mei 2015 Op de Hoogte Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

mei 2015

Op de Hoogte Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

Colofon

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid is een organisatie van vrijwilligers, die wil bijdragen aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170 afdelingen; een kleine 18.000 leden zetten zich in voor natuur en milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten. IVN, afdeling Walcheren is één van die afdelingen en bestaat dit jaar 20 jaar. Het lidmaatschap van IVN, afdeling Walcheren en daarmee van IVN-NL bedraagt in 2015 € 19, voor huisgenootleden € 9,50, inclusief “Op de Hoogte”, de uitgave voor leden en relaties van IVN Walcheren en het IVN magazine “Mens & Natuur”. Beide verschijnen 4x per jaar. Lid worden? Dat kan door contact op te nemen met penningmeester Jaap van Klinken; Van Vollenhoveweg 10, 4353 RH Serooskerke. Tel. 0118 591941, e-mail: [email protected]. Contributiebetaling op bankrekening NL03 INGB 0007 3348 15 IVN AFDELING WALCHEREN te Serooskerke. Website IVN, afdeling Walcheren: www.ivn.nl/walcheren. Twitter IVN, afdeling Walcheren: @IVN_Walcheren. Op de Hoogte is een gratis uitgave van de afdeling voor leden en relaties en verschijnt 4x per jaar. Oplage ca.150 exemplaren. Op de Hoogte is ook te vinden op de website van de afdeling en kan ook per e-mail worden toegezonden. Op de Hoogte Redactie: Cobie Gouwen Annemarie Priemis Henk Sijsenaar (eindredactie)

Redactieadres:

Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg telefoon: 0118 62 48 48; e-mail: [email protected].

Het volgende nummer komt uit rond 25 augustus 2015; kopij (bij voorkeur als bijlage in “word” bij een e-mail) inleveren vóór 11 augustus 2015.

activiteiten; IVN-ers kunnen gratis aan wandelingen deelnemen. De Natuurgidsencursus bood een flinke hoeveelheid kopij aan waaruit je een goed beeld krijgt van de dynamiek van die cursus die daardoor wat vanzelfsprekender onderdeel vormt van de afdeling. Het is soms niet zo eenvoudig om bijdragen in een algemeen leesbare vorm om te zetten omdat het materiaal in de eerste plaats wordt geschreven voor intern cursusgebruik. Maar we zijn er wel blij mee. Opgenomen is een keuze uit die veelheid; een aantal bijdragen leent zich voor plaatsing in een volgend nummer maar graag ook weer nieuw materiaal. Dit keer komt Ter Hooge, de buitenplaats aan de Koudekerkseweg in Middelburg, op een unieke wijze uitgebreid in beeld. Een deelnemer aan de NGC interviewde één van de eigenaren van Ter Hooge. Het interview geeft inzicht in hoe het verder met het mooie park gaat. Het beslaat niet voor niets een flink deel van deze editie.

Redactioneel

"Slootjesdagen voor scharrelkids" Het ligt weer voor u, ons kwartaalblad. Ik hoorde laatst de term "cluborgaan" noemen. Er gebeurt nogal wat bij IVN Walcheren de laatste tijd, zoals: het bestuur is kwetsbaar geworden; er is een commissie ter advisering van het bestuur ontstaan; we bestaan 20 jaar en hoe vinden we dat; de Natuurgidsencursus loopt gesmeerd.

Last but not least: Onze vaste schrijfster en lid van de redactie, Cobie Gouwen, heeft 10 jaar columns, 10 jaar coördinatie verspreiding Op de Hoogte en 10 jaar redactionele activiteiten achter de rug. Behalve de coördinatie van de bezorging neemt ze even gas terug. Hartelijk bedankt, Cobie, en we zullen je unieke ervaringen tijdens excursies missen.

In Op de Hoogte wordt verder een aantal oproepen gedaan: - een extra Algemene Ledenvergadering op 17 juni; - een oproep voor deelname aan jubileumactiviteiten; - deelname aan "Slootjesdagen"; "Scharrelkids modderen aan" en "Het Jaar van de Bodem". Daarnaast zijn er gebruikelijke en minder gebruikelijke

Mede namens de redactie allen vriendelijke gegroet,, Henk Sijsenaar 2

Adviescommissie i.v.m. bestuursvacuüm. Beste Leden van IVN Walcheren. Het is jullie inmiddels wel duidelijk geworden dat we als club in een bestuursvacuüm zitten. Tijdens de ledenvergadering waren er zo weinig leden dat het huidige bestuur daardoor besloot per 1 juli z'n taak neer te leggen. Op dat moment zou Rita de Ligt*, die al tijdelijk in het bestuur zat, haar taak ook neerleggen. Zonder Rita zouden er nog twee bestuursleden zijn Jaap van Klinken en Wim Wattel, dat zijn niet genoeg betuursleden om de boel draaiende te houden. Het afgelopen jaar zijn er al menige malen oproepen gedaan voor nieuwe bestuursleden in Op de Hoogte en in de vacaturebank voor vrijwilligers. Zodoende ging er een noodoproep van het bestuur uit naar de leden. Een aantal leden heeft hier, afzonderlijk van elkaar, op gereageerd. Maar een aantal leden heeft ook de koppen bij elkaar gestoken en contact gezocht met Rita, daar zij ook de professionele vrijwilligerconsulent is van IVN Zeeland. Na overleg met Rita en het bestuur zijn we op het idee gekomen om een "Adviescommissie" in het leven te roepen om de club weer vlot te trekken en te kijken hoe we een nieuw bestuur kunnen vormen met wat meer bestuursleden. Het bestuur heeft daar in de laatste bestuurvergadering z'n fiat aan gegeven. Helaas besloot de huidige voorzitter na deze laatste vergadering zijn taak neer te leggen en zijn lidmaatschap op te zeggen; hij wilde daar niet over praten met de overgebleven bestuursleden. Nu hebben we geen voorzitter en twee bestuursleden die opstappen na 1 juli en dat is wel erg weinig. De "Adviescommissie" bestaat uit Rinus Davidse, Annie Neve, Korrie Stroo, Magda Willemse, Rita de Ligt, Jaap van Klinken en Dingeman Steijn. We zullen ons, zoals hiervoor al gezegd, buigen over hoe de club bestuurlijk gezien nieuw leven ingeblazen kan worden en hoe er op een eenvoudige manier een goed functionerend bestuur gevormd kan worden. Dit allemaal niet zonder dat we het aan de leden hebben voorgelegd; we kunnen alleen een advies geven en dat is natuurlijk niet bindend. In de volgende Ledenvergadering (17 juni aanstaande) kunnen de leden daar dan mee aan de slag. We hopen dat we via het bestuur of via mij reacties van jullie krijgen, misschien zijn er wel één of meer leden die een taak willen hebben in het bestuur of één van de werkgroepen. Dat zou het een stuk makkelijker maken om het bestuur een nieuwe input te geven. Het kan ook zijn dat het allemaal niet nodig is en er zich voldoende kandidaten vooraf al aanmelden. Namens de "adviescommissie", met vriendelijke groet, Dingeman Steijn *Rita de Ligt is als vrijwilligersconsulent verbonden aan het IVN Consulentschap Zeeland en neemt tijdelijk de functie van secretaris bij IVN Walcheren waar.

Algemene Ledenvergadering 17 juni 2015 Het bestuur nodigt de leden en donateurs uit voor een Algemene ledenvergadering op woensdagavond 17 juni 2015. Deze vergadering staat in het teken van de bestuursontwikkelingen van de laatste tijd. De agenda en vergaderstukken worden begin juni per e-mail aan alle leden en donateurs van IVN Walcheren toegezonden. De voorzitter, Wim Wattel, als zodanig benoemd in maart 2014, heeft - zoals u weet - zijn voorzitterschap neergelegd en zijn lidmaatschap van IVN (Walcheren) per direct opgezegd. De functie van secretaris is vacant en wordt tijdelijk waargenomen door Rita de Ligt-Van der Zee, consulente aan het IVN Consulentschap Zeeland. Zij kan dit slechts doen tot 1 juli a.s.

Hoeve de Kersenhof Een adviesgroepje houdt zich momenteel bezig met het zoeken naar mogelijkheden die leiden tot de vorming van een zo volledig (minimaal 5 leden) mogelijk bestuur. 3

Bestuur en werkgroepen

Bestuur: Voorzitter: Vacant Secretaris: Vacant. Waarnemer: Rita de Ligt-van der Zee; p.a. IVN-consulentschap Zeeland, Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes. Tel. 0113-211675, e-mail: [email protected]. Penningmeester: Jaap van Klinken; van Vollenhoveweg 10, 4353 RH Serooskerke. Tel. 0118 591941, e-mail: [email protected]. Werkgroepen: Natuurpaden: Johan Antheunisse; P. Duvelaer van Campenstraat 12, 4336 AS Middelburg. Tel. 0118 628814; e-mail: [email protected]. Excursies: Algemeen coördinator: Annie Neve; De Walestraat 23, 4371 CE Koudekerke. Tel. 0118 552343; e-mail: [email protected]. Cursussen: Dingeman Steijn; J.P. van de Brandestraat 21, 4336 BC Middelburg. Tel. 0118 627932; e-mail: [email protected]. Natuurgidsencursus 2014-2016: Annie Krosenbrink. Tel. 0118 63 92 38, e-mail: [email protected]. Natuur voor grijs en groen: Hilly Bosch, Kenau Hasselaarstraat 85, 4385 KL Vlissingen. Tel. 0118 460671; e-mail: [email protected]. Communicatie: - Ledenblad Op de Hoogte. Henk Sijsenaar. Tel. 0118 62 48 48; e-mail: [email protected]. - Website: Peter Louwerse, e-mail: [email protected]. - Twitter: Ineke de Jong; @IVN_Walcheren. Tel. 0118 55 12 02; e-mail: [email protected]. - Public relations: Anne Eijnwachter; Tel. 0118 61 14 59/ 06 47 32 55 63; e-mail: [email protected]. - Marktkraamwerk: Hans-Peter Pieterse. Tel. 0118 62 52 46, e-mail: [email protected].

Gelezen in natuur en milieumagazines:

Staatsbosbeheer, biedt naast een schitterende foto op de blz. 2 en 3 van zeekatten in de Oosterschelde (foto van Dirk Fluijt, boswachter op Schouwen-Duiveland) een interessant artikel over oude fruitrassen: "De revival van oud fruit" (blz. 34 e.v.) en een heel goed leesbaar artikel over de werking van het getij, "Dans van aarde, maan en zon" op blz. 14 e.v.

Wantij, het maartnummer van het magazine van de Zeeuwse Milieu Federatie, is geheel gewijd aan een circulaire toekomst. Geen verspilling meer van materialen, maar duurzaamheid. Zeeland naar een circulaire economie. Alles staat nog in de kinderschoenen,hoewel hier en daar al resultaten worden geboekt.

Vogelvrije Fietser, de voorjaarseditie 2015 van het magazine van de Fietsersbond, laat weten dat er een "puntloos" zadel is ontwikkeld. Het zadel is klassiek gevormd maar zonder punt waardoor het "kruis van de fietser/fietster" wordt ontzien. Nog meer genieten van natuur als je op de fiets zit?

Scheldestromen (lente 2015), het tijdschrift van waterschap Scheldestromen, tipt de app "Tekenbeet" voor tablet en telefoon, te vinden in de app-store. Handig om bij de hand te hebben. Natura nr. 1 van 2015, het kwartaalblad van KNNV, verhaalt op pagina 18 over "Slijmzwammen, mooi en mysterieus". Je ziet slijmzwammen zoals heksenboter ook in de Walcherse natuurgebieden heel regelmatig. Boeiend om te lezen.

Zeeuws Landschap, het kwartaalblad van Het Zeeuwse Landschap, meldt op blz. 25 dat 2015 het jaar van de Groene Vrijwilliger is. IVN-natuurgidsen zijn ook vrijwilligers.

Veldpost nr. 1 2015, het Vrijwilligersblad van Staatsbosbeheer, meldt op pagina 19 dat elke maand z'n eigen natuurweetjes kent. Makkelijk voor natuurgidsen om hun werk extra jus te geven. Waar? www.natuurweetjes.nl. Naar Buiten, het 1ste nr. dit jaar van het magazine van

4

Bij de voorpagina Ten 1ste heeft het museum de NME-taak op zich genomen die destijds door het MicMec in Vlissingen werd uitgevoerd. Daarvoor is een goed geoutilleerde educatieruimte bij Terra Maris gebouwd. Deze nieuwe ruimte draagt de naam ‘ScharrelLAB’ en is ook beschikbaar voor IVN Walcheren. Ten 2de hebben IVN (Zeeland) en Terra Maris besloten tot meer samenwerking op het gebied van natuureducatie. Ook IVN Walcheren sluit zich daar graag bij aan; door IVN Walcheren opgeleide natuurgidsen zijn overigens al jaren ook bij Terra Maris als gids een bekend verschijnsel. De mispel wordt zo'n 6 tot 8 meter hoog, van oorsprong uit het Middellandse Zeegebied en hier eeuwen geleden ingevoerd vooral vanwege het gebruik van de appelachtige vruchten. Die vruchten zijn heel herkenbaar aan de relatief grote achtergebleven bloemkelken. Anders dan appels zijn mispels, de vruchten, pas te genieten als ze flink aan het rotten zijn. Het gezegde : "Hij is zo rot als een mispel" spreekt voor zich, alleen heeft het bij de mispel zelf een wat positievere betekenis.

Grote foto: "Oud landschap" bij het Brigdamse padje in Middelburg. Foto: Henk Sijsenaar Kikkerfoto's: Annemarie Priemis

Een boom, een Mispel, geplant!! Henk Sijsenaar

Goed rijp, rot dus, heeft de mispel een erg lekkere zachtzure smaak, je moet hem uitzuigen want de schil is stug en de pitten zijn niet mis. Vroeger en misschien nog wel hier en daar, zeker in Groot-Brittannië, werd er jam van gemaakt.

IVN Walcheren bestaat dit jaar 20 jaar; algemeen bekend inmiddels natuurlijk. Minder bekend is het feit, dat IVN Zeeland, ons consulentschap, IVN Walcheren vanwege dat jubileum heeft bedacht met een boom. Heel misschien ook wel ingegeven door het idee van de "jubileumcommissie" om in elke Walcherse gemeente een boom te planten, in elk geval een mooie aanzet tot wat extra aandacht voor het 20 jarig bestaan van IVN Walcheren. Er is gekozen voor een Mispel, Méspilus germanica, en hij werd op vrijdag 20 maart 2015 met vereende krachten geplant bij Terra Maris, het bekende Zeeuwse museum voor natuur en landschap bij kasteel Westhove. Hij staat er prachtig bij, als je de educatieruimte bezoekt kan je hem niet missen. Er was mooi voorwerk verricht. Het planten zelf was een gemeenschappelijke inspanning van Wim Wattel, voorzitter van IVN Walcheren, Sven van Rijswijk, directeur van Terra Maris en Vincent van der Veen, vertegenwoordiger van IVN Zeeland. Het "hoe en waarom" staat op een plaquette bij de boom.

Beschikbaar: Onze oude archiefkast. Puur nostalgie. In verband met de overgang van ons archief van de ruimten van Staatsbosbeheer in Grijpskerke naar de educatieve ruimte van museum Terra Maris is onze oude, mooi grijze, archiefkast overbodig. Het bestuur stelt de kast grootmoedig beschikbaar aan een belangstellende IVN-er. De kast heeft de volgende afmetingen: 2 meter hoog, 1meter breed, ca. 40 cm diep en heeft 2 deuren. Een handig exemplaar, gedecoreerd met enkele roestplekken. Belangstelling? Bel of mail onze penningmeester Jaap van Klinken, tel. 59 19 41 of mail [email protected].

Het planten van de Mispel Waarom bij Terra Maris? Daar zijn tenminste twee redenen voor.

5

De bloem is erg mooi. Ik vind de 5 witte, soms naar roze neigende, bloemblaadjes een bijna maagdelijk, maar toch ook een wat wellustig, vlinderend beeld opleveren. Vooral de witte bloesem.

- Rondleidingen in het Nollebos, Westduin en over de zeedijk bij Vlissingen. - Rondleidingen bij Domburg over het strand en door bos en duin. - Rondleidingen door de duinen bij Zoutelande.

Ik had er ooit zelf één in mijn tuin staan. Op Walcheren weet ik niet zoveel mispels te staan; in Ter Hooge staat een niet opvallend rijtje, tenzij het bloeitijd is natuurlijk, zie hierboven. We gaan het meemaken bij Terra Maris. Hopelijk zal de boom, evenals IVN Walcheren, nog vele jaren groeien, bloeien en vruchten leveren!

Paardenkastanje bij Kuiperspoort in Middelburg Datum en tijd worden in overleg bepaald; het aantal deelnemers is maximaal 25 en de kosten zijn € 40,00. De rondleidingen duren 1½ tot 2 uur. Daarnaast bieden we drie fietstochten over verschillende delen van Walcheren aan: - - Zuring voor Zeelui; vanuit Middelburg naar de Westerscheldekust, Rammekens en Ritthem. - Vliedbergen en Mottekastelen vanuit Vlissingen over het westelijk deel van Walcheren. - Rondje Veere over het noordelijk deel van Walcheren.

Plaquette bij de geplante Mispel Vincent van der Veen mailde me enkele vindplaatsen* waarin de mispel wordt bejubeld, zie hierna. Vooral de eerste twee zijn prettig te lezen. Het Zeeuws Knoopje (blog van Anke Nijsse) beschrijft de mispel zoals ik het zou willen kunnen en ook de blogger van "Deptford Pudding" weet het goed te vertellen, citaat: "When you find a Medlar tree, say in the Summer, you watch and wait. And wait… Around the middle of October you’ll still be waiting, and watching. Traditionally Medlars are picked at the end of November, after the first hard frost".

Datum en tijd worden in overleg bepaald; het maximum aantal deelnemers is 15. Uit veiligheidsoverwegingen is aan deze rondleidingen een minimumleeftijd van 12 jaar verbonden. De duur van de rondleidingen is 2½ tot 3 uur en de kosten zijn € 50,00. Zie ook onze website: www.ivn.nl/afdeling/walcheren.

Hoewel maar een klein gezelschap van het planten getuige was, was het een feestelijke gebeurtenis. Ook al vanwege de zorg van Nicole Vermorken, NME-medewerker van Terra Maris. IVN Zeeland, dank voor dit mooie cadeau. We kunnen blij zijn met deze boom, symbool voor een vruchtbare samenwerking.

IVN-natuurgidsen verzorgen rondleidingen voor Staatsbosbeheer Rondleidingen in Fort Rammekens en natuurgebied Rammekenshoek in 2015. Met een IVN-natuurgids van Staatsbosbeheer het oude Fort Rammekens bezoeken? Dat kan! Alle excursies beginnen bij het fort. Op de 13 zondagmiddagen: vanaf 14 juni t/m 27 september. Deze rondleidingen beginnen om 14.00 uur. Op de 7 dinsdagavonden: vanaf 7 juli t/m 25 augustus.. Deze rondleidingen beginnen om 19.30 uur. In de herfstvakantie de zondagen 18 en 25 oktober. Start om 14.00 uur. Tweede Kerstdag, zaterdag 26 december en "derde" (voor de Zeeuwen) Kerstdag, 27 december; beide beginnen om 14.00 uur.

*http://zeeuwsknoopje.blogspot.nl/2010/11/mispels-zo-mooi. html?m=1 *http://deptfordpudding.com/2011/11/28/widow-medlar-she-lies-open-to-much-rumour/ *http://www.ars-grin.gov/cor/mespilus/ShakespeareMedlars. html

Groepsrondleidingen IVN Walcheren verzorgt ook rondleidingen voor groepen: - De Middelburgse bomenwandeling "De Boom die bindt". - Rondleidingen in Park Toorenvliedt in Middelburg. - Rondleidingen in Park Welgelegen en omgeving in Serooskerke (W). 6

die een bodemexcursie willen verzorgen, een korte cursus over de Zeeuwse bodem gegeven. Hierdoor kunnen zij de waarden/kwaliteiten van de bodem in hun excursies/activiteiten een plek geven of een specifieke bodemexcursie verzorgen. Belangstelling? Meld je voor 16 maart aan via de website van IVN Zeeland (+ link naar website). Je ontvangt dan z.s.m. na 15 maart het programma en de gegevens van de locatie waar de cursus gehouden wordt. Voor meer informatie kunnen jullie terecht bij IVN Zeeland, Rita de Ligt-van der Zee, 0113-211675, [email protected]

De kosten bedragen € 5 voor volwassenen, kinderen tot 12 jaar betalen de helft. Zie verder: www.fortrammekens.nl . Dit oudste zeefort van West-Europa dateert uit 1547 en beschermde ooit de scheepvaartverbinding naar de VOChaven van Middelburg. Ook de troepen van Napoleon en Duitse bunkerbouwers hebben er nadrukkelijk hun sporen achtergelaten.Toen beheerste het fort de Westerschelde met z'n kanonnen, nu ligt het verscholen achter de zware Deltadijk. De gids weet er alles van en neemt u mee op een tocht door vijf eeuwen Zeeuws verleden. Daarnaast gaat de gids met u ook het, door de oorlogshandelingen van 1944 ontstane, bos- en krekengebied van Rammekenshoek door. De wandeling begint aan de poort van het Fort aan de Rammekensweg te Ritthem (Westerschelde).

Natuuroudercursus over de Zeeuwse bodem Basisleerlingen met hart, hoofd en handen kennis laten maken met de Zeeuwse bodem. Het IVN ontwikkelt samen met de Natuur en Milieu Educatie centra, de gemeenten en de provincie Zeeland een lespakket met veldwerkkist voor de basisscholen. Natuurouders, leerkrachten, gidsen en andere belangstellenden die het veldwerk willen begeleiden, of een gastles willen verzorgen, kunnen na het volgen van de cursus met leerlingen aan de slag. Deze natuuroudercursus wordt in april in alle regio’s i.s.m. de NME centra georganiseerd. Belangstelling? Kijk op de website van IVN Zeeland, of het NME-centrum bij u in de buurt voor meer informatie en de data per regio. Opgeven kan tot 16 maart bij het NME-centrum in uw regio. Voor meer informatie kunnen jullie ook terecht bij IVN Zeeland, Rita de Ligt-van der Zee, 0113-211675, h.d. [email protected]

Het Veerse Bos en krekengebied IVN Walcheren verzorgt voor Staatsbosbeheer de volgende bos- en kreekwandelingen op: dinsdag 23 juni, vertrek 19.30 uur; dinsdag 18 augustus, vertrek 19.00 uur; zondag 25 oktober, vertrek 10.00 uur. Daarnaast speciaal voor kinderen!! Kindersafari's; op zoek naar diertjes en bijzondere bomen in het Veerse Bos op: woensdag 22 juli, vetrek 10.00 uur woensdag 5 augustus, vertrek 10.00 uur woensdag 19 augustus, vertrek 10.00 uur. Alle activiteiten vertrekken vanaf het toiletgebouw op de natuurcamping Het Veerse Gat in het Veerse Bos. De kosten bedragen € 5 voor volwassenen, kinderen tot 12 jaar betalen de helft.

Jaar van de bodem in Zeeland Rita de Ligt 2015 is door de VN uitgeroepen tot Jaar van de bodem. Dit jaar willen we zoveel mogelijk mensen bewust maken van de bodem waarop we wonen, werken, onze vrije tijd doorbrengen en -niet onbelangrijk- van eten. In Zeeland is dit jaar van alles te doen rond de Zeeuwse bodem. Zie voor een overzicht www.zeeuwsbodemvenster.nl/vnjaar_vd_bodem Ook het IVN doet mee met het jaar van de bodem! Onderstaand de activiteiten waar IVN Zeeland de trekker van is. Doen jullie mee?!

Scharrelkids modderen aan! In onze huidige samenleving ontdekken kinderen de wereld steeds vaker virtueel: via televisie, computergames, tablets en smartphones. En dat, terwijl het wetenschappelijk is aangetoond dat buiten spelen in de natuur de ontwikkeling van kinderen enorm stimuleert. Tijdens de landelijke Modderdag ontdekken kinderen wat modder is, hoe je ermee kunt spelen en wat de verbinding met de aarde voor hen betekent. IVN Zeeland, Staatsbosbeheer , Terra Maris en MEC de Bevelanden heten op woensdagmiddag 1 juli van 13.00-15.00 uur kinderen en (groot)ouders welkom om de Zeeuwse bodem met hun hele lijf en alle zintuigen te beleven! De activiteiten vinden plaats op verschillende natuurspeelplaatsen van Staats Bosbeheer en bij Terra Maris en MEC de Bevelanden. Voor de begeleiding van de activiteiten kunnen we aardig

Cursus Bodemvensters voor (IVN) gidsen Op zaterdag 28 maart van 10.00 -14.00 uur wordt er aan (IVN) gidsen, natuurouders en andere belangstellenden, 7

wat vrijwillige handen gebruiken! Belangstelling? Op vrijdag 5 juni van 13.00-15.00 uur houden we op een van de locaties een informatiebijeenkomst voor de begeleiders. Noteer de datum en laat weten of je 5 juni aanwezig bent en wilt helpen bij de modderdag op 1 juli. Dat kan bij IVN Zeeland, Rita de Ligt-van der Zee, 0113-211675, [email protected]

Op zaterdag 13 juni kunnen gezinnen van 13.30 - 16.00 uur in en rond het Scharrellab en de Museumtuin bij Terra Maris* op onderzoek gaan naar water, waterdiertjes en watervogels. Er wordt een waterparcours met opdrachtjes uitgezet, dat door de (groot-) ouders zelfstandig met de kinderen afgelegd kan worden. IVN-ers van de afdeling Walcheren begeleiden het geheel.

De Middelburgse bomenwandeling "De Boom die bindt" Middelburg monumentenstad, maar heeft u ook al genoten van de monumentale bomen in de binnenstad? De oude Platanen, Beuken, Paardenkastanjes en Vleugelnoten zijn maar enkele soorten van die natuurlijke schoonheid, die de stad zo levendig maakt.

Zoekkaart waterdiertjes Alle deelnemers ontvangen het Mini-Waterdoeboek en een zoekkaart Waterdiertjes. Terra Maris biedt die dag een pannenkoekarrangement aan van € 5,00 pp. Dat zal zeker smaken na een middagje spieden en speuren naar het waterleven! Welke IVN-ers van de afdeling Walcheren willen mee helpen op deze zaterdag? Met zo’n 4-5 vrijwilligers kunnen we alles prima begeleiden. Na afloop genieten we met elkaar van het pannenkoekarrangement. Je kunt je aanmelden bij Brenda de Schipper van IVN Zeeland ([email protected]). Begin juni neemt Rita de Ligt-van der Zee dan contact met jullie op om het waterparcours met opdrachten verder met jullie voor te bereiden. * Het Zeeuws museum voor natuur en landschap bij kasteel Westhove in Oostkapelle.

Website: de inundatie van Walcheren. Henk Sijsenaar Paardenkastanje op het Bolwerk in Middelburg In de PZC van 27 april 2015 stond een klein berichtje over een digitale expositie over de inundatie in oktober 1944 van Walcheren. Misschien heeft iedereen het gelezen maar je kunt er snel overheen gekeken hebben. Maar omdat het in de verhalen van Walcherse IVN-gidsen nogal eens gaat over het ontstaan van de kreken op Walcheren toch maar geciteerd.

U kunt het meemaken: IVN Walcheren geeft rondleidingen op de zaterdagen: 30 mei, 27 juni, 25 juli, 29 augustus, 26 september, 24 oktober en 21 november. Zie ook onze website: http://ivn.nl/afdeling/walcheren. Vertrek om 13.30 uur vanaf de Markt vóór de Drukkerij; duur + 1½ tot 2 uur. Kosten volwassenen € 3,00; kinderen tot 12 jaar € 1,50. Gratis voor leden van IVN Walcheren en kinderen tot 6 jaar. Aanmelden is niet nodig.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft een digitale expositie "Walcheren onder Water" opgezet. De expositie is te vinden op de website: http://tweedewereldoorlog.nl/zeeland/.

IVN slootjesdag in Zeeland Wie biedt bijstand in de organisatie??? IVN Walcheren en Terra Maris doen mee aan de IVN slootjesdagen!

De geallieerden besloten in september 1944 om, teneinde de Westerschelde te kunnen gebruiken voor de aanvoer van mensen en materieel, de Duitse bezetting op Walche8

ren te verjagen door de dijken te bombarderen en zodoende de zee vrij spel op het (schier)eland te geven. Bij Westkapelle op 3 oktober, noordwest en zuidoost van Vlissingen op 7 oktober en tussen Veere en Vrouwenpolder op de 11de.

Matheus Gargon (18de eeuw) heeft die rijtoer destijds in zijn "Walcherse Arcadia" vastgelegd. De schrijfster volgde op de fiets die rijtour als afstudeerproject. Hoe is het in 2015? IVN Walcheren viert dit jaar haar 20-jarig bestaan en organiseert in dat kader een fietstocht langs dezelfde route als jubileumactiviteit op zaterdag 4 juli 2015, vertrek om 13.00 uur vanaf de Markt voor het stadhuis Middelburg.

Westkapelle op 3 oktober 1944 De inundatie was een feit, Walcheren werd tweemaal daags geconfronteerd met hoog water.

Bolwerken in Middelburg. Foto: Dingeman Steijn

Fietsen door oude tijden op zaterdag 4 juli 2015

Duur van de tocht zal circa 2 uur zijn (maar dan moet je nog wel terug naar huis). De route van circa 20 km: vanuit Middelburg over de (zoveel mogelijk) oude wegen op kreekruggen via Brigdamme, St. Laurens en Serooskerke met als eindpunt Museum Terra Maris bij Westhove, Oostkapelle. Aanmelding vóór woensdag 1 juli is noodzakelijk vanwege het maximum aantal van 15 deelnemers. Vanwege de veiligheid is de minimum leeftijd van deelnemers 12 jaar. Deelname kost € 5,00 incl. een kopje koffie of thee op het eindpunt.

Henk Sijsenaar Walcheren was ooit "de tuin van Zeeland", een kwalificatie die het gevolg was van de vele buitenplaatsen en lusthoven die vanaf de 17de eeuw in de mooiste delen van het voormalige eiland werden gebouwd.

Aanmelden kan bij Henk Sijsenaar, e-mail: [email protected].

Hof Popkensburg Van die hoven is ook vandaag de dag nog aardig wat terug te vinden en nu, zeker in tegenstelling met de tijd waarin ze door het goed bedeelde deel van de bevolking werden gebruikt, vaak heel toegankelijk voor publiek. In een afstudeerscriptie uit 1982 wordt heel aanstekelijk verteld wat in 1982 nog is terug te vinden van datgene wat men in de 18de eeuw tijdens een zondagse rijtoer van Middelburg naar Domburg, in het bijzonder aan buitenplaatsen, zoal voorbij reed.

9

Wandelingen door Park Toorenvliedt

Op die momenten staat de zon “hoog” aan de hemel. Daardoor krijg je heel hard licht, dat funest is voor mooie plaatjes. Het contrast, het verschil tussen licht en donker, is heel hoog. Onze ogen kunnen dat makkelijk aan, maar de sensor van de camera niet. Daardoor ontstaan er over- of onderbelichte delen op onze foto. Wat kan je daar aan doen?

Wat is er te zien in Park van buitenplaats Toorenvliedt in Middelburg? Het gebouw dateert uit 1726. Het park, in de stijl van eind 18de eeuw, is wat natuur- en cultuurwaarde betreft van groot belang. In 2013/2014 zijn ingrijpende aanpassingen uitgevoerd.

Het makkelijkste is dat je ’s ochtends of ’s avonds op pad gaat om te fotograferen. Dat betekent wel dat je erg vroeg je bed uit moet. ’s Zomers kan de zon wel eens opkomen tussen 5.00 - 5.30 uur. Je wilt dan eigenlijk het liefst op de juiste plek staan voordat de zon opkomt. Een half uur voordat de zon opkomt is het licht het mooiste. We noemen dit het gouden uurtje. De naam komt uit het feit dat het ook geldt bij zonsondergang. Dan gaat het om het halve uur na zonsondergang. Twee keer een half uur is het (gouden) uurtje. De zonsopkomst vind ik zelf mooier dan de zonsondergang. De lucht tijdens de zonsopkomst is nog schoon en dus helder. Op het einde van de dag is er veel luchtvervuiling en daardoor is de lucht veel minder helder.

Hoe ontwikkelt het park zich na die ingrijpende aanpassingen? Hoe ontwikkelen zich de natuurwaarden? Wat is er in die bijna 300 jaar gebeurd? U kunt het zelf beleven samen met een natuurgids van IVN Walcheren die u veel kan vertellen over de natuur, de historie en de ontwikkelingen in het park.

Gulden Boterbloem in Park Toorenvliedt Wandelingen vinden plaats op de volgende: 13 juni; 11 juli; 15 augustus; 5 september en 10 oktober. Het is mogelijk dat ook Vogel- en Zoogdieropvang De Mikke wordt bezocht. Vertrek om 13.30 uur vanaf de vernieuwde hoofdingang van het park aan de Koudekerkseweg; duur + 1½ tot 2 uur.

Zonsopkomst aan het Veerse Meer De tweede optie is een grijsverloopfilter te gebruiken. Dit is een filter waarbij de bovenkant donker is en de onderste helft licht (doorzichtig) is. Hierdoor wordt het contrast tussen de licht lucht en de donkere land minder groot wordt. Dit is een filter dat door veel landschapsfotografen gebruikt wordt. Je kunt dit ook achteraf digitaal, bijvoorbeeld via Photoshop, aanbrengen. Ik geef er de voorkeur aan om dit toch op de plaats te doen als ik de foto maak en niet achteraf. Ik wil namelijk direct zien wat het effect is. Op die manier kan ik dan nog een foto maken als er nog iets aangepast moet worden. Een voordeel om het achteraf te doen is dat je dan al die filters niet mee hoeft te nemen.

Deelnemen kost volwassenen € 3.00; kinderen tot 12 jaar € 1.50. Voor kinderen onder de 6 jaar en voor leden van IVN Walcheren is deelname gratis. Vooraf aanmelden is niet nodig. Zie ook onze website: http://ivn.nl/afdeling/walcheren.

Fototip: Zomer en Zon De eerste zomerse dag zit er al weer op. Na veel regen en daarna wat hogere temperaturen kwamen de meeste planten tot bloei. Overal staan mooie bloemen die er om schreeuwen om gefotografeerd te worden. We zitten op zulke warme dagen lekker aan het strand en maken ’s avonds nog een mooie strandwandendeling met een geweldig mooie ondergaande zon. Dat zijn allemaal de ideale omstandigheden om te fotograferen.

Wat en hoe je ook doet, tijdens de zomervakantie is het goed om daar met de rest van de familie die mee gaat op vakantie afspraken over te maken. Het is dan voor iedereen duidelijk. Zo staat de rest niet te wachten terwijl jij aan het experimenteren bent met het fototoestel. Jij zelf weet wanneer je rustig de tijd hebt om te experimenteren met je fototoestel zonder dat je je opgejaagd voelt.

Als we straks op vakantie gaan met de gehele familie willen we ook mooie foto’s maken. Dit doen we dan meestal nadat we eerst lekker uitgeslapen hebben en voor we ’s avonds lekker gaan BBQ-en.

Goede vakantie en veel fotoplezier, Arjen Hartog.

10

IVN zomerweek 2015 in Het Groene Hart Een actieve natuur-excursieweek rond de Nieuwkoopse Plassen. Van 31 juli t/m 7 augustus 2015 organiseren wij de 32e IVN Zomerweek, een compleet verzorgde excursieweek voor natuur- en cultuurliefhebbers vanaf 5 jaar. Dit keer gaan we naar het Groene Hart met een verscheidenheid aan natuurgebieden, zoals De Groene Jonker, de Meyegraslanden, Ruygeborg, Lusthof de Haeck, het Jos Gemmekepad, eilandjes zoals o.a. Geitenkamp en veel meer. Een enthousiast jeugdteam begeleidt deze week overdag de kinderen, zodat ook ouders zelf op excursie kunnen. Wij verblijven met 60 personen op de rustieke kampeerhoeve “Koole” te Noorden aan de Nieuwkoopse Plassen met de hele week biologische maaltijden. Hier kunnen wij “ons Groene Hart ophalen” met- fiets, wandel- en vaarexcursies in de wijde omgeving en een gevarieerd avondprogramma. Er zijn binnenslaapplaatsen en er kan weer gekampeerd worden. Zowel binnen als buiten hebben we een mooi weids uitzicht over de landerijen en er is veel speelruimte. Het natuurgebied vormt een schakel in de reeks wateren in het westen van ons land. Hoewel Nederland ooit voor een groot deel uit laagveen bestond, komen zulke uitgestrekte laagveengebieden en hun unieke flora en fauna tegenwoordig niet veel meer voor. De huidige populaties van de bijzondere purperreiger, groenknolorchis en Noordse woelmuis behoren tot de belangrijkste van Nederland. Voor informatie: www.ivn.nl/zomerweek Harrie Moonen, Kapelaan Koopmansplein 63, 5212NV ’s Hertogenbosch Tel: 06-38106238; [email protected] of [email protected]

11

Scharrelkids modderen aan

De provincie Zeeland, IVN Zeeland en Terra hebben de handen ineen geslagen om op woensdagmiddag 1 juli van 13.30-16.00 uur bij Terra Maris een modderactiviteit te organiseren voor gezinnen. We sluiten daarbij aan bij de landelijke Modderdag en het Jaar van de Bodem. Vanuit het Scharrellab en in de tuin bij Terra Maris ontdekken kinderen en hun ouders spelenderwijs wat modder is en beleven zo de Zeeuwse bodem met alle zintuigen. Daar leer je vast ook heel veel van! In een tijd waar kinderen steeds meer tijd binnen achter een beeldscherm doorbrengen is buiten spelen (in de modder) niet alleen leuk en leerzaam maar vooral ook heel belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen! We hopen dat veel gezinnen oude kleren aantrekken en lekker een middagje gaan Scharrelen in de modder bij Terra Maris. Speciaal voor hen biedt Terra Maris een pannenkoekarrangement aan voor € 5,00 pp. Daar knap je na al dat gemodder vast van op! (Groot)ouders kunnen het parcours met opdrachten zelfstandig doen met de kinderen (zie voorbeeld ‘De schoonheid van modder’). Vrijwilligers begeleiden het geheel. Natuurlijk rekenen we daarbij op de hulp van IVNers van Walcheren! Na afloop gaan we met elkaar genieten van het pannenkoekarrangement. Op dezelfde dag vinden er ook ‘Scharrelkids modderen aan’ activiteiten plaats bij het natuurspeelbos in Axel, bij de Mirakel in Goes en bij het Klimaatbos in Renesse. Elke locatie heeft een eigen trekker. Wendy Wösten van de provincie Zeeland is dat bij Terra Maris. Wil je helpen? Meld je dan aan bij Brenda de Schipper van IVN Zeeland ([email protected]). Begin juni nemen Wendy Wösten en Rita de Ligt-van der Zee contact met jullie op om het modderparcours met opdrachten verder met jullie voor te bereiden.

Jubileumactiviteiten IVN Walcheren treedt naar buiten met: Jubileumactiviteiten Anders dan anders.

Het Natuurontbijt***: in het Nollebos, in park Toorenvliedt in het Veerse bos*, in de Manteling*, in Rammekenshoek*? En waar nog meer? * Wie wil dit trekken? Wateronderzoekjes met gezinnen in aansluiting bij de IVN slootjesdagen (13-14 juni): Bij het Zeeuws museum voor natuur en landschap Terra Maris De fietstocht Middelburg-Domburg (4 juli) aan de hand van een tocht per koets in de 18de eeuw. Nacht van de nacht vieren op Rammekens i.s.m. SBB * Rita wil dit vanuit IVN mee helpen trekken Drie IVN-bomen planten***, in elke Walcherse gemeente één op een geschikte plaats in die gemeentes. *** Zijn er trekkers voor dit fenomeen?

12

NLdoet in Erasmuspark* Op zaterdagmorgen 21 maart 2015 is een groep vrijwilligers aan de slag gegaan. Ze hebben de zes wilgen aan begin van het Parelwegje geknot en een groot aantal wilgen aan het Erasmuspad “opgeschoren” om overhang over het fietspad te voorkomen. Van de gesnoeide takken zijn takkenwallen of houtrillen gemaakt in de bebossing in het park. In deze houtrillen kunnen vogels nestelen en schuilen, zoals de winterkoning en de heggenmus. Verder biedt deze schuilgelegenheid aan kleine zoogdieren, zoals (spits)muizen, egels en wezels en aan amfibieën, zoals gewone padden. Ook is het zwerfafval in het park weer opgeruimd met medewerking van de beestenbende. Dit zijn een aantal kids uit de buurt die zich inzetten voor een schone en prettige buurt. Tevens verzorgde een vrijwilliger van IVN (Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid) een natuurwandeling door het Park. Omdat IVN Walcheren 20 jaar bestaat werd deze wandeling gratis aangeboden. Hij vertelde wetenswaardigheden over de bomen, struiken, vogels en andere dieren in het park en wees dit ook aan. Conclusie: een nuttige en leerzame ochtend, alhoewel er wel af en toe een regenbuitje viel.

Dingeman Steijn, Natuurgids van IVN Walcheren heeft een aandachtig gehoor. Uit: Bewonersbrief april 2015, een uitgave van het Wijkteam Middelburg Zuid. * Het Erasmuspark ligt besloten tussen de Oude Vlissingseweg in Middelburg Zuid en de spoorlijn naar Vlissingen.

Ons eigen gebiedje Een anonieme, poëtisch aangelegde, natuurgids in opleiding (NGC 1995-1996) schreef dit gedichtje, duidelijk genietend van "zijn gebiedje" met verlokkingen en dat al 20 jaar geleden. Eerder gepubliceerd in het ledenblad Op de Hoogte van september 1995.

Maar er is toch iemand, die bespiedt je, Dat is Henk, Marijke of Hettietje. Zij letten scherp op ons gebiedje. Want het is steeds hetzelfde liedje: "Gaat het wel goed met je gebiedje?" Och Henk, Marijke en Hettietje, Misschien duurt het nog een "tiedje", Het komt wel goed met ons gebiedje. Want straks in juni dan geniet je Van ons aller klein gebiedje.

Ons eigen gebiedje Ik wandel graag met mijn Sofietje, In mijn eigen klein gebiedje. Ik pluk een boterbloem en een margrietje En ik streel zacht haar ronde knietje. Het geeft niks want niemand ziet je.

Henk, Marijke en Hettietje: Hetty Begheyn, Marijke de Heer vormen het coördinatieteam van de NGC 1995-1996 en Henk? Tja, dat is tot nu toe een goed bewaard geheim. 13

Biologisch moment...kegels van de fijnspar. door Jack Molkenboer op 6 januari 2015. Verslag: Poul Meijers. Jack deelt drie soorten kegels van bepaalde sparren uit. De grootste kegel is de fijnspar. De kegels zijn eenhuizig, muizen en vogels eten er graag van. In de kegels zitten zaden met een soort vleugeltje. Ze groeien hoog want daar vangen ze het meeste licht. De sparren vallen onder de familie coniferen. Kegels zijn heel mooi en hebben verschillende vormen. In het begin hebben ze prachtige kleuren (blauwachtig). Als ze drogen worden ze bruin. Bij vocht gaan ze dicht. Op zijn vakantie in de VS heeft Jack een kegel gevonden die wel 30 cm hoog is. http: //nl.dreamstime.com/stock-foto-sparappel-met-zaden

Biologisch moment: de (Vlaamse) Gaai

Gehoord, gezien….een rode Kelkzwam

van Lenny Gerritsen 3 maart 2015 Verslag: Jack Molkenboer

door Anne Eijnwachter op 17 maart 2015. Verslag: Edwin van Eijck.

Lenny deelt een papier uit dat wij nog niet mogen bekijken. Onze nieuwsgierigheid is meteen gewekt.Haar presentatie gaat over de Vlaamse Gaai. Ze beschrijft deze kleurige buitenstaander van de (zwarte) kraaienfamilie. De gaaien kunnen zelfs de eksters uit tuinen verdringen. Bij het verzorgen en onderhouden van zijn verenkleed gebruikt de gaai zelfs mieren –het zuur – als hulpmiddel tegen de luizen. Soms kun je zelfs een gaai op een mierenhoop/nest aantreffen. .

Anne is iets tegengekomen in Rammekenshoek, het bos bij Ritthem. Een rode kelkzwam; vuurrode zwammen gevormd als kommetjes, als kabouterbekertjes. Ze blijken er al sinds 1991 voor te komen. Een foto van de zwam is te vinden in Zeldzaam Zeeuws, een uitgave van het Zeeuws Landschap. Via onderstaande link is ook een foto te bewonderen, en daar blijkt ook nog eens dat het hier echt gaat om een bijzondere waarneming van een paddestoel die maar op enkele plaatsen in ons land voorkomt. Zie http://www. paddestoelenkartering.nl/byz_waarn_2003.html.

foto Lenie Doornkamp De gaai is een alleseter. Vooral eikels zijn favoriet; deze worden dan ook door de vogel verzameld en vaak verstopt. Sommige vindt hij niet meer terug. Gaaien maken hun nest uit aarde, mos, gras en wortels van planten. Het vrouwtje en het mannetje broeden allebei de eieren uit. Na 16 dagen komen de eieren uit. Vaak 6 stuks. De kuikens bezitten een melktand waarmee ze uit het ei kunnen komen.

Rode kelkzwam, 24 febr 2006 Rammekenshoek

De presentatie wordt positief gevonden (applaus). Evaluatie gaf aan dat er een duidelijke structuur aanwezig was met veel nieuwe informatie. Duidelijk verstaanbare presentatie, een plezierige manier van vertellen en contact met de toehoorders. Kortom een meer dan leuke presentatie. 14

Buitenplaats Ter Hooge

bomen gekapt en afgevoerd. De oude padenstructuur wordt grofweg aangehouden om als uitsleeppaden te gebruiken. Met hernieuwde moed is mijn grootvader in 1947 weer begonnen met het zoveel als mogelijk herstellen van het park in de oude Engelse landschapstijl zoals in 1871. Met kalk moest het zout uit de bodem worden verwijderd en zijn de eerste windvangers zoals essen en esdoorn geplant. De jongste zuster (92) van mijn vader woont nog altijd op kasteel Ter Hooge. Zij weet alle Latijnse namen van de bomen, struiken en planten op Ter Hooge te benoemen. Mijn man en ik wonen in de Orangerie, die mijn ouders in 1978 tot woonhuis verbouwd hebben. Nog drie andere huisjes op ter Hooge worden als tweede huis bewoond door familieleden". (Een oranjerie of orangerie (van het Franse oranger: sinaasappelboom) is een gebouw waar men 's winters de kuipplanten bewaart, die ’s zomers buiten staan F.B.).

Interview met mevrouw Eva ’t Hooft – van Lynden. Inleiding. Buitenplaats Ter Hooge is eigendom van de Stichting Lynden ter Hooge (LTH) en is onder meer aangesloten bij de Stichting tot behoud van Particuliere Historische Buitenplaatsen (PHB) en Federatie Particulier Grondbezit. Van 1979 tot 2013 werd de buitenplaats beheerd door Stichting Het Zeeuwse Landschap (HZL). In 2013 heeft de eigenaar besloten om het beheer in eigen hand te nemen. Een belangrijke overweging daarbij was een verminderd onderhoud budget bij HZL en het feit dat particulieren nu zelf subsidie kunnen aanvragen bij het Rijk. Het laatste project in samenwerking met HZL was het vijverproject waarbij onder meer de vijveroevers zijn hersteld. De buitenplaats omvat totaal 60 hectare, waarvan 25 ha. bos en 35 ha. landerijen.

Wat heeft u met natuur? "Natuur en natuurbehoud hebben wij van huis uit van beide ouders mee gekregen. Mijn vader was een groot natuurliefhebber, hij heeft na Wageningen de Tropenschool in Deventer gedaan. Hij was een groot kenner en liefhebber van bomen en vooral van vogels, in zijn jeugd opgedaan op Ter Hooge. Hij publiceerde regelmatig in vogeltijdschriften en werd ook wel eens de vogelbaron genoemd. Zijn vogeldagboeken heb ik weten onder te brengen in de wetenschappelijke bibliotheek van Naturalis te Leiden vanwege hun natuurhistorische waarde. Wij gingen in mijn jeugd dan ook veel de natuur in. Mijn vader herkende alle vogels in de eerste plaats op gehoor, heel bijzonder was dat. Voor ons was natuurbescherming en het zorgvuldig ermee omgaan vanzelfsprekend. Het boek “Silent Spring” van Rachel Carson maakte indertijd grote indruk op onze vader en de boodschap van dit boek hebben alle vier de kinderen, ieder op hun eigen wijze, ingebed in hun leven. Zo heb ik mij destijds o.a. actief ingezet bij Milieudefensie door aan acties mee te doen en cursussen te verzorgen". (Wiki: Rachel Louise Carson (1907 - 1964) was een biologe in Pennsylvania (USA). Ze werd vooral bekend door haar boeken en haar strijd voor de bescherming van het milieu F.B.).

Interview met Eva ’t Hooft – van Lynden, familielid en secretaris van de familiestichting Lynden Ter Hooge (LTH), Middelburg t.b.v. IVN kwartaalmagazine, “Op de Hoogte”, 9 mei 2015. Interviewer: Frits Broos. Mevrouw ’t Hooft - van Lynden, fijn dat u de tijd wil nemen voor dit gesprekje voor het IVN blad “Op de Hoogte”. U woont zelf op Ter Hooge, kunt u iets over uw familie geschiedenis vertellen? "In 1871 is het landgoed Ter Hooge familiebezit geworden. Mijn grootvader Rudolf Willem graaf van Lynden heeft Ter Hooge geërfd van zijn kinderloze oom Arnold graaf van Lynden en zijn vrouw, met wie hij een goede band had. Zij zagen in hem de toegewijde opvolger om dit cultureel erfgoed te behouden en te beheren. Grootpapa is hier in 1926 met zijn gezin komen wonen. Hij had veel liefde voor het parkbos Ter Hooge dat voorheen in de Engelse landschapsstijl was aangelegd. Hij heeft het met landschapsarchitect Leonard Springer nog verder verfraaid. Er waren zogenaamde follies als de muziektent, de Minervakoepel en de vier seizoenenkoepel. Daarnaast was hij dijkgraaf van polder Walcheren en bestuurder bij de PZEM. Hij was tevens mede oprichter van de stichting Het Zeeuwse Landschap.

Hoe liggen de eigendomsverhoudingen van het park? "Het is particulier bezit gegoten in de vorm van de stichting Lynden Ter Hooge, door mijn grootvader in 1952 opgericht. De doelstellingen zijn het behoud (continuïteit) en beheer van het landgoed en het bevorderen van de band van de familie met het landgoed".

Met de inundatie in 1944 is het hele prachtige parkbos eraan gegaan; zijn levenswerk.

Ik heb ze nog niet gezien, maar ik hoor dat er ook reeën gesignaleerd zijn in het park, klopt dat? "Ja dat klopt, door een aantal maatregelen is er nu een kleine permanente reeënpopulatie die zich heeft gevestigd in het park. We genieten hier intens van, al is het wel kwetsbaar, de dieren zijn snel verstoord. Reeën zijn herkauwers, ze hebben rust nodig. Met name loslopende honden vormen een bedreiging. Daarom geldt een aanlijnverplichting. Daarnaast is de grote voorweide rustgebied voor het wild en de vogels. De voor- en achterweiden worden pas na het broedseizoen

De desolate buitenplaats in de zomer 1946. Walcheren is drooggevallen. In het park worden de dode

15

telijk aangelegde fundering van de oude muziektent (met bank!). Wij zijn volop bezig met het stapsgewijs uitvoeren van het beheer- en herstelplan, door de stichting Particulier Historische Buitenplaatsen (PHB) opgesteld. Dit alles om Ter Hooge - zoveel als mogelijk en voor zover het financieel haalbaar is, weer in oude glorie te herstellen. Dit plan hebben we enige jaren geleden gemaakt samen met het Zeeuwse landschap (HZL) en Particuliere Historische Buitenplaatsen (PHB); een vruchtbare samenwerking".

gemaaid en het gras afgevoerd. Met een groep vrijwilligers kammen we vóór het maaien de weiden door op eventuele jonge reetjes. Fantastisch dat er zoveel mensen zijn die daar aan meedoen. Mede voor de rust van mens en dier is toegang na zonsondergang niet toegestaan". Laatst zag ik nogal wat dode karpers in de vijvers, hoe komt dit? "Ja dat klopt, helaas zijn de karpers getroffen door het zogenaamde Spring Viraemia virus. Dat is zeer besmettelijk. Het aantal karpers in de vijver was weliswaar te groot, ten koste van de waterkwaliteit en biodiversiteit, maar op deze manier wil je niet dat de populatie afneemt. Het is een ziekte die alleen karpers treft, elders in Nederland is dit momenteel ook gaande".

Er wordt ook gezegd dat er minder gebied beschikbaar is voor vrij wandelen, klopt dit? "Nee dat klopt niet. Dat zou in strijd zijn met de afbakeningseisen van de NSW. Er is ook na 2013 niets veranderd, maar er zijn in het verleden door derden wel eens bordjes weggehaald of genegeerd, tot 1978 had men privé geen toegang. Het was wel noodzakelijk een paar witte hekken te plaatsen om de grens met ons eigen woongebied extra te markeren, soms liep men in onze tuin in de veronderstelling dat dit opengesteld terrein was. Sinds 2003 is de hoofdingang verplaatst naar de parkeerplaats aan de Breeweg tegenover Kaasboerderij Pitteperk die daar ook baat bij heeft. Twaalf jaar geleden hebben we het project “de Tuin van Zeeland” afgerond met de doelstelling herstel van het buitengebied. Dit in samenwerking met het Zeeuwse Landschap en boer Dreessen. Daarmee was de vooroorlogse situatie hersteld. Belangrijke veranderingen waren het aanleggen van Zeeuwse hagen met doorkijkjes, het graven van drinkpoelen en inplanten van solitairen.

Ik heb gezien dat de klimopbasis is doorgezaagd, waarom is dit? "De klimop was ernstig aan het woekeren tot in de toppen. Dit achterstallige onderhoud heeft geleid tot het omvallen en afsterven van verschillende bomen. Er is daarom in samenspraak met de Stichting Landschapsbeheer Zeeland een zesjarenplan opgesteld voor onderhoud. Deze werkt met een groep enthousiaste vrijwilligers aangestuurd door een deskundige. Zij hebben o.a. de klimop bij de meest bedreigde bomen weg gehaald. Dit doen we selectief om ook nestgelegenheid te blijven bieden voor vogels. Bij afgewaaide en -gezaagde takken geven we klimop de gelegenheid eroverheen te groeien. Na het dunnen van bomen worden de takken op zogenaamde rillen gelegd. Dit alles om zoveel mogelijk schuil- en nestgelegenheid te creëren. De orchideeënwei (in het destijds uitgegraven weitje) is ook een kwetsbaar gebied".

Het meest recente project is o.a. het vijverproject dat nu is afgerond. Een samenwerking met HZL. De vijver is uitgebaggerd en heeft een kastanjehouten beschoeiing gekregen. De vijverranden zijn vrijgemaakt waardoor er meer licht is, er is gras ingezaaid en er zijn sierheesters aangeplant (w.o. de pindakaasboom: clerodendrum trichotonum). Helder water hopen we terug te krijgen door karpers weg te vangen om zuurstofrijke beplanting te kunnen aanbrengen. Daarnaast willen we de parkboselementen meer zichtbaar maken.

Hoe komt de stichting aan haar geld? "Inkomsten uit pacht en erfpacht. Circa 15 jaar geleden is er een stuk grond verkocht aan de overkant van de Laan der Verenigde Naties, dat vanwege de wegdoorsnijding buiten het landgoed kwam te liggen. Met dat geld kon de stichting de lening aan de kinderen van grootpapa (onze ouders) eindelijk terugbetalen en een fondsje vormen. We hopen binnenkort ook een kleine subsidie te krijgen. Eén dag in de week komt er een onderhoudsman. Hij kan en doet veel en is zeer betrokken bij Ter Hooge".

We zijn een klein bestuur (3 personen) dat dit onbezoldigde werk doet naast onze reguliere werkzaamheden; dankbaar werk en soms frustrerend als er vernielingen plaats vinden. Ik ben dikwijls het aanspreekpunt. Mijn neven/bestuursleden wonen elders in het land. De regering heeft sinds zo’n 20 jaar meer oog gekregen voor het belang van de historische buitenplaatsen die een onmisbare natuurbeschermende rol spelen in ons landschap. Goed rentmeesterschap betekent lange termijn visie".

Sommige mensen maken zich er zorgen over dat de natuurwaardes van het park onder druk komen te staan nu het beheer niet meer bij Het Zeeuwse Landschap ligt, kunt u daar wat over zeggen? "Natuur staat bij ons zeer hoog in het vaandel. Men hoeft er niet bang voor te zijn dat deze natuurwaarde onder druk komt te staan, dat ligt ook vast in de doelstellingen van de stichting. Daarbij valt Ter Hooge onder de Natuurschoonwet (NSW) die eisen aan natuurbeheer stelt. Tevens is het landgoed aangemerkt als Cultureel Historisch Erfgoedmonument. Wij blijven garant staan voor een goede balans tussen de natuurwaarden en de waarden als historische buitenplaats. Maar vergeet niet dat wij als nazaten ook de plicht hebben het parkelement niet te verwaarlozen. Daar past o.a. bij dat er ook exoten aanwezig zijn in het park, alsook vele stinsenplanten; we herstellen cultuurelementen als de recen-

Hoe staat u tegenover het verzorgen van niet commerciële rondleidingen in Ter Hooge door IVN Natuurgidsen? "Heel positief. Hoe meer kennis en begrip er voor natuur en natuurbehoud ontwikkeld wordt, hoe beter. In het verleden werden deze wandelingen ook verzorgd. Scholen ontvangen wij hier ook regelmatig. Hopelijk draagt educatie bij tot het voorkomen van vernielingen aan struiken en bomen én achterlaten van afval; zaken waar we in toenemende mate last van hebben. Wij horen het graag als deze 16

gaan plaatsvinden en helpen het IVN daar waar mogelijk graag bij het samenstellen van de wandeling".

In het begin was er veel inboet – vervangen van dode planten - omdat fruitbomen slecht tegen de zeewind kunnen. De bomen staan op jonge zeeklei en de grond is erg drassig. Staatsbosbeheer die het terrein in eigendom heeft, moet veel onderhoud plegen. Staatsbosbeheerheeft Bianca m.b.t. het bos twee problemen aangegeven: *De toenemende vraag naar mountainbiketerreinen, hier probeert men provincie breed een oplossing voor te vinden, en *Distels waar de aangrenzende boeren last van hebben. Er moet hiervoor flink gemaaid worden.

Hartelijk dank voor dit interview. "Ik vond het plezierig om in het kort wat te vertellen over ons geliefd Ter Hooge. Het is inspirerend als je in ontmoetingen verneemt dat zovelen kunnen genieten van dit uniek stukje natuurschoon, zo dichtbij de stad Middelburg. Ik wens het IVN succes en plezier met haar werkzaamheden".

De bomen in het bos zijn via een plantmachine gezet. Hierdoor zijn er in de begintijd veel duidelijke rijen bomen te onderscheiden. Maar uiteindelijk blijven er van groepen van 30 geplante bomen in de kern van het bos slechts 2 over. In de mantel, het struweel met bosschages, zijn groepen van 15 bomen geplant waarvan er ook maar een enkeling overleeft. Bij het beplantingsplan wordt naar variatie in groeisnelheid gekeken. Zo groeien de Es en de Eik langzaam en de Wilg hard. Je bereikt uiteindelijk een natuurlijk ogend bos. Buitenplaats of landgoed “Ter Hooge” Frits Broos, voorjaar 2015

Ondersteuning Natuurgidsencursus Naast de cursusgelden die de deelnemers betalen heeft het bestuur het Sociaal Maatschappelijk Fonds van de Rabobank Walcheren – Noord-Beveland bereid gevonden de Natuurgidsencursus 2014 2016 financieel te steunen.

Ook ontving IVN afdeling Walcheren een toezegging van de VanDijkNijkamp Stichting te Amsterdam ten behoeve van de Natuurgidsencursus.

vijver en bosschages We komen bij een grote open plek met een vijver, het oudste gedeelte van het bos (in 1997 aangelegd). De vijver is er in 2004 gekomen om de grootte van het gebied te doorbreken. Het is zoet water – dit zie je aan het riet - en heeft de vorm van een driehoek omdat het gebied zelf ook deze vorm heeft.

Excursie Bos Biggekerke o.l.v. Bianca de Vlieger* Verslag: Linda Pieterse Op het programma staat het Bos Biggekerke op 28 februari 2015, het is gelegen aan de Valkenisseweg. Het bos is circa 47 hectare groot en wordt doorsneden door de Valkenisseweg. Het is een half open bos met weiland en heeft een recreatieve functie. Inspiratie voor het ontwerp van het bos is de situatie zoals die bestond in de periode 1850-1900. Toen was er kleinschalig bos met walletjes en beplanting met meidoorn en knotwilgen.

Dit gedeelte wordt niet elk jaar gemaaid; hier groeien Braam en Wilgenroosje. De zoom is een ecologisch interessant gebied omdat vogels, vlinders en insecten bescherming en voedsel in de struiken kunnen vinden. Het uiterst noordelijke gedeelte grenst aan de provinciale weg. Onderweg staan we stil bij het onderwerp boomherkenning in de winter. De Eik herkennen we aan de opeenhoping van knoppen aan het uiteinde van de takken. De Es aan haar zwarte knoppen met de gladde bast. Ook herkennen we nog de Wilg aan haar knoppen. Die hebben namelijk de vorm van een eendenbek.

In het bos zijn 11 archeologische vindplaatsen. Deze zijn ter bescherming tegen schatgravers niet op de kaart van het info bord aangegeven. In het gebied is zelfs Romeins aardewerk gevonden. We lopen richting het noorden en maken een eerste stop bij de fruitweide. Hier staan Appel, Peer, Moerbei en Mispel.

Vanaf de weg lopen we terug het bos in, langs de vijver, 17

richting de watergang die het gebied in het westen doorsnijdt. Hier zien we de mantelzone met daarin doornstruiken uit de rozenfamilie. We herkennen de Sleedoorn aan de takdoorns met stekelige knoppen aan het uiteinde. En we zien de Egelantier die als je langs de onderkant van de blaadjes wrijft naar zure appels ruikt. Hiermee kun je de Egelantier onderscheiden van de Hondsroos. Al deze planten hebben stekels om hun vruchten te verdedigen tegen vraat. Ook de Meidoorn tref je in de mantelzone aan.

tegen de ruit of probeert door de ruit naar binnen te komen. Het gekras van haar nagels trekt dan aandacht. Ze weet precies dat ik dan opsta om in de keuken wat te halen. Ze is dan heel ongeduldig en loopt om de serre heen, zodat ze het beter kan zien. Als ik dan terugkom, rent ze vlug naar de deur en zit dan op de mat te wachten. Op het moment dat ik bijna naar buiten ga, zakt ze door haar poten en doet de vleugels wijd. Dan springt ze half op en doet de vleugels omhoog, waardoor het net lijkt of ze hoera zegt. Erg grappig om te zien.

Alle planten in het bos zijn autochtone planten, dit zijn planten die genetisch gezien uit het gebied afkomstig zijn. Dit is iets anders dan inheemse planten. Inheemse planten horen ook in het gebied thuis maar kunnen genetisch ergens anders vandaan komen. Nadat we geluisterd hebben naar het prachtige lied van een Lijster, lopen we verder en gaan we over het ruiterpad langs de watergang richting de Valkenisseweg. De uitleg van Bianca was heel helder. Met behulp van het kaartje uit het boekje ´Nieuwe bossen op Walcheren´ krijg je een goed beeld van waar je bent.

Ze weet ook precies wanneer ik in de keuken ben. Ze springt dan op een stoel die voor het raam staat en weet zo heel goed de aandacht op zich te vestigen. En natuurlijk krijgt ze dan weer iets te eten!

* Bianca de Vlieger was tot voor kort medewerker bij de Dienst Landelijk Gebied behorende tot het Ministerie van Economische Zaken; die dienst is per 15 maart 2015 opgeheven.

Column: Natuur in de tuin Annemarie Priemis Kaapse eend - deel 3 Het volgend voorjaar kwam er weer een Kaapse eend, maar het was niet dezelfde als in de voorgaande jaren. Het was misschien wel een jong van de vorige eend. Zij heette natuurlijk ook Eend en ze maakte ook een nest onder de taxus, ging ook elke dag vliegend weg en kwam lopend terug. Na ongeveer zes weken liepen er negen kuikentjes op het gras, maar de moeder was niet te zien. Dat bleef de hele morgen zo en de kuikentjes liepen daar maar alleen. Soms gingen ze even zwemmen, maar dat was natuurlijk niet normaal. Er kwamen ook katten op af, zodat ik ze helemaal niet meer uit het oog durfde te verliezen. Informatie bij de vogelopvang leerde dat de moeder hoogst waarschijnlijk niet meer terug zou komen. Tegen de middag heb ik ze maar gepakt en in een mand gedaan om ze naar de vogelopvang te brengen. De moedereend was er vermoedelijk nog niet aan toe om moeder te zijn.

Natuurpad Klarenbeek in Middelburg Henk Sijsenaar

Later in dat voorjaar kwam ze weer terug om opnieuw eieren te leggen. Hoe dit verder zou gaan was erg spannend, maar deze keer zorgde ze wel goed voor de kuikens en alle volgende keren ook. Ze voelt zich erg thuis in de tuin en ze komt altijd de kleintjes laten zien en dat is toch wel erg leuk.

Titelblad Natuurpad Klarenbeek IVN-ers van de afdeling Walcheren hebben in het verleden (jaren 'negentig?) een wandeling in de Middelburgse wijk Klarenbeek beschreven onder de naam Natuurpad Klarenbeek. Dateert het boekje al van voor het bestaan van de afdeling? Op de zonnige ochtend van 4 mei heb ik de wandeling nog eens gemaakt. Inmiddels is er een officieel ommetje met de naam Ommetje "Linten en Ruggen" dat vrijwel gelijk is aan het oorspronkelijke Natuurpad.

De aanwezigheid van “Eend” in de tuin is best bijzonder. Op een bepaalde manier zijn we aan elkaar gehecht. Als ze na de winter voor het eerst weer komt en ik zeg: "Ha eend", dan komt ze aangerend alsof ze ook blij is. Ze weet natuurlijk dat ze altijd een boterhammetje of een stuk appel krijgt. Als ze zit te broeden komt ze elke dag aan het eind van de middag het terras op om het hapje te halen. Als ik daar niet zit, maar wel binnen, dan tikt ze met haar snavel 18

De IVN-Zomerweek 2015 Zin om mee op zomerkamp te gaan met de Kindergroep? Ieder jaar gaat IVN-Zomerweek op kamp ergens in Nederland. Dit jaar in Noorden bij de Nieuwkoopse Plassen. Een hele week kun je net zulke leuke jeugdactiviteiten doen als nu bij de jeugdgroep van je IVNafdeling. En niet alleen overdag, ook 's avonds is er soms een spannende activiteit, hangt er ook vanaf hoe oud je bent. Kinderen van 5 t/m 12 zijn welkom. Oudere kinderen natuurlijk ook maar die kunnen ook mee op kamp met IVN-Woesteland, speciaal voor de groep jongeren. Daarnaast zijn op het kamp ook veel volwassenen die hun eigen programma hebben, dus als je samen met je ouders of grootouders op kamp gaat is er ook voor hen een leuk programma. Heb je interesse kijk dan op de website www.ivn.nl/zomerweek of mail [email protected] voor meer informatie. (persbericht)

Een bijzondere waarneming Korrie Stroo Toch wel een bijzondere waarneming: deze winter heeft er een Roze Spreeuw in de binnenstad van Vlissingen overwinterd. Dank zij de dagelijkse portie meelwormen van de dierenwinkel, mijn pindakaas en vast nog hier en daar wat gescharrel in de stadstuintjes, is hij de winter goed doorgekomen. De Prooijense Sprink

Vanaf half september kwam er dagelijks een vreemde mij onbekende vogel in de tuin. Pas in december wisten we dat het om een roze spreeuw ging. Een paar weken geleden (half april,red), met het warme voorjaarsweer, is hij vertrokken, nadat hij zich eerst dagen had volgevreten aan de meelwormen en de pindakaas. Hopelijk komt hij goed aan in zijn eigen leefgebied.

Het loopt prettig over het pad langs de sprink. Veel groen te zien, vogels te horen en leuke kijkjes op de achtertuinen van de huizen. Aan het eind links omhoog, even rechts en dan langs het fietspad Nieuwenhovenseweg over het voetpad naar de Brigdamseweg. Op de mooie Brigdamseweg een stukje links en dan ligt daar het Brigdamse padje met aan beide zijden Elzen en omzoomd door bloeiend Fluitenkruid. Een pad zoals je een pad wenst. Aan het begin staat een informatiebord over het Ommetje "Linten en Ruggen".

Meer informatie? Vogelwerkgroep Walcheren meldt de vogel in de nieuwsbrief van januari. http://vwgwalcheren.nl/digizwelm/weekjournaal-26-jan-1-feb-2015/.

Net voorbij de bocht in het pad klinkt de zang van karekieten in het oude riet; het is verder rustig. De zon schijnt, de wind is mild en je kijkt links uit over het moerassige "oude land" met z'n drinkpoelen (zie voorpagina) en rechts over de kreekrug waarop wintertarwe staat. De boer heeft (helaas) de akkerranden milieuonvriendelijk ontdaan van "ongerechtigheden". Over de Noordweg in Brigdamme terug naar de stad; bij de vesten krijg je een mooi zicht op de groene bolwerken. Ik had gehoord dat de Vleugelnoot in de tuin van het Gasthuis niet meer te benaderen zou zijn en ben daarom even gaan bekijken wat er aan de hand is. Er wordt gebouwd en verbouwd achter het gasthuis, een nieuw - bij het gasthuis behorend - appartementengebouw biedt woonruimte met zorg op maat. Men is nog druk doende om de tuin opnieuw in te richten. Gelukkig is de boom nog ongerept, maar hij heeft flink aan ruimte om zich heen moeten inleveren. Een hek sluit het verkleinde gazon en daarmee de boom af. Desgevraagd vertelde men me dat er wel weer een toegang via het hek komt. De boom is wel weer wat meer ingebouwd. Ik vind dat het daarmee wat afbreuk doet aan de grootsheid van de boom. Zo gaat dat echter soms.

19

Indien onbestelbaar rewtour: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg

Inhoud Algemeen 2 Colofon Redactioneel 3 Adviescommissie Algemene ledenvergadering 4 Bestuur en Werkgroepen 5 Bij de voorpagina Beschikbaar: oude archiefkast Een boom-een mispel geplant Activiteiten 6 Groepsrondleidingen Rondleidingen voor SBB Fort Rammekens 7 Rondleidingen voor SBB Veerse Bos 7 Jaar van de bodem in Zeeland 8 De Middelburgse bomenwandeling IVN slootjesdag in Zeeland 9 Fietsen door oude tijden 10 Wandelingen door Park Toorenvliedt Fototip: zomer en zon 11 IVN Zomerweek 2015 12 Scharrelkids modderen aan Jubileumactiviteiten 19 IVN zomerweek kindergroep Artikelen 4 Gelezen in natuur- en milieumagazins 8 Website: innundatie van Walcheren 11 Gedicht 13 NL doet in Erasmuspark Ons eigen gebiedje 14 Natuurgidsencursus 14 Biologisch moment: Fijnspar 14 Biologisch moment: De Gaai 14 Gehoord, gezien... een rode Kelkzwam 15 Buitenplaats ter Hooge, interview 17 Excursie bos Biggekerke 18 Column: Natuur in de tuin Natuurpad Klarenbeek 19 Een bijzondere waarneming

Rododendron in Berkenbosch

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Walcheren