met bijlage orthomoleculaire waarschuwingen

U W LEEF- EN EET WIJ(S)ZER

® voor u gelezen

met bijlage orthomoleculaire waarschuwingen

WERELDHARTDAG NOTEN ALS HERFSTVOEDING ZOETHOUDERTJE ZEAXANTHINE EN LUTEÏNE VOOR OOGAANDOENINGEN ZWAARLIJVIGHEID EN ASTMA BIJ KINDEREN SPORT ZONDER DOPING VERANTWOORD SCHOOLGERIEF NIEUWS VAN HET LINUS PAULING INSTITUUT

BELGISCH VOEDINGSMAGAZINE VIOW

België € 7,8 • Nederland € 8,5 • JAARGANG 4 • SEPTEMBER/OKTOBER 2007 TWEEMAANDELIJKS P602654 • Afgiftekantoor Lochristi Verantwoordelijke uitgever: Walter, O. M. Faché • Kerkstraat 101 9270 Laarne

35

��

Bescherm uw gezin met de juiste probiotica

INFANT’S BLEND

CHILDREN’S BLEND

ADULT’S BLEND

ADVANCED ADULT’S

SUPER 8 HI-POTENCY

SUPER 5 ZUIGTABLET

Voor zuigelingen en

Voor kinderen

Voor volwassenen

Voor senioren

Om gistoverwoekering in de

Voor een goede mond-

peuters 0-5 jaar

5-15 jaar

16-60 jaar

60 plus

darmen tegen te gaan

en darmhygiëne

UW DARMFLORA IN BALANS MET DE JUISTE GOEDE BACTERIËN In onze darmen leven meer dan 400 soorten en in totaal meer dan 100.000 miljard bacteriën. De totale bevolking noemen we de darmflora. Daaronder zitten zowel ‘nuttige’ als ‘schadelijke’ bacteriën. Zodra die ‘schadelijke’ of ‘ziekmakende’ bacteriën de overhand krijgen, is het delicate evenwicht verstoord en worden we ziek. Diverse factoren kunnen het aantal nuttige bacteriën drastisch verminderen: leeftijd, stress, slechte eetgewoonten, alcoholgebruik en te weinig beweging. Ook een bevalling met een keizersnede, chloorhoudend drinkwater, bacteriële infecties en het gebruik van vele medicijnen zoals o.a. antibiotica doen irritaties zoals gasvorming en een opgeblazen gevoel ontstaan.

Onderzoek toont het belang van supplementering met de juiste probiotica aan. Een consequent gebruik versterkt het immuunsysteem, produceert antioxidanten, verbetert de opname van de voeding door de verhoogde afbraak en opname van vitaminen, mineralen en aminozuren én synthetiseert de B vitaminen die noodzakelijk zijn voor een gezond zenuwstelsel. Probiotica zijn heilzame, nuttige bacteriën die voorkomen in het spijsverteringskanaal, waarbij hun effectiviteit afhangt van de juiste samenstelling en concentratie. Die zijn bij zuigelingen, peuters en kleuters verschillend van volwassenen of senioren. Daarom heeft Dr. Udo Erasmus nu voor elke leeftijd en conditie een specifieke probiotica ontworpen.

VERKRIJGBAAR IN DE BETERE NATUURVOEDINGSWINKEL OF APOTHEEK.

UDO’S CHOICE®

PROBIOTICA • verbeteren de weerstand tegen slechte bacteriën • optimaliseren de spijsvertering • verbeteren de opname van vitaminen, mineralen en aminozuren • bevorderen een regelmatige stoelgang • verhinderen de woekering van gisten en schimmels • versterken de immuniteit

voor meer informatie over de probioticaproducten

Ojibwa-De Roeck+32 (0)52 48 43 00 www.ojibwa.be | www.gezondevetten.be

®

Inhoud MEDISCH JOURNALIST WALTER FACHÉ De artikels worden onderbouwd met

��

bruikbare orthoceutische producten, die onderzocht en goedgekeurd werden door de

� ��

orthoceuticaraad

�

��

��

��

��

Bijlage: voor u gelezen

n REDACTIONEEL

n ORTHOTRENDS

• Ontdek onze nieuwe VIOW website ......4

• Arteriosclerose, hart- en vaatziekten .. 29 en vitamine K2

• Wereldgezondheidsdagen ........................5 • Wereldalzheimerdag 24 sept 2007 ...........5

• Koninginnebrij, zuiver ............................ 30 natuurproduct voor vermoeide mensen

n VOEDINGSDOSSIER

• Te overvloedig ontbijt gevaarlijk ........... 31 voor het hart

• Wereldhartdag: hoe voorkom je hart- en

��

��

Leef Nu

��

Erkenning LeefNu Leefnu is sinds juni 2007, als enig neutraal Orthomoleculair Wetenschappelijk Tijdschrift erkend door de ‘European Union of Science Journalists’ Associations’ en de ‘European Research Advisory Board (EURAB)’.

Wenst u nog meer info? Bezoek onze gesloten website www.viow.be en vraag uw paswoord aan.

In volgend nummer 36 • Werelddiabetesdag • Kamillethee voor een overwerkte maag • Honingzalf zacht voor de wonden • Voedingsadviezen voor astma • Een Gaiaanse kijk op de wereld • Rechtstaand werken

vaatziekten met de juiste voeding? .........6

• Slaapgebrek en verhoogde bloeddruk .. 31

• De zachte kracht van harde noten ........ 10

• Droge ogen syndroom ............................ 31

• Zoethoudertje ........................................... 12

• Prehypertensie en omega3..................... 32

n MEDISCH

• Zeaxanthine en luteïne vertragen ......... 14 maculaire degeneratie en cataract • Zwaarlijvigheid en astma ....................... 16 n SPORT & LIFESTYLE

• Natuurlijke spierversterkers ................... 19 n MILIEU

• De opkomst van ecologisch.................... 23 geïnspireerde scholen

• Stress en zwaarlijvigheid........................ 32 n ACTUEEL

• Nieuws van het ....................................... 34 Linus Pauling Instituut: “Lobbyisten publiceren verwarrende studies over voedingssupplementen!” n LEZERSVRAGEN

• Haaruitval ................................................. 35 • Indoor luchtvervuiling............................. 35 • Omgaan met stress ................................. 36

n WETENSCHAPPELIJKE VISIE

• Symbiose, een belangrijke motor ......... 25 van evolutie

Publiciteit

n ORTHOMOLECULAIRE WAARSCHUWINGEN

• Pharma Nord ...............................................5

• Bisphenol-A, ............................................ 28 kanker en misvormde baby’s

• Ojibwa/De Roeck ..................................... 37

• Lawaai doodt jaarlijks ............................ 28 tienduizenden mensen

• Ojibwa/De Roeck ........................................2

• Energetica Natura.................................... 37 • Barlean’s Organic Oils............................. 39 • Springfield Nutriceuticals Belgium ....... 40

Nieuws van het VIOW • Meditatie wetenschappelijk .................. 33 en medisch bewezen

• Abonneer u op leefnu.............................. 36

• Boeddhisme in het westen toepassen . 33

• Opleiding orthomoleculair consulent ... 38

• Bistro 6-7-8 ................................................ 33 • Nieuwe VIOW website ........................... 36

• Colofon ...................................................... 38 • Opleiding nutritionele geneeskunde..... 38

Abonneer u nu op Orthofyto en Leefnu en ontvang een gratis ontbijtboekje !

Redactioneel

Ontdek de vernieuwde VIOW website!

H

et Vlaams

Instituut voor Orthomoleculaire Wetenschappen start in september het nieuwe academiejaar nog dynamischer en sterker dan ooit tevoren. Gezondheidsbewuste mensen kunnen rekenen op een nog betere berichtgeving in Orthofyto en LeefNu. De redactiekern werd tijdens de zomerperiode immers gevoelig uitgebreid.

Verder is er de totaal vernieuwde website met een zeer gebruiksvriendelijke zoekfunctie. Iedereen die inschreef of inschrijft op het Orthospakket van het VIOW krijgt automatisch de beide tijdschriften en onbeperkte toegang tot de totaal vernieuwde website die enig is in de Benelux. Criticasters of mensen die twijfelen kunnen enkel overtuigd worden door een jaartje de site en de tijdschriften uit te testen. Het kost nog geen halve euro per dag. Op de site krijgt de lezer elke dag de orthomoleculaire tip van Walter Faché. Verder is er het volledige archief van alle verschenen Orthotrends, alsook alle artikelen van Orthofyto en LeefNu. Er verschijnen iedere week drie orthomoleculaire nieuwsitems die exclusief bestemd zijn voor de leden die zich inschreven op het Orthospakket. Dit nieuws is op geen enkele andere plaats – dan op www.viow.be – zo snel beschikbaar. Het leest ongetwijfeld pedant, maar we mogen toch voor een fractie van een leesseconde onze Vlaamse bescheidenheid even negeren. Iedereen die de moeite wil doen om de websites van de ISOM te consulteren, zal moeten toegeven dat het VIOW sinds begin september 2007 over de meest geactualiseerde orthomoleculaire website van deze planeet beschikt.

De vernieuwde website

WWW.VIOW.BE

Surf gewoon naar http://www.orthomed.org vergelijk en overtuig u zelf. Bijkomend voordeel, u leest alles in uw eigen taal, het Nederlands. Een nieuwigheid in 2007 is ook dat de klassieke opendeurdag, die normaal doorging tijdens de laatste zaterdag van september, vanaf nu vervangen wordt door proeflessen. Het stelt iedereen die dat wenst in staat, op een aangename manier, kennis te maken met de opleidingen die het VIOW aanbiedt. Ik verwijs graag naar de VIOW-agenda die vanaf 3 september terug te vinden is op www.viow.be. De proeflessen gaan door op 28 en 29 september in de Congreszaal van het VIOW in de Kerkstraat 101 te Laarne. Schrijf tijdig in bij het secretariaat van het VIOW. Tot slot wil ik het ook nog even hebben over de nieuwe VIOW monografieën. Deze zijn bestemd als begeleidend cursusmateriaal, maar kunnen ook los gekocht worden, zowel op het secretariaat van het VIOW als nu ook in enkele wetenschappelijke boekhandels. De monografieën zijn er voor mensen die zich willen verdiepen in het voorkomen of het behandelen van een bepaald ziektebeeld. Ze vormen het sluitstuk van de orthomoleculaire kennisketting die begint met de dagelijkse tip op de website, verder gaat in de tijdschriften LeefNu en Orthofyto, maar vooral zeer sterk aanwezig is op het voor de Orthosleden bestemde exclusieve deel van de VIOW website. Het VIOW biedt iedereen de mogelijkheid om via de monografieën zelf een orthomoleculaire bibliotheek aan te leggen. Uit een opiniepeiling in vijf landen van de Europese Unie blijkt dat 89 procent van de mensen anno 2007 er aan denkt voedingsaanvullingen te gebruiken om ofwel gezond te blijven of te pogen het terug te worden. Voedingsaanvullingen, of ‘clinical nutrition’ zoals sommigen dit noemen, werken slechts optimaal indien men begrijpt hoe die waardevolle nutriënten werken om van voeding echt een levensmedicijn te maken. Het VIOW reikt iedereen, die deze kennis wil verwerven, de hand en biedt behalve de tijdschriften, de website en de monografieën ook schriftelijke en mondelinge cursussen aan, die op om het even welk niveau – van geïnteresseerde beginner tot arts of therapeut – kunnen gestart worden. Als uitgever en algemeen hoofdredacteur van de Publi Media publicaties wens ik iedereen een gezond en vitaal nieuw academiejaar toe. Uw hoofdredacteur - Walter O.M. Faché

4

v i er d e ja a r g a n g 20 07 - w w w.v i o w. b e

Bio-Q10

Nieuwe rubriek in Leefnu Wereldgezondheidsdagen

Bio-Quinon Q10 Super 30 mg & GOLD 100 mg

Geeft meer energie en versterkt de levenskracht

De Publi Media bladen Orthofyto en LeefNu willen vanaf deze maand aandacht schenken aan een wereldgezondheidsdag. In de maand september zijn er twee werelddagen. Er is de wereld Alzheimerdag op 24 september en de wereldhartdag op 30 september. Telkens zullen we trachten het belang van de eigen levensstijl en voeding centraal te plaatsen in het voorkomen en het mee helpen behandelen van de ziekte.

• Krijg uw energie terug met Bio-Q10 • Dé sleutel in de energieproductie van het lichaam • Voel het verschil!

Bio-Q10 – voor een optimaal effect Er zijn grote verschillen in biologische opneembaarheid tussen de verschillende Q10 preparaten. Coënzym Q10 wordt beter opgenomen door ons lichaam wanneer deze in plantaardige olie opgelost is. Droge coënzym Q10 – zoals bijvoorbeeld in sommige multi-preparaten onder vorm van tabletten, granulaat en dragees – wordt slecht door het lichaam opgenomen en heeft daarom weinig effect. Gehalte van CoQ10 in plasma (relatieve verandering)

Wereld alzheimerdag 24 september 2007 Voedingsaanvullingen staan centraal in het voorkomen van dementie!

Zachte gelatinecapsule met olie (b.v. Bio-Q10)

In de grafiek ziet u een overzicht van de opneembaarheid van Q10 van diverse preparaten. Droge preparaten worden bijna niet opgenomen, in tegenstelling tot de in olie opgeloste coënzym Q10.

Korrels 1 Tablet 1

2,0

Korrels 2

Tablet 2

1,0 Dragee

1

2

3 Dagen

4

Bio-Q10 bevat het coënzym Q10 zoals het in de natuur voorkomt, opgelost in olie en wordt aangeboden in zachte, donkere capsules die het coënzym Q10 beschermen tegen licht. De homogene oplossing zorgt ervoor dat het coënzym Q10 niet kristaliseert waardoor de gepatenteerde formule van Bio-Q10 de grootste biologische beschikbaarheid waarborgt.

Promotie

BE_Q10_Ad_OrthoFyto_LeefNu_Dutch_0807

De medische wetenschap was er lang van overtuigd dat er geen remedie bestond tegen de ziekte van alzheimer. Vandaag bekijkt men het voorkomen, vertragen en behandelen van dementie op een meer positieve en hoopgevende manier. In tegenstelling tot wat de meeste mensen zouden denken, komen de oplossingen niet via nieuwe medicatie. Het zijn vooral gezonde levensomstandigheden die alzheimer op afstand kunnen houden. Geheugenproblemen en andere cognitieve problemen worden voor een deel veroorzaakt door een te hoog homocysteïne niveau in het bloed. Een teveel aan homocysteïne veroorzaakt immers schade aan de hersencellen omdat de bloedsomloop niet meer optimaal verloopt. Een teveel aan homocysteïne kan verholpen worden door preventief of curatief dagelijks gebruik te maken van drie vitaminen uit de B-groep (vitamine B9 of foliumzuur, vitamine B6 en vitamine B12). Studies tonen aan dat een gebrek aan deze B-vitaminen bepaalde soorten dementie mee veroorzaken. Ginkgo biloba is een ander uitstekend, bloedverdunnend middel dat zowel als antioxidant werkt als bescherming biedt tegen micro ontstekingen die schade toebrengen aan de hersencellen. Mensen die reeds chemische bloedverdunners nemen, of aspirines gebruiken, moeten hun arts raadplegen vooraleer ze met ginkgo biloba beginnen. Aspirine is immers ook een bloedverdunner. Onze hersenen hebben tevens voortdurend acetylcholine, een neurotransmitter nodig, die vooral betrokken is bij de impulsoverdracht van de zenuw naar de skeletspiercellen. Lecithine zorgt voor de aanvoer van deze ‘hersenvoeding’. Onze klassieke voeding levert nooit voldoende hoeveelheden lecithine. Het is daarom aangewezen lecithine in de vorm van een degelijk voedingssupplement te gebruiken. Tot slot is het belangrijk om iedere dag minstens een half uurtje te bewegen. Uit studies blijkt dat lichamelijk actieve mensen hun aantal hersencellen zien toenemen, terwijl zetelzitters neuronen verliezen.

3,0

Nu verkrijgbaar Bio-Q10 30 mg

150 capsules + 30 GRATIS Code CNK 2326-569

Verkrijgbaar in apotheken (Vraag de CNK-code) 1 capsule per dag Bio-Q10 is verkrijgbaar in concentraties van 30 mg, 100 mg en 200 mg.

Innoverend voor de gezondheid Minervastraat 14, B-1930 Zaventem Tel. 02/720.51.20 – Fax 02/720.51.60 E-mail:[email protected] w w w.v i o w. b e - v i er d e ja a r g a n g 20 07

5

Voedingsdossier: wereldhartdag

30 september 2007 - Wereldhartdag Hoe voorkom je hart- en vaatziekten met de juiste voeding?

Walter O.M. Faché

I

edereen wil lekker eten en gezond blijven. Gezondheid is immers het grootste menselijke kapitaal dat men kan indenken. Gelukkig is goed eten een stuk minder ingewikkeld dan de meeste mensen zouden denken. Hier leest u hoe gemakkelijk lekker en gezond eten is. Uw leven hoeft er niet drastisch voor te veranderen. Bovendien krijgt u tips waar u vandaag al mee aan de slag kunt, zonder bijvoorbeeld speciale boodschappen te hoeven doen. In volgorde van hoeveelheid per dag: (voor details: zie voedingsdriehoek Faché.) A. groenten, kruiden, fruit/bessen B. peulvruchten, soja, zwammen, noten, zaden, gezonde oliën C. vette vis, gevogelte, wild, eieren D. graanproducten, aardappels E. zuivel, gefermenteerde producten F. gedroogd fruit en groenten, selder G. ongeraffineerde suikers H. medicinale planten

Figuur 1 De A1 groep groenten in de voedingsdriehoek Faché is de belangrijkste voeding bij hart-en vaatziekten.

Waarom goede voeding? Het lichaam heeft bouwstoffen, vitaminen en mineralen nodig. Die zitten voor een deel in de dagelijkse voeding. In bepaalde levensmiddelen zitten slechts enkele van de benodigde stoffen. Door voldoende te variëren en de juiste kooktechniek te gebruiken, krijgt u meer van alle benodigde stoffen binnen.

Hoe ziet een gevarieerde voeding er uit? Zorg er voor dat u dagelijks iets uit elk van de acht volgende groepen eet uit de voedingsdriehoek faché:

6


Er bestaat een duidelijk verband tussen voeding en hart- en vaatziekten. Een teveel aan verzadigde vetten bijvoorbeeld, verhoogt de triglyceriden in het bloed en daarmee de kans op hart- en vaatproblemen. Zout kan de bloeddruk verhogen. En een te hoge bloeddruk vergroot de kans op onder meer een beroerte. Dat zijn dus ongunstige invloeden. Goede invloeden zijn er ook. Gezond eten verlaagt het cholesterolgehalte in het bloed en helpt daardoor de slagaders schoonhouden. Daarnaast houdt gezonde voeding het lichaamsgewicht binnen de perken en kan het een hoge bloeddruk helpen voorkomen. Daardoor wordt het hart niet onnodig belast.

Voedingsdossier: Wereldhartdag

Gezonder eten betekent niet dat u uw hele leven drastisch moet veranderen. En evenmin dat het eten niet lekker is of ingewikkelde en tijdrovende bereidingswijzen de opdracht wegens tijdsgebrek onmogelijk maakt. Behoud uw gezonde eetgewoonten en probeer geleidelijk te ontdekken hoe u gezonder kunt gaan eten. Dat geeft de meeste kans op succes. Houdt u van gezond en lekker eten? Gebruik dan de volgende zeer eenvoudig toe te passen dagelijkse tips: - Vervang vette dierlijke producten geleidelijk door halfvette. Stap bijvoorbeeld over van 48+ kaas op 30+. - Voer de hoeveelheid groente en fruit in uw maaltijd geleidelijk op. De aanbeveling is elke dag drie stuks fruit en 10 porties groenten te eten. Probeer matig ongeraffineerd zout te gebruiken, om een gunstiger effect te verkrijgen op uw bloeddruk. Verse kruiden en de cepaënengroep zijn goede en smakelijke alternatieven. - Vervang bij het bakken en braden de helft van de boter door olijfolie. Verhoudingsgewijs wordt hierdoor het deel onverzadigd vet groter en dat is gunstig voor uw hart- en bloedvaten. Stap na gewenning volledig over op olijfolie. - Vervang vlees minstens 4 keer per week door vis. De meeste vis bevat goede onverzadigde vetten. Onverzadigde vetten of visoliën zijn goed voor uw hart-en bloedva-

-

��

-

��

Voor nog veel meer tips en adviezen kan je de drie monografieën van Walter Faché raadplegen. Te bestellen bij het VIOW. ��

��

��

�

��

De cruciale rol van vitamine C in het voorkomen en behandelen van hart- en vaatziekten

W a lt er O

M Faché

Voeding sdr � F a c h é g a iehoek stronom isch toepasse n in de keuken Hon derden adviezen praktische en g as en recep ten dage tronomische lijks toep assen.

��

Kleine positieve veranderingen voor meer levenskwaliteit

-

ten. Met behulp van een wok, de antikleefpan, de grill en de magnetron kunt u op een eenvoudige manier met aanzienlijk minder vet en zout koken, bakken en braden. Eet veel vezelrijk voedsel dus bijvoorbeeld bruin- of volkorenbrood in plaats van wit brood, volkoren pasta in plaats van gewone en zilvervliesrijst in plaats van witte rijst. Drink minstens anderhalve tot 2 liter vocht per dag zoals zuiver water, groentesap, surrogaatkoffie, groene thee, sojayoghurt en soep. Ga altijd met een gevulde maag boodschappen doen. In dat geval, zo blijkt uit onderzoek, laat u zich minder snel verleiden tot het aanschaffen van extra vetrijke tussendoortjes. Drink niet meer dan twee glazen alcohol per dag. Te veel alcohol is slecht voor bijna al uw organen en kan uw bloeddruk verhogen.

� ��

Een totale garantie biedt gezond eten natuurlijk niet. Maar het helpt zeker om het risico op het ontstaan van heel wat aandoeningen drastisch te verminderen en het vraagt weinig moeite en kost niets extra.

TIONEL IIT EM �ORTH OS Institu ut VIOW – Vla

Publi Me dia

Laarne ��

ams Institu ut Or

��

�

��

��

Vitamine C en de bloedvaten: Eén van de eerste verschijnselen van aderverkalking is een verstoring van de elasticiteit die dient op te treden bij grotere bloedtoevoer. Dit gaat gepaard met kleine ontstekingsreacties. Dit wordt endotheeldysfunctie genoemd. Een tijdelijke endotheeldysfunctie wordt ook bij gezonde, jonge mensen waargenomen enkele uren na het nuttigen van een vetrijke maaltijd maar verergert bij mensen met hart- en vaatziektes na een dergelijke maaltijd.

��

OM Walter

Faché

EN, EHEIM IGE G N D I U E R K IEZEN A Z D V EN PT E C E R ur e natu nd eek va apoth de keuken oene ken in ui br ge

De gr

ELE ITIO N NUTR

FIEËN OGRA MON

ne appen W Laar Wetensch ut VIO leculaire Institustituut Orthomo HOS In �ORTedia – Vlaams Publi

M

De drie boeken samen nu voor slechts €70 i.p.v. €79

Figuur 2. Voor de A3 groep fruit adviseren wij maximum 2 à 3 stuks inheems fruit in zijn geheel met de schil en de pitten (indien mogelijk!)

w w w.v i o w. b e - v i er d e ja a r g a n g 20 07

7

Wereldhartdag (stikstofoxide) vergroot. Het tijdstip van inname is van belang. Twaalf uur na inname werd in een ander onderzoek geen effect meer gezien. Extra hoge vitamine C gehaltes blijven namelijk maar kort - maximaal vier uur - in het bloed. (1)

Vitamine C na een hartinfarct Ook op andere wijze kan vitamine C gunstig zijn voor hartpatiënten, zo blijkt uit het volgende onderzoek. 21 mensen die pas een hartinfarct hadden gehad moesten twee maal inspanningsoefeningen doen tot er klachten optraden. Eén maal met en één maal zonder twee uur van te voren 2 gram vitamine C in te hebben genomen. Na de vitamine C inname was de hartritmerespons aanmerkelijk beter dan zonder vitamine C. Dit wijst op een betere werking van het hart. Ook verbeterde de vitamine C het maximale hartritme en de maximale zuurstofopname. Deze verbeteringen schreven de onderzoekers gedeeltelijk toe aan een verbetering van het sympathisch zenuwstelsel. Het bovengenoemde effect op de bloedvaten kan hier ook aan hebben bijgedragen. (2)

Vitamine C helpt hartritmestoornis

Figuur 3. Dit preventief product kan hart- en vaatziekten helpen terugdringen

8


In diverse onderzoeken is aangetoond dat, wanneer extra vitamine C samen met zo’n maaltijd ingenomen, deze tijdelijke verslechtering, die schade kan toebrengen aan de bloedvaten, niet of in veel mindere mate optreedt. In één van deze onderzoeken werden 124 mensen met coronaire hartziekten of met een verhoogd risico hierop, in twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg na een 800 kcal maaltijd dat 50 gram vet bevatte en 2 gram vitamine C. De andere groep nuttigde alleen de maaltijd. Vóór de maaltijd en na 4 uur werd de doorbloeding ultrasonisch gemeten. Deze was vooraf minder goed bij de mensen met hart- en vaatziektes dan bij degenen met alleen een verhoogd risico. Bij de tweede meting na 4 uur was de vaatwerking verslechterd bij alle proefpersonen die geen vitamine C hadden gekregen en ongewijzigd in de vitamine C groep. In een ander dubbelblind onderzoek bleek dat 2 gram vitamine C ook bij gezonde volwassenen de broosheid van de bloedvaten vermindert (hier met gemiddeld 9,7%). In dit onderzoek mat men ook een vermindering van de samenklontering van bloedplaatjes. De onderzoekers menen dat dit positieve effect optreedt doordat de antioxidant vitamine C de beschikbaarheid van NO

Boezemfibrilleren is de meest voorkomende hartritmestoornis. Een vaak toegepaste therapie is elektrische cardioversie, een stroomstoot aan het hart om het normale ritme te herstellen. Na zo’n cardioversie komt de hartritmestoornis vaak weer snel terug. Omdat ontstekingsprocessen en oxidatieve stress in verband zijn gebracht met boezemfibrilleren onderzochten wetenschappers het effect van vitamine C bij 44 patiënten die cardioversie ondergingen. De helft van de onderzoeksgroep kreeg naast de gebruikelijke medicatie 2 gram vitamine C, 12 uur voor de stroomstoot, gevolgd door 2 x daags 500 mg vitamine C gedurende de volgende 7 dagen. De andere patiënten kregen alleen de gebruikelijke therapie. Bij één (4,5%) van de patiënten die de vitamine C hadden gekregen kwam de boezemfibrillatie weer terug tijdens deze week. Dit was bij acht (36,4%) van de 22 patiënten het geval die geen vitamine C innamen. Het gehalte witte bloedlichaampjes, fibrinogeen en C-reactieve proteïne was aanzienlijk lager in de vitamine C groep dan in de andere groep. Deze stoffen die verhoogd zijn bij ontstekingsreacties waren ook hoger bij degenen bij wie de hartritmestoornis terugkwam dan bij degenen bij wie dit niet het geval was. (3)

Vitamine C en hoge bloeddruk Onlangs werd een nieuw onderzoek gepubliceerd dat weer de bloeddrukverlagende werking van vitamine C aantoonde. 39 mensen met een diastolische bloeddruk (onderdruk) tussen 90 en 110 mm kwikdruk werden in een

Voedingsdossier: vitamine C en een placebogroep verdeeld. De vitamine C groep kreeg gedurende 30 dagen 500mg vitamine C per dag te slikken. De bloeddruk daalde door de vitamine C met circa 10%. Dit was het duidelijkst het geval bij de systolische (boven) druk. (4)

Vitamine C als vaatverwijder Een aantal personen met een zwak hart kreeg één gram vitamine C of placebo per dag gedurende vier weken. In de vitamine C groep mat men nadien 12% meer slagaderverwijding en in de placebogroep niet. Deze normalisering vond men ook in een, eveneens kleinschalig, onderzoek met een éénmalig infuus van vitamine C. Men vermoedt dat het tegengaan van vrije radicaalschade aan stikstofoxide (een vaatverwijdende stof in het lichaam) te wijten is voor het gunstige effect van vitamine C. (5)

Vitamines en andere voedingsstoffen bij chronisch hartfalen Bij hartfalen pompt de linker hartkamer bij elke hartslag minder dan 40% van het aanwezige bloed het lichaam in terwijl dit bij een gezond hart 50% is. Dit percentage wordt de linkerventrikel ejectiefractie (LVEF) genoemd. Dertig oudere mensen met chronisch hartfalen deden mee aan een dubbelblind onderzoek waarbij nu eens niet één vitamine maar een combinatie van voedingsstoffen gegeven werd. De dagdosering was 250mg calcium, 150mg magnesium, 15mg zink, 1,2 mg koper, 50mcg selenium, 800mcg vitamine A, 200mg vitamine B1, 2mg vitamine B2, 200mg vitamine B6, 5mg foliumzuur, 200mcg vitamine B12, 500mg vitamine C, 400mg vitamine E, 10mcg vitamine D (400i.e.) en 150mg coënzyme Q10. Voor en na het negen maanden durende onderzoek werden allerlei tests en metingen gedaan. Bij degenen die de vitamines en andere voedingsstoffen gekregen hadden was de pompwerking van het hart na negen maanden verbeterd. Zo steeg, in de vitaminegroep, de LVEF van gemiddeld 25,6% naar 30,9% terwijl deze in de placebogroep daalde van 26,6% naar 26,2%. Symptomen als vermoeidheid en kortademigheid verbeterden ook in de vitaminegroep. Deze verbeteringen waren pas meetbaar na 4 maanden maar ook weer niet van dien aard dat men aanmerkelijk sneller kon lopen. Mensen met hartfalen waarbij 2 gram l-carnitine per dag wordt toegediend zagen hun linkerventrikelejectiefractie (LVEF) stijgen van 37,8% naar 42,3%.

Coënzyme Q10, vitamine E en hartinsufficiëntie Een groep mensen met hartinsufficiëntie kreeg 100mg coenzyme Q10 per dag. Hierdoor verbeterde de werking van het hart (hartminuutvolume). Toen dezelfde patiënten ook nog 200 à 300

internationale eenheden vitamine E bij kregen nam de verbetering met circa 80% toe. (6,7)

Vitamine E en hart- en vaatziekten De Cambridge Hart Antioxidanten Studie (CHAOS) onderzocht het effect van hoge doses vitamine E bij mensen met aderverkalking (90% had bijvoorbeeld last van angina pectoris) die hiervoor bij een cardioloog onder behandeling waren. Van de circa 2000 patiënten kreeg iets meer dan de helft 400 of 800 internationale eenheden vitamine E per dag gedurende gemiddeld anderhalf jaar. De rest kreeg een placebo. Ondanks het feit dat de placebogroep iets in het voordeel was wat betreft risicofactoren (geslacht, cholesterolgehalte, diabetes, bloeddruk en medicijngebruik) bleek dat de vitamine E groep 47% minder risico had gelopen op een hartinfarct. Het voordeel van de vitamine E trad op vanaf 200 dagen na aanvang van de behandeling. (7)

Omega-3 vetzuren en hartziekten Aan 55 patiënten die een hartinfarct hadden overleefd werd 5,2 gram EPA visolie capsules of een placebo met olijfolie gegeven. De visoliegroep had na twee jaar 29% minder nieuwe hartaandoeningen. Met name de hartslagvariabiliteit was beter wat een kleinere kans op hartaritmieën en hartstilstand zou geven. (8)

Alfa Liponzuur en L Carnitine Alfa Liponzuur en L- Carnitine verbeteren de vaatwand elasticiteit en verlagen de bloeddruk Beide voedingsaanvullingen zijn belangrijk. De mitochondriën, dat zijn de energiefabriekjes van de menselijke cellen, produceren reactieve oxygen species die kunnen leiden tot het minder elastisch worden van de vaatwand. Alfa liponzuur en L- carnitine verminderen deze vorm van oxidatieve stress en verbeteren de werking van de mitochondriën. Dat bleek uit een dubbelblind cross-over studie (9). Alfa liponzuur en L- carnitine verbeterden in een periode van acht weken de elasticiteit van de vaatwand met 2.3%. L-carnitine en Alfa-liponzuur hadden tevens een positieve invloed op de bloeddruk. Die verlaagde bij patiënten met beginnende hypertensie (151 tot 142 mm Hg bovendruk) met 18 mm Hg tot een waarde van 133 tot 124 mm Hg. Besluit Voeding en voedingsaanvullingen zijn van cruciaal belang in het voorkomen en behandelen van hart- en vaatziekten. Andere belangrijke factoren die meespelen zijn zorgen voor een degelijke nachtrust, voldoende beweging en het vermijden of het rustig leren beheersen van stress in een samenleving waarin ziekmakende flexibiliteit de plaats heeft ingenomen van regelmaat, ritme en rust.

Referenties

01. Edwards DH, Chaytor AT, Bakker LM, Griffith TM. Modulation of Gap JunctionDependent Arterial Relaxation by Ascorbic Acid. J Vasc Res. 2007 Jun 20;44(5):410-422 02. Mak S, Overgaard CB, Newton GE. Effect of vitamin C and LNMMA on the inotropic response to dobutamine in patients with heart failure. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2005 Dec;289(6):H2424-8 03. Korantzopoulos P, Kolettis TM, Kountouris E, Dimitroula V, Karanikis P, Pappa E, Siogas K, Goudevenos JA. Oral vitamin C administration reduces early recurrence rates after electrical cardioversion of persistent atrial fibrillation and attenuates associated inflammation. Int J Cardiol. 2005 Jul 10;102(2):321-6. 04. Plantinga Y, Ghiadoni L, Magagna A, Giannarelli C, Franzoni F, Taddei S, Salvetti A. Supplementation with vitamins C and E improves arterial stiffness and endothelial function in essential hypertensive patients. Am J Hypertens. 2007 Apr;20(4):392-7. 05. Tousoulis D, Xenakis C, Tentolouris C, Davies G, Antoniades C, Crake T, Stefanadis C. Effects of vitamin C on intracoronary L-arginine dependent coronary vasodilatation in patients with stable angina. Heart. 2005 Oct;91(10):1319-23 06. Kalenikova EI, Gorodetskaya EA, Kolokolchikova EG, Shashurin DA, Medvedev OS. Chronic administration of coenzyme Q10 limits postinfarct myocardial remodeling in rats. Biochemistry (Mosc). 2007 Mar;72(3):332-8 07. Das S, Nesaretnam K, Das DK. Tocotrienols in cardioprotection. Vitam Horm. 2007;76:419-33 08. Chrysohoou C, Panagiotakos DB, Pitsavos C, Skoumas J, Krinos X, Chloptsios Y, Nikolaou V, Stefanadis C. Long-term fish consumption is associated with protection against arrhythmia in healthy persons in a Mediterranean region--the ATTICA study. Am J Clin Nutr. 2007 May;85(5):1385-91. 09. McMackin CJ, Widlansky ME, Hamburg NM, Huang AL, Weller S, Holbrook M, Gokce N, Hagen TM, Keaney JF Jr, Vita JA. Effect of combined treatment with alpha-Lipoic acid and acetyl-Lcarnitine on vascular function and blood pressure in patients with coronary artery disease. J Clin Hypertens (Greenwich). 2007 Apr;9(4):285-6. J Clin Hypertens (Greenwich). 2007 Apr;9(4):249-55.


9

Voeding

De zachte kracht van harde noten

Dirk Bogaert

N

oten zijn gezond omdat ze over het algemeen goede vetten bevatten, een bron van eiwit zijn en vitamines bevatten. Voor noten geldt – net als pinda’s – dat ze bijzonder vet zijn, maar niet ongezond. Er zijn verscheidene onderzoeken waarin is gevonden dat mensen die een paar keer per week noten eten, dertig tot vijftig procent minder kans op een hartaanval hebben of daaraan sterven, dan degenen die geen of nauwelijks noten eten. Het gaat daarbij om studies waarbij gedurende een groot aantal jaren het voedingspatroon en de ziektes van vele tienduizenden mensen is gevolgd. Nu is de ene noot de andere niet. Walnoten bijvoorbeeld, bevatten opvallend veel alfa-linoleenzuur, een omega-3-vetzuur waarvan vermoed wordt dat het bloedstolsels voorkomt en het hart helpt om regelmatig te kloppen. Hoe gezond het vet in noten ook is, het zet natuurlijk wel aan. Iemand die af wil vallen kan dus beter niet zoveel nemen of meer andere voedingsmiddelen drastisch verminderen. Noten zijn aldus geen surplus, maar een goede substitutie! Voedingsspecialisten houden het op dagelijks ruim veertig gram. Dat is een handvol. En omdat verschillende noten verschillende stofjes bevatten, is het handig om te variëren. De volgende samenvattingen van wetenschappelijke studies tonen ‘de zachtheid’ van de harde noten voor de mens duidelijk aan.

Walnoten beschermen het hart

Een voor de hand liggende verklaring is deze: noten bevatten weinig ongezonde, verzadigde vetten en juist veel gezonde, onverzadigde vetten. En van die onverzadigde vetten is bekend dat zij het cholesterolgehalte in het bloed verlagen, waardoor de aders minder gemakkelijk dichtslibben en de kans op een hartaanval wordt verkleind. Het gunstige effect van noten blijkt echter groter dan op grond van hun vetzuursamenstelling verwacht mag worden. Vermoedelijk spelen dus nog andere ingrediënten een rol. Er worden verschillende genoemd. Voedingsvezels bijvoorbeeld, die waarschijnlijk eveneens een gunstige invloed op het cholesterolgehalte van het bloed hebben.

10


Uit een Spaanse studie blijkt dat walnoten de veerkracht van de bloedvatwand gunstig beïnvloeden bij patiënten met een hoog cholesterolgehalte. Daardoor wordt het risico op het ontstaan van hart- en vaatziekten door het eten van walnoten duidelijk verlaagd. De onderzoekers deden een vier weken durende studie waarin achttien mannen en vrouwen met een hoge cholesterolwaarde een mediterraans eetpatroon moesten volgen. In de ene groep werd een derde van de calorieën van de olijfolie, olijven, avocado’s en andere voedingsmiddelen met enkelvoudig onverzadigde vetzuren vervangen door walnoten, rijk aan het alfa-linoleenzuur. Andere noten dan walnoten waren niet toegestaan in de studie. Het bleek dat wanneer men meer dan vijf keer per week walnoten at, de elasticiteit van de slagaders met 64% was vergroot. De werking van de walnoten wordt toegeschreven aan het hoge gehalte alfa-linoleenzuur, het gunstige omega 3-vetzuur. Daarnaast bevatten deze noten het aminozuur L-arginine, vitamine E en andere antioxidanten. De studie toonde aan dat walnoten eigenschappen bezitten om hart- en vaatziekten te voorkomen.(1)

Voeding De gedachte dat noten ‘dikmakers’ zijn is totaal achterhaald Het regelmatig eten van noten vermindert het risico van een gewichtstoename van 5 kilo of meer. Dit is gebleken uit een Spaans onderzoek bij 8.865 volwassen mannen en vrouwen. Gedurende een periode van 28 maanden bleken 937 personen minstens 5 kilo te zijn aangekomen. De eetgewoonten werden beoordeeld aan de hand van vragenlijsten. Er werd bij de beoordeling van de gegevens rekening gehouden met mogelijk verstorende factoren zoals onder meer leeftijd, geslacht, rookstatus en fysieke activiteit. Degenen die minstens twee keer per week noten aten, hadden 31% minder kans op gewichtstoename dan degenen die weinig of geen noten aten. Bovendien bleek dat personen die weinig of geen noten aten gemiddeld 424 gram meer waren aangekomen dan personen die regelmatig noten aten. Deze resultaten ondersteunen de aanbeveling om meer noten te eten ter voorkoming van hart- en vaatziekten, waarbij men zich kennelijk geen zorgen hoeft te maken over een mogelijke gewichtstoename. Deze bevinding is des te opmerkelijker omdat noten relatief calorierijk zijn. Een verklaring voor dit bizarre feit vinden de wetenschappers in de vaststelling dat noten snel een gezond verzadigingsgevoel geven. Daardoor gaan mensen minder eten. (2)

Noten bieden bescherming tegen diabetes Mensen die eenmaal per week noten eten, verlagen de kans om suikerpatiënt te worden. Bij meerdere porties noten wordt dit beschermende effect alleen maar groter. Personen die minimaal vijfmaal in de week 40 gram noten eten, hebben een gedeeltelijke bescherming tegen diabetes. Tot dit besluit kwamen dr. Rui Jiang met zijn collega’s van de Harvard School of Public Health in Boston. De wetenschappers publiceerden de resultaten van hun onderzoek in het toonaangevende Journal of the American Medical Association (JAMA). Aan het zestien jaar durende onderzoek deden meer dan 80.000 vrouwen in de leeftijdscategorie tussen 34 en 59 jaar mee. In 1980 vulden zij een vragenlijst in waarin zij aangaven wat ze aten. In de jaren die daarop volgden ontwikkelde een kleine 4% van de proefpersonen voor het eerst suikerziekte. Het eten van noten bleek het risico op het ontstaan van suikerziekte te verlagen. In vergelijking met vrouwen die nooit noten aten, daalde de kans op suikerziekte met 27%. Wekelijks minimaal vijf boterhammen met pindakaas deed het risico van diabetes met 21% dalen ten opzichte van vrouwen die nooit pindakaas aten. Tijdens de analyse van de resultaten hielden de wetenschappers rekening met verschillende risicofactoren voor suikerziekte. Noten bevatten veel onverzadigde vetzuren en andere voedingsstoffen die een gunstige invloed op het evenwicht van bloedsuiker en insuline in het lichaam hebben. (3)

Referenties 1. Ros E, Nunez I, PerezHeras A, Serra M, Gilabert R, Casals E, Ros E, Nunez I, Perez-Heras A, Serra M, Gilabert R, Casals E, Deulofeu R. A walnut diet improves endothelial function in hypercholesterolemic subjects: a randomized crossover trial. Circulation 2004; 109(13):1609-14 2. Bes-Rastrollo M, Sabate J, Gomez-Gracia E, Alonso A, Martinez JA, MartinezGonzalez MA. Nut consumption and weight gain in a Mediterranean cohort: The SUN study. Obesity (Silver Spring) 2007; 15(1):107-16 3. Jiang R, Manson JE, Stampfer MJ, Liu S, Willett WC, Hu FB. Nut and peanut butter consumption and risk of type 2 diabetes in women. JAMA 2002; 288(20):25542560

GRATIS PROEFLES ORTHOMOLECULAIRE CONSULENT Op vrijdagavond 28 september van 19 tot 22 u of zaterdagnamiddag 29 september van 14 u tot 17 u

(Inschrijven is noodzakelijk)

Programma

Info opleiding

Er worden een modelles gegeven, info over alle cursussen, wat heeft Publi Media te bieden, voordelen lid worden van het VIOW, Examens, en nog meer. Er is gelegenheid voor vragen. Drankje en uitzonderlijke verminderde promotieprijzen!

Zowel voor leken, patiënten, natuurwinkels, verpleegkundigen, diëtisten, paramedici, osteopaten, chiropractors, als voor iedereen die geïnteresseerd is in onderstaande cursus: 1. Mondelinge tweejarige opleiding tot voedingsconsulent (120 uren pakket of 40 Bistro avonden). 2. Mondelinge inleiding tot de orthomoleculaire geneeskunde (één weekend). 3. Schriftelijke cursus tot voedingsconsulent met begeleiding. 4. Mondelinge voordrachten en seminaries

Waar?

Orthos Instituut, Kerkstraat 101, B-9270 Laarne

Inlichtingen:

www.viow.be - Email [email protected]

Secretariaat VIOW, Kerkstraat 101, B-9270 Laarne. T 09 369 06 42

INSCHRIJVINGSSTROOK (terug te zenden of te faxen naar het VIOW) Dhr. / Mevr ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................... Straat ............................................................................................. Nummer ........................ Postcode .................................... Gemeente Tel. ................................................................................................................... Fax

.....................................................................................................

Beroep

................................................................................................

..........................................................................................................

zal met ........................ personen deelnemen aan de orthomoleculaire proefles op de laatste vrijdagavond van 19u tot 22u of de laatste zaterdagnamiddag van 14u tot 17u. (schrappen wat niet past) w w w.v i o w. b e - v i er d e ja a r g a n g 20 07 Handtekening...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

11

Voeding

Zoethoudertje

Joost Meeusen

Z

oethout is een ‘klassieker’ in de traditionele volksgeneeskunde en dat al millenia lang. Dan opeens, ergens in de 20ste eeuw, beslist men in de Westerse wereld om het als alternatieve geneeskunde te beschouwen. Wat heet dan vooruitgang? Tijd om na twee stappen terug weer drie stappen naar voren te zetten.

Andere namen Dankzij het groot aantal dialecten die onze taal rijk is, zijn/ware heel wat synoniemen gangbaar voor zoethout. Enkele zijn afgeleiden van het Frans of Engels: allerlustwortel, kalissehout, kalliche, klishout, krissie, begijnehout, kenthout, bitterzoet, lakrits, prikswiethout, sep, swietprikke, zuutholt, pockhout, réglisse (Fr.), licorice (Eng.).

Referenties:

01. Dodoens R. Cruydeboeck. 1554 02. Nylandt P. De Nederlandtse Herbarius of Kruydt-boeck. 1670 03. [No authors listed] Glycyrrhiza glabra. Monograph. Altern Med Rev. 2005;10(3):230-7 04. Ram A, Mabalirajan U et al. Glycyrrhizin alleviates experimental allergic asthma in mice. Intern Immunopharmacol. 2006; 6:1468-1477 05. Fiore C et al. A history of the therapeutic use of liquorice in Europe. J Ethnopharmacol. 2005; 99(3):317-24 06. Nakagawa K, Kishida H, Arai N, Nishiyama T, Mae T. Licorice flavonoids suppress abdominal fat accumulation and increase in blood glucose level in obese diabetic KKA(y) mice. Biol Pharm Bull. 2004 Nov;27(11):1775-8 07. Somjen D, Knoll E, Vaya J, Stern N, Tamir S. Estrogenlike activity of licorice root constituents: glabridin and glabrene, in vascular tissues in vitro and in vivo. J Steroid Biochem Mol Biol. 2004 Jul;91(3):147-55 08. Kanazawa M, Satomi Y et al. Isoliquiritigenin inhibits the growth of prostate cancer. Eur Urol. 2003; 43:580-586

12


Figuur 1. Zoethout

De plant De voortbrenger van de zoethoutwortels is een een meter hoge struik die tot de familie van de vlinderbloemigen gerekend wordt. De wetenschappelijke naam is Glycyrrhiza glabra dat respectievelijk Grieks is voor ‘suikerwortel’ en latijn is voor ‘kaal’. Het woord kaal herkent men ook in kalisse(hout), een Vlaamse aanduiding voor zoethout, en verwijst naar de onbehaarde wortelstokken die de plant draagt. De zoethout die wij kennen groeit voornamelijk afkomstig van het Middenlandse Zeegebied, maar ook in China heeft men een zoethoutvariant (G. uralensis).

Zoethout gedurende de millenia De oudste vermeldingen van zoethout heeft men teruggevonden in een Chinees medisch naslagwerk van Sheng Nung dat dateert van 2700 voor Christus. Nochtans mag men aannemen dat zoethout ook in Midden-Azië en ZuidEuropa gekend was. Bij het ten grave dragen van Toetanchamon in 1324 voor Christus gaven de Egyptenaren hem een voorraad zoethout

mee voor onderweg. Ook van de Assyrische, Griekse en de nog latere Romeinse beschaving bestaan verwijzingen naar medicinaal gebruik. In de Middeleeuwen verhief Edward I een taks op de invoer van zoethout om de herstellingen aan de London Bridge te financieren, terwijl de Dominicanermonniken in de 15de eeuw het gebruik ervan sterk hebben gepromoot. Zij waren het die van ingedikt zoethoutsap hoesttabletten maakten, die bekendheid verwierven onder de naam Pomfrets. Vermoedelijk vormen deze snoepjes de basis voor de drop die heden tot het erfgoed van Nederland horen. Dodoens (1517-1585) schrijft dan ook in zijn Cruydeboeck: “zoo maecktmen in sommighe cloosteren van Hollant hoest coecken van den sape van Gallissihout met Gengebeer”.

Hoestbedarend In het Cruydeboeck van Rembert Dodoens uit 1554 worden van zoethout een aantal helende werkingen samengevat. Over dezelfde Hollandse hoestbolletjes beweert hij dat “ie [...] goet sijn tot den verouderden ende couden hoest ende dyerghelijcke ghebreken van der longhene ende borste.” Deze hoestbedarende

Voeding eigenschap van zoethout weet men toen al aan de slijmbevorderde eigenschappen van zoethout: “Die wortelen van Gallissihout [...], brenghen den hoest tot rijpicheyt ende doen die fluymen lossen.”

Maagzweerbezwerend Dezelfde slijmbevorderde werking komt van pas bij de behandeling van mond- en maagzweren wat door eigentijdse studies van deze tijd aangetoond is. In die studies moesten bepaalde zoethoutpreparaten het niet onderdoen voor farmaceutische geneesmiddelen. De genezende werking kan ook gelegen zijn aan een antibacteriele werking, daar bij vele maagzweren de hoofdverdachte bij Helicobacter gezocht moet worden. Het nut van zoethout bij de behandeling van allerlei huidzweren was ook goed gekend ten tijde van Hippocrates.

Virusremmend In Japan is glycyrrhizine al 60 jaar in gebruik als middel tegen hepatitis C. Glycyrrhizine is de stof die verantwoordelijk is voor de zoete smaak. Men heeft de werking van glycyrrhizine zowel op moleculair als microscopisch niveau bewezen, waardoor men nu een waardige concurrent heeft voor het interferon. Interferon wordt thans voorgeschreven tegen hepatitis. Hoewel het om een lichaamseigen stof gaat, heeft het veel bijwerkingen. Glycyrrhizine heeft zeer veel in petto als antiviraal middel, onder andere bij herpesvirussen en HIV.

Bloeddrukverhogend

Andere indicaties

Voor zowel een dorstwerende als de vochtafdrijvende werking deed men in het verre verleden beroep op zoethout. Hoe het ook zij, de belangrijkste bijwerking van zoethout is de verhoging van de bloeddruk. Doordat de nieren minder water uitscheiden en meer zouten achterhouden stijgt de bloeddruk. Dat is dan ook de reden waarom in enkele studies preparaten toegediend werden waaruit glycyrrhizine verwijderd was. De gevoeligheid voor zoethout hangt sterk af van de doorgangstijd in het spijsverteringsstelsel.

Andere studies maken melding van gunstige werking bij astma, eczeem, melasma, maag- en buikvliesontsteking, tegen malaria- en Leishmania-parsieten. Moleculaire studies gaven ook aan dat bepaalde componenten werkzaam zijn tegen prostaat-, longen darmkanker bij muizen. Bij diabetische muizen vond men vermindering van vetopstapeling en verhoging van bloedglucose. Er wordt ook nog onderzocht of de oestrogene activiteit van zoethout hulp kan bieden bij vrouwen in de menopauze.

Ontstekingsremmend De Nederlandse auteur Petrus Nylandt bezigde de veel toepasselijker term ‘engborstigheit’ voor astma in zijn ‘Nederlandtse Herbarius of Kruydt-boeck’ uit 1670, die hij aanhaalde bij de bespreking van Soet-hout. De anti-astmatische werking plaatst men thans op dezelfde lijn als ontstekingsremmend. Een stof uit zoethout kon de productie van ontstekingsfactoren remmen, althans in laboratoriumproeven. In een recent experiment kon men de symptomen van allergische astma verminderen bij muizen. Nieuwe ontstekingsremmers zijn welkom omdat de huidige generatie nog steeds te veel bijwerkingen kennen opdat ze voor een langere duur veilig gebruikt kunnen worden.

Dosering Voor meeste gezonde volwassen ligt de veilige dosering van rauw zoethout tussen 1 en 5 gram, wat overeenkomt met 1 à 10 mg glycyrrhizine. Naast te hoge bloeddruk kan het spierafbraak en spierverlamming veroorzaken omwille van een verstoring van de mineralenbalans in het bloed. Preparaten zonder glycyrrhizine (deglycyrhiziniseerd) kunnen eventueel hoger gedoseerd worden. Actieve bestanddelen: Glycyrrhizine, glabridine en glabreen (oestrogene activiteit!), formononetine, hemileiocarpine, hispaglabridine B, isoliquiritigenine, 4’-O-methylglabridine, and paratocarpine B, licochalcones A, liquiritine en afgeleiden, isoliquiritine en afgeleiden, glycycoumarine e.v.a.

Drop Belangrijkste toepassing van zoethout zit in de drop, die vooral in landen boven de Rijn gegeerd is. In Nederland wordt gemiddeld 2 kg per jaar per persoon ervan geconsumeerd. De smaak van drop is afkomstig van ingedikt zoethoutsap, dat vermengd wordt met verdikkingsmiddelen, aroma’s en... suiker. De typische smaak van zoute drop verkrijgt men door toevoeging van ammomiumchloride (salmiak). Het uiteindelijk gehalte van ingedikt zoethoutsap in drop is 3-5%.

Figuur 2. Engelse drop


13

Medisch

Zeaxanthine en luteïne vertragen het ontstaan van maculaire degeneratie en cataract Dirk Bogaert

Z

estig miljoen

Europeanen, waaronder vijf miljoen mensen uit de Benelux, krijgen dit jaar af te rekenen met cataract en maculaire degeneratie. De cijfers komen van de Wereld gezondheidsorganisatie (WGO) in Genève. De medische behandeling tegen cataract is zeer goed. Voor patiënten met maculaire degeneratie (MD) zijn de vooruitzichten veel minder hoopvol. De WGO heeft becijferd dat het aantal bijna blinde mensen door maculaire degeneratie in Europa de komende 10 jaar zal verdrievoudigen. Preventieve maatregelen zijn daarom essentieel teneinde deze degeneratieve oogziekte te voorkomen. Volgens de WGO vormen zonlicht, vervuilde lucht en verkeerde eetgewoonten de hoofdoorzaken dat het menselijk oog nu sneller cellulair oud wordt dan vijftig jaar geleden. Steeds meer mannen en vrouwen krijgen reeds rond hun 55ste levensjaar de eerste subtiele verschijnselen van MD.

van verse groenten en fruit zijn samen met het ouder worden de voornaamste oorzaken voor MD en cataract. Meer dan de helft van de 65 plussers heeft reeds cataract- of MD-verschijnselen. Een routine oogonderzoek bij de huis- of oogarts is jaarlijks zinvol voor iedere patiënt.

Wat zijn zeaxanthine en luteïne? Luteïne en zeaxanthine zijn carotenoïden. Door hun antioxidanten werking beschermen ze de macula tegen de vrije radicalen die afkomstig zijn van de luchtvervuiling en het ultraviolet licht van de zon. 95 % van de nodige luteïne en 3% van de zeaxanthine zijn terug te vinden in donkergroene groenten zoals spinazie, broccoli, paprika’s, spirulina en Chinees lycheefruit. (1,2)

Maculaire degeneratie te gronde gaan van de gele vlek (macula lutea) Cataract grijze staar of ooglenstroebeling, veroorzaakt vermindering van het gezichtsvermogen.

14


Britse en Amerikaanse wetenschappers hebben ontdekt dat een suppletie met zeaxanthine en luteïne de kans op het ontstaan van maculaire degeneratie met 40% vermindert. Patiënten die zich in het beginstadium van MD bevinden kunnen door het gebruik van zeaxanthine en luteïne, beide carotenoïden, hun toestand stabiliseren tot licht verbeteren. Een preventief gebruik van zeaxanthine en luteïne, vanaf het 50ste levensjaar, vermindert de kans op cataract met 20%.

Welke mensen behoren tot de risicogroep? Iedere 50 plusser riskeert MD en cataract indien hij zich niet aan bepaalde leefregels houdt. Een te hoge bloeddruk, roken en het te weinig eten

Carotenoïden worden in de dunne darm uit het voedsel gehaald en in de bloedbaan gebracht door het lichaamseigen vetzuur DHA (docosahexaenoic acid). DHA is een belangrijk bouwelement voor alle zenuwbanen, cellen en oogmembranen. De voornaamste carotenoïden zijn bètacaroteen, alfacaroteen, luteïne, zeaxanthine, lycopeen en kryptonxanthine. Enkel luteïne en zeaxanthine worden selectief in de maculaire pigmenten van het menselijk oog geconcentreerd. Recent wetenschappelijk onderzoek toont aan dat zeaxanthine een veel krachtiger en langduriger werkende antioxidant is dan het luteïne. Carotenoïden worden - omdat ze plantaardig van afkomst zijn - vrij moeilijk door het spijsverteringstelsel geabsorbeerd. Het kookproces verhoogt de biologische beschikbaarheid van de carotenoïden, maar vernietigt hen ook voor 50%. Een voorbeeld: rauwe spinazie bevat 0,331 milligram zeaxanthine per 100 gram.

Medisch Gekookte spinazie verteert beter maar heeft nog slechts 0,179 milligram zeaxanthine per 100 gram (bron: USDA).

laten geen vlijmscherp gezichtsveld toe. Iedere gezond netvlies bevat zo’n 150 miljoen ‘rodreceptorcellen’.

Zeaxanthine uit A-408 microalgen is 3000 maal krachtiger

Zeaxanthine en luteïne concentreren zich vooral in de fovea en beschermen er in de allereerste plaats de cone-receptorcellen waardoor maculaire degeneratie kan vertraagd of voorkomen worden.

De bijzondere oogvoeding uit A-408 microalgen is uitzonderlijk omdat het een uit steriel gekweekte A-408 micro-algen zuivere zeaxanthine (3R,3’R) bevat die 3000 maal krachtiger werkt dan de zeaxanthine die afkomstig is uit gekookte spinazie. De (3R,3’R) zeaxanthine is echter uiterst gevoelig voor zuurstof, licht en warmte. Daarom gebruikt men bij de productie van de ‘oogvoeding’ een speciale micro-capsulering teneinde de eigenschappen van de zeaxanthine te beschermen tot in de dunne darm.

Waarom zijn luteïne en zeaxanthine zo belangrijk voor het menselijk oog? Luteïne en zeaxanthine voorkomen alle leeftijdsgebonden degeneratieverschijnselen in het menselijk oog. Beide antioxidanten zijn volgens wetenschappelijke studies van het ‘Schepens Eye Institute’ in de Verenigde Staten ook in staat mensen die reeds in geringe mate aan maculaire degeneratie lijden gedeeltelijk te genezen. Luteïne en zeaxanthine voorkomen ook andere oogaandoeningen zoals glaucoom en cataract. Ze ondersteunen de algemene conditie van de ogen en werken in het lichaam als een versterker van het immuunsysteem.

Hoe werken luteïne en zeaxanthine? Luteïne en zeaxanthine beschermen het hele oog, maar de gele vlek (macula) in het bijzonder, tegen de schadelijk oxiderende werking van ultraviolet zonlicht en andere blauwe lichtbronnen. Beide antioxidanten filteren het gevaarlijke licht en voorkomen dat vrije radicalen schade kunnen toebrengen aan de zeer delicate structuren van het netvlies. De macula (gele vlek) ligt in het centrum van het netvlies (retina) en heeft een diameter van 0,64 centimeter. De macula is verantwoordelijk voor het centrale gezichtsveld. Binnenin de macula bevindt zich een kuiltje (fovea). De fovea zorgt voor het zeer scherp zien gedurende de dag of bij kunstlicht. In de fovea zitten er zeer hoge concentraties beschermende cellen. Men noemt ze ‘cones’ of kegels. Het zijn licht- en kleurgevoelige receptorcellen. Enkel de fovea kan zorgen voor een 20/20 zichtscherpte.

Voor wie zijn luteïne en zeaxanthine bestemd? Iedereen die zijn ogen preventief wil beschermen tegen zonlicht, milieuvervuiling en degeneratieve oogziekten heeft baat bij het dagelijks eten van voldoende biologisch zuivere spinazie, broccoli of pepers. Mensen, die wegens tijdsgebrek niet tot een voldoende groenteconsumptie komen, dat is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie 95% van de Europese bevolking, kunnen ieder etmaal het hoogwaardige oogvoeding gebruiken. Mannen en vrouwen die reeds lichte oogklachten hebben kunnen luteine- en zeaxanthinesuppleties innemen om hun toestand te stabiliseren en op termijn terug iets te verbeteren. Uit talrijke onderzoeken aan het ‘Schepens Eye Institute’ blijkt dat beginnende oogkwalen (ook cataract) altijd gepaard gaan met een te lage concentratie luteïne en zeaxanthine in de ooglens. Door een dagelijkse suppletie van deze typische oogantioxidanten wordt de beschikbare hoeveelheid luteïne en zeaxanthine drastisch verhoogd. Daardoor kan het degeneratieve oogziekteproces worden gestopt. Op termijn is er zelfs – in een aantal gevallen – een beperkte verbetering van de toestand mogelijk omdat een aantal beschadigde cone-receptorcellen in de fovea zich door de aanwezigheid van beide antioxidanten kunnen herstellen. Referenties: 01. Schalch W, Cohn W, Barker FM, Kopcke W, Mellerio J, Bird AC, Robson AG, Fitzke FF, van Kuijk FJ. Xanthophyll accumulation in the human retina during supplementation with lutein or zeaxanthin - the LUXEA (LUtein Xanthophyll Eye Accumulation) study. Arch Biochem Biophys. 2007 Feb 15;458(2):128-35. 02. Bone RA, Landrum JT, Cao Y, Howard AN, Alvarez-Calderon F. Macular pigment response to a supplement containing meso-zeaxanthin, lutein and zeaxanthin. Nutr Metab (Lond). 2007 May 11;4:12.

Wat zijn A-408 microalgen? Micro-algen zijn eencellige algen in tegenstelling tot zeewieren die complexere vormen kunnen aannemen. Net zoals planten maken ze gebuik van zonlicht als energiebron. Micro-algen worden tegenwoordig ingezet in waterzuivering en productie van biodiesel, maar ook in de poductie van voedingsstoffen, waaronder omega-3 vetzuren en carotenoïden (zeaxanthine). Het voordeel van algen is dat ze onder zuiverdere omstandigheden gekweekt kunnen worden in zogenaamde bioreactoren. Micro-capsulering. Een vacuümverpakking waardoor de actieve stoffen een langere biologische activiteit in het organisme behouden. Bovendien beschermt het de maagwand. Glaucoom of groene staar. Gaat vaak gepaard met een verhoogde oogdruk, gekenmerkt door uitholling van de oogzenuw door zenuwvezelverlies op de plaats waar de oogzenuw overgaat in het netvlies, wat leidt tot gezichtsvelduitval.

Tip: Een verhoogde oogdruk kan goed behandeld worden met vitamine C regelmatig in te nemen. 3x500 à 1000mg/ dag.

Info: Luteïne en Zeaxanthine is verkrijgbaar bij de firma AEON van het merk Life Extension AEON: Tel. 050 27 05 75 www.aeon-healthshop.com

Het overige deel van de macula en het netvlies liggen buiten de fovea en beschikken over veel minder cone-receptorcellen. Rond de fovea liggen er wel ‘rod’- cellen die instaan voor het zien tijdens de avonduren. ‘Rod-receptorcellen’


15

Medisch dossier

Zwaarlijvigheid en astma

Joost Meeusen

A

stma is nog steeds aan zijn opmars bezig. Bevindingen in de jaren negentig toonden dat het aantal astmagevallen toenam met 5% per jaar. Nu meer dan tien jaar later is men nog steeds op zoek naar de oorzaken. Veel factoren werden reeds aangediend voor deze stijging: luchtvervuiling, slechte kwaliteit van lucht binnen het huis, antibiotica en de verslechtering van de eetgewoontes. We voelen inderdaad reeds intuïtief aan dat astma zich in het kielzog zou kunnen bevinden van deze trends. Voor wat de eetgewoontes betreft maken we de laatste decennia een epidemiologische toename van zwaarlijvigheid mee. Nu blijkt al langer dat astma en zwaarlijvigheid iets met elkaar te maken hebben.

Weinig mensen weten dat astma in essentie een ontstekingsziekte is. Zoals een huidwonde die slecht geneest, nog wat ontstoken aanvoelt, zo vernauwen de luchtpijpen tijdens een astmaaanval. Het grote verschil met een wonde is dat deze ontstekingen niet veroorzaak worden door bacteriële indringers, maar door schijnbaar onschuldige stoffen. Het afweersysteem identificeert deze stoffen onterecht als zijnde gevaarlijk, zoals in een allergie. Vandaar dat men ook spreekt van allergische astma’s, de meest voorkomend vorm van astma (ruw geschat twee derde van de gevallen).

Astma en obesitas Nagenoeg alle studies die de relatie tussen astma en zwaarlijvigheid onderzochten, toonden een verhoogd risico op astma bij zwaarlijvigheid. Om er maar een getal op te plakken: een stijging van 10% per eenheid Body Mass Index (cijfers voor mannen). Deze BMI-schaal gaat van 18 tot 25 voor normale mensen, maar loopt op tot 30 bij zwaarlijvigheid. Dergelijke getallen zijn uiteraard erg betwistbaar omdat ze slechts de weerslag zijn van een beperkt aantal studies. Deze studies zeggen bovendien niets over een eventueel oorzakelijk verband.

Is obesitas een gevolg van astma? Op het eerste zich lijkt het verband tussen astma en zwaarlijvigheid een eenvoudige denkoefening. Men kan niet verwachten dat astmatische personen veel aan sport kunnen doen, dus kan men daaruit afleiden dat zwaarlijvigheid een gevolg is van een tekort aan lichamelijke beweging. Men kan bovendien opwerpen dat zwaarlijvige personen vaak kortademig zijn. Echter astma is niet hetzelfde als kortademigheid. Kortademigheid is een gevolg van het gewicht dat de longspieren moeten verzetten en eventueel van een gebrek aan conditie. Figuur 1: Zijn klassieke puffertjes orthomoleculair te vervangen?

16


Medisch dossier Astma is een gevolg van obesitas! Wetenschappelijke studies laten duidelijk zien dat zwaarlijvigheid aan astma voorafgaat. In het bijzonder de studies die het effect van gewichtstoename en -afname op astma onderzochten, toonden dit aan. Meisjes die op hun elfde jaar obees waren, hadden vijfmaal meer kans om astma te hebben dan hun slanke leeftijdgenootjes. Mensen die op chirurgische wijze gewicht hadden verloren, ondervonden een verbetering in astmasymptomen of hadden een minder riscico om astma te krijgen. Dit wil nog altijd niet zeggen dat zwaarlijvigheid de werkelijke grondoorzaak zou zijn van astma. Bijvoorbeeld een slecht voedingspatroon kan aan de basis liggen van zowel astma als zwaarlijvigheid, zonder dat deze twee iets met elkaar te maken hebben. Die mogelijkheid kunnen we nog niet helemaal uitsluiten, maar het is wel waarschijnlijker dat een aantal aspecten van zwaarlijvigheid astma induceren. Een aantal biochemische factoren komen hiervoor in aanmerking:

1. Foetale ‘imprinting’ Laatste jaren vindt men meer en meer bewijzen terug dat de genen van een foetus beïnvloedt kunnen worden door de levensomstandigheden. Zonder te diep op de details in te gaan, kan men stellen dat een verstoorde groei tijdens de zwangerschap (bijvoorbeeld door tekort aan omega-3 vetzuren) een ‘afdruk’ op het DNA achterlaat waardoor het individu op later leeftijd een hoger risico op bepaalde ziekten krijgt. De finesses van dit fenomeen moeten nog achterhaald worden, maar het belang van een goede voeding tijdens de zwangerschap is daarom reeds niet meer te overzien.

2. Indirect via andere ziektebeelden Zwaarlijvigheid is stellig een risicofactor voor diabetes, hart- en vaatziekten, slechte maagpassage, slaapstoornissen en nog andere ziektebeelden. Niet onwaarschijnlijk liggen deze ziektebeelden aan de basis van astma.

3. Ondeugdelijk adempatroon Een andere hypothese gaat er van uit dat een verstoord adempatroon de stress op de longen verhoogt. Met andere woorden, het is toch de kortademigheid (fysiologische proces) die de astma (ontstekingsproces) veroorzaakt. Studies hebben dit nog niet kunnen bevestigen.

4. Signaalstoffen Het vetweefsel produceert een aantal signaalstoffen (adipokines) die elders in het lichaam iets in gang zetten. Aangezien zwaarlijvige mensen meer vetweefsel hebben, maken ze automatisch meer signaalstoffen aan. Zo meet men hogere concentraties aan Tumor Necrose Factor-alfa in het bloed, waarvan men weet dat ze invloed uitoefent op de luchtwegen.

Nog andere signaalstoffen heeft men ontrafeld die op de luchtwegen inwerken of ontstekingen stimuleren. Een verstoord insulinemetabolisme behoort ook tot de mogelijkheden.

Het gewicht van genen

Body Mass Index (BMI) Is een maat om overgewicht aan te duiden. De MBI index blijft het best beneden de 25!

Zwaarlijvigheid heeft een duidelijke genetische grond, aldus laten studies dat toch zien. Een kind van zwaarlijvige ouders heeft 80% kans om zelf zwaarlijvig te worden. Nu kan men terecht de vraag stellen of dit eerder niet te wijten is aan de leefgewoonten dan aan de genen. Bovendien is geen enkele genetische predispositie zo beïnvloedbaar door externe factoren als zwaarlijvigheid. Het heeft dus allerminst zin om zich vast te pinnen op die zogenaamde zwaarlijvigheidsgenen: voeding en beweging hebben sowieso een grotere invloed op zwaarlijvigheid dan de genen!

Grijp op tijd in Ouders mogen zich niet misvatten aan bepaalde vooroordelen. Ten eerste zal men te snel denken dat een zwaarlijvig kind ‘eruit zal groeien’. Kinderen die op jonge leeftijd zwaarlijvig zijn, zijn statistisch gezien zeer geneigd om op latere leeftijd nog steeds zwaarlijvig te zijn. Wel is het zo dat wanneer men vroeg ingrijpt de situatie sneller kan rechtgezet worden. Men moet effectieve maatregelen treffen om het kind uit zijn overgewicht te laten groeien maar het gebeurt niet vanzelf! Ten tweede ziet men gemakkelijk af van maatregelen in eetgewoonten omdat men denkt dat deze eetstoornissen kunnen veroorzaken. Er is natuurlijk een verschil in beperking van aantal maaltijden en ongebreideld snoepgedrag en er is een verschil tussen kwaliteit en kwantiteit. Waarschijnlijk wegen de maatregelen in dieet en beweging beide even zwaar door. Beweging hoeft niet dagelijks te zijn, wel regelmatig.

Zit niet stil! In deze drukke tijden wordt te veel nadruk gelegd op geplande activiteiten waar kinderen zich fysiek kunnen uitleven. Op andere momenten worden kinderen aangemoedigd om stil te zitten wanneer kinderen anders spontaan zitten te wriemelen. Dit gewriemel kan nochtans een belangrijke bijdrage leveren aan de dagelijkse fysieke activiteit van een kind, maar is zeer moeilijk meetbaar. Het zal dan misschien niet gemakkelijk zijn om uw kind te overhalen om meer aan beweging te doen, ze doen afzien van televisie en computerspelletjes is dan een even belangrijke maatregel (maar geen alternatief). Televisiekijken is een zeer verraderlijke boosdoener, vooral wanneer het gezin de gewoonte heeft om voor de televisie ook snacks te eten.

Referenties: 01. Welsh L, Kemp JG et al. Effects of physical conditioning on children and adolescents with astha. Sports Med. 2005; 35(2):127-141 02. Steinbeck KS. The importance of physical activity in the prevention of overweight and obesity in childhood: a review and an opinion. Obesity reviews. 2001; 2:117–130 03. Helms PJ. Exercise induced asthma: real or imagined? Arch Dis Child. 2005; 90:886-887 04. Shore SA. Obesity and asthma: cause for concern. Current Opinion in Pharmacology 2006, 6:230–236 05. Lucas SR and Platts-Mills TAE. Paediatric asthma and obesity. Paediatric Respiratory Reviews. 2006; 7: 233–238 06. Storms WW. Review of exercise-induced asthma. Med Sci Sports Exerc. 2003; 35(9):14641470 06. Weinberger M. Exercise induced dyspnoea: if not asthma, then what? Arch Dis Childh. 2006;91:543544


17

Medisch dossier Adviezen Zwemmen en teamsporten zijn minst gevaarlijk om astma op te wekken. Met teamsporten bedoelt men vooral onderbroken sporten, waar korte inspanningen afgelost worden door rustperiodes. Wat duursporten betreft, kan men fietsen en wandelen aanraden. Sporten is het veiligst tijdens warm en vochtig weer. Het pollenseizoen is uiteraard een risicovolle periode. Ook vervuilde lucht kan men beter vermijden. Sporten wanneer de luchtwegen ontstoken zijn, is uit den boze.

Sporten veroorzaakt astma? Sporten met astma lijkt tegenstrijdig. Het is geweten dat zware inspanningen soms astmaaanvallen kunnen uitlokken. Tijdens het sporten verkoelen de luchtwegen waardoor ze vernauwen op eenzelfde manier als overgevoeligheid voor pollen en andere allergenen. Zelfs topatleten kunnen een ernstige luchtpijpvernauwing oplopen bij een extreem intensieve inspanning. Omtrent het bestaan van inspanningsastma bestaat er discussie. Sommige auteurs menen dat deze vorm van astma vaker voorkomt dan gedacht en opperen dat preventieve medicatie noodzakelijk kan zijn. Deze gedachtegang is onbegrijpelijk indien men sommige bijwerkingen van zulke medicatie in rekening neemt! Andere auteurs wijzen erop dat inspanningsastma te vaak gediagnosticeerd wordt en dat de symptomen irrelevant

en ademhaling. Hierdoor konden zelfs de meer ernstige gevallen een normale conditie bekomen. De bewegingsoefeningen varieerden van een uur per week tot zes sessies per week. De beste resultaten bekwam men door zwemoefeningen, ondanks het gegeven dat blootstelling aan chloor het risico op astma kan verhogen. Zwemmen blijkt de minst astmaveroorzakende sport te zijn! Het belangrijkste besluit uit alle deze studies is dat sporten geen nefaste werking heeft op astma. Nochtans werden tal van gunstige effecten genoteerd, zoals een vermindering van hospitalisatie en artsconsulatie, vermindering in gebruik van medicatie, verbetering van longfunctioneren (longvolume, piepen, ...) en last but not least: een verbetering in zelfvertrouwen en angst. Ook emotionele factoren kunnen tot een astma-aanval aanzetten.

Een speciale opwarmingssessie kan astma milderen. Men moet het lichaam langzaam laten wennen aan de lichte stress van het sporten, zodat het een natuurlijke weerstand vormt. Kinderen moeten hun ziekte zelf in de hand kunnen houden. Ze moeten leren luisteren naar hun eigen lichaam: hartslag nemen, het buiten adem zijn… . Ze moeten ook leren verantwoord omgaan met medicatie. Beta-agonisten enkel indien nodig. Sommige van de bijwerkingen staan dwars op het atletische concept: hartritmestoornissen, tremor... . Bovendien treedt gewenning op. Medicijnen kunnen overbodig worden door relaxatietechnieken te beoefenen en extra omega-3 vetzuren in te nemen. (Op deze beide belangrijke therapieën en nog veel meer gaan wij in volgende nummers dieper in.)

Figuur 2. Zwemmen is de beste sport voor astmapatiënten

zijn voor een astmatische aandoening. Dit zou dan (weeral) de weg openen naar overmatig en onnodig gebruik van medicijnen!

Sporten beschermt tegen astma! Tot 40 jaar geleden dacht men dat astmapatiënten maar beter konden afzien van sport – een vooroordeel dat nu de dag nog altijd aanwezig is. Vandaag zal men eerder van het omgekeerde vertrekken: de nadelen van het niet-bewegen zullen te zwaar doorwegen op de algemene gezondheid van de astmapatiënt, wat de astma nog enkel kan verergeren! Er zijn toch heel wat studies gedaan rondom jonge patiënten, maar steeds kleinschalig. Bijna allemaal tonen ze een verbetering in de fitheid

18


De studies toonden ook aan dat een verslechtering van de astma door het sporten mogelijk was, maar slechts in de minderheid van de gevallen. Vergeet niet dat sporten een stress vormt op de longfunctie die vooral bij ongetrainde astmatische kinderen het beginnen aan sport problematisch kan maken. Het is daarom noodzakelijk om kinderen steeds onder begeleiding te laten sporten. De heel interessante orthomoleculaire ondersteuning van astma willen wij in het volgend nummer uitgebreid uit de doeken doen.

Sporten

Natuurlijke spierversterkers D

Joost Meeusen

e dopingaffaires hebben zich weer fel van zich laten horen gedurende deze zomervakantie. Doping brengt schade toe aan het lichaam dat reeds door zware inspanningen onder een grote druk staat. Nog erger wordt het wanneer ook de jongeren aangemoedigd worden om doping te nemen. Nog onvolgroeid zoals ze zijn, kan men best van enige vorm van groeistimulantia afblijven. Niettemin, indien men het nodig acht, kan men de natuur toch een duwtje in de rug geven. De sportadviezen van Galenus Galenus was een Griekse arts die in de tweede eeuw na Christus leefde. Waarschijnlijk belichaamt hij de medische expertise van vele eeuwen voor hem en heeft hij daarom een streepje voor op de andere artsen uit de oudheid. Hij haalde lichamelijke beweging aan als gunstig voor de gezondheid, indien ook rekening werd gehouden met het geestelijke aspect. Galenus noemde ‘het spel met de kleine bal’ de uitgelezen manier om aan sport te doen. Wat dat spel met de kleine bal juist inhield, weten we niet meer; men vermoedt dat het iets van rugby weg had. In ieder geval verwierp hij een loopsport omwille van de onevenwichtige training van de lichaamspieren, terwijl bij ‘het spel met de kleine bal’ alle spieren op gelijkmatig manier getraind werden.

Het ‘Olympisch dieet’ ten tijde van de oude Grieken Sporten is van alle culturen en tijden. De vroegste levendige beschrijving van sporten vinden we terug bij de oude Grieken, temeer omdat hun sportevenementen een zeer godsdienstig karakter hadden. Gedurende 11 eeuwen (van 776 voor Christus tot 393 na Christus) hebben de Grieken van de oudheid de vierjaarlijkse Olympische spelen in ere gehouden. Het zal dan nog 15 eeuwen duren vooraleer een Fransman op het idee komt om die traditie op te rakelen. In 1896 werden in Athene de eerste moderne Olympische spelen gehouden; ondertussen zijn we alweer één eeuw verder. Ook ten tijde van Koroibos van Elis, de allereerste Olympische winnaar, bestond er zoiets als trainingschema’s en sportdiëten, waarvan hier en daar nog teksten aan ons overgeleverd zijn. Vanouds raadde men vooral vijgen, kaas en tarwe aan. Op een bepaald ogenblik hebben bepaalde medici van die tijd dit dieet als verouderd verklaard en het vlees geïntroduceerd als voornaamste component van een sportdieet. Later werd dit gevolgd door een overmatig dieet van varkensvlees en brood van gemalen meel. Philostratos (170–249 na Chr.) kloeg deze praktijken aan omdat de atleten een gebrek vertonen aan conditie en vaak te dronken waren. Topatleten kregen niet alleen een gratis maaltijd in de stadshallen, maar werden ook in de politiek aangetrokken (en snel daarna weer afgevoerd eens hun populariteit tanende was). Philostratos lamenteerde tevens het decadente leven van atleten, hun sexuele uitspattingen en verkwistende gokspelen.

Anabole steroïden Het menselijk groeihormoon is wat men een anabole stimulans noemt. Anabool betekent ‘opbouwend’: in deze context slaat dit op de opbouw van eiwitten voor meer spiermassa. Anabole steroïden behoren tot een groep van hormoonachtige stoffen die de opbouw van spieren, beenderen, pezen en kwetsuren bevorderen. Het zijn met andere woorden spierversterkende middelen.

Figuur 1. Ook lopen verbetert nog steeds een goede spierontwikkeling

Het onderzoek naar hormonen kan men vergelijken met de wapenwedloop tussen de twee grote naties tijdens de koude oorlog, de V.S.A. en de U.S.S.R. Het slagveld ligt hier niet in de ruimte maar op het Olympisch strijdtoneel waar medische teams naar de beste steroïden voor hun Olympische atleten zochten. Tijdens de oorlog werden anabole steroïden gebruikt om het


19

Sporten Figuur 2 Sporten brengt een aantal veranderingen in het lichaam teweeg.

Sport versus rust De hartslag verhoogt van 90 slagen per minuten naar een maximum van 200. Tijdens één uur verzet het lichaam 500 à 1000 kilocalorieën, in rust blijkt dat 1800-2800 kilocalorieën per dag te zijn. Een marathon eist 2500 kilocalorieën, terwijl de energiekost van een zware bergetappe in de Ronde van Frankrijk tot zelfs 9000 kilocalorieën kan oplopen. Door de verbranding van brandstoffen vindt tevens een oververhitting van het lichaam plaats. Overtollige warmte wordt afgevoerd via verdamping van water, het zweet. In rust verlies je al gauw een halve liter water via de huidporiën en nog eens 400 ml via de longen. Tijdens zware inspanningen stijgt dit tot 0,5 - 1 liter per uur, voor topsporters tot 2 liter/uur. Bovendien gaat topsport gepaard met spierafbraak en verhoging van vrije radicalenstress. moreel van de soldaten wat naar de assertievere kant te schuiven. Anabole steroïden werden verboden vanaf 1976, maar in de jaren ’80 bleek het nog diep geworteld te zitten in de sportwereld. Een beroemde enquête uit de jaren ‘90 wees uit dat meer dan de helft van de atleten de schadelijke bijwerkingen van doping erbij zouden nemen, indien aan hen een onopspoorbaar dopingproduct aangeboden werd dat hen onoverwinnelijk zou maken. Deze houding is niet verwonderlijk wanneer men inbeeldt door welke volksmassa’s atleten worden gestuwd

20


tijdens hun presteren en vooral welke enorme bedragen aan hun prestaties verbonden zijn.

Waarom nemen atleten steroïden? Anabole steroïden zijn synthetische afgeleiden van het hormoon testosteron. Steroïden brengen drie effecten in beweging die de atleet zouden kunnen van pas komen. 1) Positieve stikstofbalans in de spieren, 2) remming van spierafbraak, die in overgetrainde atleten stelselmatig voor-

Sporten komt. Hiervoor is waarschijnlijk wel een overmaat aan exogene steroïden nodig. 3) Toename van agressie met verbetering van psychisch uithoudingsvermogen en de pijngrens.

De gevaren van anabole steroïden In het strak gecoördineerd hormoonstelsel van ons lichaam is het eenzijdig gebruik van steroïden niet zonder gevaar. Tal van bijwerkingen heeft men genoteerd voor anabole steroïden, gaande van hartvervorming, verhoogde bloeddruk, geslachtsafwijkingen, vervorming van de beendergroei, leverkanker tot een versneld haarverlies bij kalende mannen. Om nog maar te zwijgen van het gebruik van gemeenschappelijke naalden en psychische effecten (allerlei vormen van agressie). Het gebruik van anabole steroïden in Amerikaanse scholen (football players en dergelijke) schat men tussen de 5 en 12%. De meeste hedendaagse gebruikers van steroïden zijn overigens geen topsporters meer, maar doen dit omwille van esthetische motivaties. Daar het niet om de sport te doen is, wil men met zo weinig mogelijke inspanning een zo groot mogelijke spiermassa bekomen. Deze trend is nog steeds aan het toenemen en de gebruikers beginnen steeds op jongere leeftijd! De kans op een verstoring van het nog veranderlijk hormoonstelsel is dan bijzonder reëel. Bovendien zijn de beoogde effecten van deze producten niet altijd even goed aangetoond geweest.

Groeihormoon Het groeihormoon wordt in de hypofyse aangemaakt en in de lever omgezet naar de insuline achtige groeifactor (IGF-1). Het heeft ook veelzijdige effecten waaronder proteïnesynthese, beendergroei en lipide-afbraak. Het voordeel dat een atleet uit het groeihormoon zou halen is zeer twijfelachtig. Belangrijkste argument tegen het groeihormoon is dat bepaalde personen met een zeldzaam hoger groeihormoonproductiviteit (genetische aanleg) juist minder spierkracht en uithoudingsvermogen bezitten. Waarom het toch een gangbaar prestatieverhogend middel is, valt af te leiden uit een beter subjectief gevoel en uit de vermindering van vetmassa (in het bijzonder voor esthetische sporters). Het gebruik van groeihormoon is niet zonder gevaar en moet onder toezicht van de arts gebeuren. De orthomoleculaire weg om de productie van groeihormoon op een natuurlijke manier te stimuleren is inname van de aminozuren arginine, lysine en glutamine. Ornithine en arginine op zich had enkel effect in hoge doseringen en moet door de arts worden voorgeschreven.

Efedrine Efedrine en consoorten zijn stimulerende middelen die op het zenuwstelsel inwerken.

Ze worden vooral met cafeïne ingenomen. Deze stoffen zijn toxisch voor zowat alle aspecten van het hart: hartritmestoornissen, bloeddrukverhoging, zuurstoftekort, infarcten, bloedvatvernauwingen... . Bovendien geraak je niet door de dopingcontrole!

Cafeïne Cafeïne is een toegelaten doping, weliswaar onder een bepaalde drempelwaarde! Veel atleten lijken dit zelfs niet te beseffen en menen dat ze zelfs geen koffie voor een wedstrijd mogen drinken. Het werkt zoals efedrine in op het zenuwstelsel, waar het het gevoel van vermoeidheid vermindert. In de spiercellen verbetert het de gevoeligheid van spiervezels op zenuwsignalen. Cafeïne wordt bovendien min of meer als veilig beschouwd in lage doses. Cafeïne en alcohol is wel een gevaarlijke mix, al wordt een verstandige sporter verondersteld te weten dat alcohol en sport niet samen kunnen.

Creatine Voedingssupplementen zitten in hetzelfde schuitje als andere prestatieverhogende middelen, indien het aankomt op ongebreideld verkoop en ‘claims’, en onbegeleid gebruik door de consument. Toch zijn ze van een geheel andere orde, vooral op vlak van veiligheid. Creatine is zo’n stof die in lever en nieren wordt aangemaakt en voor het grootste deel (95%) naar de spieren worden geleid. Creatine halen we tevens voor 50% uit het dieet (vlees en vis). Creatine zorgt voor de directe energielevering aan de spiervezels, in het bijzonder tijdens de eerste 10 seconden van een intensieve inspanning. Studies lieten echter zelden een verhoging van spierkracht en/of uithoudingsvermogen zien met suppletie van creatine. Belangrijkste bijwerkingen zijn dehydratatie en spierscheuren.

Proteïnen Dieet blijkt nog steeds de veiligste manier om aan bodybuilding te doen, in welke context dan ook. Onze spieren zijn erg proteïnerijk in vergelijking met andere weefsel van ons lichaam. Logischerwijs zullen we het spierversterkend dieet bij de proteïnen moeten gaan zoeken. Glucose kan opgeslagen worden in glycogeen (gelijkaardig aan zetmeel in planten). Vetten worden opgeslagen in het vetweefsel. Op het eerste gezicht kunnen we voor de aminozuren geen vergelijkbare manier van stockeren vinden. Voor vrije aminozuren in het bloed bestaan er dus slechts twee mogelijkheden: ofwel worden zij verbruikt als energiebron, ofwel ingebouwd in een proteïnen. Als vrij aminozuur kan het niet lang voortbestaan. Nochtans vervult minstens één groep proteïne in het lichaam de rol van ‘aminozuurreserve’, namelijk de spierproteïnen. Immers zit-

Proteïnen, peptiden en aminozuren Proteïnen (synoniem eiwitten) zijn een belangrijke groep van cellulaire moleculen van elke levensvorm. Enzymen zijn speciale proteïnen omdat ze chemische reacties kunnen uitvoeren. Nagenoeg alle signaalstoffen (bijv. hormonen) en celreceptoren zijn proteïnen. Voor elk organisme op aarde geldt dat een proteïne is opgebouwd uit aminozuren, waar er in principe twintig van bestaan. Arginine, lysine en glutamine zijn enkele aminozuren die in het artikel vermeld werden. Voor de spieren zijn de beste aminozuren de essentiële aminozuren, diegene die de mens niet zelf kan aanmaken. In het bijzonder hebben de spieren de vertakte aminozuren nodig: leucine, isoleucine en valine. Sojabonen zijn zowat de rijkste leucinebronnen die men kan vinden; nochtans lijken ze niet de beste spieropbouwers te zijn.


21

Sporten Referenties: 01. Parkinson AB, Evans NA. Anabolic androgenic steroids: a survey of 500 users. Med Sci Sports Exerc. 2006 Apr;38(4):644-51 02. Chromiak J, Antonio J. Use of amino acids as growth hormone-releasing agents by athletes. Nutrition 2002; 18:657–661 03. Phillips SM, Hartman JW et al. Dietary protein to support anabolism with resistance exercise in young men. J Am Coll Nutr. 2005; 24(2):134S139S 04. Elliot TA, Cree MG et al. Milk ingestion stimulates net muscle protein synthesis following resistance exercise. Med Sci Sport Exercise. 2006 05. Tipton KD, Elliott TA et al. Stimulation of net muscle protein synthesis by whey protein ingestion before and after exercise. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2007; 292:E71-E76 06. Tipton KD, Elliott TA et al. Ingestion of casein and whey proteins result in muscle anabolism after resistance exercise. Wilkinson SB, Tarnopolsky MA et al. Consumption of fluid skim milk promotes greater muscle protein accretion after resistance exercise than does consumption of an isonitrogenous and isoenergetic soy-protein beverage? Am J Clin Nutr. 2007;85:1031– 40 07. Dhar R, Stout W et al. Cardiovascular toxicities of performanceenhancing substances in sports. Mayo Clin Proc. 2005;80(10):1307-1315 08. Grivetti LE, Applegate EA. From Olympia to Atlanta: A cultural-historical perspective on diet and athletic training. J Nutr. 1997; 860S-868S 09. Calfee R, Fadale P. Popular ergogenic drugs and supplements in young athletes. Pediatrics 2006;117;e577-e589

22


ten ze in grote hoeveelheden opgeslagen op de plaatsen waar veel energie vereist is. Zeer strategisch dus, en voor een spiercel komt het niet op één spierproteïne meer of minder aan. In de spiercellen heerst dus een dynamisch evenwicht tussen spieropbouw en -afbraak. In regel is het simpel: zijn er voldoende aminozuren aanwezig, dan vindt proteïnesynthese plaats. Zijn er aminozuren te kort, zal de spieren zelf de aminozuren uit de proteïnen moeten leveren, eventueel naar andere delen van het lichaam. In de eerste plaats is het dieet verantwoordelijk voor de aminozurenbalans in de spieren. Effectief heeft men aangetoond dat na een maaltijd de aanmaak van spieren gestimuleerd wordt. Dit proces is tot in de biochemisch details goed beschreven. Later op de dag treedt een periode op van spierafbraak, dus het dieet is niet de enige voorwaarde voor spieropbouw. Om netto spieraanmaak te bekomen, moet men aan sport of fysieke arbeid doen. Om een of andere redenen is fysieke arbeid een signaal voor de spieren om aan opbouw te doen. Vanzelfsprekend zal deze opbouw ook gebeuren wanneer de aminozuurbalans positief is.

Terug naar af: melk Net zoals suikers maakt men onderscheid tussen snelle en trage aminozuurbronnen naargelang de snelheid van hun opname en de daaropvolgende verschijning in het bloed. Caseïne, het melkproteïne, is een typisch traag proteïne, terwijl de weiproteïnen tot het snelle type behoren – zoals de meeste proteïnen trouwens. Rundsmelk bestaat voor 80% uit caseïne en 20% uit weiproteïnen. De functie van moedermelk is het leveren van de nodige bouwstoffen voor de groei van het zogende kind. De voornaamste weefsels die in de groeifase zitten, zijn de beenderen en de spieren, dus uiteindelijk hoeft het niet te verbazen dat de proteïnen in melk een goede stimulans zijn voor het aankweken van spieren. De hypothese luidt aldus dat zowel de snelle als de trage proteïnen van pas komen bij de aanmaak van spieren. Snelle proteïnen verhogen onmiddellijk de beschikbaarheid van bouwstoffen. De voorwaarde voor spiergroei is immers dat er een overschot aan bouwstoffen voor handen is. Dat een overmaat aan trage proteïnen gunstig kan zijn, heeft men afgeleid uit het feit dat sojaproteïnen een minder gunstig effect hebben op de proteïnesynthese in de spieren, ondanks het feit dat ze een gelijkaardige en hoogwaardige samenstelling hebben in essentiële aminozuren. Na inname van soja nam men in het bloed

een veel snellere opkomst en neergang van de sojaproteïnen waar. De tweede voorwaarde voor een netto spieraanwas is het voorkomen van spierafbraak. Spierafbraak is blijkbaar een natuurlijke manier om snel energie te winnen wanneer het glucose uitgeput is. Na de inspanningen heeft het lichaam de gelegenheid om terug spieren aan te maken, maar een netto aanmaak wordt vanzelfsprekend moeilijk. Immers zijn de proteïnen nog op andere plaatsen van het lichaam nodig. Op dit punt komen de trage proteïnen en trage koolhydraten van pas. Trage koolhydraten voorkomen de uitputting van koolhydraten als energiebron, wat de afbraak van spieren zal remmen. De trage proteïnen verzekeren daarentegen een langdurige beschikbaarheid van aminozuren.

Voor of na het sporten? De kwestie of men voor of na het sporten melk moet drinken, is nog niet volledig uitgeklaard. De enige studie die een vergelijk had gedaan, gebruikte weiproteïnen en essentiële aminozuren. De studie vond geen verschil voor weiproteïnen, maar vond bij essentiële aminozuren dat het effect groter was wanneer ze (één uur) voor het sporten ingenomen werden. Het zal eerder weinig van belang zijn omdat men in beide gevallen een winst in spiermassa ondervond. Men kan immers zowel voor en na het sporten drinken, wat sowieso een vereiste is.

Milieu

De opkomst van ecologisch geïnspireerde scholen

Dirk Bogaert

E

en aantal leerkrachten in Vlaanderen werken samen met de schooldirectie aan een beter milieu. “Het is al te gemakkelijk te blijven zeuren over regeringsmaatregelen die het Kyotoprotocol moet steunen”, zegt Walter De Roovere, die leraar is in Brasschaat. “Het Kyotoprotocol bepaald dat de uitstoot van schadelijke gassen drastisch beperkt moet worden, tenminste indien de kinderen van nu, morgen als volwassenen, nog een echte toekomst kunnen hebben. Wie durft nu nog beweren dat onze levenswijze geen invloed heeft op ons klimaat? Een Indiaans spreekwoord zegt: De Aarde is niet onze eigendom, wij zijn eigendom van de Aarde. Het is dus hoog tijd om meer ecologisch te leven en er is geen betere plaats om daar op school mee te beginnen. Veel te moeilijk om aan te beginnen? Nee, hoor! De school hoeft echt geen dure investeringen te doen en de leerkrachten geen zware inspanningen om al tot tastbare resultaten te komen.”

Een aantal reeds concrete voorbeelden 1. Verschillende Vlaamse scholen bieden een gevarieerde speelplaats aan waar verschillende vormen van spelen mogelijk zijn: balspel, knikkeren, lopen…. Er zijn bomen voor schaduw, gras, zitbanken,... 2. Scholen bieden een stille ruimte aan waar men in alle rust iets kan lezen. 3. Scholen bieden fris kraantjeswater aan om te drinken. Geen automaat voor frisdrank. 4. Vakken als zingeving, tekenen, muziek, knutselen, schilderen en lichamelijke opvoeding worden ten zeerste (op)gewaardeerd. 5. Scholen leven mee met de natuur in de omgeving: de tuin, het park, het bos, het vijvertje. Leerlingen helpen bij het beheren en het onderhoud. 6. In de klassen worden tekeningen gekleurd met potloden of oliekrijtjes in plaats van met stiften, 7. Leerlingen planten bomen in de schoolomgeving. Bijvoorbeeld voor een nieuwe leerkracht of voor een leerkracht die op pensioen gaat. 8. Kinderen knutselen nestkastjes en doen bewust aan dierenbescherming. 9. In de schoolbuurt ruimen de kinderen alle zwerfafval op. 10. Kinderen schrijven bewust hun schrift vol en vermijden papierafval. Men gebruikt kringlooppapier. 11. In bepaalde klassen wordt een pandaclubje gesticht. 12. Leerkrachten nodigen een milieuconsulent uit, de schepen van leefmilieu, iemand van de groendienst…voor een gesprek over milieu en hoe de kinderen zelf nog meer kunnen bijdragen aan een gezondere leefomgeving.. 13. Klassen bezoeken milieuprojecten zoals kinderboerderijen, heemparken, natuurgebieden, een waterzuiveringstation, bedrijven die groene stroom produceren zoals windturbines en zonnepanelen.

Figuur 1. Vroeg begonnen (met ecologie) is half gewonnen!


23

Milieu 14. Verschillende klassen maken een milieukrant. 15. Kinderen sporen elkaar en hun ouders aan om te voet of met de fiets of met het openbaar vervoer naar school te komen. Men laat de motor van de wagen niet nodeloos draaien. 16. Leerlingen bestuderen samen met een energie-expert hoe de eigen school de energieuitstoot nog kan beperken. De scholen die dergelijke inspanningen doen om milieubewuster te gaan leven vormen vandaag nog geen meerderheid. Het aantal jonge mensen en schooldirecties die met milieu iets positiefs doen, groeit echter ieder jaar.

Kleine veranderingen helpen ook, of de terugkeer van de brooddoos

Figuur 2. Ecologisch geïnspireerde scholen hebben een invloed op onze aarde

Eén op vier leerlingen gebruikt geen brooddoos maar aluminiumfolie of papieren zakken om zijn lunch te bewaren. Jonge leerlingen stoppen nog wel een brooddoos in hun boekentas (83 procent in de basisschool) maar oudere leerlingen gebruiken meer milieuonvriendelijk materiaal. In het secundair gebruikt nog maar 70 procent een brooddoos. Nochtans kan men veel milieuoverlast besparen met een brooddoos. Vijf leerlingen die elke schooldag kiezen voor aluminiumfolie, verbruiken zoveel aluminium als er nodig is voor de productie van één fiets. Het onderwijsblad Klasse lanceert de actie «Broodborstje» waarbij scholen originele en goedkope brooddozen kunnen bestellen voor hun leerlingen. De reactie is massaal: In een week werden er al meer dan 10 000 brooddozen aan de Vlaamse scholen geleverd. En de aanvragen blijven binnenstromen. De actie roept scholen ook op om van hun refter een gezellige plek te maken. Nu vinden veel leerlingen de refter «de engste plek van de school.

De cijfers: één op vier gebruikt geen brooddoos Meer dan 3 000 leerlingen antwoordden online op de vraag «ik gebruik een brooddoos en geen aluminiumfolie». In de basisschool zegt 83 procent te kiezen voor de brooddoos, in het secundair daalt dat cijfer al tot 70 procent. En wat doen de ouders? 78 procent geeft het goede voorbeeld en neemt ook een brooddoos mee naar het werk. Leerkrachten daarentegen doen het slechter: slechts 67 procent van de leerkrachten zegt zelf een brooddoos te gebruiken. De cijfers komen uit de K-test van Klasse. Op de vraag of de school het gebruik van

24


milieuvriendelijk materiaal stimuleert, antwoordt 73 procent van de leerlingen in de basisschool positief. In het secundair nog amper de helft (51 procent). Er is duidelijk werk aan de winkel. Hoe ouder de leerling, hoe meer hij of zij zich laat meeslepen door de slogans van de (meestal) milieuonvriendelijke reclame-industrie.

Enkele boeiende gegevens over milieubesparing: 92 fietsen en 1500 schoolboeken Vijf leerlingen die een schooljaar lang aluminiumfolie gebruiken, verbruiken zoveel aluminium als er nodig is voor de productie van één fiets. Een school van 500 leerlingen die allemaal aluminiumfolie zouden gebruiken, zou daarmee het materiaal voor 92 fietsen verbruiken (of de energie die nodig is om met een zuinige diesel 40 244 km te rijden: dat is een ritje rond de aarde). Kies je geen aluminium maar elke dag een broodzak, dan verbruikt één leerling op een schooljaar 1,5 kg papier of drie schoolboeken. Voor een school van 500 leerlingen betekent dat een papierverbruik van 1 500 schoolboeken per jaar. Het alternatief: de brooddoos wordt weer cool. Brooddozen zijn milieuvriendelijk maar niet altijd even «cool». Daarom liet het onderwijsblad Klasse, in samenspraak met de leerlingen, speciale brooddozen ontwerpen. Er kwamen twee modellen naar voor, vier heldere kleuren en vier straffe zinnen die leerlingen in verband brengen met eten in de refter: «Zwijgen en eten», «Kijk in je eigen doos», «Wie doet de afwas» en «Speel niet met je eten». Die slogans staan zwart/wit en met de knipoog te schitteren op de dozen.

Besluit «De milieuwinst die één persoon kan realiseren is niet indrukwekkend», zegt Robrecht Cardyn van Ecolife. «Zet je een klas of een school in beweging gedurende een heel schooljaar dan zijn de effecten verrassend positief. Je kan het vergelijken met het meten van de ecologische voetafdruk. Als één persoon de milieuscan doet met een tiental vragen kan hij nadien de schouders ophalen met het idee dat als hij zijn gedrag verandert hij daarmee geen zeehondjes, bedreigde planten en zwangere vrouwen redt. Als je de ecologische voetafdruk meet in alle huishoudens in een hele gemeente dan krijg je een dynamiek die wel effect heeft. Zowat 80 gezinnen uit de regio Meetjesland zijn er bijvoorbeeld in geslaagd hun ecologische voetafdruk met 8,1 procent te verkleinen. Beter dan de Kyotonorm! Met het project EcoScore kies je voor een manier van leven en werken die tegelijk minder impact heeft op ons leefmilieu en financieel iets oplevert. Aluminiumfolie bannen met een school heeft een meetbaar milieueffect.»

Wetenschappelijke visie

Symbiose, een belangrijke motor van de evolutie

Joost Meeusen

I

n de natuur vinden we veel vormen van samenwerking terug. Wanneer twee verschillende soorten hiervan een wederzijds nut ondervinden, noemt men dit in de biologie symbiose. Hoewel symbiose en de evolutietheorie niet met elkaar conflicteren, gebruiken creationisten symbiose wel als argument tegen de evolutie. Immers zien zij in symbiose een vorm van onbaatzuchtige dienstverlening, die in de ‘natuurlijke strijd om het bestaan’ nooit zou kunnen bestaan.

Darwinisme bondig DNA kan maar voortbestaan wanneer het telkens opnieuw gekopieerd wordt. Daartoe hebben ze speciale constructies ontworpen (cellen en celorganellen) met het nodige machinerie (enzymen) om dit kopieerwerk uit te voeren. Kopiëren vraagt energie en de aanvoer van bouwstoffen: ook hiervoor worden cellen voorzien van de nodige apparatuur. De strijd tussen genen draait dus om welke genen de cellen kunnen bouwen die het meest efficiënt gebruik maken van de beperkt beschikbare natuurlijke hulpbronnen (water, zuurstof, mineralen en zonlicht).

Succesvolle parasieten? Eigenaardig genoeg is het begrip succesvol niet altijd van toepassing in de evolutietheorie. Succesvol betekent enkel dat een soort zich kan handhaven in een ecosysteem, meer niet. Een soort die zodanig evolueert dat het zich sneller voortplant, stelt zich tegelijk kwetsbaar op. Elk organisme is een bron van energie voor een ander organisme, zodat de prijs voor succes snel betaald moet worden. Samen met een succesvol organisme evolueren parasieten mee die ten volle van het succes profiteren. Neem als voorbeeld gras dat de bodem zodanig kan bedekken, dat andere planten nog nauwelijks erdoor geraken. Dit gras is zo succesvol dat het allerlei grazende diersoorten in stand kan houden. Voor duingrassen zou dit niet mogelijk zijn. Een koe dit plots enkel van duingras begint te leven, zal gauw uitsterven omdat dit gras (plaatselijk) snel opgesoupeerd zal zijn.

Epidemieën Het prijskaartje van succes toont zich ook in epidemieën. Denk maar aan historische panepidemieën en de minder ingrijpende griepepidemieën. Een virus zal heel wat werk hebben voordat het een voelbaar aandeel van de wereldbevolking uitgedund zal hebben. Landbouwgewassen zijn met dank aan de mens ook zeer succesvol te noemen. Aan hen wordt immers gratis en voor niets het monopo-

lie toegewezen over een stuk grond. Niet verwonderlijk dat landbouwgewassen zo gevoelig zijn aan opduikende plagen die de voedselproductie ernstige schade kunnen brengen. Parasitisme en symbiose zijn conceptueel weinig verschillend van elkaar. In geval van para-

Figuur 1. Verschillende vormen van korstmossen beschreven door Ernst Haeckel, in 1904 (Kunstformen der Natur)


25

Wetenschappelijke visie sitisme vindt men uiterlijk geen tekenen van wederzijds voordeel, wat wel het geval is bij symbiose. Symbiose is een samenlevingscontract tussen twee organismen in die mate dat ze niet meer onafhankelijk van elkaar kunnen leven. Symbiose komt meer voor dan men op het eerste zicht zou vermoeden. Volgens biologe Lynn Margulis (°1938) is symbiose zelfs het belangrijkste concept om de evolutie te benaderen.

Alomtegenwoordigheid van symbiose

Figuur 2: Schoonmaakvis (Labroides dimidiatus) met een hachelijk werkje. Deze vorm van symbiose vindt men bij vele andere vissen terug. Sommige schoonmaakvissen vestigen zich op een vaste locatie, waarnaar de ‘klantvissen’ toe zwemmen om van hun parasieten af te geraken (waar als vaste klant komen en soms in rij op hun beurt moeten wachten!). Een studie heeft aangetoond dat de klantvissen een groot nut hebben van deze schoonmaakbeurt.

26


Symbiose komt inderdaad overal voor. Neem nu onze eigen darmflora. Deze miljarden bacteriën hebben het voordeel dat ze hun voedingsstoffen toegediend krijgen en dat ze in een gunstige, stabiele omgeving mogen verblijven. Bovendien is hun verspreiding verzekerd. In ruil daarvoor wordt een deel van het voedsel voor ons verteerd, leveren zij extra nutriënten (o.m. vitamine K) en houden ze ongewenste indringers tegen. Een andere zeer ingrijpende vorm van symbiose zijn de stikstofbolletjes die zich aan de wortels van de familie de vlinderbloemigen bevinden. Deze bolletjes zijn eigenlijk batterijen bacteriën die voortdurend stikstofgas uit de lucht halen en ze omzetten naar aminevorm. In tegenstelling tot stikstofgas (N2) zijn deze amines (-NH2) bruikbaar om proteïnen aan te maken. De plant levert de nodige energie en voedingsstoffen voor dit productieproces; in ruil daarvoor zijn de planten minder afhankelijk van de voorraad nitraten in de bodem. Niet voor niets bevatten peulvruchten zoals erwten en (soja)bonen proteïnerijke zaden. Boomwortels hebben een gelijkaardig contract gesloten met schimmels. Planten beschikken over een autonome bron over koolhydraten (uit zonlicht en CO2), terwijl schimmels daarvoor

afhankelijk zijn voor dood organisch materiaal. De draden van een schimmel zijn wel veel fijner dan de wortelharen van bomen en kunnen mineralen beter opnemen. Korstmossen zijn schimmel/alg-associaties die met dezelfde doeleinden opgericht werden (Figuur 1). De schimmels zorgen voor voeding uit dood materiaal en bescherming tegen uitdroging, terwijl de algen over de middelen beschikken om energie uit de zon te halen. Er zijn zelfs doorzichtige wormen beschreven waarin gelijkaardige algen huizen.

Tot in de kleinste uithoeken van de biologie Een stikstofsymbiont kan maar met enkele plantensoorten een associatie aangaan. Men spreekt dat van soortspecifieke associaties. Men mag niet vergeten dat de wortels van planten in eerste instantie zich beschermen tegen bacteriële invasies. Symbiotische bacteriën moeten dus eerst hun identiteit kenbaar maken aan de boom, vooraleer ze toegelaten worden in de cellen van de wortels. Symbiose vindt men ook terug in het louter gedrag van dieren. Het meest noemenswaardige voorbeeld hiervan zijn de schoonmaakvissen. Deze kleine vissen leven van parasieten op de huid van grotere vissen die de parasieten graag verwijderd zien. Zelfs de tanden en de kieuwen krijgen een schoonmaakbeurt. Belangrijk voor deze schoonmaakvissen is dat ze zich wel moeten onderscheiden van de andere prooivissen, die de gastheervis liever als voedsel gebruikt. Meestal zijn ze aan hun streepjespatroon of aan een bepaalde dans herkenbaar, opdat ze onbekommerd de bek van de grote vis in en uit mogen zwemmen. Tevens tot de verbeelding sprekend, zijn de verschillende vormen van symbiose bij mieren. De Zuid-Amerikaanse parasolmieren leggen in hun ondergrondse gangen schimmeltuinen aan. Deze schimmeltuinen dienen als compostbakken waarin kapot gekauwde bladeren verteerd worden. Schimmels zijn beter in het verteren van deze taaie bladeren dan het spijsverteringsstelsel van de mieren. De schimmelkweken worden dan ook goed onderhouden door de mieren. Te zijner tijd worden de schimmels geoogst ter consumptie of ter voedering van het broedsel. Opmerkelijk is dat bij de andere tuinierende termietsoorten andere schimmelsoorten gebruikt worden om te cultiveren. Nog andere termieten hebben houtverterende bacteriën in hun darmbuis. Helemaal te gek om los te lopen, zijn de ‘melkmieren’. Deze mieren halen hun voedsel uit het plantensap dat door bladluizen opgepompt werd. Eens een bladluizen in het blad heeft geboord, zorgt de druk in het vaten ervoor dat het sap quasi vanzelf uit het blad geperst wordt. De bladluis heeft daardoor te veel sap dan hij kan comsumeren. Wat te veel is, wordt onmiddellijk terug langs ach-

Wetenschappelijke visie teren uitgescheiden. Mieren zijn er zo gretig bij dat ze soms het sap onmiddellijk uit de bladluis melken (door sapafgifte te stimuleren met hun voelsprieten). De bladluis geniet ondertussen bescherming tegen mogelijke predatoren.

Figuur 3. Parasol- of bladsnijmieren aan het werk. De stukken bladeren zijn ze zelf gaan snijden.

Men kan de vraag stellen welk voordeel de schimmels uit deze symbiose halen, indien ze toch altijd maar opgegeten worden. Het enige voordeel is dat hun voortplanting verzekerd is, meer is er niet nodig. Omdat mieren kolonies bestaande uit miljoenen bewoners kunnen vormen, kunnen de schimmels in de schaduw van dit succes voortleven. In dat opzicht zijn onze landbouwgewassen ook symbiontische soorten. Alhoewel ze enkel tot ons nut worden bebouwd, zijn het erg succesrijke soorten, die oppervlakken van enkele hectaren groot volledig voor hun rekening inpalmen. Deze landbouwarealen hebben een zeer arme biodiversiteit: ecologisch beschouwd zijn het ‘groene woestijnen’.

Figuur 4. Mitochondriën (pasteloranje gekleurd) zijn celorganellen die instaan voor de aanmaak van energie. Het aantal mitochondriën kan variëren tussen één exemplaar tot duizenden per cel. Mitochondriën hebben een aantal biochemische kenmerken die ontegenzeggelijk bacterieel zijn: ze hebben eigen DNA, ze vermenigvuldigen zich autonoom, enzovoort. Ze kunnen echter niet los van de cel voortbestaan.

En zeer intiem Dat symbiose diepgaande gevolgen heeft gehad in de evolutie van eencelligen, blijkt uit de endosymbiosetheorie van Lynn Margulis. Na het ontstaan van het bacterieel leven is endosymbiose de tweede belangrijkste gebeurtenis in de evolutie. Endosymbiose heeft tot het ontstaan van eukaryotische cellen geleid. Eukaryotische cellen bevatten niet alleen een celkern (Grieks: karyos), maar ook andere celorganellen zoals mitochondriën, chloroplasten (planten), trilhaartjes (trilhaardiertjes) en nog vele andere. Deze cellen vindt men terug bij alle meercellige organismen, maar er bestaat ook een verscheidenheid aan eencellige eukaryoten. De endosymbiosetheorie verklaart dat deze mitochondriën, chloroplasten en ook de celkern hun oorsprong te danken hebben aan bacteriële (prokaryotische) levensvormen. Op een bepaalde moment in de evolutie is er een samenversmelting geweest tussen een bacterie en een andere cel. Over de identiteit van deze cellen is niet zoveel geweten (het is dan ook al vrij lang geleden). In elk geval bleek het interessanter te zijn voor deze bacterie om in het binnenste van een andere cel te leven. De bacterie beschikte waarschijnlijk over de exclusieve technologie om zuurstof te verbruiken, terwijl de andere cel andere troeven bezat, bijvoorbeeld een efficiëntere eiwitsynthese of een snellere celdeling. Het inwendige van een cel is zowat de beste leefomgeving voor een bacterie. Het is er uitermate stabiel en de bacterie kan zich tegelijk vermenigvuldigen met de celdeling van zijn gastheer. De bacterie levert in ruil daarvoor de energie uit de verbranding met zuurstof. Deze vrijblijvende samenwerking is verder uitgegroeid tot een heuse samenversmelting tot één enkel organisme. De gastheercel heeft gedurende de evolutie steeds meer functies van de bacteriële cel overgenomen, zodat de bacteriële volledig afhankelijk werd. Vandaag de dag vindt men nog een aantal bacteriële kenmerken terug in de mitochondriën en chloroplasten.

Referentie: Lynn Margulis. De symbiontische planeet. Een nieuwe kijk op de evolutie. Contact, 1999

Figuur 5. Prof. Dr. Lynn Margulis

De endosymbiosetheorie is uitgedacht geweest door prof. Lynn Margulis (°1938), heden professor aan de universiteit van Massachusetts Amherst. Toen ze haar theorie ten berde bracht, vond ze bij niemand gehoord. Haar artikel ‘The Origin of Mitosing Eukaryotic Cells’ werd in 1966 door 14 wetenschappelijke tijdschriften verworpen vooraleer het een plaatsje kreeg in The Journal of Theoretical Biology. Het is opmerkelijk hoe moeilijk het is om ingang te geven aan een nieuwe theorieën, hoe gegrond en rationeel ze ook zijn. Het vraagt doorzettingsvermogen en het voeren van jarenlange campagnes om de ideeën kenbaar te maken. Richard Dawkins beschouwde in 1995 de endosymbiosetheorie een van de grootste prestaties van de 20ste eeuw.


27

Orthomoleculaire waarschuwingen

Bisphenol-A, kanker en misvormde baby’s!

Walter O.M. Faché

H

et wetenschappelijk vakblad Reproductive Toxicology publiceerde op 31 juli 2007 een studie die aantoont dat Bisphenol-A (BPA) de groei van een hele reeks kankersoorten versnelt en voor misvormingen zorgt bij de geboorte(1)

Referenties: 01.Laura N. Vandenberg, Russ Hauser, Michele Marcus, Nicolas Olea and Wade V. Welshons Human exposure to bisphenol a (BPA) Available online 31 July 2007.Reproductive Toxicology 02. Cheri L. Stowell, Kevin K. Barvian, Peter C.M. Young, Robert M. Bigsby, Dawn E. Verdugo, Carolyn R. Bertozzi and Theodore S. Widlanski A Role for SulfationDesulfation in the Uptake of Bisphenol A into Breast Tumor Cells. Chemistry and Biology, Vol 13, 891-897, August 2006

We vinden BPA in toenemende mate terug in ons leefmilieu en in ons lichaam. Bisphenol-A wordt gebruikt in babyflessen, drinkbussen en schotels die gebruikt worden in de microgolfoven. De eigenschappen van BPA maakt deze chemische stof bijzonder zorgwekkend voor de volksgezondheid. Bisphenol-A wordt in België geproduceerd door Bayer. BPA is o.a. ook nog terug te vinden in waterflessen en huishoudelijke producten, maar ook in cosmetica. Bisphenol-A kwam bij ons in 2004 voor het eerst in het nieuws toen Greenpeace een serie bloedstalen liet analyseren van een honderdtal vrijwilligers uit de Benelux. De resultaten hebben toen aangetoond dat zowel Bisphenol-A in alle bloedstalen werden gedetecteerd. Verschillende wetenschappelijke artikels duiden Bisphenol-A aan als een potentiele verstoorder van ons hormonaal systeem. De producenten van BPA beweerden dat de schadelijke gevolgen van de stof door het menselijk lichaam zelf werd geneutraliseerd. De auteur van de nieuwe studie, Cheri L. Stowell, bewijst het tegendeel. “We vonden het verontrustend dat Bisphenol-A, door het Center for Disease Control (CDC), werd teruggevonden in 95% van alle urinestalen die

door meer dan honderdduizend Amerikaanse volwassenen werden afgeleverd. Ons onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat ook de gewijzigde versies van Bisphenol-A, die door het menselijk organisme worden gemaakt, de groei van o.a. borstkankercellen blijft stimuleren. Enzymes die op de tumorcellen aanwezig zijn converteren de veranderde versies van BPA terug in zijn oorspronkelijke gevaarlijke toestand.” Stowell schrijft dat het nu vast staat dat Bisphenol-A schadelijk is voor de mens. “Ik beweer niet dat BPA alleen borstkanker veroorzaakt. (2) Vergeet echter niet dat het lichaam van de gemiddelde Westerse man of vrouw jaarlijks geconfronteerd wordt met ruim drieduizend toxische stoffen. Een deel daarvan wordt afgebroken, een andere groep behoort tot de klasse van de ftalaten (chemische toxines die zich in het lichaam opstapelen en op termijn degeneratieve ziektebeelden veroorzaken). Regelmatige detoxificatiekuren en het dagelijks gebruik van de juiste antioxidanten zijn de enige remedies om de chemische, cellulaire overlast niet tot ziekten te laten leiden. Men kan vanzelfsprekend ook op zoek gaan naar glazen babyflessen, drinkbussen uit aluminium en vuurvaste schotels voor de microgolf.

Lawaai doodt jaarlijks tienduizenden mensen Referenties: 01. Wereldgezondheidsorganisa tie, 25 Augustus 2007 02. Niemann H, Bonnefoy X, Braubach M, Hecht K, Maschke C, Rodrigues C, Robbel N. Noiseinduced annoyance and morbidity results from the pan-European LARES study. Noise Health. 2006 AprJun;8(31):63-79

28


Jaarlijks komen tienduizenden mensen om het leven door lawaai. Alleen al de continue blootstelling aan verkeerslawaai in Europa is verantwoordelijk voor tot drie procent van alle dodelijke hartaanvallen. Dat blijkt uit voorlopige gegevens van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO het Britse wetenschappelijke magazine New Scientist. Van de wereldwijd zeven miljoen jaarlijkse doden door zogenaamde ischemische hartziekten, kunnen per jaar meer dan 200.000 doden op het conto van lawaai geschreven worden. De drempel voor mogelijke schade aan het gehoor ligt volgens de geneeskunde op lawaaihinder van 85 decibel. De pijngrens ligt tussen 120 en 130 decibel. Door het verkeer op straat wordt al snel 85 decibel bereikt. In discotheken

Dirk Bogaert

of tijdens rockconcerten kan dat al oplopen tot 110 decibel. Oorsetjes aanschaffen is een manier om lawaaihinder tegen te gaan. Ze beschermen tegen overmatig lawaai in alle omstandigheden. Een andere, maar duurdere manier is woningen en kantoren met geluidisolerende materialen te bewerken. Op het platteland zorgt de aanplanting van bomen voor een degelijk geluidscherm. Gemeenten kunnen eisen dat tussen 21 uur en 7 uur geen lawaaierige werken worden uitgevoerd (grasmaaien, hout zagen, heggenschaar,...). Volgens het politiereglement zijn deze werken totaal verboden op zon- en feestdagen.

Voor u gelezen ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS Voor u gelezen Deze rubriek wordt samengesteld door de orthomoleculaire voedingsdeskundige medisch jounalist Walter O.M. Faché, Ir. Joost Meeusen, Apr. Fernand Haesbrouck, wetenschapsjournalist Dirk Bogaert en Pieter Van Melckebeke. Wij gaan op zoek naar de meest actuele en praktische informatie over gezonde voeding. Hierbij kan de lezer vragen stellen, die de voedingsraad van het VIOW kan onderzoeken en in deze rubriek beantwoorden.

Arteriosclerose, hart- en vaatziekten en vitamine K2

V

olgens artsen

wordt de term arteriosclerose dikwijls verkeerd gebruikt door leken. De correcte volledige medische naam is arteriosclerosis obliterans. Letterlijk vertaald betekend dit vernauwend vaatlijden van de onderste ledematen. De vaatvernauwing ontstaat door een langzame opeenstapeling van calcium, fibrine (een bloedstollingeiwit) en andere substanties die zich vastzetten aan de vaatwanden. De vaatvernauwing kan ook plotseling ontstaan indien er kleine ontstekingsreacties in de vaatwand plaatsvinden waarin er al plaquevorming aanwezig is. De bloedcirculatie wordt op die manier ernstig verstoord. Het gevolg is meestal een hart- of herseninfarct. Hart- en vaatziekten zijn in de Westerse wereld verantwoordelijk voor 41,2 % van alle sterfgevallen. Een op de zes mensen die jonger zijn dan 65 jaar sterven aan cardiovasculaire aandoeningen. Kanker, de tweede grootste ‘mensenkiller’, is verantwoordelijk voor 20,6 % van het totaal aantal ziektedoden.

Dokter Cees Vermeer is professor in de biochemie en één van de voornaamste wetenschappers aan het Cardiovascular Research Institute Maastricht (CARIM). Het CARIM is een onderdeel van de universiteit van Maastricht. Professor De kransslagaders van het hart hebben Vermeer onderzocht dringend vitamine K2 nodig. de positieve effecten van de vitaminen K en D op de elasticiteit van de bloedvaten bij postmenopauzale vrouwen in Nederland. Deze groep mensen werd uitgekozen omdat ze het meest gevoelig zijn aan hart- en vaatziekten Gla staat voor glutamine en is een belangrijk aminozuur, dat ook de precursor is om glucosamine in het lichaam te maken.

Info: 1. Vitamine K2 kan je op de achterkaft informatie vinden. 2. Om hart- en vaatziekten te voorkomen kan je elke dag ‘s morgens 2 gellulen Artherozol van Energetica Natura innemen. Zie info in het artikel.

Walter O.M. Faché

Waarom is vitamine K zo belangrijk voor de vaatwand elasticiteit? Kan het arteriosclerose voorkomen? Dr. Cees Vermeer: “De vaatwand synthetiseert in grote hoeveelheden een proteine die Matrix Gla Proteïne (MGP) wordt genoemd. De Matrix Gla-Proteïne speelt een zeer belangrijke rol in het voorkomen van kalkafzetting op de wanden van de vaten. Om voldoende MGP te produceren, heeft het lichaam dagelijks relatief hoge hoeveelheden vitamine K nodig. Gedurende testen op genetisch behandelde muizen werd aangetoond dat knaagdiertjes die een tekort aan MGP hadden zeer snel en op jonge leeftijd af te rekenen kregen met een erge vorm van aderverkalking. Deze vorm van arteriosclerose doodde de diertjes binnen de acht weken na de geboorte. Uit andere studies weten we dat de meeste gezond verklaarde mensen over

niet voldoende vitamine K beschikken om alle vaatwanden te voorzien van voldoende MGP. We ontwikkelden daarom een vitamine K supplement dat er toe bijdraagt om arteriosclerose te voorkomen en op die manier de elasticiteit van de aders optimaal te houden. Dit werkingmechanisme voorkomt arteriosclerose.” Hebben we enkel vitamine K nodig om aderverkalking te voorkomen? Dr. Cees Vermeer: “In het pas op de markt verschenen voedingssupplement, dat we hebben ontwikkeld, zit ook vitamine D. Vitamine K werkt optimaal samen met vitamine D om actieve MGP aan te maken. Vitamine D ondersteunt de synthese van MGP en helpt vitamine K om aderverkalking te voorkomen. Beide vitamines, in de juiste doseringen, bieden de beste bescherming tegen arteriosclerose.”

Hoeveel vitamine K heeft een mens dagelijks nodig om vasculair gezond te blijven? Dr. Cees Vermeer: “ Tijdens onze studie gebruikten we vitamine K1 (phylloquinone) omdat dit de meest bekende vorm van vitamine K is in Europa. Steeds meer studies tonen echter aan dat andere vormen van vitamine K, en dan vooral menaquinone-7 (vitamine K2), een nog veel betere bescherming biedt tegen aderverkalking. De rijkste bron van vitamine K2 is natto, een Japans ontbijtgerecht. Gedurende het onderzoek gebruikten we echter 1 milligram vitamine K1 per dag en dit gedurende een periode van drie jaar. Die hoeveelheid lijkt klein, maar ligt acht keer hoger dan de aanbevolen hoeveelheid en bedraagt twaalf keer de gemiddelde dosis die iedere Europeaan dagelijks via de voeding inneemt. Vitamine K1 is terug

29

ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS te vinden in groene groenten. De meeste mensen eten echter te weinig groenten. Dat is de reden waarom het merendeel van de Europese bevolking een tekort heeft aan vitamine K en dus gevoeliger is voor aderverkalking. Eén milligram vitamine K1 komt overeen met het dagelijks eten van 250 gram spinazie of 140 gram groene kool. In Japan wordt 45 milligram vitamine K2 gebruikt in de preventieve en regenerende geneeskunde.”

Welke dosis en vorm van vitamine D wordt er gebruikt? Dr. Cees Vermeer: “We hebben vitamine D aan het studiesupplement toegevoegd om er zeker van te zijn dat niemand van de deelnemers een tekort aan vitamine D zou hebben. Zoals ik eerder al aangaf werken vitamine K en D samen voor een optimale MGP expressie in de vaatwand. In Nederland hebben veel mensen een vitamine D tekort. De gebruikte vorm was vitamine D3 (cholecalciferol). In het supplement zat 8 microgram dat op dagbasis werd toegediend.”

Welke resultaten werden met de studie bereikt? Dr. Cees Vermeer: “ Gedurende de drie jaar durende studie daalde de elasticiteit van de vaatwand bij de controlegroep die geen vitamine K kreeg toegediend met 12%. De elasticiteit verbeterde in diezelfde periode met 2 % bij de mensen die dagelijks vitamine K en D innamen. We stelden vast dat deze resultaten voldoende waren om de verkalking en het verstijven - het minder elastisch maken - van de vaatwanden volledig tegen te gaan. Tijdens de eerder vermelde dierproeven bleek ook al dat ernstige aderverkalking kon verholpen worden door het toedienen van vitamine K. De positieve werking van vitamine K2 was echter veel duidelijker in de dierproeven dan die van vitamine K1.” Traden er gedurende de studieperiode neveneffecten op bij de mensen die dagelijks vitamine K gebruikten? Dr. Cees Vermeer: “Niemand heeft van neveneffecten geklaagd. Ik wil er trouwens aan toevoegen dat bij proeven met zeer hooggedoseerde vitamine K er ook

nooit sprake was van ongewenste nevenwerkingen. Patiënten die antistollingsmiddelen of anticoagulantia gebruiken zoals coumarine doen er best aan geen vitamine K in te nemen, of dat in ieder geval onder controle van een arts te doen.” Welke besluiten trekt u uit deze studie? Dr. Cees Vermeer: “Persoonlijk denk ik dat mensen moeten blijven streven naar een zo gezond mogelijke levenstijl. Aangezien die onvoldoende antioxidanten oplevert, zou ik adviseren om dagelijks zowel vitamine K1 onder de vorm van 200 gram spruiten, broccoli, kool of spinazie in te nemen en vitamine K2 via een voedingssupplement te gebruiken. Uit onderzoek blijkt immers dat 75 % van de Nederlandse bevolking het Japanse nattogerecht niet iedere dag wil eten. Voor een Europeaan heeft natto een eerder negatieve geur en dit niettegenstaande zijn bijzonder gezonde eigenschappen. Daarom is het beter een gestandaardiseerd voedingssupplement te gebruiken dat voldoende vitamine K2 probleemloos in de bloedbaan brengt.”

Koninginnebrij, zuiver natuurproduct voor vermoeide mensen

Referentie: Nagai T, Inoue R, Suzuki N, Nagashima T. Antioxidant properties of enzymatic Koninginnebrij is een weldaad van de natuur, een concentraat van vitaminen en oligo-elementen. hydrolysates from royal jelly. Het bevat koolhydraten, essentiële vetzuren, aminozuren, talrijke mineralen (koper, ijzer, fosfor, J Med Food. 2006 Fall;9(3):363-7 etc...), vitaminen van de groep B (B1, B5, foliumzuur) en biotine. Het brengt ook fosfor en choline aan die het geheugen stimuleren. De gelyofiliseerde vorm laat toe de integraliteit van de vitale bestanddelen te bewaren en te behouden tot ze verteerd worden. Koninginnebrij wordt traditioneel gebruikt bij lichamelijke en geestelijke vermoeidheid, in stresssituaties of bij gedeprimeerde toestanden. Het stimuleert het natuurlijk afweersysteem van het organisme. Andere positieve kwaliteiten van de ‘soms vergeten’ koninginnebrij zijn: - Zorgt op een zachte manier voor een meer optimistisch gevoel - Vermoeide personen krijgen nieuwe energie - Helpt om chronische vermoeidheid te bestrijden en garandeert een betere slaap - Laat mensen toe langer intellectuele prestaties te leveren zonder oververmoeidheid - Bevordert een regelmatig eetpatroon en voorkomt op die wijze spijsverteringsklachten - Versterkt het afweersysteem en neutraliseert de meeste virale en bacteriële infecties - Helpt sportmensen om sneller te herstellen van topprestaties - Heeft een gunstige invloed op de bloeddruk en op het cholesterolniveau - Is een uitstekend middel tegen bloedarmoede en depressies - Verbetert de geheugenfunctie en het zichtvermogen bij senioren. - Activeert uitgeputte vitale klieren bij oververmoeide mannen en vrouwen en bij iedereen die ouder is dan 40 jaar. Koninginnebrij kan het hele jaar door gebruikt worden (JM).

30

ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS

Te overvloedig ontbijt is gevaarlijk voor het hart Het is een algemeen bekend begrip dat het ontbijt de voornaamste maaltijd van de dag is. Sommige mensen denken daarom dat ze een zeer rijkelijke ochtendmaaltijd moeten consumeren om de werkdag goed te beginnen. Cardiologen kwamen echter tot de ontdekking dat een te zwaar ontbijt, gekoppeld aan een hectische werkdag ronduit gevaarlijk is voor het hart. Ze deden de test bij dertig studenten die in twee groepen werden verdeeld. De eerste groep kreeg een rijkelijk fastfood ontbijt. De andere deelnemers aan de test aten een evenwichtige ochtendmaaltijd die bestond uit volkorengranen, een stuk fruit, yoghurt en een warme drank. Beide ontbijttypes telden evenveel calorieën. Er was wel een zeer groot verschil in het verzadigd vetgehalte. Twee uur later werden bij alle deelnemers bloedstalen afgenomen. De vrijwilligers werden ook onderworpen aan veeleisende testen. Gedurende de proeven werd ook het hartritme en de bloeddruk

gevolgd. De jongeren die het fastfoodontbijt hadden gekregen, bleken veel meer last te hebben van stress. Verzadigde vetten blijken het stressniveau drastisch te verhogen waardoor mensen af te rekenen krijgen met een verhoogde bloeddruk en een versnelde hartslag. Een combinatie van een vetrijk ontbijt en stress is gevaarlijk voor hart- en bloedvaten. Enkel een evenwichtige ochtendmaaltijd bestaande uit volkorengranen, een mager zuivelproduct, een stuk fruit en een warme drank geeft de garantie om een stressvolle dag zonder extra gezondheidsrisico’s af te werken (PVM). Referentie:

01. Fabijana Jakulj, Kristin Zernicke, Simon L. Bacon, Laura E. van Wielingen, Brenda L. Key, Sheila G. West, and Tavis S. Campbell A High-Fat Meal Increases Cardiovascular Reactivity to Psychological Stress in Healthy Young Adults J. Nutr. 2007 137: 935-939. 02. Faché OM Walter. Ontbijten met Walter en Karine. Uig. VIOW 2005.

Slaapgebrek leidt meestal tot een verhoogde bloeddruk

Een nieuwe studie die verscheen in het wetenschappelijk vakblad ‘Hypertension’ toont aan dat mensen die slechts vijf uur, of minder, per etmaal slapen een veel hoger risico lopen om bloeddrukproblemen te krijgen. De auteur van de studie, de Amerikaanse cardioloog James Gangwisch, legt uit waarom een nachtrust van zeven tot acht uur noodzakelijk is. “Acht uur slaap laat het hart toe om gedurende een aantal uren trager te slaan. Dit heeft voor gevolg dat ook de bloeddruk gedurende een belangrijk deel van de volgende dag lager zal liggen. Mannen en vrouwen met een onvoldoende nachtrust staan op met een hart dat nog onder ‘spanning’ staat.” Gangwisch deed een onderzoek bij een groep mensen in de leeftijdscategorie tussen 32 en 59 jaar. Proefpersonen die vijf uur of minder per nacht sliepen hadden dubbel zoveel kans om aan hypertensie te lijden (24 procent tegenover 12 procent) dan de mannen en vrouwen die minstens zeven tot acht uur konden slapen. Het belang van voldoende nachtrust, als gratis preventiemiddel tegen een hoge bloeddruk, bleef ook bestaan nadat de bekende risicofactoren voor hypertensie, zoals overgewicht, diabetes, zouten alcoholgebruik, roken en leeftijd, werden in acht genomen. Kortom gezonde, jonge mensen met onvoldoende slaap zullen veel sneller bloeddrukproblemen krijgen (JM). Referentie: Verdecchia P, Angeli F, Borgioni C, Gattobigio R, Reboldi G. Ambulatory blood pressure and cardiovascular outcome in relation to perceived sleep deprivation. Hypertension. 2007 Apr;49(4):777-83.

Anderhalf miljoen Belgen lijdt aan het droge ogen syndroom Met droge ogen worden de klachten bedoeld die optreden als gevolg van het uitdrogen van het oppervlak van het hoornvlies of van het oogbindvlies. Het is een steeds meer voorkomende aandoening die meestal op middelbare leeftijd begint, vaker bij vrouwen dan bij mannen. Meestal is het ongemak het gevolg van een onvoldoende aanmaak van traanvloeistof door de traanklier. Soms is de hoeveelheid traanvocht wel toereikend maar is de samenstelling van de traanvloeistof van onvoldoende kwaliteit om het oogoppervlak stabiel te bedekken, of kunnen de tranen het oogoppervlak niet voldoende bereiken door verstoppingen of onregelmatigheden. Droge ogen kunnen leiden tot allerlei klachten, zoals een brandend of jeukend gevoel, die vaak toenemen in de loop van de dag. De behandeling bestaat uit het verlichten van de klachten met behulp van kunsttranen of het gebruik van antioxidanten en omega-3 vetzuren (DB). Referenties: 01. Cejkova J, Ardan T, Jirsova K, Jechova G, Malec J, Simonova Z, Cejka C, Filipec M, Dotrelova D, Brunova B. The role of conjunctival epithelial cell xanthine oxidoreductase/xanthine oxidase in oxidative reactions on the ocular surface of dry eye patients with Sjogren’s syndrome. Histol Histopathol. 2007 Sep;22(9):997-1003. 02. Foulks GN. The correlation between the tear film lipid layer and dry eye disease. Surv Ophthalmol. 2007 Jul-Aug;52(4):369-74 03. Creuzot C, Passemard M, Viau S, Joffre C, Pouliquen P, Elena PP, Bron A, Brignole F. Improvement of dry eye symptoms with polyunsaturated fatty acids J Fr Ophtalmol. 2006 Oct;29(8):868-73.

31

ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS ORTHOTRENDS

Gebruik omega-3 vetzuren in geval van prehypertensie Omega-3 vetzuren die afkomstig zijn van vis of algen hebben een bescheiden, maar zeer doeltreffend effect op mensen die aan zogenaamde prehypertensie lijden. Concreet betekent dit dat de arts of uzelf regelmatig (in rust) bloeddrukwaarden meet tussen 130 en 139 mm Hg bovendruk en 85 tot 89 mm Hg onderdruk. Mannen en vrouwen, die bij deze bloeddrukwaarden geen gezonde preventieve maatregelen nemen, krijgen binnen de paar maanden af te rekenen met een te hoge bloeddruk (vanaf 140/90 mm Hg). In het juni nummer van Hypertension verschenen de resultaten van een grootschalige studie over het effect van omega3 vetzuren op prehypertensie. Aan het onderzoek namen 4680 proefpersonen deel in de leeftijdsklasse tussen 40 en 59 jaar.

De deelnemers kwamen uit Japan, China, de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat hoe meer de omega-3 (vis)/omega6 (vlees) waarden in balans worden gebracht, hoe minder mensen er last hebben van echte hypertensie. De omega3/omega-6 balans moet in evenwicht zijn. Met onze gemiddelde voedingsgewoonten krijgen we acht tot twintig keer meer omega-6 in ons organisme. Dit is, volgens de meeste wetenschappers, de oorzaak van veel degeneratieve ziektebeelden. Volgens cardiologen zorgt extra omega3 (terug te vinden in vette vis, visoliecapsules en bepaalde algen) ervoor dat prehypertensie veel minder overgaat in echte hoge bloeddruk. De omega-3 vetzuren beperken ook de aanwezigheid van

Stress en zwaarlijvigheid Dat stress mensen zwaarlijvig kan maken is niet bepaald een nieuwigheid. Toch is het de allereerste keer dat twee Amerikaanse onderzoekers het verband ontdekken tussen stress en obesitas. James Warne en Mary Dallman gaven aan een groep muizen een normaal gezond eetpatroon en aan anderen te calorierijke maaltijden. Beide groepen knaagdiertjes werden onderworpen aan stressrijke toestanden (doolhofproeven). Enkel de muizen die teveel aten tijdens de chronische stressperiode werden aanzienlijk dikker. Alles lijkt er op dat stresstoestanden er voor zorgen dat het lichaam extra voorraden aanlegt teneinde voorbereid te zijn op nog meer spanningen. De twee onderzoekers hebben ook de stof ontdekt die verantwoordelijk is voor de te Bourgondische reactie op stress. Het gaat om de neuropeptide Y. Neuropeptide Y is een neurotransmitter. Het is een peptide, opgebouwd uit 36 aminozuren. Het wordt bij mensen aangetroffen in de hersenen en het autonoom zenuwstelsel. Neuropeptide Y heeft invloed op de stofwisseling, het leren en het geheugen. Het speelt ook een rol bij epilepsie. Een hoog neuropeptide Y-niveau zorgt voor een hongergevoel en verminderde fysieke activiteit.

32

Als het vetgehalte in het lichaam stijgt, wordt - in stressvrije omstandigheden - door kernen in de hypothalamus de neuropeptide Y-productie verminderd. Dankzij deze studie heeft men ontdekt dat spanningen in het lichaam dit mechanisme ernstig kunnen verstoren. De wetenschappers hopen nu op termijn een product te ontdekken die de werking van neuropeptide Y blokkeert. Ze geven echter zelf toe dat dit vandaag meer een hypothese is dan realiteit. Mensen die lijden onder stress doen er dus beter aan de oorzaken weg te nemen, de ijskast dicht te houden en te investeren in stevige loop- of wandelschoenen. Dertig minuten wandelen of lopen per dag neemt de stress weg en zou ook de neuropeptide Y productie onderdrukken door de aanmaak van endorfinen. Sport en beweging zorgen ook voor een meer gezond eetpatroon. Het is de enige natuurlijke manier om zowel de stress als de overtollige kilotjes te laten verdwijnen. (DB) Referentie: James P Warne & Mary F Dallman. Stress, diet and abdominal obesity: Y? Nature Medicine 13, 781 - 783 (2007)

gevaarlijke triglyceriden, verminderen de kans op het ontstaan van een onregelmatige hartslag en staan borg voor een optimale bloeddoorstroming. “Zelfs een zeer bescheiden bloeddrukvermindering van 2 mm Hg zorgt voor een sterftedaling van 6 procent in geval van een hersenbloeding en een daling van 4 procent in het ontstaan van ernstige hart- en vaataandoeningen”, zeggen de auteurs van deze studie. (WF) Referentie: Ueshima H, Stamler J, Elliott P, et al. Food Omega-3 Fatty Acid Intake of Individuals (Total, Linolenic Acid, LongChain) and Their Blood Pressure. INTERMAP Study. Hypertension. 2007 Jun 4.

NIEUWS VAN HET VIOW Bistro’s tot zelfinkeer

Twee interessante voordrachten van het VIOW over spiritualiteit maandagavond 24 september 2007(van 19.00u.-22.00u.)

Meditatie wetenschappelijk en medisch bewezen door Dr. Biol. Katleen Van der Gucht en dr. David Dewulf

Meditatie en mediteren wordt alsmaar populairder. Meer en meer mensen gaan het beoefenen. Meditatie krijgt ook meer en meer aandacht in de wetenschappelijke literatuur. De laatste vijf jaar verschenen meer dan 400 publicaties in wetenschappelijk gerenommeerde tijdschriften. Daarnaast stellen we de laatste jaren ook een sterke stijging vast in het aantal klinische toepassingen van meditatie. Hoe komt dit? Werkt meditatie echt en kunnen we de werking van meditatie wetenschappelijk onderbouwen?

Mis Bistro 6 niet

Vijf donderdagavonden van 19u tot 22u 1. Orthomoleculaire huidverzorging

4 okt 2007

2. Huidverjonging door collageenstimulering

11 okt 2007

3. Cosmetica producten voor de huid

18 okt 2007

4. Huiddrainages, maskers, lymfedrainage,

25 okt 2007

hydro-fytotherapie, sapkuren met practicum 5. Huidproblemen: allergie, cellulitis,

15 nov 2007

oedeem, spataders, enz.

Waar? Orthos Instituut, Congreszaal Larenhoeve Kerkstraat 101-103, B-9270 Laarne

Bijdrage € 30 per avond of € 130 voor de volledige reeks van 5 avonden. Met opleidingscheques Vlaamse Regering kost deze opleiding minder! Info: www.opleidingscheques.be

maandagavond 26 november 2007

(van 19.00u.-22.00u.)

Boeddhisme in het Westen toepassen door Zenmeester Frank De Waele

Zowel in ons land als in het buitenland vindt een groot aantal mensen in het boeddhisme een bron van inspiratie. Des te meer omdat bepaalde waarden zoals integriteit, aandacht, vertrouwen en geweldloosheid of concepten zoals onderlinge afhankelijkheid, leegte en voorwaardelijk ontstaan, doordringen in wetenschap, economie en zelfs in de denkwijzen. Zo heeft het boeddhisme, slechts enkele decennia na zijn aankomst in het westen, al een dienst verleend aan een samenleving die op zoek is naar herbronning, omdat het ons in staat stelt terug aan te knopen met elementaire menselijke kwaliteiten.

Deze twee voordrachten maken deel uit van de vijf voordrachten van Gezondheidsbistro nr. 8, dit is het achtste deel van de opleiding Orthomoleculaire Voedingsconsulent van het VIOW. U kunt deze voordrachten ook bijwonen zonder ingeschreven te zijn voor de gehele opleiding. De inkom voor een losse voordracht is 35� (cursus inbegrepen).

Gepensioneerden en huisvrouwen kunnen niet genieten van deze reductie en betalen �€ 25 per avond of �€ 120 voor 5 avonden. Reservatie en betaling voor aanvang zijn noodzakelijk: Tel. 09 369 06 42 of Fax 09 366 18 38 of e-mail: [email protected]

Mis ook de voordrachten van de andere bistro’s niet Bistro 7 Ziektebeelden ondersteunen 1. Orthobiotica vervangen antibiotica

8 okt 2007

2. Verjongen door optimale hormoonbalansen 19 nov 2007

Bistro 8 Levenskunst 1. Meditatie wetenschappelijk

24 sept 2007

en medisch bewezen 2. Zwamteelt helpt onze afval opruimen

22 okt 2007

3. Boeddhisme

26 nov 2007

in het Westen toepassen (deel 2)

33

ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL

“Lobbyisten publiceren verwarrende studies over voedingssupplementen!” Twijfel zaaien

Prof. Dr. Balz Frei

O

nlangs verscheen

er een studie over de rol van antioxidanten en een verhoogd sterfterisico in the Journal of the American Medical Association. De onderzoekers kwamen tot het besluit dat mensen die antioxidanten namen zoals vitamine A, onder de vorm van bètacaroteen, en vitamine E voor gelijk welke reden, in om het even welke dosis en vooral ongeacht welke tijdsduur, hun leven daardoor in gevaar brachten. De onderzoekers behoorden tot het medisch centrum van de universiteit van Kopenhagen.

De 68 studies werden in een zogenaamde meta-analyse verwerkt. Op die manier ontstond er een ‘nieuw onderzoek’ die duidelijk enkel tot doel had twijfel de wereld in te sturen over de kwaliteiten of bedreigingen van antioxidanten. Indien men de gebruikte referenties grondig bekijkt en analyseert, stelt iedere neutrale onderzoeker vast dat de gemiddelde leeftijd van de proefpersonen tussen 80 en 103 jaar bedroeg. Er werd met andere woorden geen onderzoek verricht naar de gevolgen van antioxidantengebruik bij jonge, gezonde mensen die proberen in optimale conditie te blijven door gebruik te maken van voedingssupplementen. Veel van de mensen die aan de geselecteerde testen meededen waren reeds zwaar ziek en hadden cardiovasculaire aandoeningen, kanker, levercirrose, nierproblemen, diabetes, cataract, alzheimer of parkinson. De Deense onderzoekers gebruikten ook studies waaraan zware rokers deelnamen.

Duur vitaminegebruik van geen belang Een ander zwak punt van de gepubliceerde studie is het feit dat de duur van het vitaminegebruik helemaal niet van belang was. Een aantal deelnemers kreeg slechts gedurende enkele dagen vitamines. De gemiddelde duur van het antioxidantengebruik bedroeg evenwel 32 maanden (2,7 jaar)

Dubieuze methodologie

Frauduleus onderzoek

“Ik vind de methodologie, die gebruikt werd om deze studie te realiseren, zeer dubieus. De ‘lobbyisten wetenschappers’, die voor dit onderzoek werden ingezet, gebruikten, bij nazicht van de referenties, enkel studies waar tenminste één dodelijk slachtoffer was bij betrokken. Het speelde geen rol of de persoon, die antioxidanten innam, reeds hartpatiënt was, aan kanker leed, zware nierproblemen had of zelfs zelfmoord had gepleegd. De Deense wetenschappers bekeken in totaal 815 studies. Daarvan werden er slechts 68 weerhouden omdat die bepaalde onderzoeken telkens minstens een dodelijk slachtoffer vermelden.

Nog een bizar feit is dat de wetenschappers twee zeer grote studies niet opnamen waarin 13000 patiënten tussen de 40 en de 58 jaar vitamine C, vitamine E en selenium gebruikten. Maar toen bleek dat dit een 22 procent reductie in de mortaliteitscijfers weergaf, verwijderde men de studie uit de meta-analyse. Men verving ze door een onderzoek met 18314 patiënten, allemaal zware rokers, waarvan de gemiddelde leeftijd 58 jaar bedroeg, die daarenboven zeer hoge dosissen bèta-caroteen gebruikten gedurende een periode van meer dan 4 jaar. Deze mensen hadden een 16 procent hoger risico op vervroegde mortaliteit.

34

Het is gewoon belachelijk dat de 68 geselecteerde studies nu worden gegroepeerd in een nieuwe gigantische studie waaraan 232606 zieke patiënten deelnamen en waaruit kan besloten worden dat antioxidanten, vitaminen en mineralen de sterftekans – bij ernstig zieke personen – met vijf procent laten toenemen. Dit vooral omdat men de 747 onderzoeken op jongere en gezonde mensen uit de metaanalyse verwijderd heeft.”

Wat betekent deze studie tot slot voor de Tot besluit Professor Balz Frei besluit dat dit onderzoek niets vertelt over de waarde van antioxidanten in de preventie van ziekten. “Deze gepubliceerde meta-analyse negeert immers alle cruciale regels waar alle ernstige wetenschappelijke studies moeten aan voldoen. Ieder degelijk onderzoek moet toch de bedoeling hebben om patiënten met dezelfde ziektebeelden in een klinische test te betrekken. De deelnemers moeten identieke hoeveelheden supplementen krijgen over een zelfde tijdsperiode. Het is onbegrijpelijk dat een respectabel blad als de ‘Journal of the American Medical Association’ (JAMA) deze studie heeft gepubliceerd. Dit lijkt meer op regelrecht goed georchestreerd lobbywerk.” Het enige correcte dat in de studie wordt weergegeven is het feit dat mensen die veel roken geen baat hebben bij het nemen van zeer hoge dosissen bèta-caroteen. Bèta-caroteen interageert met tabaksrook en verandert – in die omstandigheden - van een degelijke antioxidant in een carcinogene factor. Het is dan ook niet verwonderlijk dat 40 procent van de 68 geselecteerde studies – 27 in totaal - bèta-caroteen als schadelijke factor aanduiden die tot een vervroegde mortaliteit kan leiden.

klassieke gebruiker van voedingssupplementen? Men heeft geprobeerd de mensen – zonder enige verantwoorde reden - in verwarring te brengen. We weten immers aan de hand van de 747 genegeerde, positieve studies over voedingssupplementen dat antioxidanten over zeer veel gezondheidsbevorderende eigenschappen beschikken. Ze verminderen het risico op

ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL ACTUEEL cardiovasculaire aandoeningen, ze zorgen voor minder kanker, ze verlagen het aantal slachtoffers van ernstige oogziekten en neurodegeneratieve ziektebeelden. Daarenboven zijn ze de sleutel voor een versterking van de algemene immuniteit en een fel verbeterde weerstand tegen alle mogelijke vormen van infecties. Ik besluit met het vaststaande feit dat een tekort aan antioxidanten jaarlijks honderdduizenden mensenlevens eist.” (DB)

Walter O

M Faché

VOEDING SS DRIEHOE UPPLETIE K FACHÉ

Referentie: 01. Goran Bjelakovic. Use of some antioxidant supplements may increase mortality risk. JAMA. 2007;297:842857

Oordeelk undig preventief voedingsaanvulling en en curatief gebruiken

NUTRITI ONELE M ONOGRA FIEËN � OR T HOS Inst

Publi Med

ia – Vlaams

ituut VIO

Instituut

Info Deze monografie n° 76 kan besteld worden bij het VIOW [email protected] 09 369 06 42

W Laarne

Orthomole

culaire W

etenschap

pen

LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN Ik heb last van haaruitval. Mijn arts zegt dat ik gezond ben en dat de oorzaak te zoeken is bij stress en niet optimale eetgewoonten. Welk advies kunt u me geven? (F. Staelens, Kortrijk) VIOW ANTWOORD Een belangrijk punt om haar gezond te houden, is om gezond te eten. Haar wordt opgebouwd uit proteïnen. Alhoewel bepaalde factoren voor haaruitval zorgen, moet je er toch aan denken dat het onderdeel uitmaakt van een compleet biologisch systeem, namelijk het menselijk lichaam. De belangrijkste vitaminen en mineralen voor gezonde hoofdhuid en haar zijn vitamine A, alle vitaminen B (zeker vitamine B6, B12, foliumzuur en biotine), vitamine C, vitamine E, koper, ijzer, zink, iodine, silicium, proteïnen en essentiële vetten. Essentiële vetten zijn zeer belangrijk voor het lichaam, maar worden niet zelf door het lichaam aangemaakt. Driemaal per week vis, zoals zalm, sardines, makreel, haring of forel eten, voorziet in voldoende hoeveelheden van deze gezonde vetten. Daarnaast is het zeer belangrijk om voldoende water te drinken. Natuurlijk zijn er ook voedingsmiddelen die je moet vermijden, omdat ze haaruitval bevorderen. Alcohol, cafeïne, suiker en nicotine putten de voorraden vitaminen en mineralen in het lichaam uit. Stress speelt eveneens een rol bij een mogelijke haaruitval. Ontstressen en leren met stress omgaan is heel belangrijk. Orthomoleculair kan je een extra B complex, minstens 3g vitC en 2 à 4g MSM (methylsulfonylmethaan) en silicium (fytosil van Bioradix en Biosil van Similia).

Er wordt steeds meer gepraat over de ernst van indoor luchtvervuiling. Kunnen we ons daartegen beschermen? (L. Curvels, Tongeren) VIOW ANTWOORD Luchtvervuiling in woningen voorkomen is in de allereerste plaats zorgen voor voldoende verluchting. Onzichtbare vochtigheid in te kleine woonruimten met teveel bewoners, planten en huisdieren zorgen voor vochtige stofpartikels die bacterieel geladen kunnen zijn en mogelijk ziekten verwekken. De gevolgen van een niet optimaal verluchte woning zijn: - ontstaan of erger worden van aandoeningen van de luchtwegen, neus-, keel- en oorkwalen en gewrichtspijn. - Deze ongemakken ontstaan door de te hoge aanwezigheid van vluchtige samengestelde stofdeeltjes. Zij vormen de allergenen en de ziekteverwekkers. Het is ook belangrijk om de luchtvochtigheid in de leef- en werkruimte rond de 50% te houden. Mensen zullen onder die omstandigheden minder last hebben van irritaties aan de luchtwegen. Eens de luchtvochtigheid hoger wordt dan 55% krijg je ‘zware lucht’. Te vochtige lucht laat bacteriën toe zich sneller te vermenigvuldigen en meer ziekten te verwekken. Een luchtvochtigheid van minder dan 50% zorgt ook voor problemen. Mensen krijgen dan droge ogen, de slijmvliezen van de neus werken onvoldoende waardoor de immuniteit afneemt en er spontane ontstekingen kunnen optreden aan de ogen en in de keel. Te droge lucht zorgt tenslotte voor onaangename elektrostatische elektriciteit. Je kan ook de gezondheidsbistro 5 deel 5 lezen “Geopatische en electromagnetische stoorvelden. Biologisch bouwen”. Te bestellen bij VIOW. Een mooi en nuttig cadeautje voor je vrienden!

35

LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN LEZERSVRAGEN Mijn arts vertelt me dat ik moet leren omgaan met stresstoestanden. Is stress volgens u controleerbaar? (M. Vandeputte, Tielt) VIOW ANTWOORD Stressbeheersing is een manier van denken. Stress heeft een bijzonder slechte invloed op je gezondheid. Stress is bovendien één van de beïnvloedbare risicofactoren die mee aan de basis kunnen liggen van hart- en vaatziektes. Hoe moeilijk het soms is, je gezondheid heeft er alle baat bij als je stress de baas blijft. Denk eraan: alleen jij kan stress beheersen door eens iets

vaker te relativeren en iets minder perfectionistisch te zijn! Pieker niet over iets, probeer er rustig over te praten: het neemt vaak al een stuk van de stress of de druk weg. Zorg voor een goede nachtrust: vermijd koffie, opwekkende dranken (cola)! Vermijd ook fysieke inspanningen vlak voor het slapengaan. Bouw voldoende rustpauzes in tijdens je werk. Zorg dat een pauze ook echt een moment van ontspanning en verstrooiing is... en dat je daarin dus niet gestoord wordt! Doe enkel de dingen die je graag doet: lezen, wandelen, meditatie, hobby... Toch last van stress? Probeer het dan op een gezonde manier af te reageren: door deel te nemen aan ontspannende sporten en een extra B complex vitamine, 500mg vit B5 en 1 à 3g vitamine C.

iek Nieuw en uenlux in de ben De vernieuwde website

WWW.VIOW.BE

De meest dynamische orthomoleculaire website: www.viow.be is volledig vernieuwd op 3 september 2007. Met de volledige zoekmachine kan u d.m.v. trefwoorden zoeken in ons volledig VIOW archief. (54 orthofyto’s en 36 leefnu’s) Meer dan 400 orthotrends met wekelijkse updates. Seizoen adviezen 178 artikels - nieuwslijn met wekelijkse update.

��

Dit alles voor slechts 0,5 euro/ dag of 180 euro/jaar.

��

� ��

��

��

�� Een revolutionair niet te missen gezondheidsmagazine voor iedereen die met gezondheid bezig is. 40 voor 6 nummers van elk 40 blz.

- Voeding - Medisch - Sport - Leefstijl - Milieu - Waarschuwingen

& met bijlage “voor u gelezen”

Doe mee met de meer dan 5000 abonnees in Vlaanderen en Nederland om elke 2 maand het meest recente en actuele nieuws te lezen over:

�

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

��

- Orthotrends - Actueel - Lezersbrieven - Firmanieuws - Viow nieuws

Abonneer je vandaag nog! Ja, ik wil mij abonneren en stort 40 op rekeningnummer 290-0307607-41. Ik ontvang hierbij gratis het ontbijtboekje “ontbijten met Walter en Karine”. (waarde: 19 euro) Ja, ik wil zelf een gratis ontbijtboekje ontvangen en schenk een abonnement aan naam ..................................................................................................................... adres ..................................................................................................................... tel. ............................................................................................................................. e-mail ................................................................................................................... Mijn gegevens zijn naam � adres � tel. ........� e-mail ...............................................................................................................................

�� Voorbeelden zijn: PCB’s, Pesticiden, Schimmels Ftalaten (Terug te vinden in plastic flessen) Fijn stof, Dioxines, Asbest Zware metalen, Chloroform Chlorine Gevolgen: • Vermoeidheid • Allergieën / Astma • Immuniteitsproblemen • Hoofdpijn / Migraine • Depressie • Hormonale problemen • Etc.

want ik wil energiek blijven, slank blijven, gezond blijven Daarom gebruik ik iedere dag Cocoya Extra Virgin kokosolie, vol met de juiste verzadigde vetten. Verzadigde vetten voor een betere stofwisseling, een

Resium is een alcoholvrij mengsel van 10 belangrijke ontgiftende kruiden. Eén kuur Resium heeft een onmiddellijk effect.

slanker figuur, meer energie, een betere bestandheid tegen infecties en minder risico op hart- en vaatziektes? Inderdaad. Recent onderzoek heeft onthuld dat verzadigde vetten, als ze zijn opgebouwd uit middellange vetzuurketens (MCT’s), de gezondheid in sterke mate bevorderen. Cocoya zit boordevol MCT’s, die in de lever rechtstreeks in energie worden omgezet. De vorming van vetbolletjes in de bloedbaan wordt zo volledig vermeden. Gevolg: minder kans op hart- en vaataandoeningen. De MCT’s in Cocoya bevorderen eveneens de stofwisseling en gewichtsafname, zijn snelle energieleveranciers, verhogen uw weerbaarheid, en maken de huid glad en soepel. Daarom, Cocoya, heb ik je nodig. Elke dag opnieuw!

Andere positieve effecten van Resium: • Lever-en bloedreinigend • Elimineert urinezuren • Ondersteunt lever en nieren • Ondersteunt de prostaat • Helpt gewicht te verliezen • Helpt bij opgeblazen gevoel • Verbetert de huid • Helpt de spijsvertering • Geeft meer energie en verhoogt de concentratie.

Succesvol gebruikt door miljoenen mensen sinds 1929!

Cocoya Health & Cocoya Cooking zijn twee nieuwe, lekkere en superieure smeer- en braadproducten op basis van biologische extra virgin kokosolie. Ontdek meer over hun heilzame werking op

� KORTINGSBON € 2,5 KORTING bij aankoop van 1 fles Resium (

€23,56/fl)

Naam: .

www.gezondevetten.be ��

��

��

Straat:

��

bel +32 (0)52 48 43 00

��

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postcode:

. . . . . . . . . . .

Gemeente: .

............................................

Stuur deze bon terug naar: Postkantoor St-Niklaas 1 • Postbus 148 • 9100 St-Niklaas Tel. 03 789 09 59 • Gratis Fax 0800 800 11 [email protected] • www.energeticanatura.com

OPLEIDING ORTHOMOLECULAIR CONSULENT AAN HET ORTHOS INSTITUUT VIOW TE LAARNE •

De consulentenopleiding bestaat uit 40 consulentenbistro’s, gebundeld per vijf onderdelen die tot een bepaald thema behoren. In totaal zij er 8 verschillende themamodules.

•

Na het volgen van de 8 modules kan men deelnemen aan een schriftelijk examen en kan leiden tot het behalen van het diploma van “Board Certified Orthomolecular Nutrition-Consult” of Orthomoleculair Voedingsconsulent.

•

Sinds dit academiejaar kunnen de consulentenbistro’s ook via thuisstudie worden gevolgd.

BELGISCH VOEDINGSMAGAZINE VIOW Verschijnt 6 maal per jaar met concrete, nuttige dagelijkse voedingsadviezen en leeftips, voor mensen die bezorgd zijn voor hun eigen gezondheid of beroepsmatig met de voedingsproblematiek bezig zijn zoals natuur- en reformwinkels, gezondheidszorgwerkers, schoonheidspecialistes, sportcoaches, horecabedrijfsmensen, sportcentra, onderwijzend personeel, kortom voor iedereen die begaan is met de gezondheid.

Opnieuw examens voor de consulentenopleiding: op dinsdag 27 september 2007 vanaf 14.00 u.

Hoofdredactie/Eindredactie

Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 • Fax: 09 366 18 38

Kernredactie

ORTHOMOLECULAIRE NUTRITIONELE GENEESKUNDE

Mondelinge module

Inleiding tot de orthomoleculaire geneeskunde op 1 en 2 december 2007

Schriftelijke modules

Eerste jaar: Orthomoleculaire voeding Schriftelijk examen: Certificaat Tweede jaar: Orthomoleculaire manipulaties Een orthomoleculair eindejaarswerk: Schriftelijke casestudie: Certificaat Derde jaar: Orthomoleculaire substituties Mondeling examen: Board Certified van Orthomolecular Nutritionist Vierde jaar: Behandelingsprotocollen Schriftelijk protocol opgelegd ziektebeeld: Certificaat

Walter OM Faché, HEOS Eric Ost Joost Meeusen Bio Ingenieur

Walter OM Faché, Orth. Bioch. HEOS Dirk Bogaert, Med. Journalist Philippe Gerard, Apr. Fernand Haesbrouck, Apr. Jozef Poppe, Prof. Dr. Ir. Joost Meeusen, Bio-ingenieur Johan Decock, Dr. Osteopaat Pieter Van Melckebeke

Vormgeving, productie en druk Walter OM Faché Joost Meeusen Pieter Van Melckebeke

De Pauw Stijn, Drukkerij Coppens bvba Hospitaalstraat 2 - Lochristi 09 353 93 93 www.coppens-druk.be

Uitgever Walter OM Faché, Directeur VIOW Kerkstraat 101 9270 Laarne

Secretariaat/Advertenties

Larenhoeve, Kerkstraat 101 9270 Laarne. Tel +32 (0)9 3690642 Fax +32 (0)9 3661838 E-mail: [email protected] Website: www.viow.be

Hoe abonneren?

Betaling geldt als enige abonnering. Jaarabonnementen voor 6 nrs: België: Storting van € 40 op rek nr. Fortis 290-0308228-80 Nederland Storting van € 43 op rek nr. Fortis IBAN BE 88290030760741 BIC code GEBABEBB

Prijs per nummer: 7,8 (België) 8,5 (Nederland) Leefnu blijft het enige orthomoleculair vakblad op de Beneluxmarkt dat zich niet bindt aan een productlijn om voldoende inkomsten te genereren. Wij hebben geopteerd voor een orthoceutische firmaraad die los van de redactie en de artikels in het blad functioneert.

Uitgeverij Publimedia VIOW Gespecialiseerd op het gebied van voeding, voedingsaanvullingen, gezonde levenswijze en adviezen bij ziekten.

Mondelinge module

Vijfde jaar: Nutritionele medische Biochemie Schriftelijk biochemische topic uitwerken: Board Certified Orthomolecular Specialist Practicus De mondelinge colleges van het vijfde jaar vinden telkens vrijdag plaats te Laarne van 9u tot 18u 15 februari 2008 7 maart 2008 22 februari 2008 14 maart 2008 29 februari 2008 21 maart 2008 Eindexamen over de vijf jaar voor een jury: Board certified Higher Education for Orthomolecular Sciences (HEOS) Inschrijving en infobrochure Email: [email protected] Tel: 09 369 06 42 - Fax: 09 366 18 38

38

© Copyright 2007 ISSN 1379-8383 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating. De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden. Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels.

Overname van arikelen of gedeelten hiervan is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van de hoofdredactie. Prof. Dr. Linus Pauling tweevoudig Nobelprijswinnaar introduceerde in 1968 voor het eerst de term “Orthomoleculair” in Science: alle stoffen, moleculen of handelingen die niet toxisch en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade en die op de juiste tijd met de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven of geëlimineerd te worden. (verruimde betekenis uit Science 160:265-271, 1968)

Je lichaam in topvorm met de juiste oliemix VOOR HAAR:

Essential Woman

VOOR HEM:

Omega Man

®

VOOR HEEL HET GEZIN:

Lignan Flax Oil Complex

®

Biologische mix van : Omega-3 rijke



vlaszaadolie, lignanen, teunisbloemolie

vlaszaadolie, lignanen, pompoenzaadolie

vlaszaadolie, lignanen.

en isoflavonen.

en fytosterolencomplex.

VANAF NU

VANAF NU

€ 24, 9 5

€ 24, 9 5

350 ml flacon : € 24,95 - 120 capsules : € 24,95

Voor een stralende huid, glanzend haar en sterke nagels Behoud van sterke botten Verzacht de klachten tijdens de menopauze Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Positief effect op premenstruele ongemakken



Versterkt de levenskracht Vermindert de klachten van de man Behoud van sterke botten Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen Voor het behoud van een gezonde haardos

Dagelijks te gebruiken voor een gezond leven Onmisbaar voor het metabolisme Verhoogt de weerstand Helpt het cholesterolgehalte te beheersen

De Barlean’s oliën kunnen worden gebruikt in de keuken, om toe te voegen aan koude gerechten zoals deegwaren, rijst, yoghurt, groenten,... of kunnen ingenomen worden als voedingssupplement in de vorm van capsules.

WENST U MEER INFO ? Ga eens langs bij uw natuurvoedingszaak of contacteer OCE BIO 03 366 21 21 - [email protected] www.barleans-omega3.com - www.ocebio.com

Sponsor van de Belgische Cardiologische Liga

Geselecteerd en ingevoerd door MINAMI NUTRITION

39

Vitamine K2

menaq7

®

NIEUW!

vitamine K2

GOED VOOR HART EN BLOEDVATEN Vitamine K is een minder bekende vitamine. Recente wetenschappelijke inzichten laten zien dat met name vitamine K2 – in de vorm van menaquinone-7 – kan helpen de bloedvaten schoon en elastisch te houden. Vitamine K2 heeft daarmee een gunstige invloed op hart en bloedvaten. NATUURLIJK Vitamine K2 is een natuurlijke vorm die in hoge mate voorkomt in natto. Dit is een traditioneel Japans gerecht dat ontstaat door de fermentatie van soja. Natto is bijzonder rijk aan menaquinone-7. Natuurlijke vitamine K2 is goed opneembaar door het lichaam.

VOOR EEN GOEDE BOTAANMAAK

Vitamine K staat al langer bekend om zijn belangrijke bijdrage aan de goede opname van kalk. Juist vitamine K2 (menaquinone-7) is belangrijk voor de opbouw van botten en voor het behoud van stevige botten. Menaquinone-7 (MenaQ7) is een recente innovatie die in Japan is ontwikkeld. VITAMINE D Vitamine D verhoogt de opname van kalk in de botten. Vooral op latere leeftijd wordt geadviseerd een hogere hoeveelheid vitamine D in te nemen om stevige botten te behouden. MenaQ7 [meenaku-zeven] bevat 5 mcg vitamine D voor een goede synergie met vitamine K2. Aanbevolen gebruik: Verpakking: Inhoud per softgel: CNK code: Adviesprijs:

1 softgel per dag bij voorkeur bij de warme maaltijd. Personen ouder dan 60 jaar 1 tot 3 softgels per dag. 60 softgels 45 mcg vitamine K2 en 5 mcg vitamine D 2375-244 (verkrijgbaar bij apotheek) € 22,95

Meer informatie: Springfield Nutraceuticals Belgium BVBA, Heist-op-den-Berg • [email protected]

H E A LT H

THROUGH

NATURE,

SCIENCE

&

INNOVATION

met bijlage orthomoleculaire waarschuwingen

Recommend Documents