november 2014 Op de Hoogte Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

november 2014

Op de Hoogte Ledenblad van IVN afdeling Walcheren

Colofon IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid is een organisatie van vrijwilligers, die wil bijdragen aan een duurzame samenleving door mensen te betrekken bij natuur, milieu en landschap. Verspreid over Nederland heeft het IVN zo’n 170 afdelingen; een kleine 18.000 leden zetten zich in voor natuur en milieu door middel van allerlei voorlichtende en educatieve activiteiten. Het lidmaatschap van IVN afdeling Walcheren en daarmee van IVN-NL bedraagt in 2015 € 19, voor huisgenootleden € 9,50, inclusief “Op de Hoogte”, de uitgave voor leden en relaties van IVN Walcheren en het IVN magazine “Mens & Natuur”. Beide verschijnen 4x per jaar. Lid worden? Dat kan door contact op te nemen met penningmeester Jaap van Klinken; Van Vollenhoveweg 10, 4353 RH Serooskerke. Tel. 0118 591941, e-mail: [email protected]. Contributiebetaling op bankrekening NL03 INGB 0007 3348 15 IVN AFDELING WALCHEREN te Serooskerke. Website IVN afdeling Walcheren: www.ivn.nl/walcheren. Twitter IVN afdeling Walcheren: @IVN_Walcheren. Op de Hoogte is een gratis uitgave van IVN afdeling Walcheren voor leden en relaties en verschijnt 4x per jaar. Oplage ca.150 exemplaren. Op de Hoogte is ook te vinden op de website van de afdeling en kan ook per e-mail worden toegezonden. Op de Hoogte Redactie: Cobie Gouwen Annemarie Priemis Henk Sijsenaar (eindredactie)

Redactieadres:

Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg telefoon: 0118 62 48 48; e-mail: [email protected] en [email protected].

Het volgende nummer komt uit rond 25 februari 2015; kopij (bij voorkeur als bijlage in “word” bij een e-mail) inleveren vóór 11 februari 2015.

Bij de voorpagina

De ruige weerschijnzwam (Inonotus hispidus), gefotografeerd door Henk Sijsenaar. In dit blad staat een artikel over deze bijzondere zwam. De kleine foto's zijn van Annemarie Priemis. Links lijsterbes, midden taxus, rechts cotoneaster.

2

Bestuur en werkgroepen Bestuur: Voorzitter: Wim Wattel; Kanteel 32, 4336 JT Middelburg. Tel. 0118 64 02 43, e-mail: [email protected]. Wrn. secretaris: Rita de Ligt-van der Zee; p.a. IVN-consulentschap Zeeland, Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes. Tel. 0113-211675, e-mail: [email protected]. Penningmeester: Jaap van Klinken; van Vollenhoveweg 10, 4353 RH Serooskerke. Tel. 0118 591941, e-mail: [email protected]. Werkgroepen: Natuurpaden: Johan Antheunisse; P. Duvelaer van Campenstraat 12, 4336 AS Middelburg. Tel. 0118 628814; e-mail: [email protected]. Excursies: Algemeen coördinator: Annie Neve; De Walestraat 23, 4371 CE Koudekerke. Tel. 0118 552343; e-mail: [email protected]. Cursussen: Dingeman Steijn; J.P. van de Brandestraat 21, 4336 BC Middelburg. Tel. 0118 627932; e-mail: [email protected]. Natuurgidsencursus 2014-2016: Annie Krosenbrink. Tel. 0118 63 92 38, e-mail: [email protected]. Natuur voor grijs en groen: Hilly Bosch, Kenau Hasselaarstraat 85, 4385 KL Vlissingen. Tel. 0118 460671; e-mail: [email protected]. Kraamwerk: Hans-Peter Pieterse. Tel. 0118 62 52 46, e-mail: [email protected]. Ledenblad Op de Hoogte. Henk Sijsenaar. Tel. 0118 62 48 48; e-mail: [email protected]. en [email protected]. Website: Peter Louwerse, e-mail: [email protected]. Twitter: Ineke de Jong; @IVN_Walcheren. Public relations: vacant.

IVN Bestuur (en natuur)

Smith appelboom, bij de buren, gaf sinds juli, al drie maal bloesem in een eindscheut. Volgens de experts is dit te wijten aan hoofdzakelijk de luchtverontreiniging.

Wim Wattel We kunnen terugkijken op een geslaagde Waterdag te Terra Maris. Het bestuur is de laatste puntjes op de i aan het zetten voor de jubileum dag van onze IVN-afdeling Walcheren, te houden op zaterdagmiddag 24 januari 2015 te Terra Maris. Ook komt er weer een fotocursus in “beeld”.

Eveneens het vermelden waard is dat op enkele plaatsen, w.o. in Middelburg, weer broedende grauwe vliegenvangers zijn waargenomen. Hun afwezigheid was te wijten aan het veranderende insectenaanbod, mogelijk hebben zij zich aangepast aan het huidige insectenaanbod. Rond of op 25 november a.s. komt de Op de Hoogte weer op de deurmat of in uw brievenbus, nog geen twee weken later is de Sint het land weer uit en kijken we uit naar de feestdagen. Namens het bestuur wens ik u hele prettige feestdagen en jaarwisseling.

Foto's gezocht!! We zoeken foto's en ander materiaal uit ons 20-jarig bestaan!!! Het bestuur doet een oproep aan alle leden om te zoeken naar foto's en andere herinneringen die betrekking hebben op het ontstaan en de ontwikkeling van onze vereniging in die 20 jaar. Bloeiende braam in november Voorzitter Wim Wattel en penningmeester Jaap van Klinken zien het graag tegemoet. De adresgegevens staan in de rubriek "Bestuur en Werkgroepen".

Door het ongewone weer is de natuur ietwat van slag. Zaterdag 8 november zag ik nog een koebraam met fris ogende bloemblaadjes. Verschillende heesters, zoals de kornoelje gaven enkele verlate bloesems. Ook de Granny 3

notulen datum 29 september 2014 (i.v.m. secretariaatswisseling) betreft ALV 8 maart 2014 aanwezig Hilly Bosch, Gerda Schuddebeurs, Rita de Ligt v. d. Zee, Wim Wattel, Jaap v. Klinken, Peter Neve, Henk Sijsenaar, Johan Antheunisse, Annie Krosenbrink, Cobie Gouwen, Annie Neve, Len Kaptijn, Inge Hartingsveld, Dingeman Steijn, Wim Konings, Korrie Stroo, Leen Rodenburg, Alice Boom, Rinus Davidse, mevr. G.H. Konings en Hans-Peter Pieterse. afwezig 12 afmeldingen

Algemene Ledenvergadering IVN Walcheren 8 maart 2014 Agenda. 1. Opening 2. Mededelingen 3. Voorlopig Verslag Algemene Ledenvergadering 2013 4. Jaarverslag 2013 en Werkplan 2014 5. Financieel verslag 2013 en begroting 2014 (worden op de vergadering uitgedeeld en toegelicht). 6. Verslag kascontrole 2013 en benoeming kascommissie 2014 7. Contributieverhoging 2015 8. Verkiezing bestuursleden. Er zijn 4 vacatures: Statutair aftredend: Peter Neve, penningmeester. Is niet herkiesbaar. Ontheffing uit functie : Joanna de Buck, algemeen bestuurlid. Aftredend: Henk Sijsenaar, voorzitter. Is niet herkiesbaar. Aftredend om persoonlijke redenen Hilly Bosch en Gerda Schuddebeurs. Drie leden hebben zich gemeld om bestuursfuncties te vervullen: Jaap v. Klinken. Wim Wattel (stelt zich beschikbaar als voorzitter) Hans-Peter Pieterse 9. Rondvraag. 10. Vaststellen volgende Algemene ledenvergadering

1.Opening Na de ontvangst met koffie, thee en koek heet de voorzitter alle aanwezigen van harte welkom, met name Rita de Ligt afgevaardigde van het IVN Consulentschap Zeeland, die in 2014 de samenwerking en ondersteuning van de IVN/NME vrijwilligers in Zeeland over zal nemen van de heer Peter Mol. Het Waterschap Scheldestromen wordt bedankt voor het beschikbaar stellen van de ruimte. Hij wijst ook op een aantal tuinboeken die gratis ter beschikking werden gesteld door Dick Sakko en waarvan er na de nieuwjaarsbijeenkomst nog een aantal overgebleven zijn. T.b.v. het nieuw aan te treden bestuur wordt een korte kennismakingsronde gehouden. 2. Mededelingen. De lijst met aanwezigen wordt ingevuld. Henk Sijsenaar opent de vergadering en vermeldt dat het oude bestuur in zijn geheel aftreedt en dat er drie nieuwe kandidaten zijn om de opengevallen bestuursfuncties te vervullen. Hij vraagt de vergadering om mee te denken aan de verdere aanvulling van het nieuwe bestuur want 3 bestuursleden is niet veel; zeker niet omdat het alle drie nieuwe bestuursleden zijn.

4

notulen Er is veel gebeurd in 2013 en er staan veel nieuwe activiteiten op stapel. Naast de reguliere activiteiten werd aandacht besteed aan Bio-walking, Middelburg Rozenstad als icoonproject van Groen Dichterbij en werd besloten in 2014 weer te starten met een Natuurgidsencursus.. We hadden een gezellige, drukbezochte nieuwjaarsbijeenkomst in de schuur van het Bomenbos bij Kleverskerke. Park Toorenvliedt, een van onze excursiegebieden, wordt op 24 mei na een grondige onderhoudsbeurt en de realisatie van een bunkerroute heropend. Voor de strandcursus zijn er maar liefst 21 aanmeldingen en ook voor de fotocursus zijn al 9 mensen aangemeld. De penningmeester geeft aan dat iedereen de contributie betaald heeft. 3. Voorlopig verslag Algemene Ledenvergadering 2013. Er zijn geen vragen en/of opmerkingen op het verslag, dat daarbij met dank aan Joanna de Buck vastgesteld wordt. 4. Jaarverslag 2013 en werkplan 2014 Het jaarverslag 2013 en het werkplan voor 2014 zijn meegestuurd met de uitnodiging. Henk geeft een korte toelichting op het jaarverslag 2013: Het bestuur kwam 9 x bijeen en Wim Wattel en Hans-Peter Pieterse hebben deze vergaderingen regelmatig bijgewoond om zich in te werken in hun toekomstige bestuursfunctie. De Werkgroep cursussen werd opgedeeld in een Werkgroep cursussen voor kortlopende cursussen en een Werkgroep Natuurgidsencursus. De excursies die IVN onder eigen vlag organiseert zijn succesvol. Die i.s.m. SBB met wisselend succes. De excursies op Fort Rammekens blijven populair. Voor de proef excursie Ritthemse bos was de belangstelling nihil. De mogelijke reden was dat Staatsbosbeheer er erg weinig publiciteit aan gaf. Het project voor Grijs en Groen liep goed. Zowel de presentaties als de wandelingen werden met enthousiasme ontvangen en verzorgd. De basiscursus natuurfotografie was wederom succesvol en de resultaten waren te zien in Zorgcentrum Simnia in Domburg en in de Zeeuwse Bibliotheek. Het ledenaantal op 31 december 2013 staat op 132 en 13 huisgenootleden. Het aantal actieve leden schommelt tussen de 30 en 40. Werkplan 2014 Er staat weer heel wat op de planning; kortlopende cursussen zoals de basiscursus Natuurfotografie en een langlopende cursus als de Natuurgidsencursus, waar we financiële steun van de Rabobank Walcheren en het Nationaal Fonds NME voor ontvangen hebben. Rond biodiversiteit worden er weer presentaties verzorgd binnen de wijktafels van de gemeente Middelburg. In januari staan alweer 7 presentaties gepland i.h.k.v. het project voor Grijs en Groen. Daarnaast zijn er ontwikkelingen op het gebied van Biowalking en het Zeeuwse project ‘Elke stap telt’. Op verzoek van de Agrarische Natuurvereniging Walcheren zal de Werkgroep cursussen (Annie Neve en Dingeman Steijn) een cursusavond en oefenexcursie verzorgen voor boerenbedrijven met een minicamping, zodat die een excursie voor hun gasten op en rond het eigen bedrijf kunnen verzorgen. De cursus Tuinreservaten hoopt in 2015 van start te gaan i.s.m. afdeling De Zeeuwse Delta. Dingeman Steijn, Annie Neve en Korrie Stroo willen hiermee aan de slag en kunnen nog versterking gebruiken. Op de Hoogte blijft ook in 2014 een heel belangrijk medium om iedereen op de hoogte te houden. Zie verder het jaarverslag 2013 en het werkplan 2014 (uitgereikt tijdens de ALV). 5. Financieel verslag 2013 en begroting 2014 Peter Neve geeft een toelichting op de financiën. 2013 is met een batig saldo van ruim 500 euro afgesloten en de financiële situatie ziet er in het algemeen stabiel en goed uit. Zie verder de concept begroting van 2014 en de werkelijke uitgaven van 2013.

5

notulen 6. Verslag kascontrole De kas werd gecontroleerd door Inge Hartingsveld en Theo Willemsteijn. Inge Hartingsveld deed verslag en gaf aan daar dik tevreden over te zijn. Inge stelt zich weer beschikbaar voor dit jaar. Leen Rodenburg stelt zich beschikbaar om de kascontrole over 2014 samen met Inge te doen. De vergadering stemt daarmee in. 7.Contributieverhoging 2015. Landelijk wordt uitgegaan van een contributie van € 24,- per jaar. Een paar jaar geleden hebben we besloten om de contributie langzamerhand naar de landelijke contributie te laten groeien. Het voorstel is om de contributie voor 2015 vast te stellen op €19,De aanwezigen gaan daarmee akkoord. 8. Verkiezing bestuur. Henk schetst de communicatieproblemen die er gedurende 2013 met Joanna de Buck ontstaan zijn. Diverse intensieve gesprekken leverden uiteindelijk niets op. Dat heeft er toe geleid dat het bestuur zich genoodzaakt zag Joanna niet meer aan te houden als secretaris van IVN Walcheren. Gerda Schuddebeurs heeft vanaf augustus haar taken waargenomen. Het bestuur acht het onverantwoord dit bestuurslidmaatschap nog aan te houden en stelt de vergadering voor haar uit haar bestuursfunctie te ontslaan. Daar is een schriftelijke stemming voor nodig. De stembiljetten worden uitgereikt en geteld. De voltallige vergadering staat achter het besluit om Joanna uit haar functie als secretaris te ontslaan. De voorzitter zal Joanna dit schriftelijk bij aangetekende brief meedelen. Daarna volgen er lovende woorden aan het adres van de voorzitter en ontvangt hij uit handen van de IVN afdeling en IVN Zeeland diverse cadeaus en natuurlijk bloemen. Peter Neve wordt ook bedankt voor zijn inzet als penningmeester. Hilly Bosch en Gerda Schuddebeurs zijn de laatste twee waarvan onder dankzegging afscheid wordt genomen. De verkiezing van de drie nieuwe bestuursleden is dan de volgende logische stap: Wim Wattel als voorzitter, Hans-Peter Pieterse als secretaris en Jaap van Klinken als penningmeester. Allen worden met goedkeuring van alle aanwezigen geïnstalleerd, waarna Henk de voorzittershamer aan Wim Wattel overhandigt en het nieuwe bestuur alle succes wenst en aangeeft dat zij te allen tijde bij het oude bestuur aan kunnen kloppen voor advies. 9. Rondvraag. Binnen de Werkgroep gidsen/excursies coördineert Annie Neve als interim nog steeds de excursies i.s.m. de gebiedscoördinatoren, maar als er een vervanger is staat ze deze taak graag af. Dingeman Steijn geeft aan behoefte te hebben aan een rooster van aftreden, vooral ook om te voorkomen dat er over een paar jaar weer een heel nieuw bestuur aan moet treden, dat is geen gewenste situatie. Er is echter een rooster van aftreden. Verder geeft Dingeman aan het niet altijd prettig te vinden dat er allerlei activiteiten vanuit de afdeling op zaterdag gepland worden. Voor leden die nog volledig werken zou het fijn zijn ook eens iets op een avond te plannen. 10. Volgende ALV Deze was gepland op zaterdag 14 maart 2015. Het bestuur zal overwegen in 2015 de Algemene Jaarvergadering op een avond te plannen i.p.v. op een zaterdag. De nieuwe voorzitter sluit de vergadering en nodigt iedereen uit deel te nemen aan de wandeling door de Manteling.

6

IVN Walcheren wordt 20 jaar. Jaap van Klinken Op 1 januari 2015 is het precies 20 jaar geleden dat IVN Walcheren werd opgericht. Dit blijkt uit een archiefstuk van notaris Jansen de Jonge te Middelburg. Het spreekt voor zich dat het bestuur dit jubileum niet ongemerkt wil laten passeren. Graag willen we met een aantal leden, misschien wel van het eerste uur, bij elkaar komen om te brainstormen hoe we deze festiviteiten vorm kunnen geven. We hopen op deze manier een enthousiast team bij elkaar te krijgen. Reacties aan het bestuur: Wim Wattel, Rita de Ligt-van der Zee ([email protected]) en Jaap van Klinken. Foto: Philippe Clabots

Redactioneel Henk Sijsenaar, namens het redactiedrietal

Een duik in oude OdH's laat zien dat er eigenlijk niets nieuws onder de zon is als het gaat om een volledig bestuur of juist het gebrek daaraan. Er komen soms heel verrassende oplossingen uit de lucht vallen. Goed voor ons huidige bestuur om te weten dat het kan.

In het algemeen lukt het aardig om een gevarieerd aanbod van artikelen te bieden. De Walcherse natuur- en andere interessante gebieden en wat daar zoal gebeurt krijgen aandacht maar als het om de gemeenten gaat valt op dat er in Op de Hoogte relatief veel van Middelburg is te vinden en veel minder van de andere gemeenten (steden en dorpen) op Walcheren. En die zijn toch minstens even interessant om er iets over kwijt te kunnen in ons blad. De redactie zou graag van IVN-ers uit die andere dorpen en steden kopij ontvangen.

Het bestuur is overigens bezig met de wijze waarop het ons 20-jarig bestaan in het vat gaat gieten. Er worden materiaal en foto's uit die 20 jaar IVN Walcheren gevraagd, daar moet heel wat van zijn te vinden in oude dozen op zolder. Over jubilea gesproken, een vaste schrijfster en redactielid draagt inmiddels op haar eigen wijze bijna 10 jaar haar steentje bij om de aantrekkelijkheid van Op de Hoogte te vergroten. Het is bijvoorbeeld altijd weer verbazend wat zij, als natuurgids, van alles meemaakt. Zie het artikel "Waar blijft de tijd" van Cobie. Voor het eerst sinds lange tijd komt er weer een verslag van de Algemene Ledenvergadering in ons blad; het bestuur heeft de volgende Ledenvergadering gepland op zaterdag 14 maart 2015. Maar dat ligt nog ver van ons vandaan, de agenda verschijnt in het februari 2015-nummer. De redactie hoopt, en verwacht eigenlijk wel, dat er voor ieder genoeg te lezen valt.

Er is dit keer een verscheidenheid aan artikelen en andere bijdragen in Op de Hoogte te vinden. Natuurlijk informatie over de start van de nieuwe Natuurgidsencursus en in het voorjaar van 2015 wordt ook de basiscursus natuurfotografie weer georganiseerd. Op cursusgebied staat er overigens meer op de rol. De lotgevallen van vogels op zee, die één van onze "IVN-zeelieden" heeft opgetekend, nodigen uit tot lezen.

Een beetje vroeg om rond 25 november al aan wensen te doen maar deze editie is de laatste van 2014 dus... De redactie wenst de leden en relaties van IVN, afdeling Walcheren prettige feestdagen en een harmonieus 2015 met genoeg gelegenheid voor natuurbelevingen.

7

Uitnodiging Nieuwjaarsbijeenkomst en start jubileumjaar IVN Walcheren Zaterdag 24 januari van 14.00 -17.00 uur Waar: in de nieuwe educatie ruimte van Terra Maris, Duinvlietweg 6, 4356 ND Oostkapelle (0118 – 582620) Route: De Tom Tom brengt je niet naar de P-plaats maar naar het museum zelf, waar je niet kunt/mag parkeren. Je mag de Duinvlietweg zelfs niet inrijden. Neem dus de afslag op de rotonde Domburgseweg/ Westhovenseweg (N287) naar de Parkeerplaats (GPS coördinaten 51.56863, 3.52393) en wandel vandaar naar Terra Maris. In de winterperiode is het gratis parkeren.

Beste IVN-ers, In 2015 bestaat IVN Walcheren 20 jaar, vandaar dat we de nieuwjaarsbijeenkomst ook zien als de start van dit jubileumjaar. We zijn druk doende om een aantrekkelijk programma te maken met voldoende ruimte om elkaar op informele wijze te spreken, binnen en buiten. Natuurlijk onbreekt het ‘terugkieken’ op 20 jaar IVN Walcheren niet! Mocht je een bijdrage willen leveren aan deze bijeenkomst, dan horen we dat graag. Noteer de datum en tijd alvast in je agenda! Meer nieuws volgt op de website www.ivn.nl/walcheren Met vriendelijke groet, Wim Wattel, voorzitter Jaap van Klinken, penningmeester Rita de Ligt-van der Zee, waarnemend secretaris.

Eerste uitreiking Zeeuwse natuurouder van het jaar

De eerste Natuurouder van het jaar is Rita de Ligt-van der Zee. Zij is vanaf het eerste uur betrokken bij de natuurouders, eerst als vrijwilliger en later als beroepskracht bij IVN. Mede door haar inzet is er nog steeds zo'n grote groep natuurouders in Zeeland actief.

Tijdens de Provinciale Natuurouderdag op 25 september werd het 25-jarig bestaan van de natuurouders gevierd. Ter gelegenheid van dit jubileum riep IVN de 'Zeeuwse natuurouder van het jaar' prijs uit.

Rita heeft nog geen project gekozen maar roept natuurouders en IVN-ers op suggesties hiervoor te mailen.

De Zeeuwse natuurouder van het jaar prijs gaat naar diegene die zich het afgelopen jaar op bijzondere wijze heeft ingezet voor natuurouders in Zeeland. Bij de prijs hoort een oorkonde, wisseltroffee en een geldbedrag van € 750 uit het Scharrelkidsfonds, dat de winnaar mag doneren aan een kind & natuur project naar keuze.

Ontleend aan: Nieuwsbrief november 2014 van IVN Zeeland ("IVN Zeeland" ) Rita is naast haar andere activiteiten ook waarnemend secretaris van IVN, afdeling Walcheren.

8

Contributie 2015, een oproep Jaap van Klinken, penningmeester. Het nieuwe verenigingsjaar staat wederom snel voor de deur. Ik verzoek u daarom op eigen initiatief de op u van toepassing zijnde contributies te voldoen. Het zou prachtig zijn als uw penningmeester al zijn contributies voor 15 januari 2015 binnen heeft maar zonder twijfel geldt hoe eerder hoe beter. Heeft u uw contributie 2015 voor 31 december 2014 voldaan dan maakt u via loting kans op één van de leuke verrassingen voor in de tuin. Deze prijzen worden op de Nieuwjaarsreceptie op 24 januari verloot. Op 15 januari moet namelijk de landelijke IVN ledenafdracht worden voldaan; die bedraagt meer dan 50% van uw totale contributie en staat in rechtstreeks verband met de toezending van het landelijk kwartaalblad “Mens en Natuur”. Het bestuur kan u daarna ook, met het zicht op de Algemene Ledenvergadering van maart 2015, een beter beeld schetsen van het wel en wee van onze vereniging en u verantwoorde nieuwe plannen presenteren. Contributie 2015 IVN- afdeling Walcheren Het contributiejaar loopt van 1 januari tot en met 31 december 2015. De contributies zijn - zoals op de ALV van maart aangekondigd - met een gering bedrag verhoogd. Leden……………………………………………….€ 19,00. Huisgenootleden………………………………......9,50. Wilt u zo vriendelijk zijn het op u van toepassing zijnde totaal bedrag over te maken op IBAN Bank rekeningnummer: NL03 INGB 0007 3348 15 t.n.v. IVN afdeling Walcheren te Middelburg onder vermelding van: Contributie 2015. Als lid ontvangt u tevens het landelijke kwartaalblad “Mens en Natuur”. Mocht aan deze verstrekking iets haperen of zijn er veranderingen opgetreden in uw persoon- adres-telefoon- of email-gegevens dan hoor ik dat graag van u, Mail: [email protected] of bel: 0118591941. Let U er op een IBAN bankrekeningnummer te gebruiken!

9

"Onderwerp: Bodemlagen op Walcheren

Nieuwe start Natuurgidsencursus Op 23 september 2014 is de Natuurgidsencursus 2014 2016 van start gegaan met 14 deelnemers. De organisatie is in handen van Anny Krosenbrink, Len Kapteijn, Ineke Thasing en Ruud Busink.

Opbouw van de excursie Deze excursie is de illustratie bij het verhaal over de ontstaansgeschiedenis van Walcheren dat door dhr. A. de Klerk tijdens de les verteld is. Met het beeld van Walcheren als poffertjespan voor ogen gaan we met een paar auto’s op vijf karakteristieke plekken rond Middelburg kijken. De eerste drie liggen in het oudland, de laatste twee in het nieuwland.

De deelnemers zijn daarmee tevens lid van IVN, in het bijzonder van IVN Walcheren. De namen: - Poul Meijers uit Oost – Souburg. - Daniëla Detemple uit Biggekerke. - Edwin van Eck uit Middelburg - Iet Wouters – Olieman uit Grijpskerke - Linda Pieterse uit Vlissingen. - Jack Molkenboer uit Middelburg - Frits Broos uit Middelburg - Anne Eijnwachter uit Middelburg - Janneke van Ouwerkerk – Gideonse uit Ritthem. - Huib den Hollander uit Kapelle - Fredy Corbijn uit Vlissingen - Lenny Gerritsen uit Middelburg - Remke Kroon uit Middelburg - Gerard van Nierop uit Oostkapelle

Samenvatting belangrijkste punten 1. 1e stop: westkant van Middelburg, vlakbij de watergang Biggekerke, in het hart van twee poelgebieden. Onderweg de eerste kreekrug gepasseerd, de Breeweg bij kasteel Ter Hooge. Uitleg over het ontstaan (12e eeuw) van de watergangen: ze zijn niet natuurlijk, het grootste deel is gegraven. Het doel was het lastige landwater kwijtraken. Daartoe zijn ook sluizen gebouwd. En er ontstond al vroeg samenwerking in de vorm van een waterschap. Tevens uitleg over het schuitvlot - zie ook inhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Schuitvlot- en tweevliedbergen: de lage Rorikshil (=Roodrok) en de vliedberg van Pooter.

Van harte welkom en veel succes .. en plezier gewenst.

2. 2e stop: Kapel Hoogelande. Uitleg bij de geschiedenis van deze plek. Zie ook http://nl. wikipedia.org/wiki/Hoogelande. Tijdens de 80-jarige oorlog zijn o.a. veel kerken in brand gestoken. Deze kapel is gerestaureerd in 1964. (In de muren zijn groen geglazuurde stenen te zien). Groen glazuur ontstaat doordat het vuur werd gestookt met turf met zout. Naast de kapel staat een noodboerderij. Over dit type boerderij is net een boekje verschenen: "Noodboerderijen Op Walcheren".

De IVN Natuurgidsencursus Walcheren Anne Eijnwachter Op 23 september 2014 is de cursus gestart in het van Doesburgcentrum in Vlissingen. De eerste twee lesavonden zijn reeds geweest en werden met veel enthousiasme door zeer gemotiveerde cursisten gevolgd.

3. 3e stop: Natuurgebied Sint Laurens Weihoek. Na de kreekrug van Buttinge te hebben gepasseerd stoppen we bij dit lage poelgebied, nu beheerd door stichting Het Zeeuwse Landschap, een natuurgebied met jongvee. Het beeld van Walcheren als poffertjespan is hier goed te zien. Ook uitleg over de poelgebieden die door boeren steeds meer zijn afgegraven waardoor de afwateringsproblemen zijn toegenomen.

Op zaterdag 11 oktober j.l. vond van 9.30 uur tot 12.45 uur de eerste excursie o.l.v. drs. A. de Klerk plaats. Hieronder kunt U in het verslag de belangrijkste punten lezen, die besproken zijn tijdens de excursie. Het lijkt ons als cursusleiding interessant voor de leden van het IVN Walcheren.

4. 4e stop: Na een route via de nieuwe N57 komen we in Nieuw- en St. Joosland. Een heel ander landschap, het nieuwland, duidelijk herkenbaar door de dijkjes. Nieuw- en St. Joosland is een voorstraatdorp. Vervolgens rijden we door naar St. Joosland, of Oudedorp via de Boomdijk, ooit één van de mooiste dijken van Zeeland. Het Oudedorp dateert uit 1631 en is ontstaan uit een zandplaat. De indeling van het landschap in dit gebied is heel planmatig qua vorm en naamgeving. Zo heb je de Eerste weg, de Tweede en de Derde of Langeweg. De namen van de dijken zijn ook veelzeggend: Binnendijk, Buitendijk, Zanddijk, Groenendijk (met veel gras), Boomdijk, Profieldijk. Via een paar mooie boerderijen van het Zuid-Bevelandse type rijden we vervolgens naar Arnemuiden.

Een excursie op Walcheren

10

5. 5e stop: Blikkendijk bij Arnemuiden. Een klein reservaat van Het Zeeuwse Landschap, het enige stukje dat is gespaard bij de ruilverkaveling in 1960, ook wel hollebolleland genoemd. De benaming is ontstaan door het afgraven van turf op één plek en niet op de andere. Zo ontstond een ongelijk graslandschap omzoomd door meidoornhagen (en ook sleedoorn en braam) waar nu jongvee graast. Links zie je het oorspronkelijke Middeleeuwse gebied en rechts het gebied na de ruilverkaveling. We keren terug naar Middelburg en passeren Hof Nieuwlandsrust, één van de mooiste boerderijen met nog veel karakteristieke kenmerken van vroeger, zoals een oprijlaan en notenbomen.

Dat is van groot belang want Nederland ‘versteent’ in een hoog tempo en tuinen doen mee in die ontwikkeling. Gemakkelijk in onderhoud denken de eigenaars, maar dat valt tegen. Nederland telt ongeveer 5 miljoen tuinen. Als een flink deel van die tuinen een natuurlijke, diervriendelijke inrichting heeft, betekent dat een enorme uitbreiding van de natuur in Nederland. Bovendien valt er in een natuurlijke, diervriendelijke tuin veel meer te beleven en te genieten. In 5 lessen en 2-3 excursies wordt tijdens de cursus gewerkt aan het natuurlijker en diervriendelijker maken van je eigen tuin, of die nu groot of klein is. Ook aan kinderen in de tuin wordt aandacht besteed. Alle cursisten ontvangen een cursusmap en het prachtige boek ‘Diervriendelijk tuinieren’.

Door deze excursie heb ik veel geleerd, ik vond het heel boeiend en interessant. Ik kijk nu met andere ogen naar mijn omgeving. Alles gaat meer leven als je er meer over weet!

De cursusdata staan gepland op dinsdagavonden van 19.30 – 22.00 uur op 10 en 24 maart, 7 en 21 april en 12 mei. De excursies op 21 maart, 18 april en 23 mei.

Dhr. de Klerk is een prima gids met veel kennis van zaken. Ik ga zeker nog een keer met de fiets naar de Blikkendijk en andere plaatsen om het nog eens goed te bekijken. Zijn verhalen op de lesavond en de excursie sloten erg goed op elkaar aan.

Interesse? Hou de website van IVN Walcheren (www.ivn.nl/walcheren ) in de gaten. Vanaf december kun je je via de website opgeven. Voor meer informatie over de cursus op Walcheren, of om je nu al op te geven, kun je terecht bij Korrie Stroo en Annie Neve.

20 oktober 2014

Ondersteuning van Natuurgidsencursus Naast de cursusgelden die de deelnemers betalen heeft het bestuur het Sociaal Maatschappelijk Fonds van de Rabobank Walcheren – Noord-Beveland bereid gevonden de Natuurgidsencursus 2014 – 2016 financieel te steunen.

Meer informatie over de cursus is te vinden op: https://www. ivn.nl/tuinreservaten Hier kun je ook een kijkje nemen in een stukje van de cursusmap.

Ook ontving IVN afdeling Walcheren een toezegging van de VanDijkNijkamp Stichting te Amsterdam ten behoeve van de Natuurgidsencursus.

Op de Hoogte, soms gaat er wat mis Henk Sijsenaar De laatste jaren valt elk kwartaal een kleurrijke Op de Hoogte bij leden en relaties van IVN Walcheren op de mat. Maar wat gaat er allemaal aan vooraf? Vooral ook: wat gaat er mis!!

Cursus tuinreservaten

Een bloemlezing: Kopij, gelukkig zijn er heel wat mensen die zorgen voor interessante kopij maar er zit al heel wat werk aan de redactionele verwerking. Omzetting naar het standaard lettertype Arial pt.10, letten op typefouten, soms omzetten van teksten, aanpassing en bijzoeken van illustraties, foto's en dergelijke. En daar gaat wel eens iets anders dan bedoeld. Maar dit hoort er gewoon bij. Met eigen materiaal van de redactie gaat ook wel eens wat mis, zie bijvoorbeeld het artikel "Bomen voor koeien" in het augustusnummer. Geen zetduiveltjes maar ongerechtigheden door wijziging van teksten, door soms malle fratsen van de PC zelf. We werken alweer een kleine 3 jaar samen met Editoo in Arnhem, onze "drukker". De kopij, die in "Word" wordt aangeleverd en/of gemaakt, wordt vanuit Word via Internet overgebracht naar onze "ruimte" op de server van Editoo.

IVN de Zeeuwse Delta en IVN Walcheren hebben de krachten gebundeld en zijn gezamenlijk aan de slag gegaan om de cursus Tuinreservaten voor te bereiden. Dit voorjaar start er bij voldoende deelname een cursus op de Bevelanden (Goes) en op Walcheren. De docenten geven de lessen op beide plaatsen. Op Walcheren zijn Korrie Stroo en Annie Neve de cursusleiders en maakt Dingeman Steijn deel uit van het docententeam. Stap voor stap je eigen omgeving diervriendelijker maken? Tijdens de cursus Tuinreservaten van IVN leer je in theorie en praktijk hoe je eigen tuin, balkon, dakterras, plantsoen of buurttuin een groene oase wordt! 11

Elk kwartaal maken we een nieuwe editie aan met gebruikmaking van vaste profielen. Foto's en andere toevoegingen moeten afzonderlijk worden ingevoerd in het artikel. Soms gaat dat heel gemakkelijk. Editoo heeft de slogan "Iedereen kan bladen maken", en dat kan iedereen ook maar dat gaat ook weer niet zo maar, soms is het ook een crime.

De cursus bestaat uit 3 theorieavonden en 3 praktijkochtenden; ze zijn als volgt gepland: de theorieavonden (19.30 – 22.00 uur) op de woensdagen 11 maart, 25 maart en 8 april 2015; de praktijkochtenden (09.00 – 12.00) op de zaterdagen 14 maart, 28 maart en 11 april 2015. De cursuslocatie: de theorieavonden worden gehouden bij Kaasboerderij Schellach in (de buurt van) Middelburg, Prooijenseweg 26. Onderwerpen zijn o.a: apparatuur, scherpte – diepte, compositie en fotobespreking.

Het overzetten van materiaal tijdens de opmaak van het blad; passen, meten, verdelen van artikelen over de pagina's. Foto's aanpassen vanwege de beschikbare ruimte en dat betekent terug naar het artikel, dan wijzigen, uitloggen, inloggen, plaatsen. En dat herhaalt zich regelmatig. Vervolgens de controle in de eindronde en de invoering van adressen; een vak op zich. Computers, dus ook de server van Editoo, eisen strikte overeenstemming tussen adres en postcode.

Voor deze Basiscursus Natuurfotografie kunnen zich maximaal 10 deelnemers inschrijven. Het inschrijfgeld is € 70 voor leden van IVN Walcheren en € 90 voor niet-leden. Inbegrepen zijn koffie/thee, reader in kleur, theoretische uitleg, begeleiding bij het praktische werk en bespreking van je foto’s. Aanmelding en informatie: Arjen Hartog ([email protected] of 06-33742545).

Een zucht van verlichting als het allemaal gelukt is; daarna als de gedrukte versie onder ogen komt even balen als we ontdekken dat er toch weer wat mis is gegaan. Volgende keer dus toch eerst de hele proefeditie afdrukken en op papier nalopen. En.... toch blijft het boeiend werk.

IVN-Basiscursus Natuurfotografie in 2015

Jaarlijks overleg bestuur en coördinatoren

Ook in het voorjaar van 2015 organiseert IVN Walcheren een Basiscursus Natuurfotografie. Wanneer je een spiegelreflexcamera of een andere camera hebt met de mogelijkheid om diafragma en sluitertijd zelf in te stellen, dan kan je al deelnemen.

Woensdagavond 19 november 2014 hebben bestuur en coördinatoren van de diverse werkgroepen (WG) weer met elkaar gepraat. Hoe verliep 2014, wat is er gebeurd en zijn we daar tevreden mee. Hoe zien we 2015. WG. IVN-excursies waren redelijk succesvol, die van Staatsbosbeheer m.u.v. Fort Rammekens met Rammekenshoek (iets) minder. WG. Natuurpaden ziet voor 2015 weer mogelijkheden. WG. Cursussen laat een succesvolle strandcursus achter zich en stort zich op de cursus Tuinreservaten (een samenwerking met IVN De Zeeuwse Delta). WG. Natuurgidsencursus begon in september enthousiast aan een nieuw traject. WG. Grijs & Groen blijft goed lopen, enthousiaste verhalen over wat er tijdens presentaties gebeurt. WG. Kraamwerk zoekt zijn weg nog wat maar gaat aan de slag met nieuw materiaal.

Berry van der Haar en Arjen Hartog begeleiden de deelnemers om op een andere manier naar de natuur te kijken en hiervan mooie foto’s te laten maken. Tijdens een drietal woensdagavonden wordt de theorie uitgelegd met veel voorbeelden. Na iedere theorieavond volgt op zaterdag een praktijkochtend. Tijdens deze zaterdagochtend kan je gelijk het geleerde in praktijk brengen. De cursusleiders staan je dan met raad en daad bij.

De externe communicatie (contact met de media bijvoorbeeld) is bevredigend; toch zijn er wat signalen dat het beter kan; er is besloten om een losverband werkgroep Communicatie te vormen. Daarin komen het ledenblad Op de Hoogte, de website, Twitter en Public Relations tezamen met behoud van eigen verantwoordelijkheid. Dat voorkomt "langs elkaar heen werken" en hiaten in de externe publiciteit. Het bestuur zoekt nog steeds versterking; de WG cursussen kan er ook iemand bij gebruiken; aan de vacature PR wordt gewerkt.

Paardenkastanje

12

IDEEËNBUNDELS voor uitdagende verkenningen van de natuur. Als onderwijzer en IVN-natuurgids verzamelde en bedacht Ton Lommers honderden ideeën om je buiten te verwonderen over allerlei zaken, die de natuur ons te bieden heeft. Deze staan beschreven in een zevental handige bundels vol eenvoudige onderzoekjes, speelse activiteiten, informatie en véél instructieve foto's. De bundels zijn bedoeld voor (IVN-)natuurgidsen, leerkrachten, NSO- en scoutingleid(st)ers en voor ouders met kinderen. Ook individueel kun je er veel mee doen. "SCHRIKDRAAD !" is een bundel vol ideeën om van een buitentocht een avontuurlijk gebeuren te maken. "DAT PRIKT !" staat vol met verrassende waarnemingen aan wilde planten. Met bijna 400 kleurenfoto's, vaak van heel dichtbij. “TAKKENWERK” richt met meer dan 300 ideeën de aandacht op bomen,struiken en houtige klimmers (zoals kamperfoelie en klimop) met het doel om van een natuurverkennende tocht een actief gebeuren te maken. "TOCHTEN MET 'N TINTJE" wordt aangegeven, hoe aan 25 thema's op een indringende manier extra aandacht kan worden besteed tijdens verschillende excursies. Daarmee krijgt elke tocht een "eigen kleur", die mensen lang kan heugen ! "AVONTUURLIJK OP PAD" beoogt het maken van uitdagende natuurpaden te stimuleren. Meer dan 100 eenvoudige ideeën om jong en oud actief een uitgezet pad door de omgeving te laten volgen. "STRAATPLANTJES" doet je versteld staan van de taaiheid, maar ook schoonheid van heel veel soorten die het presteren om in kieren tussen stenen en op muurtjes te groeien. Special "LEVE DE KNOTWILG" Aan en in knotwilgen valt zóveel te zien en ontdekken, dat zij een aparte bundel waard zijn. Laat je verbazen ! De eerste zes bundels kosten € 13,50 per stuk. Vanaf 5 exemplaren is de prijs € 12 per stuk. De laatste, "Leve de knotwilg", kost € 8.-. Plus verzendkosten. Nadere informatie en bestelling per e-mail bij [email protected].

De Ruige Weerschijnzwam Henk Sijsenaar 2. "Ik heb vanavond je paddo bezocht en het is toch nog heel wat anders als verondersteld. Het is nl. een Ruige Boomzwam. Aan de voet van de boom zit ook nog een waslakzwam." 3. "Nog een correctie op de Nederlandse naam. Het is de Ruige weerschijnzwam [Inonotus hispidus]. In de rode lijst staat ie als kwetsbaar met de aantekening dat er eigenlijk onvoldoende gegevens over bekend zijn. Maar je vindt ze niet zo vaak. Ik ken de soort uit het Oranjebos, daar staat ie nogal eens op iepen. De foto van jou is wel heel karakteristiek. Een jong en zeer vers exemplaar. Bij het ouder worden wordt ie geheel zwart."

Op 20 augustus door Middelburg fietsend deed ik ook de Seissingel aan vanaf de Noordsingel. Net voorbij de Seislaan, in het front van huize De Sprenck, staat een aantal Meelbessen (Sorbus aria). Flinke bomen, ze behoren tot de rozenfamilie (Rosaceae) en staan er goed voor. Ik vind ze eigenlijk wat onopvallend maar als je ze goed bekijkt zijn het wel sieraden aan die toch al mooie singel. De derde meelbes was echter verrassend, op zo'n 1½ m. hoogte aan de onderkant van een oude wond in de schors had zich een prachtige paddenstoel van ruim 25 cm breed en 15 cm diep gevestigd; aan de voet van de boom zat nog een paddenstoel van relatief flinke omvang. Beide voor mij onbekend maar dat is niet vreemd, ik kan in de supermarkt kastanjechampignons van gewone witte onderscheiden en daarnaast kan ik er nog wel een paar benoemen maar verder weet ik niet zoveel van paddenstoelen.

Ik heb hem nog een poosje 'gevolgd' om te zien hoe het proces verloopt. Hij blijkt behoorlijk stevig, ik spotte hem op 20 augustus. Zo'n vondst geeft je dag een extra glans, zeker als het om een relatief zeldzaam en bedreigd exemplaar gaat.

Thuis uitgevogeld dat het wel eens de Biefstukzwam zou kunnen zijn (maar niet zonder twijfel en terecht). Gelukkig hebben we bij IVN Walcheren een kenner van paddenstoelen, Henk Remijn. Hem een foto gemaild met de vraag: "Wat denk je er van?"

Op 4 september, dus 14 dagen later was hij nog heel toonbaar maar begon wel iets van die prachtige oranjerode kleur te verliezen. Weer 10 dagen verder blijkt hij wel wat van z'n schoonheid te hebben verloren maar hij staat er nog stevig bij; een al bij de eerste waarneming zichtbaar aanhangsel lijkt zich zelfstandig verder te ontwikkelen.

Ook voor Henk was het kennelijk niet direct gesneden koek, ik citeer uit zijn antwoorden: 1. "Hij lijkt er wel wat op maar ik heb wat twijfels. Biefstukzwam komt meestal op eik voor. En de bovenkant vind ik ook wat aan de ruwe, harige kant. Een andere optie is de kussenvormige houtzwam. De literatuur vermeldt dat deze opvallend vaak op Sorbus voorkomt. Bij Biefstukzwam verslijmt [meestal] de hoedrand na verloop van tijd."

Opvallend is ook dat de uit de buisjes of poriën aan de onderzijde vocht druppelt. Het gaat dan wel om zoveel vocht dat de stam van de boom er vochtig van is. Ik heb zoiets nog niet meegemaakt, het moet vrijwel zeker vocht zijn dat wordt onttrokken aan de boom zelf. 13

De Ruige Weerschijnzwam staat op de Rode lijst. De boom heeft er last van, de zwam is parasitair en het is goed te zien dat hij is gevestigd op een flinke, weliswaar oude, wond in de stam. De foto van deze zwam is te zien op de voorpagina.

eerste nachtvorst is het al verdwenen omdat dit plantje niet van hier komt. Het is waarschijnlijk in de VOC-periode door de schepen naar ons land meegenomen en heeft zich hier kunnen handhaven. Die schepen waren op hun beurt weer allemaal gebouwd van eikenhout en alleen in Middelburg zijn er al zo’n 335 van die schepen gemaakt. Als je ziet hoe wij en de natuur verweven zijn, dan kom ik er niet onderuit om dat ook in mijn verhaal kenbaar te maken.

De zwam aan de voet van dezelfde boom, de Waslakzwam (Ganodermia pfeiffer) is eveneens een Rode lijst paddenstoel. Ook een parasiet en nog zeldzamer dan de Weerschijnzwam. Henk (Remijn), bedankt voor je deskundige bijstand.

Het lijkt allemaal zo gewoon, maar zonder groen redden we het niet. Zo loop ik tijdens een rondleiding ook wel eens binnen bij iemand die een compleet draaiorgel in zijn huis heeft staan. Er zitten meer dan 300 grenenhouten klankbuizen in volgens de eigenaar, die daar met veel enthousiasme over kan vertellen. Of bij een gepensioneerd arts, die een bijzondere noot in zijn tuin heeft met ingesneden blad en als liefhebberij ook nog stoelen mat. Tegenwoordig zijn er ook al groepen die onderweg pauze willen houden en even iets willen nuttigen. Al met al is het er de laatste jaren wel gezelliger op geworden om mensen wat wegwijs te maken in de natuur.

Waslakzwam (Ganodermia pfeiffer) Tijdens een latere bezichtiging bleken er ook in één van de takken, een meter of 4 hoog, paddenstoelen te zien. Ik durf geen uitspraken te doen over de soort. Takkenzooi Foto: Henk Sijsenaar De leukste herinnering heb ik wel een aantal weken geleden opgedaan; ik was uitgenodigd voor een “boomlezing” aan huis. Ik wist niet goed wat ik me er bij voor moest stellen. Ik had in ieder geval een hele takkenzooi van bomen en struiken verzameld en toog op de fiets naar tuinclub het “Prieel”, die in een woonhuis in Middelburg een bijeenkomst had georganiseerd.

Van gids naar natuurverteller Johan Antheunisse. Ik weet me nog goed de eerste rondleiding te herinneren die ik voor het IVN heb gedaan. Wat was ik toen nog een groentje: het was nog in de vorige eeuw. Ik spuugde al mijn kennis eruit, alles wat ik maar wist zonder me af te vragen of dit nu werkelijk aan de vraag voldeed. Er waren in die tijd nog niet zoveel gidsen en wanneer je in de gelegenheid was met zo’n gids mee te lopen, vond ik dat altijd maar een erg serieuze bezigheid. Je stond stil bij een plant waarvan de naam werd genoemd, liefst ook nog in Latijn, de verdere familie werd besproken en nog wat kenmerken. Een goede volgeling had een klein bloknootje en potloodje van V&D bij zich, noteerde zoveel mogelijk en volgde de gids weer verder op z’n bergschoenen, met liefst geitenwollen sokken erin, naar het volgende object. Het was niet echt een gezellige bezigheid, maar achteraf wel leerzaam voor een volgende periode.

De kamer zag er sfeervol uit, ik mocht plaatsnemen voor de open haard op een bankje met voor mij alle takken uitgestald en achter mij een fraai bloemstuk op de schoorsteen. De dames en een enkele heer konden plaats nemen op het bankstel of de daar achter geplaatste stoelen. We begonnen ontspannen met koffie of thee bij binnenkomst en nog wat napratend over de voorbijgegane seizoenen. Toen ik dan mijn praatje begon, was het leuk om te zien en te horen dat de aanwezigen erg geïnteresseerd waren. Na een uurtje hielden we pauze waarbij op lekkere appeltaart getrakteerd werd en onderwijl nog wat vragen gesteld werden. In het volgende gedeelte bespraken we alle nog overgebleven takken en kwam ik erachter dat je veel meer aan het vertellen bent dan tijdens een wandeling, want dan loop je immers van boom naar de volgende boom. Al met al was het een leuke ervaring en zo bemerk je dat de natuur je op allerlei manieren bezig kan houden.

In de loop der jaren vergaar je steeds meer informatie en raak je er meer en meer voor geïnteresseerd. Heel veel plantjes die je tegenkomt, hebben wel een of ander linkje naar het verleden. Zoals bijvoorbeeld het Klein Knopkruid dat veel in de binnenstad van Middelburg voorkomt. Bij de

14

Column: Natuur in de tuin Annemarie Priemis De columns die vanaf nu verschijnen lijken nog het meest op een vervolgverhaal, bestaande uit vier delen. Ze gaan over een wilde Kaapse eend, die zich wonderwel weet aan te passen aan menselijke omstandigheden.

Het eiland Haringvreter is eigenlijk pas ontstaan na het afsluiten van het Veerse Gat als gevolg van de watersnood in 1953. Daardoor verdwenen de getijden en ontstond er een zandplaat waarop menige zeehond een plaatsje heeft gevonden om uit te rusten van de visvangst.

Kaapse eend deel 1

Deze zeehonden zijn ook de oorzaak van de naamsvorming van het eiland. Passerende vissers keken met lede ogen naar de dieren, die als concurrent gezien werden: "Kijk daar liggen ze, die smerige haringvreters". Al snel kregen we de eerste herten in zicht, die het zeer goed doen op het eiland. Ik schat dat er wel enige honderden exemplaren op het eiland zijn, geen natuurlijke vijanden. Zelfs de mens niet om ze te reguleren en met Kerst te serveren. Aandacht werd gegeven aan het voorkomen van brakwater flora zoals Zeekraal en Melkkruid naast de overige bloemen zoals Koninginnekruid, Rode Ogentroost, Watermunt en Zilverschoon. Op een gegeven moment stonden 5 natuurgidsen en het overige gezelschap schaapachtig naar een plantje met gele bloemen te kijken, waarvan we de naam schuldig moesten blijven. De bloemhoofdjes, duidelijk composiet, deden wat denken aan de buisbloemen van de Schijfkamille. Dit kan ik als natuurgids natuurlijk niet op me laten zitten en thuisgekomen ben ik meteen aan het determineren geslagen.

Een aantal jaren geleden kwam er een Kaapse eend, met een hele groep jongen bij zich, de tuin bezoeken. Je hoorde ze al van verre aankomen vanwege het constante gepiep. De zwart/witte jongen waren al half volwassen, maar liepen braaf met hun moeder mee. Ik vond het maar niks, want ik zag ze in gedachten al mijn planten vertrappen met hun grote platte eendenpoten. Ik probeerde ze dus weg te jagen door in mijn handen te klappen en kss….kss…. te roepen. Nou, dat had geen enkel effect, want ik ben nog nooit zo genegeerd als door hen. Of ik onzichtbaar en onhoorbaar was! Ik heb het dus maar opgegeven en het maar eens aangezien. Nu bleek het ook erg mee te vallen, want ze liepen gewoon keurig over de paden en het gras. Ze bleken speciaal te komen voor de afgevallen pruimen, die ze met smaak opaten. Als ze genoeg hadden, gingen ze drinken in een drinkbakje dat in het gras ingegraven was en dat zat dan propvol. Ook gingen ze wel eens even zwemmen en drinken in de vijver en daarna vertrokken ze weer.

Goudknopje (Cotula coronopifolia) Foto: Ruud Busink Ze kwamen een tijd lang elke dag terug. Uiteindelijk vond ik het zelfs heel leuk als ik het gepiep weer hoorde. Dan dacht ik: "Daar komen ze weer" en ging snel weer naar ze kijken.

Het betreft het z.g. Goudknopje (Cotula coronopifolia), de bloemhoofdjes zijn echter samengesteld uit allemaal zeer korte straalbloemen, zo kort dat het op schijfkamille lijkt. Deze plant komt oorspronkelijk uit Zuid Afrika en wordt pas sinds 1972 in Nederland waargenomen. Goudknopje is een echte pioniersplant en komt voor op vochtige brakke tot zilte gronden; vooral vochtig, als ze te droog staan gaan ze allemaal dood. Goudknopjes worden vaak door watervogels verspreid, ze voeren de zaden mee aan hun modderige poten. De zaden kiemen niet in water, zo kunnen ze de winter overleven om in het voorjaar weer uit te komen. Voor zover ik weet, is het de eerste keer dat ze hier gevonden worden en dat is toch wel heel bijzonder.

Excursie op de Haringvreter Ruud Busink Zondagmiddag 28 september, na wat problemen met het parkeren van diverse voertuigen konden we toch even na 14.00 uur aan boord van de “Stad Veere“ van rederij Dijkhuizen voor ons uitstapje naar het eiland de Haringvreter*. Naast de twee natuurgidsen van Staatsbosbeheer, die de excursie begeleidden, waren ook drie natuurgidsen van het IVN van de partij; een natuurtripje met 5 gidsen is een zeldzaamheid, zoals u zult begrijpen.

* In het Veerse Meer (red) 15

Arjen Hartog Fotografie organiseert in het voorjaar van 2015 de volgende Natuurfotoworkshops: 1. 2. 3. 4. 5.

Bloemdijken van Zuid-Beveland: 18 april 2015 (hele dag); 69,50 euro Strandlandschappen met lange sluitertijden: 21 mei 2015 (avond); 29,50 euro Voorjaar op de Schotsman: 6 juni 2015 (vroege ochtend); 39,50 euro Struinen op de Haringvreter: 27 juni 2015 (hele dag); 71,50 euro Kanoën langs de Middelplaten: 11 juli 2015 (halve dag); 64,50 euro

Voor meer informatie en boekingen kijk op www.arjenhartog.nl of mail [email protected]

Aangezien de herfst is begonnen na een lange en vooral zonnige en warme zomer, komen er weer veel meer verschillende kleuren in het bos. Eerst was alles voornamelijk groen en nu zijn gele, groene, rode en bruine kleuren te zien. Een lust voor het oog vind ik het in deze tijd van het jaar.

Fototip: Witbalans Arjen Hartog. In het vorige artikel liet ik zien dat je soms bewust onscherpte kunt maken. Dit keer wil ik weer een enigszins artistiek onderwerp aansnijden: de witbalans.

Een ander fenomeen dat zich voordoet is de hoeveelheid bewolking. Doordat het meer bewolkt is dan in de zomer, geeft dat andere belichtingen voor je foto’s. Ik bedoel dan niet zo zeer dat je langere sluitertijden krijgt omdat het donkerder is. Dit is namelijk vrij eenvoudig op te lossen door je ISO te verhogen. Ik bedoel meer de kleurzweem op de gemaakte foto’s. Vaak krijg je in deze tijd van het jaar wat grauwe foto’s. Dit komt vaak omdat je Witbalans op AWB staat. Dit is namelijk de standaard instelling van de fabrikant. AWB is eigenlijk een afkorting en staat voor Automatische Witbalans. Dit is natuurlijk gemakkelijk, want alles gebeurd automatisch. Echter de echte fotograaf wil alles zelf in de hand hebben. In het menu van de meeste fototoestellen kan je dit wijzigen. De keuze die je hebt zijn meestal: AWB, zonnig, schaduw, bewolkt, flits, kunstlicht en TL-verlichting. Door een andere witbalans te kiezen compenseert het toestel de kleurzweem van de foto. Kunstlicht, bijvoorbeeld, is meestal geel van kleur en het toestel voegt er dan een andere kleur aan toe om dit extra geel te compenseren en er een “normaal” plaatje van te maken. Nu je dat weet, kan je het toestel dus ook bewust voor de gek houden. Zo kan je in een ruimte (of in het open veld) waar geen TL-verlichting is, toch het toestel instellen op de witbalans voor TL-verlichting. Het gevolg is dat er een bepaalde extra kleurzweem over je afbeelding heen wordt geplaatst waardoor je een ander gekleurd plaatje krijgt. Je moet er zelf maar eens mee experimenteren en kijken wat je wel en niet mooi vindt. Kleur ze.

Rammekens in blauw

16

IVN Walcheren in de tijd Henk Sijsenaar In 1995 is IVN Walcheren als vereniging en als afdeling van IVN ontstaan. In 2015 kunnen we dus ons 20-jarig jubileum gaan vieren. In de loop daarheen wil de redactie in elke uitgave van Op de Hoogte aandacht besteden aan feiten en bijzonderheden uit die eerste periode zoals zij in het ledenblad werden opgenomen. Deze keer informatie “van de bestuurstafel” in Op de Hoogte maart 1998. Een "feest" van herkenning, het lijkt van alle tijden. Bekende "oude" namen, enfin lees zelf maar:

De volgende keer nieuwe herinneringen.

17

hebben hun buikje rond gegeten aan vermoeide exemplaren, ik was getuige van het einde van een zwaluw.

Ontmoetingen midden op de Noordzee Ruud Busink

Niet alleen vogels trekken, ook vleermuizen migreren. De Laatvlieger heb ik ook twee keer mogen aanschouwen, hij viel meteen op door zijn afwijkend gefladder; weggekropen in een klein holletje werd wat slaap ingehaald en de tocht werd vervolgd naar de wat zuidelijker gelegen Waddeneilanden. Als je er een beetje oog en aandacht voor hebt kan je overal van wat er om je heen gebeurt genieten.

Door mijn werk als Noordzeeloods bevind ik me regelmatig op zo'n 30 kilometer boven de Waddeneilanden; hetzij met een schip, hetzij voor seismisch bodemonderzoek. In de herfst zijn er duizenden vogels die hun winterstekje weer opzoeken en vliegen daarbij vaak enorme afstanden boven zee.

Goudhaantje. Foto: Ruud Busink

Torenvalk. Foto: Andy Williams Op zee ben je dan vaak in de gelukkige omstandigheden om exemplaren van dichtbij waar te nemen, die je in de natuur slechts met een kijker kunt vinden. De vogels strijken op het schip neer, ik neem aan om uit te rusten want na enige uren zijn ze weer verdwenen. De trek van de Noordse Stern zie je ook. Ze komen laag in noord-zuid richting over het water vliegen om helemaal van pool tot pool te reizen, ik neem aan, af en toe een visje verschalkend. Heel leuk waren de Goudhaantjes, die naar binnen op de brug kwamen om o.a. naast een stekkerdoos een beetje tot rust te komen. Andere soorten die langs kwamen waren o.a. bonte- en grauwe vliegenvanger, tapuit, paapje, keep, gekraagde roodstaart, graspieper, boompieper, winterkoning, tuinfluiter en huiszwaluw. Ook een paartje torenvalken verscheen op het toneel. Ze

18

Waar blijft de tijd…

geweest zijn, waarvan de staart van het kikkervisjes-stadium nog niet is afgevallen. Dat de staart eerst meegroeit en pas later afvalt schijnt vaker voor te komen, maar is wel een zeldzaamheid.

Cobie Gouwen Nog even en ik lever al 10 jaar stukjes aan voor de Op de Hoogte. Ik had niet verwacht het zo lang vol te houden, want toen ik begon schreef ik als net beginnend gids (eigenlijk nog niet eens begonnen) voor mensen die bijna allemaal veel meer wisten dan ik. In mijn eerste stukje heb ik me dan ook serieus verdiept in de Meidoorn en nog wat zaken die ik (heel laf) uit mijn werkstuk had gehaald. Maar ja, dat kun je niet blijven doen, dus ik heb het over de boeg gegooid van “wat ik allemaal tegenkwam bij excursies”. Ik denk wel eens dat ik nu zo langzamerhand alles wel heb gehad, maar af en toe krijg je toch vragen dat je denkt: Ja, hallo, wat kan jou/U dat nou schelen. Uiteraard zeg ik vriendelijk: goh, wat een originele vraag. Maar ondertussen denk ik wel eens “wat doet dat er nou toe”. Ik heb wel geleerd om wat anders te zeggen dan ik denk.

Ze had ook nog een mooie muis gezien, waarschijnlijk een noordse woelmuis, die rustig bleef zitten langs het pad, zo schattig. Daar is ook een foto van genomen maar die was te onduidelijk om te plaatsen. Jammer. Maar ik vraag toch aan iedereen om foto’s en verhalen in te sturen.

Voorbeeld van een onverwachte vraag is: “Bent u een mevrouw of een meneer?” (meisje van vier jaar). Sinds die vraag kleur ik mijn ogen, nagels en lippen en kijk op mijn manier heel damesachtig.

Het gidsen is voorlopig weer afgelopen. De zomer was lang dit jaar, maar dat voelt niet zo. Het ging te snel door drukdrukdruk, dus volgend jaar ben ik van plan om me verschrikkelijk te gaan vervelen. Dan duurt het lekker lang. Foto's: Hilda van Langevelde *IVN-natuurgids Hilda van Langevelde (red)

Veerse Meer Het Veerse Meer dateert uit 1961, toen de Veerse Gatdam werd afgesloten. Aan de oostkant ligt de Zandkreekdam, de eerste dam uit de Deltawerken, die in 1960 werd aangelegd. Noordelijk wordt het meer begrensd door Noord-Beveland en aan de zuidkant liggen Walcheren en Zuid-Beveland. De oppervlakte is 2.030 hectare.

Naar aanleiding van de schildpadden (zie foto) in het kanaal van Oranjezon kreeg ik de vraag : “Hoe heten ze?”. (Weer gesteld door een meisje van vier). "Nou, de ene heet Stoffel en de andere Stuffel". Ik kom nog eens flink in de problemen als de namen van de herten en paarden gevraagd worden. Hoewel, je kunt niet alles weten.

Ontleend aan www.zeeland.nl, de website van de provincie

Jongens zijn soms wat technischer. In Oranjezon willen ze weten: “Hoe lang is het kanaal?” en “Waar zijn de andere kanalen gebleven?”. “Hoe oud is die boom?” en “Waarom staat die boom daar?” “Hoeveel konijnen zitten er precies?”. En kort en bondig, een verhaal over gallen en galwespjes werd afgekapt met: “Ik houd niet van wespen!”. Een vraag waar ik dan weer een kort en bondig antwoord op gaf was: “Mag ik over het hek klimmen?” Antwoord: "NEE". Het is wel prettig dat mensen nu ook speciale dingen die ze tegenkomen aan me mailen. Hilda* zag in Oranjezon een kikker met een staart (zie foto). Ze heeft het opgezocht en het komt zelden voor. Het zal een jonge groene kikker

19

Klimopbremraap, uiterst zeldzaam. Marga Eijgelaar In de zomer van 2010 dacht ik een bijzondere vondst gedaan te hebben. En dat zo vlak bij mijn achterdeur, in een verscholen plantsoentje achter het Damplein in Middelburg, De Suikertuin. Ik vond de bloem buitengewoon mooi, hij leek op een orchidee. De prachtige roze stelen kwamen wondermooi uit tegen het donkergroen van de klimop. Na lang zoeken bleek het geen orchidee te zijn, maar een doodgewone klavervreter. Wel gek eigenlijk, in dat tuintje is geen klaver te bekennen. En ook jammer toch dat het zo gewoon is. Een jaar later zag ik hem weer in hetzelfde plantsoentje, nu nog talrijker er op verschillende plaatsen. En het jaar daarop weer. Ik wees mijn schoonzoon de mooie bloem. Tjee, hij vond het ook bijzonder, ook al omdat we geen blad konden vinden. Hij ging het voor me uitzoeken. Een enthousiast mailbericht volgde. Hij had de hulp ingeroepen van een deskundige. Geen klavervreter! Nee, de zeer zeldzame KLIMOPBREMRAAP! De Orobanche hederae. De klimopbremraap is een parasitaire plant die tot circa 1980 alleen op de St. Pietersberg in Zuid-Limburg voor kwam. Hij houdt van kalkrijke grond. Dus waarschijnlijk zit er puin in het plantsoentje. En omdat het een parasiet is heeft hij geen bladgroen vandaar het bruin-rose uiterlijk. Hij staat nog steeds te boek als zeer zeldzaam; dat werd nog eens bevestigd door "waarneming.nl".

maar horen wilde. Ook aan mijn vriendin in de Penninghoeksingel. Oh, zei ze, ik heb ook zoiets in mijn tuin. Kijk, bij het schuurtje. Eh ja, zei ik bedremmeld, dat is er ook een. Ineens vond ik het wat minder uitzonderlijk. Misschien staat ie in Middelburg wel overal in tuinen. Nou ja, dat is dan toch ook heel erg leuk.

Maar in Middelburg was hij al eens eerder gesignaleerd, in 2008 al. Vol trots vertelde ik mijn ontdekking aan iedereen die het

Met dank aan Douwe Tiedema en Stichting Waarneming (www.waarneming.nl)

20

IVN Themadag Water, een weergave 1 november 2014 Rita de Ligt-van der Zee De warmste novemberdag sinds heugenis, wie had dat kunnen denken! De 22 IVN-ers genoten er met volle teugen van. Na de ontvangst met koffie/thee opende Nicole Vermorken, medewerkster van Terra Maris trots de nieuwe educatieve ruimte van NME Walcheren / Terra Maris. We zijn de eerste gebruikers. De voorstelronde leerde dat er naast heel ervaren IVN-ers ook IVN gidsen in opleiding rond de tafel zaten. Een mooie combinatie. Drie aanwezigen hadden de IVN Watergidsencursus in 2000 gevolgd. Toevallig (nou ja, niet helemaal) waren dat ook de begeleiders van de workshops rond zoet, zout en brak water: Wilma Maas, Mieke Tinge en Ine van de Ven, Er werd nog behoorlijk wat gevangen in de zoete watertjes van de landschapstuin van Terra Maris. Bij het brakke water was dat minder, want het grootste deel was drooggevallen. Gelukkig had de workshopleider vooraf wat gevangen en "levende stenen", ook palingbrood genoemd, meegenomen. Voor de meeste deelnemers was het voor het eerst dat ze een ‘levende steen’ konden bewonderen door de binoculair. Bij alle workshops kregen deelnemers aanvullende informatie en de nodige zoekkaarten uitgereikt. Voor de basiscursus Watergids blijkt veel belangstelling. Misschien ook iets om met beide IVN afdelingen in Zeeland op te pakken? Het was een leerzame en gezellige dag!

21

Scheurkabouter. Cobie Gouwen In de klas van een basisschool in Vlissingen (groep 2) werken ze over het bos en ook over .....kabouters! De juf laat een beetje in het midden of ze wel of niet bestaan en daar zijn in de klas bij de kinderen onderling enorme discussies over. Zion denkt wel dat ze echt zijn.... Zion is een ervaren bosmens. Zijn eerste excursie was naar de Haringvreter, hij was toen twee maanden en ja, hij heeft wel een groot deel slapend doorgebracht, maar toch.. Hij wist dan ook hoe je in de Manteling kon zien of de kabouters thuis zijn: "Als ze thuis zijn staat er vaak een klein fietsje voor de boom". De juf is dat gaan uitzoeken met het bijgaande resultaat. Geen fietsje dus. Ook kabouters gaan met hun tijd mee.

Fotograaf Jan Koopman

22

23

Indien onbestelbaar rewtour: Spuistraat 7, 4331 EX Middelburg

Inhoud Algemeen 2 Colofon 2 Bij de voorpagina 3 Bestuur en Werkgroepen 3 IVN bestuur (en natuur) 3 Foto’sgezocht! 4 Verslag ALV IVN Walcheren 7 IVN Walcheren wordt 20 jaar 7 Redactioneel 8 Uitnodiging Nieuwjaarsbijeenkomst 8 Zeeuwse natuurouder van het jaar 9 Oproep contributie 12 Jaarlijks overleg bestuur en coördinatoren Activiteiten 10 Nieuwe start natuurgidsencursus 10 IVN natuurgidsencursus Walcheren 11 Cursus tuinreservaten 12 IVN-Basiscursus Natuurfotografie in 2015 Artikelen 11 Op de Hoogte, soms gaat het mis 13 Ideeënbundels voor gidsen 14 Van gids naar natuurverteller 15 Column: Natuur in de tuin 15 Excursie Haringvreter 16 Fototip 17 IVN Walcheren in de tijd 18 Ontmoetingen op de Noordzee 19 Waar blijft de tijd… 20 Klimopbremraap 21 Themadag water 22 Scheurkabouter

Korstmossen op vlier

IVN Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Walcheren