene zegt dat huizenbezit een oorzaak is van werkloosheid.(PH)5 11. De andere school zegt juist (PH)5 12. dat huizenbezit de werkloosheid verlaagt. (KLOKTIJD)4 13. Beide scholen zijn het echter eens (KLOKTIJD)5 14. dat huizenbezit de arbeidsmobiliteit negatief beinvloedt. (KLOKTIJD)4 15. Volgens de tweede school breekt een hoge arbeidsmobiliteit het sociale kapitaal van een regio af, (KLOKTIJD)3 16. doordat sociale netwerken hierdoor aan kracht inboeten. (KLOKTIJD)3 17. Zeker als met name 1 de hoger opgeleiden toch makkelijker verkassen voor een nieuwe baan. (KLOKTIJD)3 18. Volgens deze sociaal-kapitaal-theoretici moet4 de overheid juist het eigen woningbezit stimuleren om de regio een zelfstandige economische toekomst te geven. (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 80 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal de Volkskrant May 3, 1999 NVM krijgt nieuwe concurrent per luchtballon BYLINE: VAN ONZE VERSLAGGEVER JOOST RAMAER SECTION: Economie; Pg. 2 LENGTH: 1204 words DATELINE: AMSTERDAM 1. Officieel is de Nederlandse makelaardij een vrije markt. (KLOKTIJD)6 2. Maar van concurrentie en lagere prijzen is nog niet veel te merken5. (KLOKTIJD)7 3. Het Amerikaanse Re/Max bindt de strijd aan met de dominante NVM. 'Nederlandse makelaars vergeten de consument.'(KLOKTIJD)5 4. Drie borden met hetzelfde logo - een rood-wit-blauwe heteluchtballon - staan tegen een muur in het kantoor van Felix de Wit. (PH)6 5. 'Te koop', roept de Nederlandse versie, bij 'Coen Riant', Re/Max-makelaar in 'Huisdorp'. (PH)1 6. Ernaast staan de borden van een Coen Riant ergens in Duitsland en een in Groot-Brittannie. (PH)6 7. De namen zijn gefingeerd, 6 8. maar de boodschap is duidelijk: (KLOKTIJD)7 9. Re/Max is een internationale makelaarsketen(KLOKTIJD)6 10. die overal dezelfde service biedt, (KLOKTIJD)6 11. 'of je nou in Spanje of in Nederland een huis koopt', zegt De Wit.(PH)2 12. Samen met Freddy Marks begon hij in maart vorig jaar een Nederlandse vertegenwoordiging van het oorspronkelijk Amerikaanse Re/Max.6 13. Sindsdien openden De Wit en Marks 31 Nederlandse Re/Max-kantoren - het laatste afgelopen woensdag in Alphen aan de Rijn.6 14. 'Drie keer zoveel als we hadden gedacht', zegt De Wit. (PH)2 15. De eerste tekenen mogen 4 dan hoopvol zijn voor Re/Max, (KLOKTIJD)7 16. de recente geschiedenis is dat veel 2 minder. (KLOKTIJD)7 17. De Nederlandse makelaars staan sinds kort bloot aan vrije markt en concurrentie, (KLOKTIJD)6 18. maar zij hebben hun gevestigde positie tot dusver goed2 weten af te schermen. (KLOKTIJD)7 19. Officieel zagen zij af van het vaste tarief van 1,85 procent voor de courtage,6 20. het percentage van de aan- of verkoopprijs dat de makelaar heft als beloning. (KLOKTIJD)6 21. Maar uit een onderzoek van de Consumentenbond bleek een jaar geleden 5 22. dat de feitelijk gehanteerde courtage gemiddeld 2 procent bedraagt. (KLOKTIJD)4 23. Makelaars spannen zich nauwelijks in voor lagere huizenprijzen(KLOKTIJD)6 24. 'omdat de courtage dan ook omlaag gaat', constateerde de bond. 2 25. 'De prijsconcurrentie verloopt trager dan we hadden gehoopt', zegt ook Frank van Loon van de Vereniging Eigen Huis (VEH), de organisatie van woningbezitters.(PH)2 26. De Consumentenbond legt de oorzaak bij de dominante positie van de NVM, (KLOKTIJD)5 27. de belangenclub die ongeveer 90 procent van de Nederlandse makelaars vertegenwoordigt. (KLOKTIJD)6 28. Het huizenaanbod is 'volledig in handen' van NVM-makelaars. (KLOKTIJD)6 255 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

29. Die geven de nieuwste informatie alleen aan betalende klanten gedurende de zogenoemde embargo-periode, (KLOKTIJD)6 30. die kan 4 oplopen van 24 uur tot zeven dagen. (KLOKTIJD)6 31. 'NVM-makelaars slagen erin de markt zo af te schermen dat de consument nauwelijks een goed beeld kan krijgen van de huizenmarkt', aldus de Consumentenbond.2 32. Nieuwkomers maakten nauwelijks indruk op de NVM. Match Makelaars, met veel bombarie aangekondigd,7 33. bleef steken in ruzies en geldgebrek. 6 34. ERA, net als Re/Max een Amerikaanse franchise-keten, 6 35. kreeg in Nederland alleen vaste voet aan de grond door uitsluitend met NVM-makelaars in zee te gaan. 6 36. Er zijn nu 168 ERA-kantoren, (KLOKTIJD)6 37. maar die onderscheiden zich niet noemenswaardig van de bestaande Nederlandse makelaars. (KLOKTIJD)7 38. Re/Max pretendeert wel onderscheidend te zijn. (KLOKTIJD)5 39. De Re/Max-makelaar sluit met iedere klant een contract, (KLOKTIJD)6 40. waarin hij belooft de transactie 'zo snel mogelijk' en 'tegen de best mogelijke prijs' te zullen sluiten. (KLOKTIJD)3 41. De keten hanteert geen vast courtage-tarief. (KLOKTIJD)6 42. 'Onze bemiddelaars zijn vrij om hun eigen tarieven te bepalen. Wij willen marktaandeel winnen, dus die zullen eerder lager dan hoger uitkomen.'2 43. Evenmin kent Re/Max een embargo op informatie over het huizenaanbod. (KLOKTIJD)6 44. Dat zou 4 de medewerkers maar lui maken.7 45. 'De traditionele makelaar doet een keer een deal met de consument, en vergeet hem vervolgens', aldus Felix de Wit. 'En dat terwijl de Nederlander gemiddeld eens in de zeven a acht jaar verhuist.'2 46. De Re/Max-makelaar wordt geacht zijn netwerk aan klanten te onderhouden. (KLOKTIJD)6 47. Hij wijst ze zelf op de bouw van een geluidswal of belangrijke wijzigingen in het bestemmingsplan, (KLOKTIJD)6 48. en helpt ze met hun vragen over de onroerende-zaakbelasting. (KLOKTIJD)6 49. Zulke adviezen zijn altijd gratis: (KLOKTIJD)6 50. zijn omzet haalt hij uit de transacties. (KLOKTIJD)6 51. De Wit: 'Wij zijn klantgericht, niet pandgericht.'2 52. Het motief voor die klantvriendelijkheid is even banaal als effectief: geld. (KLOKTIJD)7 53. De makelaar, agent in Re/Max-terminologie, werkt niet in loondienst, (KLOKTIJD)6 54. maar is als zelfstandig ondernemer verbonden aan zijn Re/Max-kantoor. (KLOKTIJD)6 55. Van zijn omzet mag 4 hij 80 procent houden, (KLOKTIJD)6 56. de rest staat hij af aan de broker, de kantoormanager. (KLOKTIJD)6 57. Die betaalt daarvan het Re/Max-servicepakket. (KLOKTIJD)6 58. Zoals de regelmatige training van de agenten op hun werkplek, 6 59. waarin Re/Max zegt 60 procent van de ingehouden omzetten te investeren.(PH)3 60. Of de identiek vormgegeven Internet-sites in elk land waar de keten actief is. (KLOKTIJD)6 61. De klant kan 4 de gewenste prijs, locatie en categorie intoetsen, (KLOKTIJD)6 62. en het nationale aanbod verschijnt op het scherm (de Nederlandse site is pas binnenkort zo ver). (KLOKTIJD)6 63. Deze aanpak is in 1973 bedacht door Dave en Gail Liniger uit Denver, Colorado, om 'topverkopers' beter te binden. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

64. 'In ieder kantoor verdient 20 procent van de makelaars 80 procent van de omzet', vertelt De Wit. (PH)2 65. Dat zien ze onvoldoende terug in hun salaris, (KLOKTIJD)7 66. en daarom beginnen zij vaak al snel voor zichzelf. (KLOKTIJD)7 67. Gevolg: het verlaten kantoor kampt met een sterk 2 dalende omzet, het nieuwe kantoor met hoge startkosten. (KLOKTIJD)6 68. Zonde van het geld en de energie, vonden 5 Dave en Gail. 5 69. Hun oplossing: lever de beste diensten tegen de laagste prijs, door de investering in een sterke formule over zoveel mogelijk kantoren te spreiden. (KLOKTIJD)3 70. De beste makelaars hebben er dan meer baat bij te blijven dan voor zichzelf te beginnen. (KLOKTIJD)3 71. De Wit: 'Re/Max houdt zijn makelaars gemiddeld vijftien jaar, tegen drie tot vijf jaar elders.'2 72. Dave en Gail Liniger still run the show, (KLOKTIJD)7 73. die inmiddels 3300 kantoren omvat met 54 duizend medewerkers in 31 landen. (KLOKTIJD)6 74. Re/Max staat voor Real Estate Maximum: maximale opleiding, samenwerking, klantgerichtheid en, last but not least, courtage. (KLOKTIJD)6 75. Felix de Wit en Freddy Marks bleken bevattelijk voor de meedogenloze uniformiteit van de methode-Liniger: 5 76. zij zijn beiden voormalige beroepsmilitairen, (KLOKTIJD)6 77. die elkaar leerden kennen tijdens een NAVO-oefening. 6 78. Marks, half Duitser, half Nederlander en volgens zijn paspoort Canadees, werkte voor Re/Max in Canada en Duitsland. 6 79. Toen een Nederlandse vestiging ter sprake kwam, 6 80. Herinnerde5 hij zich zijn oude dienstmaatje. 6 81. Binnen vijf jaar wil 4 het duo tweehonderd Nederlandse filialen 'hebben staan'. (KLOKTIJD)1 82. Verder streven zij naar een marktaandeel van 30 tot 50 procent van het aantal transacties, 'maar dat zal wel een jaar of tien duren'. (KLOKTIJD)1 83. Frank van Loon van de VEH wacht af: 'Wij zijn benieuwd naar de extra voordelen die ze de consument zullen bieden.'(KLOKTIJD)2 84. De NVM schermt af: 'Wij onderzoeken nog of de franchise-formule van Re/Max wel verenigbaar is met de onafhankelijkheid die een makelaar moet hebben.' (KLOKTIJD)2 85. Drie van de vier NVM-leden die zich voor Re/Max hebben aangemeld, 6 86. hebben hun aanvraag opgeschort 6 87. totdat dit 'onderzoek' is afgerond.6 88. De NVM-reactie komt bijna woordelijk overeen met het commentaar op de komst van ERA, vijf jaar geleden. (KLOKTIJD)6 89. Vooral van het verzet vanuit dit bolwerk zal 4 het afhangen of Re/Max Nederland wordt zoals zijn logo: een luchtballon.7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 81 Krant: Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 29 november 2013 vrijdag 'Project scheefwonen op niets uitgelopen' SECTION: DenHaag; Blz. 11 LENGTH: 276 woorden Van onze Haagse redactie DEN HAAG, vrijdag 1. Het aanvalsplan om Haagse scheefhuurders uit hun goedkope woning te jagen met een flinke financiële beloning is uitgelopen op een fiasco. 4 2. Dat stelt raadslid Richard de Mos (Groep de Mos) op basis van voorlopige uitkomsten van het project 'Haagse Verhuisdoos'. (PH)5 3. Hagenaars die zonder dat het noodzakelijk is in een grote sociale huurwoning zitten(KLOKTIJD)6 4. of met een goedgevulde portemonnee zeer 2 voordelig in een gesubsidieerd huis verblijven(KLOKTIJD)6 5. Kunnen 4 bij het stadhuis een verhuispremie van vijfduizend euro krijgen als ze naar een plek verkassen (KLOKTIJD)6 6. die meer bij hen past. (KLOKTIJD)6 7. Zogeheten scheefhuurders die kiezen voor een koopwoning (KLOKTIJD)6 8. Kunnen 4 zelfs 10.000 euro krijgen. (KLOKTIJD)6 9. Uit de cijfers blijkt (KLOKTIJD)5 10. dat het met veel bombarie gepresenteerde project niet heeft geleid tot een heuse verhuisgolf. 4 11. Slechts2 zeven mensen hebben een huis gekocht met hulp van de regeling. 6 12. Van het beschikbare geld is ruim 1,9 miljoen euro over. (KLOKTIJD)6 13. Een enorme 2 reclamecampagne zorgde ook niet voor veel beweging onder huurders: 6 14. nog geen honderd mensen maakte gebruik van de verhuissubsidie. 6 15. Erfpacht Oppositielid De Mos spreekt er schande van: (PH)5 16. Het project is volledig 2 mislukt. 3 17. We kunnen 4 de huizenmarkt beter stimuleren door zo snel mogelijk in de hele stad de erfpacht af te schaffen. (KLOKTIJD)3 18. Verantwoordelijk PvdA-wethouder Marnix Norder (Wonen) heeft eerder laten weten nog een jaar door te willen gaan met het verstrekken van de subsidies. 5 19. De grote verhuisdoos die in 2012 in het stadhuis is gezet als promotiemiddel 4 20. Mag 4 van het boze gemeenteraadslid zo snel mogelijk terugkeren: (PH)4 21. Perfect voor als het stadsbestuur zelf de spullen moet 4 pakken. (KLOKTIJD)7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 82 Krant: Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 11 september 2013 woensdag Van dromen tot kopen; Ruim 80 procent zou graag een vakantiestulpje bezitten SECTION: Woonkrant; Blz. 26 LENGTH: 822 woorden AMSTERDAM 1. Een wijntje drinken in het huis in de Provence, een duik nemen in de zee vlak bij de vakantiewoning in Domburg of het extra stulpje verhuren om er zo ook nog wat aan te verdienen. De een droomt5 ervan, (KLOKTIJD)7 2. een ander heeft het: een tweede huis. (KLOKTIJD)6 3. Uit een online enquête gehouden door De Telegraaf onder ongeveer duizend tweedehuisbezitters, blijkt (KLOKTIJD)5 4. dat de verdeling tweede huizen in het buitenland en in Nederland 60/40 is. (KLOKTIJD)4 5. Uit de enquête onder bijna duizend mensen die (nog) géén tweede huis hebben, (KLOKTIJD)6 6. blijkt dat ruim 80 procent ervan droomt. (KLOKTIJD)5 7. De populairste plekjes in Nederland zijn de Veluwe, Zeeland, de Waddeneilanden, Friesland en `dicht bij eigen huis'. (KLOKTIJD)3 8. Frank de Groot, directeur Vakantie Makelaar, gespecialiseerd in recreatief vastgoed in Nederland: Hoewel de woningmarkt nog steeds op zijn gat ligt, (KLOKTIJD)3 9. geldt dat niet voor bestaande tweede huizen. (KLOKTIJD)3 10. Deze huizen worden meer verkocht dan huizen van nieuwbouwprojecten(KLOKTIJD)3 11. die vaak stil komen te liggen in deze tijd. (KLOKTIJD)3 12. Mensen durven5 dat niet aan, bang om de rest van hun leven in een zandbak te wonen. (KLOKTIJD)3 13. De Groot legt uit (PH)5 14. dat het tweede huis op drie manieren wordt gebruikt. (KLOKTIJD)4 15. Als eerste is er het huis als particuliere belegging. (KLOKTIJD)3 16. De eigenaar belegt dus in stenen (KLOKTIJD)3 17. en verhuurt het huis (KLOKTIJD)3 18. zodat het rendement oplevert. (KLOKTIJD)3 19. Dit gebeurt steeds5 meer, (KLOKTIJD)6 20. zeker onder hen die aandelenmoe zijn of onder zelfstandig ondernemers die het als een pensioenspaarpotje zien. (KLOKTIJD)7 21. Wanneer het huis op een vakantiepark staat, (KLOKTIJD)6 22. wordt meestal gebruik gemaakt van een verhuurorganisatie. (KLOKTIJD)6 23. Zo krijgt een koper bij Landal GreenParks vijf jaar lang gegarandeerd zes procent rendement op de aankoopprijs van 198.000 euro. (KLOKTIJD)7 24. Een prettige zekerheid, maar de koper moet zich wel houden aan de interieurregels van het park. (KLOKTIJD)6 25. Je eigen lievelingsbank neerzetten, kan 4 dus niet. (KLOKTIJD)6 26. Deels het huis gebruiken voor eigen genot en deels voor verhuur, is de tweede optie (KLOKTIJD)6 27. en ten slotte is er ook een grote groep eigenaren (KLOKTIJD)6 259 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67.

die het huis puur voor eigen gebruik heeft. (KLOKTIJD)6 Zij willen 4 er geen vreemden in (KLOKTIJD)7 en maken het huis eigen door spullen naar hun keuze erin te zetten. (KLOKTIJD)6 Deze groep koopt meestal2 uit emotie, (KLOKTIJD)7 omdat ze bijvoorbeeld mooie herinneringen aan vakanties op een plek hebben. (KLOKTIJD)6 Uit de enquêtes blijkt(KLOKTIJD)5 dat de meeste mensen een tweede huis kopen met hun spaargeld. (KLOKTIJD)4 Volgens De Groot hoeft dat niet ongelooflijk duur te zijn: (KLOKTIJD)3 Voor 30.000 euro heb je al een chalet op de Veluwe. (KLOKTIJD)6 Aan de huizen op de exclusievere plekken, de A1-locaties, hangt wel een prijskaartje. (KLOKTIJD)6 Op Ameland of in Bergen en Schoorl bijvoorbeeld. De focus komt volgens De Groot de komende jaren te liggen op de renovatie van bestaande vakantiehuizen. (KLOKTIJD)3 Je ziet vaak dat de parken op de meest prachtige locaties liggen, (KLOKTIJD)3 maar waar de huisjes niet meer in de beste staat verkeren. (KLOKTIJD)3 Vergane glorie in veel gevallen, en dat is zonde, (KLOKTIJD)3 maar met wat herontwikkeling, een grote lik verf en onderhoud kan4 dat verholpen worden . (KLOKTIJD)3 De meeste mensen, zo blijkt uit het onderzoek, (KLOKTIJD)5 Willen 4 of hebben reeds een tweede huis in het buitenland. (KLOKTIJD)4 Landen als Spanje en Frankrijk blijven populair, (KLOKTIJD)6 maar er zijn ook nieuwkomers in vakantiehuizenland, (KLOKTIJD)4 weet5 Henkjan Prins. (KLOKTIJD)5 Hij is oprichter van Second Home International. (KLOKTIJD)6 Oostenrijk bijvoorbeeld. Daar is het vakantieseizoen lang en zijn de prijzen stabiel. (KLOKTIJD)3 Of de Kaapverdische Eilanden, erg 2 mooi en slechts een uurtje langer vliegen dan de Canarische Eilanden, die de mensen zo onderhand wel kennen5 . (KLOKTIJD)3 De huizenmarkt in het buitenland noemt hij momenteel `positief onrustig'. (PH)5 Het is in beweging (KLOKTIJD)6 en dit komt onder andere door de banken(KLOKTIJD)6 die een lage rente op het spaargeld hanteren. (KLOKTIJD)6 Mensen halen het geld nu gemakkelijker van de bank om het te investeren. (KLOKTIJD)6 Maar ook de weer stabiele prijzen van huizen in Spanje bijvoorbeeld doen mensen ertoe besluiten nu tot aankoop over te gaan. (KLOKTIJD)6 Het is net als met aandelen, (KLOKTIJD)7 je moet 4 op het juiste moment instappen. (KLOKTIJD)7 Met betrekking tot de vakantiehuizen in het buitenland, geldt eveneens de driedeling in het gebruik. (KLOKTIJD)6 Prins: Verhuurpartijen als Belvilla en HomeAway helpen de particulier om het huis te verhuren. (KLOKTIJD)1 Hier zit altijd een afdrachtpercentage aan verbonden. (KLOKTIJD)3 Veel mensen gebruiken de sociale media om het huis onder de aandacht te brengen, (KLOKTIJD)3 of verhuren het door vrienden van vrienden, (KLOKTIJD)3 zoals we dat noemen, (KLOKTIJD)3 zodat niet Jan en alleman erop afkomt . (KLOKTIJD)3 Waar het vroeger veelal gepensioneerden waren 3 die een tweede huis kochten, 3 260 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

68. 69. 70. 71. 72. 73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80.

is er nu veel 2 diversiteit onder de geïnteresseerden, aldus Prins. (KLOKTIJD)3 Ouderen, maar ook jonge stellen die op zoek zijn naar een Spaanse finca (KLOKTIJD)3 die ze willen 4 opknappen, (KLOKTIJD)3 of gezinnen die een mooie plek aan zee zoeken. (KLOKTIJD)3 Je hoeft echt niet steenrijk te zijn: (KLOKTIJD)3 Het miljonairsimago heeft het al lang niet meer, (KLOKTIJD)3 een vakantiehuis kan 4 mogelijk zijn voor iedereen. (KLOKTIJD)3 Prins benadrukt (PH)5 dat het op dit moment een kopersmarkt is. (KLOKTIJD)4 Er liggen veel kansen. (KLOKTIJD)4 Mijn advies is (KLOKTIJD)7 dat mensen zich laten informeren en zich goed oriënteren. (KLOKTIJD)7 Dromen kunnen 4 werkelijkheid worden! (KLOKTIJD)7


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 83 Krant: Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht January 21, 2000 DNB TEGEN VERSTREKKEN VAN TOPHYPOTHEKEN LENGTH: 396 words 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27.

De Nederlandsche Bank (DNB) keert zich tegen tophypotheken (KLOKTIJD) 6 die de waarde van het onderpand overstijgen, (KLOKTIJD) 6 bijvoorbeeld doordat de kosten-koper en de makelaarscourtage zijn meegefinancierd. 6 In dit verband onderzoekt de toezichthouder ook de rol van hypotheekbemiddelaars, (KLOKTIJD) 6 die de laatste jaren als paddestoelen uit de grond zijn geschoten.6 Banken, verzekeraars en tussenpersonen kijken bij de verstrekking van hypotheken vanaf halverwege de jaren negentig te veel naar het inkomen van klanten en te weinig naar het onderpand, (KLOKTIJD) 3 stelt DNB-woordvoerder O. Sleijpen. (KLOKTIJD) 5 Daarbij wordt er van uitgegaan(KLOKTIJD)5 dat de waarde van het huis toch wel blijft stijgen. (KLOKTIJD)4 Wij6 zouden 4 dan ook graag meer verband zien tussen de waarde van het onderpand en de grootte van de hypotheek, aldus Sleijpen. 1 Zaken als de kosten-koper moeten 4 dan maar op een andere manier worden gefinancierd, bijvoorbeeld met een persoonlijke lening. (KLOKTIJD) 7 Dat is duurder, (KLOKTIJD) 6 waardoor je huishoudens dwingt goed2 na te denken alvorens tot een aanschaf over te gaan. (KLOKTIJD)7 Het Genootschap van Hypotheekmakelaars is van mening (KLOKTIJD) 5 dat het beperken van het maximale hypotheekbedrag niet de oplossing is. (KLOKTIJD) 4 Mensen stappen dan naar een of andere duistere geldverstrekker voor een aanvullende lening, aldus secretaris H. van der Windt. (KLOKTIJD) 1 Ook PvdA-Kamerlid Crone vindt 5 dat DNB de plank misslaat. (KLOKTIJD) 5 Het niet meer kunnen meefinancieren van de kosten-koper kan 4 voor starters zonder beginkapitaal zeer onvoordelig uitpakken. (KLOKTIJD)4 De afgelopen vijf jaar is de totale Nederlandse hypotheekportefeuille meer dan verdubbeld. 6 In de strijd om het marktaandeel tussen banken spelen tussenpersonen een steeds grotere rol. (KLOKTIJD) 7 Volgens DNB hebben de intermediairs ook een grote rol gespeeld in het prikkelen van mensen om een extra hypotheek te nemen, om zo de gestegen waarde van hun huis te verzilveren. 3 Als dit geld wordt ingezet voor consumptieve uitgaven in plaats van verbeteringen aan het huis (KLOKTIJD)3 betekent dit een hoger risico voor de consument, aldus de centrale bank. (KLOKTIJD)3 Volgens de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) komt de bezorgdheid van DNB vooral 2 voort uit vrees voor de gevolgen van een eventueel 2 ineenstortende huizenmarkt. (KLOKTIJD) 3 De banken kwamen vorig jaar overigens tot een gedragscode voor de hypotheekmarkt, 6 die nog steeds ter goedkeuring bij de 'kartelpolitie' NMa ligt. (KLOKTIJD) 6 Daar is nu het wachten op,(KLOKTIJD)4 262 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. Meent5 VVD-Kamerlid Hofstra. (KLOKTIJD)5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 84 Krant: Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal January 5, 1999 ADVIES MAKELAAR GENEGEERD OP EMOTIONELE HUIZENMARKT-NVM: PAR TICULIERE KOPERS DRIJVEN PRIJS OP IN ONWETENHEID DOOR CARLIJNE VOS LENGTH: 1159 words NVM: PARTICULIERE KOPERS DRIJVEN PRIJS OP IN ONWETENDHEIDAdvies makelaar genegeerdop emotionele huizenmarkt. De temperende voorspelling van de Nederlandse Vereniging van Makelaars ten spijt, is de huizenmarkt nog steeds compleet overspannen. Met de huidige rentestand en de voorlopig onaantastbare hypotheekaftrek ben je een dief van je eigen portemonnee als je niet overgaat tot de koop van een eigen huis, zo redeneert men nog 'en masse'. Gevolg zijn exorbitant hoge prijzen, gebrek aan transparantie van het woningaanbod en een toename van onaangename prijsopdrijvende verkoopmethoden zoals inschrijvingsprocedures en het toestaan van overbiedingen. Wat is het advies van een makelaar nog waard in een overspannen markt, waarin aspirant -kopers en verkopers zich volledig laten meeslepen door emoties? .

AMSTERDAM, dinsdag. 1. De verkoop van een benedenhuis in de Amsterdamse concertgebouwbuurt bij inschrijving leverde de afgelopen jaren zeker2 een tot anderhalve ton boven de vraagprijs op. 6 2. Nog niet eens opgeleverde nieuwbouw-appartementen in het centrum wisselen momenteel van eigenaar voor zo'n twee ton winst. (KLOKTIJD) 6 3. Dergelijke borrelverhalen drijven de huizenprijs op(KLOKTIJD) 6 4. en dragen bij aan het overspannen koopgedrag, (KLOKTIJD) 4 5. zo blijkt uit de dagelijkse praktijk in Amsterdam en Utrecht, maar ook in andere gewilde woonregio's als het Gooi, Kennemerland en Noord-Brabant. (KLOKTIJD)5 6. Kopers blijken gemiddeld bereid te zijn fl37.000 meer te betalen (KLOKTIJD) 5 7. dan wat zij aanvankelijk als gewenste koopprijs noemden, 4 8. zo bleek onlangs uit cijfers van het Onderzoeksbureau OTB van de Universiteit Delft. 5 9. Bij huizen die duurder zijn dan fl360.000 is dat al fl49.000. (KLOKTIJD) 6 10. Hoe hoger de prijsklasse, hoe meer men bereid is bij te betalen. (KLOKTIJD)6 11. De gemiddelde prijs voor een koopwoning steeg in de afgelopen zes jaar van fl177.000 tot fl305.000 in de tweede helft van 1998.6 12. De prijs van een woning wordt bepaald door wat de gek er voor geeft, (KLOKTIJD) 1 13. zegt de Amsterdamse makelaar Frank Recourt. (PH)5 14. Mensen kijken wat ze voor een huis over hebben(KLOKTIJD) 3 15. en niet wat het waard is. (KLOKTIJD) 3 16. Als makelaar adviseren wij6 een veilige prijs, (KLOKTIJD)3 17. die correspondeert met de taxatie (KLOKTIJD)3 18. die nodig is voor de financiering. (KLOKTIJD)3 19. Daarbij vraag je je klant dan (KLOKTIJD) 3 264 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59.

wat hij er extra voor over heeft om het huis te krijgen. (KLOKTIJD) 3 Die grens verschilt per persoon. (KLOKTIJD) 3 Iemand die al heel 2 lang zoekt (KLOKTIJD) 3 Zal 4 er meer voor over hebben om het huis van zijn dromen te krijgen.3 Mensen kijken naar de netto-maandlasten. (KLOKTIJD) 3 Onze doelgroep kijkt niet op 250 gulden per maand meer (KLOKTIJD) 3 en is bereid anderhalve ton extra te betalen op een huis van acht ton. (KLOKTIJD) 3 Ze doen dat in de verwachting (KLOKTIJD) 3 dat het huis tegen de tijd dat ze bij de notaris zitten (KLOKTIJD) 3 al weer fors in waarde is gestegen, 3 zegt H.A.F. Haije van makelaarskantoor Aerdenhout en Omstreken. (PH)5 De exorbitante prijsstijgingen in zijn werkgebied van zo'n 18 tot 20 procent per jaar verklaart Haije uit de schaarste van een bepaald type zeer gewilde woningen. (PH)5 Dit zijn geen gewone eengezinswoningen, maar kapitale villa's uit de jaren dertig met een bijzondere geografische ligging in de duinen. (KLOKTIJD) 3 Een groot voordeel daarbij is dat men hier nog geen uren in de file staat, zoals in het Gooi. (KLOKTIJD)3 Haije prijst zichzelf gelukkig met een clientele(KLOKTIJD) 5 die zich goed 2 laat adviseren. (KLOKTIJD) 6 Mensen die huizen van ver boven het miljoen kopen laten zich gelukkig niet zo snel leiden door emoties. (KLOKTIJD) 3 Het door velen gehekelde systeem van verkoop bij inschrijving is volgens Haije dan ook zeker1 geen regel in Zuid-Kennemerland. (KLOKTIJD) 3 Niet elk huis leent zich voor inschrijving. (KLOKTIJD) 3 Daarbij is het een onsympathiek systeem dat leidt tot een hoop onzekerheid. (KLOKTIJD) 3 Ook Recourt denkt 5 (KLOKTIJD) 5 dat een inschrijving een hoop mensen afschrikt. (KLOKTIJD) 4 Op dit moment wordt er een huis in de Concertgebouwbuurt bij inschrijving verkocht, (KLOKTIJD) 6 waar al veel2 minder belangstelling voor is. (KLOKTIJD) 6 Volgens Recourt wordt de prijs van woningen opgedreven door de onwetendheid van particuliere kopers en verkopers. (KLOKTIJD) 3 Als mensen zich niet laten adviseren door een betrouwbare makelaar, (KLOKTIJD) 3 doen ze in hun emotie de raarste dingen. (KLOKTIJD) 3 Probleem is (KLOKTIJD) 3 dat ons advies hierdoor flink 2 kan 4 afwijken (KLOKTIJD) 3 van wat er uiteindelijk voor het huis wordt betaald. (KLOKTIJD) 3 Uiteindelijk zitten wij6 dan met een boze klant (KLOKTIJD) 3 die vindt 5 (KLOKTIJD) 5 dat hij slecht geadviseerd is.4 Een overspannen markt is dan ook het laatste waar de Nederlandse Vereniging van Makelaars (NVM) op zit te wachten. (KLOKTIJD) 7 Wij6 juichen het zeker 1 niet toe dat er in sommige regio's excessen optreden (KLOKTIJD) 3 en laakbare verkooptechnieken worden toegepast, aldus woordvoerder IJ. Geerts. (KLOKTIJD)3 In Amsterdam klinkt de roep al om een halt toe te roepen aan de inschrijving(KLOKTIJD)6 omdat deze door de schaarste van koopwoningen steeds vaker wordt toegepast. (KLOKTIJD)6 Wij6 vinden 5 dat een makelaar duidelijk moet aangeven(KLOKTIJD) 3 welke methode hij toepast; (KLOKTIJD) 3 265 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72.

of je verkoopt via de a,b,c-regel, (KLOKTIJD) 3 waarbij je per koper uitonderhandelt, of bij inschrijving. (KLOKTIJD) 3 Het kan 4 niet zo zijn(KLOKTIJD) 3 dat je van het ene systeem naar het andere switcht al naar gelang de belangstelling. (KLOKTIJD)3 Toch gebeurt dit in populaire regio's steeds vaker. (KLOKTIJD) 6 Een makelaar mag 4 niet actief meewerken aan prijsopdrijving, (KLOKTIJD) 6 maar volgens Recourt gebeurt het in praktijk vaak genoeg (KLOKTIJD) 3 dat er een hoger bod bij de verkoper belandt (KLOKTIJD) 4 terwijl deze al in onderhandeling is met een koper. (KLOKTIJD) 4 Ook al ben je gebonden, (KLOKTIJD) 3 je kan 4 niemand tegenhouden een hoger bod te faxen. (KLOKTIJD) 3 Als makelaar ben je verplicht dat bod kenbaar te maken aan je client. (KLOKTIJD)3 De nette manier van handelen is dan om een tegenbod aan de eerste onderhandelingspartij te doen, (KLOKTIJD) 3 73. maar vaak wijst een verkoper het bod gewoon af zonder tegenvoorstel (KLOKTIJD) 3 74. omdat hij weet5 (KLOKTIJD) 5 75. dat er een hogere bieding ligt. (KLOKTIJD) 4 76. De teleurstelling is dan ook vaak groot bij aspirant-kopers. (KLOKTIJD) 6 77. Mensen denken 5 (KLOKTIJD) 3 78. dat ze een huis hebben (KLOKTIJD)3 79. omdat ze het hoogste bod hebben gedaan 3 80. of zelfs de vraagprijs hebben geboden 3 81. en dan ineens ligt er een hoger bod (KLOKTIJD)3 82. of het huis wordt je niet 'gegund', (KLOKTIJD) 3 83. zegt A. Trip van de Vereniging Eigen Huis (VEH). (PH)5 84. Het bieden van de vraagprijs geeft geen garantie (KLOKTIJD) 3 85. dat het huis voor jou is. (KLOKTIJD) 3 86. Het is een essentieel onderdeel, (KLOKTIJD) 3 87. maar er moet 4 eerst sprake zijn van een voorlopig koopcontract. (KLOKTIJD) 3 88. Probleem is (KLOKTIJD) 3 89. dat mensen heel onvoorzichtig worden (KLOKTIJD)3 90. uit angst dat ze achter het net vissen. (KLOKTIJD)3 91. Ze gaan meer bieden (KLOKTIJD)3 92. dan verantwoord is(KLOKTIJD)3 93. , stellen geen ontbindende voorwaarden (KLOKTIJD) 3 94. of laten in de haast geen bouwkundig onderzoek meer verrichten. (KLOKTIJD)3 95. Het fenomeen inschrijving is een uiting van een overspannen markt, (KLOKTIJD) 4 96. Vindt 5 Trip. (KLOKTIJD) 5 97. Hetzelfde geldt voor het fenomeen dat mensen briefjes in bussen stoppen van huizen (KLOKTIJD) 3 98. waar ze graag zouden 4 willen wonen. 3 99. Het is een teken dat mensen er niet op vertrouwen (KLOKTIJD) 3 100. dat ze een eerlijke kans maken op het huis van hun dromen. (KLOKTIJD) 3 101. Wij6 blijven daarom bij de NVM aandringen op transparantie van het woningaanbod en duidelijkheid over de toegepaste verkoopprocedure. (KLOKTIJD) 3 102. Vooral2 het feit dat de verkoper de woning niet per se aan de hoogste bieder hoeft te verkopen ('gunnen') (KLOKTIJD) 3 103. hij kan 4 ook kiezen voor een bod zonder ontbindende voorwaarden (KLOKTIJD) 3 266 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

104. of voor een bekende (red.) leidt tot veel onzekerheid en teleurstelling bij de potentiele koper. (KLOKTIJD) 3 105. Die zouden 4 we graag willen wegnemen, aldus Trip.3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Deel 8 Tekst 85 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 23 december 2009 woensdag Turkmenistan levert Rusland gas SECTION: ECONOMIE; Blz. 15 LENGTH: 264 woorden 1. Turkmenistan gaat zijn gasleveranties aan Rusland hervatten. (KLOKTIJD)4 2. Dat is gisteren in de Turkmeense hoofdstad Asjchabad overeengekomen door vertegenwoordigers van Russische en Turkmeense gasbedrijven. 5 3. De Russische president Medvedev en zijn Turkmeense ambtgenoot Berdimoechammedov waren bij de ondertekening van de overeenkomst aanwezig.6 4. Met het besluit komt een einde aan een negen maanden durend conflict over de prijs van het Turkmeense gas. (KLOKTIJD)6 5. Ook kan 4 nu worden voorkomen dat Rusland te weinig gas heeft voor zijn bevoorrading van Europa.(KLOKTIJD)6 6. Volgens de overeenkomst zal 4 Rusland jaarlijks 30 miljard kubieke meter gas van Turkmenistan kopen 6 7. en worden de leveranties tussen 1 en 10 januari hervat. (KLOKTIJD)6 8. Die hoeveelheid is aanmerkelijk 2 minder(KLOKTIJD)6 9. dan de 50 miljard kubieke meter die Rusland afnam6 10. voordat in april een Turkmeense pijpleiding explodeerde,6 11. en nog 2 minder dan de 70 tot 80 miljard kubieke meter die tien jaar geleden werd afgenomen. 6 12. Het Russische energiebedrijf Gazprom gaat in het vervolg Europese prijzen voor het Turkmeense gas betalen. (KLOKTIJD)6 13. Rusland is in toenemende mate 2 afhankelijk van gas uit Centraal-Azië, (KLOKTIJD)6 14. omdat zijn eigen gasproductie niet is gestegen 6 15. of zelfs is gedaald.6 16. Dit jaar lijkt de Russische gasproductie met 14 procent af te nemen. (KLOKTIJD)6 17. Toen in april de pijpleiding naar Rusland explodeerde, 6 18. ging Turkmenistan, 6 19. dat tot dan toe zijn meeste gas aan Rusland verkocht 6 20. en door de gesloten pijpleiding 25 procent van zijn bbp misliep, op zoek naar nieuwe afzetgebieden als China en India.6 21. Een vorige week geopende pijpleiding naar China is de eerste grote exportleiding (KLOKTIJD)6 22. die niet naar Rusland gaat. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 86 Krant: NRC Handelsblad Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal June 18, 2009 Nederland geeft gasgelden liever uit dan te sparen; Aardgas Opbrengsten uit grondstoffen verdienen een speciale behandeling, zoals een fonds, vinden economen BYLINE: Cees Banning SECTION: ECONOMIE; Blz. 15 LENGTH: 919 woorden DATELINE: Rotterdam, 18 juni. SAMENVATTING: Nederland is voor veel landen een voorbeeld van hoe je niet moet omgaan met opbrengsten uit grondstoffen als aardgas. Maar het roer kan nog om, betogen economen. VOLLEDIGE TEKST: 1. De Britse premier Gordon Brown zat er ongemakkelijk bij. 6 2. Hij was onlangs op staatsbezoek in Chili 6 3. en kreeg een college 'overheidsfinanciën' van de Chileense president Michelle Bachelet. 6 4. Groot-Brittannië heeft olie (KLOKTIJD)4 5. en Chili heeft koper. (KLOKTIJD)4 6. Toen de prijs van koper hoog was,4 7. zo legde Bachelet uit,5 8. heeft de overheid de extra inkomsten niet gebruikt voor extra uitgaven, maar geïnvesteerd in een vermogensfonds.4 9. Dit fonds heeft een waarde van bijna 2 20 miljard dollar(KLOKTIJD)6 10. en de opbrengsten worden nu gebruikt om de economie te stimuleren. (KLOKTIJD)6 11. Groot-Brittannië heeft niet zo'n fonds(KLOKTIJD)6 12. en de financiële middelen om de economie te stimuleren zijn beperkt. (KLOKTIJD)6 13. "Gordon Brown krijgt van Latijns-Amerika een lesje in gezonde overheidsfinanciën", schamperde de conservatieve woordvoerder George Osborne op de BBC-radio.2 14. Groot-Brittannië, maar ook Nederland, kan 4 "veel leren" van de manier waarop ontwikkelingslanden omgaan met de inkomsten uit hun grondstoffen, (KLOKTIJD)1 15. Vindt 5 Sweder van Wijnbergen. (KLOKTIJD)5 16. Hij is hoogleraar economie aan de Universiteit van Amsterdam en adviseur van oliestaten als Azerbajdzjan en Kazachstan (KLOKTIJD)6 17. die ook vermogensfondsen hebben. (KLOKTIJD)6 18. "Voor deze landen is Noorwegen het voorbeeld van een land dat op een evenwichtige manier omgaat met de olie- en gasinkomsten." 1 19. Chili, Noorwegen, Rusland, Azerbajdzjan en Kazachstan storten hun inkomsten uit grondstoffen in een apart fonds. (KLOKTIJD)1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. Slechts 2 een beperkt deel wordt volgens Van Wijnbergen "gedisciplineerd aangewend" voor de begroting.1 21. "Als bij ons de aardgasbaten opdrogen, dan is het definitief weg en is er sprake geweest van verjubelen."2 22. Volgende maand is het vijftig jaar geleden(KLOKTIJD)6 23. dat het Groningen-gasveld werd aangeboord. 6 24. De olie- en gaswinning in de Noordzee vloeide rechtstreeks voort uit die grote gasvondst bij Slochteren, 6 25. omdat geologen beseften 5 26. dat er vermoedelijk ook veel olie en gas in soortgelijke lagen onder de zeebodem zaten. 4 27. Dit bleek het geval.6 28. Aanvankelijk bleef de schaal van de industrie klein, 6 29. omdat het bij de toenmalige prijzen te kostbaar was om de olie te winnen. 6 30. Na de tweede oliecrisis in 1979 veranderde6 31. dat en de regering-Thatcher incasseerde miljarden ponden per jaar uit de verlening van concessies en belastingen. 6 32. Juist in een tijd van economische recessie en sociale conflicten vormden deze extra gelden een welkome bron van inkomsten. 6 33. Ze gingen net als de gasbaten in Nederland voor het merendeel op aan collectieve uitgaven6 34. Voor Noorwegen waren Nederland en Groot-Brittannië het voorbeeld van 6 35. hoe je niet met olie- en gasinkomsten moet 4 omgaan. (KLOKTIJD)5 36. Dat land richtte in 1990 een vermogensfonds op. 6 37. In Nederland kwamen de aardgasbaten in de algemene kas terecht 6 38. en werden besteed aan sociale zekerheid, collectieve zorg en openbaar bestuur.6 39. Noorwegen vond 5 in 1969 olie in de Noordzee. 6 40. Het land is de vijfde olie-exporteur van de wereld en de derde gasexporteur. (KLOKTIJD)6 41. De Noren wilden 4 niet dezelfde fout maken 6 42. als Nederland en Groot-Brittannië hadden gemaakt – 6 43. namelijk de olie- en gasinkomsten gebruiken voor consumptieve uitgaven in plaats van investeringen. (KLOKTIJD)6 44. Juist het sparen voor toekomstige generaties was reden om in 1990 het Government Pension Fund op te richten.6 45. Het Noorse vermogensfonds gebruikt de olie- en gasbaten om te beleggen in buitenlandse aandelen en obligaties. (KLOKTIJD)6 46. Het Noorse ministerie van Financiën bepaalt het beleggingsbeleid (KLOKTIJD)5 47. en wordt daarbij geadviseerd door een speciale adviesraad, de centrale bank en externe adviseurs. (KLOKTIJD)6 48. Het vermogensfonds wordt beheerd door de Norges Bank, de centrale bank. (KLOKTIJD)6 49. Het belegd vermogen is ongeveer 265 miljard euro (bijna net zoveel als het bruto binnenlands product van Noorwegen). (KLOKTIJD)6 50. Het vermogen was - door de internationale kredietcrisis - 23 procent lager dan het jaar daarvoor. 6 51. De inkomsten van dit vermogen (dividend en rente) worden opnieuw belegd(KLOKTIJD)6 52. en ondermeer gebruikt voor de nationale oudedagsvoorziening. (KLOKTIJD)6 53. "Zo'n fonds dwingt tot een langetermijnvisie. Het werkt disciplinerend en ontstijgt de politieke waan van de dag", zegt Sweder van Wijnbergen. "Het dwingt tot echt rentmeesterschap."(PH)2 54. Twee medewerkers van De Nederlandsche Bank hebben vorig jaar berekend 6 55. dat als het resterend gasvermogen in zo'n vermogensfonds zou 4 worden gestort,6 270 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

56. de staat kan 4 rekenen op een permanente stroom aan inkomsten van circa 2,5 miljard euro per jaar. (KLOKTIJD)6 57. Maar CDA-minister Maria van der Hoeven (Economische Zaken) ziet geen reden om het bestaande Fonds Economische Structuurversterking te veranderen. (KLOKTIJD)5 58. "De economen van De Nederlandsche Bank gaan voor het hoogste rendement", zei Van der Hoeven in een reactie. "Wij willen antwoorden geven op maatschappelijke problemen en dat kost geld."2 59. Een "schijnargument", meent 5 Van Wijnbergen. (KLOKTIJD)5 60. De inkomsten uit zo'n fonds zou 4 je hier ook voor kunnen gebruiken.6 61. Economen van de Rabobank hebben berekend 6 62. wat er gebeurd zou 4 zijn 6 63. als de gasbaten vanaf de ontdekking van Slochteren in een vermogensfonds zouden 4 zijn gestort. 6 64. Dan zou 4 er nu ruim 300 miljard euro in kas zitten, ruim half zo veel als ons bbp. 65. Ter vergelijking: pensioenfonds ABP had eind 2008 een belegd vermogen van 173 miljard euro. 6 66. Van Wijnbergen: "De kerngedachte van een vermogensfonds is dat het ook nog inkomsten voor de overheid oplevert wanneer de gasinkomsten zijn weggevallen. Dat vereist een investering. Politici houden daar niet van. Politici, die willen geld uitgeven. Ze vieren feest, maar zijn asociaal bezig jegens toekomstige generaties."2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 87 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht March 8, 1996 Zeeuwse bedrijven willen Brits gas kopen BYLINE: DOOR EEN ONZER REDACTEUREN SECTION: Economie; Pg. 17 LENGTH: 345 words 1. De Gasunie die tot nu toe vrijwel 2 al het aardgas levert (KLOKTIJD)6 2. dat in Nederland wordt gebruikt(KLOKTIJD)6 3. , krijgt in de toekomst nieuwe concurrentie van Energie Zuid-Nederland (EZN). (KLOKTIJD)6 4. Dit bedrijf onderhandelt met grondeigenaren in Nederland en Belgie over aanleg van een gasleiding van het Belgische Zeebrugge naar de kanaalzone bij Terneuzen in ZeeuwsVlaanderen. (KLOKTIJD)6 5. Dit project, dat 100 miljoen gulden zou 4 gaan kosten,6 6. is bedoeld om Brits aardgas aan grootverbruikers in Zeeuws-Vlaanderen, onder andere Dow Chemical en Hydro Agri, te leveren. 6 7. Het Britse gas zal 4 onder andere als brandstof dienen voor een nieuwe warmte/krachtcentrale, 6 8. die zorgt voor proceswarmte bij de bedrijven en elektriciteit voor het openbare net. (KLOKTIJD)6 9. Dow onderhandelt al geruime tijd met verschillende leveranciers over lagere tarieven(KLOKTIJD)6 10. dan de Gasunie biedt. (KLOKTIJD)6 11. De gaspijp, met een lengte van ongeveer zestig kilometer, moet 4 in oktober 1998 in gebruik komen, (KLOKTIJD)6 12. als ook de zogeheten Interconnector, een pijpleiding voor het Britse gas naar Zeebrugge, gereed is. (KLOKTIJD)6 13. Als gevolg van de liberalisering van de gasmarkt in Groot-Brittannie, waardoor British Gas met tijdelijke overschotten kampt, is het aardgas tegen aantrekkelijke commerciele voorwaarden beschikbaar, aldus EZN. (KLOKTIJD)3 14. Het wil 4nog niet aangeven (KLOKTIJD)5 15. of de prijs van het Britse gas duidelijk 2 lager ligt(KLOKTIJD)4 16. dan de prijzen die Gasunie voor zijn gas in rekening brengt. (KLOKTIJD)4 17. 'Maar natuurlijk zijn ook leveringsvoorwaarden en contractduur die we onze afnemers kunnen bieden belangrijk', aldus een woordvoerder. 2 18. Volgens EZN zijn diverse bedrijven in de omgeving van de gasleiding geinteresseerd in levering van het Britse gas. (KLOKTIJD)3 19. De Gasunie zegt niet verrast te zijn door de plannen van EZN. (PH)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

20. 'Grote afnemers in Nederland zijn vrij in de keuze van hun leverancier. Ook andere energiebedrijven in Zuid-West Nederland hebben plannen in die richting bekendgemaakt', aldus een woordvoerder. 2 21. Gasunie zelf is overigens ook geinteresseerd in het Britse gas. 'Maar de onderhandelingen daarover verkeren nog in een pril stadium.'1


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 88 Krant: NRC Handelsblad Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal January 15, 1991 Golfcrisis stuwt prijs autogas op; Saoedi's injecteren gas terug in oliebronnen BYLINE: DOOR ONZE REDACTEUR THEO WESTERWOUDT SECTION: Pg. 17 LENGTH: 1013 words ROTTERDAM, 15 JAN. 1. De hoge prijs die momenteel voor autogas (LPG) moet 4 worden betaald (KLOKTIJD)4 2. zal 4 binnen een maand dalen, 4 3. tenzij er een langdurige oorlog in het Midden-Oosten komt. (KLOKTIJD)4 4. Dit verwacht3 directeur R. Groeneveld van BK-gas, de grootste autogasverkoper in Nederland (KLOKTIJD)5 5. die de helft van markt beheerst(KLOKTIJD)6 6. en vorig jaar nog een lichte 2 groei boekte.6 7. BK-gas is een dochtermaatschappij van Shell. (KLOKTIJD)6 8. LPG kan 4 in het tweede kwartaal van 1991 van de huidige BK-adviesprijs van 72, 9 cent per liter omlaag naar 50 cent, (KLOKTIJD)6 9. bijna 2 het niveau van voor de Golfcrisis, verwacht3 Groeneveld. (KLOKTIJD) (KLOKTIJD)5 10. Eind november, toen de LPG-prijs 64, 9 cent was, 6 11. waarschuwde Konsumenten Kontakt (KK) al 5 12. dat het rijden op autogas niet voordeliger was dan op benzine. 4 13. KK kritiseerde de reclames 5 14. waarin autogas wordt aangeprezen. (KLOKTIJD)6 15. Doordat de benzineprijs na de eerste stijgingen als gevolg van de Golfcrisis in november weer net zo snel 2 omlaag kwam,6 16. werd LPG toen een relatief 2 dure brandstof.6 17. Volgens Konsumenten Kontakt waren gasrijders die 16.640 kilometer per jaar afleggen op basis van de LPG-prijs van eind november gemiddeld 500 gulden per jaar meer kwijt dan benzinerijders.3 18. Zelfs bij 20.000 kilometer per jaar was het financieel niet aantrekkelijk op autogas te rijden, 4 19. schreef KK. 5 20. Bij gebruik van LPG wordt meer brandstof verbruikt (KLOKTIJD)6 21. en moeten 4 meer wegenbelasting en een hogere verzekeringspremie worden betaald. (KLOKTIJD)6 22. Bovendien moeten 4 kosten van afschrijving voor de gasinstallatie en rente in rekening worden gebracht. (KLOKTIJD)6 23. Sinds eind november zijn de prijzen van LPG en benzine nog verder uiteen gaan lopen.6 24. Woordvoerder M. Lampman van Vialle, het bedrijf dat de meeste nieuwe LPG-auto's in Nederland ombouwt van benzine op gas, (KLOKTIJD)6 25. zegt nog weinig te merken van een vermindering van activiteiten.(PH)3 26. De meeste auto's op gas, in totaal zo'n 10 a 11 procent van het wagenpark, worden door 'zakelijke rijders' gebruikt, (KLOKTIJD)3 27. die meer dan 25.000 kilometer per jaar afleggen. (KLOKTIJD)3 274 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

28. Volgens Lampman ligt het omslagpunt, (KLOKTIJD)3 29. waarop LPG voordeliger wordt dan benzine, tussen de 20.000 en 25.000 kilometer. (KLOKTIJD)3 30. 'Leasemaatschappijen zijn dus nog steeds voordelig uit met gas. Zou de LPG-prijs een heel jaar op het huidige niveau blijven dan zullen we het zeker merken',2 31. denkt 5 hij.(PH)5 32. BK-directeur Groeneveld erkent (KLOKTIJD)5 33. dat LPG-rijden nu duur is. (KLOKTIJD)4 34. 'Wij bezitten onze ziel in lijdzaamheid en wachten een prijsdaling af', zegt hij.(PH)2 35. De reclame voor autogas op televisie en stadsbussen is voorlopig stopgezet. 6 36. Zodra de prijsverhouding weer gunstig is, (KLOKTIJD)6 37. wordt weer geadverteerd. (KLOKTIJD)6 38. Om aan de kritiek van Konsumenten Kontakt tegemoet te komen, wordt dan zoveel mogelijk 2 de werkelijke prijs vermeld. (KLOKTIJD)6 39. Sinds 2 augustus, toen Irak Koeweit bezette 6 40. en het oliestaatje een week later inlijfde,6 41. is de LPG-prijs aan de pompen in Nederland vrijwel 2 steeds gestegen, 6 42. terwijl benzine en dieselolie ook weer goedkoper werden. 6 43. Dat komt omdat er een tekort is aan LPG, (KLOKTIJD)6 44. terwijl de olievoorraden momenteel overvloedig zijn(KLOKTIJD)6 45. en de handel ook makkelijk aan andere brandstoffen kan 4 komen. (KLOKTIJD)6 46. De aankoopprijzen voor benzine en diesel zijn in januari met 25 dollar per ton gedaald, 6 47. terwijl die voor LPG in dezelfde maand met 50 dollar stegen. 6 48. Sinds de inval in Koeweit was die stijging nog veel 2 groter:6 49. op 1 augustus werd 122 dollar per ton op de wereldmarkt betaald,6 50. gisteren was de prijs 387, 5 dollar.6 51. Bij de raffinage in Nederland en andere Westeuropese landen wordt veel 2 LPG geproduceerd.(KLOKTIJD)6 52. Maar omdat de industrie, vooral de petro-chemische fabrieken, een grote slokop van propaan is, (KLOKTIJD)6 53. moet 4 West-Europa ook een groot deel van de behoefte aan LPG dekken door import. (KLOKTIJD)6 54. Nederland importeert ongeveer een kwart van het binnenlandse verbruik. (KLOKTIJD)6 55. Voor de Golfcrisis kwam verreweg 2 het meeste van dit importgas uit Koeweit en Irak,6 56. zegt BK-directeur Groeneveld. (PH)1 57. Ook Saoedi-Arabie exporteerde LPG naar West-Europa.6 58. Bij de olieproduktie wordt ook veel gas omhooggebracht, (KLOKTIJD)6 59. dat daarna in verschillende soorten wordt gescheiden, ofwel gefractioneerd, in aardgas (ethaan en methaan), propaan en butaan en enkele zwaardere gassen. (KLOKTIJD)6 60. LPG is een mengsel van ongeveer 70 procent propaan en 30 procent butaan. (KLOKTIJD)6 61. De Saoedi's hebben de export van LPG en ander gas echter teruggebracht 6 62. omdat ze voorrang geven aan een hoge olieproduktie in verband met de Golfcrisis.(KLOKTIJD)6 63. Om de druk op olievelden op peil te houden injecteren ze het gas sinds enige maanden in de grond in plaats van het te verkopen. (KLOKTIJD)6 64. Zou 4 het produktieniveau na de Golfcrisis weer worden verlaagd, 6 65. dan kunnen 4 ze het gas alsnog verkopen. (KLOKTIJD)6 66. Een tweede pechfactor voor de autogassector is (KLOKTIJD)6 67. dat de import uit de Noordzee-olievelden tijdelijk op een laag pitje staat wegens een grote schoonmaakbeurt aan een leidingsysteem. (KLOKTIJD)6 275 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

68. Pas in februari wordt de leiding weer in gebruik genomen. (KLOKTIJD)6 69. Om aan de vraag in West-Europa te voldoen, moest 4 de afgelopen maanden soms de duurste importbron worden aangeboord:6 70. LPG uit Algerije, die half december al meer dan 350 dollar per ton kostte.6 71. Regionale verschillen in de LPG-prijs, die soms tot acht cent per liter inclusief BTW oplopen, (KLOKTIJD)6 72. verklaart Groeneveld uit de behoefte van pomphouders in het zuiden, oosten en noorden van het land de gasprijs een gulden lager dan benzine te houden om zo het gasaandeel in de verkoop op peil te houden. (KLOKTIJD)5 73. De winstmarge voor pomphouders op autogas bedraagt zo'n 15 cent per liter. (KLOKTIJD)6 74. Verticale prijsbinding bestaat in Nederland niet meer(KLOKTIJD)6 75. en pomphouders kunnen 4 dus een beetje 2 stunten. (KLOKTIJD)6 76. Het gemiddelde kortingsniveau (op de adviesprijs) is tegen de vier cent(KLOKTIJD)6 77. en varieert van twee cent in de regio Rotterdam tot acht cent in Oost-Nederland. (KLOKTIJD)6 78. Op de rijkswegen zijn de verschillen gering. (KLOKTIJD)6 79. Op uitdrukkelijk verzoek van de Rijkswaterstaat wordt de prijsconcurrentie hier niet uitgevochten om de mobiliteit niet nog verder te verhogen. (KLOKTIJD)6 80. 'Bij een verschil van tien cent per liter krijg je dat men gaat omrijden om te tanken', is de ervaring van Groeneveld. (KLOKTIJD)1 81. 'Trouwens, op de rijkswegen is een groot deel van onze klanten zakelijke rijders in lease-auto's. Die kijken echt niet op een paar cent prijsverschil, daardoor kunnen de pomphouders langs de snelwegen dicht op de adviesprijs gaan zitten.'2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 89 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht August 12, 2008 dinsdag Gezin is 144 euro meer kwijt aan energie BYLINE: Sara Berkeljon SECTION: ECONOMIE; Blz. 7 LENGTH: 321 woorden SAMENVATTING: Stijging bedraagt 8,3 procent, meldt het CBS. Met name gas werd duurder, als gevolg van fors stijgende olieprijzen. VOLLEDIGE TEKST: 1. De energierekening van een gemiddeld Nederlands huishouden valt dit jaar 144 euro hoger uit dan vorig jaar. (KLOKTIJD)4 2. Dit blijkt uit cijfers (KLOKTIJD)5 3. die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maandag publiceerde, op basis van de energietarieven in juli. 6 4. Het gaat om een tariefstijging van 8,3 procent, (KLOKTIJD)4 5. meldt het CBS.(PH)5 6. Een gemiddeld gezin is nu jaarlijks 1.869 euro kwijt aan gas en licht, bij een gemiddeld verbruik van 1.576kubieke meter gas en 3.618kWh elektriciteit. (KLOKTIJD)6 7. De hogere kosten worden vooral 2 veroorzaakt door een flinke stijging van de gasprijzen. (KLOKTIJD)6 8. Die houden gelijke tred met de olieprijzen, (KLOKTIJD)6 9. die het afgelopen half jaar sterk 2 stegen. 6 10. Omdat gas een alternatief is voor olie, (KLOKTIJD)6 11. is het overheidsbeleid erop gericht(KLOKTIJD)6 12. de prijsverschillen tussen beide brandstoffen niet te veel te laten schommelen, aldus het CBS. (KLOKTIJD)3 13. Begin dit jaar kwam de prijs van een vat olie voor het eerst boven de 100 dollar uit, 6 14. en in juni werd een piek van 147 dollar bereikt.6 15. Inmiddels is de olieprijs gezakt tot 116 dollar per vat.6 16. Dat juist in juli de stijging van de energieprijzen zo sterk was, 6 17. komt (KLOKTIJD)6 18. doordat de leveranciers hun prijzen eens per half jaar wijzigen. (KLOKTIJD)6 19. Schommelingen in de olieprijs worden daardoor vertraagd doorberekend. (KLOKTIJD)6 20. In de nieuwe tarieven is rekening gehouden met de stijging van de olieprijs tussen november en mei. 6 21. In juni braken die prijzen nieuwe records, 6 22. maar dat zal 4 pas bij de tariefswijziging van 1januari worden doorberekend. 23. Het CBS laat weten (PH)5 24. dat een stijging van de energiekosten met 8,3procent niet uitzonderlijk is. (KLOKTIJD)4 25. Zo stegen de prijzen in 2005 bijvoorbeeld met 14,8 procent – 6 26. ook toen was dat een gevolg van de stijgende olieprijzen.6 277 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. Vorige week meldde het CBS5 28. dat de inflatie vorige maand een record van 3,2 procent bereikte. 4 29. Dat wordt met name 2 veroorzaakt door hogere energieprijzen. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 90 Krant: de Volkskrant Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 22 juli 2011 vrijdag Europa haalt een alleseter in huis BYLINE: Van onze verslaggever Michael Persson SECTION: Economie; Blz. 17 LENGTH: 943 woorden Met een deal tussen Essent/RWE en het Russische staatsbedrijf Gazprom zou ook in Nederland weer een ouderwetse ongesplitste gasmoloch binnenkomen. Van onze verslaggever Michael Persson 1. Er klonk ferme taal, in februari in Brussel,6 2. toen de Russische premier Poetin in februari op bezoek was bij de Europese Commissie. Onderwerp van gesprek: de netelige energierelaties.6 3. De Europese antimonopolieregels verbieden Gazprom als Europese gasleverancier het bezit van eigen pijpleidingen, 5 4. omdat de Russen daarmee een te groot concurrentievoordeel hebben. (KLOKTIJD)6 5. Poetin was fel, 6 6. en had het over 'het confisqueren van eigendom'.1 7. Maar commissievoorzitter Jose Barroso zei 5 8. dat alle bedrijven in Europa zich gewoon aan deze unbundling moeten 4 houden. (KLOKTIJD)4 9. Toen kwam de kernramp in Fukushima, met alle gevolgen van dien.6 10. In Duitsland de grootste economie van Europa worden alle kerncentrales gesloten, (KLOKTIJD)6 11. goed voor 23 procent van de stroomproductie. 6 12. Het belangrijkste alternatief om elektriciteit op te wekken: aardgas.6 13. Dus zat Gazprom-bestuurder Alexander Medvedev, verantwoordelijk voor de export, eind maart handenwrijvend in het Moskouse hoofdkwartier van Gazprom. 'Europa zal ons nodig hebben.'1 14. Sindsdien is het zelfvertrouwen van Gazprom alleen nog maar gegroeid.6 15. Toen Medvedev eind mei in Oostenrijk een nieuwe gasopslag kwam openen, 6 16. knoopte hij zijn jasje en dasje los,6 17. en zei provocerend 5 18. dat deze unbundling van zijn kleding wel ongeveer het maximale was wat Europa kon 4krijgen.4 Geschrokken 19. Ook Europa realiseert het zich intussen: (KLOKTIJD)5 20. het heeft de Russen nodig. (KLOKTIJD)4 21. Tijdens de laatste Europees-Russische energiedialoog, in juni, was de toon verzoenend. Geen woord meer over de vereiste splitsing.6 22. Volgens Dick de Jong van het Instituut Clingendael, die de Russische energieontwikkelingen al decennia volgt, (KLOKTIJD)3 23. is er inderdaad sprake van een zachtere toon. (KLOKTIJD)3 24. 'Europa is geschrokken van de vraagstukken over energievoorzieningszekerheid, die de laatste maanden pregnanter zijn geworden.'2 25. Wat voor Europa als geheel geldt, (KLOKTIJD)6 279 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

26. geldt voor RWE in het klein. (KLOKTIJD)6 27. Door de Atomausstieg verliest het Duitse bedrijf een aantal belangrijke elektriciteitscentrales. (KLOKTIJD)6 28. Om dat verlies op te vangen, moet 4 het flink 2 investeren in gascentrales maar ook in windparken. (KLOKTIJD)6 29. Geld heeft het nauwelijks mede door de overname van het Nederlandse Essent. (KLOKTIJD)6 30. En dus kunnen 4 de Duitsers het geld goed gebruiken (KLOKTIJD)6 31. dat Gazprom zal 4overmaken 6 32. als ze deels eigenaar mogen 4 worden van de gas- en kolencentrales van RWE in Duitsland, Groot-Brittannië en de Benelux. (KLOKTIJD)6 33. Voor Gazprom is de deal 'logisch', (KLOKTIJD)1 34. zegt De Jong. (PH)1 35. 'Dit past wel zo'n beetje in de expansiedrift van het concern. Gazprom is een alleseter.' 2 36. Het bedrijf zat al in de winning van aardgas, het transport, en sinds een paar jaar ook de verkoop aan Europese landen. 6 37. Nu komt daar dus stroomopwekking bij. (KLOKTIJD)6 38. De band van Gazprom met West-Europa begon in 1970, 6 39. toen een eerste pijpleiding naar Duitsland werd gelegd.6 40. Daarna begonnen de leveringen van Siberisch gas, 6 41. dat Duitsland zelfs in de kille jaren van de Koude Oorlog warm hield. 6 42. De Amerikaanse president Reagan probeerde de stijgende Europese afhankelijkheid van Russisch gas te smoren, 6 43. maar dat mislukte. 6 44. Europa krijgt nu bijna 2 30 procent van zijn aardgas uit Rusland. (KLOKTIJD)6 45. Sinds de val van de Muur heeft Gazprom zijn activiteiten uitgebreid. 6 46. De Russen hebben nu ondergrondse bergingen van aardgas in Oostenrijk, (KLOKTIJD)6 47. ze hebben marketingactiviteiten in Groot-Brittannië, (KLOKTIJD)6 48. ze hebben joint ventures met de Duitse bedrijven Eon (Ruhrgas) en BASF (Wingas), (KLOKTIJD)6 49. waarmee ze hun eigen aardgas verkopen. (KLOKTIJD)6 50. Gazprom is shirtsponsor van voetbalclub Schalke 04. (KLOKTIJD)6 Hechte band 51. Ook in Nederland is Gazprom al flink aanwezig. (KLOKTIJD)6 52. De Russen zijn betrokken bij de onderaardse aardgasopslag bij Bergen (KLOKTIJD)6 53. en hebben een aandeel in de gasbuis naar Engeland. (KLOKTIJD)6 54. In ruil daarvoor kreeg het Nederlandse Gasunie een aandeel in Nordstream, de gasleiding door de Oostzee 6 55. die vanaf dit najaar nog meer aardgas naar Europa moet 4 brengen. (KLOKTIJD)6 56. Nederland heeft hoe dan ook hechte banden met de Russen: (KLOKTIJD)6 57. voormalig Gasunie-baas Marcel Kramer leidt voor Gazprom het Southstream-project, een geplande gasbuis door de Zwarte Zee naar Zuid- en Midden-Europa. (KLOKTIJD)6 58. Minister Van der Hoeven (EZ) ging vorig jaar op handelsmissie naar Siberië om het Nederlandse bedrijfsleven te betrekken bij de ontginning van nieuwe Gazprom-gasvelden. 6 59. Shell tekende al een principeovereenkomst met Gazprom. 6 60. Er is zelfs een Nederlands-Russische business school op gasgebied in Groningen. (KLOKTIJD)6 61. Grote vraag is nu: (KLOKTIJD)6 62. wordt Nederland afhankelijker van Russisch gas, (KLOKTIJD)6 63. als de Russen mede-eigenaar worden van de centrales waarin dat verstookt wordt? 6 280 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

64. Niet per se, denkt 5 De Jong. (KLOKTIJD)5 65. 'Ze laten hiermee juist hun commitment zien. Wordt de kans groter dat de Russen de gaskraan naar West-Europa dichtdraaien, als ze straks dat gas hier voor hun eigen centrales nodig hebben? Ik denk het niet.'2 66. De banden tussen politiek Rusland en de Russische energiebedrijven zijn wel hecht, (KLOKTIJD)4 67. erkent De Jong. (KLOKTIJD)5 68. En de gasconflicten in Oost-Europa hebben geopolitieke aspecten. (KLOKTIJD)3 69. Maar in West-Europa gedraagt Gazprom zich vooral als een commerciële partij, (KLOKTIJD)3 70. bleek vorig jaar uit onderzoek van Clingendael-promovendus Tom Smeenk.3 71. Ook de mogelijke deelname in de gascentrales van RWE is waarschijnlijk 1 puur economisch, (KLOKTIJD)1 72. zegt De Jong(KLOKTIJD)1 73. . 'Je verdient meer aan je gas als je er elektriciteit van maakt.'2 74. Maar niet alles is puur bedrijfseconomisch gemotiveerd.6 75. 'Gazprom lijkt soms genoegen te nemen met een iets lager rendement dan westerse energiebedrijven. Dat is een aanwijzing dat een investering politiek gemotiveerd is. En ja, ze kunnen hun marktmacht straks misschien gebruiken om de prijzen omhoog te drukken. Maar dat weten we dan pas.'2 76. Bijna 2 30 procent van het Europese aardgas komt van Gazprom(KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 91 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht November 25, 1997 Gasunie gaat Brits gas importeren SECTION: Pg. 17 LENGTH: 189 words De Nederlandse Gasunie gaat Brits gas importeren. Vanaf 1 april 1999 zal het bedrijf jaarlijks een miljard kubieke meter gas via Belgie naar Nederland halen. Maandag ondertekende Gasunie daartoe een overeenkomst met het Britse Conoco dat loopt tot oktober 2007. Van onze verslaggever AMSTERDAM 1. De Gasunie krijgt het Britse gas goedkoper dan de heersende prijs op de West-Europese markt. (KLOKTIJD)6 2. Dat is te danken aan een clausule in het contract(KLOKTIJD)6 3. die Conoco de mogelijkheid biedt om naar believen te leveren. (KLOKTIJD)5 4. In de praktijk zal 4het er op neer komen 6 5. dat de Britten vooral in de zomer hun verplichtingen nakomen (KLOKTIJD)6 6. en in de winter het gas voor een hogere prijs op de eigen markt brengen. (KLOKTIJD)6 7. 'Op de vrije Engelse markt zijn de prijzen in de winter extreem hoog', aldus een woordvoerder van Gasunie. 1 8. Voor Conoco is het daardoor lucratief om in de zomer te leveren aan Gasunie en niet in de winter. (KLOKTIJD)6 9. Het Nederlandse bedrijf kan 4 akkoord gaan met de flexibele voorwaarden, (KLOKTIJD)6 10. omdat het eigen gasveld groot genoeg is (KLOKTIJD)6 11. en Nederland in tegenstelling tot Groot-Brittannie drie ondergrondse opslaggebieden heeft. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 92 Krant: de Volkskrant Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal May 8, 1996 Concurrentie zal de binnenlandse omzet met zeker 20 procent omlaag drukken Gasunie raakt over paar jaar zijn monopoliepositie kwijt SECTION: Pg. 2 LENGTH: 1024 words Concurrentie van buitenlandse bedrijven kan Gasunie over een paar jaar 20 procent van zijn omzet schelen. Het bedrijf, dat nu nog een feitelijk monopolie heeft op de levering van gas in Nederland, zal ook in het buitenland meer concurrentie krijgen. Van onze verslaggeefster GRONINGEN 1. 'We zullen ons marktaandeel niet kunnen handhaven', aldus Gasunie-directeur G. Verberg gisteren tijdens de presentatie van het jaarverslag over 1995.2 2. Een aandeel van 80 procent in een geliberaliseerde gasmarkt 'is geen gek getal', zei hij.1 3. Vorig jaar verkocht Gasunie ruim 83 miljard kubieke meter gas, 6 4. waarvan bijna 2 de helft naar het buitenland ging. 6 5. In Nederland werd 44,7 miljard kubieke meter afgezet.6 6. Gasunie boekte een omzet van 17 miljard gulden, 12,5 procent meer dan in 1994.6 7. Over een paar jaar krijgt het bedrijf echter, net als andere bedrijven, te maken met concurrentie. (KLOKTIJD)6 8. Toch zal 4Gasunie niet zoals Koninklijke PTT worden geprivatiseerd. 6 9. De overheid is, zij het indirect, voor de helft eigenaar van Gasunie (KLOKTIJD)6 10. en daar komt voorlopig geen verandering in. (KLOKTIJD)6 11. Het grootste deel van de 80 miljoen gulden winst die het bedrijf jaarlijks maakt(KLOKTIJD)6 12. gaat naar de staat. (KLOKTIJD)6 13. Exxon en Shell, die ieder een kwart van de aandelen hebben, (KLOKTIJD)6 14. krijgen ook een deel van de winst. (KLOKTIJD)6 15. Of de concurrentie ook de consument ten goede komt, (KLOKTIJD)6 16. is nog de vraag. (KLOKTIJD)6 17. Verberg wilde 4 niet kwijt 5 18. of hij zich zou 4 laten verleiden tot een prijzenslag om weglopende klanten vast te houden. 4 19. 'Dat is het geheim van de commerciele afdeling van Gasunie', zei hij gisteren tijdens de presentatie van het jaarverslag over 1995. 2 20. De tarieven van Gasunie zijn nu gekoppeld aan de prijzen van olie 6 21. Lagere tarieven liggen ook niet zo voor de hand (KLOKTIJD)6 22. want het Nederlandse gas behoort al tot de goedkoopste in Europa.(KLOKTIJD) 6 283 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

23. Tot nu is de SEP, het samenwerkingsverband van stroomproducenten, (KLOKTIJD)6 24. de enige die ook gas importeert. (KLOKTIJD)6 25. Nu is een aantal energiebedrijven zich echter aan het orienteren op buitenlands gas. (KLOKTIJD)6 26. Dat wordt over twee jaar actueel (KLOKTIJD)6 27. als de Interconnector, de gasleiding tussen Engeland en Belgie, af is. (KLOKTIJD)6 28. Distributiebedrijven in het zuiden van Nederland zijn al aan het uitzoeken hoe zij dat Britse gas, (KLOKTIJD)6 29. dat in Zeebrugge aan land komt, (KLOKTIJD)6 30. kunnen 4 leveren aan ondernemingen in de regio Rotterdam. (KLOKTIJD)6 31. Bij de grotere concurrentie in het buitenland vreest3 Verberg het Noorse gas meer dan het Britse(KLOKTIJD)5 32. 'Maar dat Britse gas zal gaan stromen en er zullen klanten bij ons weglopen waardoor wij marktaandeel verliezen', aldus Verberg. 2 33. Daarom ontplooit Gasunie steeds meer andere activiteiten dan de traditionele gaslevering. (KLOKTIJD)6 34. In oost-Europa maakt de Gasunie zijn know-how te gelde. (KLOKTIJD)6 35. In Moskou adviseert het de Russische gasgigant Gazprom over een betere en milieuvriendelijkere exploitatie van zijn enorme gasvoorraden. (KLOKTIJD)5 36. Deze activiteiten leveren nu nog niet veel op. (KLOKTIJD)6 37. Op de grote omzetten die Gasunie behaalt met de levering van gas, (KLOKTIJD)6 38. zijn de bedragen nauwelijks 2 waarneembaar. (KLOKTIJD)6 39. Maar de contacten die gelegd worden, 6 40. zouden 4 over een jaar of tien weleens erg 2 lucratief kunnen blijken.6 41. Gazprom is het grootste gasbedrijf van de wereld. (KLOKTIJD)6 42. Als de gasleidingen naar het Westen verbeterd worden (KLOKTIJD)6 43. en de markten verder geliberaliseerd worden, (KLOKTIJD)6 44. dan zou 4 dat weleens een belangrijke marktpartij kunnen worden.6 45. Niet alleen omdat de markt geliberaliseerd wordt (KLOKTIJD)6 46. moet 4 Gasunie op zoek naar andere activiteiten. (KLOKTIJD)6 47. De Nederlandse gasvoorraden blijken met 2500 miljard kubieke meter groter dan gedacht en zijn genoeg voor nog 35 jaar. (KLOKTIJD)6 48. Maar de druk in de ondergrondse gasvelden wordt lager(KLOKTIJD) 49. en het zal 4 steeds 2 moeilijker worden het gas uit de grond te halen.6 50. Gasunie is nu bezig andere velden klaar te maken voor opslag van gas. (KLOKTIJD)6 51. Voorlopig wordt daar gas bewaard voor Nederlands gebruik (KLOKTIJD)6 52. dat dan snel opgepompt kan 4 worden. (KLOKTIJD)6 53. Op termijn zal 4Nederland echter ook voor andere landen gas gaan opslaan. 6 54. Rusland is daarbij een mogelijke klant. (KLOKTIJD)6 55. Doorvoer van gas is ook een activiteit die steeds meer zal 4worden ontplooid. 6 56. Verberg verwacht3 veel 2 van de Interconnector. (KLOKTIJD)5 57. In eerste instantie zal 4dan Brits gas uit Zeebrugge naar Duitsland worden vervoerd, 6 284 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

58. waarbij Gasunie geld verdient aan het transport. (KLOKTIJD)6 59. Gasunie probeert daarvoor met het Belgische Distrigas tot een akkoord te komen over een transportleiding voor het Briste gas tot aan de Nederlandse grens (KLOKTIJD)6 60. en wil 4dat vervolgens via het eigen netwerk verder transporteren. (KLOKTIJD)6 61. Over dat laatste wordt al gesproken met een Duitse afnemer. (KLOKTIJD)6 62. De haalbaarheid van een grote investering als een pijpleiding hangt samen (KLOKTIJD)6 63. met de hoeveelheid gas die gecontracteerd wordt. (KLOKTIJD)6 64. Hij sluit niet uit (KLOKTIJD)5 65. dat ook Gasunie Brits gas koopt uit de Interconnector. (KLOKTIJD)4 66. Op termijn zal 4de gasstroom in de Interconnector echter omgekeerd lopen. 6 67. Verberg voorspelt (KLOKTIJD)5 68. dat de Britten zo onzorgvuldig met hun gasvoorraden omspringen(KLOKTIJD)4 69. dat ze er over tien jaar doorheen zijn. (KLOKTIJD)4 70. Dan moeten 4 ze waarschijnlijk 1 Russisch gas kopen(KLOKTIJD)3 71. en dat zal 4door Nederland voeren.3 72. Gasunie zal 4daarom ook zijn 1100 kilometer lange netwerk aan pijpleidingen moeten openstellen voor gebruik door anderen. 3 73. Daarvoor zal 4het ieder gelijke voorwaarden stellen, aldus Verberg.3 74. Ook het Duitse bedrijf Wintershall, dat in Duitsland al erg 2 agressief concurreert met Gasunie, (KLOKTIJD)6 75. zal 4eerlijk worden bediend. 6 76. 'Dat kunnen wij wel scheiden', aldus Verberg.2 77. Overigens kan 4 liberalisering van de Europese gasmarkt ook slecht uitpakken, (KLOKTIJD)4 78. stelt Verberg. (KLOKTIJD)5 79. In een geliberaliseerde markt met sterk 2 wisselende prijzen, zouden 4 meerjarige contracten voor de exploitatie van gas veel moeilijker gesloten worden. 3 80. 'Dat blijft een punt van zorg', aldus Verberg 2 81. die verwacht3 (KLOKTIJD)5 82. dat de Europese gasmarkt de komende 25 jaar uitbundig 2 zal 4groeien.4 83. Tegen die tijd, als ook de Nederlandse voorraden bijna 2 op zijn, (KLOKTIJD)4 84. zal 4het Westen steeds meer moeten steunen op gas uit Algerije, Rusland, Noorwegen en het Midden-Oosten.4 85. Gasunie verwacht3 overigens een dezer dagen toestemming van minister Wijers om meer gas te exporteren dan tot dusver. (KLOKTIJD)5 86. De aanvraag was ingediend, 6 87. omdat de geschatte voorraden in ons land inmiddels naar boven zijn bijgesteld. 6 88. Gasunie exporteert nu zo'n veertig miljard kubieke meter per jaar. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 93 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsbericht 7 januari 2011 vrijdag Gaspomp weer populair SECTION: FINANCIELETELEGRAAF; Blz. 25 LENGTH: 154 woorden Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM – 1. Siemens Industrial Turbomachinery in Hengelo bouwt voor het Amerikaanse ConocoPhilips in de Noordzee een grote compressor voor gaswinning. (KLOKTIJD)6 2. Daarmee wordt het nieuwe gasveld Jasmine voor de Britse kust leeggepompt naar opslag aan land. (KLOKTIJD)6 3. "Door de oplopende dollarprijs wordt het weer rendabel om gasvelden in de Noordzee te exploiteren", zegt Herman Hekkert, directeur van Siemens in Hengelo over de order.(PH)2 4. "De prijzen van gas uit de Noordzee waren jaren te hoog, met steeds meer techniek worden de voorraden leeg gemolken."2 5. De compressiepompen van Siemens in Hengelo worden ook gebruikt voor zogeheten gasherinjectie. (KLOKTIJD)6 6. Het stuwt onder hoge druk gas dat vrijkomt bij oliewinning terug in de bron. (KLOKTIJD)6 7. Dit gas hoeft daarmee, anders dan vroeger, niet meer te worden afgefakkeld. (KLOKTIJD)6 8. Daardoor komt minder CO2 vrij. (KLOKTIJD)6 9. Gevoegd met waterdruk zorgt de gasinjectie voor zo veel kracht, (KLOKTIJD)6 10. dat meer olie omhoogkomt. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 94 Krant: de Telegraaf Periode: 2008-2013 Genre: Nieuwsverhaal 30 november 2008 zondag Kredietcrisis drukt klimaatinvesteringen; Nederland afhankelijk van goodwill bij andere landen SECTION: FINANCIELETELEGRAAF; Blz. 24 LENGTH: 1222 woorden SAMENVATTING AMSTERDAM - Welke gevolgen heeft de wereldwijde kredietcrisis voor de klimaatdoelstellingen die Brussel voor 2020 op het oog heeft? Wordt duurzaam nu te duur, gaat bij de consument door de sterk gedaalde energieprijzen op alle fronten 'het gas weer vol open' - met alle CO2effecten van dien - en gaan landen hun energiebedrijven weer beschermen om de broodnodige leveringszekerheid te behouden? Verregaande samenwerking lijkt het enige recept om Europa's duurzame droom nog waar te maken. Want er staat zeker geen muur om ons continent als het de toenemende energievraag en uitstoot van CO2 betreft. Dus moet een 'dwerg' als Nederland sparen en polderen om straks niet het kind van de energierekening te worden. VOLLEDIGE TEKST: 1. Even terughalen: de Europese lidstaten hebben vorig jaar maart besloten 5 2. dat de uitstoot van CO2 in 2020 met 20% moet 4 zijn verlaagd ten opzichte van 1990. (KLOKTIJD) 4 3. Daarnaast moet 4 in diezelfde periode minstens 20% van de energie groen of 'hernieuwbaar' worden opgewekt (via zon, wind of water). (KLOKTIJD) 4 4. Kernenergie, wat totaal 2 geen CO2-uitstoot oplevert, (KLOKTIJD) 6 5. behoort overigens niet tot de duurzame vormen van energie, (KLOKTIJD) 6 6. maar komt toch weer steeds meer in beeld. (KLOKTIJD)6 7. Maar het draait niet alleen om Europa; (KLOKTIJD) 6 8. inmiddels is de hele wereld flink geraakt door de kredietcrisis.6 9. Bedrijven zijn omgevallen en grote banken genationaliseerd.6 10. Olie en gas bieden een onzekere toekomst - mede door de volatiele prijzen van fossiele brandstoffen -(KLOKTIJD) 6 11. én krediet voor de ontwikkeling van alternatieven is veel moeilijker te krijgen. (KLOKTIJD)6 12. Echter, zeker 1 in opkomende landen als China en India zal 4de vraag naar energie de komende jaren alleen maar blijven toenemen. 6 13. En dergelijke landen hebben geen moeite met vervuilende kolencentrales, (KLOKTIJD) 6 14. zolang de economie maar blijft groeien. (KLOKTIJD) 6 15. Daarnaast zullen 4 zij zich slechts gedwongen voelen 5 het klimaat aan te pakken6 16. als ons continent - en vooral de VS - óók een serieuze poging doen. (KLOKTIJD)6 17. In dit uitdagende klimaat heeft Europa zich gecommitteerd aan duurzame doelstellingen 6 18. die honderden miljarden aan investeringen eisen. (KLOKTIJD) 6 19. Kan 4 dat nog wel, (KLOKTIJD) 6 20. nu de hype van duurzame ontwikkeling door de financiële crisis naar de achtergrond is verdrongen?6 21. Leigh Hancher, hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg, denkt 5 (KLOKTIJD) 5


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

22. dat duurzaamheid, concurrentie en zekerheid van leveranties in Europa een belangrijke rol spelen om de klimaatdoelstellingen voor 2020 te bereiken. (KLOKTIJD)4 Gevaar 30. Hancher: "Ons continent loopt gevaar op grote schulden door de immense benodigde investeringen in bijvoorbeeld een netwerk voor windenergie." 2 31. Daardoor kan 4 volgens haar(KLOKTIJD) 3 32. weer een terugval naar kolen als alternatieve energiebron ontstaan. (KLOKTIJD) 3 33. De hoogleraar vindt (KLOKTIJD) 5 34. dat overheden en bedrijven hun verantwoordelijkheden moeten 4 kennen (KLOKTIJD) 4 35. en overwegen (KLOKTIJD) 4 36. of ze Brussel de leiding moeten 4 geven in deze kwestie. (KLOKTIJD)4 37. De hogere prijzen voor krediet veroorzaken momenteel een verschuiving in de brandstofmix naar minder kapitaalintensief. (KLOKTIJD) 6 38. Terwijl investeringen juist nodig zijn om energie beschikbaar en betaalbaar te houden in de toekomst, (KLOKTIJD) 4 39. constateert Arnoud van der Slot van Roland Berger, een consultant voor energiepartijen. (PH)5 40. "Veel bedrijven schroeven hun budget echter terug en worden veel kritischer, ook bij bestedingen aan duurzame vormen van energie."2 41. Er zijn volgens Van der Slot echter wel kansen. (KLOKTIJD) 3 42. Juist energiebedrijven blijken meer toegang tot krediet te hebben dan andere ondernemingen. (KLOKTIJD) 3 43. Ze hebben een constante instroom van cash: (KLOKTIJD) 3 44. mensen betalen de energierekening toch wel. (KLOKTIJD) 3 45. De sector wordt daarom volgens hem als veilig gezien. 3 46. Daardoor zou 4 de impact van de kredietcrisis hier slechts beperkt zijn. 47. De rol van ons land in de wereld is een bijzondere. (KLOKTIJD)6 48. De Nederlandse gasvondsten en de oliecrisis hebben geleid tot de huidige, gasgedomineerde energievoorziening in ons land. 6 49. Probleem is echter (KLOKTIJD) 6 50. dat de CO2-emissies in Nederland hoog zijn (KLOKTIJD) 6 51. en dat elektriciteit relatief 2 duur is. (KLOKTIJD) 6 52. De betaalbaarheid krijgt weer prioriteit. (KLOKTIJD) 6 53. Er moet 4 dus iets veranderen, (KLOKTIJD) 6 54. zeker 1 omdat het gas langzaam maar zeker op raakt. (KLOKTIJD)6 Haast 55. Ons land heeft enigszins haast: (KLOKTIJD) 6 56. over 25 jaar kan 4 de minister van Financiën niet meer rekenen op een jaarlijkse aardgasbate, (KLOKTIJD) 6 57. die nu €7,5 miljard bedraagt. (KLOKTIJD) 6 58. Tegen die tijd zijn de energieprijzen vermoedelijk astronomisch gestegen, 6 59. dus het gaat dan om veel meer. (KLOKTIJD)6 60. De afgelopen jaren is de staatsbalans van een min van bijna 2 €100 miljard naar een plus van ruim €8 miljard gegaan. 6 61. Oorzaak: de gestegen waarde van de Nederlandse aardgasvoorraad.6 62. Inmiddels is de olieprijs (waar de gasprijs van wordt afgeleid) dramatisch 2 ingezakt.6 63. Dat betekent (KLOKTIJD) 5 64. dat de balans weer de andere kant uitslaat, (KLOKTIJD) 4 288 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

65. maar lang kan 4 dat niet duren. (KLOKTIJD)6 66. Indien de staat ook na 2030wil 4blijven genieten van vergelijkbare aardgasbaten,(KLOKTIJD)6 67. is op dat moment een fonds nodig met een tegenwaarde van €187,5 miljard, de contante waarde van een eeuwig durende kasstroom van €7,5 miljard bij een rentepercentage van 4%. (KLOKTIJD) 6 68. De contante waarde van die tegenwaarde in 2030 is nu €80 miljard, (KLOKTIJD) 4 69. zo heeft accountantsbureau Deloitte berekend.5 70. Het spreekt voor zich (KLOKTIJD) 5 71. dat deze cijfers allemaal een stuk gunstiger worden (KLOKTIJD) 4 72. als Nederland tegen die tijd over kernenergie beschikt, (KLOKTIJD) 4 73. waardoor de afhankelijkheid van importenergie én wind- en zonne-energie minder is geworden. 4 74. Maar ook deze vormen van groene energie (inclusief aardwarmte)mogen 4 niet worden veronachtzaamd, integendeel. (KLOKTIJD)6 75. De Nederlandse politiek is momenteel niet in staat om de aardgasbaten in een fonds onder te brengen(KLOKTIJD) 6 76. zoals de Noren doen met hun olie. (KLOKTIJD) 6 77. De opbrengst van alle Noorse olie die wordt opgepompt, (KLOKTIJD) 6 78. gaat in een fonds (KLOKTIJD) 6 79. dat Noorwegen verder moet 4 helpen(KLOKTIJD) 6 80. als de olie op is. (KLOKTIJD) 6 81. Nederland heeft tot dusver alle aardgasbaten opgesoupeerd 6 82. en blíjft dat ook doen. (KLOKTIJD)6 Opgewarmd 83. Door de verbranding van fossiele brandstoffen is de aarde opgewarmd 6 84. en daardoor is de zeespiegel gestegen. 6 85. Voor ons land betekent dit de komende 92 jaar wel een investering van €36 miljard in het ophogen van de dijken. (KLOKTIJD)6 86. Daar komt tot 2050 nog een financiële inspanning bij van €4 miljard per jaar, (KLOKTIJD) 6 87. om te voldoen aan de afspraken om wereldwijd de CO2-uitstoot te reduceren. 6 88. Het is voor ons land dus van het grootste belang(KLOKTIJD) 7 89. dat de rest van Europa in ieder geval meewerkt. (KLOKTIJD) 7 90. Anders is alle geld en moeite straks voor niets geweest.7 91. Mark Frequin, directeur-generaal Energie en Telecom bij EZ, schetst (PH) 5 92. dat Nederland slechts een kleine speler is op een wereldmarkt. (KLOKTIJD)4 93. De agenda verandert op die markt zeer 2 snel, (KLOKTIJD) 4 94. stelt hij, (PH)5 95. met een olieprijs van ongeveer $50 nu tegen $147 in juli.6 96. Richting de grote klimaattop in Kopenhagen (eind volgend jaar) kan 4 Amerika niet meedoen vanwege een regeringswissel (KLOKTIJD) 6 97. en zijn de opkomende landen terughoudend om hun bijdrage te leveren in het energievraagstuk. (KLOKTIJD) 6 98. Kortom: uitdagingen te over.7 Geen crisis 99. Tot slot dan nog een verfrissende mening van Ad van Wijk, topman van Econcern. 6 100. Dat bedrijf heeft als doel (KLOKTIJD) 6 289 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

101. dat duurzame energie voor iedereen bereikbaar moet 4 zijn. (KLOKTIJD) 6 102. Er is volgens Van Wijk helemaal geen energiecrisis. (KLOKTIJD)3 103. "Zeer veel energie wordt nog verspild, de zon is een potentiële energiebron en duurzame energie is niet zo makkelijk te vergaren en in te zetten als fossiele brandstoffen."2 104. We moeten 4 dus 'om' naar een ander energievoorzieningsysteem, (KLOKTIJD) 4 105. Gelooft 5 Van Wijk. (KLOKTIJD)5 106. "Energie moet ons van dienst zijn. We moeten in de winter onze gebouwen verwarmen en in de zomer koelen. Dat is geen energieprobleem, dat is een opslagprobleem. Als je zo kijkt, komen de oplossingen vanzelf."2


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 95 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsbericht March 11, 2000 PRIJZEN GEDAALD DOOR CONCURRENTIESTRIJD LENGTH: 285 words DATELINE: VOORBURG Prijzen gedaald door concurrentiestrijd Van onze economische redactie. de hevige concurrentiestrijd tussen de verschillende supermarktketens in ons land zijn voedingsmiddelen en alcoholvrije dranken in februari bijna 1 procent goedkoper geworden. 6 1. In een jaar tijd zijn de prijzen voor eten en drinken met anderhalf procent gedaald. 6 2. Kleding en schoeisel werden in februari juist duurder,6 3. terwijl deze groep over een jaar bezien bijna 2 1 procent goedkoper is dan in februari 1999.(KLOKTIJD)6 4. Dit blijkt uit de nieuwste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). (KLOKTIJD)6 5. Volgens het CBS was de inflatie in Nederland vorige maand 2 procent. 3 6. Eenzelfde percentage werd voor januari vastgesteld.5 7. Gemiddeld stegen de prijzen vorige maand met 0,5 procent.6 8. De hoge energieprijzen hebben de afgelopen maanden de inflatie steeds sterker 2 beinvloed.6 9. In december was de inflatie voor een kwart toe te schrijven aan de hoge prijzen van gas, elektriciteit en autobrandstoffen. 6 10. In februari was dat voor meer dan de helft.6 11. Uit een vergelijking met een jaar geleden blijkt (KLOKTIJD)54 12. dat gas 7 procent duurder is geworden, elektriciteit 13 procent en autobrandstoffen maar liefst 20 procent. 13. Volgens het CBS zijn de hoge energieprijzen voor een deel toe te schrijven aan gestegen belastingen en accijnzen voor deze producten. (KLOKTIJD)3 14. Naar Europese maatstaf gemeten was de inflatie in februari 1,5 procent. 6 15. In januari was dat nog 1,6 procent. 6 16. Nederland had daarmee samen met Oostenrijk de laagste inflatie in de zogenoemde eurozone,6 17. de elf landen die de euro hanteren. (KLOKTIJD)6 18. Of dat ook voor februari weer zo is, (KLOKTIJD)6 19. kan 4 nog niet worden berekend. (KLOKTIJD)6 20. De uitkomsten voor de andere Europese landen over de vorig maand zijn nog niet beschikbaar. (KLOKTIJD)6


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Tekst 96 Krant: de Telegraaf Periode: 1995-2000 Genre: Nieuwsverhaal April 3, 1999 CONSUMENTENVOORDEEL VRIJE ENERGIEMARKTEN VALT TEGEN LENGTH: 795 words DATELINE: MARJAN VAN BEUNINGENAMSTERDAM 1. Het vrije marktprincipe dringt tot steeds meer sectoren van de economie, (KLOKTIJD)6 2. die voorheen tot het exclusieve domein van de overheid behoorden. 6 3. Overheidsbedrijven en -instellingen met een duidelijke publieksfunctie zoals openbaar vervoer en sociale zekerheid moeten 4 in rap tempo worden geprivatiseerd. (KLOKTIJD)6 4. Ook de gas- en elektriciteitssector ontkomt hier niet aan. (KLOKTIJD)7 5. De overheid verkoopt dit liberaliseringsbeleid aan het publiek met de redenering (KLOKTIJD) 5 6. dat meer concurrentie leidt tot lagere prijzen. (KLOKTIJD)4 7. Maar alles wijst erop (KLOKTIJD)5 8. dat de consument in zijn portemonnee weinig zal 4merken van de zo hooggeprezen marktwerking in de gas- en elektriciteitssector. (KLOKTIJD)4 9. In overeenstemming met de Europese richtlijn, die de liberalisering van de energiesector in de Europese lidstaten voorschrijft, (KLOKTIJD)5 10. worden de oude nutssectoren een voor een opengebroken. (KLOKTIJD)4 11. Afgelopen week sloot de Tweede Kamer het debat over de elektriciteitswet,5 12. nu is de gassector aan de beurt. (KLOKTIJD)7 13. De liberalisering van de energiesector moet 4 leiden tot een transparante markt en lagere prijzen. (KLOKTIJD)6 14. De consument wordt de grote winnaar, (KLOKTIJD)6 15. zo wordt het Europese liberaliseringsbeleid continu verdedigd. (KLOKTIJD)6 16. Maar volgens minister Jorritsma (Economische Zaken) zal 4de Gaswet, 3 17. die vorige week naar de Tweede Kamer is gestuurd,6 18. het gemiddelde huishouden vrijwel zeker 1 geen cent voordeel opleveren. (KLOKTIJD)3 19. In een toelichting op het wetsvoorstel zei de VVD-bewindsvrouw: 5 20. De gasprijs in Nederland is in Europees perspectief al laag. (KLOKTIJD)4 21. Daarbij is de gasmarkt hier al redelijk 2 efficient, (KLOKTIJD)4 22. zodat daar weinig winst zal 4worden behaald.4 23. Jorritsma voegde eraan toe 5 24. dat een eventueel financieel voordeel voor burgers teniet zal 4worden gedaan door de almaar 2 stijgende milieuheffingen.4 25. Zij onderstreepte 5 26. dat ook de schommelingen in de olieprijs en de dollarkoers van invloed blijven op de gasprijs. (KLOKTIJD)4 292 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

27. Het voordeel voor huishoudens zit hem er volgens Jorritsma in (KLOKTIJD)5 28. dat de energieleveranciers zullen 4 gaan concurreren met verschillende contracten en dienstenpakketten. 4 29. Consumenten kunnen 4 straks kiezen uit contracten met verschillende tarieven voor dag en nacht, of voor een totaalcontract voor de levering van water, gas en elektriciteit, aldus Jorritsma. (KLOKTIJD)3 30. Volgens EnergieNed, de Vereniging van Energiedistributiebedrijven Nederland, is er voor kleinverbruikers als gezinnen inderdaad geen financieel voordeel te halen. (KLOKTIJD)3 31. Van de totale kosten kan 4 slechts 2 10% door efficienter werken beinvloed worden. (KLOKTIJD)3 32. Dat betekent dat een gemiddeld huishouden per jaar hooguit fl12 goedkoper uit is. (KLOKTIJD)4 33. Alleen een kleine groep industriele grootverbruikers zal 4profiteren van de marktwerking in de gaswereld.6 34. In de elektriciteitssector wordt wel een substantiele prijsverlaging verwacht, (KLOKTIJD)5 35. omdat in deze bedrijfstak efficiency-verbeteringen en schaalvoordelen meer zullen 4 opleveren. 6 36. Maar dat voordeel wordt grotendeels 2 teniet gedaan, (KLOKTIJD)5 37. omdat Jorritsma heeft besloten 5 38. dat consumenten een 'bakstenen-bijdrage' moeten 4 betalen. (KLOKTIJD)4 39. De bakstenen zijn de onrendabele investeringen (KLOKTIJD)6 40. die de elektriciteitssector in het verleden heeft gedaan, zoals de stadsverwarmingsprojecten en onvoordelige langlopende importcontracten.6 41. Door een speciale heffing op de transportkosten zal 4de elektriciteitsrekening van de consument straks minder 2 laag uitvallen 6 42. dan zonder de bakstenen het geval zou 4 zijn.6 43. Volgens de Europese richtlijn moet 4 de Europese gasmarkt uiterlijk in 2007 vrij toegankelijk zijn voor verschillende aanbieders. (KLOKTIJD)3 44. In Nederland zal 4dat net als in de elektriciteitsmarkt stapsgewijs gebeuren.6 45. Dat houdt in dat de grootverbruikers, samen goed voor 45% van het totale gasverbruik, (KLOKTIJD)6 46. nu al vrij zijn in de keuze van hun leverancier. (KLOKTIJD)6 47. In 2002 geldt dat voor de middelgrote afnemers zoals de meeste tuinders, kleine industrie en dienstverleners. (KLOKTIJD)6 48. Vanaf 2007 mogen 4 ook de kleine consumenten, de huishoudens, (KLOKTIJD)6 49. Kiezen(KLOKTIJD)6 50. van wie ze hun gas willen 4 kopen. (KLOKTIJD)6 51. Een belangrijk verschil tussen de gas- en de elektriciteitswet is de manier(KLOKTIJD)6 52. waarop de toegang tot de transportnetten is geregeld. 6 53. Het hoofdtransportnet voor elektriciteit is ondergebracht in een onafhankelijk netbedrijf, 6 54. Tennet, dat de tarieven voor de toegang vaststelt. (KLOKTIJD)6 55. Om gebruik te mogen maken van de gaspijpleidingen moeten 4 aanbieders straks gaan onderhandelen met de huidige eigenaren, de Gasunie en de distributiebedrijven. (KLOKTIJD)6 293 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65.

De wet schrijft voor(KLOKTIJD)5 dat de bedrijven 'Chinese muren' moeten 4 plaatsen tussen de onderdelen (KLOKTIJD)4 die zich bezig houden met de gashandel en het transport. (KLOKTIJD)4 Als concurrenten zich benadeelt voelen 5, (KLOKTIJD)4 moet 4 De Nederlandse mededingingsautoriteit soelaas bieden. (KLOKTIJD)4 VNO-NCW vindt 5(KLOKTIJD)5 dat de wet op dit punt te weinig heeft geregeld. 4 De onderhandelde toegang is essentieel voor het welslagen van de marktwerking. (KLOKTIJD)3 Het werkt natuurlijk niet(KLOKTIJD)3 als er straks maandenlange procedures moeten 4 worden gevoerd, aldus een woordvoerder. (KLOKTIJD)3


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage II De Telegraaf, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Presens historicum Periode * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 1

2

Total

2 82

439

521

55,7

465,3

521,0

Std. Residual

3,5

-1,2

Count

39

572

611

Expected Count

65,3

545,7

611,0

Std. Residual Count

-3,3 121

1,1 1011

1132

121,0

1011,0

1132,0

Expected Count

Periode

Total

Expected Count Genres 1995-2000

KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre 1

2

Count 1

4

35

39

7,3

31,7

39,0

Std. Residual

-1,2

,6

Count

110

462

572

106,7

465,3

572,0

,3 114

-,2 497

611

114,0

497,0

611,0

|

H. Steenhuis

Expected Count

KloktijdPH 2

Expected Count Std. Residual Count

Total

Total

Expected Count 2008-2013


|

Augustus 2014

KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre

Total

1

2

Count 1 KloktijdPH

8

74

82

Expected Count

13,9

68,1

82,0

Std. Residual

-1,6

,7

80

359

439

74,1

364,9

439,0

,7 88

-,3 433

521

88,0

433,0

521,0

Count 2


Total

Expected Count

Stance Periode * Stance Crosstabulation Stance 1 Count 1

2

661

847

202,2

644,8

847,0

Std. Residual

-1,1

,6

Count

243

707

950

226,8

723,2

950,0

1,1 429

-,6 1368

1797

429,0

1368,0

1797,0


Total

2 186

Expected Count

Periode

Total

Expected Count Genres 1995-2000 Crosstab

Genre 1

2

Count 1 Stance 2

Total

30

213

243

Expected Count

57,8

185,2

243,0

Std. Residual

-3,7

2,0

Count

196

511

707

168,2

538,8

707,0

Expected Count


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Std. Residual Count

Total

Expected Count

2,1 226

-1,2 724

950

226,0

724,0

950,0

2008-2013 Crosstab Genre 1

2

Count 1 Stance 2

33

153

186

Expected Count

39,1

146,9

186,0

Std. Residual

-1,0

,5

Count

145

516

661

138,9

522,1

661,0

,5 178

-,3 669

847

178,0

669,0

847,0


Total

Total

Expected Count

Connotatie Periode * Connotatie Crosstabulation Connotatie 1 Count 1 Periode

823

847

Expected Count

34,9

812,1

847,0

Std. Residual

-1,8

,4

50

900

950

39,1

910,9

950,0

1,7 74

-,4 1723

1797

74,0

1723,0

1797,0


Total

2 24

Count 2

Total


Genre 1

Total 2 297

Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Count 1

25

25

50

11,9

38,1

50,0

Std. Residual

3,8

-2,1

Count

201

699

900

214,1

685,9

900,0

-,9 226

,5 724

950

226,0

724,0

950,0

Expected Count

Connotatie 2


Total

Expected Count


2

Count 1 Connotatie 2

8

16

24

Expected Count

5,0

19,0

24,0

Std. Residual

1,3

-,7

Count

170

653

823

173,0

650,0

823,0

-,2 178

,1 669

847

178,0

669,0

847,0


Total

Total

Expected Count

Spraak- en gedachtepresentatie

Periode * Spraakengedachte Crosstabulation Spraakengedachte 1 Count

Periode

1

2

2

3

4

Total

5

6

7

42

21

216

81

91

340

56

Expected Count

35,8

10,4

249,8

74,0

93,8

318,6

Std. Residual

1,0

3,3

-2,1

,8

-,3

1,2

-1,1

Count

34

1

314

76

108

336

81

847

64,6 847,0

950 298


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Expected Count Std. Residual Count Total

Expected Count

40,2

11,6

280,2

83,0

105, 2

357,4

-1,0

-3,1

2,0

-,8

,3

-1,1

1,0

76

22

530

157

199

676

137

1797

76,0

22,0

530,0

157, 0

199, 0

676,0

137,0

1797, 0

72,4 950,0


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage III NRC Handelsblad, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Presens historicum Periode * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 1 Periode 2

Total

Total

2 56

429

485

Expected Count

78,4

406,6

485,0

Std. Residual

-2,5

1,1

Count

108

422

530

Expected Count

85,6

444,4

530,0

Std. Residual Count

2,4 164

-1,1 851

1015

164,0

851,0

1015,0

Expected Count Genres

1995-2000 KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre 1

2

Count 1 KloktijdPH 2

7

101

108

Expected Count

27,1

80,9

108,0

Std. Residual

-3,9

2,2

Count

126

296

422

105,9

316,1

422,0

2,0 133

-1,1 397

530

133,0

397,0

530,0


Total

Total

Expected Count

2008-2013 KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre 1 KloktijdPH 1

Total 2

Count

6

50

56 300


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2

Expected Count

14,1

41,9

Std. Residual

-2,2

1,2

Count

116

313

429

107,9

321,1

429,0

,8 122

-,5 363

485

122,0

363,0

485,0


Total

Expected Count

56,0

Stance Crosstab Stance 1 Count 1

Expected Count

631

795

158,5

636,5

795,0

,4

-,2

175

730

905

180,5

724,5

905,0

-,4 339

,2 1361

1700

339,0

1361,0

1700,0

Count 2


Total

Expected Count

2 164

Std. Residual

Periode

Total

Genres 1995-2000 Crosstab Genre 1

2

Count 1 Stance 2

Total

Total

72

103

175

54,1

120,9

175,0

Std. Residual

2,4

-1,6

Count

208

522

730

225,9

504,1

730,0

-1,2 280

,8 625

905

280,0

625,0

905,0

Expected Count

Expected Count Std. Residual Count Expected Count


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2008-2013 Crosstab Stance 1

2

Count 1

72

208

280

54,1

225,9

280,0

Std. Residual

2,4

-1,2

Count

103

522

625

120,9

504,1

625,0

-1,6 175

,8 730

905

175,0

730,0

905,0

Expected Count

Genre 2


Total

Total

Expected Count

Connotatie Crosstab Connotatie 1 Count 1 Periode

781

795

Expected Count

21,5

773,5

795,0

Std. Residual

-1,6

,3

32

873

905

24,5

880,5

905,0

1,5 46

-,3 1654

1700

46,0

1654,0

1700,0


Total

2 14

Count 2

Total


Genre 1 Connotatie 1

2

Count Expected Count

Total

4

28

32

9,9

22,1

32,0


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

2

Std. Residual

-1,9

1,3

Count

276

597

873

270,1

602,9

873,0

,4 280

-,2 625

905

280,0

625,0

905,0


Total

Expected Count

2008-2013 Crosstab Connotatie 1

2

Count 1

Std. Residual

Genre

4

276

280

9,9

270,1

280,0

-1,9

,4

28

597

625

22,1

602,9

625,0

1,3 32

-,2 873

905

32,0

873,0

905,0

Count 2

Total

Expected Count


Total


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Spraak en gedachtepresentatie

Crosstab Spraakengedachte 1 Count 1 Periode 2

Total

2

3

4

Total 5

6

7

103

407

99

795

86,5 428,8

71,6

795,0

49

33

44

60

36,9

42,6

67,8

60,8

Std. Residual

2,0

-1,5

-2,9

-,1

1,8

-1,1

3,2

Count

30

58

101

70

82

510

54

905

Expected Count

42,1

48,4

77,2

69,2

98,5 488,2

81,5

905,0

Std. Residual Count

-1,9 79

1,4 91

2,7 145

,1 130

-1,7 185

-3,0 153

1700

Expected Count

79,0

91,0

145,0

130,0 185,0 917,0 153,0

1700,0

Expected Count

1,0 917


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage IV de Volkskrant, het verschil tussen de periodes 1995-2000 en 2008-2013

Presens historicum Periode * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 1

2

Total

2 61

480

541

59,6

481,4

541,0

Std. Residual

,2

-,1

Count

50

417

467

Expected Count

51,4

415,6

467,0

Std. Residual Count

-,2 111

,1 897

1008

111,0

897,0

1008,0

Expected Count

Periode

Total

Expected Count

Genres

1995-2000 KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre 1

2

Count 1

Std. Residual

KloktijdPH

Count 2

Total

Expected Count


Total

6

44

50

9,7

40,3

50,0

-1,2

,6

85

332

417

81,3

335,7

417,0

,4 91

-,2 376

467

91,0

376,0

467,0

|

H. Steenhuis


|

Augustus 2014

2008-2013 KloktijdPH * Genre Crosstabulation Genre

Total

1

2

Count 1 KloktijdPH 2

11

50

61

Expected Count

15,6

45,4

61,0

Std. Residual

-1,2

,7

Count

127

353

480

122,4

357,6

480,0

,4 138

-,2 403

541

138,0

403,0

541,0


Total

Expected Count

Stance Crosstab Stance 1 Count 1

Expected Count

758

933

180,7

752,3

933,0

-,4

,2

172

687

859

166,3

692,7

859,0

,4 347

-,2 1445

1792

347,0

1445,0

1792,0

Count 2


Total

Expected Count

2 175

Std. Residual

Periode

Total

Genres 1995-2000 Crosstab Genre 1

2

Count Stance

1

Expected Count

43

129

172

39,2

132,8

172,0

,6

-,3

153

534

Std. Residual 2

Count

Total

687 306


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Expected Count

156,8

530,2

687,0

-,3 196

,2 663

859

196,0

663,0

859,0

Std. Residual Count

Total

Expected Count


2

Count 1 Stance 2

54

121

175

47,5

127,5

175,0

Std. Residual

1,0

-,6

Count

199

559

758

205,5

552,5

758,0

-,5 253

,3 680

933

253,0

680,0

933,0

Expected Count


Total

Total

Expected Count

Connotatie Crosstab Connotatie 1 Count 1

2

Total

2 49

884

933

41,1

891,9

933,0

Std. Residual

1,2

-,3

Count

30

829

859

Expected Count

37,9

821,1

859,0

Std. Residual Count

-1,3 79

,3 1713

1792

Expected Count

79,0

1713,0

1792,0

Expected Count

Periode

Total

Genres

1995-2000 307 Niet lezen maar beleven

|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Crosstab Genre 1

2

Count 1

4

26

30

6,8

23,2

30,0

Std. Residual

-1,1

,6

Count

192

637

829

189,2

639,8

829,0

,2 196

-,1 663

859

196,0

663,0

859,0

Expected Count

Connotatie 2


Total

Total

Expected Count


2

Count 1 Connotatie 2

Total

Total

8

41

49

Expected Count

13,3

35,7

49,0

Std. Residual

-1,5

,9

Count

245

639

884

239,7

644,3

884,0

,3 253

-,2 680

933

Expected Count

253,0

680,0

933,0


|


308 H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Spraak- en gedachtepresentatie

Crosstab Spraakengedachte 1 Count 1 Periode 2

Total

2

3

4

Total

5

6

7

33

61

70

72

102

500

95

933

30,7

67,2

63,5

62,5

92,7

530,5

85,9

933,0

Std. Residual

,4

-,8

,8

1,2

1,0

-1,3

1,0

Count

26

68

52

48

76

519

70

859

28,3

61,8

58,5

57,5

85,3

488,5

79,1

859,0

-,4 59

,8 129

-,8 122

-1,3 120

-1,0 178

1,4 1019

-1,0 165

1792

59,0

129,0

122,0

120,0

178,0 1019,0

165,0

1792,0

Expected Count



|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage V Het verschil tussen de kranten in de eerste periode (1995-2000)

Presens historicum Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 1 Krant 3

Total

Total 2

Count

108

422

530

Expected Count

68,3

461,7

530,0

Std. Residual

4,8

-1,8

Count

39

572

611

Expected Count

78,7

532,3

611,0

Std. Residual Count

-4,5 147

1,7 994

1141

147,0

994,0

1141,0

Expected Count

Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 2 Krant 3

Total

Total 2

50

417

467

38,6

428,4

467,0

Std. Residual

1,8

-,6

Count

39

572

611

Expected Count

50,4

560,6

611,0

Std. Residual Count

-1,6 89

,5 989

1078

Expected Count

89,0

989,0

1078,0

Expected Count

Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 1 Krant 2

Total

Total 2

Count

108

422

530

Expected Count

84,0

446,0

530,0

Std. Residual

2,6

-1,1

Count

50

417

467

Expected Count

74,0

393,0

467,0

Std. Residual Count

-2,8 158

1,2 839

997

158,0

839,0

997,0

Expected Count


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Stance Krant * Stance Crosstabulation Stance 1 Count 1 Krant 3

2 175

730

905

203,9

701,1

905,0

Std. Residual

-2,0

1,1

Count

243

707

950

214,1

735,9

950,0

2,0 418

-1,1 1437

1855

418,0

1437,0

1855,0

Expected Count


Total

Total

Expected Count Crosstab

Stance 1 Count 2 Krant 3

2 172

687

859

197,1

661,9

859,0

Std. Residual

-1,8

1,0

Count

243

707

950

217,9

732,1

950,0

1,7 415

-,9 1394

1809

415,0

1394,0

1809,0

Expected Count


Total

Total


Stance 1 Count 1

Std. Residual

Krant

Count 2

Total

Expected Count


Total 2

175

730

905

178,0

727,0

905,0

-,2

,1

172

687

859

169,0

690,0

859,0

,2 347

-,1 1417

1764

347,0

1417,0

1764,0


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Connotatie Crosstab Connotatie 1 Count 1 Krant

873

905

Expected Count

40,0

865,0

905,0

Std. Residual

-1,3

,3

50

900

950

42,0

908,0

950,0

1,2 82

-,3 1773

1855

82,0

1773,0

1855,0


Total

2 32

Count 3

Total

Expected Count

Crosstab Connotatie 1 Count 2 Krant

829

859

Expected Count

38,0

821,0

859,0

Std. Residual

-1,3

,3

50

900

950

42,0

908,0

950,0

1,2 80

-,3 1729

1809

80,0

1729,0

1809,0


Total

2 30

Count 3

Total


Connotatie 1 Count 1 Krant 2

Total

Total

2 32

873

905

31,8

873,2

905,0

Std. Residual

,0

,0

Count

30

829

859

30,2

828,8

859,0

,0 62

,0 1702

1764

62,0

1702,0

1764,0

Expected Count



|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Spraak- en gedachtepresentatie Crosstab Spraakengedachte 1 Count 1 Krant 3

3

4

5

6

7

30

58

101

70

82

510

54

905

31,2

28,8

202,5

71,2

92,7

412,7

65,9

905,0

Std. Residual

-,2

5,4

-7,1

-,1

-1,1

4,8

-1,5

Count

34

1

314

76

108

336

81

950

32,8

30,2

212,5

74,8

97,3

433,3

69,1

950,0

,2 64

-5,3 59

7,0 415

,1 146

1,1 190

-4,7 846

1,4 135

1855

64,0

59,0

415,0

146,0

190,0

846,0

135,0

1855,0

Expected Count


Total

2

Total

Expected Count

Crosstab Spraakengedachte 1

2

Count 2 Krant 3

Total

3

Total

4

5

6

7

26

68

52

48

76

519

70

859

28,5

32,8

173,8

58,9

87,4

406,0

71,7

859,0

Std. Residual

-,5

6,2

-9,2

-1,4

-1,2

5,6

-,2

Count

34

1

314

76

108

336

81

950

31,5

36,2

192,2

65,1

96,6

449,0

79,3

950,0

,4 60

-5,9 69

8,8 366

1,3 124

1,2 184

-5,3 855

,2 151

1809

60,0

69,0

366,0

124,0

184,0

855,0

151,0

1809,0

Expected Count


Crosstab Spraakengedachte 1 Count

4

5

6

7

58

101

70

82

510

54

905

28,7

64,6

78,5

60,5

81,1

527,9

63,6

905,0

Std. Residual

,2

-,8

2,5

1,2

,1

-,8

-1,2

Count

26

68

52

48

76

519

70

859

27,3

61,4

74,5

57,5

76,9

501,1

60,4

859,0

-,2 56

,8 126

-2,6 153

-1,2 118

-,1 158

,8 1029

1,2 124

1764

56,0

126,0

153,0

118,0

158,0

1029,0

124,0

1764,0

2 Expected Count

Total

3

30

1 Expected Count Krant

2

Total

Std. Residual Count Expected Count


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Bijlage VI Het verschil tussen de kranten in de tweede periode (2008-2013)

Presens historicum Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 1 Krant

Total

2 56

429

485

Expected Count

66,5

418,5

485,0

Std. Residual

-1,3

,5

82

439

521

Expected Count

71,5

449,5

521,0

Std. Residual Count

1,2 138

-,5 868

1006

138,0

868,0

1006,0

Count 3

Total

Expected Count

Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 2 Krant

Total

2 61

480

541

Expected Count

72,8

468,2

541,0

Std. Residual

-1,4

,5

82

439

521

Expected Count

70,2

450,8

521,0

Std. Residual Count

1,4 143

-,6 919

1062

143,0

919,0

1062,0

Count 3

Total

Expected Count

Krant * KloktijdPH Crosstabulation KloktijdPH 1 Count 1 Krant 2

Total

Total 2

56

429

485

55,3

429,7

485,0

Std. Residual

,1

,0

Count

61

480

541

Expected Count

61,7

479,3

541,0

Std. Residual Count

-,1 117

,0 909

1026

117,0

909,0

1026,0

Expected Count

Expected Count


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Stance

Crosstab Stance 1 Count 1

Expected Count

631

795

169,5

625,5

795,0

-,4

,2

186

661

847

180,5

666,5

847,0

,4 350

-,2 1292

1642

350,0

1292,0

1642,0

Count 3


Total

Expected Count

2 164

Std. Residual

Krant

Total

Crosstab Stance 1 Count 2 Krant 3

2 175

758

933

189,2

743,8

933,0

Std. Residual

-1,0

,5

Count

186

661

847

171,8

675,2

847,0

1,1 361

-,5 1419

1780

361,0

1419,0

1780,0

Expected Count


Total

Total

Expected Count

Crosstab Stance 1 Count 1

2 164

631

795

156,0

639,0

795,0

,6

-,3

175

758

933

183,0

750,0

933,0

-,6 339

,3 1389

1728

339,0

1389,0

1728,0

Std. Residual

Krant

Count 2

Total

Expected Count


Total


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Connotatie


781

795

Expected Count

18,4

776,6

795,0

Std. Residual

-1,0

,2

24

823

847

19,6

827,4

847,0

1,0 38

-,2 1604

1642

38,0

1604,0

1642,0


Total

2 14

Count 3

Total

Expected Count

Crosstab Connotatie 1 Count 2 Krant 3

Total

Total

2 49

884

933

38,3

894,7

933,0

Std. Residual

1,7

-,4

Count

24

823

847

Expected Count

34,7

812,3

847,0

Std. Residual Count

-1,8 73

,4 1707

1780

Expected Count

73,0

1707,0

1780,0

Expected Count


Total

2 14

781

795

Expected Count

29,0

766,0

795,0

Std. Residual

-2,8

,5

49

884

933

34,0

899,0

933,0

2,6 63

-,5 1665

1728

63,0

1665,0

1728,0

Count 2

Total



|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Spraak- en gedachtepresentatie Crosstab Spraakengedachte 1

2

Count 1 Krant 3

4

5

6

7

49

33

44

60

103

407

99

795

44,1

26,1

125,9

68,3

93,9

361,7

75,0

795,0

Std. Residual

,7

1,3

-7,3

-1,0

,9

2,4

2,8

Count

42

21

216

81

91

340

56

847

46,9

27,9

134,1

72,7

100,1

385,3

80,0

847,0

-,7 91

-1,3 54

7,1 260

1,0 141

-,9 194

-2,3 747

-2,7 155

1642

91,0

54,0

260,0

141,0

194,0

747,0

155,0

1642,0

Expected Count


Total

3

Total

Expected Count

Crosstab Spraakengedachte 1

2

Count 2 Krant

Total

4

5

6

7

33

61

70

72

102

500

95

933

Expected Count

39,3

43,0

149,9

80,2

101,2

440,3

79,1

933,0

Std. Residual

-1,0

2,7

-6,5

-,9

,1

2,8

1,8

42

21

216

81

91

340

56

847

35,7

39,0

136,1

72,8

91,8

399,7

71,9

847,0

1,1 75

-2,9 82

6,8 286

1,0 153

-,1 193

-3,0 840

-1,9 151

1780

75,0

82,0

286,0

153,0

193,0

840,0

151,0

1780,0

Count 3

3

Total


Crosstab Spraakengedachte 1 Count

Krant

Total

2

3

4

Total 5

6

7

49

33

44

60

103

407

99

795

1 Expected Count

37,7

43,2

52,4

60,7

94,3

417,3

89,3

795,0

Std. Residual

1,8

-1,6

-1,2

-,1

,9

-,5

1,0

Count

33

61

70

72

102

500

95

933

2 Expected Count

44,3

50,8

61,6

71,3

110,7

489,7

104,7

933,0

Std. Residual Count

-1,7 82

1,4 94

1,1 114

,1 132

-,8 205

,5 907

-1,0 194

1728

Expected Count

82,0

94,0

114,0

132,0

205,0

907,0

194,0

1728,0


|

H. Steenhuis

|

Augustus 2014

Niet lezen maar beleven. Is de presentatie van het nieuws in kranten sensationeler geworden?

Recommend Documents