JAARVERSLAG Gemeente Dordrecht

JAARVERSLAG 2008

Gemeente Dordrecht

Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 1.2 1.3 1.4

Beleidssamenvatting Financieel resultaat Samenstelling van het bestuur Kerngegevens van de stad

5 7 12 14

Hoofdstuk 2: Begrotingsprogramma’s 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9

Inleiding GSB Programma Programma Programma Programma Programma Programma Programma

Veiligheid Sociale en culturele Infrastructuur Wonen en Leefbaarheid Werk en Scholing Ondernemerschap en bereikbaarheid Bestuur, participatie en dienstverlening Algemene dekkingsmiddelen

15 15 17 24 39 52 59 69 76

Hoofdstuk 3 Verantwoordingparagrafen 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Lokale heffingen Risicomanagement en weerstandsvermogen Onderhoud kapitaalgoederen Financiering en treasury Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid

77 84 95 104 113 127 131

Hoofdstuk 4 Financiële verantwoording 4.1 Inleiding 4.2 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling 4.3 Balans 4.4 Ontwikkeling in de baten en lasten 4.5 Financiële positie en toelichting 4.6 Financiële toelichting programma veiligheid 4.7 Financiële toelichting programma sociale infrastructuur 4.8 Financiële toelichting programma wonen en leefbaarheid 4.9 Financiële toelichting programma werk en scholing 4.10 Financiële toelichting programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid 4.11 Financiële toelichting programma Bestuur, participatie en dienstverlening 4.12 Financiële toelichting programma Algemene Dekkingsmiddelen 4.13 Toelichting Strategische Investeringen

Bijlagen De bijlagen zijn opgenomen in een apart bijlagenboek. Het betreft de volgende bijlagen: 1. 2. 3. 4. 5. 5a 5b 6. 7. 8

Overzicht gerealiseerde baten en lasten Projectbladen 13 Grote Projecten Verbonden Partijen Overzicht Strategische Investeringen Overzicht GSB afspraken GSB Fysiek: Investeringfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV) GSB Sociaal, Integratie en Veiligheid (SIV) SiSa Overzicht outcome indicatoren MJP 2006-2010 Accountantsverklaring

141 141 143 158 160 162 166 176 188 193 198 205 210

1. Inleiding Voor u liggen de jaarstukken van de gemeente Dordrecht over het jaar 2008. In dit boekwerk wordt verslag gedaan van de in 2008 uitgevoerde activiteiten en bereikte resultaten. Referentiekader voor de af te leggen verantwoording is de door de Raad vastgestelde begroting 2008. Deze loopt dan ook als een rode draad door de jaarstukken.

1.1

Beleidssamenvatting

In 2008 vond de eerste Balansdag plaats. Halverwege de Raadsperiode hebben wij de balans opgemaakt. Hoe verhouden de geboekte resultaten op beleidsmatig gebied zich tot de ambities, die wij in ons Meerjarenbeleidsprogramma (MJP) 2006-2010 met de titel “Dordrecht werkt door” hebben opgesteld? De systematiek van het MJP gaat uit van output- en outcome-indicatoren, nulmetingen en meest actuele metingen, zoals u die ook in de begrotingen en jaarverslagen terugvindt. De Balansdag heeft geresulteerd in een debat met de Raad over intensiveringen en bijstellingen van ambities. Zo zijn er voorstellen voor intensivering gedaan op het gebied van leefbaarheid en veiligheid (Actieprogramma ‘Gewoon Doen’ en Integraal Veiligheidsprogramma), verkeersveiligheid, met name voor fietsers, en de binnenstad (Urgentieprogramma Binnenstad). Bijstellingen zijn er onder andere gedaan op het gebied van aantallen bezoekers binnenstad, publieksdienstverlening, huishoudelijk afval, bezettingsgraad parkeergarages en meldingen huiselijk geweld. In het MJP zijn ook de dertien Grote Projecten benoemd, die we met voorrang tot uitvoering of afronding wil brengen. Belangrijke mijlpalen, die zijn bereikt in 2008, zijn ondermeer: • het afgesloten convenant voor de ‘Vogelaarwijk’ (Wielwijk/Crabbehof) in het kader van de herstructurering Dordt-West; • de opening van de tunnel op de Laan der Verenigde Naties; • de opleveringen van de scholen en de Warmte Koude Opslag op het Leerpark; • de start van de bouwwerkzaamheden voor de Sportboulevard en Achterom/Bagijnhof. Daarnaast zijn bij verschillende projecten aanzienlijke vorderingen gemaakt in de planvorming, bijvoorbeeld: • Hofkwartier; • Maasterras; • Energiehuis; • Nieuwe Dordtse Biesbosch; • Stadswerven. Op dit laatste project hebben wij in 2008 een nadrukkelijke interventie gepleegd. De bestaande berekeningen voor dit project bleken niet robuust genoeg te zijn. Dit heeft geleid tot een nader onderzoek en een Verbeterplan om te komen tot een financieel solide planvorming. Inmiddels heeft dit geleid tot een nieuw Masterplan voor de Stadswerven. In 2008 hebben wij het startsein gegeven voor het project ‘De Toekomst van Dordrecht’. De bedoeling van dit project is te komen tot strategische verkenningen voor de middellange en lange termijn. Zo zijn er verschillende demografische trends waar te nemen in Nederland, die zich ook in Dordrecht voordoen. Zo vlakt de laatste jaren de bevolkingsgroei in Nederland af. Volgens de huidige berekeningen blijft de bevolking van Dordrecht in 2020 bij het huidige verwachte woningbouwprogramma zo goed als gelijk. De vergrijzing en ontgroening van de bevolking gaan onverminderd voort. Dit levert bijvoorbeeld vraagstukken op rond de arbeidsmarkt vanwege krimpende beroepsbevolking en rond zorg vanwege onder meer de enorme toename van het aantal 75-plussers. Ook op de woningmarkt zullen er fricties ontstaan, bijvoorbeeld door de toename van het aantal alleenstaanden. In 2008 ging het in Nederland en de Drechtsteden nog steeds economisch voor de wind. Het aantal werkzoekenden bleef dalen, net als het aantal bijstandsontvangers. Het aantal ondernemingen en arbeidsplaatsen bleef hoog, alsmede het aantal startende bedrijven. Eind 2008 werd gaandeweg duidelijk, dat de hypotheekcrisis in de Verenigde Staten ook in Europa en Nederland vergaande gevolgen zal hebben. De economische perspectieven op de korte termijn zijn dan ook in korte tijd verslechterd. Ook de Drechtsteden en de gemeente Dordrecht zullen de gevolgen hiervan gaan merken. Op sociaal gebied is het beleid van de gemeente er vooral op gericht om zoveel mogelijk inwoners actief te laten deelnemen aan de maatschappij. Niemand aan de kant. Daarbij staat de eigen verantwoordelijkheid voorop. De gemeentelijke overheid wil in eerste instantie alleen een ondersteunende en mogelijk-makende rol spelen. Dit speelt bijvoorbeeld bij de Wet maatschappelijke ondersteuning, waar de overheid vooral mantelzorg

Jaarverslag 2008 Raad

Pagina 5 van 211

probeert te stimuleren bijvoorbeeld door informatieverstrekking en ondersteuning van mantelzorgers. Op ruimtelijk gebied is er de laatste jaren aanzienlijk meer aandacht gekomen voor vraagstukken rond duurzaamheid. De discussies over klimaatverandering en de beschikbaarheid van grondstoffen hebben tot een groter bewustzijn geleid, dat we zuinig moeten omspringen met het milieu. Daarnaast heeft dit duidelijk dwarsverbanden met leefbaarheidsaspecten, zoals luchtkwaliteit, waterbeheersing en groenvoorziening. De eerste Dordtse Dialoog in het kader van de Toekomst van Dordrecht handelde over het thema duurzaamheid. Op bestuurlijk gebied lijkt er in Nederland weinig te gebeuren. Discussies over de inrichting van het openbaar bestuur zijn er voldoende. Daadwerkelijke veranderingen komen maar summier en langzaam van de grond. Toch zijn de ogen van bestuurlijk Nederland al enkele jaren gericht op de Drechtsteden. De vergaande regionale samenwerking van zes Zuidhollandse gemeenten in een moderne netwerkconstructie is tot stand gekomen zonder bestuurlijke inmenging van bovenaf en zonder discussies over herindeling en fusie (die vaak weinig productief zijn). In 2008 zijn opnieuw een aantal organisatorische stappen gezet: de vorming van Gemeentebelastingen Drechtsteden, het Onderzoekscentrum Drechtsteden (voorheen Sociaal Geografisch Bureau Dordrecht) en het ServiceCentrum Drechtsteden (SCD) en het besluit in de Drechtraad voor de doorstart van de Regionale OntwikkelingsMaatschappij Drechtsteden (ROM-D). Ook inhoudelijk zijn er belangrijke stappen gezet. De ‘Pieken in de Drechtsteden’ zijn inmiddels een begrip geworden. Onder dit nummer werken we samen op inhoudelijke dossiers en thema’s om het fundament in de Drechtsteden te versterken, maar daarnaast de aandacht te focussen op drie nader omschreven pieken (prioriteiten). In 2009 werkt het Drechtstedenbestuur aan een uitvoeringsstrategie hiervoor.

Afbeelding 1. Pieken in de Drechtsteden In 2008 hebben wij bovendien gewerkt aan een vervolg op het GSB-experiment onder de noemer ‘Proeftuin Drechtsteden’. In dit kader willen wij met het Rijk en de Provincie Zuid-Holland een convenant afspreken. De inzet hiervan is om binnen de Drechtsteden op een aantal thema’s te bekijken hoe in het verkeer tussen de verschillende overheidslagen wordt omgegaan met de netwerkconstructie van de regionale samenwerking in Drechtsteden.


Pagina 6 van 211

1.2

Financieel resultaat

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen inzicht gegeven in het gerealiseerde resultaat van de Gemeente Dordrecht. Tevens wordt ingegaan op de voorstellen voor resultaatbestemming. Voor een gedetailleerde toelichting op de afwijkingen wordt verwezen naar hoofdstuk 4 van dit stadsjaarverslag. Conform het gestelde in het BBV geschiedt deze verantwoording op zowel de afwijkingen op de lasten als de baten, vóór bestemming en na bestemming. 1.2.1.

Financieel resultaat 2008

Begrotingsresultaat Op basis het BBV is sprake van verschillende resultaatdefinities. Zo is er sprake van het resultaat voor bestemming, dat wil zeggen voordat verrekening met de diverse gemeentelijke reserves heeft plaatsgevonden. Na deze verrekening wordt gesproken over het resultaat ná bestemming. Relevant voor de Gemeente is het ‘vrij besteedbare’ resultaat. Dat is het resultaat na verwerking van verschillende technische resultaatbestemmingsvoorstellen. In alle gevallen gaat het om een begrotingsresultaat; kortom, de realisatie in 2008 afgezet tegen de begroting en de wijzigingen van de begroting in 2008. Dividendinkomsten Eneco Bij de Interimnota 2008 is een voordeel gemeld van hogere dividendinkomsten van Eneco van € 12,9 miljoen. Conform uw besluit bij de vaststelling van de Interimnnota zijn deze hogere inkomsten bij verzamelbegrotingswijziging toegevoegd aan de Algemene reserve. Het boekjaar 2008 is afgesloten met een voordelig resultaat van € 6,4 miljoen. In onderstaande tabel wordt getoond hoe de resultaten over de verschillende begrotingsprogramma’s verdeeld zijn. B edragen x €1,000 B aten

Lasten P ro gra m m a ' s Veiligheid

B egro o t

Werkelijk

Verschil

B egro o t

Werkelijk

Verschil

17.037

15.160

1.877

633

668

35

So ciale Infrastructuur

148.313

146.632

1.681

60.620

63.591

2.971

Wo nen en Leefbaarheid

-20.882

196.665

167.360

29.305

139.003

118.122

Werk en Scho ling

76.898

77.090

-192

54.824

62.091

7.267

Ondern en B ereikbaarheid

66.792

35.256

31.536

43.458

22.416

-21.042

B estuur, P art en Dienstverlening

19.033

27.380

-8.347

5.449

8.349

2.900

A lgem ene D ekkingsm iddelen

27.465

21.077

6.388

224.879

230.052

5.173

552.203

489.955

62.248

528.866

505.289

-23.577

Resultaat vo o r bestem m ing

3 8 .6 7 1

Sto rtingen in reserves B egro o t M utaties in reserves

135.669

Werkelijk 147.858

M ut a t ie re s e rv e s R e s ult a a t na be s t e m m ing

1.2.2.

Onttrekkingen uit reserves

Verschil -12.189

B egro o t 159.006

Werkelijk 138.937

Verschil -20.068 - 3 2 .2 5 8 6 .4 13

Technische resultaatbestemming

Het hierboven genoemde resultaat van € 6,4 miljoen houdt nog geen rekening met programmabudgetten en investeringen waarover bestuurlijke besluitvorming gedurende 2008 heeft plaatsgevonden, maar die in 2008 nog niet hebben geleid tot kosten of verplichtingen. De verwachting is dat in 2009 of later dat wel het geval zal zijn. In feite is hierbij sprake van budgetoverheveling van 2008 naar 2009. De afronding van de betreffende projecten en programma’s is één op één verbonden aan de inzet van de (resterende) middelen. Dit brengen wij onder uw aandacht via een zogenaamde “technische” resultaatbestemming.


Pagina 7 van 211

€ €

6,4 miljoen 3,5 miljoen

€

1,3 miljoen

€

2,3 miljoen

-----------------€ -0,7 miljoen

Resultaat na bestemming cf. BBV projecten die vertraging hebben opgelopen en waarvan het restantbudget volgend jaar beschikbaar moet blijven ter afronding. Het gaat hier in principe om eenmalige middelen die voor specifieke projecten beschikbaar zijn gesteld. Meerjarige projecten. Voor specifieke doelen worden financiële middelen beschikbaar gesteld waarvan de aanwending voorzien is over een reeks van jaren, bijvoorbeeld voor de uitvoering van het convenant Grotestedenbeleid. Voor de volledige uitvoering van de projecten is het beschikbaar houden van deze middelen noodzakelijk. Bestemmingen en/of overhevelingen op basis van eerdere bestuurlijke besluitvorming en/of weten regelgeving. Resultaat na “technische” bestemming

Het negatieve resultaat bedraagt € 700.000. 1.2.3.

Resultaatanalyse

Bij de 9-maandsrapportage 2008 is het jaarrekeningresultaat geprognosticeerd op € 8,15 miljoen. De in de 9-maandsrapportage gemelde afwijkingen zijn verwerkt in de begroting 2008 met een begrotingswijziging. In het stadsjaarverslag zijn deze niet als afwijking ten opzichte van de begroting terug te vinden. De belangrijkste verschillen die hebben geleid tot de resultaatprognose (en welke in de 9-maandsrapportage uitgebreid zijn toegelicht) zijn geweest:

Prognose bij negenmaandsrapportage (bedragen x € 1 mln) Kapitaallasten Integraal Huisvestings Plan 6,30 Algemene uitkering 3,65 Dividenduitkeringen 2,10 Vrijval stelposten 1,40 Lagere raming uitgaven WVG 1,50 Verkoopopbrengst gemeentelijke eigendommen 0,45 Diversen -2,88 Kapitaallasten Vastgoedbedrijf -1,80 Bibliotheek -0,60 Lagere parkeeropbrengsten -0,50 Bijdrage armoedebeleid -0,35 Projectmanagement -0,30 Ondersteuning kindervoorziening -0,30 Beheer van de openbare ruimte -0,52 Totaal prognose resultaat Marap 8,15 Bedragen x € 1 miljoen

Het gerealiseerde jaarrekeningresultaat na “technische” bestemming bedraagt € 0,7 miljoen negatief. Dit betekent dat het resultaat € 8,85 miljoen nadeliger is dan geprognosticeerd bij de 9-maandsrapportage. Aan het verminderde resultaat liggen een aantal oorzaken ten grondslag. In het vervolg van deze paragraaf worden die verder toegelicht. De in omvang belangrijkste zijn: De transitiekosten SCD, deze waren grotendeels voorzien en “pm” gemeld in de 9- maandsrapportage. Op dat moment was nog onvoldoende zicht op de werkelijke transitiekosten en de afrekeningen met de GR Drechtsteden. Een correctie op een foutieve verwerking in de 9-maandsrapportage met betrekking tot de kapitaallasten van het IHP. In de 9-maandsrapportage was dit wel correct tekstueel verwoord, in de bijbehorende begrotingswijzigingen is het onjuist verwerkt. In de begroting is een taakstelling opgenomen die gerealiseerd moet worden met besparingen op (investerings) projecten. Deze taakstelling is op de exploitatie van de begroting opgenomen omdat op voorhand niet bekend is op welke projecten de besparing gerealiseerd kan worden. Invulling vindt plaats, echter op (investerings) projecten. Voorziening Landsbanki: De gemeente heeft eind 2008 nog een deposito van € 8 miljoen bij Landsbanki in IJsland. Gebleken is dat onzekerheid bestaat of het aandeel nog geïnd kan worden. Conform de lijn die de accountantskantoren hanteren bij gedupeerde overheden dient voor het verlies dat dan ontstaat van minimaal 20% van de hoofdsom een voorziening getroffen te worden, zijnde € 1,6 miljoen.


Pagina 8 van 211

Samengevat ziet de totaalanalyse van het resultaat 2008 er als volgt uit:

Totaalanalyse resultaat 2008 (x € 1 miljoen) Resultaat voor bestemming 38,7 Mutaties in de reserves -32,3 Resultaat na bestemming

Voorstel overheveling vertraging Voorstel overheveling meerjarige projecten Voorstel o.b.v. besluitvorming/wetgeving

6,4

3,5 1,3 2,3

Resultaat 2008

Reeds verklaard bij 9-maandsrapportage Nog te verklaren Resultaat 2008

7,1 -0,7

8,15 -8,85 -0,7

Bedragen x € 1 miljoen

Onderstaand worden de nog te verklaren afwijkingen (€ 8,85 miljoen negatief) kort toegelicht. Het overzicht is niet uitputtend, maar biedt op hoofdlijnen inzicht in de totstandkoming van het resultaat. In hoofdstuk 4 is een uitgebreide analyse opgenomen van de verschillen tussen de gewijzigde begroting en de realisatie 2008.

1. Niet benutte stelposten 2. Vrijval risicoreserve WWB 3. Leges bouwvergunningen 4. Transitiekosten SCD 5. Uitstel start SCD 6. Ingenieursbureau Drechtsteden 7. Apparaatskosten 8. Hogere bijdrage SDD 9. Havengelden 10. Kapitaallasten Integraal Huisvestings Plan 11. Taakstelling 12. Onderhoud 13. Verrekening voorgaande jaren Alg Uitkering 14. Belastingbaten en kwijtschelding 15. Beleggingen 16. Voorziening landsbanki 17. BTW teruggave 18. Overige en technische verschillen Totaal resultaat na verklaring 9-maandsrapportage

3,20 1,40 0,50 -2,70 -1,30 -0,70 -1,10 -0,70 -0,40 -3,00 -1,90 -0,60 -0,50 -0,40 1,50 -1,60 1,80 -2,35 -8,85

Bedragen x € 1 miljoen

1. Niet benutte stelposten In de begroting 2008 is een aantal stelposten opgenomen in afwachting van bestedingsvoorstellen van de organisatie. Bij het opstellen van het jaarverslag is gebleken dat op deze posten in 2008 vooralsnog geen beroep is gedaan. Daarnaast zijn stelposten vrijgevallen omdat de kosten bij andere producten zijn gemaakt en de dekking is gelegen in een stelpost. Ook zijn stelposten vervallen die gevormd zijn ter dekking van bijvoorbeeld achterstallig onderhoud en inflatie. 2. Vrijval risicoreserve WWB Na de vorming van de SDD is deze risicoreserve voor een deel in stand gehouden omdat de reserves van de SDD in het eerste jaar nog niet op peil waren. De reserves WWB van de SDD zijn momenteel van maximale omvang waarmee voldoende weerstand is opgebouwd. Conform het collegebesluit kan het saldo (€ 1,4 miljoen) van deze reserve vrijvallen en verwerkt worden in voorliggend jaarverslag 2008. 3. Leges bouwvergunningen Op de bouwleges is circa € 830.000 meer gerealiseerd dan voorzien. Dit hangt samen met een aantal grote legesbedragen in het laatste kwartaal, waaronder een legesbedrag van € 354.000 van AM Wonen BZ Zuid-Holland Zuid en € 175.000 leges voor een vergunning voor Standic BV. Daar staat tegenover dat er ook meer uren doorbelast zijn voor de bouwleges vanuit MZHZ (€ 350.000).


Pagina 9 van 211

4. Transitiekosten Service Centrum Drechtsteden (SCD) De vorming van het SCD is gebaseerd op het bestuursplan en de impactanalyse SCD waarin op hoofdlijnen de consequenties en de financiële bewegingen zijn weergegeven. In het bestuursplan SCD (oprichtingsdocument) zijn transitiekosten (incl frictiekosten en desintegratiekosten) voorzien. In het bestuursplan zijn die op basis van aannames (overtollig personeel, afwaardering van materieel e.d.) geschat op € 2,2 miljoen in 2008. Hoewel bekend was dat de gemeente in 2008 (e.v.) frictiekosten zou maken heeft verwerking in de begroting 2008 niet plaatsgevonden, vooral ingegeven vanwege de aannames die er nog waren in de ramingen. In de loop van 2008 is gebleken dat de opstart van het SCD gepaard ging met extra transitiekosten in de periode 2008-2010. E.e.a. is opgenomen in de veegnotitie SCD, welke leidt de tot een extra nadeel op de begroting in 2008 van € 530.000. Dit betreft extra personele kosten (fpu en inschalingsverschillen). Op basis van deze stukken (bestuursplan, impactanalyse SCD en veegnotitie) zijn voor 2008 tot een bedrag van € 2,7 miljoen transitiekosten voorzien. 5. Uitstel start SCD In het eerste kwartaal zijn extra kosten gemaakt (meer inhuur door het openlaten van vacatures) in verband met de uitstel van het SCD van 1 januari naar 1 april 2008. 6. Ingenieursbureau Drechtsteden (IBD) Het negatieve resultaat betreft twee oorzaken: 1. Medio juni stelt de Drechtraad de jaarrekening 2008 van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden vast, waarvan het IBD een onderdeel van is. Als gevolg van nieuwe wet -en regelgeving is het niet meer toegestaan om vooruitlopend op deze besluitvorming als deelnemer (lees de gemeente Dordrecht) een conceptwinst op te nemen. Dit betekent dat het resultaat 2008 niet in de gemeentelijke jaarrekening 2008 verwerkt kan worden, maar in die over 2009. 2. Tevens is gebleken dat nog niet alle kosten naar aanleiding van de ontvlechting van het ingenieursbureau op juiste wijze zijn verwerkt. Daarnaast blijkt dat er sprake is van een post Onderhanden werk. De definitieve afrekening tussen sectoren van de gemeente en het IBD heeft nog niet plaatsgevonden, vanwege de discussie betreffende de geleverde prestaties nog niet is afgerond. 7. Apparaatskosten In 2008 is sprake van een aantal overschrijdingen op de apparaatslasten door ziekte, extra inhuur (door wijziging van de wetgeving en nieuwe beleidsontwikkelingen) en advieskosten inzake personele aangelegenheden. Daarnaast zijn in het kader van de funderingsproblematiek extra juridische kosten gemaakt. 8. Hogere bijdrage SDD De hogere bijdrage aan het SDD (Sociale Dienst Drechtsteden) is het gevolg van de gemaakte financieringsafspraken, waarbij de werkelijke uitgaven worden afgerekend met de SDD. Deze hogere uitgaven zijn door de SDD in de bestuurlijke rapportages niet voorzien. De oorzaken van de uitgaven zijn: • Nagekomen prijsstijging op woonvoorziening en rolstoelen uit 2007 en 2008 • Stijging van de aantallen klanten en voorzieningen Daarnaast is sprake van een overschrijding op de apparaatslasten bij de SDD. Dit betekent een extra bijdrage van de deelnemers, die voor Dordrecht een extra last betekent van € 214.000. In de 9-maandsrapportage is gemeld dat er een voordeel zou worden gerealiseerd op het WWB-inkomensdeel. Op basis van BBV moet de verwachte last direct worden genomen en mag de verwachte baat pas na besluit resultaatbestemming worden genomen. Dit betekent dat het voordeel op het WWB-inkomensdeel (verwacht € 1,6 miljoen) pas na bestemming, dus in 2009, ingeboekt mag worden. 9. Havengelden In het laatste halfjaar van 2008 is de algehele situatie in de sector ‘transport en logistiek’ tengevolge van de wereldwijde economische crisis aanzienlijk verslechterd waardoor de inkomsten zijn achtergebleven. Hierdoor hebben ook de Dordtse havens, in het bijzonder in het laatste kwartaal van 2008, te maken met teruglopende transportbewegingen, en een afname in de overslag van goederen. De haven van Dordrecht heeft minder laden/lossende schepen ontvangen waardoor de inkomsten van de havengelden drastisch zijn verlaagd. Over het geheel genomen in 2008 zijn de overslagcijfers met 8% gedaald. De verwachting is dat deze trend zich zeker nog in het eerste half jaar van 2009 zal voortzetten.


Pagina 10 van 211

10. Kapitaallasten Integraal Huisvestings Plan In de 9-maandsrapportage is gemeld dat door vertraging in de uitvoering van diverse investeringen m.b.t. schoolgebouwen de kapitaallasten € 6,3 miljoen lager zijn dan begroot. Door deze vertraging worden deze kosten pas in 2009 en later uitgegeven waardoor de onttrekking aan de reserve Onderwijshuisvesting kon vervallen. Deze vrijval is in tekst wel gemeld in de 9-maandsrapportage maar in de bijbehorende begrotingswijzigingen is het onjuist verwerkt. Daardoor is er in totaal sprake van € 3,3 miljoen voordeel. 11. Taakstelling Op het gebied van projecten en bedrijfsvoering zijn diverse taakstellingen in de begroting opgenomen. Omdat vooraf niet duidelijk is op welke projecten specifieke besparingen te behalen zijn, zijn deze besparingen als stelposten in de begroting opgenomen. In 2008 zijn zowel indirect als direct forse besparingen gerealiseerd. Deze maatregelen en besparingsmogelijkheden variëren van het taakstellend korten op de jaarschijf met 10% tot aanbestedingsvoordelen en onderhandelingsresultaten. Een deel van deze taakstellingen zal daadwerkelijk worden ingeboekt. Dit negatieve resultaat wordt gecompenseerd binnen de prognose en de reeds gevoteerde kredietverstrekkingen, welke na vaststelling van de jaarrekening verlaagd kunnen worden. 12. Onderhoud e.d. In 2008 is extra onderhoud gepleegd aan verkeerslichten installaties, aanvullend onderhoud aan gemalen en herstellen van schades aan pompen. Ook is in 2008 bij reiniging en inspectie van riolen een onverwachte grote hoeveelheid verontreiniging en plaatselijke verzakkingen aangetroffen waardoor meer kosten zijn gemaakt om dit te herstellen. 13. Verrekening voorgaande jaren Algemene Uitkering In het systeem van de Algemene Uitkering is sprake van nacalculatie tot enkele jaren terug. In 2008 is sprake van nacalculaties van de Algemene Uitkering over het jaar 2007 leidend tot een terugbetaling als gevolg van een fors lager aantal bijstandscliënten dan waarmee in de bevoorschotting rekening was gehouden. Over het jaar 2006 is, naar aanleiding van de definitieve afrekening, een incidentele nabetaling ontvangen. 14. Belastingbaten en kwijtschelding In 2008 is een groter beroep gedaan op de kwijtschelding. In het verleden zat de afvalstoffenheffing in de eindafrekening van de Eneco. In 2008 zijn ook kwijtscheldingen over 2007 gedaan omdat de eindafrekening over 2007 pas in 2008 is verwerkt. Dit is voor een bedrag van € 80.000 geweest. Over 2008 resteert een overschrijding van € 118.000 ofwel 500 aansluitingen. De overschrijding op de kwijtschelding is structureel. Oorzaak is dat afvalstoffenheffing in het verleden in de eindafrekening van Eneco. Hierdoor was het minder duidelijk dat de mogelijkheid tot kwijtschelding aangevraagd kan worden. Nu wordt een aparte aanslag verzonden met een toelichtingsfolder waarin nadrukkelijk de mogelijkheid tot kwijtschelding wordt vermeld. Daarnaast is er sprake van een verrekening van voorgaande jaren, die € 168.000 lager was dan geraamd en zijn er minder aansluitingen in 2008 (nadeel van € 43.000). Deze zijn deels structureel en worden daarom eveneens betrokken bij de toekomstige exploitatie. 15. Beleggingen In 2008 is meer dividend van het Waterbedrijf Evides ontvangen dan begroot. Daarnaast is boekwinst gerealiseerd bij de herbelegging van de EZH-middelen in Credit Linked Notes. 16. Voorziening Landsbanki De gemeente heeft eind 2008 nog een deposito van € 8 miljoen bij Landsbanki in IJsland. Gebleken is dat Landsbanki niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Hoewel de termijn van ons deposito nog niet is verlopen is uitkering daarvan onzeker geworden. Over het aandeel dat uiteindelijk nog geïnd kan worden bestaat veel onzekerheid. De inzichten ten tijde van het opstellen van het stadsjaarverslag laten een uitbetalingspercentage zien van 80%. Conform de lijn die de accountantskantoren hanteren bij gedupeerde overheden dient voor het verlies dat dan ontstaat van minimaal 20% van de hoofdsom een voorziening getroffen te worden, zijnde € 1,6 miljoen. 17. BTW-teruggave Het Sportbedrijf heeft begin 2009 BTW terug ontvangen van de fiscus mbt de jaren 2002 t/m 2007. Het gaat in totaal om € 1,8 miljoen. 18. Overige en technische verschillen Bij het opstellen van de jaarrekening is bij een aantal posten geconstateerd dat de afwijking tussen begroting en realisatie veroorzaakt werd doordat niet alle boekingen administratief correct verwerkt zijn, de zogenaamde technische verschillen. Te denken valt hierbij aan negatieve uitgaven die per abuis zijn begroot aan de uitgavenkant, terwijl het echter ontvangsten bleken te zijn en een uitgaaf die eigenlijk een inkomst blijkt te zijn.


Pagina 11 van 211

Daarnaast is sprake van overige verschillen, deze worden in hoofdstuk 4.6. t/m 4.12. nader toegelicht. 1.2.4.

Lokale lastendruk

Op het gebied van de lokale lasten voert onze gemeente een terughoudend tarievenbeleid. Dit komt vooral tot uitdrukking in de zogenaamde woonlasten. Tot de woonlasten worden gerekend de OZB, rioolrechten en de afvalstoffenheffing. De woonlasten vormen het grootste deel van de opbrengst uit de gemeentelijke heffingen en daarmee grotendeels de lokale lastendruk. Uitgangspunten woonlasten Bij de berekening van de woonlasten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. Er wordt uitgegaan van een eigen woning die wordt bewoond door een gezin. De gemiddelde woningwaarde in Dordrecht is conform de systematiek van het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) berekend, deze is op 1 januari 2007 € 179.000. In 2008 zijn de tarieven verhoogd met de volgende percentages: ¾ Onroerende zaakbelastingen + 1,5% ¾ Rioolrechten + 4,0% ¾ Afvalstoffenheffing + 0,0% De ontwikkeling van de woonlasten in Dordrecht over de afgelopen jaren is weergegeven in de volgende tabel. 2005

2006

2007

2008

OZB-eigenaar

166,45

169,12

178,08

181,15

OZB-gebruiker

133,16 64,93

65,90

68,54

Rioolrecht-eigenaar

0,00

63,97

Rioolrecht-gebruiker

82,56

83,76

84,96

88,32

224,76

228,12

234,96

234,96

670,90

545,93

563,90

572,97

4,9%

-18,6%

3,3%

1,5%

Afvalstoffenheffing Ontwikkeling lokale lastendruk % stijging/afname tov vorig jaar % stijging exclusief OZB-gebruiker (voor juist vergelijk)

1,5%

Vanaf 2007 volgen de tarieven de verwachte kostenontwikkeling. Uit bovenstaande tabel volgt dat de woonlasten in Dordrecht in 2008 met 1,5% zijn gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor.

1.3

Samenstelling van het bestuur

Gemeenteraad De gemeenteraad van Dordrecht telt 39 raadsleden. De zetelverdeling is als volgt.

12

11

10 8

6

6

6

4

4

2

3

3

2

1

2

1


Fractie Karapinar

VSP

Beter voor Dordt

D'66

ChristenUnie/SGP

Groenlinks

CDA

ECO-DORDT

VVD

PvdA

0

Pagina 12 van 211

College van Burgemeester en Wethouders R.J.G. Bandell, burgemeester Portefeuille: Algemene en kabinetszaken, Brandweer, Politie, Integrale veiligheid, Communicatie en Stadspromotie, Bestuurlijke betrekkingen, Internationale samenwerking, Publiekszaken. Verbonden partijen: GR Drechtsteden, GR Zuid Holland Zuid J.W. Spigt (PvdA), wethouder Portefeuille: Sociale zaken, Arbeidsmarktbeleid en Werkgelegenheid, Ruimtelijke Ontwikkeling en Binnenstad, Media en Integratie, Inburgering en asielzoekers. Projecten: Stadswerven, Maasterras, Achterom/Bagijnhof. Verbonden partijen: Drechtwerk, Dordtmij, Sociale Dienst Drechtsteden. F.J. van den Oever (VVD), wethouder Portefeuille: Economische zaken en Toerisme, Grondbedrijf, Havenbedrijf, Stadsmarkten, Stadsbeheer (openbare ruimte), Verkeer en vervoer, Projecten: Zeehavengebied, Ondertunneling Laan der Verenigde Naties. Verbonden partijen: GEM de Hoven C.V, Stichting Breedband, Waterbus BV., Regionale ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden. D.A. van Steensel (CDA), wethouder Portefeuille: Financiën, Grote Steden Beleid, Essenhof, NMC Weizigt, Onderwijs en Educatie (incl. peuterwerk, voor- en vroegschoolse educatie, taaltrajecten en alfabetisering), Milieu (incl. water en riolering, afval, externe veiligheid), Projecten: Leerpark en Strategisch Groen Project. Verbonden partijen: Gevudo, Wegschap tunnel Dordtse Kil, Eneco Holding NV, Evides, NV Netwerk, Coöperatieve ontwikkeling Leerpark, Stichting de Biesbosch, BST, HVC, GR Drechtsteden, GR Zuid Holland Zuid, Vereniging Gemeenten voor duurzame ontwikkeling, BV Kennisbedrijven, GEM Beheer BV A.T. Kamsteeg (ChristenUnie/SGP), wethouder Portefeuille: Volkshuisvesting en Stedelijke Vernieuwing, Bouwen en Wonen, Monumentenzorg en Archeologie, WMO en zorg (w.o. ouderen- en gehandicaptenbeleid, volksgezondheid, vrouwenopvang, verslavingszorg en maatschappelijke opvang), Welzijn (w.o. buurtwerk, vrijwilligerswerk en bibliotheek), Regionale samenwerking. Project: Herstructurering Dordt West. Verbonden partijen: Woonwagencentra Drechtsteden, GR Drechtsteden J.H. Lagendijk (PvdA), wethouder Portefeuille: Jeugd en jongeren (w.o. kinderopvang, Jeugdgezondheidszorg en jongerenwerk), Sport en Recreatie, Cultuur, Wijkgericht Werken, Personeel en Organisatie, Huisvesting en ICT, Bestuurlijke vernieuwing en Participatie, Vastgoedbedrijf. Projecten: Gezondheidspark, Sportboulevard, Hofkwartier, Energiehuis, Belthurepark. Verbonden partijen: Natuur- en recreatieschap De Hollandse Biesbosch, Nationaal Park De Biesbosch en Sybold Horeca B.V. H.W.M. Wesseling, gemeentesecretaris 1 Algemeen directeur en 1e adviseur van het college.

1

Van 1 oktober 2008 tot en met 31 december 2008 heeft dhr. M.R. Schurink de functie van gemeentesecretaris waargenomen.


Pagina 13 van 211

1.4

Kerngegevens van de stad

Deze paragraaf –die informatief van aard is- geeft de ontwikkeling weer van een aantal kerngegevens van de gemeente Dordrecht per 1 januari van het jaar.

Sociale structuur

2006

2007

2008

Aantal inwoners

118.821

118.541

118.187

- Inwoners < 20 jaar

29.096

28.686

28.157

- Inwoners van 20 tot en met 64 jaar

72.733

72.681

72.644

16.992

17.174

17.386

4.007

3.675

3.247

Waarvan:

- Inwoners > 64 jaar Aantal bijstandsgerechtigden Waarvan: - WWB (<65 jaar) - IOAW / IOAZ

3.880

3.603

3.200

127

72

47

Fysieke structuur

2006

2007

2008

Aantal woonruimten

56.460

56.418

56.485

waarvan: - woningen

52.752

52.713

52.664

- recreatiewoningen

16

16

16

- wooneenheden

3.050

3.050

3.166

- bijzondere woongebouwen

642

639

639

Aantal koopwoningen

27.068

27.827

27.597

Aantal huurwoningen

25.684

24.849

25.141

Aantal ééngezinswoningen

28.812

29.128

30.825

Aantal meergezinswoningen

23.940

23.548

21.913

Meer statische gegevens over Dordrecht op: www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl


Pagina 14 van 211

2. Begrotingsprogramma’s 2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt verantwoording afgelegd over de in 2008 uitgevoerde activiteiten en geleverde producten. De verantwoording is gecategoriseerd volgens de door de Raad vastgestelde indeling naar programma’s en thema’s. Het jaarverslag vormt daarmee de ‘spiegel’ van de programmabegroting 2008. De verantwoording in onderstaande programmaparagrafen is opgebouwd volgens de drie W-vragen: 1. Wat wilden we bereiken in 2006-2010 en wat hebben we bereikt tot nu toe? 2. Wat hebben we ervoor gedaan in 2008? 3. Wat heeft het gekost in 2008? De eerste W-vraag heeft betrekking op de ambities (gewenste maatschappelijke effecten) zoals die in outcome tabel zijn opgenomen. Per begrotingsprogramma vindt u een beschrijving van wat we willen bereiken in de periode tot 2010. Vervolgens maken we de balans op door de ‘meest recente meting’ (dat zijn de cijfers die in 2008 beschikbaar zijn gekomen) uit de outcome tabel te bespreken. Hiermee beantwoorden we de vraag ‘wat hebben we bereikt tot nu toe?’ Bij het lezen van de begrotingsprogramma’s valt u op dat slechts een beperkte hoeveelheid nieuw cijfermateriaal beschikbaar is. De reden hiervoor is dat de onderzoeksprogrammering (OCD) is afgestemd op de afronding van het MJP voor de verkiezingen in 2010. Bij de begroting 2010 en later bij de eindverantwoording beschikken we over nieuwe cijfers voor de outcometabel. Bij de tweede W-vraag bespreken we per thema van de begroting de specifieke output (acties, prestaties, projecten) die in 2008 is gerealiseerd. We geven daarbij per thema aan welke activiteiten we hebben ondernomen om de gewenste maatschappelijke effecten (outcome) te bereiken. Tot slot treft u per programma een financieel overzicht aan over 2008. In hoofdstuk 4 zijn deze cijfers uitgesplitst per thema en voorzien van een analyse conform het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV). Outcome overzicht Door middel van de outcome tabellen van de programma’s willen wij de ontwikkeling ten aanzien van de gewenste maatschappelijke effecten in beeld brengen. Om die reden monitoren wij de effecten van ons beleid aan de hand van verschillende onderzoeken. In bijlage 7 treft u de ‘legenda outcome tabel’. In deze tabel is meer informatie opgenomen over de gebruikte bronnen van onderzoek, onderzoeksdefinities en het jaar waarin de nulwaarde van meting is vastgesteld.

2.2

GSB

Het Dordtse Grotestedenbeleid is in dit jaarverslag op verschillende plekken terug te vinden. De GSB-doelstellingen zijn immers integraal verwerkt in het beleid dat we met het MJP voeren. Een totaaloverzicht van alle doelstellingen is terug te vinden in de bijlage (bij de SISA-verantwoording). 2009 is het laatste jaar van de GSB-periode. Dit betekent, dat nu we met het jaarverslag terugkijken op 2008, conclusies moeten trekken over de mate waarin afspraken op koers liggen. Als we niet tijdig voldoen aan het realiseren van onze prestatieafspraken, zullen wij een deel van ons budget moeten terugbetalen aan het Rijk. Hierbij houdt het Rijk wel rekening met het principe van ´verwijtbaarheid´; alleen als de gemeente invloed heeft op realisatie van afspraken en onvoldoende extra inzet heeft gepleegd om alsnog tot het gewenste resultaat te komen, moet er worden terugbetaald. Als het buiten de macht van de gemeente ligt, of het logisch verklaarbaar is dat vertraging is ontstaan die we niet hadden kunnen voorkomen, hoeft er geen geld te worden terugbetaald. Wel kan het Rijk dan vragen om op een aantal onderdelen afspraken te maken voor realisatie ná 2009. In 2009 wordt bovendien gewerkt aan vormgeving van het nieuwe (Rijks)Stedenbeleid na 2009. De budgetten voor de pijler Sociaal, Integratie en Veiligheid blijven naar verwachting qua omvang gelijk. De pijler ISV wordt gekort met ongeveer eenderde. De economische pijler komt te vervallen. In algemene zin liggen we op koers met GSB-afspraken. Aandachtspunten zijn: - Fysieke pijler: de middelen uit BDU ISV worden met name ingezet op de herstructurering van Dordrecht West. De uitvoering ligt grotendeels op koers. Soms is er sprake van verlate oplevering. Het aantal op te leveren appartementen ligt duidelijk achter (zie toelichtende tekst in bijlage). Risico voor Dordrecht-West is wel de terugloop van ISVmiddelen na 2009.


Pagina 15 van 211

- Pijler Sociaal, Integratie en Veiligheid: ligt op koers. Er is specifieke aandacht voor de doelstelling maatschappelijke opvang. Er wordt momenteel door de instellingen gewerkt aan het leveren van benodigd cijfermateriaal over verblijfsduur en doorstroom. Bij de inburgering was in 2007 een grote achterstand opgelopen. SDD levert nog aanvullende cijfers om te bezien of het nieuwe Deltaplan Inburgering tot het gewenste resultaat leidt. Hierover zal nog worden overlegd met de rijkscoördinator SIV. Overigens is dit een landelijk probleem. - Economische pijler: De doelstelling om tot realisatie van 17 hectare herstructurering in de zeehaven te komen wordt waarschijnlijk niet helemaal tijdig gehaald. De ontwikkeling van het nieuwe bestemmingsplan leidt tot vertraging. Hierover zal gesproken worden met het ministerie van EZ. Een ander aandachtspunt is de beveiliging van bedrijventerreinen. De prestatieafspraak was om op Louter Bloemen, de Zeehaven en de Dordtse Kil III het Certificaat Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO-B) te behalen. Voor Louter Bloemen en de Zeehaven is dit gerealiseerd. Naar verwachting lukt dit ook in 2009 met Dordtse KIl III. Gezien het feit dat ook de bedrijventerreinen Dordtse Kil I en II voorzien zijn van het Certificaat Keurmerk Veilig Ondernemen zijn daarmee alle bedrijventerreinen aan de Westelijke Dordtse Oever daadwerkelijk beveiligd.


Pagina 16 van 211

2.3

Veiligheid

Wat willen we bereiken in 2006-2010? Veiligheid is een kernwaarde voor een goede kwaliteit van leven en een voorwaarde voor een aantrekkelijke stad. Het Integrale Veiligheidsprogramma (IVP2) vormt daarbij het kader van het veiligheidsbeleid dat de gemeente Dordrecht voert. Met dit programma willen we samen met de veiligheidspartners de subjectieve en objectieve veiligheid verbeteren; minder criminaliteit en een afname van het persoonsgebonden slachtofferschap, maar ook een toename van de verkeersveiligheid en externe veiligheid. De zorg voor veiligheid is een kerntaak van de overheid. Het College blijft daarom in haar Meerjarenprogramma 2006-2010 streven naar een toenemende veiligheid in de stad. Wat hebben we bereikt tot nu toe? Uit de resultaten van de monitor leefbaarheid en veiligheid 2007 komt over het algemeen een positief beeld naar voren. Ten opzichte van de Leefbaarheid en Veiligheid monitor 2005 blijkt bijvoorbeeld een verbeterd rapportcijfer voor veiligheid in de buurt en een positieve ontwikkeling van het algemene gevoel van onveiligheid (van 32% naar 27%). Gevoelens van veiligheid hangen onder meer samen met vervelende gebeurtenissen als vermogensdelicten en verschillende vormen van dreiging. Het verbeterde gevoel van veiligheid laat zich daarom onder meer verklaren door een daling in het slachtofferschap. Minder Dordtenaren zijn slachtoffer geworden van vermogensdelicten en / of geweldsdelicten. Gecombineerd met de stijging van het ophelderingspercentage geeft deze ontwikkeling een goede verklaring voor een verbeterd veiligheidsgevoel. De scores laten ook enkele aandachtspunten zien. Zo is bij de indicatorscore verkeersveiligheid de gewenste ontwikkeling nog niet zichtbaar. De indicator meet het oordeel van bewoners van 18 jaar en ouder over de mate waarin in hun buurt bepaalde verkeersproblemen voorkomen. De score was bij de nulmeting van 2005 een 3,9. De monitor leefbaarheid en veiligheid gaf een 4,0 aan en de inzet is om bij de meting van dit jaar uit te komen op een 3,6. Uitzonderingen daargelaten, kunnen we stellen dat het positief gesteld staat met de veiligheid en veiligheidsbeleving in Dordrecht. Op de vraag ‘voelt u zich in het algemeen veilig’, antwoord 82% van de Dordtenaren positief. Het beeld dat Dordrecht veiliger wordt is met het verschijnen van de Misdaadmeter van het Algemeen Dagblad in mei 2008 bevestigd. Met een 25ste plaats kwam Dordrecht beter uit de bus dan het jaar daarvoor, toen nog een 19e plaats werd bezet. Inzet van het beleid is de positieve veiligheidsbeleving te handhaven en waar mogelijk te verbeteren. Veel delicten worden gepleegd door een relatief kleine groep veelplegers. Eind 2008 stonden in Dordrecht 89 actieve volwassen veelplegers geregistreerd. Het aantal jeugdige veelplegers in Dordrecht was eind 2008 19. Nieuwe cijfers over het aantal verkeersslachtoffers per jaar zijn beschikbaar. Inclusief de rijkswegen A16, N3 en N217 (dit zijn wegen die buiten het beheer van de Gemeente Dordrecht vallen) is het totale aantal verkeersslachtoffers afgenomen van 189 naar 170. Voor de wegen onder het beheer van de gemeente Dordrecht nam het aantal slachtoffers af van 161 naar 144. Het aantal jeugdige verkeersslachtoffers (4 t/m 15 jaar) is toegenomen van 39 naar 46. In 2009 participeert de gemeente voor de eerste keer in de nieuwe landelijke veiligheidsmonitor. De eerste gegevens daarvan komen in 2010 beschikbaar. De inzet is om jaarlijks op stedelijk niveau de gegevens beschikbaar te krijgen. Daarnaast kan om het jaar op wijkniveau gerapporteerd worden. Het voordeel van deze veiligheidsmonitor is de betere vergelijkbaarheid van gegevens tussen de verschillende gemeenten.


Pagina 17 van 211

Veiligheid O ut co me d o el st e l l i ng e n i nd i c at o r e n

Ve rbete re n subje ctie v e v e ilighe id onveilig heid sgevo el algemeen (% wel eens o nveilig)

Jaarverslag 0-waard e 20 07

M eest act uele met ing

St reef waard e 2 00 8

20 09

2 010

A mbit ie

3 2%

2 7%

25%

6 ,7

6 ,9

7,0

Licht

2 3%

22 %

2 0%

Licht

indicat orsco re vermog ensdelict en in de b uurt

4,3

3,7

3 ,7

Licht

indicat orsco re d reig ing in d e buurt

1,2

1,2

1,0

Licht

rap po rt cijf er veilig heid in d e buurt onveilig heid sgevo el buurt (% wel eens o nveilig)

Zwaar

veiligheidsg evoel alg emeen (% in het alg emeen veilig)

Nieuw

82 %

PM

Nieuw

veiligheidsg evoel b uurt (% algemeen veilig in buurt )

Nieuw

83 %

PM

Nieuw

- o verd ag

35%

2 5%

3 0%

Licht

- nacht

6 2%

55%

55%

Zwaar

3,9

4 ,0

3,6

Licht

onveilig heid sgevo el jong eren

indicat orsco re verkeersveilig heid

Ve rbete re n obje ctie v e v e ilighe id aant al aangif t es - % op held ering en

Jaarverslag 0-waard e 20 07 8.0 80


St reef waarde 2 00 8

20 09

2 010

A mbit ie

8 .00 0

8.0 00

8 .00 0

Gelijk

8 .077

7.70 5

2 4%

2 7%

2 4%

4 2%

34 %

3 4%

7%

5%

5%

28 %

3 0%

30 %

Zwaar

slacht o f f erschap - vermogensd elict en - g eweldsdelict en

1.157

1.18 9

1.14 7

aant al jeugd ige veelp legers

38

29

19

aant al volwassen veelp legers

91

91

89

- aant al eerst e meld ingen

450

- aant al herhaalde meld ingen aant al verkeersslacht o f f ers t ot aal pj

Licht Gelijk

9 00

Zwaar

36

34

Licht

86

81

Licht

72 8

525

550

60 0

Licht

3 00

22 8

2 70

2 60

2 50

Licht

2 08

18 9

170

19 8

188

Licht

36

39

46

34

32

Licht

- sp oo r

4

4

6

4

4

3

Licht

- weg

3

0

0

3

3

3

Gelijk

aant al jeugd ige verdacht en (a)

melding en huiselijk g eweld

- aant al jeug dig e slacht o f f ers mat e o verschrijd ing g ro epsrisico t ransp .ro ut es p er kmvak

Ve rbete re n v e ilighe id op schole n

Jaarverslag 0-waard e 20 07



2 010

A mbit ie

rap po rt cijf er veilig heid scho olp lein (b )

7,9

8 ,2

8,3

7,9

20 09

7,9

Gelijk

rap po rt cijf er veilig heid in scho ol (b)

8,3

8 ,0

8,1

8 ,3

8 ,3

Gelijk

(a) cor r ecti e waar de j aar ver sl ag 2007 was 1216 i s 1189 (b) cor r ecti e waar de j aar ver sl ag 2007, eer der opgenomen waar de j aar ver sl ag 2007 i s 'meest actuel e meti ng'.


Pagina 18 van 211

Wat heeft het gekost? In hoofdstuk 4 is een uitgebreide financiële analyse per thema opgenomen. Programma Veiligheid Thema

Bedragen x € 1,000 Lasten

Baten

Begroot Werkelijk Verschil


Sociale veiligheid

3.567

3.290

Fysieke veiligheid

10.901 2.147 422

Verkeersveiligheid Integrale veiligheid

17.037

277

633

668

35

10.913

-12

0

0

0

670

1.477

0

0

0

287

135

0

0

0

15.160

1.877

633

668

Resultaat voor bestemming

Mutaties in reserves Mutaties in reserves Resultaat na bestemming

35 1.911

Stortingen in reserves




1.910

572

1.338

3.375

480

-2.894 -1.556 355

1. Thema Sociale Veiligheid Wat hebben we ervoor gedaan? De convenantsafspraken Nazorg Veelplegers zouden in relatie tot de evaluatie PersoonsgebondenAanpak (PGA) door OM en gemeente worden geëvalueerd. De opdracht voor de evaluatie is eind 2008 door de gemeente, mede namens het OM, verstrekt aan het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. De resultaten worden in 2009 verwacht. Met de partners vindt een permanente evaluatie plaats binnen het nazorgoverleg dat driemaal heeft plaatsgevonden in 2008. Sinds mei 2008 neemt de SDD als accounthouder voor de gemeente Dordrecht (weer) deel aan het casusoverleg volwassen veelplegers. Tevens is de SDD voor één dag per week aanwezig in de Ketenkamers. Voor jeugdige veelplegers vertegenwoordigt het regionaal Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (BLVS) de gemeente. Voor drie nazorgtrajecten waarvoor geen casemanagement op grond van een justitiële titel mogelijk was, is gemeentelijke financiering toegezegd. Hierdoor is in alle gevallen sprake geweest van casemanagement voor nazorgtrajecten. De gemeente ondersteunt de aanpak door middel van accounthouders ten behoeve van nazorg en draagt bij in de kosten van administratieve ondersteuning van ketenaanpak. Sinds medio 2008 is een doorstart gemaakt met de ontwikkeling van het Veiligheidshuis. Hier werken verschillende (regionale) ketenpartners aan een persoonsgerichte aanpak van overlastgevende jeugd, criminaliteit en huiselijk geweld. Het Veiligheidshuis Dordrecht biedt een platform voor informatie-uitwisseling en overleg. De gezamenlijke aanpak moet de regio ZuidHolland Zuid veiliger maken. Minister van Justitie heeft op 9 maart 2009 de officiële opening van het Veiligheidshuis verricht. Om te voorkomen dat de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor de nazorg veelplegers, op grenzen stuit ten aanzien van de beschikbaarheid van adequate huisvesting en capaciteit van maatschappelijke instellingen, is het project ‘Herstart’ ook in 2008 gecontinueerd. De financiering van het Jeugd Preventie Team is enkele jaren geleden overgedragen aan de regio Zuid-Holland Zuid en wordt via de lijn van het jeugdbeleid aangestuurd. Met het zogenaamde Kindspoor is de aandacht voor slachtoffers toegenomen. Het Kindspoor voorziet in een traject voor kinderen die slachtoffer zijn geworden van kindermishandeling en/of kinderen uit een gezin waar huiselijk geweld plaatsvindt. De afdeling Openbare Orde en Veiligheid heeft voorbereidende werkzaamheden ten behoeve van de bestuurlijk-juridische implementatie tijdelijk huisverbod gecoördineerd. Begin 2009 zijn alle gemeenten in Zuid-Holland Zuid gereed voor de toepassing van het preventief huisverbod.


Pagina 19 van 211

De totstandkoming van een actieplan tegen geweld is vertraagd. Het hiervoor ingeschakelde adviesbureau heeft inmiddels een plan opgeleverd waaruit voor Dordrecht geen bijzondere aandachtspunten naar voren komen. Wij verwachten dat voor de zomer van 2009 nadere besluitvorming aan de hand van het plan zal plaatsvinden. Bureau Halt heeft regionaal 770 geslaagde afdoeningen verzorgd. Door de Jeugdreclassering zijn 11 Individuele Traject Begeleidingen en 12 ITB-Criemtrajecten verzorgd, nadat deze door de rechter waren opgelegd. De evaluatie van de vorig jaar gehouden pilot signalering Radicalisering heeft geleid tot voorzetting van de werkwijze. Het regionaal BLVS functioneert als meldpunt voor eventuele signalen en ook in 2008 zijn professionals getraind in het herkennen en duiden van mogelijke signalen van radicalisering bij jongeren. De aanpak van vernielingen is opgenomen in het plan van aanpak voor de campagne “Gewoon doen” waarvan de uitvoering in 2008 is gestart. Speerpunten hierin zijn de aanpak van vernielde abri’s en het verhalen van schade bij de daders. De gemeente is tevens betrokken geweest bij de voorbereiding van het regionale project Jeugd en Alcohol en de regionale BIBOB-werkgroep onder voorzitterschap van de burgemeester van Leerdam. De besluitvorming tot wijziging van art. 2.4.8 APV (drankgebruik openbare weg) is voorbereid ten behoeve van beoogde invoering in het eerste kwartaal 2009. Het collegebesluit ‘gebiedsaanwijzing verblijfsontzeggingen’ in verband met alcohol en/of drugs is in 2008 voorbereid, gepubliceerd en wordt inmiddels toegepast. In het kader van de handhaving openbare orde hebben onder meer aanschrijvingen plaats gevonden met betrekking tot overlastgevende panden, sluiting van een growshop en tijdelijke sluiting van een coffeeshop. In verband met demonstraties tegen de G8-top en de detentieboot is samen met de politie ad-hoc overleg gevoerd met de organisatoren van deze demonstraties. In verband met een risicowedstrijd bij FC Dordrecht heeft de burgemeester een noodbevel uitgevaardigd. De invoering van de bestuurlijke boete of strafbeschikking is op initiatief van het Drechtstedenbestuur op regionaal niveau verder opgepakt. De burgemeesters hebben hun voorkeur voor de strafbeschikking inmiddels uitgesproken. In regionaal verband wordt onder voorzitterschap van het hoofd Toezicht van de gemeente Dordrecht, de besluitvorming en invoering voorbereid ten behoeve van een uniforme aanpak binnen ZuidHolland Zuid. Het handhavingsbeleid (sanctiestrategie) horeca is eind 2008 ter inzage gelegd en zal in het eerste kwartaal van 2009 vastgesteld worden. In oktober 2008 ging, na een lange tijd van voorbereiding, de door de politie gewenste proef met agressiemicrofoons van start. Het Netwerk Dordt Veilig (een informeel netwerk van sleutelfiguren van diverse Dordtse allochtone gemeenschappen en vertegenwoordigers van professionele organisaties op het gebied van Jeugdhulpverlening en politie) heeft een training verzorgd voor de nieuwe leden, waaronder dertig buurtvaders. Het Netwerk heeft tevens een aantal bijeenkomsten rond het verschijnen van de film Fitna georganiseerd. Vrijwilligers hebben in het kader van het project Buurtbemiddeling in 2008 bemiddelingen uitgevoerd. Meer breed is vanuit de gemeente preventief actie ondernomen om adequaat te kunnen reageren op eventuele maatschappelijke spanningen rondom de film Fitna. Er is onder meer een draaiboek en een ‘telefoonboom’ ontwikkeld om snel en adequaat te kunnen reageren op maatschappelijke spanningen. De werkgroep ‘Oud en Nieuw’ is tweemaal bijeen gekomen om te zorgen voor een samenhangend draaiboek met afspraken om de veiligheid rond de jaarwisseling zoveel mogelijk te borgen. Tevens is uitvoering gegeven aan de jaarlijkse inzamelingsactie van vuurwerk (vuurwerkcampagne) en kerstbomen. Daarnaast is een bijdrage geleverd aan het landelijk rapport met aanbevelingen voor een rustige jaarwisseling. We kijken terug op een relatief rustig verlopen jaarwisseling. Uitzondering was een brand die in een school annex kinderopvangvoorziening woedde en waarvan de daders inmiddels bekend zijn. De uitvoering van het Lokaal Veiligheid Arrangement voor de stationsgebieden is conform afspraken verlopen. De werkgroep en de stuurgroep zijn driemaal respectievelijk éénmaal bij elkaar gekomen. Daarbij is het jaarlijkse inzetplan vastgesteld. De jaarlijkse evaluatie cameratoezicht stationsgebieden is aangeboden aan de gemeenteraad. Naast het lokaal Veiligheids Arrangement participeert de gemeente in het project Merwede-Linge-Lijn, waarin gemeenten en vervoerders in het kader van het aanvalsplan so-


Pagina 20 van 211

ciale veiligheid openbaar vervoer gezamenlijke activiteiten uitvoeren. Zo worden alle stations langs deze lijn uitgerust met cameratoezicht. Diverse acties zijn gehouden om het Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW) voor bestaande bouw te stimuleren. Alle Dordtse hypotheekverstrekkers zijn aangeschreven en kregen een infomatiepakket. De bijdrage in de kosten voor aanpassingen aan de woning ten behoeve van het PKVW voor woningeigenaren zijn gecontinueerd en er is een voorlichtingsbijeenkomst gehouden over de vernieuwde PKVW-bedrijven. Gedurende 2008 is in drie gebieden de zogenaamde Beke-aanpak, gericht op hinderlijke en overlastgevende jeugdgroepen, toegepast. In deze gebieden is het aantal overlastmeldingen met 30 à 40% gedaald. 2. Thema Fysieke veiligheid Dordrecht behoort tot de meest risicovolle gemeenten voor wat betreft de externe veiligheid. Dit komt door de ligging van de stad aan een druk knooppunt van weg-, spooren waterverbindingen, met gevaarlijke transporten en industriële risico’s vlakbij woonwijken en de oude Binnenstad. De activiteiten binnen het thema Fysieke veiligheid dragen bij aan het voorkomen, reduceren en beheersen van fysieke veiligheidsrisico’s. Wat hebben we ervoor gedaan? Externe veiligheid is één van de grootste gemeentelijke lobbydossiers van 2008 geweest. De problematiek rond externe veiligheid in Dordrecht komt steeds prominenter op de rijksagenda’s te staan. Dordrecht levert daar direct een bijdrage aan door deelname aan de projecten werkgroepen Basisnet transport gevaarlijke stoffen. Nieuwe ontwikkelingen die in 2008 langs de transportassen plaatsvonden, zijn op basis van het toetsingskader externe veiligheid beoordeeld en van veiligheidsadviezen voorzien. Voorbeelden hiervan zijn de Deltos hal, Oostpoort en het Maasterras. In de concept structuurvisie Dordrecht 2020 is planoverschrijdend risicobeleid geformuleerd. Ook is het Bestuurlijk overleg B5-gemeenten 1 en de taskforce Brabantroute voorbereid. Het transport van gevaarlijke stoffen over het spoor heeft grote gevolgen voor de leefbaarheid en ontwikkelingsmogelijkheden van de stad. Het Rijk wil de belangen van vervoer, ruimtelijke ontwikkeling en veiligheid in evenwicht brengen. In het kader van de externe veiligheid neemt Dordrecht dan ook actief deel aan het zogenoemde rijksproject basisnet. Hiermee wordt beoogd de permanente spanning tussen externe veiligheid en ruimtelijke ontwikkeling weg te nemen. In het verlengde daarvan is het actieprogramma van de regionale Brandweer Zuid-Holland Zuid voor het basisnet gevaarlijke stoffen ook in 2008 gebruikt om de gevaren voor Dordrecht tot een minimum te kunnen beperken. Het gemeentelijke oefenprogramma (jaarlijks 5 oefeningen) rampenbestrijding werd, met uitzondering van een ingeplande oefening voor het nieuw te organiseren Informatieen adviescentrum Nazorg (IAC), uitgevoerd. In verband met het implementatietraject Nazorg is de oefening IAC verschoven naar 2009. Een alarmeringsoefening leverde de conclusie op dat de afgesproken procedures voldoen. Tegelijkertijd is geconstateerd dat de persoonlijke bereikbaarheid van de sleutelfiguren constante aandacht behoeft. In het kader van de landelijke oefening Waterproof heeft de gemeente Dordrecht een beperkte bijdrage geleverd in de voorbereiding en tijdens de oefening in de responsecel. Aandachtspunten waren verder de vormgeving en invulling van de veiligheidsregio. In het bijzonder gaat het dan om de verantwoordelijkheden en bevoegdheden in relatie tot gemeentelijke rampenbestrijding en de besluitvorming die op regionaal niveau plaatsvindt. De doorvertaling van het beleid van de veiligheidsregio naar gemeenten en de gemeentelijke invulling van de regionaal afgesproken GRIP-regeling is in 2008 geïmplementeerd. 2008 is het eerste volledige jaar waarin de lokale brandweerzorg wordt ‘ingekocht’ bij de regio op basis van een dienstverleningsovereenkomst (DVO). Wij hebben dit jaar nadere afspraken gemaakt om de aansturing van de Brandweer door de gemeente verder vorm te geven. In dat kader is ook een financiële benchmark uitgevoerd. De resultaten daarvan worden in 2009 verwacht. In 2008 is een paraatheid van 100% geleverd. De brandweer is 1.645 keer uitgerukt, waarvan 1.341 keer voor een brandmelding en 304 keer voor een technische hulpverlening. Er was 6 maal sprake van een GRIP-alarmering (Gecoördineerde Regionale Incidentbestrijding Procedure).

1

gemeenten Tilburg, Eindhoven, Breda, Helmond, Den Bosch


Pagina 21 van 211

De besluitvorming over de realisering van de tweede uitrukpost op het Leerpark heeft in 2008 plaatsgevonden, waarna de planvoorbereiding van start is gegaan. Volgens de huidige planning zal de post in maart 2011 in gebruik kunnen worden genomen. 3. Thema Verkeersveiligheid Wat hebben we gedaan De inzet op de verkeersveiligheid blijft van groot belang. In 2008 hebben wij gewerkt aan een verkeersveiligheidsplan dat de komende jaren als basis dient voor de activiteiten op het gebied van verkeersveiligheid. In juni 2008 hebben wij de gemeenteraad daar met de notitie “Tussenbalans Verkeersveiligheid” over geïnformeerd. Zo blijft er aandacht voor eenduidigheid in de uitvoering van fysieke maatregelen en inrichting van verblijfsgebieden. Maar ook voor veiligheid rondom scholen en op fietsroutes. Gedragsbeïnvloeding blijft een belangrijk aandachtspunt. Niet alleen door verkeerseducatie op scholen aan te bieden, maar ook door cursussen voor senioren. Met betrekking tot de wijkverkeersplannen ligt de nadruk de komende jaren op de verdere uitvoering van de wijkverkeersplannen Binnenstad en de 19e eeuwse schil. In 2008 zijn de laatste maatregelen uit de andere wijkverkeersplannen afgerond. Uit een ongevallenanalyse uit 2008 blijkt dat er geen blackspots meer zijn, maar wel een aantal locaties waar de afgelopen jaren meerdere slachtofferongevallen hebben plaatsgevonden. In 2008 is op de kruising Spuiboulevard / J. de Wittstraat een rotonde aangelegd, waardoor een van de belangrijkste knelpunten is aangepakt. Voor de andere locaties geldt dat de komende jaren maatregelen staan gepland om de situatie te verbeteren. Zo staat de aanpak van de kruising Marisstraat – Israëlplein voor begin april 2009 op de planning. De aanpak van de Mijlweg staat voor april 2010 gepland. In het kader van de permanente verkeerscampagne hebben wij in 2008 deelgenomen aan de landelijke campagne “De scholen zijn weer begonnen”. Daarnaast is ook een actieve bijdrage geleverd aan de “Week van de Vooruitgang”. In het kader van de uitvoering van de wijkverkeersplannen zijn in verschillende wijken de verkeersontsluitingswegen voorzien van veilige fietsstroken. In Sterrenburg is alleen de Leeuwstraat nog niet gereed als gevolg van rioleringswerkzaamheden. In het Reeland moet de Reeweg-Oost nog worden voorzien. In Krispijn is het niet gebleven bij de geplande voorbereidingen maar zijn de Brouwersdijk, Jan Vethkade en Viottakade ook al voorzien van veilige fietsstroken. Daarnaast is de verkeersveiligheid verbeterd van drie kruispunten op de Brouwersdijk; de Krispijnseweg, de Jacob Marisstraat en de Frans Lebretlaan. Ook in Wielwijk Crabbehof en Dubbeldam is een aantal ontsluitingswegen voorzien van veilige fietsstroken. 4. Thema Integrale veiligheid Wat hebben we gedaan Het jaarplan Integrale Veiligheid 2008 is in het eerste kwartaal vastgesteld. Accenten in het jaarplan liggen onder meer op het verbeteren van de gezamenlijke informatiepositie, het versterken van de ketensamenwerking en het bevorderen van de eigen verantwoordelijkheid. De gebiedsgerichte veiligheidsaanpak maakt onderdeel uit van de gebiedsplannen. In het Integraal Veiligheidsprogramma 2 (IVP2) hebben wij afgesproken in 2008 een zogenaamde midtermreview op te stellen van het IVP2. In het vierde kwartaal van 2008 is intern en met veiligheidspartners teruggekeken op de thema’s, doelstellingen en activiteiten van het IVP tot nu toe. De resultaten daarvan zijn verwerkt in het jaarplan Integrale Veiligheid 2009. De algehele conclusie is, dat het plan en de daarin geformuleerde doelstellingen vooralsnog geen bijstelling behoeven. Tegen de verwachtingen in werd de gemeentelijke regierol voor veiligheid in 2008 niet wettelijk verankerd, de verwachting is dat dit in 2009 gebeurt. Als gevolg daarvan bestaat ook nog geen verplichting tot het hebben van een gemeentelijk integraal veiligheidsplan. In 2009 wordt de monitor veiligheid voor het eerst uitgevoerd. In 2008 hebben wij deelgenomen aan de landelijke benchmark veiligheid van SGBO. In 2009 verwachten wij de uitkomsten van deze pilot (in het kader van het bestuursakkoord rijk-gemeenten). Het ‘project informatiegestuurde veiligheidszorg’ heeft nog niet geleid tot afgeronde voorstellen. Op het terrein van informatievoorziening en informatie-uitwisseling zijn tal van ontwikkelingen aan de gang die bijdragen aan een beter beeld en een efficiëntere


Pagina 22 van 211

aanpak van veiligheidsvraagstukken. Inmiddels worden op veel plaatsen informatiebestanden opgezet en voor elkaar ontsloten, zoals binnen het Veiligheidshuis. In het bestuursakkoord hebben VNG en rijk afgesproken dat de nazorg voor exgedetineerden versterkt moet worden. Hoewel eind 2008 nog niet duidelijk was op welke wijze dit principe-akkoord nader uitgewerkt zou worden, is de verwachting dat medio 2009 hier meer over bekend is. Mede in het verlengde daarvan hebben wij eind 2008 een extra impuls gegeven aan de voorbereidingen om te komen tot een gemeentelijk coördinatiepunt nazorg ex-gedetineerden. Het coördinatiepunt wordt mede in relatie tot de bestaande nazorgtrajecten, waaronder veelplegers, opgezet. In het derde kwartaal 2008 heeft de ondertekening van het convenant Integrale overheidshandhaving met (veiligheids)partners plaatsgevonden. De Sociale Dienst Drechtsteden, Belastingdienst/FIOD, openbaar ministerie, politie Zuid-Holland Zuid en de gemeente kunnen in dit verband gezamenlijk informatie uitwisselen en handhavingsacties bespreken en inzetten.


Pagina 23 van 211

2.4 Sociale en Culturele infrastructuur De kwaliteit van het leven van mensen wordt in belangrijke mate bepaald door de mate waarin ze meedoen aan de samenleving. De sociale en culturele infrastructuur van de stad, het geheel van organisaties, diensten, voorzieningen en betrekkingen die het mogelijk maken dat mensen in sociale en culturele verbanden kunnen leven en participeren in de samenleving, is hiervoor een belangrijke voorwaarde. Dat is het onderwerp van dit programma. In de komende periode houden we vast aan de uitgangspunten van het sociaal beleid in onze stad: • De gemeente is niet als enige verantwoordelijke voor maatschappelijke ondersteuning. We kiezen voor aanscherping van de grondgedachte dat het Dordtse beleid een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van overheid, maatschappelijke instellingen én de mensen zelf. • Burgers zijn verantwoordelijk voor hun eigen maatschappelijke participatie. Mensen zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het vinden van werk en inkomen en hun persoonlijke welbevinden. De gemeente faciliteert haar inwoners in het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid. • Versterking van de civil society. Dit gaat uit van betrokkenheid bij de publieke zaak en gemeenschapszin van alle burgers. Versterking van de civil society is een voorwaarde voor het behoud en het versterken van vrijwilligerswerk en mantelzorg en ook voor verbetering van het woon– en leefmilieu. • Het aanbod van uitvoeringsorganisaties dient aan te sluiten bij door de gemeente gelegitimeerde vragen en behoeften van bewoners. De activiteiten t.b.v. de doelgroepen en de versterking van de civil society vallen onder de verantwoordelijkheid van de uitvoeringsorganisaties voor maatschappelijke ondersteuning. Hierbij staat de kwaliteit van de te leveren diensten en producten voorop en niet de instandhouding van de betreffende uitvoeringsorganisatie. Wij verwachten dat bewoners hun verantwoordelijkheid nemen voor een eigen leven en leefomgeving en zullen als gemeente investeren in het aanbieden van een goede sociale en culturele basisinfrastructuur, het scheppen van kansen en waar nodig het bieden van ondersteuning. Wij werken hieraan met twee hoofddoelstellingen die richtinggevend zijn voor onze activiteiten zoals genoemd onder de begrotingsthema’s in dit programma: meer Dordtenaren doen mee aan de samenleving en het verbeteren van de voorzieningenstructuur. Wat hebben we tot nu toe bereikt? Binnen dit programma staan twee effecten centraal die we willen bereiken: 1) Meer Dordtenaren doen mee aan de samenleving en 2) het verbeteren van de voorzieningenstructuur. Zoals af te lezen valt uit de outcometabel, hebben wij voor het jaar 2008 slechts drie streefwaardes gedefinieerd. De meeste streefwaarden zijn voor 2009 geformuleerd omdat in 2009 veel metingen plaatsvinden. Veelal heeft de laatste meting plaatsgevonden over het jaar 2007. De verantwoording daarover vindt u terug in het jaarverslag over 2007 en herhalen wij hier niet. Meer Dordtenaren doen mee in de samenleving De streefwaarde voor het aantal deelnemers aan culturele educatie was voor 2008 gesteld op 2.000. De tussenmeting in cursusjaar 2007/2008 laat zien dat er 1.895 deelnemers waren in 2008. Voor muzikale educatie was het streven om 1.600 te hebben in 2008. Dit zijn er in realiteit 1.323. In het jaarverslag 2007 hebben we het voorstel gedaan om - met terugwerkende kracht - breder te meten omdat op diverse plaatsen in de stad aan culturele en muzikale educatie wordt gedaan. Wij zijn dit vergeten om daadwerkelijk te doen. We stellen voor om voor de resterende periode van het MJP de oorspronkelijke cijfers aan te houden, namelijk de meting bij To Be. Bij schuldhulpverlening was het streven voor 2008 om 15% geslaagde schuldhulpverleningstrajecten te bieden aan jongeren in Dordrecht. Dit was bepaald bij het opstellen van het MJP en outcomedoelstellingen in 2006. De SDD had voor de Drechtsteden in 2008 de doelstelling geformuleerd dat van de door SDD in behandeling genomen aanvragen voor schuldbemiddeling, 50% zou leiden tot een schuldregeling. Informatie over percentage geslaagde schuldhulpverleningstrajecten onder jongeren in Dordrecht is inmiddels niet meer exact te geven: het percentage geslaagde hulpverleningstrajecten wordt nu alleen nog gemeten op niveau van Drechtsteden en geldt voor zowel jongeren als ouderen. Wel is bekend dat het merendeel van mensen in een schuldhulpverleningstraject, in Dordrecht woont. Het percentage bedroeg in 2008 22%. In 2007 was dit 28%.


Pagina 24 van 211

Het aantal bezoekers aan culturele instellingen is een optelsom van bezoekers aan het Dordrechts Museum, Museum Van Gijn, Hof en Grote Kerk. In 2007 werden er 137.900 bezoekers geregistreerd. Streefwaarde voor 2008 was gesteld op 149.400 bezoekers. In realiteit was dit 118.600. Dit verschil is te verklaren door de tijdelijke sluiting van het Dordrechts Museum. Dit museum ontving in 2007 23.692 bezoekers, in 2008 9.471. In 2007 ontving de Grote Kerk 69.025 bezoekers, in 2008 68.905. ’t Hof bleef stabiel op 15.700 bezoekers. Museum Simon van Gijn steeg van 23.692 in 2007 naar 24.459 bezoekers in 2008. In 2008 is het aantal bezoekers aan overige instellingen als DiEP, CBK en Kunstmin wederom toegenomen. CBK had in 2006 13.000 bezoekers, in 2007 20.100, en in 2008 21.400. DiEP 20.600 in 2006, 22.061 in 2007, en 22.030 in 2008. Kunstmin ten slotte 58.200 in 2006, 67.654 in 2007, en 69.690 in 2008. Behalve deze informatie kunnen wij, hoewel geen onderdeel van de outcometabel, nog melden dat uit de Mantelzorgmonitor (OCD, 2008) als belangrijkste conclusie naar voren komt dat 24% van de Dordtenaren mantelzorg verleent; 5% van de Dordtenaren ontvangt mantelzorg. Mantelzorgers zijn overwegend vrouw en in de leeftijd tussen 18 en 34 jaar en 50 tot 54 jaar. Het soort mantelzorg dat het meest wordt gegeven is oppassen en gezelschap (59%) en huishoudelijke zorg (54%). Huisartsen en de thuiszorg worden gezien als de belangrijkste informatiebron voor mantelzorgers. Om de ontwikkelingen in de stad op het gebied van integratie te volgen heeft OCD de Integratiemonitor Dordrecht ontwikkeld. De nulmeting vond plaats in 2005. Voor 2009 staat de 1-meting gepland. De uitkomsten van deze vervolgmeting zullen richtinggevend zijn voor het Dordtse integratiebeleid en de bijbehorende speerpunten. In het najaar 2008 zijn de uitkomsten van de jongerenmonitor bekend geworden. Over het algemeen blijkt dat de kloof tussen allochtone en autochtone jongeren kleiner is geworden. Uit de jongerenmonitor blijkt dat meer jongeren positiever staan tegenover de aanwezigheid van allochtonen in Dordrecht en er komen meer jongeren in contact met jongeren uit een andere bevolkingsgroep. Qua leefstijl scoren de allochtone jongeren beter dan hun autochtone leeftijdgenoten: er zijn minder allochtone jongeren die roken, drinken of drugs gebruiken. In tegenstelling tot 2003 sporten nu evenveel allochtone jongeren als autochtone jongeren, met die nuance dat minder allochtone jongeren dat in verenigingsverband doen. Desalniettemin blijven er aandachtspunten. Zo vertonen veel Surinaamse en Antilliaanse kinderen spijbelgedrag en komen te laat op school. Ook kunnen naar verhouding veel allochtone jongeren nergens aankloppen bij problemen thuis of op school. En voorts komen overgewicht en schulden vaker voor bij allochtone dan autochtone jongeren en maken allochtone jongeren minder gebruik van culturele voorzieningen. Deze aandachtspunten n.a.v. de juegdmonitor leiden tot aanscherping van staand beleid op punten waar nodig. Het Dordtse integratiebeleid is vooral ook een facetbeleid. Dat wil zeggen dat naast de doelstellingen in het integratiebeleid ook wordt gekeken naar de doelstellingen en resultaten ten aanzien van allochtone Dordtenaren op andere beleidsterreinen, zoals jongeren, de Wmo, onderwijs, ouderen, sport en arbeidsmarkt. Versterking voorzieningenstructuur In de outcometabel is de tevredenheid over voorzieningen opgenomen. Hoewel geen expliciet onderdeel van de tabel kunnen wij op basis van de Vrijetijdsmonitor (OCD, 2008, cijfers over 2007) nadere informatie bieden over het aanbod en bezoekersaantallen aan recreatieve voorzieningen. Dordrecht heeft 5 campings met 125 toeristische staanplaatsen en 656 vaste staanplaatsen. Er zijn 18 watersportverenigingen en 2 watersportbedrijven die met elkaar circa 2000 ligplaatsen voor de pleziervaart aanbieden. Dordrecht heeft 11 parken die bij elkaar een oppervlakte hebben van circa 940.000 m2. Er is 117 km aan natuurwandelroutes, 384 km aan fietsroutes en 30 km skateroutes. Er zijn 8 speeltuinen, 302 speelterreinen, 60 trapvelden, 3 zwembaden, 1 ijsbaan, 1 sterrenwacht en 2 zwemvijvers. Voornoemde is niet uitputtend maar geeft een beeld van de variatie in het recreatieaanbod. Ruim 140.000 mensen bezochten de drie zwembaden. Vergeleken met 2004, met een bezoek van 187.000 mensen, is dit een afname. De monitor geeft aan dat dit voornamelijk voor rekening komt van Aquapulca, maar de slechte zomer in 2007 is tevens een verklaring ten aanzien van de beide zwembaden met een buitenbad. De bezoekersaantallen bij het Natuur- en milieucentrum Weizigt, de ijsbaan en de Volkssterrenwacht is jaarlijks redelijk stabiel met respectievelijk circa 60.000, 50.000 en 10.000 bezoekers. Weizigt kende een dipje in 2006, maar dit had te maken met de herinrichting van de tuin in die periode. De parken zijn populair. Zeven op de tien Dordtenaren bezoekt wel eens een park. De parken die het meest werden bezocht zijn het Weizigtpark (24%), het Park Merwestein (19%) en het Sterrenburgpark (11%). Dordtenaren waarderen de parken met een ruime voldoende of meer. Het Merwesteijnpark krijgt het hoogste rapportcijfer: 7,9.


Pagina 25 van 211

Sociale en culturele infrastructuur O ut c o me d o el st e l l i ng e n i nd i c at o r e n

Mee r Dordte na re n doe n me e in de sa me nle v ing % lid van o rg anisat ies

Jaarverslag 0 -waard e 20 07



20 09

2 010

A mbit ie

82 %

85%

- allocht onen

51%

55%

Licht

% spo rt en in het af gelo pen jaar

51%

54%

Licht

- allocht onen

3 5%

45%

Zwaar

7%

5%

Licht

16 %

13%

Licht

5%

4%

Licht

13 %

11%

Licht

- aut o cht o nen

41%

50%

Zwaar

- allocht onen

81%

8 1%

Gelijk

% jo ng eren met schulden

18 %

12 %

15%

Licht

% jo ng eren met go ede ervaren g ezond heid

77%

77%

8 1%

Licht

7%

9%

7%

Gelijk

% d at zelf aang eef t onvo ldo ende maat schapp .t e p art iciperen - allocht onen % sociaal g eï so leerd % (enig szins) so ciaal geï soleerd

Licht

% int eret nische vriendschap / kennissen

% jeugd ige zware drinkers % jo ng eren met meer d an 1 keer pm sp ort % g eslaag de schuld hulpverleningst raject en jong eren

68 %

72 %

11%

28 %

72%

Licht

15%

2 5%

Zwaar

aant al deelnemers cult urele educat ie

1.8 67

1.74 9

1.89 5

2 .00 0

2 .050

2 .10 0

Zwaar

aant al deelnemers muzikale educat ie

1.50 2

1.34 2

1.3 23

1.60 0

1.650

1.750

Zwaar

mat e van cult urele part icip at ie - g een/ weinig int eresse

38 %

3 2%

Licht

- g emid deld e int eresse

2 7%

27%

Gelijk

- veel/ heel veel int eresse

3 5%

4 2%

Licht

% vrijwillig erswerk

42 %

4 2%

Gelijk

act ieve inzet in d e eigen b uurt

16 %

19%

Licht

Verste rking v a n de v oorzie ninge nstructuur rap port cijf er vo orzieningenniveau in d e buurt

16 %

Jaarverslag 0 -waard e 20 07 6,7



20 09

2 010

A mbit ie

6 ,8

7,0

Licht

Gelijk

t evred enheid vo orzieningen: - winkels dag elijkse bo od schap

84 %

8 5%

8 4%

- sp eelmo gelijkhed en kinderen

41%

44 %

45%

Licht

- o penbaar vervo er

77%

66 %

77%

Gelijk

- b asiso nderwijs

79 %

81%

8 2%

Licht

- b uurt huis / wijkcent rum

46 %

46 %

50%

Licht

- vo orziening en oud eren

43 %

4 5%

45%

Gelijk

- sp ort voo rziening en

54 %

56 %

6 0%

Zwaar

- in de b uurt

58 %

48 %

58%

Gelijk

- in Dordrecht

3 7%

2 7%

3 3%

Licht

jongeren die vind en dat er niet geno eg t e do en is:

t evred enheid o ver cult uuraanb od in Dordrecht - Dordt enaren

55%

70%

Zwaar

- Drecht st ed elingen

60 %

70%

Zwaar

bezoekersaant allen cult urele inst ellingen


152 .006 149 .40 0

118.6 00

16 7.20 6

Zwaar

Pagina 26 van 211

Wat heeft het gekost In hoofdstuk 4 is een uitgebreide financiële analyse opgenomen. Programma Sociale Infrastructuur


Thema

Begroot

Werkelijk

25.961

Integratie en Interculturalisatie

2.289

2.647

-358

Gezondheid

3.266

3.567

-300

Zorg

16.732

17.194

-462

0

61

61

Inkomen

64.938

64.346

593

46.504

46.493

-11

Cultuurvoorzieningen

21.408

22.780

-1.373

6.834

6.291

-543

2.671

2.045

626

361

349

-11

11.046

9.364

1.682

2.468

4.199

1.731

Sport

148.313

146.632

1.273


Maatschappelijke voorzieningen

Vrijetijdsvoorzieningen

24.688

Baten Verschil

1.681

2.950

4.303

1.353

200

495

295

1.303

1.399

97

60.620

63.591

Resultaat voor bestemming Stortingen in reserves Begroot Mutaties in reserves

2.972 4.653

Werkelijk

Verschil

12.707

13.197

25.904

Mutaties in reserves Resultaat na bestemming

Onttrekkingen uit reserves Begroot Werkelijk Verschil 27.603

14.849

-12.754 443 5.095

1. Thema Maatschappelijke Voorzieningen Wat hebben we ervoor gedaan? Wmo In 2007 hebben wij het Meerjarenbeleidplan Wmo 2008-2011 vastgesteld waarin het gemeentelijke beleid op de negen prestatievelden is vastgelegd. De implementatie van (onderdelen van) vond plaats in 2008. Een belangrijke doelgroep binnen de Wmo vormen mensen met een beperking, waaronder gehandicapten en ouderen. Het beleid voor deze groep richt zich op het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen van de doelgroep en het toepassen van 'inclusief beleid'. Dit beleid betekent dat de belangen van mensen met beperkingen in de reguliere beleidsvorming en –uitvoering worden meegenomen. In 2008 begon een ambtelijke werkgroep binnen de gemeentelijke organisatie met de invoering van inclusief beleid. In 2008 is een aanvang gemaakt met de ontwikkeling van woonservicezones in een vijftal wijken ten behoeve van de doelstelling om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Gestart is met een behoeftenonderzoek van bewoners en een inventarisatie; in 2009 volgt een jaarplan. Een andere doelgroep van de Wmo zijn de mantelzorgers. In 2008 is de nota Hulp voor de Helpers vastgesteld, waarin onder meer als doelen zijn gesteld het versterken van de structuur van de mantelzorgondersteuning en de ketenregie en het verbeteren van informatie en advies. In regionaal verband zijn vijf pilotprojecten uitgevoerd – waarvan de resultaten in maart 2009 bekend worden – en is regionale afstemming bereikt over mantelzorgondersteuning. De ondersteuning door het algemeen maatschappelijk werk (AMW) is in 2008 versterkt, door een extra financiële bijdrage die wordt besteed aan het wegwerken van wachtlijsten en het verwerken van het groeiend aantal aanmeldingen in verband met huiselijk geweld. Met de inwerkingtreding van de Wmo werd de druk op het vrijwilligerswerk groter; reden om in 2008 extra aandacht te besteden aan het vrijwilligerswerkbeleid en de ondersteuning van vrijwilligersorganisaties. Concreet hebben wij in 2008 in een uitvoeringsovereenkomst vastgelegde afspraken gemaakt met SSKW (Samenwerkingsverband Sociaal Kultureel Werk) over o.a. het in 2009 subsidiëren van een kortingpas voor vrijwilligers. Ook is aangesloten bij het landelijk project 1001kracht, met de doelstelling (meer) allochtone vrouwen te interesseren voor het vrijwilligerswerk. Na de vaststelling van de nota Participatie Allochtone Vrouwen hebben wij projectplannen opgesteld en opdrachten verstrekt aan externe uitvoerders. Met ingang van 2009 zullen gedurende drie jaar 150 vrouwen per jaar richting vrijwilligerswerk of een ander traject (bv. inburgering) worden bemiddeld. Wmo wordt financieel verantwoord in paragraaf 4.7.3.


Pagina 27 van 211

Maatschappelijke opvang Het vroegtijdig signaleren en adequaat toeleiden naar zorg van kwetsbare groepen vermindert de noodzaak voor maatschappelijke opvang en verslavingszorg en bevordert doorstroom en samenwerking in de keten van maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, bestrijding huiselijk geweld, verslavingszorg en –preventie en de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ). In 2008 heeft Dordrecht sterk ingezet op de samenhang binnen de keten en op uitvoeringsniveau. In 2008 hebben wij het beleidsplan Zorg voor Elkaar vastgesteld en zijn wij gestart met de uitwerking van de ambities. Eén van de voornaamste ambities is de ontwikkeling van een regiemodel, waarin de Centrale Toegang een coördinerende rol in de integrale hulpverlening aan daken thuislozen vervult. De Centrale Toegang is geen fysiek loket, maar een ketensamenwerking van zorgaanbieders onder regie van de GGD, waarbinnen interdisciplinaire zorg wordt afgestemd voor daklozen met meervoudige problematiek. De opvangcapaciteit voor daken thuislozen en verslaafden is in 2008 gehandhaafd. In 2008 hebben we veel energie gestoken in het zoeken van een geschikte locatie voor het hostel. De voorgestelde locatie Eulerlaan stuitte eind 2008 op grote weerstand bij buurtbewoners. Besloten is een time-out in te lassen. De definitieve locatiekeuze staat gepland voor het 2e kwartaal 2009. De totale opvangcapaciteit vrouwenopvang is in 2008 gehandhaafd op: • 27 plaatsen Blijf van mijn Lijf, geheim adres • 32 plaatsen Blijf van mijn Lijf, begeleid wonen • 16 appartementen Blijf van mijn Lijf, Wijnie Jabaaij Centrum • 7 plaatsen vrouwenopvang, Rivas Zorggroep • 8 plaatsen vrouwenopvang, Leger des Heils De gemiddelde verblijfsduur is voor opvang geheim adres teruggebracht van 81 dagen (2007) naar 68 dagen (2008), waardoor de doorstroming van de opvang naar een zelfstandige woonsituatie met begeleiding kon toenemen. Met het extra budget dat het Rijk vanaf het 4e kwartaal van 2008 beschikbaar heeft gesteld, wordt o.a. ingezet op een kwaliteitsverbetering in de vrouwenopvang en het realiseren van crisisopvang voor vrouwen met kinderen. Het meldpunt Zorg&Overlast van de GGD coördineert de hulpverlening aan OGGZcliënten. Deze functie zal de komende jaren worden versterkt door de invoering van de Centrale Toegang (zie eerder). Welzijnswerk In 2008 hebben wij een aantal stappen gezet richting een verbeterde structuur van het welzijnswerk. Zo is in 2008 een zgn. offertetraject welzijnswerk 2009-2012 voorbereid en uitgevoerd voor de welzijnsonderdelen Jongerenwerk, Bewonersondersteuning en Steunpunt Vrijwilligers. Dit heeft geresulteerd in het besluit om met ingang van 2009 de eerste twee onderdelen in te kopen bij een voor Dordrecht nieuwe welzijnsaanbieder: De Twern. Daarnaast werken wij aan het verbeteren van de kwaliteit van welzijnsaccommodaties. In oktober 2008 is de bouw van wijkcentrum Wielwijk gestart (oplevering 2010). De vaststelling en uitwerking van het nieuwe beleid voor welzijnsaccommodaties is vanwege andere beleidsprioriteiten en onvoldoende capaciteit uitgesteld naar het 2e kwartaal 2009. Jeugd De uitbreiding van de Zorg Advies Teams (Multi Disciplinaire Team’s) draagt er toe bij dat kinderen en jongeren sneller hulp krijgen die is afgestemd met de instellingen. Het digitaal signaleringsysteem Zorg voor jeugd is medio 2008 van start gegaan, er wordt nu vooral proefondervindelijk gewerkt . Het doel van het systeem is dat er meer afstemming en coördinatie plaatsvindt in de jeugdketen. In 2008 is de Communities that Care/GGD monitor afgenomen onder Dordtse jongeren. De uitkomsten verwachten wij in 2009. Ouders hebben in alle wijken gebruik kunnen maken van het aanbod aan opvoedingsondersteuning door de medewerkers van Opmaat en de GGD. Ook is gezinsondersteuning geboden aan Multi probleem gezinnen. Voorzieningen voor kinderen zoals de speeltuinen en scouting gingen onverkort door met het aanbieden van hun activiteiten voor de jongste Dordtenaren. De DWO heeft haar vraaggerichte aanpak van het jongerenwerk uitgevoerd. Het pilotproject By Way 23 (leef-leer-werk instituut) is van start gegaan om jongeren met meerdere problemen door middel van een persoonsgerichte begeleiding weer op weg te helpen.


Pagina 28 van 211

In het kader van onze taak om toezicht te houden op de kwaliteit van de kinderopvang hebben wij alle geregistreerde kindercentra en gastouderbureaus geïnspecteerd. In 2008 zijn we een verkenning gestart naar de mogelijkheid om in Dordrecht Brede Scholen te realiseren Op deze manier willen we de opdracht om tot een pedagogische basisvoorziening van 0-12 jaar te komen, invullen. Aan de regionale jongerenwebsite Cilio (de opvolger van Dordt Rocks) hebben wij een financiële bijdrage geleverd. Hetzelfde geldt voor het activiteitenbudget Cilio, bedoeld voor het organiseren van activiteiten door en voor Dordtse jongeren. Zie voor de activiteiten die gedaan zijn in 2008 op het gebied van jongeren - gezondheid en jongeren – sport de themateksten over respectievelijk Gezondheid en Sport. Bibliotheek De Openbare Bibliotheek Dordrecht (OBD, centrale vestiging en wijkfilialen) vormt een belangrijke en gewaardeerde voorziening in de stad. Uit onderzoek door OCD naar bekendheid en gebruik van de bibliotheek bleek dat respondenten vinden dat de bibliotheek voor iedereen iets te bieden heeft (94%), met haar tijd meegaat (89%) en klantgericht is (86%). Het in 2005 met de bibliotheek overeengekomen implementatieplan, gericht op innovatie enerzijds en financiële besparingen (ter dekking van deze innovatie) anderzijds is in 2008 tussentijds geëvalueerd. De aanleiding lag vooral in het financiële knelpunt van de huisvestingstaakstelling, die bij nader onderzoek door het Vastgoedbedrijf te optimistisch bleek ingeschat. De taakstelling is inmiddels gecompenseerd. De Openbare Bibliotheek Dordrecht is een fusieproces ingegaan met de bibliotheken van Ridderkerk, Alblasserdam en Zwijndrecht, met als doel verbetering van de kwaliteit van dienstverlening en vergroting van de innovatiekracht. De gemeente heeft een aantal randvoorwaarden aan dit fusieproces gesteld. Media Een andere bedrijfstak die bijdraagt aan de sociale en culturele infrastructuur betreft het mediabeleid en de lokale publieke omroep in het bijzonder. Na een financieel zorgelijke periode blijkt het toezicht op de bedrijfsvoering van RTV Dordrecht een positieve invloed te hebben. Eind 2008 is, als reactie op het bedrijfsplan van RTV Dordrecht, een financieel kader geschetst voor subsidieverlening tot en met 2010. Uit de in 2008 uitgevoerde herhalingsmeting Bereik en Waardering TV Dordrecht bleek het bereik afgenomen te zijn; de waardering blijft licht onder het niveau van RTV Rijnmond. Overig 2008 was het laatste jaar van de overgangsregeling Dordtpas. De Wielborgh, zwembad De Dubbel, ToBe en de bibliotheek hebben in het kader van deze regeling subsidie ontvangen waardoor met korting deelgenomen kon worden aan activiteiten. 2. Thema integratie en interculturalisatie Wat hebben we ervoor gedaan? Actieprogramma Integratie In 2008 is verder gegaan met uitvoering geven aan het Actieprogramma Integratie (uitvoeringsstrategie 2007-2008). Van de 17 ingeplande reguliere projecten van het Actieprogramma 2008 is er één project halverwege de uitvoering stopgezet, te weten het jongerenpromotieteam. Dat is zo verlopen omdat de deelnemers aan het project veronderstelden door deel te nemen ook een baan te verkrijgen en dat was niet het geval. De overige 16 projecten zijn in uitvoering of conform planning afgerond. 6 Projecten zijn gericht op het versterken van de sociaal economische positie van allochtonen, de overige 10 projecten op sociaal culturele integratie. Navolgende projecten verdienen speciale aandacht: de Integratiedatabank heeft navolging gekregen in Amsterdam; Zwolle en Schiedam overwegen een soortgelijk instrument; de festivalaanpak van het Ramadan is zeer succesvol gebleken in het ongedwongen bij elkaar brengen van bewoners; het project “Bruggenbouwers” geeft een breder perspectief aan mensen in de stad over tegenstellingen tussen Islam en de westerse wereld; met de empowermenttrainingen wordt ontwikkeling van talent ondersteund dat in verschillende (sociale) verbanden wordt ingezet in de stad. Naast de 17 geplande projecten is geanticipeerd op actuele ontwikkelingen en kansen van het Rijksbeleid. Dit heeft geleid tot het ontwikkelen van 4 nieuwe projecten namelijk:


Pagina 29 van 211

Stimuleringsprijs integratie 2007 en 2008. Deze prijs is een onderdeel van de vrijwilligersprijs en wordt jaarlijks toegekend aan een project dat aantoonbaar heeft bijgedragen aan integratie. Het organiseren van een stedelijke werkconferentie met als doel: contacten tussen zelforganisaties en reguliere instellingen te bevorderen rol en positie van Migranten Zelforganisaties in lokaal integratiebeleid herdefiniëren. als hulpmiddel een ‘Wegwijzer migrantenzelforganisaties’ uitgeven ervaringen over het subsidiebeleid te bespreken Het project “Eten is weten”. Het betreft hier een ontmoetingsproject in het kader van de regeling Ruimte voor Contact. Dit project is begin 2008 opgestart in Sterrenburg in samenwerking met het Wijkgericht Werken en de DWO. Participatie allochtone vrouwen Het doel van de extra aandacht voor de Participatie van Allochtone Vrouwen is om met het bestaande beleid en inspanningen betere resultaten te behalen en die verbindingen te leggen die noodzakelijk zijn voor het verbeteren van de uitvoering qua participatie van allochtone vrouwen (behalen van succes). De notitie is in 2008 vastgesteld en de inburgeringsagenda opgesteld. In deze agenda staan de maatregelen, die genomen worden om betere resultaten te behalen. Het aantal mensen dat met een inburgeringstraject start, moet worden verhoogd. Er zijn extra maatregelen getroffen om de drempel naar het inburgeringstraject te verlagen zoals b.v. het project MENS (thuis taalles organisatie); het alfabetiseren van analfabete vrouwen en de taalmaatjes die vrouwen helpt de stap te zetten. Het project Startende Onderneemsters is eind 2008 afgerond. Zeven vrouwen hebben hun ondernemersplan afgerond en vier vrouwen zijn inmiddels gestart. Migranten Zelforganisaties (MZO) Het doel van de subsidievoorwaarden voor integratieactiviteiten 1 van MZO is dat er meer dan voorheen contact tot stand wordt gebracht tussen bevolkingsgroepen. In 2008 hebben 12 zelforganisaties subsidie ontvangen voor 31 projecten. Er is extern advies aangevraagd over de rol van migrantenzelforganisaties in het Dordtse integratiebeleid. In dat kader zijn 6 functies beschreven: signaalfuncties, entreefuncties, activeringsfuncties, agenderings- en dialoogfuncties en beleidsfuncties. Niet al deze functies worden tot nu optimaal benut. Om dat te bereiken, zijn investeringen nodig om tot kadervorming te komen en om de sociale en fysieke infrastructuur in orde te maken. De aanbevelingen uit het advies worden verwerkt in een afzonderlijk beleidsvoorstel over migranten zelforganisaties. Het voornemen is om voor juli 2009 een beleidsvoorstel naar de Raad te laten gaan. Dordtse Integratie Adviesraad (DIA) Na een verandertraject is het doel van de DIA te omschrijven als: het signaleren en initiëren van ontwikkelingen en activiteiten die bijdragen aan de maatschappelijke en sociale positie van Dordtenaren. Als middel worden daarvoor creatieve vormen van advisering richting gemeente ingezet. De zichtbaarheid van de DIA is langzamerhand verbeterd; er worden diverse activiteiten georganiseerd die input leveren over het debat over integratie en samen leven in de stad. In 2008 heeft DIA 3 stadsdebatten georganiseerd: “Hoe verbonden voel jij je met Nederland”, met Paul Scheffer “Kinderen: een lust of een last voor de samenleving”, met Mohammed Benzakour “Samen in actie tegen onderwijssegregatie in Dordrecht”, met Zeki Arslan. Antillianenprogramma Het in 2007 vastgestelde vervolgprogramma ‘Antilliaanse Dordtenaren doen mee!’ is volop in uitvoering. Dit programma is geënt op twee speerpunten: zelfstandig in de samenleving en delen met de samenleving. Speciale aandacht wordt gegeven aan het bestrijden van (jeugd)werkloosheid, voortijdig schoolverlaten en criminaliteit. Een eerste impressie van de maatschappelijke outcome en de kerncijfers/output van de belangrijkste projecten wordt hieronder gegeven.

Via het project Routecoaches worden Antilliaanse jongeren intensief begeleid. In 2008 zijn meer dan 85 jongeren in begeleiding genomen. Dit project begeleidt Antilliaanse jongeren naar werk, opleiding en persoonlijke motivatie. Het arrangement voor de periode 2005-2008 is daarmee volledig ingezet. SIBAD: In 2008 is dit pilot project van start gegaan waarbij (jonge) Antilliaanse exgedetineerden worden begeleid bij de terugkeer in de maatschappij. In het najaar

1 Om voor subsidie in aanmerking te komen moeten de activiteiten gericht zijn op participatie, ontmoeting en dialoog of het bevorderen van emancipatie. Activiteiten die primair gericht zijn op het versterken van de eigen identiteit worden slechts onder bepaalde voorwaarden gesubsidieerd. Hierbij gaat het om emancipatie in eigen kring als opstap naar integratie in de samenleving.


Pagina 30 van 211

van 2008 zijn al ruim 40 cliënten begeleid. De ervaringen met dit project tonen aan dat er nog veel intensiever samengewerkt kan worden met partners en reguliere instellingen om de terugkeer van ex/gedetineerden soepeler te laten lopen. Dit is niet alleen een aandachtspunt op uitvoeringsniveau, maar vraagt ook om een gemeentelijke visie rondom de hulpverlening van ex/gedetineerden. Deze wordt in 2009 ontwikkeld. Betrokkenheid Antilliaanse gemeenschap: verschillende sociaal/culturele en informerende activiteiten (10) zijn in 2008 voor en door de Antilliaanse sleutelfiguren en zelforganisaties georganiseerd. Deze activiteiten kennen over het algemeen een hoge opkomst en zijn een manier om Antilliaanse Dordtenaren te bereiken. Een kanttekening hierbij is dat in de praktijk het voor deze organisaties vaak moeilijk blijkt om te voldoen aan de financiële en inhoudelijke verantwoordingsvereisten. In 2009 wordt met deze organisaties gekeken op welke manier zij begeleidt kunnen worden bij deze twee organisatorische punten. Via Sentro di Mama wordt het sociaal netwerk van Antilliaanse (groot) moeders versterkt, waardoor zij beter binnen de samenleving participeren. Dit is een ontmoetingsplek voor moeders waar ook aandacht wordt besteed aan emancipatie, de weg vinden in de maatschappij etc. Binnen het project Foyer Dordrecht worden 40 Antilliaanse jongeren begeleid rondom wonen en een zinvolle dagbesteding in de vorm van werk of scholing. Vanuit het Antillianenprogramma wordt ook ingezet op sport. Antilliaanse jongeren worden gestimuleerd om gebruik te maken van sportfaciliteiten. Daarnaast worden activiteiten in de wijken georganiseerd rondom sport. Hiermee worden zo’n 100 Antillianen per jaar bereikt. Met betrekking tot kunst en cultuur zijn onder andere een dramacursus georganiseerd door een Antilliaanse zelforganisatie. Ook heeft een vijftal Antilliaanse jongeren onder begeleiding van stichting ToBe een Anti-debat voor jongeren georganiseerd. Het Anti-debat had tot doel het bespreekbaar maken van de vooroordelen die over Antillianen bestaan. Daarnaast heeft de groep een “flirtworkshop” ontwikkeld. In deze workshop wordt gedrag met betrekking tot omgangsnormen bespreekbaar gemaakt. Verwijsindex Antillianen: De invoering van een registratiesysteem voor Antillianen (VIA) is niet gebeurd in 2008; dit is vervallen naar aanleiding van een rechtszaak over het registreren van Antillianen. Eind 2008 heeft de minister voor Wonen, Wijken en Integratie een brief gestuurd naar de Tweede Kamer waarin hij als oplossing voor de implementatie van de VIA voorstelt om deze ineen te schuiven in de Verwijsindex Risicojongeren. In 2009 wordt nader onderzocht wat de consequenties voor de gemeente Dordrecht zijn. Vanuit het landelijk overleg 21 Antillianengemeenten heeft Dordrecht deelgenomen aan een werkbezoek aan Curaçao. De delegatie van Dordrecht bestond uit twee beleidsmedewerkers en een algemeen maatschappelijk werker. Op Curaçao is afgesproken dat de gemeente Dordrecht, in de vorm van twinning, in 2009 gedurende 6 weken een (senior) maatschappelijk werker naar Curaçao zal sturen ter ondersteuning van werkzaamheden in een aantal wijken/40 gezinnen. Ten behoeve van de deskundigheidsbevordering zijn vijf netwerkbijeenkomsten georganiseerd. Het doel van deze bijeenkomsten is het bij elkaar brengen van instellingen, diensten en Antilliaanse sleutelfiguren. Behandelde thema´s in 2008 waren: tienermoederschap, ouderschap, emancipatie. Tevens heeft de voorzitter van de Taskforce Antilliaanse Nederlanders hun rapport over de toekomst van het Antillianenbeleid toegelicht. De netwerkbijeenkomsten van 2008 worden nu intern geëvalueerd ten behoeve van het vervolg in 2009. In 2008 is een factsheet ontwikkeld. De factsheet geeft een goed overzicht over de cijfers met betrekking tot Antilliaanse Dordtenaren. Daarnaast is in de factsheet een verdiepingsstudie uitgevoerd op het onderwerp jeugdwerkloosheid. De factsheet en de verdiepingsstudies blijken een prima middel om in gesprek te gaan met verschillende partners binnen het Antillianenprogramma.

3. Gezondheid Wat hebben we ervoor gedaan? Het Meerjarenbeleidsplan Gezondheid in Dordrecht 2008-2010 is vastgesteld, met als speerpunten: alcoholgebruik bij jongeren, psychosociale problematiek, overgewicht, binnenmilieu, preventie en onderwijs, preventie en eerstelijnszorg, wijkgerichte aanpak van gezondheidsverschillen, integrale jeugdgezondheidszorg. De meeste activiteiten in het kader van het gezondheidsbeleid worden uitgevoerd door de GGD in samenwerking met andere partners. Als gemeente voeren wij de regie, al dan niet als onderdeel van de regio ZHZ. Alcoholgebruik bij jongeren In 2008 heeft de gemeenteraad ingestemd een pakket aan maatregelen uit te werken voor het terugdringen van alcoholgebruik bij jongeren in de jaren 2009 en 2010. Dit


Pagina 31 van 211

pakket bevat concrete maatregelen op het gebied van preventie en handhaving/regelgeving. Daarnaast is er een programmaplan in ontwikkeling vanuit de regio ZHZ. Met deze plannen en de hieronder bij het speerpunt Preventie en onderwijs beschreven activiteiten, willen we het percentage jeugdige drinkers terugbrengen naar 7% in 2009, overeenkomstig onze MJP doelstelling. Psychosociale problematiek, Overgewicht en Binnenmilieu 2008-2010 In 2008 zijn de regionale uitvoeringsprogramma’s “Depressiepreventie”, “Overgewicht” en “Binnenmilieu” vastgesteld voor de periode 2008 tot en met 2010. De GGD ZHZ voert de plannen uit in samenwerking met de verschillende partners. De activiteiten zijn gericht onder meer gericht op kennisvermeerdering, gedragsverandering, signalering, advies en deskundigheidsbevordering. Daarnaast heeft de GGD in 2008 voor Dordrecht het GSB programma Overgewicht uitgevoerd. Preventie en onderwijs De GGD is in 2008 gestart met de invoering van de Gezonde School Methode bij 4 basisscholen in Dordrecht in de wijk Krispijn. Met de invoering van de methode De Gezonde School en Genotmiddelen is in 2008 gestart op 4 scholen voor Voortgezet Onderwijs in de regio, waaronder 2 VO scholen met in totaal 3 locaties in Dordrecht. Onder andere hiermee beogen we bij te dragen aan de MJP doelstelling dat 81% van de jongeren hun gezondheid als goed ervaart in 2009. Preventie en eerstelijnszorg Met de Stichting Koel (de regionale ondersteuningsorganisatie van de eerstelijnszorg) is in 2008 het eerste overleg opgestart. Dit heeft geresulteerd in de afspraak dat er in 2009 een scholingsaanbod wordt georganiseerd voor huisartsen over Huiselijk Geweld in samenwerking met de GGD. Daarnaast zijn wij in 2008 betrokken geweest bij de ontwikkeling van het project “Centrum voor Geïntegreerde Zorg”. In 2008 zijn de voorbereidingen getroffen voor een zorgdebat over de verbetering van de eerstelijnszorg voor allochtonen in Dordrecht. Met beide activiteiten realiseren we in het preventieve gezondheidsbeleid onder meer extra aandacht voor de doelgroep allochtone vrouwen. Wijkgerichte aanpak van gezondheidsverschillen De GGD heeft in 2008 een wijkprofiel opgesteld over de gezondheidsituatie in Crabbehof. Met ingang van 2010 zal het thema Gezondheid meer aandacht krijgen in de Sociale Programma’s Crabbehof en Wielwijk. Daarmee willen we bijdragen aan het bereiken van de MJP doelstelling dat 85% van de mensen in Dordt West de gezondheid als positief ervaart. Integrale Jeugdgezondheidszorg In 2008 hebben de gemeenten in de regio ZHZ overeenstemming bereikt om de structuur van de Jeugdgezondheidszorg de komende jaren niet te wijzigen, maar de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin leidend te laten zijn voor de toekomst van een integrale JGZ. In 2008 is afgesproken dat er een plan wordt voorbereid voor optimalisatie van de inhoud (meer aandacht voor risicokinderen en flexibele overdracht) en aansturing van de JGZ voor de periode tot en met 2011. 4. Thema Zorg Met ingang van 1 januari 2007 is de Wet maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) in Nederland van kracht geworden. De Wmo is te kenmerken als een kaderwet waarin verschillende wetten en regelingen zijn ondergebracht: Welzijnswet, Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg), een deel van de AWBZ (Hulp bij het Huishouden), enkele subsidieregelingen uit de AWBZ en Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) Wat hebben we ervoor gedaan? De hulp bij het huishouden is aanbesteed en op 1 juli in de Drechtsteden gegund aan 25 aanbieders. Er is een mantelovereenkomst gehanteerd (het Zeeuwse model) waarbij vaste tarieven zijn gehanteerd. Er is dus niet geconcurreerd op prijs, maar op kwaliteit. Dit had ook tot gevolg dat de zorg kon worden gecontinueerd. Dit tot grote tevredenheid van de zorgvragers. Ook de keuzemogelijkheden voor de burgers bleven groot. Eind 2008 is het fysieke WMO-loket verhuisd van de SDD naar de stadswinkel aan de Spuiboulevard. Aanvragen voor individuele voorzieningen worden behandeld door de backoffice van de uitvoeringsorganisatie (SDD). In het beleidskader werden de volgende, meetbare doelstellingen voor de individuele voorzieningen geformuleerd: a. De tevredenheid van de cliënten met betrekking tot de individuele voorzieningen scoort in de Drechtsteden boven het landelijke gemiddelde. De meting uit april 2008 laat zien dat landelijk een cijfer van 7,4 wordt gescoord, en in Dordrecht 7,6.


Pagina 32 van 211

b. Er is in de loop van vier jaar een opgaande lijn te zien als het gaat om klanttevredenheid. Dit kan pas in de loop van de jaren worden vastgesteld als we over meerdere onderzoeken beschikken. Er is in 2008 door het landelijke onderzoeksbureau SGBO een tevredenheidonderzoek uitgevoerd die als nulmeting dient. Er is een vergelijking gemaakt met andere steden met meer dan 100.000 inwoners (referentiegroep). Wij hebben de gemeenteraad hierover geïnformeerd in januari 2009. Over het algemeen bestaat zowel in Dordrecht als in de andere Drechtstedengemeenten een positief beeld als we vergelijken met andere gemeenten in het land (2007). Voor de meeste cliënten voldoet de ondersteuning aan de verwachtingen (93%). Ook zijn veel cliënten positief over de mate waarin ondersteuning helpt bij het zelfstandig wonen en meedoen aan de maatschappij (92%). Dordrecht scoort bij de hulp bij het huishouden een 7,6. Dit is een gemiddeld cijfer over de gehele kwaliteit. Dat is lager dan het gemiddelde in de referentiegroep (8,1). Het verschil met de referentiegemeenten is te verklaren door de relatief grote ontevredenheid onder Dordtse cliënten over het onderdeel “vervanging bij ziekte en verlof”. Sociale Dienst Drechtsteden heeft een gesprek hierover gehad met de betreffende aanbieders om tot een oplossing te komen. Cliënten zijn tevreden over de keuzemogelijkheden tussen aanbieders (89%). Wat betreft de organisatie van de hulp bij het huishouden zijn zij tevreden over de planning van de hulp (90%). Minder tevreden zijn cliënten over de vervanging bij ziekte en verlof (68%). De SDD heeft de aanbieders die relatief laag scoren te verstaan gegeven dat hun prestaties op dit vlak verbeterd moeten worden. Het gemiddelde rapportcijfer over de ex-WVG voorzieningen (rolstoelen, scootmobielen en woningaanpassingen) is 7,3; dit is net boven de referentiegroep (7,2). Relatief het meest tevreden zijn cliënten over de woningaanpassing (96%). Relatief het minst tevreden is men over de tegemoetkoming vervoerskosten (71%). In mei 2009 worden de resultaten bekend over 2008. Op dat moment kan er een vergelijking worden gemaakt met de nulmeting. 5. Thema Inkomen Bijstand Gedurende 2008 is het aantal klanten WWB gedaald van 4.644 per 1 januari naar 4.266 per 31 december. Dat is dus een afname van 378 (8,14%). Landelijk was dit 5%. De SDD presteert hier dus 3,14% beter dan landelijk gemiddeld. In totaal zijn 578 van de 2.147 klanten op traject naar werk uitgestroomd naar regulier werk op basis van een individuele loonkostensubsidie aan de werkgever. Dit is 27% en inclusief de verloningstrajecten 38%. Het streven was 35%. Van de WWB klanten zonder ontheffing zat in 2008 91% op een traject naar werk (2.594 van de 2.856 personen). Het streefcijfer was hierbij 75%. Qua algemene bijstandsverlening voeren we de diverse wettelijke regelingen uit in samenwerking met de Drechtsteden via de intergemeentelijke Sociale Dienst. In 2008 is de mogelijkheid van samenwerking met de Sociale Verzekeringsbank onderzocht, zodat (de sterk groeiende groep) ouderen met een onvolledige AOW voor hun maandelijkse inkomen nog maar met één instantie te maken hebben. In 2009 wordt deze werkwijze toegepast. Het handhavingsbeleid van de sociale dienst is gericht op het vergroten van het (spontane) nalevingsgedrag van uitkeringsgerechtigden en het daarmee voorkomen van misbruik van voorzieningen en uitkeringen. Dit betekent inzet op preventie: goede voorlichting over rechten en plichten en de gevolgen van het niet nakomen van deze verplichtingen. Maar ook adequate dienstverlening, zonder overbodige procedures en informatie-uitvragen en inspelend op de eigen verantwoordelijkheid van de klant. Aan de andere kant is ons beleid erop gericht snel en efficiënt misbruik te signaleren en te bestrijden. Hiermee kan zowel de (financiële) schade voor de klant als voor de dienst en de maatschappij worden beperkt. Schuldhulpverlening In 2008 is er toename van schulden bij jongeren onder de 23 jaar en eveneens een toename van problematische schulden bij ouderen ontstaan. Dit gebeurde ondanks dat cursussen werden georganiseerd en een voorlichtingscampagne werd gehouden. De economische situatie aan het eind van 2008 en vooruitzichten voor 2009 geven aanleiding tot extra zorg. Het aantal problematische schulden is stijgende in 2008 en zal verder toenemen in 2009. Zoals vermeld in de inleiding van dit hoofdstuk waren er in 2008 22% geslaagde schuldhulpverleningstrajecten in de Drechtsteden, voor jongeren en ouderen. De doelstelling van de SDD om 50% van de aanvragen voor schuldhulpverlening in


Pagina 33 van 211

behandeling te nemen en een regeling te treffen (minnelijk of wettelijk) is niet geheel gerealiseerd. De 22% is overigens wel gelijk aan het landelijk gemiddelde. Er is in 2008 wel fors geïnvesteerd in een nieuwe werkwijze die zeker in 2009 positieve resultaten zal opleveren maar de al eerder vermelde economische situatie zal deze resultaten overschaduwen. Het kernaanbod van de afdeling Budgetadvies en schuldbemiddeling van de SDD is al in 2008 uitgebreid met een stabilisatietraject voor klanten waarvan de verwachting is dat ze binnen een jaar, al dan niet met behulp van derden, in staat zijn hun inkomsten en uitgaven in evenwicht te brengen en te houden. Hiervoor is een claim gedaan in het najaar van 2008 bij alle Drechtsteden die vervolgens is gehonoreerd. Er wordt voorgesteld de uitbreiding en de daarvoor benodigde middelen te laten evalueren in 2010, zodat een afgewogen beslissing kan worden genomen over de structureel vanaf 2011 benodigde middelen voor het aanbod schuldhulpverlening. Hierover is de Drechtraad bij de begrotingsbehandeling van de SDD geïnformeerd. Armoedebestrijding (SMS kinderfonds) Het SMS-kinderfonds is een succesrijk onderdeel van het minimabeleid. De verstrekkingen voor School-, Muziek- en Sportactiviteiten voor kinderen uit gezinnen met een minimuminkomen, namen in 2008 met €126.000 toe, dat is 43% meer dan in 2007. De SDD wil (ook namens Dordrecht) in 2009 de maatschappelijke participatie van arme kinderen vergroten en daarvoor door het Rijk beschikbaar gestelde middelen aanwenden. Hiervoor zijn in 2008 extra middelen van het Rijk via de Drechtstedengemeenten beschikbaar gesteld aan de SDD. Het accent ligt daarbij op het leveren in natura van een bijdrage voor de vaste kosten van internet, en het versterken van de bestaande SMS voorziening. Daarom is de gemeenteraad in het najaar van 2008 verzocht in te stemmen met een vergoeding van maximaal € 240 voor de vaste kosten van een internetaansluiting per jaar per huishouden voor gezinnen met schoolgaande kinderen vanaf 2009. Tevens werd de Dordtse raad, na behandeling in de Drechtraad, verzocht (najaar 2008) in te stemmen met ophoging van de vergoeding SMS fonds in 2009 van € 250 naar € 300 per kind. Door laagdrempelige intermediairs te benaderen, waarmee de Sociale Dienst Drechtsteden tot heden weinig contacten heeft onderhouden, proberen we ook kinderen in sociaal geïsoleerde gezinnen te bereiken. Hiervoor werden in dit kader ondersteunende maatregelen (informeren laagdrempelige intermediairs en bestandsvergelijking bestaande voorzieningen) getroffen in de tweede helft van 2008. 6. Thema culturele voorzieningen In 2008 is breed geïnvesteerd om van Dordrecht een aantrekkelijkere stad te maken. Het culturele profiel is van belang om als aantrekkelijke stad te boek te staan voor bewoners bedrijven en bezoekers. De investeringen in cultuur hadden zowel betrekking op de gebouwen als op de programmering. Daarnaast heeft de gemeentelijke organisatie op het gebied van cultuur belangrijke veranderingen ondergaan. Over dit laatste is informatie terug te vinden in het hoofdstuk over bedrijfsvoering Gebouwen Als het gaat om de investeringen springen vooral de projecten Hofkwartier (inclusief Dordrechts Museum) en Energiehuis in het oog. Beide projecten hebben in de planvorming vooruitgang geboekt. De raad heeft bovendien in 2008 besloten delen van ToBe en Bibelot in het Energiehuis te huisvesten, alsmede om over te gaan tot de bouw van een Middenzaal. Het Energiehuis wordt het huis van de podiumkunsten en de invulling is gericht op publieksactiviteiten. In de Middenzaal kunnen producties plaatsvinden die niet passen in Schouwburg Kunstmin of daar minder goed tot hun recht komen. Hoofdgebruikers van de Middenzaal worden Schouwburg Kunstmin en theatergezelschap OMSK. De herontwikkeling van het Hofkwartier is in 2008 voortgezet. De herinrichting van de Kloostertuin is afgerond en de ingrijpende verbouwing van het Dordrechts Museum is inmiddels in volle gang. Lopende de uitvoering van het programma dienden zich echter onvoorziene problemen aan. Zo bleek de fundering van de Berckepoort niet te voldoen aan de eisen die de geplande nieuwbouw van DiEP op deze plek stelt en werd allengs duidelijker dat de geraamde budgetten voor meerdere onderdelen in het programma tekort schoten. De raad besloot in het najaar tot een pas op de plaats en gaf opdracht tot het uitwerken van drie mogelijke scenario’s voor het gebied. Daar wordt nu aan gewerkt; op basis van de keuzes die in de loop van 2009 worden gemaakt, wordt het programma geherdefinieerd. Dit alles betekent echter niet dat het werk aan het


Pagina 34 van 211

Hofkwartier nu stil ligt; vooral in de inhoudelijke ontwikkeling van het gebied worden belangrijke stappen gezet met aantrekkelijke exposities (DiEP) en de laagdrempelige programmering van de Kunstkerk, dat daarmee is uitgegroeid tot een aansprekend podium voor concertante muziek. Programmering Naast de investeringen in gebouwen, is er in 2008 breed ingezet op de programmering van de verschillende culturele instellingen. Het Dordrechts Museum was in 2008 gesloten wegens de verbouwing. De organisatie is in 2008 wel zichtbaar gebleven voor de Dordtse bevolking door tentoonstellingen en presentaties elders in de stad, de zogenaamde Tussenstops, onder andere in Nieuwe Haven 26. Daarnaast genereerde de aanschaf van ‘Het Gezicht op Dordrecht’ van Jan van Goyen veel publiciteit voor Dordrecht en het Dordrechts Museum. Het Centrum voor Beeldende Kunst heeft in 2008 uiteenlopende activiteiten georganiseerd, waaronder het Urban Explorers Festival dat het afgelopen jaar verder is uitgebreid met meer kunstdisciplines en cross-overs. Daarnaast heeft het CBK in 2008 de inspiratiebijeenkomsten en de ontwikkeling naar een debatcentrum verder uitgebouwd en vormgegeven. De activiteiten van Het Huis van de Democratie zijn gestaakt omdat de organisatie onvoldoende fondsen en sponsoren aan zich wist te binden. De debatavonden die het Huis voor de Democratie organiseerde met het CBK zijn derhalve ook gestopt, maar in samenspraak met DiEP wordt gezocht naar een andere invulling rondom dit thema. Het aantal voorstellingen in Schouwburg Kunstmin is afgenomen van 201 in 2007 naar 196 in 2008. Wel zijn er 44 voorstellingen op locatie vertoond, waardoor het totaal aantal professionele voorstellingen op 236 uitkomt. De structurele verhoging van het budget voor filmhuis Cinode heeft ertoe geleid dat er in 2008 616 filmvertoningen zijn geweest. Dit zijn er beduidend meer dan het begrote aantal van 580. Ook de bekende festivals Werk in Uitvoering (amateur theater), Factor (gericht op jongeren) en BIES, (theaterfestival in de Biesbosch) zijn wederom georganiseerd en kenden goede publieksaandacht. Erfgoedcentrum DiEP heeft in 2008 de beschikking gekregen over een eigen ruimte voor het programmeren van publieksactiviteiten (Hof 10-12), zoals tentoonstellingen, filmvoorstellingen en educatieve projecten. Hiermee is na de zomer een begin gemaakt. Ook is de ontwikkeling naar een virtuele studiezaal voortgezet door het digitaal beschikbaar stellen van een groot aantal bestanden. In 2008 zijn er net als voorgaande jaren verschillende particuliere initiatieven door de gemeente ondersteund, onder andere op het gebied van de amateurkunst, de concerten klassieke muziek en de podiumkunsten. Te denken valt aan het Korenfestival, waarbij diverse koren uit Dordrecht en de andere Drechtsteden waren betrokken. Daarnaast zijn de contouren van het Bachfestival (in de begrotingstekst aangeduid als het klassieke muziekfestival) in 2008 verder ontwikkeld. De voorbereidingen zijn erop gericht het festival tweejaarlijks te organiseren en de eerste editie in 2010 te laten plaatsvinden. Op het gebied van de productie van Podiumkunsten heeft Dordrecht in 2008 belangrijke slagen gemaakt. In de eerste plaats herbergt de stad voor het eerst twee gezelschappen, OMSK en Muziektheater Hollands Diep, die structureel worden ondersteund door het Nederlands Fonds van de Podiumkunsten+. Dit betekent dat er jaarlijks € 534.874,- uit landelijke budgetten voor de productie van podiumkunsten richting Dordrecht komt. In de tweede plaats is er in 2008 geïnvesteerd in een productiehuis cq. kantoor- en repetitieruimte voor Dordtse theatergezelschappen aan de Wijnstraat. De evaluatie van de extra gelden voor stichting ’t Hof is uitgesteld tot 2009. Over de toekomst van de concertprogrammering zal in 2009 duidelijkheid komen, mede in relatie tot DiEP, de ontwikkeling van het Dordrechts Museum en de toekomst van de Kunstkerk. In 2008 zijn diverse mogelijkheden voor een Nationaal Instituut op het gebied van Cultuur bekeken en nader onder de loep genomen. De planontwikkeling van een Nationaal Instituut op het gebied van een Museum van de Verbeelding staat vooralsnog op een laag pitje. Het Rijk vond de aanvraag van de gemeente en het Theater Instituut Nederland nog onvoldoende uitgekristalliseerd. Het Programma Cultuur Participatie 2009-2012 is in 2008 ontwikkeld. Het beschikbare budget ter hoogte van € 100.000,- per jaar wordt gematcht door het Rijk. Dit programma is de opvolger van het Actieplan Cultuurbereik en zal in 2009 van start gaan. Het programma is gericht op het (actief) betrekken van nieuwe doelgroepen bij kunst en cultuur. Waar het Actieplan Cultuurbereik vooral was gericht op toename van het bereik, ligt de komende periode het accent op actieve deelname. Het Programma Cultuur


Pagina 35 van 211

Participatie bestaat uit drie programmalijnen: Amateurkunst, Cultuureducatie en Volkscultuur. Ten slotte is in 2008 een voorzichtig begin gemaakt met de programmering van Villa Augustus/ Watertoren op Stadswerven, een co-productie van de eigenaren en de sector Cultuur (budget Brede Programmering). Het programma bestond uit lezingen, workshops en gerichte excursies onder leiding van een gids. In 2008 is gestart met de voorbereidingen van een grote expositie over Calvijn die de koningin in 2009 zal openen. 7. Thema vrijetijdsvoorzieningen Wat hebben we ervoor gedaan? In 2008 hebben 2 circussen de stad bezocht. Er is een wintercircus geweest en een groot circus (Belly Wien). Het Groot Russisch Staatscircus had op het laatste moment afgezegd door het terugtrekken van een sponsor, anders hadden we het beoogde aantal van drie circussen gerealiseerd. In 2008 is de zomerkermis ook in de stad geweest; we hebben ruim 6% meer aan pachten binnengehaald dan in 2007. Het bieden van bestaande, voldoende en aantrekkelijke mogelijkheden voor openluchtrecreatie in Dordrecht vinden we belangrijk. De nadruk lag in 2008 op de uitvoering van het projectprogramma Watersport, recreatieschap de Hollandse Biesbosch en de ontwikkeling van twee recreatieve knooppunten (Nieuwe Dordtse Biesbosch). In 2008 is gestart met het ontwikkelen van een integrale recreatievisie die halverwege 2009 wordt afgerond. De recreatievisie richt zich op het verbinden en integraal beschouwen van afzonderlijke recreatieonderwerpen om zo de recreatieve mogelijkheden in Dordrecht verder te benutten. In de tweede helft van 2008 heeft het Overlegorgaan Nationaal Park de Biesbosch een visie ontwikkeld op het Biesboschgebied met de naam ‘Ondergedompeld in de Biesbosch’. Met de visie wordt de Biesbosch als totaalgebied als uitgangspunt genomen. Dit biedt kansen ten aanzien van gezamenlijke “branding” van het gebied en afstemming ten aanzien van aanbod binnen deelgebieden. In 2009 en 2010 zal een uitvoeringsprogramma worden uitgevoerd. De gemeente is hierbij betrokken via een tijdelijke bestuurscommissie. Organisatorisch wordt beoogd om vanaf medio 2010 te komen tot een Parkschap, waarin de huidige recreatieschappen (waaronder het Natuur en recreatieschap De Hollandse Biesbosch) opgaan. Eind 2008 heeft de gemeenteraad ingestemd met de inhoudelijke aspecten van de visie en aangegeven positief te staan tegenover de ontwikkeling van een Parkschap. Definitieve gemeentelijke besluitvorming ten aanzien van het Parkschap zal later plaatsvinden (naar verwachting eind 2009/begin 2010), nadat meer duidelijkheid is ten aanzien van de inhoudelijke ambities, financiën en organisatie. De gemeente participeert in de gemeenschappelijke regeling Natuur- en recreatieschap de Hollandse Biesbosch. Vanuit het schap wordt een recreatief aanbod geboden en recreatieve activiteiten neergezet. Jaarlijks bezoeken 850.000 mensen het beheergebied van het schap. In 2008 is uitvoering gegeven aan het projectprogramma watersport. In het kader van de subsidieverordening watersport hebben verenigingen subsidies ontvangen om de steigerstructuur te verbeteren. Van de verenigingen die subsidie hebben aangevraagd heeft een derde de werkzaamheden in 2008 afgerond. Circa 40% heeft een aanvang gemaakt met de werkzaamheden en 20% moet nog beginnen. Het programma en de subsidiemogelijkheden lopen tot 2011. Gesprekken zijn gevoerd met de watersportverenigingen over nieuwe verhuurcontracten; de huidige contracten lopen af per 31 december 2009. Medio 2008 heeft de gemeente besloten om de contracten voor de duur van 15 jaar aan te gaan. De subsidieverlening richting twee zwembaden, een schaatsbaan en een sterrenwacht zijn uitgevoerd. In 2008 is een evaluatie uitgevoerd naar de Sterrenwacht. Enkele jaren geleden heeft de gemeente de Sterrenwacht structureel subsidie beschikbaar gesteld. De evaluatie richtte zich op het al dan niet realiseren van de beoogde effecten van de subsidie: verruiming openingstijden en vergroten bereik. De Sterrenwacht heeft de openingstijden verruimd en bereikt circa 10.000 bezoekers per jaar. De Sterrenwacht is daarmee de grootste in Nederland.


Pagina 36 van 211

8. Thema Sport Wat hebben we ervoor gedaan? Sportbeleid en sportmonitor Medio 2008 is het uitvoeringsprogramma ‘De Demarrage’ van het gemeentelijke sportbeleid vastgesteld door de raad. Het uitvoeringsprogramma is tot stand gekomen na een participatietraject waarin diverse partijen in de stad zijn gevraagd om mee te denken. Hiervoor zijn 3 bijeenkomsten in de eerste helft van 2008 gehouden waarin aansprekende sprekers inleidingen hebben gehouden en waarin lokale partijen zienswijzen en ideeën naar voren konden brengen. Dit is als input meegenomen in het uitvoeringsprogramma. In het uitvoeringsprogramma wordt langs 5 lijnen uitvoering gegeven aan diverse acties, met als centrale doel om meer Dordtenaren aan het sporten te krijgen. Het uitvoeringsprogramma wordt gesymboliseerd door een wiel. De 5 uitvoeringslijnen zijn de spaken van het wiel: sportieve en gezonde wijken, sterke sportverenigingen, aantrekkelijke sportaccommodaties, ruimte voor talent en topsport en aansprekende evenementen. Binnen elke spaak staan acties/innovaties opgenomen die in de periode tot 2011 worden uitgevoerd. Zo gaan we sportverenigingen fundamenteler en structureel in de wijken positioneren; de verenigingsondersteuning meer gericht inzetten door de soort ondersteuning te verbinden aan typen verenigingen; de sportaccommodaties meer aan laten sluiten op de vraag van de bevolking (kwaliteit van accommodaties); topsport en talenten meer faciliteren en de inzet hiervan (als rolmodellen) in de wijken en de breedtesport; en het ontwikkelen van een sportevenementen-kalender waarin Dordtse sportevenementen staan opgenomen. Met de Sportraad is overleg opgestart over de toekomstige rol van de Sportraad. In 2008 is de sportmonitor uitgevoerd door het OCD. De resultaten komen begin 2009 beschikbaar. Op basis van de ruwe cijfers en met in achtneming dat de vergelijking met de cijfers uit het MJP niet 1 op 1 is te maken (andere leeftijdscategorieën, andere antwoordcategorieën, e.d.) kunnen we voorzichtig concluderen dat het de goede kant opgaat met de sport. Uit de ruwe cijfers van de sportmonitor komt naar voren dat 58% van de Dordtenaren, in de leeftijd van 4 jaar en ouder, meer dan 12 keer per jaar sport. Het streefgetal uit het MJP voor 2009 is 54%, maar dit heeft betrekking op een leeftijdscategorie waarin de allerjongste jeugd niet wordt meegenomen (4-12 jaar). Van de allerjongste jeugd is bekend dat met name zij (in verhouding) veel sporten en daarmee het percentage van de sportparticipatie in de sportmonitor hoger doet uitvallen. In 2009 zal de doelstelling uit het MJP worden gemeten en dan is definitief de vergelijking te maken. Neemt niet weg dat de ruwe cijfers van de sportmonitor ons sterkt dat we op de goede weg zijn met de sport in de stad. Uit de jongerenmonitor 2007 blijkt ook dat 72% van de jongeren meer dan 1 keer per maand sport. Sportondersteuning Er is in 2008 samenwerking met drie sportclubs/-centra op het gebied van topsportfaciliteiten, talentontwikkeling en evenementen tot stand gebracht. De rijksregeling om professionals gecombineerd aan te stellen in het onderwijs en bij sportverenigingen is uitgewerkt naar de Dordtse situatie. De eerste combinatiefunctionarissen zijn inmiddels actief. In 2008 is een wervingstraject gestart om verschillende sportprojecten/activiteiten ‘sponsorbaar’ te maken. Accommodaties In 2008 is een businesscase ontwikkeld door het Sportbedrijf t.b.v. exploitatie van de Sportboulevard. Deze businesscase vormde een referentiekader in de aanbesteding van de exploitatie van de Sportboulevard. Verder zijn er voorbereidingen getroffen t.b.v. de privatisering van de Sportboulevard. Spelzaal Koloriet is in 2008 geopend en in gebruik genomen. De voorbereidingen voor de nieuwbouw van de tweede sporthal bij Oranje Wit zijn getroffen. De hal wordt momenteel gebouwd. De voorbereidingen voor de renovatie van de Deetoshal zijn eveneens in een vergevorderd stadium. Korfbalvereniging Snel is uit de exploitatie van sporthal De Dijk. Momenteel wordt gewerkt aan de overeenkomsten met de vernieuwde exploiterende stichting van De Dijk. De eerste planvorming voor herinrichting van sportpark Schenkeldijk is in concept gereed voor bespreking met gebruikers. Besluitvorming volgt in 2009. In samenwerking met de Sportraad en de voetbalverenigingen is een plan ontwikkeld voor de verdere introductie van voetbalkunstgras op de sportparken in Dordrecht. Het plan is in 2008 uitgewerkt en in 2009 zullen er vijf velden worden aangelegd. Het opstellen van het masterplan sportparken is gestart in het vierde kwartaal van 2008. Besluitvorming volgt in 2009. Op sportcomplex Reeweg heeft De Jeugd Olympiade 2008 plaatsgevonden. In opdracht van het Samenwerkingsverband Aangepast sporten Drechtsteden (SAD) hebben sportverenigingen of andere aanbieders van sporten bewegingsactiviteiten met


Pagina 37 van 211

aangepast aanbod, ondersteund door Tandem Support en het Sportbedrijf Dordrecht, deze dag georganiseerd. Alle speciaalscholen uit de provincies Noord-Brabant, Utrecht, Zeeland en Zuid-Holland hebben op 17 juni daardoor met 1500 kinderen kunnen deelnemen aan een voetbaltoernooi, 29 verschillende workshops en een kinderdorp Sportstimulering Bij Sportstimulering zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: Het opzetten en uitvoeren van 4 projecten met diverse activiteiten op het gebied van het bevorderen van gezond leefgedrag (BOS projecten Staart, Noordflank, Krispijn en Wielwijk, de projecten “Doe FF gezond”). Daarnaast is er een vijfde project op gebied van het bevorderen van gezond leefgedrag opgezet (Crabbehof, doorstart o.b.v. financiën uit sociaal programma) Het coördineren van het project Meedoen Allochtone Jeugd door Sport. Het opzetten en uitvoeren van diverse wijksportactiviteiten. Het opzetten van 10 activiteiten in het kader van het Antillianenproject in de stad. Het coördineren van 12 in plaats van 10 schoolsporttoernooien voor alle basisschoolkinderen in de stad. Maar liefst 86% van het aantal basisscholen heeft aan 1 of meer toernooien meegedaan. Omdat het een Olympisch jaar betrof is er ook een schoolsport Olympiade georganiseerd. Het coördineren van ten minste 10 buitenschoolse commerciële clinics voor alle basisschoolkinderen in de stad. In het kader van ouderensport zijn in twee wijken DALM projecten (fittest en sportadvies) georganiseerd. Verder is er een nieuw plan van aanpak ouderensport in 2008 in ontwikkeling gegaan. In 2008 heeft sportstimulering ook het coördineren van de activiteiten op het Cruyff Court in Stadspolders op zich genomen.


Pagina 38 van 211

2.5

Wonen en Leefbaarheid

Wat willen we bereiken in 2006-2010? De inzet in het programma wonen en leefbaarheid is gericht op vier hoofddoelstellingen: het handhaven van de kwaliteit van de (leef)omgeving, het verbeteren van de leefbaarheid in Dordrecht West, het binden van midden en hoge inkomens aan de stad en het verbeteren van de milieukwaliteit. Het is belangrijk dat het onderhoud van onder andere groen, straten, stoepen, speelvoorzieningen en riolering op een goed niveau is. Deze zogenaamde ‘kleine kwaliteit’ is van belang voor de beleving van de leefbaarheid in de buurt en de stad. Deze beleving is voor ons een belangrijke indicator voor de mate waarin we erin slagen om de tevredenheid vast te houden. Over het algemeen staat het goed gesteld met de kwaliteit van de openbare ruimte. Handhaven van het kwaliteitsniveau van de openbare ruimte is dan ook de inzet, dit draagt bij aan een behoud van een prettige woonomgeving en een positieve beeldvorming van de stad. Het college zet zich in voor een verbetering van de leefbaarheid in Dordrecht West. Dit gebied omvat de wijken Oud Krispijn, Nieuw Krispijn, Wielwijk en Crabbehof. Het gebied biedt huisvesting aan een kwart van de Dordtse bevolking (30.000 inwoners) in 14.500 woningen, waarvan 75% tot de huursector behoort. Samen met woningbouwcorporaties en het Rijk investeren we in het vernieuwen van de sociale woningvoorraad. Naast deze fysieke investering, beoogt het college ook via sociale programma’s de leefomgeving in Dordt West te verbeteren. Het college zet in op het binden en aantrekken van midden en hoge inkomens aan de stad. Deze effect doelstelling is weliswaar geformuleerd binnen het programma wonen en leefbaarheid, het mag duidelijk zijn dat diverse dwarsverbanden met de overige programma’s bestaan. Het gaat uiteindelijk om een gunstig vestigingsklimaat in onze stad, óók voor de midden en hoge inkomens. Een gedifferentieerde bevolkingssamenstelling zorgt voor een beter economisch en sociaal-cultureel draagvlak. Daarom werken we aan de kwaliteit van woonmilieus, vooral door variatie aan te brengen. We willen een goede mix van woningen in de verschillende marktsegmenten met specifieke aandacht voor ouderenhuisvesting en rekening houdend met inwoners met een zwakke(re) sociaaleconomische positie. We werken dan ook - binnen de verstedelijkingsgrens van voorgaande jaren - aan een gevarieerd woningaanbod met bouwprojecten in het duurdere segment om nu en in de toekomst aan de woningbehoefte te voldoen. Omdat de woningmarkt bij uitstek een regionale markt is, maken we woningbouwafspraken steeds in regionaal verband. Het woningaanbod in de Drechtsteden voldoet op dit moment onvoldoende aan de marktvraag en de voorraad is ongelijkmatig verdeeld. Hogere inkomens vestigen zich bovengemiddeld buiten Dordrecht. Vertrekkers noemen vaak het niet meer voldoen van de woning of woonomgeving als reden. Het uiteindelijke resultaat van onze beleidsinzet zal zich pas over een aantal jaar manifesteren in het totale woningaanbod. In de komende periode willen we een goede start maken met deze transitie. De groeiende vraag naar economische ruimte en woningbouwlocaties in combinatie met een toenemende mobiliteit rechtvaardigen specifieke aandacht voor het milieu. Luchtkwaliteit, geluidsoverlast en risico’s als gevolg van gevaarlijk goederenvervoer hebben onze specifieke aandacht. Kenmerkend aan milieuvraagstukken is de beperkte invloed van het lokale bestuur. De problematiek die bijvoorbeeld wordt veroorzaakt door de A16, de N3 en het spoor lossen we niet zelfstandig op. De inzet blijft echter onveranderd, verbeteren van de milieukwaliteit en tegelijkertijd de ontwikkeling van de stad mogelijk blijven maken. Wat hebben we bereikt tot nu toe? De monitor leefbaarheid en veiligheid wordt tweejaarlijks uitgevoerd. De laatste editie dateert uit 2007. In de loop van 2009 komen dan ook nieuwe cijfers beschikbaar op basis waarvan de meest recente ontwikkelingen in de stad kunnen worden beschreven. De beschikbare cijfers geven een goed beeld wat tot op heden is bereikt. We slagen er in de kwaliteit van de leefomgeving te handhaven. De tevredenheid over de openbare ruimte en de rapportcijfers over de leefbaarheid en veiligheid in de buurt en woonomgeving zijn op voldoende niveau. Aandachtspunt is de indicatorscore verloedering, deze score blijft achter bij de overige positieve resultaten bij de outcomedoelstelling handhaven kwaliteit (leef)omgeving. De indicatorscores die betrekking hebben op de leefbaarheid van Dordt West laten voorlopig niet het gewenste beeld van ontwikkeling zien. Een specificatie van de cijfers over


Pagina 39 van 211

de vier wijken maakt duidelijk dat Crabbehof (incl. Zuidhoven) bijzondere aandacht vraagt. Uit de cijfers van 2007 blijkt dat het rapportcijfer voor de woonomgeving ten opzichte van 2005 is gedaald. Dat komt onder meer tot uiting in de indicatorscore sociale kwaliteit en overlast in de buurt. Hier ligt een duidelijke taak voor ons en onze wijkpartners. Deze extra impuls voor Crabbehof (en Dordt West) verwachten wij vanuit het Actieplan Krachtwijken van de minister van Wonen, Wijken en Integratie. Ten aanzien van het binden en aantrekken van midden en hoge inkomens kunnen we vaststellen dat de gemiddelde woningwaarde zich positief heeft ontwikkeld. Met een gemiddelde woningwaarde van 179.000 euro is de streefwaarde gerealiseerd. Het aandeel woningen in de duurdere categorie (woningen met een WOZ-waarde van € 250.000 of meer) is dan ook gestegen. De kwaliteit van de woningvoorraad in de Drechtsteden is toegenomen van 117,2 in 2004 naar 121,5 in 2007. In Dordrecht is de kwaliteit van de woningvoorraad (minder hard) gestegen van 106,3 naar 108,9. Dordrecht heeft in vergelijking met de andere Drechtstedengemeenten nog steeds een laag aandeel koopwoningen, eengezinswoningen en grote woningen in haar woningvoorraad. Zowel woningen als de bijbehorende woonmilieus zijn vaak van middelmatige kwaliteit. De woningvoorraad in Dordt West bevat relatief gezien aanmerkelijk meer sociale huurwoningen en meergezinswoningen dan de rest van Dordrecht. De woningen zijn veelal klein en van matige kwaliteit, waardoor ze niet meer voldoen aan de huidige eisen. De samenstelling van de woningvoorraad in Dordt West vertaalt zich ook in sociaal opzicht, het gemiddelde inkomen ligt er beduidend lager dan in Dordrecht als geheel. Uit het rapport van de Taskforce Woningbouw Drechtsteden blijkt de taakstelling voor de Drechtsteden te ambitieus te zijn. Het niet volledig kunnen realiseren van het Woningbouwprogramma Drechtsteden wordt voor een groot deel veroorzaakt door vertragingen in de bouwproductie. De vraag is in hoeverre de kredietcrisis hier nog verdere invloed op heeft. De beschikbare cijfers laten echter zien dat de opgave rondom de woningvoorraad en het binden en aantrekken van midden en hoge inkomens dezelfde blijft. Dit is dan ook precies de reden dat we óók blijven inzetten op het bouwen van woningen in het hogere segment. Op deze manier willen we mensen met hogere inkomens en hoger opleidingsniveau vasthouden en aantrekken. Daarnaast blijft het college investeren in de leefomgeving en andere vestigingsfactoren (zoals culturele voorzieningen). De inzet voor het verbeteren van de milieukwaliteit blijft ongewijzigd. In de thematoelichting wordt uitgebreid ingegaan op de output die op dat punt is geleverd. Helaas beschikken we nog niet over nieuw materiaal om de effecten van dit beleid te laten zien.


Pagina 40 van 211

Wonen en Leefbaarheid O ut c o me d o el st e l l i ng e n i nd i c at o r e n

Ha ndha v e n kwa lite it (lee f)omge v ing rap port cijf er wo ono mgeving

JaarM eest verslag act uele met ing 0 -waard e 20 07 7,0 7,1


20 09 7,0

2 010

A mbit ie Gelijk

rap port cijf er leef baarheid in d e buurt

6 ,9

7,0

6,9

Gelijk

indicat o rsco re so ciale kwalit eit in de b uurt

6 ,1

6 ,0

6,1

Gelijk

indicat o rsco re verloed ering in de b uurt

4 ,9

5,2

4,9

Gelijk

indicat o rsco re o verlast in de b uurt

3 ,0

3 ,1

3,0

Gelijk

rap port cijf er veilig heid in d e buurt

6,7

6 ,9

7,0

Licht

leef baarheidssco re (lbs) st ad

6 ,8

6 ,9

7,0

Licht

minimale waarde lb s per wijk

nvt

6 ,3

6,4

Gelijk

t evred enheid o ver o penb are ruimt e - st raat verlicht ing

79 %

81%

79%

Gelijk

- g roenvo orzieningen

6 5%

66 %

65%

Gelijk

- o nderho ud f iet sp aden/ wegen

59 %

58 %

59%

Gelijk

- p arkeerg elegenheid

4 5%

46 %

45%

Gelijk

indicat o rsco re verkeerso verlast in de b uurt

3 ,4

3 ,6

3,4

Gelijk

Verbe te re n Le e fba a rhe id Dordre cht West % huishoud ens midd en/ ho og inkomen

JaarM eest verslag act uele met ing 0 -waard e 20 07 38 % 41% 4 1%


20 09 4 1%

2 010

A mbit ie Zwaar

rap port cijf er wo ono mgeving

6 ,6

6,5

7,0

rap port cijf er leef baarheid in d e buurt

6,5

6 ,4

6,9

Licht

indicat o rsco re so ciale kwalit eit in de b uurt

5,7

5,6

6,1

Licht

indicat o rsco re verloed ering in de b uurt

4 ,9

4 ,9

4,4

Licht

indicat o rsco re o verlast in de b uurt

3 ,4

3,5

3,0

Licht

rap port cijf er veilig heid in d e buurt

6 ,3

6 ,3

6 ,7

Licht

rap port cijf er vo orzieningen in d e buurt

6 ,3

6 ,3

6 ,7

Licht

rap port cijf er wo ning

7,2

7,2

ervaren g ezond heid

20 %

Binde n/a a ntre kke n v a n midde n/hoge inkome ns ont wikkeling gemid deld e woning waard e aandeel woning en duurdere cat eg orie v/ h t ot aal

x

Jaarverslag 0 -waard e 20 07 14 7.000 159 .00 0 9,2 %

8,9 %

kwalit eit sind ex woning voo rraad

106 ,3

108 ,9

% huishoud ens midd en/ ho og inkomen

55,4 %

55,5%


Licht

7,6

Licht

15%

Licht


179.0 00 15,0%

20 09 170.0 00

2 010

9,5%

A mbit ie Licht Licht Gelijk

54 ,6%

57,0 %

57,0 %

Licht

migrat iesaldi huisho udens naar inkomen - laag - midd en - ho og - o nbekend - t ot aal

Verbe te re n v a n milie u/milie ukwa lite it aandeel bevo lking d at vaak o verlast geluid wegverkeer ervaart

-8 0 -15

+34 4 +30 3

-8 8 -10

Licht Licht

-24 0 0 -3 35

-44 3 -13 0 +74

-22 0 0 -318

Licht

Jaarverslag 0 -waard e 20 07 16 %


Licht


16 %

20 09

2 010

16%

A mbit ie Gelijk

aant al lucht g ehinderden b innenst ed elijk - st ikst of dio xide - f ijn st of aant al lucht g ehinderden A 16 st ikst o f d ioxid e aandeel best . woning en met energie p rest at ie


4.6 50

11.06 8

2.3 25 4 25

8 50

0

2.500

775

0

0

Zwaar

0

Zwaar

0

Zwaar

0 ,5%

16 %

2 4%

30 %

Zwaar

scheid ingsresult aat huishoud elijk af val

39 %

42 %

4 7%

47%

53 %

Zwaar

voo rzieningenniveau af valinzameling

55%

x

60 %

6 0%

6 5%

Zwaar

Pagina 41 van 211

Wat heeft het gekost In hoofdstuk 4 is een uitgebreide toelichting opgenomen waarin de belangrijkste financiële afwijkingen ten opzichte van de gewijzigde begroting worden verklaard. Programma Wonen en Leefbaarheid


Thema

Begroot

Werkelijk

Baten Verschil

Begroot

Werkelijk

Verschil

Beheer van de openbare ruimte

34.461

32.217

2.243

4.023

3.497

-525

Afvalinzameling en -verwerking

12.262

11.784

478

12.250

11.999

-252

Riolen

8.521

8.611

-89

9.339

9.404

65

Milieu

17.263

9.408

7.855

7.627

4.007

-3.620

Vergunningverlening

2.640

3.330

-690

3.417

4.247

830

Handhaving

1.185

1.241

-56

131

208

76

Ontwikkelen en herstructureren woonwijk 120.332

100.768

19.563

102.216

84.760

-17.456

196.665

167.360

29.305

139.003

118.122


8.423

Stortingen in reserves Mutaties in reserves

Begroot

Werkelijk

15.581

25.519

Mutaties in reserves Resultaat na bestemming

1.

-20.882

Verschil -9.937

Onttrekkingen uit reserves Begroot

Werkelijk

33.987

33.900

Verschil -87 -10.024 -1.601

Thema Beheer van de openbare ruimte

Wat hebben we ervoor gedaan? Onderhoud wegen Behalve de reguliere onderhoudswerkzaamheden zijn in 2008 (middel)grote onderhoudsprojecten conform het meerjarenonderhoudsplan en de ‘10 miljoen lijst’ uitgevoerd. Voorbeelden hiervan zijn de herinrichting van het Joke Smits Erf, de Burgemeester Jaslaan, de Copernicusweg en –brug, de Zuidendijk en Kinkelenburg. In de zomer van 2008 is op de hoek van de Johan de Wittstraat en de Spuiboulevard een rotonde aangelegd. In 2008 is extra aandacht besteed aan de asfaltverhardingen in met name het Wantijpark en Dubbelmondepark. Deze paden zijn in 2008 boomwortelvrij gemaakt (geasfalteerd en slijtlaag / split aangebracht). Uit de inspecties van april/mei 2008 blijkt wederom dat de kwaliteit van het wegennet sneller achteruit gaat. Met name de kwaliteit van de asfaltwegen is hier en daar zorgwekkend. Mede om die reden heeft in 2008 op dertien asfaltwegen een draagkrachtonderzoek plaatsgevonden. De resultaten van deze en andere onderzoeken worden meegenomen in de Integrale Wegennota. Ook in 2008 zijn er in heel de stad weer samen met bewoners, politie, corporaties en andere gebruikers diverse ‘schouwronden’ gelopen. In november 2008 heeft er een schouwronde plaatsgevonden in het kernwinkelgebied van de Binnenstad (met o.a. de Horeca en Stichting Centrummanagement). Deze schouw is positief ontvangen en zal vanaf 2009 2 maal per jaar georganiseerd worden om een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de gewenste kwaliteit van de Binnenstad. Onderhoud groen In 2008 is voor het eerst de onderhoudskwaliteit van het groen objectief gemeten. Deze kwaliteitsbeoordeling toont aan dat de uitvoering van het regulier groenonderhoud nagenoeg conform planning en afgesproken kwaliteit is verlopen. Om dit voor elkaar te krijgen is veel aandacht besteed aan het bijsturen van aannemers. Door krapte op de arbeidsmark voor zowel WSW bedrijven als de groenbedrijven, was op cruciale momenten in het jaar te weinig personeel beschikbaar waardoor soms de kwaliteit onder druk kwam te staan. In 2008 is veel aandacht uitgegaan naar het bomenbestand van Dordrecht. In december heeft het College de nota Boomziekten behandeld. Deze nota geeft inzicht hoe het met zieke bomen (waaronder de kastanjeziekte) is gesteld en hoe hier in de toekomst mee


Pagina 42 van 211

wordt omgegaan. Om bij de uitvoering van de projecten in de stad zorgvuldig een besluit te kunnen nemen is ‘de bomenparagraaf’ ontwikkeld. Hierin wordt weergegeven hoe binnen projectgrenzen met bomen wordt omgegaan. Zowel voor te kappen, te handhaven als nieuw te planten bomen. Voor het planmatig onderhoud, of soms helaas het vellen, van bomen is een boomonderhoudsprogramma gemaakt dat gedetailleerd aangeeft welke maatregelen nodig zijn. Om de belangen van bewoners en maatschappelijke organisaties (Bomenstichting en de Natuur en Vogelwacht Dordrecht) in het onderhoud zorgvuldig te kunnen afwegen, is de procedure voor het tot stand komen van het boomonderhoudsprogramma verbeterd. Voor de bomen in het Dubbelsteynpark is een beheerplan opgesteld en uitgevoerd. Voor het Wantijpark is dit in voorbereiding. Boomstructuren zijn versterkt en/of hersteld in de Dubbelsteynlaan Oost, Hertschelstraat en de Copernicusweg. De bomen aan de Mijlweg zijn voorzien van betere groeiomstandigheden waardoor bestaande bomen in de toekomst een stevige structuur kunnen vormen. De verbetering van de boomstructuur in de Assemburg is door inspraak vertraagd. Het project “Samen een buurt beheren” dat er op gericht is om de zelfwerkzaamheid en betrokkenheid van bewoners te verhogen, heeft in 2008 ongeveer dezelfde omvang gehad als in 2007. Er zijn in overleg met bewoners en buurtcomités 16 aanpassingen in het groen gedaan, 47 bloembakken en geveltuintjes aangelegd en 54 bladkorven verstrekt. Openbare verlichting In 2008 zijn alle geplande onderhoudswerkzaamheden aan de openbare verlichting uitgevoerd. Er zijn diverse verbeterprojecten (donkere plekken) uitgevoerd, zoals het St. Jacobsplein, Vredenburg/Lunenburg, Wolwevershaven, Vlak, Wega, parkeerplaats Stadspolderring, Damplein, Stadhuisplein en Grote Kerksplein (tuin). Masten zijn geschilderd in de wijken Oudelandshoek, de Merwedepolder, Middenhoeve en een deel van de binnenstad. Er zijn in 2008 ca. 3200 lampen vervangen Het percentage straatvakken dat voldoet aan de Nederlandse Praktijkrichtlijn (NPR) is in 2008 met ruim 3% gestegen. Dit is lager dan verwacht, maar te verklaren doordat het relatief grote straatvakken betrof. Het percentage lichtpunten is namelijk wel met 4,35% gestegen. Op dit moment voldoet 60% van de straatvakken aan de NPR en 32 % van de straatvakken voldoet aan de NSVV aanbeveling (de voorloper van de NPR). Verkeersregelinstallaties en verkeers- en stadsmeubilair In 2008 zijn de reguliere onderhoudswerkzaamheden aan de verkeersregelinstallaties (VRI) en het verkeers- en stadsmeubilair uitgevoerd. In de rayons Centrum en Oost zijn VRI masten geschilderd. De verkeersregelautomaat Krispijnseweg – Mauritsweg is in 2008 vervangen. De verkeersregelautomaat M.H. Trompweg – Copernicusweg is omgebouwd. Voor het project Stationsomgeving zijn in 2008 de nodige voorbereidingen getroffen. Constructies Onder het beheer en onderhoud van constructies vallen onder andere hekwerken, vangrails, rozenbogen, afscheidingsmuren en trappen, fonteinen, constructieve duikers, stuwen Voorstraathaven en kunstwerken CBK. In 2008 zijn onder andere diverse damwanden vervangen, zijn de betonnen vleugels van de brug Reeweg Oost vervangen, alle fonteinen in het beheersysteem ingevoerd en geïnspecteerd, de pylonen / verlichtingselementen op de drie bruggen over de Spuihaven hersteld en werkzaamheden aan de gootconstructie tunnel Smitsweg / Kilweg uitgevoerd. Het vervangen van de brug Rijksstraatweg is uitgesteld. Dit hangt samen met de noodzakelijke verwijdering van (hoogspannings)kabels, voor aanvang van vervanging van de brug. Technische inspectie heeft aangetoond dat uitstel van het werk verantwoord mogelijk is. Speelvoorzieningen In het kader van het Meerjarenbeleidsprogramma 2006-2010 zijn er in 2008 2 grote speelvelden gerealiseerd. Op 19 april is het Cruijfcourt geopend. De jeugd van Dordrecht heeft er een fraaie voetbalvoorziening bij. Bij de opening waren ook BVO Dordrecht 90 en bureau Sportstimulering betrokken. Het schoolplein van de Meridiaan in de Kinkelenburg is na de renovatie van de school in zijn geheel heringericht. Ook hier heeft de oudere jeugd er een fraaie sport-spelvoorziening bij. Dit veld is mede door samenwerking tussen de school en de gemeente tot stand gekomen. In 2008 stonden 15 speelplekken op de planning om gerenoveerd te worden en 12 plekken daarvan zijn ook daadwerkelijk uitgevoerd. De vertraging van de overige 3 plekken is ontstaan door het inspraaktraject of de koppeling aan een geplande herbestrating in


Pagina 43 van 211

2009. Bij de renovaties wordt gebruik gemaakt van duurzame en fraai ogende materialen. De kwaliteitsverbetering is daarmee ook duidelijk zichtbaar. Om dergelijke renovaties versneld door te kunnen zetten heeft de Gemeenteraad voor 2009 en 2010 € 200.000 per jaar extra beschikbaar gesteld. Bij de renovatie van de speelplekken wordt veel gebruik gemaakt van kunst- cq veiligheidsgras. Als één van de eerste gemeenten in Nederland heeft Dordrecht een raamcontract met een leverancier afgesloten voor de aanleg en het onderhoud. Ten slotte zijn op alle 410 speelplekken, met daarop zo’n 1600 sport en speeltoestellen, de reguliere onderhoudswerkzaamheden en veiligheidsinspecties nagenoeg conform planning uitgevoerd. Water In 2008 is er in combinatie met het Waterschap Hollandse Delta 10.000 m3 baggerspecie uit voornamelijk waterpartijen in Wielwijk, Crabbehof en Zuidhoven verwijderd. Dit verbeterd de waterkwaliteit waardoor waterpartijen fraaier worden. Daarnaast is het goed voor de visstand en neemt de kans op botulisme af. In 2008 zijn tevens voorbereidingen getroffen voor het tweede Stedelijk Waterplan. Dit zal in het voorjaar van 2009 worden afgerond. Kaderrichtlijn water De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is bedoeld om de ecologische kwaliteit van het water te verbeteren. De deadline voor het bereiken van de doelstellingen is 2015 met een mogelijke uitloop naar 2027. Gebleken is dat de kwaliteit van het oppervlaktewater in de gemeente Dordrecht nog niet overal voldoet aan de eisen. Op 28 oktober 2008 hebben wij het maatregelenpakket vastgesteld. Extra middelen zijn daar niet voor nodig, de kosten van de maatregelen zijn reeds gedekt in andere plannen (Gemeentelijk Rioleringsplan, de Nieuwe Dordtse Biesbosch) of vallen onder de reguliere werkzaamheden. Eén van de maatregelen is een onderzoeksmaatregel. Onderzocht zal worden in hoeverre de vuil- uitworp van het gemeentelijk rioolstelsel invloed heeft op de kwaliteit van het oppervlaktewater. Het onderzoek wordt in 2009 opgestart. Havens In de zeehavens is vanwege de kredietcrisis de overslag, met name in het derde en vierde kwartaal van 2008, gedaald. Dit heeft geresulteerd in een vermindering van de totale overslag over 2008 van 8%. De verwachting is dat deze trend zich in de eerste helft van 2009 voortzet. In de Zeehaven werden in 2008 1100 zeeschepen ontvangen (t.o.v. 966 in 2007). Deze stijging heeft te maken met 241 meer klarende zeeschepen ten opzichte van het vorige jaar aan de Handelskade. De ladende en lossende schepen zijn afgenomen tot 807, in 2007 waren dit er nog 914. Het aantal binnenschepen waarvoor Dordrecht het nautisch beheer heeft uitgevoerd, inclusief de gemeenten Papendrecht en Zwijndrecht, is 7715 (t.o.v. 8067 in 2007). Deze daling heeft te maken met de verminderde overslag in 2008, waardoor ook minder is overgeslagen met binnenvaartschepen. Wat betreft Port Security is in 2008 gestart met het faseren van de hercertificeren van bedrijven in het kader van de verplichting in de Havenbeveiligingswet om iedere 5 jaar het havenbeveiligingscertificaat te vervangen. Dit zijn in totaal 19 bedrijven, inclusief de regiogemeenten, welke in augustus 2009 opnieuw gecertificeerd moeten zijn. Het reguliere onderhoud (waaronder baggerwerk) is conform de meerjarenplanning Zeehaven en binnenhavens uitgevoerd. De gebaggerde havens voldoen weer aan de streefdiepte en de omliggende (watergebonden) bedrijven zijn bereikbaar voor de scheepvaart. De overige (haven)voorzieningen voldoen aan de kwaliteitseisen. De gemeente Dordrecht heeft in 2008 voor het baggerprogramma ook samengewerkt met Papendrecht. 2. Thema Afvalinzameling en –verwerking Het hoofddoel van ons milieubeleid is een duurzame ontwikkeling van Dordrecht mogelijk te maken met behoud van onze aantrekkelijke leefomgeving. Waar nodig treffen we maatregelen om de inzamelvoorzieningen te verbeteren en bevorderen we milieubewust handelen. We streven ernaar dat in 2010 53% van het huishoudelijk afval aan de bron wordt gescheiden. De gemeente Dordrecht heeft een Afvalprogramma 2005-2010 opgesteld. Het Afvalprogramma beschrijft de maatregelen die de komende jaren genomen worden om de doelstellingen meer afval scheiden, betere inzamelvoorzieningen en een schone straat te bereiken.


Pagina 44 van 211

Wat hebben we ervoor gedaan? Naast de reguliere afvalinzameling is het omvangrijkste project uit het Afvalprogramma 2005 – 2010 het aanbrengen van ondergrondse containers in de stad (m.u.v. de Binnenstad). In Krispijn en Reeland zijn de containers geplaatst. De voorbereiding voor de overige wijken zijn in volle gang. De locatieplannen voor delen van de Noordflank en Crabbehof zijn vastgesteld zodat ook daar de plaatsing kan starten. Als onderdeel van het project zijn ook de communicatie en handhaving op bijvuil geïntensiveerd. Het resultaat is zichtbaar, het bijvuil is in de wijk Krispijn sterk verminderd. De aanleg van de nieuwe milieustraat is vertraagd. De oorzaak hiervan ligt in de geluidsproblematiek op industrieterrein De Staart. De voorbereiding gaat door in de verwachting dat de geluidsproblematiek halverwege 2009 is opgelost. De registratie en vervanging van de minicontainers is in 2008 voorbereid en wordt in 2009 uitgevoerd. Ook de mogelijkheden voor de overige handhaving op foutief aangeboden huisvuil is verbeterd. Door verkeerd aangeboden afval op straat te merken kan effectiever worden nagegaan wie de overtreder is en kan de pakkans worden vergroot. Handhaving alleen is echter bij afval nooit voldoende. De gedragsbeïnvloeding die gedeeltelijk door handhaving wordt beoogd, wordt ondersteund door extra communicatie. De communicatie wordt door NETWERK en het Natuur en Milieu Centrum Weizigt (NMC) zijn georganiseerd. Mooie voorbeelden hiervan zijn de georganiseerde wedstrijden rondom een schone schoolomgeving, de “blije bij”waarbij op scholen de principes van afvalscheiding en afvalverwerking wordt uitgelegd, en het burgerparticipatie traject “Krispijn Schoon”. De afvalcontainers in de Binnenstad zorgden op enkele plaatsen, door een groot afvalaanbod in relatie tot de beschikbare capaciteit van de containers, voor veel overlast. Op de locaties Visstraat, Lombardstraat, Stadshuisplein, ’s Heer Boeijenstraat zijn de containers vervangen door containers met een grotere capaciteit waardoor dit knelpunt is opgelost. Naast deze projecten is het project ‘vervangen en opknappen van afvalbakken’ op enkele parken na in zijn geheel afgerond. In het kader van dit project is het aantal afvalbakken vergroot, zijn de afvalbakken op zichtbaardere plaatsen geplaatst en schoongemaakt / geverfd of vervangen, waardoor de uitstraling is verbeterd. De voorbereiding van de aanleg van de nieuwe milieustraat (in combinatie met de nieuwbouw van de bedrijfsruimten NETWERK) bevindt zich in het stadium van voorbereiding en de te volgen vergunningenprocedures. Inmiddels lijkt nieuwbouw op de beoogde locatie langs de Baanhoekweg binnen de kaders van de weten regelgeving mogelijk. Een van de laatste projecten uit het meerjarenafvalprogramma is het project ‘het chippen en vervangen van de minicontainers’. Het plan van aanpak van dit project is inmiddels gereed. In november 2008 is de Gemeenteraad over dit project geïnformeerd. In 2009 wordt dit project door NETWERK verder uitgevoerd nadat begin 2009 de aanpassing van de verordening Afvalstoffenheffing is vastgesteld. Tot slot is er op regionaal niveau verkennend gesproken over het afvalbeleid van de toekomst. Er is ambtelijk oriënterend gesproken over de mogelijkheden voor een afvalprogramma 2010-2015 dat in 2009 wordt opgesteld. 3. Thema Riolen Wat hebben we ervoor gedaan? Onderhoud Het onderhoud aan riolen behoort tot de reguliere werkzaamheden van de gemeente. Dit betekent dat in 2008 het onderhoud aan riolen en gemalen volgens het meerjaren onderhoudsprogramma heeft plaatsgevonden. Bij de keuze van de onderhoudsprojecten is ook voor 2008 het aandachtsgebied funderingen een belangrijke prioriteit geweest. Conform de MOP 2008 zijn onder andere werkzaamheden uitgevoerd in de Dubbeldamseweg Zuid, het Sumatraplein, de Nicolaas Maassingel, de Van Strijsingel, de Reeweg Oost, de Krommedijk en de K. Onnesweg. Er is in 2008 conform planning ruim 35 km riolering gereinigd en geïnspecteerd. Ook zijn gemalen, straatkolken en lijngoten gereinigd om wateroverlast op straat zoveel mogelijk te voorkomen. Beheersysteem en areaal Er is in 2008 meer dan 10 km riolering in het beheersysteem bijgekomen. Dit komt voornamelijk doordat alle duikers zijn geïnventariseerd en in het beheersysteem ingevoerd. Ook zijn de rioleringen op en rond de sportparken geïnventariseerd en ingevoerd.


Pagina 45 van 211

Beleidsplan hemel- en grondwater Sinds 1 januari 2008 is de Wet gemeentelijke watertaken van kracht. Met de komst van deze wet hebben de gemeenten naast de bestaande zorgplicht voor afvalwater ook zorgplichten gekregen voor de inzameling en verwerking van overtollig hemelwater en grondwater. Gemeenten moeten beleid ontwikkelen hoe deze zorgplichten in te vullen. Om die reden is in 2008 het Beleidsplan hemelwater en grondwater 2009-2010 opgesteld. Begin 2009 wordt dit plan ter vaststelling aan de gemeenteraad aangeboden. Benchmark rioleringszorg De gemeente Dordrecht heeft in 2008 voor de derde maal deelgenomen aan de benchmark rioleringszorg, georganiseerd door de stichting Rioned. De conclusie is dat de prestaties van de gemeente Dordrecht bij zeven indicatoren vergelijkbaar zijn met andere gemeenten. Bij twee prestatie indicatoren is dat niet het geval. De klachtenafhandeling gaat beter dan gemiddeld, maar het inzicht in het functioneren en de toestand van het stelsel is relatief gering. Deze constatering was reeds onderkend. In nauwe samenwerking met het waterschap wordt een meetplan voor het gemeentelijk rioolstelsel opgesteld. 4. Thema Milieu Wat hebben we ervoor gedaan? Communicatie en bewustwording In 2008 is door middel van een groot aantal projecten en educatie gewerkt aan het vergroten van de milieubewustwording. Het gaat hierbij met name om energie, natuur, afval en water. NMC Weizigt speelt hierbij natuurlijk een belangrijke en centrale rol. Daarnaast hebben ook andere natuur- en milieuorganisaties zoals De Hollandse Biesbosch en de Natuur- en Vogelwacht een belangrijke rol vervuld. In 2008 was de belangstelling voor en behoefte aan (praktische) milieu-informatie groot. We merken dat duurzaamheid voor veel inwoners en bedrijven in onze stad een belangrijk thema is. Projecten als ‘Milieu op maat’, de ‘EPA’ campagne en de ‘Week van de vooruitgang’ konden op veel belangstelling rekenen. Verder is er ook veel belangstelling, zowel vanuit het binnen- als buitenland, voor de manier waarop Dordrecht omgaat met water. Met name onze betrokkenheid bij het project UFM (Urban Flood Management) en het floodproof bouwen levert veel (professionele) bezoekers op uit onder andere China en de VS. We zien nog wel een kans meer synergie te bereiken door communicatie rond energie, klimaat en water meer te integreren. Water en Klimaat Het belang van een goed water- en klimaatbeleid is in Dordrecht groter dan in de meeste andere steden. Dit is ook de reden waarom er in 2008 stevig is gewerkt aan een actualisatie van beide beleidskaders. In 2008 is stedelijk waterbeleid vanuit de sector Stadsbeheer overgebracht naar de afdeling Beleid van Stadsontwikkeling. Achtergrond hiervan is dat water een steeds belangrijkere rol moet krijgen bij de ontwikkeling van de stad. Water moet bij alle nieuwe ontwikkelingen een integrale opgave zijn die vanaf het begin wordt meegenomen. In 2008 is een start gemaakt met het steviger verankeren van water in projecten, ondermeer in het project Stadswerven. Daarnaast is ook gewerkt aan het verstevigen van de afstemming tussen waterbeleid en energiebeleid. Het energiebeleid (reductie van broeikasgassen die bijdragen aan klimaatverandering) en het waterbeleid (aanpassen aan klimaatveranderingen) zullen elkaar goed aanvullen en zijn afgelopen jaar in de voorbereiding ook nadrukkelijk op elkaar afgestemd. Water In 2008 is het internationale project UFM succesvol afgerond. De pilot floodproof bouwen in Stadswerven was hier een belangrijk onderdeel van. Met dit project heeft Dordrecht een belangrijke bijdrage geleverd aan de kennisontwikkeling. Het was eveneens de bedoeling om in 2008 het nieuwe gemeentelijke waterplan af te ronden, dat is niet gelukt. Doelstelling is afronding in het eerste kwartaal 2009. Het waterplan gaat op een integrale wijze in op alle aspecten van water. Van kwaliteit tot veiligheid. Hierbij wordt een koppeling gelegd tussen stedelijke ontwikkeling, ruimtelijke ordening en water. Het plan wordt uiteraard voorzien van een meerjarig uitvoeringsprogramma water. Het gaat daarbij om beheer, ontwikkeling, communicatie en kennisontwikkeling. Zoals gezegd is er in 2008 hard gewerkt aan de pilot floodproof bouwen in de Stadswerven. Deze pilot zit inmiddels goed verankerd in het masterplan. Door ontwikkeling in de bouwplanning te prioriteren bestaat er een goede kans op co-financiering en dit zal naar verwachting ook leiden tot veel media aandacht. Tot slot is het nog van belang om te melden dat in 2008 het rapport van de Deltacommissie is uitgekomen. In het voortraject heeft Dordrecht intensief met de commissie samengewerkt. Als gevolg hiervan neemt Dordrecht een belangrijke plek in het rapport van de commissie Veerman in.


Pagina 46 van 211

Klimaat Naar aanleiding van het in 2008 afgeronde haalbaarheidsonderzoek naar het gebruik van restwarmte is gestart met een marktverkenning. Hierbij is gezocht naar een warmteleverancier, een exploitant van een warmtenet en afnemers. HVC (huisvuilcentrale) heeft i.s.m. Eneco een concept businesscase opgesteld. De concept businesscase zal in het eerste kwartaal van 2009 verder worden uitgewerkt tot een (mogelijke) aanbieding aan gemeente, ontwikkelaars en corporaties. Hoewel dit geen eenvoudig traject is, lijkt de businesscase kansrijk. Wanneer dit project in 2009 van de grond komt, heeft dat een positief effect op de CO2 emissie. Daarnaast is ook gewerkt aan het project schone brandstoffen (aardgas-transitie). Dit project heeft twee doelen: realisatie van aardgasvulpunten door de markt en de introductie van aardgas in de (gemeentelijke) wagenparken. Voor de aardgasvulpunten is EFRO-subsidie beschikbaar. De provincie stelt per 1 januari 2009 een regeling open. Eind 2008 is gestart met een actieve (communicatie) campagne richting pomphouders en wagenparkbeheerders. In 2009 wordt dit voortgezet. Naast bovenstaande projecten is ook doorgewerkt aan de uitvoering van het lopende gemeentelijke programma Klimaatbeleid. Het gaat daarbij ondermeer om het nemen van energiebesparingsmaatregelen en het stimuleren van de toepassing duurzame energie. Zo worden in 100 (middel)grote gemeentelijke gebouwen energiebesparende maatregelen getroffen, wordt voor alle gemeentelijke gebouwen energiebeheer ingevoerd en is gewerkt aan een EPA-campagne voor particuliere en huurwoningen (8% bestaande bouw treft energiebesparende maatregelen). Voor de openbare verlichting is een energiescan uitgevoerd. Dordrecht heeft volgens de energiescan nog een besparingspotentieel voor de aankomende 20 jaar van 12%. Landelijk is er sprake van een gemiddeld besparingspotentieel van 20%. Een drietal pilots met nieuwe technieken zijn voorbereid, in het eerste kwartaal van 2009 wordt de gemeenteraad nader over deze scan geïnformeerd. Voor 30 gemeentelijke gebouwen zijn energieonderzoeken uitgevoerd. Vastgoed beoordeelt de geadviseerde maatregelen en verwerkt deze het eerste kwartaal 2009 in onderhoudsplannen en in een financieringsvoorstel via huur of anderszins. De gebouwen hebben ook energiebeheer op afstand gekregen. Het project ‘Energie op Maat’ heeft bij meer dan 750 huishoudens energiebesparende maatregelen aangebracht. Het project was dermate succesvol dat het in samenwerking met het Da Vinci College en de woningcorporaties wordt voortgezet als leerwerkbedrijf. Tot slot heeft het college besloten tot het opstellen van energiebeleid voor de periode 2009-2013 met een stevig ambitieniveau. Inmiddels is ook een start gemaakt met het daarbij behorende ‘Uitvoeringsprogramma Energie 2009-2013’. Met dit programma sluiten we aan bij het ‘Klimaatakkoord Gemeenten en Rijk 2007-2011’ en de Decentrale Uitkering Lokaal Klimaatbeleid (DULK). De doelstellingen daarin zijn een energiebesparing van 2% per jaar, een aandeel van hernieuwbare energiebronnen van 20% in 2020 en 30% reductie van broeikasgassen in 2030. Natuur In 2008 hebben wij het voorontwerp bestemmingsplan voor de Nieuwe Dordtse Biesbosch in procedure gebracht. Een belangrijke mijlpaal omdat het bestemmingsplan de ambitie ook ruimtelijk en juridisch mogelijk maakt. De planprocedure heeft meer tijd gekost dan verwacht, de vaststelling van het ontwerp bestemmingsplan vindt hierdoor in 2009 plaats. Hiermee in samenhang is onder andere ook de procedure voor de inrichting van de Tongplaat en de start van de aanleg van de landbouwweg vertraagd. De uitvoering hiervan start in 2009. De voorbereidingen voor de uitvoering van de Louisapolder, van het opstellen van het inrichtingsplan tot en met de aanbesteding, zijn afgerond. Begin 2009 start de uitvoering. De aanpak van de Elzen Zuid stond gepland voor eind 2008; uitvoering van het speelbos is in december gestart, het overige deel start begin 2009. Tenslotte is in 2008, met het terugbrengen van de getijdennatuur de herinrichting van twee polders in de Sliedrechtse Biesbosch mogelijk gemaakt. In 2008 is het beleidsplan SES (stedelijke ecologische groenstructuur) met bijbehorend uitvoeringsprogramma geschreven. Door de uitvoering van de hierin genoemde projecten wordt de stedelijke ecologische structuur versterkt. Dat geeft de flora en fauna in Dordrecht de mogelijkheid zich te versterken. Dit verbetert de kwaliteit van de leefomgeving van de bewoners en bezoekers van Dordrecht. De belangrijkste elementen uit de SES zijn ook opgenomen in de structuurvisie. Het gemeentelijke implementatieplan ‘gedragscodes Flora en Fauna’ heeft flinke vertraging opgelopen. De eerste versie van de gedragscodes heeft ruim een jaar bij het Ministerie van LNV gelegen ter beoordeling. Eind 2008 is de tweede (herziene) versie ingediend. Na een goedkeuringsbesluit kan met de implementatie in de gemeentelijke organisatie worden begonnen. Anticiperend op dit besluit starten wij op onderdelen al. Voor de planontwikkeling de Vlaming (onderdeel Dordtwijkzone) is gestart met de voorbereiding van de aankoop van de grond (het hele gebied wordt dan eigendom van de gemeente). In 2009 wordt het gebied gesaneerd. Verder is in 2008 gestart met het op-


Pagina 47 van 211

stellen van een plan van aanpak voor de ontwikkeling van het gebied, afronding hiervan vindt begin 2009 plaats. Deze ontwikkeling vindt plaats binnen de uitgangspunten van het beleidsdocument Dordwijkzone op de kaart. Uitvoeringsprogramma Groenblauw Netwerk Drechtsteden 2008- 2013. In 2008 heeft de Drechtraad het uitvoeringsprogramma vastgesteld. Het programma kent dezelfde tijdshorizon als die van het Investeringsbudget Landelijk gebied (ILG). In 2009 verschijnt er een voortgangsrapportage waarin de stand van zaken wordt weergegeven. Daarin wordt ingegaan op de stand van zaken, de knelpunten en de te nemen (versnellings)acties. Deze rapportage zal jaarlijks verschijnen. Bodem In 2008 is uitvoering gegeven aan het Bodemsaneringsprogramma 2005-2009. Het ging daarbij ondermeer om de volgende projecten: Vervolg Polder Stededijk: concept-samenwerkingsovereenkomst. Dit project is vertraagd door problemen met de verwerving van de locatie. Kilkade: vertraging wegens niet naar tevredenheid afronden van de onderhandelingen met de externe partij over het in erfpacht nemen van het terrein. Uitgevoerde saneringen zijn: o.a. “Oude Veerweg” en de “creosootverontreiniging Stadswerven”. Vervolgonderzoek verdachte locaties. De helft van de 300 oriënterende onderzoeken is uitgevoerd. De rest volgt in 2009. In het voorjaar van 2009 wordt een eindrapportage opgemaakt. Geluid In 2008 is gestart met de noodzakelijke RO-procedures inzake de wijziging van de (geluids)zonegrens voor de industrieterreinen Dordt-West en De Staart. Voor beide terreinen geldt dat in 2009 de procedures worden afgerond. Daarmee komt voor de Zeehaven de bij de revitalisering beoogde geluidsruimte voor onder meer de PWA-kade en het NSterrein volledig beschikbaar. Vorig jaar is eveneens gestart met het opstellen van een Actieplan geluid. Aan het einde van het eerste kwartaal 2009 zal dit plan gereed zijn. Het opstellen is door capaciteitproblemen en de noodzaak van extra geluidberekeningen vertraagd. Lucht Uitvoering is gegeven aan het Programma Luchtkwaliteit Drechtsteden 2006-2015. Dit programma, dat opgenomen is in het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL), bevat maatregelen ten behoeve van de verbetering van de luchtkwaliteit en vermindering van het aantal luchtgehinderden. Ook de maatregelen die Dordrecht moet nemen zijn in dit programma opgenomen. De realisatie van de tunnel Laan der VN en de fietsenstalling Achterom kunnen in dit kader als successen genoemd worden. Verder is in 2008 het haalbaarheidsonderzoek walstroom afgerond. Het blijkt dat aanleg van een walstroomvoorziening op de locatie Achterhakkers/Wilgenbos in Dordrecht noodzakelijk is om in de toekomst luchtkwaliteitsproblemen te voorkomen. Voor de overige kades is walstroom effectief om als generieke maatregel de achtergrond concentratie (van fijnstof) in de Drechtsteden te verlagen. We gaan dan ook tot aanleg over. Ten behoeve van de aanleg van walstroomvoorzieningen is gestart met een programma van eisen. De aanbesteding zal naar verwachting in 2009 gereed zijn. Feitelijke aanleg moet uiterlijk 2011 gereed zijn. 5. Thema Vergunningverlening en Handhaving Wat hebben we ervoor gedaan? Vergunningen In 2008 werd het verwachte hoge aantal bouwaanvragen (849 stuks) nagenoeg gehaald. Als gevolg van de kredietcrisis ligt de verwachting voor aankomend jaar lager, de terugloop in aanvragen was eind 2008 al zichtbaar. Voor 2008 is een lichte stijging ten aanzien van het aantal sloopaanvragen en onttrekkingsvergunningen en een daling van het aantal splitsingsvergunningen en aanlegvergunningen geregistreerd. Verder is opvallend dat het aantal ingediende schetsplannen aanzienlijk lager was dan verwacht en dat de in 2008 verwachte vraag naar bestemmingsplan- en objectinformatie en vastgoedgegeven is uitgebleven. In het aantal verleende APV-vergunningen is eveneens een lichte dalingen waarneembaar. Alleen in het aantal vergunningen voor kleine evenementen trad een stijging op. Ook op het gebied van de Drank-en Horecavergunningen bleef het aantal aanvragen/vergunningen achter bij de raming. Het aantal vergunningen op basis van bijzondere wetten laat een sterke daling zien; vooral op het gebied van winkeluitstallingen en in-


Pagina 48 van 211

formatiestandplaatsvergunningen. Het aantal aanwezigheidsvergunningen voor speelautomaten is echter weer boven verwachting gestegen. Het aantal gebruiksvergunningen is afgenomen ten opzichte van de prognose, maar dat houdt verband met de invoering van het gebruiksbesluit, waardoor in veel gevallen de vergunningsplicht is vervangen door een meldingsplicht. Handhaving Het aantal klachten op het gebied van woningtoezicht en daarmee samenhangend het aantal inspecties en aanschrijvingen is ten opzichte van de prognose fors toegenomen. De voorraad bouwplannen waarbij nog inspectie nodig is, is verminderd. Datzelfde geldt voor de voorraad te controleren sloopvergunningen. Het project controle illegale kamerverhuur en huisvesting buitenlandse werknemers heeft een aanzienlijk grotere inzet vereist. Het aantal panden dat in het kader van dit project wordt gecontroleerd is bijna driemaal zo groot geworden als geraamd en het aantal aanschrijvingen en inspecties dat hiermee gemoeid is, is met bijna de helft van de raming toegenomen. 6. Thema Ontwikkelen en herstructureren woonwijken Wat hebben we ervoor gedaan? Van 2006 tot en met 2009 worden naar verwachting zo’n 1.600 woningen opgeleverd. Voor de periode na 2010 worden in 2009 afspraken met de corporaties gemaakt. Na vaststelling van de Structuurvisie 2020 zal het onderzoek naar de bouwmogelijkheden in de Zuidpolder ter besluitvorming worden voorgelegd. Voor Stadswerven zal begin 2009 een Masterplan aangeboden worden. Projecten als Leerpark, Gezondheidspark en Wilgenwende kunnen in 2009 in de verkoop komen. De invloed van de kredietcrisis op deze projecten wordt nauwlettend gevolgd. Wijkgericht werken De inzet van wijkgericht werken is gericht op het vergroten van de leefbaarheid en veiligheid. In 2009 zullen de cijfers uit de monitor Leefbaarheid en Veiligheid zicht geven op de behaalde effecten van de gerealiseerde inspanningen. Dordrecht-West In 2008 zijn in Dordrecht-West verschillende projecten gereed gekomen. Denk onder meer aan de vaststelling van de nieuwe sociale programma’s in Nieuw Krispijn en Crabbehof, de uitvoering van een groot aantal bouwplannen in Oud Krispijn en de opening van de multifunctionele accommodatie de Koloriet. Een andere belangrijk moment was de ondertekening van het charter voor Wielwijk en Crabbehof. In dit charter staat de gezamenlijke fysieke en sociale inzet van het rijk, de gemeente en de corporaties vastgelegd. Daarnaast is veel aandacht geweest voor communicatie en participatie. Dordrecht Oost Mede door ‘de aanpak overlastgevende jeugd’ is het aantal meldingen jeugdoverlast in Sterrenburg en Stadspolders in 2008 afgenomen t.o.v. 2007. Vanuit Grote stedenbeleid middelen is in Oost een impuls gegeven aan jongerenwerk en sportstimulering. Hierdoor zijn o.a. meer contacten gelegd met jongeren, meer activiteiten met hen georganiseerd en is er meer begeleiding geweest. De projecten ‘Stadspolder, een buurt om mooi te houden’, ‘Sterrenburg III, een buurt om mooi te houden’, ‘Kwaliteitsimpuls Sterrenburg I’ zijn volgens opdracht uitgevoerd. Daarnaast hebben in Oost nog de volgende activiteiten plaatsgevonden: informatieavonden over het toekomstige hostel in Sterrenburg, aanleg en opening Cruyff Court (incl. wekelijks drukbezochte sportactiviteiten op het veld), aanleg eerste sportieve speelplein in Dordrecht op schoolplein Meridiaan (opening in januari) en twee goedbezochte netwerkbijeenkomsten voor professionals over de thema’s ‘jeugd’ en ‘alcohol en vernielingen’. Dordrecht Centrum Het TOG-team heeft onder aansturing van de gemeente een aanpak voor hulpverlening aan daken thuislozen ontwikkeld. Dit om de overlast in het Kasperspadgebied tegen te gaan. Dat bleek onvoldoende. In het najaar is daarom met gebiedsontzeggingen gewerkt en een alcoholverbod voor het gebied in voorbereiding genomen. Daarnaast is een sportprogramma voor jongeren in het gebied gestart. Ten behoeve van de veiligheid en veiligheidsbeleving op het Leerpark heeft een procesmanager van Wijkgericht samen met bewoners, docenten, leerlingen en bezoekers werken een aanpak ontwikkeld. Deze aanpak moet uitmonden in regulier parkmanagement. Voor de Vogelbuurt heeft Woonbron samen met de gemeente, bewoners en maatschappelijke partners een breed geaccepteerde visie ontwikkeld. In de Verzetsbuurt is het Plein ’40-’45 en omgeving, en het


Pagina 49 van 211

van der Giessenplein integraal verbeterd waarbij de bewonersparticipatie is vormgegeven volgens het concept van de Proefstraat in het Noorderkwartier. Gebiedsoverstijgende projecten Het project Gewoon Doen, gericht op het tegengaan van verloedering en verkeersoverlast is in 2008 ontwikkeld en van start gegaan. Het implementatieplan voor Burgers aan Zet is gemaakt. Het project is gericht op nieuwe vormen van burgerparticipatie en kan in 2009 uitgevoerd worden. De Beke-aanpak zoals die wordt toegepast is een zeer effectief instrument bij de aanpak van overlast door groepen jongeren. Het werkt om meer informatiegestuurd en op methodische wijze de overlast gericht aan te pakken. Dat blijkt uit de resultaten. In de wijken waar de Beke-aanpak is ingezet is sprake van 30 tot 40% daling van het aantal overlastmeldingen. In 2008 zijn in drie gebieden Beke-groepen actief geweest. Overlastgevende panden In 2008 is na een inventarisatie en een aantal acties, het aantal overlastgevende panden teruggedrongen van 29 naar 5. De samenwerking van Wijkgericht werken met Stadsontwikkeling (illegale kamerverhuur) heeft vorm gekregen. Straat en winterfeesten Het aantal straaten winterfeesten in 2008 bedroeg 141. Eind 2008 is er een zeer druk bezochte feestelijke kennisuitwisselingsbijeenkomst voor alle organisatoren van straaten winterfeesten geweest in de Compagnie. Woonwagens In het kader van de deconcentratie is er in 2008 flinke voortgang geboekt. Na het Quickterrein zijn ook de standplaatsen op de Brandts Buijsstraat aangelegd. Helaas is tot eind 2008 met 5 gezinnen nog geen overeenstemming bereikt over de verhuizing naar decentrale locaties. Bij deze families wordt daarom niet meer uitgegaan van vrijwillige verplaatsing maar van gedwongen verplaatsing. Dit kan aanzienlijk meer tijdsbeslag gaan betekenen. Met het oprichten van een nieuwe beheerorganisatie wordt gewacht totdat in 2009 beleid voor de woonwagenlocaties (na afronding van de deconcentratie) is vastgesteld. Funderingen In het aandachtsgebied zijn de funderingen van 397 woningen hersteld verklaard. De prognose is dat eind 2009 het aantal van 600 herstelde funderingen zal worden gehaald, wat aanzienlijk meer is dan de te leveren VROM-prestatie van 500 herstelde funderingen. Monumenten & archeologie Het aantal panden in de binnenstad en 19 eeuwse Schil dat voor aanwijzing tot gemeentelijk monument in aanmerking komt is veel groter dan verwacht. De daadwerkelijke aanwijzing is daardoor vertraagd en wordt nu gefaseerd uitgevoerd. De archeologische verwachtingskaart is in december 2008 aangeleverd. In 2009 zal op basis hiervan een beleidsplan en beleidskaart voor archeologie opgesteld worden. Binnen het motto Cultuur, water en historie is onderzocht of conservering en presentatie van het scheepswrak De Jacob binnen Dordrecht haalbaar zou zijn. Na nader onderzoek is hiervan afgezien. In opdracht van het Waterschap heeft Landschapsbeheer ZuidHolland in samenwerking met de gemeenten Dordrecht, Zwijndrecht, IJsselmonde en Albrandswaard een cultuurhistorische inventarisatie van dit gebied opgesteld. De kaart is in 2008 gerealiseerd. In 2008 is DiEP Magazine 3 keer verschenen. In het Hof zijn twee tentoonstellingen gerealiseerd: ‘Preek en Pannengekletter’ en ‘Gevonden!’. Voor de laatste is ook een boek geschreven en gepubliceerd. In Huis Scharlaken is in samenwerking met DiEP een nieuwe presentatie rond de locatie en beerkelder gerealiseerd. Eind 2008 is de cursus ‘Dordtologie’ van start gegaan. Planologisch juridisch instrumentarium De bestemmingsplannen Belthurepark, Copernicusweg, Stadspolder, Vissershoek en Oudelandshoek, artikel 11 WRO HTS-Oranjelaan zijn goedgekeurd en in werking getreden. Voor de Nieuwe Dordtse Biesbosch, Historische Binnenstad, Smitsweg, gebied Oostpoort e.o., herziening geluidzone Dordt-west, is de inspraak gestart en voor de gebieden Amstelwijck, Zeehavens is gestart met de voorbereidingen voor een nieuw bestemmingsplan. Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening in werking getreden. Voor- en na die datum zijn de nodige initiatieven genomen om tot implementatie te komen. Er is o.a. een Plan van Aanpak opgesteld alsmede verschillende beleidsvoorstellen, en raadsvoorstellen/besluiten. Tevens zijn er interne cursussen georganiseerd. In 2008 is aan planschadeclaims gewerkt voor de projecten Moskee, Iroko, Stevensweg, Smitsweg, Eras-


Pagina 50 van 211

mus, Brederodestraat, Vest 108, Elzenlaan, Koningstraat, Vlietweg, DubbelsteynlaanWest 47. In de meeste gevallen waarin geadviseerd wordt planschade toe te kennen gaat het om relatief kleine bedragen (tot € 2.500). Exploitatie bouwgronden en gemeentelijke eigendommen De bestaande exploitaties bouwgronden zijn geconsolideerd in de prognose Grondbedrijf 2008. Voor de nieuwe projecten zijn exploitaties opgesteld. In 2008 is ook een groot aantal canonherzieningen doorgevoerd en daarmee is toepassing gegeven aan de in de erfpachtovereenkomsten opgenomen contractuele bepalingen. Ook is voortgegaan met de conversie van erfpachten woningbouw uit de dertiger jaren naar nieuwe rechten op grond van huidige prijzen en voorwaarden. In 2009 zullen de laatste rechten uit deze groep voor conversie in behandeling worden genomen. Tenslotte is de complete doorlichting van het erfpachtbestand en de vergelijking daarvan met de financiële administratie afgerond. Dit en de enkele jaren geleden doorgevoerde strakkere controle en sturing op betaalgedrag van erfpachters heeft inmiddels tot een situatie geleid waarbij geen grote achterstandsgevallen meer aan de orde zijn. Als gevolg hiervan zijn de opbrengsten van erfpachtcanons € 480.000 hoger uitgevallen. Verwacht wordt dat de opbrengsten de komende jaren structureel hoger zijn. Deze extra inkomsten worden rechtstreeks gestort in de algemene reserve van het grondbedrijf.


Pagina 51 van 211

2.6 Werk en Scholing Het hebben van werk is een belangrijke voorwaarde voor een volwaardig bestaan. Om zo veel mogelijk inwoners aan het werk te krijgen en te houden, streven wij er naar om de vraag naar en het aanbod van werknemers met elkaar in evenwicht te brengen. Dit programma draagt bij aan het beter afstemmen van vraag en aanbod van arbeid, het uitbreiden van werkgelegenheid en de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Het benodigde flankerend economisch beleid dat zich bezig houdt met de vraagzijde van de arbeidsmarkt staat beschreven bij het programma ondernemerschap en bereikbaarheid. Sociale zekerheid en Onderwijs zijn beide van invloed op de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. Een samenspel van maatregelen op deze terreinen is noodzakelijk om meer mensen aan de slag te krijgen. Wat hebben we bereikt? Versterken onderwijsinfrastructuur De toekomstige arbeidmarkt van Dordrecht vraagt niet zozeer om een kwantitatieve, maar kwalitatieve benadering, met andere woorden: een beroepsbevolking met de juiste kwalificaties voor de banen in de regio. Dit vraagt in Dordrecht zowel om een meer divergente als een hoger opleidingsniveau van de beroepsbevolking. Een adequate onderwijsinfrastructuur draagt bij aan deze kwalitatieve benadering van de arbeidsmarkt waarbij vraaggericht onderwijs, vermindering van schooluitval en de inzet van kennisinfrastructuur onder meer van belang is. Van de totale Dordtse bevolking beschikte in 2008 66% over een middelbaar of hoger opleidingsniveau. Het streefpercentage van 2009 (65% van de Dordtse bevolking heeft een middelbaar of hoger opleidingsniveau) is daarmee reeds gerealiseerd. Van de Dordtse beroepsbevolking was in 2008 74% middelbaar of hoger opgeleid, één procent meer dan in 2007. Daarmee is het streefcijfer voor 2009 al gehaald. We hebben ons voorgenomen het aantal MBO- leerlingen in Dordrecht te laten toenemen van 6.614 in 2006 naar 7.000 in 2010. In 2008 waren er 6.756 MBO-leerlingen in Dordrecht. De verwachting is dat met de opening van het Leerpark het aantal MBO-ers de komende jaren nog verder zal stijgen en de streefwaardes gerealiseerd worden. Het aantal techniekleerlingen op het MBO is in 2008 minder hard gestegen dan gewenst. De nulwaarde was 1.068, terwijl in 2008 1.029 leerlingen zijn geteld. Het aantal is dus iets gedaald ten opzichte van de nulwaarde. Een exacte verklaring voor deze daling is niet te geven, maar mogelijk is er vanuit onderwijsinstellingen niet maximaal ingespeeld op de verschuiving in technische beroepen. Daarnaast gaat 55% van de middelbaar scholieren naar een vervolgopleiding buiten Dordrecht. In 2008 is geïnvesteerd in het aantrekken van het hoger onderwijs om de discrepantie tussen het sterke aanbod (V)MBO-opleidingen en het beperkter aanbod aan HBO-opleidingen in Dordrecht te verkleinen. Dit is noodzaak wil onze regio op termijn concurrerend blijven. Een positieve tendens is hierbij reeds ingezet: het aantal HBO-studenten in Dordrecht kent een stijgende lijn (1.189 in 2008 ten opzichte van 1.049 in 2005). Door onder meer het afgesloten convenant met de Christelijke Hogeschool Ede is de verwachting dat het aantal HBO studenten in Dordrecht zal blijven toenemen. Terugdringen structurele werkloosheid In de begroting 2008 hebben wij ons de ambitie gesteld om met betrekking tot het aantal niet-werkzoekenden (NWW-ers) een lager aantal te hebben dan gemiddeld in de G27. Deze ambitie willen we realiseren door adequate begeleiding van werkzoekenden: het koppelen van NWW-ers aan een snelle vacaturevervulling via individuele werkgeverscontracten of vraaggerichte re-integratietrajecten. In 2008 waren er 2.491 NWW-ers (tegen 2.651 in 2007). Meer mensen zijn dus actief aan een baan geholpen sinds 2007. Van het aantal NWW-ers is 60% laagopgeleid en 50% is minder dan een jaar werkloos. Het aantal mensen met een WW-uitkering in Dordrecht is in 2008 gedaald van 1.581 personen naar 1.235. Hiermee zit het aantal al onder het streefcijfer voor 2009 (2.230 WW’ers). Procentueel betekent dit dat 1,5% van de beroepsbevolking in Dordrecht in 2008 een WW-uitkering ontving. Ook hiermee doet Dordrecht het relatief goed ten opzichte van de G27. In deze gemeenten bedraagt het aantal WW-ers gemiddeld 2% in 2008. De verwachting is dat als gevolg van de kredietcrisis het aantal uitkeringen toeneemt. Het aantal mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering is licht toegenomen: van 5.628 in 2007 naar 5.635 in 2008. Ondanks deze lichte stijging, hebben we een voorsprong op de


Pagina 52 van 211

G27: 7% van de beroepsbevolking heeft in Dordrecht een arbeidsongeschiktheidsuitkering. In de G27 is dit gemiddeld 8%. Voor wat betreft het aantal bijstandsuitkeringen is een daling waarneembaar van 3.200 uitkeringen in 2007 naar 2.915 verstrekte uitkeringen in 2008. De bovenvermelde cijfers zijn een weergave van het totale jaar 2008. Aan het eind van 2008 heeft een omslag plaatsgevonden op de regionale arbeidsmarkt. Kort samengevat is sprake van een daling van de export, het producentenvertrouwen holt achteruit, de productie in de industrie neemt hard af en het aantal faillissementen stijgt. De gevolgen van de kredietcrisis zijn ook direct merkbaar geworden voor bedrijven in onze regio. In de Drechtsteden hebben 9 bedrijven goedkeuring gekregen voor de regeling WerkTijdVerkorting (WVT); de omvang betreft totaal 1500 werknemers. De branche waarin deze bedrijven zitten zijn de metaal, de chemie en de zakelijke dienstverlening. In het laatste kwartaal van 2008 bleek in tegenstelling tot eerdere prognoses ook in de horecasector sprake te zijn van krimp in plaats van groei. Uit een onderzoek dat Ecorys in opdracht van het CWI heeft uitgevoerd (Vacatures in Nederland 2008) komt naar voren dat in 2008 een daling is ingezet in het aantal vacatures. In de periode juli 2007 tot juni 2008 is het aantal vacatures met 15% gedaald tot 106.400 in de regio Rijnmond. Door het dalende aantal openstaande vacatures is de krapte op de arbeidsmarkt in Rijnmond aan het afnemen. Dit doet zich vooral voor bij sectoren als de bouw, de industrie, de zakelijke dienstverlening (uitzendkrachten) en transport. In tegenstelling tot de prognoses is niet alleen sprake van een kwalitatief probleem op de arbeidsmarkt; de arbeidsmarkt in de Drechtsteden heeft nu ook met een kwantitatief probleem te maken. Vergroten ontwikkelingskansen jeugd en terugdringen jeugdwerkloosheid We proberen voortijdig schoolverlaten en onderwijsachterstanden zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. Als leerlingen voortijdig hun opleiding verlaten is de kans op mismatch op de arbeidsmarkt en kans op werkloosheid groter. Vandaar dat wij hier stevig op inzetten opdat het aantal voortijdig schoolverlaters daalt en we de jeugdwerkloosheid kunnen bestrijden. Voorschoolse en Vroegtijdige Educatie (VVE, doelgroep tot vijf jarigen) helpt om kinderen beter voor te bereiden op hun schoolloopbaan. Vooral leerlingen met een leerachterstand (gewichtenleerlingen) kunnen hiermee een inhaalslag maken zodat ze het basisonderwijs met een hoger niveau kunnen starten. Dit helpt hen ook in latere fasen van hun onderwijscarrière beter te presteren, wat uiteindelijk invloed kan hebben op de positie op de arbeidsmarkt. In 2006 namen 396 peuters en kleuters deel aan een VVE-traject, op peuterspeelzalen en/of kinderdagverblijven. Eind 2009 moet dit zijn toegenomen tot 453. Onderdeel van de doelstelling is dat 80% van alle zogenaamde gewichtenleerlingen is bereikt eind 2009. Uit de VVE monitor blijkt dat in 2008 70% van de VVE doelgroep is bereikt. De inzet van de Voor en Vroegschoolse Educatie in de peuterspeelzalen en de eerste leerjaren van het basisonderwijs draagt bij aan de bestrijding van taalachterstand in een vroeg stadium. Taal is de sleutel tot een positieve ontwikkeling van de schoolloopbaan. De inzet op Voor- en Vroegschoolse educatie heeft op dit terrein zijn vruchten afgeworpen. Uit de onderwijsmonitor 2008 blijkt dat de taalscore 1 van de Dordtse scholen een stijgende lijn vertoont. Het percentage scholen met een score beneden het landelijk gemiddelde is van 8% teruggebracht naar 5%. Het percentage scholen met een taalscore rond het landelijk gemiddelde is gestegen van 81% naar 83%. Het percentage scholen met een score boven het landelijk gemiddelde is gelijk gebleven op 8%. De bestrijding van vroegtijdige schooluitval was in 2008 speerpunt van het onderwijsbeleid. Dit heeft zijn effect gehad. Uit het jaarverslag van Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaters blijkt dat het voortijdig schoolverlaten met 39% is gedaald ten opzichte van schooljaar 2006-2007. Uit de jongerenmonitor (oktober 2008) blijkt dat het spijbelgedrag afnam ten opzichte van 2003. Het aantal gespijbelde uren is 4,8 per maand. In 2003 lag dit aantal op 6,89 uren per maand. De meerderheid van jongeren gaat niet met tegenzin naar school. Het aandeel jongeren van 16 tot 22 jaar dat nog op school zit is 72%. Het aantal bijstandsgerechtigden onder de 25 jaar is gedaald van 207 in 2007 naar 200 in 2008. Dit is boven het streven van 2009 (310). Binnen de beroepsbevolking van 15-24 jarigen betekent dit een afname van 1,9% naar 1,4%. In de G27 was er afname van 1,4% naar 1,1%. Dordrecht doet het in absolute percentages dus minder goed dan G27, maar het 1

Scores overgenomen van CITO


Pagina 53 van 211

streven om de achterstand ten opzichte van G27 te dichten en maximaal 0,35% te laten zijn, is gerealiseerd; deze afstand was bij de nulmeting 0,7%, en in 2008 0,3%. Voor wat betreft het aantal niet-werkende werkzoekenden onder de 23 jaar zijn geen actuele cijfers beschikbaar.

Werk en Scholing O ut c o me d o el st e l l i ng e n i nd i c at o r e n

Verste rke n onde rwijsinfra structuur

Jaarverslag 0 -waard e 20 07



20 09

2 010

A mbit ie

aandeel midd elbaar of hog er o pleid ingsniveau - b evo lking (a)

64 %

66 %

6 6%

65%

Licht

- b eroep sbevo lking

72 %

73 %

74%

73%

Licht

aant al leerling en/ st udent en in Dordrecht - M BO

6 .614

6.59 2

6.756

6 .80 0

6.9 00

7.00 0

Licht

- HB O

1.04 9

1.13 0

1.189

1.150

1.2 00

1.2 50

Zwaar

% laag o pg eleiden (max basiso nderwijs)

7%

5%

- aut o cht o nen

4%

2%

Licht

- allocht onen

2 7%

2 3%

Licht

aant al t echniek leerlingen M B O aant al t echniek leerlingen V M B O

Terugdringe n structure le werklooshe id/ v e rgrote n werkge le ge nhe id t o t aal aant al niet werkend e werkzo ekenden (NW W )

1.06 8

1.0 37

1.0 29

1.175

Licht

30 8

30 8

30 7

3 39

Licht

JaarM eest verslag act uele met ing 0 -waard e 20 07 6.557 2.6 51 2.4 91

% lager dan 1 jaar

61%

42 %

50%

% laago pg eleiden

53 %

61%

6 0%

% b evo lking 15-6 4 jaar

Licht

8,2 %


20 09

2 010

A mbit ie Licht Licht

50%

Licht

3,3 %

Licht

(G27 5,4%)

voo rsp r o ng o p G27

perso nen met ww-uit kering: - aant al - % bevolking 15-64 jaar

2.3 52 2,9 %

1.58 1 2,0 %

G27: 3 ,5%

1.23 5

Licht

1,5%

Licht

G2 7: 2 ,0%

voo rsp r o ng o p G27

perso nen met arbeid song eschikt heid suit kering: - A bso luut - % bero epsb evolking 15-64 jaar

6 .10 8 7,6 %

5.62 8 7,0 %

G27: 9,2 % % W W B -uit k. op t o t aal aant al huishoud . (nulwaarde 2 00 5)


8,4 %

5.63 5

Licht

7,0%

Licht

G2 7: 8 ,0% 7,2 %

6,5%

G27: G27: 6 % 6 ,7%

G2 7: 5,4%

uit st roo m W W B naar regulier werk

30 %

% b et aald werk van niet -schoo lgaand en t ussen 18-64 jaar

69 %

40 %

voo rsp r o ng o p G27 Zwaar

33 %

3 3% 72%

3 5%

Licht Licht

Pagina 54 van 211

Vergroten ontwikkelingskansen jeugd/ terugdringen jeugdwerkloosheid totaal aantal voortijdig schoolverlaters (nulwaarde 2006) aantal peuters en kleuters met een (leer)achterstand

Jaarverslag 0-waarde 2007

Meest actuele meting

Streefwaarde 2008

2009

1.236

1.112

2010 Ambitie

1.526

1.329

1.001

396

nb

453

Zwaar

Zwaar

64%

nb

80% (b)

Zwaar

672 5,7%

157 (a) 1,4%

640

Licht Licht

G27: 4,2%

G27: 1,4%

Cfm G27

die deelnemen aan een VVE traject (nulwaarde 2004) - % van doelgroep gewichtenleerlingen niet-werkende werkzoekenden onder 23 jaar - aantal - % van totaal mensen <23 (nulmeting 2006)

aantal bijstandsgerechtigden <25 jaar: - aantal - % bevolking 15-24 jaar

400

270

200

310

2,7%

1,9%

1,4%

2,0%

G27: 2,0%

G27: 1,4%

G27 : 1,1%

(halv G27)

Licht

Licht

(a) correctie waarde jaarverslag van 64% naar 66%

Wat heeft het gekost Voor een analyse van de verschillen tussen begroting en realisatie wordt verwezen naar hoofdstuk 4. Programma Werk en Scholing Bedragen x € 1,000 Thema

Lasten

Baten



Opgroeien en onderwijs

12.098

11.923

175

580

1.065

485

Onderwijshuisvesting

13.291

15.505

-2.214

7.761

14.698

6.937

Arbeidsmarkttoeleiding

51.509

49.662

1.847

46.483

46.328

-155

76.898

77.090

-192

54.824

62.091

7.267


Mutaties in reserves

7.075





10.343

14.059

-3.716

6.997

5.097

-1.899


-5.616

Resultaat na bestemming

1.460

Wat hebben we ervoor gedaan? 1. Thema Opgroeien en onderwijs In dit thema staan de diverse maatregelen centraal die de gemeente neemt rondom het begeleiden van opgroeien van kinderen en onderwijs, van voorschools tot en met voorgezet onderwijs. Dordrecht voert regie op het leggen van verbindingen tussen de consultatiebureaus voor vroegsignalering voorschoolse voorzieningen, die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het voorschoolse deel van het VVE-programma, én de basisscholen die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van het vroegschoolse deel van het VVE-programma. In 2008 stond de uitbreiding van het VVE doelgroepbereik centraal. Om dit te realiseren is o.a. de Dordtse Felicitatiedienst gestart met huisbezoeken bij jaarlijks 850 ouders van een 2-jarige peuter. Ook hebben we met de kinderopvangondernemers met locaties in wijken met een lage sociaal economische score gesproken over het aanbieden van een VVE-programma. Vijf


Pagina 55 van 211

locaties hebben besloten een VVE-programma te willen uitvoeren. Zij hebben voor 2009 een subsidieaanvraag ingediend voor scholing van de pedagogisch medewerkers en aanschaf van materialen voor het uitvoeren van een VVE-programma. Voor de intensieve begeleiding van kinderen met een taalachterstand zijn in het schooljaar 2007-2008 op een vijftal basisscholen 5 schakelklassen en een kopklas ingericht (totaal 6). In het kader van het GSB is met het Rijk afgesproken dat 390 leerlingen gedurende de GSB periode intensief worden begeleid op taalgebied. Op basis van de eigen tellingen blijkt dat dit doel gerealiseerd wordt. De bestrijding van vroegtijdige schooluitval is in 2008 tot speerpunt van het onderwijsbeleid gemaakt. Er zijn tal van maatregelen genomen om voortijdig schoolverlaten te voorkomen en te verminderen. Met name de samenwerking tussen het VO en MBO is versterkt zodat er gewerkt kan worden met een gezamenlijk actieplan. We zijn gestopt met het verstrekken van afzonderlijke subsidies voor vsv projecten. Er is verder gewerkt aan de implementatie van ZAT teams op het MBO. Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten houdt consequent toezicht op de naleving van de leerplichtwet en voortijdig schoolverlaters worden snel bezocht en begeleid naar een opleiding of werk. Bij het voorkomen van voortijdig schoolverlaten en om mensen naar de arbeidsmarkt te geleiden is het van belang dat voldoende uitdagend onderwijs wordt aangeboden waarbij leerlingen hun talenten ontdekken en ontwikkelen. Één van de methoden hierbij is stimulering van een ondernemende houding en ondernemerschap bij docenten en leerlingen. In 2008 is geregeld dat in 2009 hiermee een start kan worden gemaakt door maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs. Maatschappelijke stages worden uiterlijk in 2011 een verplicht onderwijsonderdeel in het Voortgezet Onderwijs waarbij leerlingen minimaal 72 uur een stage lopen. Uitgaande van de 7.705 VO-leerlingen betekent dit dat in Dordrecht jaarlijks ongeveer 2.000 stageplaatsen gecreëerd moeten worden met voldoende begeleiding en goede aansluiting op het interessegebied van de leerling. In 2008 is met de voortgezet onderwijsinstellingen afgesproken dat de - via de Algemene Uitkering ter beschikking gestelde middelen voor maatschappelijke stages ingezet worden voor de planvorming en organisatie van een leerbedrijf waar de makelaarsfunctie is ondergebracht en van waaruit de ondersteuning aan onderwijsinstellingen en stagebiedende partijen wordt verzorgd. Tevens krijgt dit leerbedrijf de functie om te zorgen voor voldoende maatschappelijke stages in Dordrecht. Het leerbedrijf zal volledig operationeel zijn in het schooljaar 2011-2012. Begin 2008 is het onderwijsportaal operationeel geworden. De profielen van alle scholen voor voortgezet onderwijs in Dordrecht zijn daarin opgenomen. Via een link kunnen geïnteresseerden inzage krijgen in de toezichtskaarten van de rijksinspectie over de betreffende school. Naast de onderwijskundige activiteiten werken wij in 2008 net als in 2007 met 14 basisscholen aan het realiseren van de doelstelling van School in de Samenleving (SIS): vergroten van de ontwikkelingskansen van kinderen van 2 tot en met 12 jaar. Elf SiSscholen (14 locaties) hebben samen met partners als de DWO en de stichting ToBe een veelheid aan verlengde schooldagactiviteiten georganiseerd voor kinderen. Vooral aan activiteiten op het gebied van cultuureducatie was de deelname van leerlingen groot. De inzet van het schoolmaatschappelijk werk op het basis- en voortgezet onderwijs is in 2008 gehandhaafd. Hiermee wordt de zorgstructuur binnen de scholen van basis- en voortgezet onderwijs versterkt en de samenwerking met jeugdhulpverlening geïntensiveerd. Verder is in 2008 het Aanvalsplan Laaggeletterdheid voor de regio Drechtsteden opgesteld en door het Drechtstedenbestuur vastgesteld. In samenwerking met RTV-Dordrecht en het Da Vinci College is voor de zomer gestart met werving van laaggeletterden cursisten via TVDordrecht reclamespotjes. In totaal hebben 231 anderstalige laaggeletterden de cursus gevolg. Ook hebben 156 anderstalige laaggeletterden een soortgelijke cursus gevolgd in het kader van een voortraject Wet Inburgering. Een viertal cursisten zijn ambassadeur geworden. Van hen zijn portretten gemaakt die zijn uitgezonden op de regionale tv-zender. In de begroting 2008 is aangegeven dat in de loop van 2008 het handhavingsbeleid met betrekking tot de kwaliteit van het peuterwerk zou worden ontwikkeld. Dit is vertraagd omdat het Rijk heeft aangekondigd dat in de loop van 2009 de Wet Harmonisering Kinderopvang en Peuterwerk gereed zal komen. Deze Wet zal handvatten bieden voor het te ontwikkelen handhavingsbeleid.


Pagina 56 van 211

2. Thema Onderwijshuisvesting In 2008 zijn de volgende onderwijsgebouwen gereed gekomen: Koloriet (De Fontein, De Mondriaan), Wantijschool Maasstraat, Pius X, Vrije School, Polyanderschool, Ammanschool, Samenwerkingsgebouw Leerpark, Stedelijk Dalton Lyceum, Kompas (SBO-school). Voor de evangelische basisschool Eden, de openbaar basisonderwijs Dubbeldam en de Blije Gaarde SO is tijdelijke huisvesting gerealiseerd. De bouw van de volgende scholen is van start gegaan: Kennedyschool Bosstraat, Blije Gaarde VSO, Sportgebouw Leerpark. De volgende gebouwen zijn, om verschillende redenen, niet opgeleverd in 2008: Ikra, Vest, Statenschool, Albatros/Fontein, Ds. Bogermanschool, Blije Gaarde VSO, Geert Grootte, Bever, Johan Friso, Pr. Julianaschool, Kennedyschool, Griffioen, Oranje Nassau, RMPI Het Tij. Bij de herijking IHP 2010 in het voorjaar van 2009 zal hier uitvoeriger op worden ingegaan. Deze herijking wordt aan de raad voorgelegd. Een ander belangrijk onderdeel binnen dit thema is het Leerpark. In 2005 is gestart met de fysieke bouw van het Leerpark. Het Insula College is in 2006 gereed gekomen, het Da Vinci College in 2007 en het Samenwerkingsgebouw en het Stedelijk Dalton College in 2008. Het Sportgebouw wordt in de zomer van 2009 opgeleverd en Leonardo Experience, tenslotte, in 2010. De onderwijsgebouwen op het Leerpark worden dus volgens planning gerealiseerd en opgeleverd. De reacties op de onderwijsgebouwen op het Leerpark zijn positief. Dit werd ondersteund door de toekenning van de “omgevingsprijs” voor het Insula College door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen begin 2009. 3. Thema Arbeidsmarkttoeleiding Het thema arbeidsmarkttoeleiding is in de regio belegd. Meer specifieke informatie over dit thema vindt u in het jaarverslag van de Sociale Dienst Drechtsteden (SDD). Inburgering De SDD levert een belangrijke bijdrage aan onze inburgeringsagenda. Dit is een actieprogramma voor de uitvoering van de Wet Inburgering (WI) waarmee in september 2008 werd gestart. Het is een omvangrijk programma om meer mensen te laten inburgeren. Hieraan vooraf ging het Deltaplan inburgering dat al vanaf februari 2008 tot de zomer leidde tot de eerste verbeteringen bij de uitvoering van de WI. Voor 2011 is de inzet dat 2100 mensen zijn ingeburgerd. Omdat de jaarlijkse inburgeringresultaten achter blijven bij de streefresultaten vindt een extra inspanning plaats. Kinderopvang blijkt een belangrijke ‘bottleneck’ te zijn bij de uitvoering van de WI. Daarnaast is in 2008 gestart met de voorbereiding van invoering van het participatiebudget. Dit is een samenvoeging van drie budgetten: WI (inburgering), WEB (educatie) en WBBwerkdeel (reïntegratie). Het betreft een landelijke pilot waaraan de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden heeft meegedaan. Deze pilot moet leiden tot meerwaarde bij de participatiemogelijkheden van burgers door een flexibele inzet van middelen die elkaar aanvullen (bijvoorbeeld alfabetisering in combinatie met inburgering, gebruik van WEB- en WI-middelen). Op 1 januari 2009 is het participatiebudget landelijk en wettelijk ingevoerd. De Drechtsteden hebben hierop geanticipeerd en de noodzakelijke voorbereidingen getroffen voor de definitieve invoering ervan. Reeds in 2008 kon bij de uitvoering van de WEB en in het geval van voortrajecten van de WI (alfabetisering) worden geprofiteerd van het bestaan van een (pilot) participatiebudget: bij de WEB uitvoering was sprake van een overbesteding die tot wachtlijsten kon leiden, indien niet vanuit de WI extra middelen zouden zijn bijgepast. Werk Het kenniscentrum van het Leerpark heeft in 2008 de regie gevoerd over samenwerkingsprojecten tussen onderwijs en bedrijfsleven. De coördinatiebemiddeling van stagiaires naar het bedrijfsleven is opnieuw onmisbaar gebleken. Het gaat daarbij niet alleen om jongeren in opleiding, maar ook om klanten van de Sociale Dienst die reïntegreren op de arbeidsmarkt. Het stagebureau van de VMBO scholen is in 2008 geen succes gebleken en is als project gestopt. ‘It’s learning’ is als nieuw project een opvolger van dit stagebureau. De gemeentelijke organisatie heeft op het gebied van stageplaatsen en trainees haar voorbeeldfunctie behouden: in 2008 bood onze eigen organisatie 100 stage- en werkervaringsplaatsen aan. Daarbij heeft het Transferpunt ‘Hoger Onderwijs Drechtsteden’ zich in 2008 ingespannen om voor 200 HBO-studenten projecten, stages en afstudeeronderzoek in publieke en private organisaties aan te bieden. Met betrekking tot het transferpunt hoger onderwijs is subsidie verleend voor twee projecten voor onderwijsinhoudelijke aspecten die noodzakelijk zijn voor de samenwerking met het


Pagina 57 van 211

bedrijfsleven en waarbij aangesloten wordt bij de bestaande projecten in het Leerpark specifiek en de regio in het algemeen. Het opzetten van een Ondernemershuis is één van deze projecten. De Sociale Dienst Drechtsteden heeft samengewerkt met het Centrum voor Werk en Inkomen met de methode ‘Work First (kortste weg naar werk)’. Per werkzoekende (in totaal 2147) werd op maat een traject aangeboden. Daarvan stroomde er 578 uit op een traject naar werk. De afstand tot de arbeidsmarkt was daarbij bepalend voor het instrument dat werd ingezet. Naast de gewone arbeidsbemiddeling konden de instrumenten werkplaats, arbeidsmarktgericht uitstroomtraject (AGU), springplank, of Brug (sociale activering) worden ingezet. De ambitie van de Sociale Dienst Drechtsteden was om minimaal 35% van de werkzoekenden door één van deze instrumenten weer naar werk toe te geleiden. 27% is gerealiseerd. Voor jongeren is opnieuw gewerkt met het integrale arbeidsmarkt toeleidingstraject Route 23. Het is niet duidelijk in hoeverre men in 2008 erin is geslaagd om tenminste 300 extra werkervaringsplaatsen te realiseren voor (jonge) bijstandsklanten. Het werkgeversservicepunt heeft de doelstelling om 270 werkzoekenden naar werk te plaatsen gerealiseerd. 394 personen zijn geplaatst. Het instrument Social Return on Investment, dat een betaalde baan aan werklozen zonder starkwalificatie biedt, leverde hieraan een bijdrage met 41 plaatsingen (het streefcijfer was 60). Van deze 41 plaatsingen betreft het circa voor de helft leerbanen. Voor het matchen van deze klanten wordt in eerste instantie gekeken in de klantenbestanden van de Sociale Dienst Drechtsteden. Lukt dat niet dan wordt gezocht in de bestanden van CWI, UWV en Sociale Werkplaats. Op dit moment komt SROI in de praktijk vooral terecht in de bouw. In 2008 is daarom meer diversiteit gegenereerd in het soort banen dat wordt gevraagd. De SROI wordt ook ingevoerd bij andere aanbestedende diensten zoals woningcorporaties, onderwijsinstellingen. Verder zijn als gemeente meer en vaker Wsw’ers ingezet. Hiervoor is een convenant met Drechtwerk gesloten. Met ingang van 1 januari 2008 beheren de gemeenten het budget voor de Sociale Werkvoorziening. Aldus wordt de gemeente nauwer betrokken bij het proces van wachtlijst en plaatsing in de SW. Het Regiebureau WSW is per die datum opgericht om de taken hieromtrent voor de deelnemende gemeenten in de Gemeenschappelijke Regeling Sociale Werkvoorziening (Drechtwerk) uit te voeren. Dit bureau is verantwoordelijk voor het maken en voeren van beleid ten aanzien de uitvoering van de WSW. De SDD heeft in 2008 het reïntegratiebeleid herzien en zal daar in 2009 uitvoering aan geven. Verwacht mag worden dat de reïntegratie in 2009 op basis van een nieuw geformuleerde visie en andere strategische keuzes anders zal worden vormgegeven dan nu het geval is. In 2008 is de eerste aanzet gedaan tot de ontwikkeling van een integraal arbeidsmarktbeleid voor de regio. Daarnaast is vanwege de actuele problematiek op de arbeidsmarkt ingezet op preventie van werkloosheid door bemiddeling van werk naar werk. In samenwerking met het UWV werkbedrijf zijn voorbereidingen voor een Mobiliteitscentrum voor de Drechtsteden getroffen. Dit is een publiek-privaat samenwerkingsverband om snel en tijdig de dienstverlening aan bedrijven die de regeling WVT toepassen en de dienstverlening aan met werkloosheid bedreigde werknemers te intensiveren, zodat gedwongen ontslagen zoveel mogelijk worden voorkomen. Onder regie van de gemeente is gewerkt aan het opzetten van een infrastructuur op het gebied van leren en werken. Elf partijen in de regio hebben hiertoe een intentieverklaring getekend. Eind december was de stand van zaken rond leren en werken Drechtsteden als volgt: van de kwantitatieve doelstelling 600 duaal zijn er 206 (34%) gerealiseerd en van de 300 EVC 2 -trajecten zijn er 148 (49%) gerealiseerd. De verwachting is dat eind 2009 de afgesproken taakstelling met het ministerie van SZW wordt gehaald. De tweede doelstelling van het project Leren en Werken, het opzetten van een loket met scholingsmakelaar op de beursvloer is inmiddels gerealiseerd. Het college heeft besloten een pilot van een jaar uit voeren voor het Werkcafé. De voorbereidingen hiervoor zijn in 2008 afgerond; het project zelf wordt in 2009 uitgevoerd. Het Werkcafé betreft een internetcommunity voor cliënten met een bijstandsuitkering en mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Via de website kunnen deze mensen elkaar helpen bij het vinden van een baan door tips en ervaringen uit te wisselen. Het project biedt mensen tevens de mogelijkheid werkervaring op te doen als webredacteur.

2

EVC: Ervaring Verworven Competenties


Pagina 58 van 211

2.7

Ondernemerschap en bereikbaarheid

Wat willen we bereiken in 2006-2010? De Randstad is onderverdeeld in een Noord- en Zuidvleugel. Dordrecht is onderdeel van het stedelijk netwerk De Zuidvleugel. Dordrecht heeft ook een unieke ligging; ze verbindt de Randstad met het zuiden van Nederland. Dordrecht is voor het zuiden de Poort naar de Randstad en andersom voor de Randstad de Poort naar Zuid-Nederland en Antwerpen. Verschillende onderzoeken tonen aan dat de Zuidvleugel een relatieve achterstand heeft in zijn ontwikkeling ten opzichte van de Noordvleugel. Ten aanzien van de leefbaarheid, de economische structuur en de kwaliteit van het wonen is de Deltapoort - waarin de Drechtsteden liggen - een zwakke schakel in de Zuidvleugel. Dit heeft te maken met een onbalans tussen de kwaliteit van de leefomgeving en de economie/infrastructuur in het gebied. Daarom moeten we investeren in die elementen die deze ”Poort”-positie versterken, zoals de mobiliteit en gebiedsontwikkelingen als de Zeehavens, Amstelwijck, Dordtse Kil en Maasterras. In Zuidvleugelverband (o.a. in het Programmadocument Zuidvleugel) worden in het bijzonder het Maasterras in de Spoorzone, de Zeehaven, het baggercluster en woningbouw in hogere segmenten genoemd als groeimogelijkheden of kansen van Dordrecht voor de verdere ontwikkeling van de Zuidvleugel. In potentie biedt de regio Drechtsteden een goed vestigingsklimaat aan bedrijven en ondernemers. De historische binnenstad van Dordrecht, de ligging aan multimodale transportassen over de weg (A15, A16 en N3), water en spoor, de goede bereikbaarheid en beschikbaarheid van uitgeefbare bedrijventerreinen en kantorenlocaties, dragen hieraan bij. Belangrijke knelpunten zijn de toenemende opstoppingen op de hoofdwegen en de luchtkwaliteit langs de snelwegen. Deze knelpunten vormen een risico bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen in de regio. De hoofddoelstelling van het programma Ondernemerschap en bereikbaarheid was en is nog steeds dat de economie in Dordrecht en de Drechtsteden groeit en concurreert met andere steden. De gemeente heeft in het MJP de ambitie geformuleerd om de economische concurrentiepositie te stimuleren. Hierbij is onze binnenstad een belangrijke troef en in regionaal verband sinds kort ook een ‘piek’. We streven naar meer bezoekers. Daarbij richten we ons zowel op reguliere bezoekers, die komen winkelen in de binnenstad, als op toeristische bezoekers, die soms maar één dag in de stad verblijven. We richten ons niet alleen op bezoekers van buiten de Drechtsteden, maar ook op bezoekers uit de Drechtsteden zelf. Wij streven ernaar dat meer Drechtstedelingen hun kleding en andere niet dagelijkse boodschappen in onze stad doen, ook in de wetenschap, dat Dordrecht in toenemende mate moet concurreren met andere aantrekkelijke winkelgebieden binnen en buiten de eigen regio. Het is onze ambitie om de koopkrachtbinding tenminste gelijk te houden. Daarnaast streven wij ook een verbetering na van het innovatief vermogen van het bedrijfsleven in Dordrecht en de Drechtsteden. Voor ondernemers en bedrijven is de bereikbaarheid en beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede vestigingslocaties een belangrijke reden om zich in Dordrecht of in de Drechtsteden te vestigen danwel hier te blijven. Door de ontwikkeling van de binnenstad, bedrijventerreinen, kantorenparken, het Leerpark, het Gezondheidspark, de Sportboulevard, de Biesbosch neemt ook de verkeersstroom toe. Daarom waren en zijn investeringen in de infrastructuur, het openbaar vervoer en een aantrekkelijk fietsklimaat noodzakelijk om nieuwe ontwikkelingen in de stad mogelijk te maken. Tot slot streven we naar verbetering van de veiligheid op bedrijventerreinen (een belangrijke vestigingsfactor) en het benutten van sterke punten van de stad op het terrein van historie, cultuur en natuur. Wat hebben we bereikt tot nu toe?

Stimuleren economische concurrentiepositie en verbreden economische structuur Sinds 2006 is de landelijke economie flink aangetrokken. Dit was ook in 2008 nog het geval, ondanks de eerste tekenen van de internationale (krediet)crisis. Ook Dordrecht heeft geprofiteerd van de gunstige economie. In combinatie met de hoge prioriteit die Dordrecht heeft gegeven aan de versterking van de economische structuur en het stimuleren van de economische concurrentiepositie is de totale werkgelegenheid vanaf 2006 gestegen. In de Drechtsteden hebben we per 1-1-2008 bijna 100.000 banen (> 12 uur per week). In Dordrecht zijn er bijna 51.000 personen werkzaam (> 12 uur per week) in alle sectoren. Voor ondernemers en bedrijven is de bereikbaarheid en beschikbaarheid van voldoende en kwalitatief goede vestigingslocaties een belangrijke reden om zich in Dordrecht of in de Drechtsteden te vestigen. De ligging van Dordrecht/Drechtsteden aan transportassen


Pagina 59 van 211

over de weg, het water en het spoor en de bereikbaarheid en beschikbaarheid van bedrijventerreinen maken dat deze regio een goed vestigingsklimaat kan bieden. In 2005 wisten de ondernemers in Dordrecht dit te waarderen met een 6,5. Uit de meest actuele meting van 2007 blijkt dat het rapportcijfer ondernemersklimaat 6,6 bedraagt; een fractie onder de score van de G27 (6,7). De ambitie van Dordrecht is om de waardering van het ondernemingsklimaat in Dordrecht op het G27 gemiddelde te houden. De bezoekcijfers aan Dordrecht laten geen onverdeeld gunstig beeld zien. Reeds eerder is geconstateerd dat het aantal bezoekers per week aan de Dordtse (binnen)stad dalende is. In 2004 waren dit er nog 280.000 per week; in de laatste meting bedroeg dit 265.000 (peildatum 2006) bezoekers per week. In Dordrecht stagneert de tevredenheid van de bezoekers over het winkelaanbod (7,1) en over de openbare ruimte van de binnenstad (6,9). Dit heeft indirect ook een negatief effect op de bestedingen in de binnenstad en op de werkgelegenheid. Al met al is het beeld, dat de streefcijfers voor het MJP 2010 onder druk staan. Uit een diepere analyse blijkt het om een combinatie van factoren te gaan: kwaliteit en omvang winkelaanbod en de bereikbaarheid. Dit leidt ertoe dat Dordrecht als minder aantrekkelijk wordt ervaren om te winkelen; vooral door Dordtenaren en regiobezoekers. Zij werden namelijk in hun herhalingsbezoek geremd door bouwen wegwerkzaamheden in de stad. Door deze ontwikkelingen is de gemeenteraad eind 2007 akkoord gegaan met een mix van maatregelen (Urgentieprogramma Binnenstad), bedoeld om de loop naar de stad, vooral vanuit de stad en regio, in gang te houden ten tijde van grote verbouwingen en om de waardering op peil te houden. In 2008 zijn wij gestart met de nadere uitwerking en implementatie van dit urgentieprogramma. In 2009 zou dit tot positieve resultaten moeten leiden. De huidige economische situatie kan daar wel spelbreker zijn. Overigens is de waardering van bezoekers over de horeca in de stad na het winkelen flink gestegen: van 6,3 in 2005 tot 6,8 in 2007. De streefwaarde van 2010 (6,6) wordt hiermee behaald.

Verbeteren van het innovatieve vermogen Net als in heel Nederland is ook in Dordrecht en de Drechtsteden het aantal startende ondernemers gestegen. In Dordrecht stond de teller in 2008 op 819 en dat is ruim boven de streefwaarde van 700 voor deze periode. De verwachting is echter, dat deze trend in 2009 door de economische situatie minder gunstig zal zijn. De Atlas voor Gemeenten meet het aantal banen in de creatieve bedrijfstakken en in groeisectoren en plaatst dit in een rangorde van de 50 grootste steden van Nederland. Dordrecht stond in 2006 op de 39e plaats wat betreft creatieve en op de 42e wat betreft groeisectoren. Het streven is om in 2010 op respectievelijk de 35e en de 38e plaats te staan. Beide streefwaarden heeft Dordrecht in 2008 bereikt: de 34e plaats voor creatieve bedrijfstakken en de 37e plaats voor groeisectoren! Het Dordtse programma Impuls werpt zijn vruchten af. Dat is opmerkelijk, omdat vrijwel alle grote gemeenten streven naar groei in genoemde branches.

Vergroten van de aantrekkingskracht van de stad Het aantal toeristische bezoeken en bezoekers aan Dordrecht laat een dalende trend zien, terwijl dit volgens de ambitie een stijgende lijn zou moeten zijn 1 . De nulwaarde bedroeg 2,8 miljoen toeristische bezoeken in 2004, terwijl de meest actuele meting 1,5 miljoen in 2007 bedraagt. Ook ten opzichte van een jaar eerder was dit een flinke daling. Ook het totaal aantal bezoekers daalt, maar minder heftig. Dit duidt erop, dat het herhalingsbezoek aan Dordrecht afneemt. In de meetmethode worden alle (binnenlandse) bezoekers van buiten Dordrecht meegeteld. Het eerder genoemde Urgentieprogramma Binnenstad moet de negatieve trend ombuigen. Een lichtpuntje vormen de ruim één miljoen bezoekers aan evenementen in Dordrecht. Dit was hoger dan in 2007 en hoger dan de streefwaarde. Grote en bekende evenementen als ‘Dordt in Stoom’ en de Kerstmarkt trokken veel bezoekers, maar ook nieuwe en kleinschaliger evenementen, zoals bijvoorbeeld het Internationaal Poppentheaterfestival, droegen bij aan dit succes. Het aantal riviercruiseschepen dat in Dordrecht aanmeert, is volgens verwachting in 2008 gedaald tot onder de streefwaarde. De verklaring hiervoor is dat door geluidsoverlast niet alle schepen worden toegelaten. Het aanbrengen van walstroomvoorzieningen in de komende jaren moet daarvoor een oplossing bieden (zie Wonen & Leefbaarheid).

Verbeteren van de bereikbaarheid Consumenten, bedrijven en werknemers stellen steeds hogere eisen aan de bereikbaarheid van voorzieningen en bedrijvenlocaties. Bedrijven vestigen zich het liefst daar waar de bereikbaarheid het best is, zowel met openbaar vervoer als via het 1 Eerder is reeds besloten de streefwaarde op dit terrein uit het oorspronkelijke MJP (namelijk 3,4 miljoen toeristische bezoeken in 2020) naar beneden bij te stellen tot 2,8 miljoen toeristische bezoeken. Gezien de trend was de oorspronkelijke streefwaarde geenszins realistisch.


Pagina 60 van 211

wegennet. Dit is daarmee essentieel voor een gezond economisch klimaat. Hoewel de gemiddelde reisduur per auto in de spits en in de daluren de afgelopen jaren is toegenomen, geven de ondernemers toch aan dat de bereikbaarheid per auto goed is. In 2004 waardeerden Dordtse ondernemers de bereikbaarheid van Dordrecht met de auto met een 6,8. In 2007 steeg deze waardering door naar een 7,0. Dit in tegenstelling tot de waardering van de bereikbaarheid van de stad per openbaar vervoer en de waardering van de parkeermogelijkheden. Deze lieten in 2007 juist een dip zien. Er zijn nog geen nieuwe metingsgegevens beschikbaar, waardoor het onduidelijk is of het beeld op dit punt veranderd is. Het nieuwe parkeerbeleid moet zijn vruchten gaan afwerpen in de waardering van de bereikbaarheid en parkeermogelijkheden. Daarnaast is het fietsbeleid erop gericht om een aantrekkelijk en veilig fietsklimaat te creëren.

Verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen Ten slotte vinden wij het belangrijk dat onze bedrijventerreinen veilig zijn. Voor ondernemers is dit een belangrijke factor om hier te blijven, danwel -indien er veel onveiligheid is- om te vertrekken. De ondernemers in Dordrecht waarderen de veiligheid op bedrijfslocaties in 2006 (rapportcijfer 6,6) hetzelfde als in 2004. Het aantal aangiftes op de bedrijventerreinen Louter Bloemen, Zeehaven en Dordtse Kil III tezamen is in de afgelopen jaren afgenomen van 87 naar 51.

Ondernemerschap en Bereikbaarheid O ut co me d o el st e l l i ng e n i nd i c at o r e n

Stimule re n e conomische concurre ntie positie


Streefwaarde 2 010

A mbit ie

6 ,5

6 ,6

G27

G27

Gelijk

aant al bezo ekers b innenst ad per week

28 0.0 00

2 65.00 0

2 80 .00 0

3 10 .00 0

Licht

verd eling bezo ekers b innenst ad Dordrecht / reg io/ rest in %

67/ 17/ 16

62 / 16/ 2 2

6 0/ 20 / 2 0

60 / 17/ 2 3

Zwaar

- winkelaanbo d

7,2

7,1

7,8

Licht

- o penbare ruimt e

7,0

6 ,9

7,3

Licht

- sf eer

6,9

7,1

7,2

Licht

- ho reca t ijd ens winkelen1

6,9

7,1

7,0

Gelijk

- ho reca na winkelen

6,3

6 ,8

6 ,6

Licht

rap port cijf er o ndernemingsklimaat = G27

0-waard e

Jaarverslag 2 00 7

2 00 8

2 00 9

t evred enheid b ezoekers binnenst ad

koo pkracht best eding s % niet -d agelijks - Drecht st ed en-Drecht st eden

8 0%

80 %

Gelijk

- Drecht st ed en-Do rd recht

4 0%

40 %

Gelijk

- Drecht st ed en-Do rd t Cent rum

2 4%

24 %

Gelijk

- Do rdrecht -Dordrecht

75%

75%

Gelijk

- Do rdrecht -Dordrecht Cent r.

4 9%

49 %

Gelijk

Ve rbre de n e conomische structuur

0-waard e

Jaarverslag 2 00 7


2 00 8


2 010

A mbit ie

aant al werkzame p erso nen t o t aal en naar alle sect o ren - t ot aal - landb ouw

4 9.4 08

50.0 58

50 .64 2

50 .44 8

50 .96 8

51.48 8

Licht

161

19 2

18 8

=

=

=

g elijk

- ind ust rie

7.09 7

7.14 1

7.24 6

=

=

=

g elijk

- b ouwnijverheid

4.2 19

4 .16 6

4.165

=

=

=

g elijk

- reparat ie/ hand el

7.956

7.89 1

8.0 73

=

=

=

g elijk

- ho reca

1.0 09

99 0

9 45

+

+

+

Licht

- vervo er/ op slag/ communicat ie

3 .46 5

3 .550

3 .112

=

=

=

g elijk

- zakelijke dienst verlening

6.4 60

6 .818

7.12 3

++

++

++

zwaar

- o penbaar best uur en o nderwijs

7.458

7.32 2

7.43 0

=

=

=

g elijk

- g ezo ndheid szorg/ welzijn

9.3 68

9 .89 8

10 .36 2

++

++

++

zwaar

2 .215

2 .09 0

1.99 8

+

+

+

licht

- o verige d ienst verlening (o.a. t oerisme)


Pagina 61 van 211

Verbeteren van het innovatief vermogen

0-waarde

Jaarverslag 2007


2008

Streefwaarde 2009

2010 Ambitie

ranking in atlas m.b.t. banen creatieve bedrijfstakken

39

36

34

37

36

35

ranking in atlas m.b.t. banen in groeisectoren

42

38

37

40

39

38

Licht

679

811

900

700

700

700

gelijk

aantal startende ondernemers

Vergroten aantrekkingskracht Dordrecht

0-waarde

Jaarverslag 2007


2008

Streefwaarde 2009

2010 Ambitie

Aantal toeristische bezoeken

2,8 mln

aantal toeristische bezoekers

820.000

2 mln (06) 690.000

aantal bezoekers evenementen

900.000

800.000 1.082.000 1.065.000 1.065.000 1.065.000

aantal overnachtingen in logiesaccommodaties

195.000

aantal riviercruiseschepen toeristische recreatieve bestedingen

Verbeteren van de bereikbaarheid

205

301

1,5 mln

2,3 mln

2,5 mln

0-waarde

2,8 mln

zwaar

670.000

245

zwaar

260


licht

200.000

210.000

licht

280

300

zwaar

270 mln

zwaar

244 mln Jaarverslag 2007

Licht

Streefwaarde 2008

2009

2010 Ambitie

rapportcijfer ondernemers over - bereikbaarheid per auto

6,8

7,0

6,9

7,0

Licht

- bereikbaarheid per ov

6,6

6,2

6,6

6,8

Licht

- parkeermogelijkheden

6,2

6,1

6,4

6,4

Licht

rapportcijfer bezoekers niet-dagelijkse sector binnenstad - bereikbaarheid per auto

6,4

6,6

Licht

- bereikbaarheid per ov

7,4

7,6

Licht

- parkeermogelijkheden

6,4

6,8

Licht

gemiddelde reisduur per auto in spits

21,7

22,4

21,6

21,6

21,5

Licht

gemiddelde reisduur per auto in daluren

20,5

21,3

20,5

20,5

20,5

Gelijk

bezettingsgraad parkeergarages BS op zaterdag1

85%

Zwaar

96

96

96

Gelijk

6,0

6,0

6,1

Licht

84%

79%

bereikbaarheid per fiets

96

100

rapportcijfer fietsklimaat

5,8

Verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen rapportcijfer veiligheid op bedrijfslocaties aantal aangiftes (Louterbloemen, DK3, Zeehaven) (a)

0-waarde

Jaarverslag 2007

6,6

6,6

87

71


Streefwaarde 2008

2009

7,0 51

2010 Ambitie 7,0

48

Licht Zwaar

a) Met terugwerkende kracht is definitie indicator aangepast (zie legenda tabel), als gevolg aanpassing van nulwaarde (was 60) en waarde jaarverslag 2007 (was 64).

Wat heeft het gekost? In hoofdstuk 4 is een uitgebreide analyse van de verschillen tussen de gewijzigde begroting en de realisatie 2008 opgenomen. Programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid Thema Ontw., beheer en herstruct. Bedr.terreinen


Baten



32.519

9.347

23.173

27.350

6.722

-20.628 -1.088

Verbeteren bereikbaarheid

23.563

15.726

7.837

13.796

12.708

Economische structuurversterking

10.710

10.184

526

2.312

2.986

66.792

35.256

31.536

43.458

22.416




674 -21.042 10.494





6.837

2.634

4.204

23.283

8.511

-14.772 -10.568 -74

Pagina 62 van 211

1. Thema Ontwikkelen, beheer en herstructurering bedrijventerreinen De activiteiten binnen het thema ‘ontwikkelen, beheer en herstructurering bedrijventerreinen’ dragen bij aan het stimuleren van de economische concurrentiepositie van de regio en het verbeteren van de veiligheid op bedrijventerreinen. Indirect dragen de activiteiten bij aan het vergroten van de werkgelegenheid. Wat hebben we ervoor gedaan? Bedrijfsterreinen De bedrijventerreinenstrategie van de Drechtsteden, genaamd ‘De Drechtse Poort’, vormt het beleidsmatig kader. De regio heeft in 2008 gewerkt aan de uitwerking hiervan. De Drechtsteden hebben een omvangrijke herstructureringsopgave. Het betreft voor Dordrecht onder meer de herstructurering en/of revitalisering van de Zeehavens en Dordtse Kil I en II. Daarnaast worden de komende jaren nieuwe bedrijventerreinen uitgegeven, zoals Dordtse Kil III en daarna Dordtse Kil IV. Het bedrijventerrein Dordtse Kil III omvat totaal 100 hectare (bruto). Uitgifte van het terrein verloopt via de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (ROM-D). De uitgifte is in het eerste deel van 2008 aangetrokken. Dordtse Kil III is het eerste bedrijventerrein met parkmanagement. Dit houdt in dat de daar gevestigde ondernemers collectief verantwoordelijk zijn voor het beheer. Daarnaast zet de Stichting Beveiliging Bedrijventerreinen Dordrecht (SBBD) zich in voor de collectieve beveiliging van bedrijventerreinen in het gebied Dordrecht West. Het werkterrein van de stichting richt zich met name op de bedrijventerreinen Dordtse Kil I + II/Amstelwijck-West, Zeehaven en Louter Bloemen. SBBD heeft het initiatief genomen om samen met de gemeente te komen tot een vorm van parkmanagement voor alle bedrijventerreinen in Dordrecht-West. Voor het Zeehavengebied/Mijlweg is het certificaat Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO-B) verkregen. Een plan van aanpak is opgesteld en de komende 2 jaren wordt gewerkt aan het realiseren van maatregelen om de veiligheid in het gebied te verbeteren. Westelijke Dordtse Oever (WDO) In 2008 is onder de vlag van het ministerie van Economische Zaken gestart met een businesscase Westelijke Dordtse Oever. Dit project was niet gepland, maar is uiteindelijk een van de grotere projecten van 2008 geworden. Deze case heeft betrekking op het hele gebied van de Zeehaven tot en met Dordtse Kil IV. De bedoeling van de businesscase is om te onderzoeken of er in deze bedrijfsterreinen een alternatief kan worden gevonden voor het, door het kabinet, geschrapte bovenregionale bedrijfsterrein in de Hoeksche Waard. In dat geval zal een deel van de geplande FES-gelden (€ 25 mln) overgeheveld worden naar Dordrecht. Versnelde ontwikkeling is hierbij een belangrijk aspect. Het Zeehavengebied en de daar gelegen onbenutte terreinen zijn hier op uitdrukkelijk verzoek van de gemeente bij betrokken. Eveneens is gekeken of de verbinding tussen de terreinen verbeterd kan worden en of er ruimte kan worden gewonnen door intensief grondgebruik, zowel bij herstructurering als bij nieuwe ontwikkelingen. De dijkverzwaring in het gebied is hierbij nadrukkelijk als kans betrokken. Er is bij deze businesscase ook gekeken naar de consequenties van een grotere bovenregionale vraag voor de lokale en regionale behoefte en beschikbaarheid aan bedrijfsterreinen. Wanneer de businesscase succesvol blijkt, betekent dit een versnelling van de ontwikkeling van Dordtse Kil IV en de Zeehaven. Mogelijk biedt het ook een impuls voor de herstructurering van andere bedrijventerreinen in Dordrecht West. Begin 2009 neemt het kabinet een besluit over de (financiële) rijksbijdrage. Los van het kabinetsbesluit kan in ieder geval al worden geconcludeerd dat de Dordtse aanpak enorme bijval heeft gekregen. Havenbedrijf Rotterdam, KvK, VROM, EZ, provincie, maar ook het lokale en regionale bedrijfsleven zijn unaniem positief over de aanpak en de inhoud van de plannen. Naast de businesscase Westelijke Dordtse Oever is in 2008 ook gewerkt aan een businesscase voor een containerterminal in de Drechtsteden. Hierbij wordt gekeken naar zowel Alblasserdam (Polder Nieuwland) als Dordrecht (Zeehaven). Vanuit de Drechtsteden is de voorkeur uitgesproken voor de Zeehaven. Deze containerterminal voor de binnenvaart moet de Rotterdamse haven ontlasten. Dit project maakt onderdeel uit van het Urgentieprogramma Randstad. Ook dit project stond niet in de planning voor 2008. In januari 2009 heeft een bestuurlijke conferentie plaatsgevonden. Een optimale economische benutting van het Zeehavengebied blijft (ook binnen de businesscases) centraal staan. Sinds 2004 heeft de Zeehaven te kampen met forse beperkingen door geluidhinderproblematiek. Om dit probleem aan te pakken heeft de gemeente het programma Revitalisering Zeehavengebied opgesteld. Op basis van het masterplan Zeehavens is in 2008 de revitalisering van het gebied samen met belanghebbenden gestart. Wij zijn gestart met het bestemmingsplan, de voorbereidingen voor de reconstructie Wieldrechtseweg, Kilkade en Kreekweg.


Pagina 63 van 211

Er is een contract getekend met de eerste private partij voor de PWA-kade, ondertekening door een tweede partij wordt verwacht. Kilkade 6 is uitgegeven aan het naastliggende bedrijf. Voor Kilkade 7 wordt overleg gevoerd met de partij waarmee in het verleden een overeenkomst is getekend. Kilkade 2-4 wordt op de markt gebracht. Voorts hebben wij ten behoeve van de herontwikkeling van de Eerste Tolstraat een subsidieaanvraag voor UHB (Uitvoeringssubsidie Herstructurering Bedrijventerreinen) bij de provincie Zuid-Holland gedaan. Tot slot is er in 2008 intensief overleg geweest met het Havenbedrijf Rotterdam om te komen tot nieuwe vormen van samenwerking in de Dordste Zeehaven/ de westelijke Dordtse Oever. In vergelijking tot eerdere gesprekken is er nu sprake van een ‘mindshift’ bij beide partijen: denken op hoger schaalniveau (schaarse ruimte noopt tot herverdeling markt), niet meer denken in termen eigen belangen maar hoe gezamenlijk belang meerwaarde voor beiden kan hebben. Voorbeeld: Zestienhoven – Schiphol. Gebiedsvisie Merwedehavens De afgelopen jaren hebben onderzoeken en besprekingen plaatsgevonden over de beoogde invulling van het gebied Oostpoort. In de ontwerp-Structuurvisie Dordrecht 2020 is voor deze poort van de stad vanwege de ligging onder meer de gewenste ontwikkeling tot een knooppunt voor vrijetijdsvoorzieningen genoemd. Op dit moment streven wij naar verdere invulling van het Oostpoortgebied (onder andere functioneel/beleidsmatig, qua milieu- en verkeersaspecten, maar ook voor wat betreft de markttechnische en financiële haalbaarheid). Dit gebeurt in samenwerking met de eigenaar van het gebied Oostpoort. In dat kader is ook sprake van andere onderzoeken naar invullingsmogelijkheden van het gebied. Dit betreft bijvoorbeeld het initiatief van FC Dordrecht tot verplaatsing van het stadioncomplex Krommedijk naar het Oostpoortgebied. Er bestaat op dit moment nog onvoldoende duidelijkheid over de invulling van het gebied en over de financiële haalbaarheid of de bestuurlijk/juridische mogelijkheden. Zolang de invulling niet bekend is, is onderzoek naar en uitwerking van de relevante milieuaspecten en -effecten nog niet mogelijk. Om deze redenen is het opstellen van de Gebiedsvisie Merwedehavens en aansluitend een nieuw bestemmingsplan nog niet aan de orde. De gemeenteraad heeft op 15 april 2008 een voorbereidingsbesluit genomen om ongewenste ontwikkelingen binnen het gebied te voorkomen. Om de beschermende werking van het voorbereidingsbesluit te continueren is besloten een "tussenbestemmingsplan" op te stellen. In dit tussenbestemmingsplan wordt uitgegaan van de bestaande functie die op grond van het geldende bestemmingsplan mogelijk is: bedrijvigheid. Kantoren Naast de bedrijventerreinenstrategie hebben de Drechtsteden ook een regionaal kantorenbeleid vastgesteld. Prioritering, profilering en programmering zijn nodig om de aantrekkende markt goed te bedienen. Het Maasterras is één van de te ontwikkelen locaties. Met het project Maasterras worden bijzondere en aantrekkelijke woonwerkmilieus gecreëerd, die ruimte bieden voor werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening. Het Maasterras is een beeldbepalend project dat bijdraagt aan de ontwikkeling van de Deltapoort: de zone tussen Rotterdam en Dordrecht. In dit omvangrijke project werken we samen met onze buurgemeente Zwijndrecht. De gemeenteraden van Dordrecht en Zwijndrecht hebben het Masterplan Maasterras in 2005 vastgesteld en in 2007 een ontwikkelingsstrategie. In 2008 hebben wij een visiedocument op het Maasterras opgesteld. Deze visie wordt in 2009 verder in concrete producten uitgewerkt: een structuurvisie voor het desbetreffende gebied, een realisatiestrategie en grondexploitatie. Een andere kantorenlocatie in Dordrecht is het Businesspark Amstelwijck. Naast kantoren vindt gronduitgifte voor bedrijven plaats. Tot 2023 wordt er 70.000 m2 bvo (bruto vloeroppervlak) kantoren en 35.000 m2 bvo bedrijven uitgegeven. Nieuwe vestigingen in 2008 op het businesspark zijn De Bruyn Intergips, Cegelec, Looije, Delta en een vier sterren hotel (Van der Valk) Acquisitie en Ondernemersloket Het MJP 2006-2010 stelt het volgende ten aanzien van de acquisitiefunctie: “Met actieve acquisitie door een speciaal daarvoor aangewezen acquisiteur zullen wij vanaf 2007 nieuwe bedrijvigheid in de groeisectoren (zakelijke dienstverlening, horeca, toerisme) naar Dordrecht halen. We streven naar de uitgifte van 6.000 vierkante meter bruto vloeroppervlak per jaar in Amstelwijck en naar tenminste drie nieuwe horecavestigingen per jaar”. Resultaat in 2008 was drie nieuwe horecavestigingen en bij acht vestigingen


Pagina 64 van 211

was sprake van een doorstart na overname. Op Amstelwijck was sprake van 5 nieuwe vestigingen. Naast de zakelijke dienstverlening en de horeca zijn de speerpunten creatieve economie en toerisme. In het kader van de creatieve economie onderhoudt het Ondernemersloket contacten met creatieve ondernemers en fungeert het loket als aanspreekpunt, specifiek in de Voorstraat Noord. Het festival dat in augustus in de Voorstraat Noord is georganiseerd oogstte veel waardering. In het kader van de professionalisering van het Ondernemersloket heeft Dordrecht deelgenomen aan het project VIP-EZ (Verbeter- en Innovatie Programma - Economische Zaken). Dit project richt zich op uitwisseling van kennis met name op het gebied van klantvolgsystemen. In 2008 is het zaakvolgsysteem van het Ondernemerloket operationeel geworden. Hiermee kunnen ondernemers 24 uur per dag contact opnemen met de gemeente, en via internet hun zaak volgen. Dit is een stap in het proces om het Ondernemersloket aan te sluiten bij het Klant Contact Centrum. ROM-D In 2007 en 2008 hebben de Drechtstedengemeenten en provincie gezamenlijk gewerkt aan de ontwikkeling van een bedrijfsplan voor de vernieuwing van de ROM-D. Dit heeft geleid tot de notitie “Bouwstenen Bedrijfsplan ROM-D“ (takenpakket, aansturing en juridische vormgeving ROM-D) en een groslijst met potentiële projecten die in aanmerking komen voor overdracht aan de ROM-D. De groslijst bestaat uit nieuwe ontwikkelingen en herstructureringsprojecten die vanuit regionaal perspectief prioriteit hebben. Deze groslijst was verbonden aan de regionale bedrijventerreinenstrategie en de kantorenvisie. Op basis van de groslijst is een mogelijke portefeuille opgesteld. Deze kent in eerste instantie zes terreinen (vanuit Dordrecht Maasterras, Dordtse Kil III en Dordtse Kil IV). De Drechtraad is in december 2008 akkoord gegaan met de bouwstenen notitie en hoopt in 2009 de vervolgstappen te zetten om te komen tot een orderportefeuille voor de ROM-D. De ROM-D zal dan vervolgens een definitief bedrijfsplan opstellen. Op basis hiervan kan het overleg met de gemeenten over de structuur en de overdracht worden gestart. Voor de terreinen Maasterras en Dordtse Kil IV betekent dit dat een overdrachtsdocument zal worden voorbereid. Voorts wordt nagedacht over de gevolgen van deze besluitvorming voor de positie van het Grondbedrijf. 2. Thema Verbeteren bereikbaarheid De activiteiten binnen het thema ‘verbeteren bereikbaarheid’ zijn gericht op goede voorzieningen voor auto, fiets en openbaar vervoer en op goede parkeervoorzieningen voor auto en fiets. Met name de economische bereikbaarheid moet hiermee vergroot worden als belangrijke randvoorwaarde voor het versterken van de concurrentiepositie. Daarnaast draagt de waterbus, als uniek concept van een nieuwe vorm van openbaar vervoer in Nederland, ook bij aan het verbeteren van het innovatief vermogen van de stad. In het mobiliteitsplan Dordrecht 2006-2015 zijn maatregelen opgenomen. Met een vastgestelde agenda wordt het werk nog niet daadwerkelijk uitgevoerd. Er is daarom per jaar een uitvoeringsprogramma. Wat hebben we ervoor gedaan? Door de ligging van Dordrecht aan transportassen over de weg, water en spoor is de bereikbaarheid van de stad een sterk punt. Dat willen we zo houden. De bereikbaarheid van Dordrecht en in het bijzonder de binnenstad, willen we verbeteren met het uitvoeren van maatregelen ten behoeve van het optimaal benutten van het hoofdwegennet, het bieden van voldoende parkeerruimte, het versterken van het openbaar vervoer (vooral richting Binnenstad), het versterken van de positie van fietser en voetganger en het verbeteren van de verkeersveiligheid. Deze maatregelen staan uiteengezet in het Mobiliteitsplan Dordrecht 2006-2015. In 2008 is gewerkt aan de volgende projecten: Verbeteren bereikbaarheid A15/N3 In 2008 is met Rijkswaterstaat onderhandeld over de nut en noodzaak om de knoop A15/N3 aan te pakken. Dit heeft in december 2008 geresulteerd in een positieve houding van de minister Verkeer & Waterstaat en gedeputeerde Provincie Zuid-Holland om tot een co-financiering van de knoop te komen. De afspraken zijn gemaakt in het kader van het MIRT. De condities en verantwoordelijkheden rond de uitvoering van de werken worden begin 2009 vastgelegd in het convenant programma aansluitingen. Ook de aansluiting A16/Mijlweg en de A16/N3 maken deel uit van het convenant. Schil In 2008 is gewerkt aan het opstellen van de maatregelkaart van het wijkverkeersplan Schil. De invoering van een regime van 30 kilometer per uur in grote delen van de Schil vraagt nog wel nader overleg met politie en Openbaar Ministerie.


Pagina 65 van 211

Provinciale weg De bereikbaarheid van de oostelijke stadsdelen Dubbeldam en Stadspolders staat in de spits onder druk. Er is sprake van stagnerend verkeer op de Provinciale weg en de rotonde Hastingsweg – Groene Zoom. Naast deze bestaande problemen werkt de gemeente aan plannen voor het nieuwe recreatieknooppunt “de Nieuwe Biesbosch” en heeft het college in de Structuurvisie het voornemen vastgelegd om in de Zuidpolder woningbouw te plegen. Om de bereikbaarheid van de oostelijke stadsdelen op niveau te krijgen moet geïnvesteerd worden in het versterken van de bestaande structuur. Met verschillende benuttingsmaatregelen moet voldoende ruimte ontstaan om extra verkeer te kunnen verwerken. Als de “Nieuwe Dordtse Biesbosch” en/of de Zuidpolder worden gerealiseerd, hoeft er alleen in de directe aansluiting van het bewuste project op de Provincialeweg geïnvesteerd te worden. Het wegbeeld nabij de open afritten met de N3 zal niet veranderen. Voldoende parkeerruimte Parkeren Met het vaststellen van de egalisatiereserve parkeervoorzieningen heeft het college invulling gegeven aan de prognose van de ontwikkeling van het parkeerareaal in Dordrecht. Uitbreiding van het aantal parkeerplaatsen in het verlengde van het Mobiliteitsplan is daarbij gekoppeld aan de tariefstelling en de financiering. De egalisatiereserve vormt het kader voor de parkeervoorzieningen die jaarlijks in een prognose geactualiseerd gaat worden. In de binnenstad is in 2008 de parkeergarage Riedijkshaven opgeleverd en startte de bouw van de parkeergarage Achterom. Eind 2008 is voorgesteld om, naast de voorbereiding van de parkeergarage Steegoversloot, het Kromhout als de locatie voor een extra parkeergarage in het oostelijk deel van de binnenstad aan te wijzen. Uit milieu-, verkeer-, en grondonderzoek blijken deze garages beide gerealiseerd en via de Noordendijk ontsloten te kunnen worden. De uitbreiding van het parkeerterrein Weeskinderdijk met 210 tot in totaal 480 plaatsen wacht op duidelijkheid van de provincie over het verzoek om subsidie. Met de vervanging van 33 oude parkeerautomaten door 50 nieuwe zijn meerdere doelen bereikt. De vindbaarheid is beter en de loopafstand kleiner. Het aantal storingen neemt af en de stromingen worden door het op afstand aflezen, eerder geconstateerd en sneller verholpen. De parkeermogelijkheden voor minder validen zijn tevens verbeterd. In 2009 worden de resterende automaten inclusief die in de parkeergarages Veemarkt en Spuihaven vervangen. Met EasyPark is een nieuw vergunningenbeheersysteem geïmplementeerd. Naast het invoeren van parkeerregulering zijn de parkeervoorzieningen in het Gezondheidspark in beheer genomen. De parkeergarage Sport wordt de komende jaren als stallingsgarage voor het ziekenhuis gebruikt. Voor de bezoekers is het tijdelijk maaiveldparkeren ingericht en in uitvoering genomen. Het stimuleren van het openbaar vervoer De werkzaamheden aan het openbaar vervoer waren het afgelopen jaar voor veel mensen duidelijk zichtbaar. Het meest in het oog springend zijn daarbij de werkzaamheden in de stationsomgeving Dordrecht Centraal. In 2008 hebben wij doorgewerkt aan de planvorming voor het definitieve ontwerp. Ook in 2008 is de oude stalling gesloopt en opende een tijdelijke fietsenstalling op het voorplein. Daarnaast werd een busstation aangelegd op het Gezondheidspark. Bij een tijdelijke voorziening halteert het lokale busvervoer nabij de ingang van het ziekenhuis en het interlokale vervoer nabij de rotonde Overkampweg. Tot slot startte de invoering van het Dynamisch Reis Informatie Systeem (DRIS). In 2008 zijn in de Drechtsteden de eerste 24 DRIS-panelen geplaatst. Hierop is steeds de meest actuele reisinformatie zichtbaar. In 2009 komen er nog circa 90 panelen bij en in 2010 naar verwachting nog eens 110. Het stimuleren van fietsverkeer Fietsnota “Dordt fietst door De gemeenteraad heeft het nieuwe fietsbeleid “Dordt fietst door” in 2008 vastgesteld. In de nota is een helder kader aangegeven op welke wijze de fiets in alle Dordtse projecten een plaats krijgt. Hierdoor is de positie van de fiets verstevigd. De ervaring van het afgelopen jaar leert dat deze extra aandacht voor de fiets positief uitpakt. Voorbeelden hiervan zijn het ontwerp voor het stationsplein, maar ook de onlangs opgeleverde rotonde aan de Johan de Wittstraat – Spuiboulevard. Met de recent geopende bewaakte


Pagina 66 van 211

fietsenstalling Achterom verwacht het college meer bezoekers van de binnenstad uit de auto op de fiets te krijgen. Uit de inspraakreacties en uit de behandeling van de conceptnota in de adviescommissie kwam naar voren dat vele burgers een extra inspanning wensen; in het bijzonder kleine aanpassingen in de openbare ruimte. Het college geeft gehoor aan deze behoefte en heeft een fietsactieplan opgesteld om 10 kleinschalige problemen in 2009 aan te pakken. In de loop van 2009 wordt een actieplan voor 2010 opgesteld. In de komende twee jaar investeert het college op deze manier € 350.000 extra voor fietsers. Deze investering wordt gedekt vanuit de “Meerjarenplanning stadsbeheer/ stadsontwikkeling (aanvullende maatregelen in de openbare ruimte in het kader van het meerjarenbeleidprogramma Dordrecht 2006 – 2010”). Thema Verkeersveiligheid De inzet op de verkeersveiligheid blijft van groot belang. In 2008 is gewerkt aan een verkeersveiligheidsplan dat de komende jaren als basis dient voor de activiteiten op het gebied van verkeersveiligheid. Zo blijft er aandacht voor eenduidigheid in de uitvoering van fysieke maatregelen en inrichting van verblijfsgebieden. Maar ook voor veiligheid rondom scholen en op fietsroutes. Gedragsbeïnvloeding blijft een belangrijk aandachtspunt. Niet alleen door verkeerseducatie op scholen aan te bieden, maar ook door cursussen voor senioren. Met betrekking tot de wijkverkeersplannen ligt de nadruk de komende jaren op de verdere uitvoering van de wijkverkeersplannen Binnenstad en de 19e eeuwse schil. In 2008 zijn de laatste maatregelen uit de andere wijkverkeersplannen afgerond.Uit een ongevallenanalyse die in 2008 is uitgevoerd blijkt dat er geen blackspots meer zijn, maar wel een aantal locaties waar meerdere slachtofferongevallen hebben plaatsgevonden de afgelopen jaren. In 2008 is op de kruising Spuiboulevard / J. de Wittstraat een rotonde aangelegd, waardoor één van de belangrijkste knelpunten is aangepakt. Voor de andere locaties geldt dat de komende jaren maatregelen staan gepland om de situatie te verbeteren. De aanpak van de kruising Marisstraat – Israelplein staat voor 2008/2009 op de planning en de aanpak van de Mijlweg een jaar later. 3. Thema Economische structuurversterking Maatregelen om de economische structuur te versterken hebben betrekking op het aantrekken en stimuleren van innovatieve/creatieve economie en focus op ontwikkeling van de sectoren zakelijke dienstverlening, horeca, toerisme en zorg. Verder rekenen we tot de economische structuurversterking ook de ontwikkeling van het toeristisch aanbod inclusief marketing en promotie om meer bezoekers te trekken én het werken aan versterking van de kennisinfrastructuur. Wat hebben we daarvoor gedaan? Binnenstad Ook in 2008 hebben wij gewerkt aan de ontwikkeling van de binnenstad door het vergroten van het winkelaanbod en horeca-aanbod, versterking van de belevingsfunctie door evenementen en cultuur en het verhogen van de veiligheid en leefbaarheid. Het grote aantal investeringsinitiatieven toont aan dat er vertrouwen is in de stad (Drievriendenhof, Sucade, Zest, Zoete Belofte, Villa Augustus, Paradium, Post 120). Veel ingrepen zullen echter pas over enige tijd gerealiseerd worden, in en na 2009. In 2008 is na de vertraging door de fijnstofproblematiek de eerste paal geslagen voor het project Achterom/Bagijnhof. Dit moet leiden tot een aanzienlijke verbetering van het winkelaanbod in de Binnenstad. Uitbreiding van de winkelstrook (met fietsenstalling) aan de westzijde Achterom is voltooid. De oplevering van het nieuwe winkelaanbod bij Achterom/Bagijnhof staat gepland voor begin 2010. Verder wordt het Dordrechts Museum verbouwd, zijn de contracten voor de verbouwing van HCR Bellevue getekend en zijn we bezig met de ontwikkeling van Stadswerven. Juist omdat deze grote verbeteringen tijd kosten, is het belangrijk alle mogelijke maatregelen te nemen, zodat verdere daling van bezoekersaantallen wordt voorkomen c.q. meer bezoekers worden getrokken. Daarom is in 2008 in samenspraak met de partners in de binnenstad het Urgentieprogramma uitgevoerd. Marketing en Toerisme Het bezoek aan de (binnen)stad staat onder druk en daarom is er een Urgentieprogramma Binnenstad 2008/2009 ingesteld en uitgevoerd. Vanuit Binnenstad en MTS is ingezet op maatregelen die inwoners van stad en regio verleiden naar de binnenstad te komen. Dit richt zich op het verbeteren van de bereikbaarheid (o.a. openbaar vervoer), het verbeteren van de kwaliteit van de openbare ruimte, het vergroten van de aantrekkingskracht (activiteiten en evenementen) en een overkoepelende communicatie. Er is ééndrachtig samengewerkt met Dordrecht Marketing, winkeliers, horeca ondernemers, de cultuursector en alle andere partijen die de binnenstad ‘maken’. De eerste projecten zijn zichtbaar: de ‘sterke punten’ campagne,


Pagina 67 van 211

aansprekende doeken die de bouwput Achterom opfleuren, de smaakstraat Nieuwstraat, de loyaliteitspas voor de binnenstad (DASpas), aanpassing van het Rondje Dordt, specials met oplagen van meer dan 200.000 ex. tijdens Dordt in Stoom en de Kerstmarkt, de sfeerverlichting Bagijnhof/Visstraat, de introductie van Museum op het Water en de uitbreiding van de vaartijden van de Waterbus. De gemeenteraad heeft in het najaar 2008 het nieuwe beleidskader evenementen ‘Het blijft feest’ vastgesteld. De raad heeft extra budget beschikbaar gesteld om het bestaande programma met bestaande doelstellingen uit te kunnen voeren. Geconstateerd is onder andere dat bezoekersaantallen belangrijk zijn, maar dat het niet het enige criterium is voor succesvol beleid. Er is meer ruimte gecreëerd voor vernieuwing. Nader onderzoek op onderdelen van het beleid zal de ambities en mogelijkheden voor 2009 en verdere jaren bepalen. Daarnaast hebben wij gewerkt aan de voorbereiding voor nieuw toeristisch beleid, dat wij in 2009 in de besluitvorming brengen. Met het toeristische regionale concept Hollands Glorie werken we aan het verbinden van de iconen Werelderfgoed Kinderdijk, Historische Binnenstad Dordrecht en Nationaal Park De Biesbosch. Het water is hierbij de verbindende factor. Het maritieme icoon (onder andere scheepsbouw) en de relatie met Rotterdam dienen verder ontwikkeld te worden. Sinds 2007 is de stichting Dordrecht Marketing operationeel. Zij voert de regie over de corporate marketing van de stad en de marketing en promotie van wonen, werken, cultuur en bezoek aan de stad. De stichting heeft aan het einde van het jaar het zogenaamde merkkader gepresenteerd aan onder andere directieraad en college. Het kader beschrijft het merk ‘Dordrecht’, het geeft aan waar Dordrecht voor staat, waar de stad in gelooft en wat het betekent voor bewoners, bezoekers, ondernemers en partners. Het kader is bedoeld als leidraad voor de marketing van en de communicatie over Dordrecht en moet bijdragen aan een heldere positionering en een eenduidig beeld van de stad. Wijkeconomie Begin 2008 zijn de plannen voor de wijkeconomie van Oud-Krispijn, Wielwijk en Crabbehof tot uitvoering gekomen. Op wijkniveau helpen extra medewerkers om ondernemerschap te versterken en economische initiatieven te bevorderen. De wijkeconoom in Crabbehof signaleert economische kansen en moedigt ondernemers aan te komen met concrete ideeën voor onder meer het winkelcentrum Crabbehof. De winkelstraatmanager in Oud-Krispijn heeft een uitbreiding van zijn takenpakket gekregen voor het vergroten van de organisatiegraad onder ondernemers in Wielwijk. Beiden zijn zeer succesvol in het verbeteren van het vestigingsklimaat en de levendigheid in de betreffende wijken en voorzien in een duidelijke behoefte. Het subsidieproject Dordtse Diamanten is opgezet in het kader van het geven van impulsen aan ondernemerschap. Voor dit project zijn extra middelen ter beschikking gesteld, zodat ook Nieuw-Krispijn kan deelnemen. De voorzitter van MKB Nederland, de heer L. Hermans, heeft de Diamanten uitgereikt aan acht kansrijke ideeën op 10 december 2008. Deltapoort Niet alleen op stedelijk en wijkniveau is gewerkt aan structuurversterking, maar ook op (boven)regionaal niveau. In 2006 is gestart met de samenwerking tussen partners binnen het gebied Deltapoort (tussen Rotterdam en Dordrecht). Deltapoort heeft zich ook in 2008 vooral gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de (leef)omgeving, op het stimuleren van de economische concurrentiepositie en op het vergroten van de aantrekkingskracht van het gebied. De inzet tot nu toe is uitermate succesvol gebleken. Het gezamenlijk optrekken heeft er toe geleid dat Deltapoort nadrukkelijk en ruim aandacht heeft gekregen in de door het kabinet vastgestelde structuurvisie Randstad 2040. Ook het gezamenlijk optrekken rond het zoeken naar een alternatief voor het niet doorgaan van een bedrijfsterrein in de Hoeksche Waard lijkt succesvol. Om de gesignaleerde problemen binnen het Deltapoort-gebied aan te pakken, is een intensieve samenwerking tussen de verschillende regio’s en gemeenten noodzakelijk. De problemen in het Deltapoort-gebied zijn door de regio’s afzonderlijk niet op te lossen. De Deltapoortpartners willen deze samenwerking ook aangaan, omdat zij de noodzaak om het gebied te versterken zien. In 2008 is concreet gewerkt aan: • Het sturen op voortgang en samenhang tussen de projecten van Deltapoort. • Het ontwikkelen vanuit bestaande visies van een ambitiedocument en een uitvoeringsstrategie. Onderdelen hiervan zijn ondermeer: Eo Wijers prijsvraag en het eventuele vervolg, de alternatieven voor de Hoeksche waard (Dordtse Kil IV en herstructurering van bestaande terreinen) en de aanleg van een Containerterminal. • De uitwerking van een metropolitaan park op het eiland IJsselmonde, inclusief procesafspraken.


Pagina 68 van 211

2.8

Bestuur, participatie en dienstverlening

Wat willen we bereiken in 2006-2010? In het Meerjarenbeleidsprogramma 2006-2010 hebben wij aangegeven wat naar onze overtuiging de sleutel is voor een goed stadsbestuur: open, zichtbaar, resultaatgericht en klantgericht ons werk doen. Het vertrouwen van de burger in het gemeentebestuur staat voor ons centraal. Dit is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de gemeenteraad, het college en de ambtelijke organisatie. Onze ambitie is er voor te zorgen dat het vertrouwen van de burger in het gemeentebestuur toeneemt van 67% in 2005 naar 72% in 2010. Vertrouwen moet je verdienen. Dit betekent in de eerste plaats dat we transparant en zorgvuldig communiceren over de plannen en keuzes die worden gemaakt. Vaak betekent dit maatwerk in de communicatie. Immers, kwetsbare groepen in de stad vragen om een andere benadering dan ondernemers. Bij elk vraagstuk zoeken we naar een passende aanpak van communicatie waarbij (het bevorderen van) vertrouwen centraal staat. Inwoners, partners in de stad en de gemeente hebben een gedeelde verantwoordelijkheid voor de aanpak van de vraagstukken van de stad. Daarom streven we naar een aanpak waarbij we, op thema’s die zich daarvoor lenen, de interactie met inwoners, bedrijven en instellingen opzoeken, om in samenwerking tot beleid en uitvoering te komen. Betrokkenheid aan de voorkant van een beleidsproces vinden we noodzakelijk om tot doordachte, creatieve, passende en acceptabele oplossingen te komen. We vinden het belangrijk dat inwoners tevreden zijn over de mogelijkheden tot burgerparticipatie. Concreet betekent dit dat we streven naar een stijging van het percentage burgers dat tevreden is over het besluitvormingsproces naar 25% in 2009 (huidige waarde: 20%) en een stijging van het percentage burgers dat zich serieus genomen voelt naar 35% in 2009 (huidige waarde: 31%). Ook op het gebied van dienstverlening zetten we forse stappen om de relatie tussen gemeente en inwoners en bedrijven te verbeteren. Inwoners zijn immers vooral tevreden over de gemeente als de ‘gewone dingen’, zoals het ophalen van een paspoort of rijbewijs of het verlenen van vergunningen, goed geregeld zijn. Het meten van de tevredenheid van inwoners over de dienstverlening is voor ons een continu proces, gekoppeld aan het direct doorvoeren van verbeteringen. Ook het benutten van nieuwe mogelijkheden van elektronische dienstverlening maakt hiervan onderdeel uit. We blijven investeren in ons totaalpakket van dienstverlening en het behoud van de tevredenheid van de inwoners over de dienstverlening. De kwaliteit van de dienstverlening en het verder verbeteren daarvan, is een belangrijke factor bij het vergroten van het vertrouwen. Wat hebben we bereikt tot nu toe? Het vertrouwen van de inwoners in het gemeentebestuur is de afgelopen jaren toegenomen. De meest recente meting (2007) geeft aan dat 71% van de inwoners een redelijk tot volledig vertrouwen in de gemeente heeft. In 2004 en 2005 waren deze percentages nog respectievelijk 62% en 67%. Onze ambitie is ervoor te zorgen dat het vertrouwen van de burger in het gemeentebestuur toeneemt tot 72% in 2010. De tevredenheid van de inwoners over de dienstverlening van de gemeente is volgens de meest actuele meting (2008) licht gestegen. Dit betekent dat inwoners een rapportcijfer van 7,8 geven voor de dienstverlening (in 2007 was dit een cijfer 7,7). Over het rapportcijfer dat ondernemers geven voor de kwaliteit van dienstverlening zijn geen recente cijfers beschikbaar. We streven ook een toename van de tevredenheid over burgerparticipatie na, waarbij we meten welk aandeel van de participanten en insprekers tevreden is over besluitvorming en zich serieus genomen voelt door de gemeente. In de eerste helft van 2009 vindt een nieuw onderzoek naar de tevredenheid over burgerparticipatie plaats.


Pagina 69 van 211

Bestuur en participatie Outcomedoelstelling en indicatoren Meest actuele meting

Jaar0- verslag waarde 2007

Vergroten vertrouwen van de burger aandeel bewoners met redelijk tot volledig vertrouwen in de gemeente

67%

% geen stemintentie

Streefwaarde 2008

2009

71%

2010 Ambitie 72%

licht

13%

11%

Licht

77% 6.2

82% 6,5

Licht Licht

rapportcijfer tevredenheid stadsbestuur - rapportcijfer 6 of hoger - rapportcijfer

81% 6,4 Meest Jaar0- verslag actuele meting waarde 2007

Vergroten tevredenheid over de dienstverlening van de gemeente rapportcijfers tevredenheid bewoners over dienstverlening

7,3

7,7

rapportcijfer ondernemers over kwaliteit gem. dienstverlening rapportcijfer klanttevredenheid gemeentelijke sociale dienst

5,8

6,0

2009

7,7

7,7

7,8

6,0

7,1

6,9

Jaar0- verslag waarde 2007

Toename tevredenheid over burgerparticipatie

Streefwaarde 2008


2010 Ambitie 7,7

licht

6,2

Licht

7,5

Licht

Streefwaarde 2008

2009

2010 Ambitie

aandeel participanten dat tevreden is over beleidprocessen - tevreden over besluitvorming

20%

25%

Licht

- voelt zich serieus genomen

31%

35%

Licht

Wat heeft het gekost? In onderstaande tabel is per thema weergegeven wat de realisatie in 2008 geweest is, afgezet tegen de gewijzigde begroting. In hoofdstuk 4 van dit jaarverslag worden de verschillen uitgebreid toegelicht. Programma Bestuur, Participatie en Dienstverlening Thema Algemeen bestuur Dagelijks bestuur Dienstverlening Communicatie en voorlichting

Bedragen x € 1,000

Lasten

Baten



3.460

3.150

310

60

77

17

11.085

19.339

-8.254

3.112

5.419

2.307

4.488

4.432

56

2.277

2.739

462

0

459

-459

0

114

114

19.033

27.380

-8.347

5.449

8.349

2.900



-5.447





4.399

6.650

-2.251

0

1.520

1.520 -731 -6.178

1. Thema Algemeen bestuur Het thema Algemeen bestuur heeft betrekking op de rol van de griffie en de Rekenkamer bij de ondersteuning van de raad bij haar kaderstellende en controlerende rol. Beide instanties dragen bij aan een meer effectieve en efficiënte uitvoering van het gemeentebeleid en daarmee aan het vertrouwen van de burger in de gemeente. Wat hebben we ervoor gedaan? De gemeenteraad, commissieleden, college, ambtenaren en inwoners van Dordrecht zijn gewend geraakt aan de manier waarop raad en commissies tijdens de Dordtse Kamers vergaderen. Van de mogelijkheid voor burgers om tijdens de programmakamers gebruik te maken van het spreekrecht is geregeld gebruik gemaakt. Een bijzonder Sprekersplein vond in oktober 2008 plaats. Om de omwonenden in de gelegenheid te stellen hun opvatting over de locatiekeuze voor een hostel kenbaar te maken, is het Sprekersplein over dat onderwerp ‘op locatie’ aan de Eulerlaan gehouden. Daarnaast zijn in 2008 diverse themabijeenkomsten en werkbezoeken georganiseerd. Als vervolg op de motie ‘Raad aan zet’ heeft de raad tijdens een tweedaagse werkconferentie


Pagina 70 van 211

in september gesproken over en gewerkt aan zijn eigen functioneren. De verbouwing van de vergadervleugel is in 2008 van start gegaan en zal in mei 2009 worden voltooid. Aan de doorontwikkeling van het Raadsinformatiesysteem (RIS) is in 2008 hard gewerkt. Het nieuwe RIS is in januari 2009 de lucht in gegaan. In 2008 is door de Rekenkamer Dordrecht gewerkt aan vijf onderzoeken. In juni 2008 is het rapport ‘Mensenwerk’ door de Rekenkamer gepubliceerd, als resultaat van een onderzoek naar de sociale werkvoorziening Drechtwerk. Deze rapportage is een coproductie van Dordrecht, Ridderkerk, Alblasserdam, Graafstroom en NieuwLekkerland. Daarnaast is in 2008 gewerkt aan het onderzoek naar de funderingsproblematiek in Dordrecht. Dit onderzoek is afgerond met een nota van bevindingen, die begin januari 2009 voor ambtelijke hoor en wederhoor is aangeboden. Het 213a onderzoek is eind december 2008 afgerond met een nota van bevindingen en aangeboden voor ambtelijke hoor en wederhoor. Het Rekenkameronderzoek naar het bestuurlijk netwerk van Dordrecht heeft heel 2008 gelopen. Tussentijds is een notitie over het verloop van het onderzoek gepresenteerd aan de raadsleden. Aan het onderzoek wordt nog doorgewerkt in 2009. Eind 2008 zijn de Rekenkamers van Alblasserdam, Sliedrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Dordrecht gestart met de voorbereidingen voor het gezamenlijk uit te voeren onderzoek naar Regionalisering Drechtsteden. Medio december is de startnotitie verzonden naar de gemeenteraad, het onderzoek vindt plaats in de eerste helft van 2009. 2. Thema Dagelijks bestuur De activiteiten binnen het thema Dagelijks Bestuur worden uitgevoerd door het bestuur, de Directieraad, het Stadsbestuurscentrum, de Programmadirecteuren en het Kabinet. De activiteiten zijn gericht op het integraal plannen, beheersen en verantwoorden van beleid, lasten en baten die verbonden zijn met het besturen van de stad. Ook Projectmanagement levert hieraan een bijdrage. Wat hebben we ervoor gedaan? In 2008 zijn geen verkiezingen of referenda georganiseerd. Wel is de voorbereiding op de verkiezing van leden van het Europese Parlement (in juni 2009) gestart. Omdat de stemcomputers niet meer mogen worden gebruikt zijn deze alvast vervangen door stembussen en stemhokjes. Verder is een nieuwe indeling van stemdistricten gemaakt, omdat bij het stemmen met potlood met meer locaties gewerkt wordt. Op die manier wordt voorkomen dat de belasting per stembureau te hoog wordt en de doorstroming wordt belemmerd. Projectmanagement (PM) is in 2007 vormgegeven als intern bedrijf in de organisatie. In 2008 is naast de verdere ontwikkeling van de eigen organisatie ook nadrukkelijker de externe samenwerking gezocht. Daarbij stond de verdere professionalisering van PM centraal. In dat kader wordt via een verbeterprogramma gewerkt aan het verder optimaliseren van de processen en het verbeteren van de kwaliteit. De meeste acties op dit terrein zijn in 2007 en 2008 afgerond en waar nodig geïmplementeerd in de werkwijze van PM. Voor wat betreft de externe samenwerking is in 2008 de behoefte aan projectmanagement ook in de andere regiogemeenten groter geworden. In dat verband heeft PM voor een aantal nieuwe projecten binnen de regio opdrachten gekregen en wordt gewerkt aan het gezamenlijk ontwikkelen en delen van kennis binnen de regio. In 2008 is in verschillende processen gewerkt volgens de uitgangspunten van de Dordtse Aanpak, de aanpak die in 2004 is gestart vanuit de wil om te werken aan het vertrouwen van burgers en andere partners in de stad via een bestuursstijl die open, zichtbaar, resultaat- en klantgericht is. Dit sluit aan bij de gezamenlijke verantwoordelijkheid van burgers, partners en gemeente voor de ontwikkeling van de stad. Steeds beter zijn we in staat om een beargumenteerde, professionele afweging te maken van de wijze waarop we kunnen samenwerken met burgers en andere belanghebbenden. De Training Dordtse Aanpak geeft ambtenaren de mogelijkheid om hierover kennis op te doen en ervaringen uit te wisselen. In 2008 is deze training geactualiseerd, zodat in 2009 een nieuwe serie trainingen van start kan gaan. In 2008 hebben we bovendien een bijzonder project in de steigers gezet: ‘Burgers aan Zet’. Onder deze naam zijn twee experimenten met burgerinitiatieven voorbereid die verder gaan dan wat tot nu toe in Dordrecht (en deels ook elders in het land!) bekend is. De twee experimenten – één in een deel van Nieuw Krispijn en één in de buurt Stadspolder – zetten in op het verleggen van invloed van de gemeente naar burgers, daar waar het om de leefomgeving in de buurt gaat. Het instrument wijkbudgetten is bij uitstek geschikt om hier ervaring mee op te doen. Kort door de bocht: bewoners krijgen


Pagina 71 van 211

zeggenschap over een buurtbudget en bepalen zélf aan welke activiteiten zij dit willen besteden om hun buurt mooier, veiliger, leefbaarder en socialer te maken. In 2009 gaan beide experimenten van start. De uitvoering van de experimenten wordt ook vanuit andere gemeenten met belangstelling gevolgd. Dit blijkt onder andere uit het feit dat ‘Burgers aan Zet’ als ‘koplopergemeente’ is aangemerkt in het VNG/BZK-programma ‘In Actie met Burgers’. Het afgelopen jaar is verder invulling gegeven aan de ambitie uit het MJP om in 2008 de tijd te nemen verder in de toekomst te kijken. Onder de noemer “Toekomst van Dordrecht. Dordtse Dialogen” is gekozen voor een aanpak waarbij we in 2009 en 2010 vier maal per jaar een debat organiseren in de stad, met partners, over ontwikkelingen en trends die in de toekomst op ons afkomen. Het selecteren van thema’s voor de dialogen en de interne voorbereiding (analyse van trends) op basis van de themaselectie (de eerste twee stappen van het toekomsttraject) stonden centraal in 2008. Het Onderzoekscentrum Drechtsteden heeft een inventarisatie van trends gemaakt die naar verwachting op Dordrecht afkomen in de toekomst. Op basis van statistisch materiaal is een inschatting gemaakt van de mate waarin de trend zich in Dordrecht zal voordoen. De resultaten van de trendanalyse, diverse ambtelijke workshops en gesprekken binnen en buiten de organisatie (met bijvoorbeeld sleutelpartners uit de stad en trendwatchers) zijn samengevat in een groslijst met thema’s voor de dialogen. Deze thema’s zijn besproken met directieraad, college en tijdens de Dordtse Kamers (in november 2008). Eind 2008 zijn de voorbereidingen voor de eerste twee Dialogen in 2009 gestart, met als thema’s ‘Duurzaamheid’ en ‘Binding aan de stad’. In 2009 worden in totaal vier dialogen georganiseerd. Voor Dordrecht is het denken in termen van netwerken en public affairs (PA) nog belangrijker geworden, om strategische samenwerking met andere overheden te zoeken. Het is van groot belang om tijdig zicht te hebben op de mogelijkheden voor het verknopen van de agenda’s van hogere overheden (EU, Rijk, Zuidvleugel en Provincie). In 2008 is twee keer een lobbyscan uitgevoerd en verwerkt in een positionpaper lobbydossiers. Daarnaast is geïnvesteerd in de aanwezigheid van mensen uit de Dordtse organisatie bij belangrijke (landelijke) overleggen en bijeenkomsten. Op deze manier zijn we in staat om, zowel vanuit Dordrecht als vanuit Drechtsteden, in te spelen op toekomstige ontwikkelingen. De bestuurlijke samenwerking in regionaal verband wordt steeds intensiever. Zowel in Drechtstedenverband als binnen de regio Zuid-Holland Zuid en in Zuidvleugelverband bleef de netwerksamenwerking doorgroeien. Binnen de regio Drechtsteden hebben met name organisatorische ontwikkelingen aandacht gevraagd. Sinds 1 april 2008 is het Service Centrum Drechtsteden (SCD) operationeel. Een andere belangrijke ontwikkeling die heeft plaatsgevonden is de reorganisatie van de afdeling Belastingen. Deze afdeling is per 1 juli 2008 in zijn geheel overgegaan naar de Belastingdienst Drechtsteden (BDD). In 2008 hebben de contouren van de ontwikkelingsagenda van de Drechtsteden verder vorm gekregen, door de uitwerking van “Pieken in de Drechtsteden”. Deze op het Meerjarenprogramma geënte agenda draagt bij aan de ambitie toe te werken naar een hoogwaardige regio Drechtsteden, zoals beschreven in het streefbeeld ‘samen stad aan het water’. In december heeft de Drechtraad ingestemd met het centrale uitgangspunt om de sterke karakteristieke kenmerken in de Drechtsteden te stimuleren, kansen te benutten en kwaliteit hieraan toe te voegen. De drie pieken zijn: • maritieme/water technologie, innovatie en binnenvaart; • unieke (landschappen in de) omgeving; • de historische binnenstad. Het realiseren van ‘Pieken in de Drechtsteden’ zal de komende jaren het nodige vragen van zowel de GRD als de individuele gemeenten. Regionaal denken en handelen zal van essentieel belang zijn. Beoogd wordt in de eerste helft van 2009 voor “Pieken in de Drechtsteden” met een gedragen (inhoudelijke) investeringsagenda te komen, die per piek inzichtelijk maakt waar kansen liggen, welke projecten daarvoor nodig zijn en met welke partners deze gerealiseerd gaan worden. Dit zal de gemeenteraden in staat stellen te bepalen welke koers zij de komende periode met de Drechtsteden willen inslaan. In de tweede helft van 2008 zijn de voorbereidingen voor de bestuurlijke evaluatie van de samenwerking in de Drechtsteden gestart. De evaluatie van de gemeenschappelijke regeling en de bestuurlijke samenwerking zal in 2009 plaatsvinden, zodat de resultaten van de evaluatie beschikbaar zijn voor de nieuwe raadsperiode.


Pagina 72 van 211

3. Thema Dienstverlening Betere dienstverlening aan burgers en bedrijven staat al jaren hoog op de agenda van gemeenten. Burgers, bedrijven en instellingen hebben recht op een goede, tijdige en zorgvuldige dienstverlening. Naast de traditionele dienstverlening aan het loket wordt steeds meer gebruik gemaakt van elektronische dienstverlening. De activiteiten binnen het thema dienstverlening dragen bij aan het klantgericht afhandelen van verzoeken met betrekking tot het verstrekken van inlichtingen en documenten en verzoeken tot het verkrijgen of afstand doen van de Nederlandse nationaliteit. Wat hebben we ervoor gedaan? Het jaar 2008 kenmerkte zich door een hoge dynamiek in werkzaamheden en ontwikkelingen bij de Stadswinkel. Met name de ontwikkeling van het Klant Contact Centrum (KCC) is in een stroomversnelling terecht gekomen. Op dit moment is helder hoe de organisatie er uit gaat zien, hoe de producten, verantwoordelijkheden en formatie in de nieuwe organisatie verdeeld worden over de bureaus en welke functies er in het KCC komen. Formele besluitvorming vindt begin 2009 plaats. Daarmee schaart de gemeente Dordrecht zich bij de voorhoede gemeenten wat betreft de ontwikkeling van een KCC. Regionaal is een platform Dienstverlening opgericht, dat zich bezig houdt met visievorming en de regionale opzet van het telefoniekanaal. De vorming van een regionale backoffice is voorlopig van de baan. Wel is er draagvlak voor het invoeren van het 14078-nummer in de regio. De aanvraag voor dit nummer is eind november ingediend, de implementatie is voorzien medio 2009. Begin 2008 zijn de receptieen telefonietaken van het Stads- en Regiokantoor overgenomen van de Stafdiensten in verband met de vorming van het SCD. De receptieen telefonietaken op het Regiokantoor leverden weinig synergiewinst op en bleken lastig aan te sturen vanuit het Stadskantoor. Daarom wordt de taak begin 2009 overgeheveld naar de GR Drechtsteden (SCD). Op bijna alle servicenormen zijn de prestaties over 2008 verbeterd ten opzichte van 2007. De meeste aandacht was gericht op de afhandeling van de burger- en bedrijfsbrieven. In 2007 was 66% van zo'n 10.000 brieven binnen 6 weken beantwoord. Bij degene waar dat niet lukte werd zelden een tussenbericht gestuurd. In 2008 is dat al behoorlijk verbeterd. Van de 8.000 brieven die geregistreerd werden is 74% op tijd beantwoord. Daarnaast is in zo'n 100 gevallen een tussenbericht gestuurd, waardoor de totaalscore op 75% uitkomt. De laatste maanden van het jaar lag dat percentage zelfs al op 80%. Bij een aantal brieven is de termijn van 6 weken moeilijk haalbaar. Dat heeft enerzijds te maken met het proces, waarbij bepaalde brieven via de gemeenteraad en college worden beantwoord. Deze brieven worden geagendeerd voor de raad en ook het antwoord loopt via college en/of raad. Anderzijds gaat een aantal brieven over onderwerpen die op dat moment nog politiek worden besproken. Het antwoord kan in die gevallen niet altijd binnen 6 weken worden gegeven. Begin 2009 wordt een nieuw postregistratiesysteem in gebruik genomen. Hierdoor is betere sturing mogelijk en kan elke medewerker direct zijn werkvoorraad en voortgang monitoren. Wat betreft de andere normen zijn forse verbeteringen gerealiseerd op het gebied van Awb bezwaarschriften. Daar werd in 90% van de gevallen binnen 10 weken antwoord gegeven óf een tussenbericht gestuurd. In 2007 was dat slechts 35%. Ook op het gebied van vergunningverlening zijn de scores een stuk verbeterd. Aanvragen voor kleine evenementen zijn in 93% van de gevallen binnen 3 weken afgehandeld, tegenover 60% in 2007. Jaarlijks neemt de gemeente Dordrecht deel aan de VNG benchmark ‘Publieke Dienstverlening’. In deze benchmark worden gemeenten op criteria als openingstijden, bereikbaarheid, wachttijden en levertijden beoordeeld en vergeleken. Van de 102 gemeenten die in 2008 hebben deelgenomen is Dordrecht op de tweede plaats geëindigd. De kwaliteit van de telefonische dienstverlening liet in het voorjaar en de zomer van 2008 veel te wensen over. Door invoering van nieuw beleid (o.a. integrale aanslag belastingen), uitbreiding van het productenaanbod (bijvoorbeeld wijklijn en bouwen) en een krappe arbeidsmarkt kreeg onze externe partner het niet meer voor elkaar om de telefoontjes binnen 20 seconden te beantwoorden. Lange wachtrijen waren het gevolg. Door enkele aanpassingen in de organisatie van het callcenter is deze vorm van dienstverlening weer op het gewenste niveau. Deze ervaring riep wel de vraag op of uitbesteding op dit moment (nog) de beste keuze is. Deze vraag zal worden meegenomen bij de inrichting van de regionale telefonie en de invoering 14078, waar gekozen is om de mogelijkheid te onderzoeken van een eigen callcenter in de regio Drechtsteden.


Pagina 73 van 211

Ook de aangekondigde landelijke ontwikkelingen zijn onderhevig geweest aan voortschrijdend inzicht. Zo is de foto-opname voor het paspoort aan de balie gesneuveld, maar de vingerafdruk gaat wel door (uiterlijk op 28 juni 2009), evenals het schrappen van de mogelijkheid om kinderen bij te schrijven in het paspoort van de ouders. Een oproep van de minister van Verkeer en Waterstaat om de prijs van het rijbewijs te verlagen is niet overgenomen, met terugmelding dat dit een lokale bevoegdheid betreft. Daarnaast lijkt een doorstart plaats te gaan vinden van de modernisering van de GBA. Langzaam maar zeker vordert ook de vorming van het stelsel van basisregistraties, hoewel dat nu nog niet veel extra werk oplevert. Per 1 september heeft de Stadswinkel het WMO loket van de Sociale Dienst Drechtsteden overgenomen en is gestart met de integratie van de producten en diensten in de Stadswinkel. Op 1 oktober is de Wijklijn in productie gegaan met een onder regie van het KCC ontwikkelde beslisboom en Mozaiek als voertuig voor het opvoeren en afhandelen van meldingen. Op 1 januari 2009 wordt gestart om de dienstverlening van de voormalige afdeling Bouwen, die nu in het Regiokantoor zit, ook vanuit de Stadswinkel te verzorgen. Toezicht en Kadaster volgen in de loop van 2009. 4. Thema Communicatie en voorlichting Communicatie en voorlichting betreffen hier de concernactiviteiten; uitgifte van in- en externe media, bestuursvoorlichting, rampencommunicatie en internationaal samenwerking. Door een goede informatievoorziening over het gemeentelijke beleid en profilering van bestuurders, dragen deze activiteiten bij aan een vergroting van het vertrouwen en een actiegerichte benadering van onder andere de pers. Bovendien draagt het bij aan meer betrokkenheid bij de stad en aan meer participatie. Activiteiten binnen dit thema zijn continue processen. Stadspromotie draagt daarbij bij aan een positieve beeldvorming in en over de stad. Het beleid op het gebied van internationale samenwerking moet bijdragen aan het op peil houden van de internationale contacten met de partnersteden en het tot stand brengen van mondiale voorlichtings- en bewustwordings-activiteiten in Dordrecht. Een goede voorbereiding op rampen en crises en excellente communicatie daaromheen is van groot belang. Niet alleen om ten tijde van rampen de burgers goed te informeren, maar ook omdat de beeldvorming over de aanpak van een ramp sterk afhankelijk is de communicatie. De interne media zijn erop gericht om medewerkers van de gemeente te informeren en te betrekken bij algemene ontwikkelingen en de doelstellingen van de organisatie (in- en extern) en personele aangelegenheden. Wat hebben we ervoor gedaan? In het afgelopen jaar is veel energie van de gemeentelijke afdeling communicatie gaan zitten in de overgang naar de service-eenheid Communicatie Advies en Middelen (SE CAM) als onderdeel van het Service Centrum Drechtsteden. De regionale communicatieafdeling werkt voor zes gemeenten, de Drechtstedenorganisaties en de gemeenschappelijke regelingen Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid. Die opgave is nog niet helemaal afgerond. De vorming van de regionale afdeling heeft vertraging opgelopen, enerzijds door een aantal lastig te vullen vacatures en anderzijds doordat de definitieve huisvesting van de nieuwe afdeling langer duurde dan voorzien. Om de beoogde kostenreductie te realiseren is het aantal voorlichters in de Drechtsteden met ongeveer eenderde verminderd en wordt op allerlei manieren getracht de voordelen van schaalvergroting in te boeken. De startproblemen zijn inmiddels grotendeels overwonnen en er wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van een communicatiebeleid, dat op meer regionale leest is geschoeid, waarbij vanzelfsprekend rekening wordt gehouden met de eigenheden van de betrokken gemeenten en organisaties. In 2008 is een nieuwe huisstijl voor de gemeente Dordrecht gepresenteerd en geïmplementeerd. Door alleen te werken met vormgevers, die goed ingevoerd zijn in de huisstijl, kunnen belangrijke kostenbesparingen worden bereikt. De huisstijl is inmiddels consequent doorgevoerd in alle communicatie uitingen; de aandacht wordt nu verlegd naar het beheren en bewaken van de huisstijl. In het kader van de actieve informatieplicht van de overheid zijn in 2008 259 persberichten verzonden en tientallen persbijeenkomsten gehouden. Daarenboven bereikten de gemeente dagelijks vragen van de media, die de communicatieadviseurs van een antwoord of woordvoerder hebben voorzien. Het maandelijkse personeelsblad Binnenuit werd gerestyled tot magazine, evenals de gemeentegids Dordt in ’t Kort, waarvoor samenwerking met een nieuwe uitgever werd gevonden. Samenwerking met De Stem van Dordt resulteerde in de wekelijkse publicatie van één of meer pagina’s


Pagina 74 van 211

Gemeentenieuws, af en toe aangevuld met katernen, waarin bijzondere thema’s werden toegelicht. Er zijn tientallen communicatieplannen geschreven, zoals rond de Structuurvisie 2020 en rond diverse interne campagnes zoals de Maand van de Innovatie. Communicatie coördineert het beheer van de website www.Dordrecht.nl en van het intranet. Deze digitale media zijn niet meer weg te denken uit de mix van middelen, die de communicatieadviseurs inzetten om gemeentelijke boodschappen bij interne en externe doelgroepen over te brengen. Naast de massamediale uitingen is er veel aandacht voor doelgroepgericht werken, waarbij de burgerschapsstijlen van Motivaction een goed hulpmiddel blijken. Persoonlijk contact – de dialoog - blijft een belangrijk communicatiemiddel. Informatiebijeenkomsten, discussieavonden en rondetafelgesprekken zijn middelen om vorm te geven aan dat persoonlijk contact. De service-eenheid CAM heeft in het afgelopen jaar een regionaal model ontwikkeld voor regionale crisiscommunicatie. Een model dat snel in de praktijk kon worden getest toen zich in de regio incidenten voordeden. Er is een begin gemaakt met de gestructureerde aanpak van de regionale risicocommunicatie. De afhandeling van subsidie aanvragen in het kader van mondiale voorlichting en bewustwordingsactiviteiten is overgedragen aan het centrale subsidiebureau van de gemeente. Hiermee is een meer uniforme en transparante afhandeling van deze aanvragen gegarandeerd. De stedenband met Dordrecht (Emalahleni) in Zuid-Afrika is in 2008 officieel bekrachtigd met de ondertekening van een Stedenbandovereenkomst. In deze overeenkomst verklaren beide gemeenten samen te werken aan de promotie van de stedenband in beide gemeenten en is vastgelegd op welke manier men gaat samenwerken. Verder zijn met succes enkele nieuwe grote partijen bij de stedenbanden betrokken zoals onder andere het Wellant College en het Da Vinci college. Als laatste heeft een externe evaluatie plaatsgevonden van de stedenbandrelaties en zijn de uitkomsten van deze evaluatie besproken met de gemeenteraad. De uitkomsten van de evaluatie worden verwerkt in een nieuwe beleidsnota voor internationale samenwerking. Deze nota wordt in het begin van 2009 vastgesteld.


Pagina 75 van 211

2.9

Algemene dekkingsmiddelen

Wat wilden we bereiken? Het waarborgen van een optimale inzet en daarmee afweging door het bestuur van deze –niet aan een inhoudelijk programma gerelateerde en daarmee vrij afweegbare en inzetbare- middelen. Wat hebben we ervoor gedaan? De algemene dekkingsmiddelen betreffen voornamelijk die gemeentelijke baten (en daaraan gerelateerde lasten) die vrij besteedbaar en dus vrij afweegbaar zijn, zoals de algemene uitkering en belastingen. Om de optimale inzet te waarborgen, wordt continu zicht gehouden op relevante ontwikkelingen die de hoogte van deze middelen beïnvloeden. Daartoe is het bestuur periodiek geïnformeerd via zowel de planning & controlcyclus als afzonderlijke nota’s. Gezien het technische karakter van dit programma wordt hier niet nader ingezoomd op de verschillende thema’s. Voor een nadere, vooral financiële toelichting, wordt verwezen naar hoofdstuk 4.12. Wat heeft het gekost? Programma Algemene Dekkingsmiddelen Thema Gemeentefonds Lokale belastingen Bedrijfsvoering


Baten



0

0

2.822

2.671

151

19.142

19.188

47

24.644

18.406

6.238

74.291

79.330

5.039

27.465

21.077

0 131.447 131.535

6.388 224.879 230.053




88

5.174 11.562





70.695

63.761

92.131

-21.436

74.580

10.819 -10.618 945

Pagina 76 van 211

3.1.

Lokale heffingen

Lokale heffingen worden onderscheiden in heffingen waarvan de besteding gebonden dan wel ongebonden is. De paragraaf lokale heffingen heeft betrekking op beide. Ongebonden lokale heffingen (OZB, hondenbelasting en precariobelasting) worden tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend, omdat zij niet aan een inhoudelijk begrotingsprogramma zijn gerelateerd. De besteding is niet gebonden aan een bepaalde taak. Gebonden heffingen, zoals de afvalstoffenheffing en rioolrechten, worden verantwoord op het betreffende programma en worden niet tot de algemene dekkingsmiddelen gerekend. De paragraaf Lokale Heffingen geeft inzicht in de diverse gemeentelijke belastingen en de consequenties daarvan voor de inwoners van Dordrecht en is als volgt opgebouwd: • Overzicht gemeentelijke belastingopbrengsten (3.1.1). • Woonlasten (lokale lastendruk), uitgangspunten en een vergelijking met steden met een vergelijkbare omvang en met de regio (3.1.2). • Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen (3.1.3). • Overige lokale belastingen (3.1.4). • Kostendekkendheid bouwleges (3.1.5) 3.1.1. Overzicht gemeentelijke belastingopbrengsten De belastingopbrengsten, inclusief eigen gemeentelijke inkomsten zoals havengelden, zijn voor 2008 geweest (* € 1.000): Belastingsoort

Rekening 2007

Begroting

Begroting

Prim. 2008 Na wijz. 2008

Rekening Resultaat 2008

2008

Algemene dekkingsmiddelen (ongebonden) Onroerende zaakbelastingen Precariobelasting Hondenbelasting Subtotaal

17.182

17.414

17.614

17.616

2

198

173

173

185

12

501

465

465

483

18

17.881

18.052

18.252

18.284

32

Tarieven (gebonden) Rioolrechten Afvalstoffenheffing

7.913

8.169

8.152

8.105

47-

11.373

11.373

11.316

10.907

409-

2.397

2.271

2.288

2.491

Leges burgerzaken¹ Parkeergelden (incl. naheffingsaanslagen)

5.797

6.213

5.713

5.802

89

Havengelden

2.954

3.268

3.268

2.894

374-

Ambulante handel Begraaf- en crematierechten Leges bouwvergunningen

203

255

263

190

219

29

1.961

2.040

1.940

2.077

137

4.104

3.097

3.416

4.247

831

Subtotaal

36.754

36.694

36.283

36.742

459

Totaal

54.635

54.746

54.535

55.026

491

¹ De ingevoerde leges betreffen alle leges die binnenkomen bij de Stadswinkel, incl. rijksleges excl. overige opbrengsten.

Procentueel aandeel per belastingsoort op totale belastingopbrengsten 2008 Procentueel aandeel belastingsoort 2008 Bouwleges 8% Begraaf- en crematierechten 4% Havengelden 5%

OZB 31%

Parkeergelden 11% Leges burgerzaken 5%

Afvalstoffen 20%


Overig 2% Rioolrechten 15%

Pagina 77 van 211

3.1.2. Heffingen woonlasten (lokale lastendruk) Tot de woonlasten worden gerekend de OZB, rioolrechten en afvalstoffenheffing. De woonlasten vormen het grootste deel van de opbrengst uit de gemeentelijke heffingen en daarmee grotendeels de lokale lastendruk. Vanaf 2006 is de OZB heffing voor gebruikers van rijkswege in het kader van lastenverlichting afgeschaft. De ontwikkeling van de woonlasten in Dordrecht over de laatste vier jaren is weergegeven in onderstaande tabel (* € 1): 2005

2006

2007

2008

OZB-eigenaar

166,45

169,12

178,08

181,15

OZB-gebruiker

133,16 64,93

65,90

68,54

Rioolrecht-eigenaar

0,00

63,97

Rioolrecht-gebruiker Afvalstoffenheffing Ontwikkeling lokale lastendruk % stijging/afname tov vorig jaar

82,56

83,76

84,96

88,32

224,76

228,12

234,96

234,96

670,90

545,93

563,90

572,97

4,9%

-18,6%

3,3%

1,5%

% stijging exclusief OZB-gebruiker (voor juist vergelijk)

1,5%

% stijging woonlasten t.o.v. vorig jaar 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% 2001

2002

2003 OZB

2004

2005

Rioolrecht

2006

2007

2008

Afvalstoffen

Uitgangspunten heffingen woonlasten Bij de berekening van de woonlasten zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd. Er wordt uitgegaan van een eigen woning die wordt bewoond door een gezin. De gemiddelde woningwaarde in Dordrecht is per peildatum 1 januari 2007 € 179.000. In 2008 zijn de tarieven verhoogd met de volgende percentages: Onroerende zaakbelastingen Rioolrechten Afvalstoffenheffing

+ 1.5% + 4,0% + 0,0%

Deze verhogingen zijn gebaseerd op het gemeentelijke tarievenbeleid. Algemeen uitgangspunt bij de OZB is een constante (reële) belastingopbrengst. Bij de vaststelling van de OZB tarieven richten wij ons op de opbrengst van deze belasting. Anders gezegd, als de waarde van een pand stijgt door periodieke herwaardering, dan gaat het tarief omlaag. In beginsel wordt gelijke tred gehouden met de inflatie (Consumentenprijsindex) zoals deze door het Centraal Plan Bureau wordt vastgesteld. Van de algemene lijn wordt afgeweken bij gebonden lokale heffingen zoals rioolrecht en afvalstoffenheffing waar de opbrengst gebruikt moet worden om de kosten te dekken. Vanaf 2005 geldt voor deze tarieven het uitgangspunt van kostendekkendheid. Uit bovenstaande tabel volgt dat de woonlasten in Dordrecht in 2008 met 1,5% zijn gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor.


Pagina 78 van 211

Toelichting op de componenten van de woonlasten Hieronder wordt een korte toelichting gegeven op de stand van zaken in 2008 op de volgende onderdelen: 1. Onroerende zaakbelastingen; 2. Rioolrechten; 3. Afvalstoffenheffing. 1. Onroerende zaakbelastingen (OZB) In 2008 zijn de aanslagen OZB inclusief de WOZ-beschikking opgelegd naar de zogeheten WOZ-waarde zoals die geldt op de waardepeildatum 1 januari 2007. Deze waarde wordt op grond van de Wet waardering onroerende zaken jaarlijks vastgesteld. De tarieven onroerende zaakbelastingen hebben zich per € 2.500 WOZ-waarde als volgt ontwikkeld (* € 1): 2005

2006

2007

OZB (zakelijk) niet-woningen

4,91

4,97

4,87

4,75

OZB (gebruik) niet-woningen

3,92

3,98

3,90

3,81

OZB (zakelijk) woningen

2,76

Stijging

2008

2,80

2,68

2,53

1,5%

2,0%

1,5%

De tarieven van 2008 zijn neerwaarts bijgesteld ter compensatie van de gestegen WOZwaarden van woningen en niet-woningen door de herwaardering van de onroerende zaken. De opbrengst OZB over 2008 is nagenoeg gelijk aan de raming in de begroting. De lasten OZB eigenaar (€181,15) kunnen berekend worden door de gemiddelde woningwaarde (€179.000) te delen door € 2.500 en te vermenigvuldigen met het betreffende tarief (€ 2,53). 2. Rioolrechten Op de tarieven rioolrecht is kostendekkendheid het uitgangspunt. De raming van de opbrengst rioolrecht is met 4% verhoogd als gevolg van de vaststelling van het Gemeentelijk Rioleringsplan IV. Hierin is uitgaande van 100% dekkende tarieven tot en met 2015 een jaarlijkse tariefaanpassing voorzien van 4% met inbegrip van inflatiecorrectie. Ontwikkeling tarieven rioolrechten (* € 1)

2005

2006

2007

2008

Rioolrecht eigendom

63,97

64,93

65,90

68,54

Rioolrecht gebruik

82,56

83,76

84,96

88,32

1,5%

1,5%

4,0%

stijging

De opbrengst 2008 is € 47.000 lager dan geraamd als gevolg van minder aansluitingen gebruik en eigendom 2008 ad € 48.000 en van een incidentele verrekening met voorgaande jaren ad € 36.000 waartegenover een voordeel staat van € 37.000 in verband met minder kwijtscheldingen. 3. Afvalstoffenheffing Op het tarief voor afvalinzameling en -verwerking is kostendekkendheid het uitgangspunt. Voor 2008 is het tarief niet verhoogd. Dit is mogelijk gemaakt door de totale kosten van afvalinzameling en –verwerking niet te laten toenemen door onder andere een efficiency korting op de bijdrage aan Netwerk N.V., inzet van het dividend van Netwerk N.V. en verlaging van het verbrandingstarief door H.V.C. Ontwikkeling tarief afvalstoffenheffing (* € 1)

Tarief afvalstoffenheffing Stijging

2005

2006

2007

2008

224,76

228,12

234,96

234,96

1,5%

3,0%

0,0%

De opbrengst 2008 is € 409.000 lager dan geraamd. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door: het grotere beroep dat is gedaan op de kwijtschelding van € 198.000. In het verleden zat de afvalstoffenheffing in de eindafrekening van de Eneco. Waardoor in 2008 ook kwijtscheldingen over 2007 zijn gedaan omdat de eindafreke-


Pagina 79 van 211

-

ning over 2007 pas in 2008 is verwerkt. Dit is voor een bedrag van € 80.000 geweest. Over 2008 resteert een overschrijding van € 118.000 ofwel 500 aansluitingen. De overschrijding op de kwijtschelding is structureel. Oorzaak is dat afvalstoffenheffing in het verleden in de eindafrekening van Eneco. Hierdoor was het minder duidelijk dat de mogelijkheid tot kwijtschelding aangevraagd kan worden. Nu wordt een aparte aanslag verzonden met een toelichtingsfolder waarin nadrukkelijk de mogelijkheid tot kwijtschelding wordt vermeld. een verrekening met voorgaande jaren die incidenteel € 168.000 lager; minder aansluitingen in 2008 ad € 43.000.

Vergelijking andere gemeenten Om inzicht te krijgen in het algemene verloop van de hoogte van de woonlasten is het goed een vergelijking met andere steden in het land te maken. Jaarlijks wordt in opdracht van het Belastingoverleg grote gemeenten, een platform van 37 gemeenten met meer dan 100.000 inwoners en alle provinciehoofdsteden, een zogeheten Belastingoverzicht grote gemeenten gemaakt. Het onderzoek is erop gericht de gemeentelijke tarieven, belastingopbrengsten, de belastingdruk en de woonlasten per gemeente te vergelijken. Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) heeft over 2008 het overzicht gepresenteerd. In 2008 neemt Dordrecht de 30ste plaats in, evenals in 2007. Dat betekent dat in 29 van de grote gemeenten de lokale woonlasten hoger liggen. De gemiddelde verhoging van de woonlasten bedraagt in 2008 voor geheel Nederland 2,4%, voor de 100.000+ gemeenten 3%. Deze stijging komt grotendeels op het conto van de milieuheffingen, vooral het rioolrecht. Voor onze gemeente is de verhoging berekend op 1.5%. In vergelijking met een aantal gemeenten in het land, die van vergelijkbare omvang zijn, ontstaat voor de tarieven 2008 het volgende beeld (* € 1) volgens COELO: Dordrecht Gemiddelde woningwaarde

Alkmaar

Maastricht

Haarlem

Den Bosch

169.850

193.200

202.230

234.330

256.768

172

170

207

205

209

Rioolrecht eigenaar

69

95

101

104

59

Rioolrecht gebruiker

88

0

35

0

45

Afvalstoffenheffing

235

236

272

278

274

Totaal

564

501

615

587

587

OZB-eigenaar

De gemiddelde woningwaarde is lager dan nu bekend is in verband met iets afwijkend berekeningsmethodiek door COELO. Een andere vergelijking van woonlasten kan worden gemaakt met de buurgemeenten. De woonlasten in 2008 in Dordrecht, Zwijndrecht, Papendrecht, Sliedrecht en H.I. Ambacht laten zich volgens COELO samenvatten in onderstaand schema (x € 1): Dordrecht Zwijndrecht Papendrecht Sliedrecht H.I.Ambacht Gemiddelde woningwaarde

169.850

226.000

214.000

193.000

237.000

172

236

191

157

261

Rioolrecht eigenaar

69

0

139

139

85

Rioolrecht gebruiker

88

164

0

50

40

Afvalstoffenheffing

235

267

216

239

340

Totaal

564

667

546

585

726

OZB-eigenaar

3.1.3. Kwijtschelding Als een belastingplichtige als gevolg van financiële omstandigheden niet in staat is een belastingaanslag geheel of gedeeltelijk te betalen, kan gehele of gedeeltelijke kwijtschelding worden verleend. De regels voor het toekennen worden bepaald door de rijksoverheid. Deze regels komen erop neer dat kwijtschelding mag worden verleend aan belastingplichtigen die een inkomen hebben dat niet hoger ligt dan 90% van de bijstandsnorm. Gemeenten mogen hier in die zin van afwijken, dat deze inkomensgrens wordt verruimd naar 100% van de bijstandsnorm. De gemeente Dordrecht hanteert de zogeheten 100%-norm, wat betekent dat inwoners van Dordrecht met een inkomen op bijstandsniveau in beginsel voor kwijtschelding in aanmerking komen.


Pagina 80 van 211

Gemeenten mogen wel zelf bepalen voor welke belastingen kwijtschelding wordt verleend. In Dordrecht kan kwijtschelding worden gevraagd voor de: • • • • •

Onroerende zaakbelastingen; Afvalstoffenheffing; Rioolrechten gebruikers/eigendom; Hondenbelasting; Leges huisvestingsvergunning en urgentieverklaring.

Er wordt niet altijd meer gewacht tot een verzoek om kwijtschelding wordt ingediend. Belastingplichtigen met een ABW-uitkering of AOW die éénmaal kwijtschelding hebben ontvangen krijgen daarna geen aanslag meer. Overigens wordt voor zover mogelijk regelmatig getoetst of de financiële omstandigheden van de betreffende belastingplichtigen niet zijn gewijzigd. Door afschaffing van het gebruikerdeel van de OZB voor woningen per 1 januari 2006 is kwijtschelding voor gebruikers niet meer aan de orde. Kwijtschelding voor eigenaren komt nauwelijks voor. In het jaar 2008 zijn voor de volgende aantallen kwijtschelding verleend:

Aantal

Aantal

Begroot

Werkelijk

Rioolrechten

2.750

2.122

Afvalstoffenheffing

3.800

4.305

550

470

7.100

6.897

Hondenbelasting Totaal

De gemeente heeft geen gebruikerstarief voor het riool kleinverbruik voor alleenstaanden. Hiervoor is geen kwijtschelding nodig waardoor het aantal kwijtscheldingen voor rioolrecht afwijkt van die van de afvalstoffenheffing.

Het budgettaire beslag dat in 2008 met de genoemde aantallen kwijtschelding was gemoeid, is als volgt:

* 1.000

Begroting

Totaal Werkelijk

waarvan 2008

voorgaande jaren

Rioolrechten

253

206

188

18

Afvalstoffenheffing

893

1.091

1.011

80

51

43

43

0

1.197

1.340

1.242

98

Hondenbelasting Totaal

3.1.4. Overige lokale belastingen Jaarlijks worden de overige belastingen en tarieven in principe verhoogd met de inflatie (consumentenprijsindex). Voor 2008 was deze geraamd op 1,5%. Bij de volgende inkomsten is een afwijking van meer dan € 50.000 ten opzichte van de begroting vastgesteld. Leges burgerzaken Aan legesinkomsten is voor € 203.000 meer ontvangen. De grootste voordelen zitten op de producten huwelijken en rijbewijzen. Parkeergelden (incl. naheffngsaanslagen) Aan parkeergelden is € 89.000 meer ontvangen. Het verschil is opgebouwd uit verscheidene beperkte positieve en negatieve resultaten op de opbrengstbudgetten van de verschillende parkeergarages, het straatparkeren en naheffingsaanslagen. Havengelden In het laatste halfjaar van 2008 is de algehele situatie in de sector ‘transport en logistiek’ tengevolge van de wereldwijde economische crisis aanzienlijk verslechterd waardoor de inkomsten met € 374.000 zijn achtergebleven. Hierdoor hebben ook de Dordtse havens, in het bijzonder in het laatste kwartaal van 2008, te maken met teruglopende transportbewegingen, en een afname in de overslag van goederen. De haven van Dordrecht heeft minder laden/lossende schepen ontvangen waardoor de inkomsten van de havengelden drastisch zijn verlaagd. Over het geheel genomen in 2008 zijn de overslagcijfers met 8% gedaald. De verwachting is dat deze trend zich zeker nog in het eerste half jaar van 2009 zal voortzetten.


Pagina 81 van 211

Begraaf- en crematierechten De inkomsten uit begraven en cremeren incl. asbestemmingen zijn per saldo circa € 104.000 hoger dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt, doordat in het laatste kwartaal toch meer crematies zijn uitgevoerd dan de prognose liet zien. Als gevolg hiervan zijn ook de inkomsten uit asbestemmingen hoger dan begroot. Tot slot zijn de inkomsten voor het accommodatiegebruik (aula en koffiekamer) circa € 33.000 hoger dan begroot. Men boekt langere tijden in de aula en ook het consumptiegebruik neemt toe. Leges bouwvergunningen De opbrengst van de leges voor bouwvergunningen zijn € 830.000 hoger dan geraamd. Dit hangt samen met een aantal grote legesbedragen in het laatste kwartaal, waaronder een legesbedrag van € 354.000 van AM Wonen BZ Zuid-Holland Zuid en € 175.000 leges voor een vergunning voor Standic BV. 3.1.5. Kostendekkendheid bouwleges 2008 Bij de kadernota 2009 is een bijlage (nummer 2) opgenomen over de kostendekkendheid van de bouwleges in de periode 2003-2007. De uitgangspunten bij deze berekening waren als volgt: Uitgangspunten met betrekking tot kostendekkendheid van de bouwleges • Bouwleges dienen over meerdere jaren in de begroting en rekening kostendekkend te zijn. Bij bouwvergunningen kan sprake zijn van een lange doorlooptijd waarbij het moment van de werkzaamheden en legesopbrengsten in verschillende jaren kunnen vallen. Daarnaast kennen de bouwaanvragen een conjunctureel verloop. In tijden van hoogconjunctuur is meer werk; in tijden van laagconjunctuur minder. In (uitvoerings)kosten dient hier tijdig op geanticipeerd te worden. Niettemin kan hierin een vertraging optreden, in beide richtingen. Beide punten in ogenschouw nemend stellen wij voor de kostendekkendheid van bouwleges te beschouwen over een reeks van vier jaren en niet per jaar afzonderlijk. • Kostendekkendheid is gedefinieerd als de totale (leges-)opbrengsten gerelateerd aan de totale kosten; • De tarieven die leiden tot de bouwleges zijn gerelateerd aan de kosten die behandeling van de aanvraag met zich meebrengt. Er is sprake van tariefdifferentiatie omdat grote, complexe projecten meer tijd vragen. Niettemin stellen wij voor om kostendekkendheid te bezien over de totale opbrengsten. Kostentoerekening: wat mag? De VNG heeft een handreiking “Kostentoerekening leges en tarieven”. In de handreiking is opgenomen welke kosten wel en welke kosten niet ten laste van leges mogen worden gebracht. De kern hiervan is dat kosten die direct verband houden met de afhandeling van de aanvraag mogen worden toegerekend. Dit zijn bijvoorbeeld: • Personeelskosten; • Huisvestingskosten; • Specifieke automatiseringskosten; • Materiële kosten; (kapitaallasten gebruikte voertuigen, apparatuur voor buitendienstcontroles) • Overheadkosten; (ondersteuning en management) • Kosten in verband met de eerste handhavingcontrole Kosten die te maken hebben met de beleidsvoorbereiding, bezwaar- en beroepsprocedures, en alle handhavingacties na de eerste controle mogen niet toegerekend worden. Gerealiseerde lasten en baten met betrekking tot bouwvergunningen De conclusie op basis van de beschouwde periode is dat in totaliteit over de periode 2003 tot en met 2007 een nadelig saldo op de bouwvergunningen is gerealiseerd van gemiddeld € 362.000 per jaar. Wordt 2003 buiten beschouwing gelaten, dan resulteert een gemiddeld jaartekort van € 71.000, met andere woorden er is nagenoeg sprake van kostendekkendheid over deze vierjarige periode. De onderstaande tabel vat de cijfers over de periode 2003 tot en met 2008 samen.

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Baten

1.361.343

2.811.802

2.455.367

3.363.717

4.345.000

4.247.016

lasten

2.887.339

3.324.229

3.045.879

3.307.352

3.582.000

4.010.875

Resultaat

1.525.996-

56.365

763.000

236.141

512.427-

590.512-

Wordt naar de meerjarige gemiddelden gekeken, dan resulteert het volgende beeld.


Pagina 82 van 211

Gemiddelde

Resultaat

2003-2008

262.000-

2003-2006

643.000-

2004-2007 2005-2008

71.000116.000

(*) positief resultaat is voordeel, negatief resultaat een nadeel. Op basis van de eerste tabel is duidelijk dat 2003 qua resultaat een uitschieter is. Wordt een periode van vier jaar bekeken dan loopt elk jaar het gemiddelde resultaat dichter naar nul toe. Over de periode 2005 tot en met 2008 is het gemiddelde resultaat over de vierjarige periode voor het eerst positief: € 116.000, dus (meer dan) kostendekkend. Gezien de kredietcrisis en de eerste ontwikkelingen in 2009 is het de vraag of het vierjarige gemiddelde over de periode 2006-2009 nog steeds een positief beeld geeft. Deze vraag kan pas later in 2009 worden beantwoord. In 2008 is een voordelig begrotingsresultaat behaald op de inkomsten van de bouwleges (dus alle andere legessoorten uitgesloten en alleen kijken naar de inkomsten) van € 830.000. Dit hangt samen met een aantal grote legesbedragen in het laatste kwartaal, waaronder een legesbedrag van € 354.000 voor AM Wonen BZ Zuid-Holland Zuid en € 175.000 leges voor een vergunning voor Standic BV. De verwachting voor 2009 is dat door de kredietcrisis veel minder aanvragen voor bouwvergunningen zullen worden ingediend. Dit zal dan leiden tot het achterblijven van de legesopbrengsten in vergelijking met andere jaren en tot opzichte van de begroting. De ontwikkeling gedurende 2009 zal dan ook nauwgezet worden gevolgd in overleg met de Milieudienst Zuid-Holland Zuid. Bij de interimnota en 9-maandsrapportage zal de actuele stand en bijbehorende prognose aan de orde komen en mogelijk leiden tot begrotingsaanpassing.


Pagina 83 van 211

3.2. Risicomanagement en weerstandsvermogen Deze paragraaf geeft inzicht in (mogelijke) risico’s voor de gemeente Dordrecht en de weerstandscapaciteit om die risico’s op te vangen. De risico’s afgezet tegen de weerstandscapaciteit leidt tot een conclusie over de financiële flexibiliteit en soliditeit van de gemeente Dordrecht, zijnde het weerstandsvermogen. In dit jaarverslag is conform toezegging bij de begroting 2009 een aanzet gegeven tot een nadere kwantificering van de genoemde risico’s. Dit dient mede om een meer gefundeerd voorstel te kunnen doen over de (minimaal) benodigde omvang van de algemene reserve. Dit onderwerp maakt ook deel uit van de beraadslagingen kadernota 2010. 3.2.1. Risico’s In deze paragraaf worden actuele risico’s beschreven. Basis hiervoor vormt de in 2006 door de raad vastgestelde nota risicobeheersing en weerstandsvermogen. In die nota zijn de gebieden aangegeven welke de basis moeten vormen voor een risicoschets, die vanuit het oogpunt van risico’s voor de gemeente belangrijk zijn. Het betreffen: A. Uitvoeringsrisico’s medebewindstaken/decentralisatie B. Grondbedrijf/ -beleid (zie aparte paragraaf) C. Realisatie doelstellingen op themaniveau, waaronder grote projecten MJP D. Kapitaalgoederen (onderhoud; zie ook aparte paragraaf) E. Administratieve/ overige bedrijfsvoering F. Aansprakelijkheid De actuele risico’s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen zijn die risico’s: - die niet op een andere manier zijn te ondervangen; - die een financieel nadelig gevolg kunnen hebben; - die relevant zijn ( lees: van materieel belang ); - die met redelijke zekerheid zich gaan voordoen en - niet direct beïnvloedbaar zijn. Reguliere risico’s die zich regelmatig voordoen en die vrij goed meetbaar zijn, maken geen deel uit van deze paragraaf. Deze risico’s worden afgedekt door het treffen van maatregelen. Voorbeelden van zulke maartregelen zijn het afsluiten van verzekeringen, het vormen van voorzieningen, het inrichten van de administratieve organisatie en interne controle. Voor het grondbedrijf is er een aparte beschouwing; conform voorschriften BBV. Op de projectbladen – die u elders in dit jaarverslag aantreft – wordt specifiek aandacht besteed aan de risico’s op de afzonderlijke projecten. Voor een toelichting op deze risico’s verwijzen wij derhalve naar de projectbladen. Uiteraard worden eventuele risico’s wel meegenomen in de kwantificering. De risico’s betreffende de Verbonden Partijen worden per verbonden partij gemeld in de bijlage verbonden partijen. In eerste instantie zullen de risico’s die de verbonden partijen opgeven opgevangen worden binnen hun eigen middelen cq hun eigen weerstandsvermogen. Pas in tweede instantie kunnen de financiële tegenvallers ten gevolge van relevante risico’s effect hebben voor de gemeente. Om deze reden worden risico’s genoemd bij de verbonden partijen niet meegenomen in de presentatie van de risico’s. De toelichting op de verbonden partijen is opgenomen in paragraaf 3.6. De gehanteerde werkwijze De risico-inventarisatie is als volgt opgebouwd: risicoaanduiding; gegroepeerd naar bovenvermelde risicogebieden korte beschrijving van het risico het financiële effect / kans / risicobedrag eventueel te nemen beheersmaatregelen Per risico wordt er op hoofdlijnen toegelicht wat het risico behelst. Vervolgens vindt er op basis van de beschikbare informatie daar waar mogelijk een inschatting plaats van het financiële effect inclusief de mate van zekerheid dat het risico zich gaat voordoen. Dit resulteert in het risicobedrag. De mate van zekerheid wordt geduid met laag (30%), gemiddeld (50%) en hoog (80%). Daarnaast wordt er aangegeven of het risico structurele of incidentele gevolgen heeft. Daar waar er structurele gevolgen zijn, zullen indien dit risico zich voordoet structurele beheersmaatregelen genomen moeten worden. Eventuele incidentele gevolgen kunnen afgezet worden tegen incidentele beheersmaatregelen (onder andere de reserves). Zoals al eerder is gemeld, kan het zo zijn dat er eventuele beheersmaatregelen mogelijk zijn om het risico te verminderen cq te voorkomen. Te denken valt aan aanpassing van het beleid, het invoeren van extra interne controles enz. Ook bestaat er voor de gemeente de mogelijkheid om bepaalde risico’s te laten verzekeren. De gemeente doet


Pagina 84 van 211

dit onder andere op het gebied van risico’s van brand, ongevallen, aansprakelijkheid, wagenpark, machines en vaartuigen. Niet alle risico’s zijn echter verzekerbaar. Een bekend voorbeeld daarvan is planschade. Het goed regelen van verzekeringen, met de gemeente als opdrachtgever, moet in algemene zin aandacht blijven houden; vooral in situaties waar een derde, zoals een Gemeenschappelijke Regeling, op mandaatbasis taken voor de gemeente uitvoert. Een totaal overzicht van alle risico’s treft u aan het eind van dit hoofdstuk aan. A. Uitvoeringsrisico’s medebewindstaken/decentralisatie 1. Algemene uitkering, brede doel uitkeringen, specifieke uitkeringen plus economische crisis Beschrijving van het risico: Een belangrijk deel van de gemeentelijke inkomsten wordt via de algemene uitkering, specifieke uitkeringen en brede doeluitkeringen van het Rijk ontvangen. Dit betekent dat het gemeentelijke beleid erg gevoelig is en blijft voor rijksmaatregelen die deze geldstromen beïnvloeden. Hoewel op zich ook afzonderlijk benoembaar, willen wij hier ook de economische crisis betrekken. Immers, de bestedingen van het rijk hebben invloed op de hoogte van de uitkeringen aan lagere overheden. Over de crisis is een aparte notitie naar de raad gestuurd. De mogelijke effecten zijn overigens zeer divers; variërend van effecten op doelstellingen met behulp van uitvoering door/ middelen van derden tot vertraging in projecten en financiële problemen bij partijen waarvoor de gemeente borg staat. Financieel effect / kans / risicobedrag Deze effecten zijn thans nog niet goed in te schatten. Er zullen zowel incidentele - als structurele effecten kunnen ontstaan. Beheersmaatregelen De ontwikkelingen met betrekking tot de algemene uitkering worden nauwlettend gevolgd. Circulaires worden op gevolgen bezien. Op wijzigingen van deze uitkeringen wordt zoveel mogelijk bij de kadernota ingespeeld. Mede dankzij het gevoerde prudente financieel beleid kunnen we de eerste “klappen” opvangen. Vanaf 2010 zal de impact op de gemeentebegroting toenemen. Dit heeft gevolgen voor de afwegingen bij de Kadernota 2010. 2. GroteStedenBeleid 3 en vervolg Stedenbeleid Sociaal Integratie en Veiligheid –pijler, ISV-pijler en Economische Pijler Beschrijving van het risico: Er zijn vier van de vijf jaar van de GSB-3 periode afgerond. Financieel en inhoudelijk liggen we op koers met de uitvoering. Belangrijk is om in 2009 te zorgen voor de verdere volledige benutting van rijksbedragen en het realiseren van de convenantafspraken op inhoud. Het behalen van afspraken is het belangrijkste criterium in het afrekenen met Rijk over de gehele 5 jaar. Naast de GSB-3 periode geldt ook dat nog niet duidelijk is wat de financiële middelen zullen zijn in de nieuwe periode en hoe die er inhoudelijk vanuit het Rijk exact uit komt te zien. Rijksinformatie wordt wel gevolgd en zal tot vertaling komen in de gemeentelijke cijfer in de begroting 2010. Financieel effect / kans / risicobedrag Bij het niet behalen van prestatieafspraken zonder tijdig bijsturen van de gemeente kan het Rijk geld terugvorderen. Het toe te rekenen bedrag verschilt per prestatie-indicator, afhankelijk van de inkomsten. Daarbij kan gedacht worden aan een incidenteel bedrag tussen € 200.000 en € 1 miljoen; afhankelijk van het onderwerp. De kans beschouwen wij als gemiddeld. Er is een kans op structureel lagere middelen. Beheersmaatregelen Er is bij de jaarrekening een balans opgemaakt van de prestatie-indicatoren, waardoor er zicht is op de prestatie-indicatoren die in 2009 extra aandacht vragen. Tevens wordt er in het eerste half jaar gekeken of op basis daarvan bijsturing op inhoud en herprioritering in middelen noodzakelijk is. Daarnaast wordt in de gemeentelijke GSB reserve een marge aangehouden in verband met het terugbetalingsrisico. Verder zal in de P&C-cyclus telkens aandacht zijn voor middelen en prestaties. Ook wordt alvast intern gekeken naar de verantwoordingseisen van het Rijk en of dat extra activiteiten vraagt in de tweede helft 2009 of het eerste kwartaal 2010. De eventuele structurele effecten worden betrokken in het begrotingsproces.


Pagina 85 van 211

3. Maatschappelijke zorg voor de daken thuislozen Beschrijving van het risico: De verwachting is dat de financiële middelen voor de sociale pijler op het landelijke niveau (onder een andere noemer) minimaal in tact blijven. Echter door een herschikking binnen enerzijds de aandachtsvelden van de sociale pijler (verdeelmodel), leidend tot een aangepast budget voor Dordrecht en anderzijds door besluitvorming in de GRD, kan per saldo de rijksvergoeding aan maatschappelijke zorg voor de daken thuislozen voor Dordrecht teruglopen. Financieel effect / kans / risicobedrag Deze effecten zijn thans nog niet goed in te schatten, maar deze zullen structureel zijn. Beheersmaatregelen Er vindt regelmatig overleg met het ministerie van VWS plaats over de effecten van het nieuwe stedenbeleid. Na landelijke besluitvorming over een mogelijke opvolger van de BDU SIV-regeling zullen eventueel (!) bezuinigingsvoorstellen opgesteld worden, zodat het financiële risico zo laag mogelijk blijft. 4. WMO onderdeel Hulp in het huishouden Beschrijving van het risico: De staatssecretaris heeft de alfahulp onttrokken aan het regime van de zorginstellingen. Dit zal naar alle waarschijnlijkheid betekenen dat de kosten hoger worden, omdat door zorgaanbieders geen (goedkope) alfahulpen meer mogen worden ingezet voor de zorginstellingen. Ook de uitvoeringskosten zullen hierdoor stijgen. Daarnaast is onzeker wat de financiële consequenties zijn van de op handen zijnde aanbesteding (in juli 2009) van de hulp in het huishouden. Financieel effect / kans / risicobedrag Deze effecten zijn thans nog niet goed in te schatten; gedacht wordt aan structureel €250.000 tot € 1.000.000 per jaar; echter zonder maatregelen. Aangezien daartoe mogelijkheden zijn, wordt de kans op financiële tegenvallers voor de gemeente voor de komende jaren nog laag geacht. Beheersmaatregelen Er worden kostenbesparende maatregelen (zoals het heffen van een eigen bijdrage in de ex-WVG voorzieningen, het stimuleren van persoonsgebonden budgetten i.p.v. duurdere zorg in natura en het schrappen van contra-indicatie) ingevoerd om mogelijke tekorten vanaf 2010 (deels) te dekken. Voor 2009 worden nog geen financiële problemen voorzien. Daarnaast zijn bij de SDD nog middelen gereserveerd tot en met 2008 (ca. 5 miljoen) die tegenvallers op dit onderdeel kunnen compenseren. 5. WMO/ AWBZ Beschrijving van het risico: De gemeenten krijgen in 2009 te maken met een aantal wijzigingen in de AWBZ. Door het schrappen van de psychosociale grondslag van de functieondersteunende begeleiding algemeen zullen mensen met psychosociale problemen vaker een beroep doen op door gemeenten gefinancierde voorzieningen. De gemeente ontvangt hiervoor extra middelen, o.a. om mensen die zorg mijden te helpen en voor hulp aan ontregelde gezinnen. Met ingang van 2009 wordt een pakketmaatregel genomen in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Deze wordt uitsluitend gericht op het bevorderen van de zelfredzaamheid. De “lichte gevallen” komen niet meer voor een vergoeding in aanmerking. Het jaar 2009 is een overgangsjaar. De beperking is dan alleen van toepassing op de nieuwe gevallen. Met ingang van 2010 is de beperking ook op bestaande gevallen van toepassing. Het lijkt waarschijnlijk dat er een verhoogde druk op de WMO komt. In 2009 op beperkte schaal omdat het dan alleen om de nieuwe gevallen gaat. Met ingang van 2010 in sterkere mate omdat het dan om de totale doelgroep gaat. Financieel effect / kans / risicobedrag Landelijk wordt € 800 miljoen bezuinigd. Dat is voor Dordrecht € 6 miljoen. Het CIZ heeft op 16 maart 2009 de gemeente Dordrecht gegevens geleverd m.b.t. het aantal mensen dat de indicatie voor ondersteuning vanuit de AWBZ niet meer krijgt. Het betreft 507 mensen. Wij zijn wat optimistischer: als we er van uitgaan dat 40% van deze groep het niet zonder een of andere vorm van ondersteuning vanuit de Wmo redt, dan gaat het om 202 mensen/€ 2,4 miljoen per jaar (bruto). Het Rijk is met de VNG overeengekomen dat voor 2010 een bedrag van 127 miljoen Euro aan gemeenten ter beschikking wordt gesteld voor het opvangen van de gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ. De 127 miljoen wordt uitgenomen uit de Integratieuitkering voor Hulp bij het Huishouden en ondergebracht in het gewone deel van het Gemeentefonds. Ook krijgen gemeenten eenmalig 27 miljoen voor de kosten van de


Pagina 86 van 211

pakketmaatregel in 2009. Per saldo is het netto financieel effect derhalve nog niet bekend. Beheersmaatregelen In 2009 zal verder onderzoek worden gedaan naar de omvang van de problematiek. Overigens hebben reeds diverse gemeenten geprotesteerd bij de staatssecretaris. B. Realisatie doelstellingen op themaniveau 6. Leerlingenvervoer Beschrijving van het risico: Het leerlingenvervoer betreft een open einde regeling. Dit houdt in dat leerlingen die voldoen aan de verordening leerlingenvervoer gemeente Dordrecht in aanmerking kunnen komen voor een vergoeding van de kosten voor vervoer naar en van school. Vooraf is niet te overzien wie in welke mate hiervan gebruik gaat maken. Zodoende is het niet mogelijk om vooraf te bepalen hoe hoog de kosten voor leerlingenvervoer over een bepaalde periode zullen zijn. Dit brengt een risico met zich mee. De kosten kunnen hoger, maar ook lager uitvallen dan begroot. Daarnaast moet vanaf 2009 rekening worden gehouden met een nieuwe aanbesteding. Financieel effect / kans / risicobedrag De kans is reëel dat bij een volgende aanbesteding (v.a. schooljaar 2009-2010) de kosten voor vervoer zullen stijgen; ook al omdat de busvervoersector zelf ook met forse prijsstijgingen wordt geconfronteerd. Omdat de huidige inkoop scherp is beschouwen wij het risico dat er een prijsverhoging ontstaat als hoog. Vanwege het belang van de komende aanbesteding kwantificeren wij dit risico niet. Het gaat om een structureel risico. Beheersmaatregelen Eind 2008 is gekeken naar een alternatief, door het afstandscriterium (i.c. afstand tussen huis en school) te verhogen. Vanwege de zware consequenties voor een groot aantal ouders en leerlingen, is hiervan vooralsnog afgezien. Mocht na de lokale aanbesteding blijken, dat de beschikbare budgetten (voor leerlingenvervoer) dusdanig ontoereikend zijn om de prijsstijging op te vangen, dan wordt het afstandscriterium weer overwogen c.q. volgt – na budgetherijking van het leerlingenvervoer- een voorstel. C. Kapitaalgoederen 7. Kwaliteit van de wegen Beschrijving van het risico: We hebben in het kader van de voorbereiding van de Wegennota onderzoek laten doen naar de gesteldheid van de fundering van de asfaltwegen. In de jaren 70/80 zijn veel gebiedsontsluitingswegen aangelegd (allemaal asfaltwegen) die nu het einde van hun levensduur naderen, zeker gezien de sterk toegenomen intensiteit van het zware vrachtverkeer. Met name de hoofdasfaltwegen hebben geen deel uitgemaakt van financiële vertalingen van beheersplannen. Door het Ministerie van VROM wordt bovendien gewerkt aan (nadere) normering op het gebied van geluidsbelasting. Dit kan voor de wegen consequenties hebben; bijvoorbeeld dat we op meerdere plaatsen geluidsarm asfalt toe zullen moeten gaan passen Financieel effect / kans / risicobedrag: De financiële effecten worden bij de kadernota gespecificeerd, deze kunnen aanzienlijk zijn. Incidentele of structurele effecten zijn vooral afhankelijk van een evt. beleidskeuze om te gaan reserveren/ sparen; afhankelijk van de urgentie van de maatregelen. Beheersmaatregelen: Om hier zicht op te krijgen wordt er een wegennota opgesteld. Wij proberen maatregelen/ keuzes voor te bereiden om investeringen te temporiseren. Getracht wordt om op termijn te komen tot functionele aanpassingen en technische, levensduur verlengende ingrepen en om investeringen af te stemmen op voorgenomen planontwikkelingen in de stad. Ook wordt gekeken naar fasering van de uiteindelijke investeringsbehoefte. Besluitvorming hierover kan betrokken worden bij de kadernota 2010. 8. Bomenziekten Beschrijving van het risico: Een drietal vooralsnog moeilijk beheersbare en geneesbare ziekten aan bomen zijn: kastanje-, iep- en watermerkziekte. Indien een boom ziek wordt, is snelle verwijdering


Pagina 87 van 211

noodzakelijk. Een inventarisatie in mei 2006 heeft uitgewezen dat de infectie zich na het nemen van weerbaarheidsmaatregelen langzamer lijkt te verspreiden. Financieel effect / kans / risicobedrag: Omdat verwijdering grote invloed heeft op het straatbeeld en tevredenheid bij burgers is dit risico als hoog te kwalificeren. Op basis van ervaringsgegevens is het structurele risico ongeveer € 115.000 per jaar Beheersmaatregelen De maatregel zoals hierboven omschreven wordt gecontinueerd. 9. Onderhoud en beheer gemeentelijke panden Beschrijving van het risico: Intern is er op dit moment nog geen volledig inzicht in de toereikendheid van onderhoudsbudgetten en onderhoudsvoorzieningen; onder meer voor scholen, kantoren, parkeergarages, sociaal culturele accommodaties etc. Ten behoeve van de Kadernota 2009 is het Integraal Huisvestings Plan (IHP) voor scholen geactualiseerd. De resultaten van deze actualisatie zijn verwerkt in de meerjarenbegroting 2009 – 2012. Bij de uitvoering van het IHP in de periode 2008 – 2012 zijn de volgende algemene risico’s aanwezig: aanbesteding bouw/technische tegenvallers/ vertraging in de bouw. Financieel effect / kans / risicobedrag: Vooralsnog wordt er van uitgegaan dat de in de meerjarenbegroting opgenomen budgetten voor deze doeleinden en het totaal (!) van de aanwezige onderhoudsvoorzieningen toereikend zijn. Of dit het geval is zal bij de kadernota 2010 moeten blijken; op grond van een brede objectinventarisatie. Voor specifiek schoolgebouwen is het echter onzeker of die duidelijkheid al bij de kadernota kan worden gegeven in verband met de beschikbare uitvoeringscapaciteit. Door de financiële crisis zal er wellicht scherper/lager worden ingeschreven om werken te krijgen. Wij beschouwen de kans op een per saldo structurele claim als laag tot gemiddeld. Beheersmaatregelen Bij het aangaan van nieuwe verplichtingen wordt vastgesteld of deze verplichting past binnen de kaders van de meerjaren onderhoudsplanningen en of er voldoende budget beschikbaar is. Dit is echter een financiële maatregel die mogelijk kapitaalvernietiging teweeg brengt. Daarom wordt het onderzoek uitgevoerd. De projectorganisatie van het IHP is versterkt met het toevoegen van een programmamanager, twee extra projectleiders en een projectcontroller aan de projectorganisatie. Tevens zal per IHPinvestering periodiek op basis van voortschrijdend inzicht de gedetailleerde planning worden geactualiseerd met daarin opgenomen de belangrijkste uit te voeren activiteiten en de planning van deze activiteiten (zowel in geld als in tijd). 10.

Onderhoud en beheer sportveldcomplexen

Beschrijving van het risico: Het verwachte onderhoud voor de langere termijn aan de infrastructuur van de sportvelden (grijs) dient nader onderzocht te worden. In de onderhoudsplanning van de sportparken zijn structurele financiële effecten niet opgenomen. Financieel effect / kans / risicobedrag: Op basis van vrijwel definitieve calculaties is het de verwachting dat het risico maximaal € 300.000 zal bedragen. De kans hierop wordt als hoog geschat. Beheersmaatregelen; In het uitvoeringsprogramma van het nieuwe sportbeleid wordt een toekomstvisie op de sportparken uitgewerkt. Daarin wordt ook het onderhoud ‘grijs’ meegenomen.

D. Aansprakelijkheid 11.

Funderingsclaims

Beschrijving van het risico: De Belangen Vereniging Funderingsproblematiek (BVFP) en 3 particulieren hebben een proces aangespannen tegen de gemeente. Gesteld wordt dat het rioolonderhoud niet adequaat is uitgevoerd dan wel dat schade is ontstaan tengevolge van normale taakuitoefening door de gemeente. In verband met de precedentwerking van de uitspraak die nu wordt voorbereid is het belang veel groter dan alleen de zaken die in deze procedure aanhangig zijn gemaakt.


Pagina 88 van 211

Financieel effect / kans / risicobedrag Deze effecten zijn thans nog niet goed in te schatten, maar deze kunnen bij het verliezen van de procedure (substantieel) incidenteel zijn; vanwege de precedentwerking. Gelet op eerdere uitspraken schatten wij de kans op verliezen echter als laag in. Beheersmaatregelen: Er wordt juridisch verweer gevoerd. 12.

Claim stichting Zellingwijk

Beschrijving van het risico: De stichting, welke een woonwijk in Gouderak saneert, kan het stortmateriaal niet kwijt bij de Derde Merwedehaven. Volgens de stichting is dit in strijd met de Wet Milieubeheer. Het gevolg is dat de stichting genoodzaakt is haar stortmateriaal tegen hogere prijs naar elders af te voeren en de financiële consequenties daarvan wil verhalen. De gemeente is hiervoor recent aansprakelijk gesteld; voor een bedrag van naar schatting (door de stichting) zelf € 10 miljoen. De claim is afgewezen. Naar verluid zal de stichting pas evt. verder handelen nadat de sanering voltooid is. Financieel effect / kans / risicobedrag Wij schatten de kans op verder procederen als hoog in omdat ook de belangen voor de stichting groot zijn. Dit staat echter los van aansprakelijkheid van de gemeente. Delta beheert de stortplaats. De kans op financieel effect is door ons thans niet in te schatten. Beheersmaatregelen: Geen. Acties van de stichting worden afgewacht. 13.

Fietsbrug A16

Beschrijving van het risico: De aannemer die de fietsbrug heeft aangelegd, heeft aanvankelijk een claim van € 2,8 miljoen. in verband met meerwerk bij de gemeente ingediend. In samenspraak met het ingenieursbureau is deze claim weerlegd. In de loop van 2007 is deze vordering overgedragen aan de firma Zijderveld ( als onderaannemer bij het project betrokken). Financieel effect / kans / risicobedrag: Inmiddels is de arbitrageprocedure gestart en heeft Zijderveld een vordering van € 2,2 miljoen (excl. proceskosten) ingediend. Naar verwachting wordt dit een langlopende zaak. Na een uitspraak van de rechter over de aansprakelijkheid van de gemeente inzake deze claims volgt eventueel nog een procedure over de door Zijderveld ingediende vordering. De kans op betalen op deze incidentele claim schatten wij laag in. Beheersmaatregelen: Er wordt juridisch verweer gevoerd. 14.

Tunnel/wegen Gezondheidspark

Beschrijving van het risico: De reconstructie van de infrastructuur van het Gezondheidspark is in volle gang. In het derde kwartaal is de bouw van een uitbreiding van het Albert Schweitzerziekenhuis gestart. In november werd voor het eerst geconstateerd dat er zettingsverschijnselen optraden aan de nieuwe wegen, die het gevolg lijken te zijn van werkzaamheden die worden uitgevoerd ten behoeve van het droog houden van de bouwput. Financieel effect / kans / risicobedrag De omvang van de schade is nog niet in te schatten omdat het bouwproces Gezondheidspark verder gaat. De bouw stil leggen levert een grote tegenclaim op. Uitgaande van aansprakelijkheid van derden achten wij de kans op eigen financiële consequenties vooralsnog als laag in. Beheersmaatregelen: Het ziekenhuis is aansprakelijk gesteld voor optredende schade die het gevolg is van deze bronbemalingen. De Provincie is als vergunningverlener aangesproken om te handhaven en als bevoegd gezag schadebeperkende maatregelen af te dwingen bij de opdrachtgever. Er zijn en worden metingen verricht, schadebeelden vastgelegd en er wordt toegezien op de ontwikkelingen door een in opdracht van de gemeente werkende directievoerder. De Provincie houdt als bevoegd gezag voor bemalingen de bouwer in de gaten. Het ziekenhuis heeft de aansprakelijkheid niet erkend. De gemeente wint nader juridisch advies in.


Pagina 89 van 211

15.

Trillingshinder

Beschrijving van het risico: Er kan door zwaar verkeer trillingshinder aan panden ontstaan. Financieel effect / kans / risicobedrag: Door het tijdig treffen van maatregelen wordt voorkomen dat grote schade ontstaat. Uiteraard heeft een eigenaar ook een eigen (schadebeperkings)plicht om zo snel mogelijk in contact te treden met de gemeente, teneinde geconstateerde schade niet verder te vergroten. Vooralsnog schatten wij de kans op grote financiële claims daarom als laag in. Beheersmaatregelen: In voorkomende gevallen wordt onder meer de maximale snelheid van het verkeer aangepast. E. Bedrijfsvoering 16.

Vordering Landsbanki

Beschrijving van het risico: De gemeente heeft eind 2008 nog een deposito van € 8 miljoen bij Landsbanki in IJsland. Gebleken is dat Landsbanki niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Hoewel de termijn van ons deposito nog niet is verlopen is uitkering daarvan onzeker geworden. Over het aandeel dat uiteindelijk nog geïnd kan worden bestaat veel onzekerheid. De inzichten ten tijde van het opstellen van het stadsjaarverslag laten een uitbetalingspercentage zien van 80%. Conform afspraken met de accountant is een voorziening getroffen voor het verlies dat dan ontstaat van 20% van de hoofdsom. Financieel effect / kans / risicobedrag: Wij schatten de kans dat een deel van de vordering van € 8 miljoen niet wordt geïnd als zeer hoog. Er is nog veel onduidelijkheid over het deel dat nog geïnd kan worden. Dit is afhankelijk van de bezittingen van Oud Landsbanki (het deel na splitsing van Landsbanki waarin onze vordering wordt ondergebracht) en de preferentie van onze vordering ten opzichte van andere schuldeisers. Gegeven het feit dat een voorziening getroffen is van 20% van de hoofdsom achten wij de kans op een groter verlies laag in. Als risico schatten we het daarom op 20% (laag) x 6,4 miljoen (8 miljoen hoofdsom minus getroffen voorziening van 1,6 miljoen) = € 1,28 miljoen. Een eventueel verlies van (een deel van) de hoofdsom heeft een eenmalig karakter. Het hieruit voortvloeiende renteverlies heeft een structureel karakter en wordt in eerste instantie opgevangen binnen het renteschommelfonds. Beheersmaatregelen Zowel juridisch als bestuurlijk is actie ondernomen om (een zo groot mogelijk deel) van de vordering terug te krijgen. In samenwerking met andere gedupeerde overheden een advocatenkantoor ingeschakeld om een zo groot mogelijk gedeelte van de uitgezette middelen terug te krijgen. Daarnaast wordt op bestuurlijk niveau afstemming gezocht, zowel voor wat betreft de andere provinciale overheden als het rijk. 17.

Onderlinge vorderingen GRD

Beschrijving van het risico In 2008 hebben diverse verrekeningen plaatsgevonden tussen de gemeente en de GR Drechtsteden. De basis voor de verrekeningen en gemeentelijke bijdragen ligt in de afspraken die gemaakt zijn over de regionalisering en de transitie. Onder andere: het bestuursplan SCD, de impactanalyse SCD, de veegnotitie SCD en het IPA-programma. Over een aantal posten bestaat verschil van inzicht tussen de gemeente(n) en de GRD. Daardoor zijn de onderlinge vorderingen niet overeenkomstig verwerkt in de jaarrekeningen van de GR en gemeente(n). Financieel effect / kans / risicobedrag Doordat onderlinge vorderingen niet overeenkomstig verwerkt zijn in de jaarrekening zal op een later moment per definitie een verlies genomen moeten worden. Het verlies dat een partij moet nemen is afhankelijk van het besluit dat uiteindelijk genomen wordt over de vordering. De vordering van de gemeente op de GRD bedraagt circa € 1,5 miljoen. De kans schatten we laag in, hetgeen leidt tot een risicoberekening van (20% x 1,5 miljoen) = € 300.000. Beheersmaatregelen De onderlinge vorderingen zoals die in de jaarrekeningen van de GR Drechtsteden, ZHZ en Drechtstedengemeenten zijn opgenomen, worden geïnventariseerd en in 2009 ter


Pagina 90 van 211

besluitvorming voorgelegd. Dit vraagt duidelijkheid over de interpretatie van eerdere afspraken. 18.

Waterbus

Beschrijving van het risico: Door financiële problemen zijn de contracten voor Waterbus Drechtsteden en de verbinding Rotterdam – Dordrecht per 1 januari 2009 ontbonden. Door de provincie Zuid-Holland is een nieuwe aanbestedingsprocedure opgestart. Deze is mislukt, waarna tijdelijk wordt doorgevaren tegen met de Gedeputeerde overeengekomen sterk verbeterde condities. Of en in welke mate dit zou moeten gaan leiden tot ook een hogere exploitatiebijdrage voor Dordrecht/regio is nog niet te bepalen. Extra complicatie is dat de provincie haar toegezegde verhoogde bijdragen 2009 nog niet heeft voldaan als gevolg van interne procedures en ook het contract nog niet heeft getekend. Deze complicatie legt druk op de liquiditeit en daarmee ook op de continuïteit van waterbus. In waterbus heeft de gemeente als aandeelhouder een belang via achtergestelde leningen en garanties. Financieel effect / kans / risicobedrag: Bij het eventueel wegvallen van het contract, moet Dordrecht wellicht haar achtergestelde lening afboeken/ garanties nakomen. Het risico bedraagt max. € 1,5 miljoen incidenteel plus eventueel structureel aanvullende middelen voor de exploitatie. Beheersmaatregelen: Deze zijn afhankelijk van de uitkomsten van de aanbesteding. De huidige dienstregeling geschiedt in opdracht van de provincie. De sturing is daarom vooral sterk financieel gericht vanuit de aandeelhoudersrol. Waterbus is recent verzocht om aandacht te blijven besteden aan klanttevredenheid/ nieuwe inkomstmogelijkheden binnen het Drechtstedengebied. Met de provincie wordt overlegd over de betalingswijze. 19.

Dekking kosten aanleg P&R Weeskinderendijk

Beschrijving van het risico: Het Parkeerterrein (P+R functie) aan de Weeskinderendijk zal naar verwachting in 2009 worden uitgebreid met 210 parkeerplaatsen. Hiervoor heeft de gemeente begin 2008 een subsidieaanvraag bij de provincie ingediend. Na verschillende informele toe- en afwijzingen heeft de Provincie in februari 2009 een formele afwijzingsbeschikking afgegeven. Daardoor is de dekking nog niet hard. Financieel effect / kans / risicobedrag: Het financiële belang bedraagt € 600.000. Op dit moment beraadt de gemeente zich of zij in bezwaar wil gaan tegen de afwijzing van de provincie. Het al dan niet ontvangen van de subsidie kan gevolgen hebben voor de geplande uitbreiding. Daarnaast vormt het nog niet concreet zijn van de ontwikkeling van het Maasterras nabij de stadsbrug ter hoogte van de Weeskinderendijk een onzekere factor voor de duurzaamheid van deze voorziening in de huidige vorm. Beheersmaatregelen: Indien onverhoopt blijkt dat de subsidie daadwerkelijk niet wordt toegekend, zal de realisatie afhangen of financiering met gemeentelijke middelen gewenst is. Dit zal dan opnieuw aan het bestuur worden voorgelegd. 20.

Vergadervleugel griffie

Beschrijving van het risico: Op 11 december 2008 is het Raadspresidium geïnformeerd over de voortgang en de financiële ontwikkeling van het project Vernieuwing Oostelijke Vergadervleugel en Huisvesting Griffie. Toegelicht is dat een aanzienlijke financiële overschrijding wordt verwacht. Financieel effect / kans / risicobedrag: De verwachte overschrijding bedraagt circa € 600.000,- (ten opzichte van het eerder taakstellend beschikbaar gestelde bedrag van 3 miljoen euro). Deze houdt verband met de uitkomst van de aanbesteding, hogere kosten voor audiovisuele middelen, ict en ontwerpaanpassingen. Gelet op het stadium van het bouwproces is de beïnvloedbaarheid gering en is de kans dus hoog. De effecten zijn (vanwege afschrijvingsbeleid) structureel. Beheersmaatregelen: Binnenkort zal een afzonderlijk voorstel worden ingediend ten behoeve van het beschikbaar te stellen werkkrediet 2009 en de te verhogen kapitaallasten.


Pagina 91 van 211

21.

Risico analyse Stationsgebied

Beschrijving van het risico: De kosten voor het herinrichtingsplan voor het Stationsgebied zijn geraamd op basis van het definitieve ontwerp. Op basis van een door Bureau Expecto uitgevoerde risico analyse is meer zicht ontstaan op de te verwachten meerkosten. Het gaat hierbij om de kosten die te maken hebben met de ondergrondse infrastructuur (kabels en leidingen), omleidingen en de afstemming en planning tussen de verschillende bedrijven. Daarnaast gaat het om de herinrichting en de tijdelijke verplaatsing van het busstation. Hier is geen rekening gehouden met de kosten voor de verplaatsing van het chauffeursonderkomen en de informatieruimte naar de nieuwe locatie. De vervoersmaatschappij heeft aangegeven, dat ten tijde van de aanbesteding van het openbaar vervoer niet is gecommuniceerd dat een verplaatsing binnen de concessieperiode aan de orde was. De vervoersmaatschappij weigert de kosten van verhuizing en de vervroegde afschrijving voor haar rekening te nemen. Financieel effect/kans/risicobedrag: Het risicobedrag wordt geschat op maximaal € 600.000. Dit risicobedrag bestaat uit een saldo van diverse tegenvallers (zoals hierboven beschreven) en mogelijke meevallers in de aanbestedingen. De kans dat de gemeente (een deel van) de meerkosten voor haar rekening moet nemen wordt hoog ingeschat. Beheersmaatregel Via onderhandelingen wordt getracht de meerkosten zo laag mogelijk te houden. Daarnaast wordt getracht een mogelijk financiële tegenvaller te compenseren door versobering van de overkapping van het busstation en de inrichting van de openbare ruimte. Het totaal van de hiervoor beschreven risico’s leidt met toepassing wegingsfactoren zoals in de inleiding beschreven, tot de volgende tabel: Nr

Risico

1

Algemene uitkering, brede doel uitkeringen, specifieke uitkeringen plus economische crisis

2

GroteStedenBeleid 3 en vervolg Stedenbeleid Sociaal Integratie en Veiligheid -pijler, ISV-pijler en Economische

3

Maatschappelijke zorg voor de daken thuislozen

300.000

4

WMO onderdeel Hulp in het huishouden

300.000

5

Woningbouw

6

Leerlingenvervoer

7

Kwaliteit van de wegen

8

Bomenziekten

9

Onderhoud en beheer gemeentelijke panden

10

Beheer sportveldcomplexen

11

Funderingsclaims

12

Claim stichting Zellingwijk

13

Fietsbrug A16

14

Tunnel/wegen Gezondheidspark

15

Trillingshinder

16

Vordering Landsbanki

17

Onderlinge vorderingen met GRD

18

Waterbus

19

Dekking kosten P&R Weeskinderendijk

Structureel

van

de

Incidenteel

p.m.

p.m. 500.000

p.m. p.m. 92.000 p.m. 240.000 p.m. 3.000.000 660.000 p.m. p.m. 1.280.000 300.000 p.m.

1.200.000 300.000

20

Vergadervleugel griffie

480.000

21

Risico analyse Stationsgebied

581.000

Risico´s gemeld bij de uitvoering projecten* Totaal

4.780.000 932.000

13.081.000

+ pm

+ pm

* De risico’s vermeld bij de uitvoering van de projecten zijn terug te lezen in bijlage 2 van het bijlagenboek. Hierboven zijn de eventuele financiële effecten van de risico’s meegenomen die als rood cq. oranje worden getypeerd.


Pagina 92 van 211

Voor de volledigheid worden hieronder de vervallen risico’s genoemd waarvoor treffende maatregelen genomen zijn en derhalve geen effect meer hebben op het weerstandsvermogen. De volgende risico’s zijn in de p&c gemeld en nu vervallen: • BTW aftrek Kildepot aanslagen t/m 2005 • Integratieheffing innovatieproject kunstgrasvelden • Mogelijke kostenstijging i.v.m. de olieprijs • Algemene prijsontwikkelingen • Havengeldinkomsten Prins Willem Alexanderkade 3.2.2. Weerstandscapaciteit De bronnen van de gemeente Dordrecht om financiële tegenvallers ten gevolge van relevante risico’s te kunnen ondervangen (verzamelterm: weerstandscapaciteit) zijn: • Exploitatie: er kan sprake zijn onbenutte belastingscapaciteit, begrotingsruimte (bijvoorbeeld stelposten onvoorziene uitgaven), ruimte middels de algemene uitkering. • Balans: reserves. In beperkte mate kan de (onbenutte) belastingcapaciteit tot de weerstandscapaciteit worden gerekend. Deze capaciteit is echter enige jaren terug met de aangepaste wetgeving rond de OZB sterk verminderd. Bij heffingen wordt het principe van volledige kostendekkendheid al langer toegepast. Onvoorziene uitgaven Voor de exploitatie is structureel een bedrag van 1 miljoen beschikbaar. Reserves Exclusief de resultaatbestemming 2008 is de eindstand voor de vrije reserves (dwz exclusief bestemmingsreserves, zoals strategische investeringsmiddelen SI, parkeren etc.) € 29,6 miljoen. Feitelijk betreft dit slechts de algemene reserve van de stad. De algemene bedrijfsreserve Grondbedrijf is op grond van de huidige informatie niet inzetbaar voor méér risico’s dan al bij de prognose 2008 is gedaan. Als gevolg strategische aankopen, afdrachten aan de stad, nieuwe grondexploitaties en door negatieve marktontwikkelingen is de vermogenspositie Grondbedrijf beperkt geworden. Nieuwe tegenvallers kunnen voorlopig niet binnen het weerstandsvermogen vanuit het grondbedrijf worden opgevangen. Zie paragraaf Grondbeleid. Verder is er een substantiële reservering SI ultimo 2008 (€ 176 miljoen); echter deze projecten lopen. Er ontstaat pas echt ruimte indien reeds geplande projecten niet zouden doorgaan. Daarnaast beschikt de gemeente over inkomensreserves waarvan de baten ( rente) dienen ter dekking van de exploitatie. Inzet van deze reserves is mogelijk, maar heeft direct consequenties voor de rentebaten op de exploitatie. Ditzelfde geldt voor de reserve materiële vaste activa economisch nut, die dient ter dekking van de kapitaallasten van de overige investeringen. Aan bovengenoemd bedrag wordt nog het vrije resultaat 2008 toegevoegd; echter deze kan nog niet in deze beschouwing worden meegenomen, omdat hierover formeel nog moet worden besloten. 3.2.3. Conclusie weerstandsvermogen Uit het oogpunt van risicobeheersing zijn reserveringsmiddelen gereserveerd om eventuele tegenvallers op te vangen. Bestemmingsreserves zijn in geval van ernstige calamiteiten in principe afweegbaar, voor zover nog geen onomkeerbare beslissingen zijn genomen of contracten zijn getekend. Voor onvoorziene lasten zijn stelposten in de exploitatiebegroting opgenomen. Ook zijn ondertussen al veel reserves via formele besluitvorming geactualiseerd/ opgeheven. Deze presentatie van risico’s betreft een momentopname en heeft net als bij iedere risico-inschatting –vooral rondom de kansinschatting- een mate van subjectiviteit in zich. In deze paragraaf is getracht het inzicht in omvang van risico’s te verbeteren. Echter niet alle risico´s zijn voor wat betreft de mogelijke financiële effecten te kwantificeren. Daarnaast zal de uitkomst van de rekenexercitie jaarlijks een andere uitkomst laten zien. Een bepaling van het (minimaal) noodzakelijk weerstandsvermogen zal meer continuïteit moeten bieden en meerjarig te hanteren zijn. Hier zal dus een goede middenweg gevonden moeten worden die tegemoet komt aan meerjarige bestendigheid en de jaarlijkse actualisatie. Periodiek zal de minimale omvang tegen het licht gehouden moeten worden. Wij zijn dat voornemens te doen bij de kadernota voor wat betreft de algemene reserve. Met betrekking tot de situatie eind 2008 constateren wij het volgende. Het weerstandsvermogen is op peil. De algemene reserve heeft voldoende omvang als achtervang voor de gesignaleerde risico´s met een incidenteel karakter. De minimaal noodzakelijke omvang ( vastgesteld op 10 miljoen) is aan herijking toe.


Pagina 93 van 211

De exploitatie heeft voldoende ruimte om eventueel structurele nadelen incidenteel op te vangen (voornamelijk onvoorzien). In structurele zin zullen nadelen gecompenseerd moeten worden met structurele bijstelling binnen de begroting. In dit kader is voor de begroting 2009 en verder gekeken of de bij de jaarrekening 2008 geconstateerde verschillen structureel of incidenteel van karakter zijn. De structurele doorwerking van de jaarrekening 2008 bedraagt circa € 660.000 nadelig. Hierin is nog niet meegenomen de effecten waarvan het nog niet bekend is of deze structureel zijn. Een grote post hierin is het nadelige effect vastgoedbedrijf van € 650.000. Op dit moment is er onvoldoende integraal inzicht of het nadelige effect een incidenteel c.q structureel karakter heeft, dit zal nader onderzocht worden. De huidige structurele weerstandscapaciteit (voornamelijk de buffer voor onvoorziene lasten) is in ieder geval voor 2009 op een solide niveau; wetende dat niet alle aangeduide exploitatierisico’s zich in dat jaar ook zullen manifesteren.


Pagina 94 van 211

3.3. Onderhoud kapitaalgoederen 3.3.1. Inleiding De gemeente heeft op haar grondgebied een groot aantal kapitaalgoederen zoals gebouwen, wegen, constructies, riolering, water en groen. Deze kapitaalgoederen leveren een belangrijke bijdrage aan de uitvoering van de programma’s van de begroting. Schoolgebouwen zijn nodig om onderwijs te geven. Water, wegen, viaducten en bruggen zijn van belang voor de economische ontwikkeling van de gemeente. Ook leggen de kapitaalgoederen een aanzienlijk beslag op de gemeentelijke middelen. Dit geldt niet alleen voor de aanschaf als investering, doch ook voor de jaarlijkse exploitatiekosten die hier uit voortvloeien. Het gaat dan vooral om kosten van rente en afschrijving, kosten van groot en klein onderhoud en beheerskosten. Dit vergt duurzaam goed onderhoudsbeheer op basis van door de Raad vast te stellen beleidskaders waaruit de voortvloeiende financiële consequenties en de vertaling daarvan in de begroting dienen te worden aangegeven. In deze paragraaf komen achtereenvolgens het onderhoudsbeheer van de gebouwen (Vastgoedbedrijf en Onderwijs) en van de afzonderlijke kapitaalgoederen openbare ruimte aan de orde. Daar waar mogelijk wordt ook ingegaan op het gewenste ambitieniveau van onderhoud en mogelijke risico’s. 3.3.2.

Gebouwen Vastgoedbedrijf

Beleidskader Het Vastgoedbedrijf houdt zich bezig met het verwerven en afstoten, het huren en verhuren van vastgoed en het optreden als opdrachtgever bij de voorbereiding en uitvoering van (ver)nieuwbouwprojecten. Het bezit betreft alle gebouwen van de gemeente met uitzondering van onderwijsgebouwen. De gebouwen in actieve exploitatieopzet van het Grondbedrijf zijn tijdelijk in beheer van het Vastgoedbedrijf. In het bedrijfsplan van het Vastgoedbedrijf is als ambitie vastgelegd dat de gemeente het gebouwde vastgoed bezit voor: • Huisvesting van de eigen organisatie en bestuurlijk gelieerde organisaties, zoals de regio Zuid Holland Zuid en de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden; • Accommodatie van maatschappelijke doelgroepen; • Behoud van gebouwd cultureel erfgoed; • Het anticiperen op ruimtelijke/economische ontwikkelingen in de stad; tegen zo gering mogelijke kosten, met waar relevant en mogelijk optimalisatie van de vermogenwaarde en met een transparante kosten- en opbrengstenstructuur. Het Vastgoedbedrijf zal de orderportefeuille inzichtelijk maken met integrale inventarisatie van de risico’s pandenexploitatie, als mede de meerjaren onderhoudsprognose. Om het beheer te optimaliseren is in 2008 een vastgoedinformatiesysteem aangeschaft waarin alle verzamelde informatie kan worden gebundeld. Het eigenaren onderhoud wordt onderscheiden in planmatig en niet planmatig onderhoud. Planmatig onderhoud komt ten laste van de onderhoudsreserve en niet planmatig onderhoud ten laste van de exploitatie. Na een eerste inventarisatie is begin 2008 geconstateerd dat de al opgestelde meerjaren onderhoudsplannen (mjop’s) niet op eenduidige wijze zijn opgesteld. Er is toen opdracht verstrekt om alle mjop’s op een eenduidige manier op te stellen en daar waar nodig panden te herinspecteren. In het 1e kwartaal 2009 zijn alle mjop’s eenduidig geactualiseerd. De planmatige onderhoudsreserveringen van de diverse complexen zijn in één onderhoudsreserve verzameld. Deze wordt gevoed uit de jaarlijkse onderhoudsdotatie ten laste van de exploitatie. Na realisatie van de mjop’s kan pas worden vastgesteld of dit toereikend is. Daarnaast wordt beoogd om een bestemmingsreserve voor groot onderhoud, welke na realisatie van de structurele taakstelling gevoed wordt, met de opbrengsten uit incidentele verkopen van bezit te realiseren. Financiële consequenties, vertaling in begroting

Gebouwen Apparaatskosten Rente en afschrijving Onderhoud Overige beheerskosten Bedragen x € 1.000

Begroting 2008 incl. Rekening 2008 wijziging 945 996 4.915 5.669 862 542 501 501

Het Vastgoedbedrijf heeft een structurele taakstelling van € 1 miljoen, welke deels wordt ingevuld door toepassing van schaalvoordelen op gebouwgebruik en onderhoudskosten


Pagina 95 van 211

en deels door opbrengsten als gevolg van verkopen. Daarnaast wordt bezuiniging door aanpassing van de afschrijvingssystematiek van de gebouwen beoogd in relatie tot de in 2008 uitgevoerde taxatie-uitkomsten van het bezit. Dit vraagt aanpassing van het huidige waarderings- en afschrijvingsbeleid. Een voorstel tot wijziging zal in de eerste helft van 2009 worden voorgelegd. Kwaliteit en risico’s In het bedrijfsplan van het Vastgoedbedrijf is uitgegaan van een norm van 2% van de WOZ- waarde voor onderhoudskosten. De verwachting is dat dit te laag zal zijn, omdat de gemeente veel gebouwen bezit met een representatief en/of monumentaal karakter en omdat de WOZ geen graadmeter is voor de onderhoudskosten van een gebouw. Na de afronding van de herinspecties en de eenduidige actualisatie van de mjop’s zal in het voorjaar 2009 getoetst worden of de onderhoudsreservering voldoende is om het planmatig onderhoud te dekken. Overige risico’s zijn onvoldoende onderhoudsreserveringen voor veiligheidsmaatregelen aan platte daken, welzijnsaccommodaties en hogere onderhoudskosten gymzalen op grond van nog af te ronden eenduidige actualisatie mjop’s. De status van de panden is over het algemeen redelijk tot goed te noemen. Aan de hand van de labeling wordt het onderhoudniveau per complex vastgesteld. Uitgangspunt hierbij is dat bij de complexen die voor langere tijd worden geëxploiteerd het eventueel achterstallige onderhoud op korte termijn wordt weggewerkt. 3.3.3. Onderwijsgebouwen, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang Beleidskader De schoolbesturen zijn grotendeels juridisch eigenaar van de gebouwen voor primair, speciaal en voortgezet onderwijs. De gemeente heeft het economisch claimrecht van vrijwel alle schoolgebouwen. De schoolbesturen kunnen voor voorzieningen in de huisvesting bij de gemeente aanvragen indienen Het kader hiervoor wordt gevormd door de onderwijswetgeving (Wet op het Primair Onderwijs), Wet op de Expertise Centra en de Wet op het Voortgezet onderwijs), de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs gemeente Dordrecht van 2001 (kader voor het jaarlijkse programma onderwijshuisvesting, inclusief onderhoud) en het Integraal Huisvestingsplan (IHP). Het IHP is vastgesteld in december 2004 en wordt jaarlijks herijkt. De laatste herijking heeft plaatsgevonden in mei/juni 2008. In dit plan is vastgelegd hoe de huisvestingsmiddelen in de komende jaren besteed gaan worden. Uitgangspunt is dat voornamelijk de schoolbesturen plannen maken, optreden als bouwheer, eigen onderhoudsplannen uitvoeren en zoveel mogelijk zelfstandig opereren. De gemeente maakt het beleidskader, in goed overleg met de schoolbesturen, financiert de plannen en toetst. Ter bevordering van integrale afwegingen van beleid en middelen is besloten om het IHP in de afweging van de kadernota te betrekken. In de raadsvergadering van 8 juli is bij het vaststellen van de Kadernota 2009 ook het IHP voor de periode 2008 t/m 2011 vastgesteld. Financiële consequenties en vertaling in begroting Voorheen was feitelijk sprake van een “gesloten exploitatie” met separate afspraken over indexering. Op basis van de Nota Indexeren Investeringen vindt jaarlijks via de Kadernota indexering van de huisvestingsplannen plaats met nacalculatie. Met de uitvoering van het geactualiseerde IHP is een investeringsbudget gemoeid van € 136,3 mln. Met voornoemde indexatie o.g.v. de Kadernota 2009 is het budget voor deze investeringsomvang op niveau gebracht. Het programma voorzieningen onderwijshuisvesting wordt jaarlijks door het College vastgesteld (o.g.v. de Wet dualisering gemeentelijke medebewindsbevoegdheden). Het programma 2008 en de financiële kaders zijn verwerkt in het geactualiseerde IHP. In 2008 zijn binnen de uitvoering van het IHP de volgende onderwijsgebouwen gereed gekomen: Koloriet (De Fontein, De Mondriaan), Wantijschool Maasstraat, Pius X, Vrije School, Polyanderschool, Ammanschool, Samenwerkingsgebouw Leerpark, Stedelijk Dalton Lyceum, Kompas (SBO-school). Voor de e.b.s. Eden, de o.b.s. Dubbeldam en de Blije Gaarde SO is tijdelijke huisvesting gerealiseerd. Verder is de bouw van start gegaan van de Kennedyschool Bosstraat, de Blije Gaarde VSO en het Sportgebouw Leerpark. Na de vaststelling van het beleidskader “Samen investeren in vroeg beginnen, op weg naar een Dordtse Voorschool” op 28 februari 2006, vormt de huisvesting, de uitbreiding en de nieuwbouw van de peuterspeelzalen integraal onderdeel van het huisvestingsprogramma.


Pagina 96 van 211

De beheerskosten bedragen:

Huisvesting onderwijs Apparaatskosten Rente en afschrijving Onderhoud Overige beheerskosten Bedragen x € 1.000

Begroting 2008 incl. wijziging 602 7.684 1.597 3.767

Rekening 2008 772 7.484 814 3.772

Kwaliteit en risico’s De omvangrijkheid van het IHP en de daarbinnen aanwezige complexiteit van diverse bouwopgaven brengen vanzelfsprekend risico’s met zich mee. Het IHP is gebaseerd op normbedragen. Bij de verdere uitwerking van de plannen zal telkens moeten blijken in hoeverre het geraamde budget toereikend zal zijn. Het onderhoudsbeheer van onderwijsgebouwen voor primair en voortgezet onderwijs vindt plaats op basis van een meerjaren onderhoudsplanning. Door de vele nieuwbouwen uitbreidingsprojecten is voor het onderhoud van de schoolgebouwen nog geen definitieve berekening aanwezig voor de dekking van het toekomstige onderhoud. Diverse schoolbesturen en het Ingenieursbureau moeten nog onderhoudsplanningen van de schoolgebouwen inleveren. Doordat nog niet van alle scholen de onderhoudsplanningen bekend zijn verloopt de administratieve verwerking van het onderhoud via de reserve en niet via de voorziening conform de BBV- (Besluit begroting en Verantwoording) voorschriften. Pas als alle onderhoudsplanningen bekend zijn kan worden beoordeeld of de aanwezige voorzieningen toereikend zijn. Verwacht wordt dat in de loop van 2009 dit inzicht kan worden gegeven. Vervolgens zal de herziening van de systematiek van de onderhoudsvoorziening worden opgepakt. Hierbij zal ook worden ingespeeld op de integratie van nieuwe aspecten van onderhoudsbeheer waaronder: de problematiek platte daken, asbest, brandveiligheid en calamiteiten. Deze zaken worden ad hoc opgelost binnen de huidige budgetten. Over het algemeen geldt dat de onderhoudstatus van de gebouwen sober, doch doelmatig is. 3.3.4.

Openbare ruimte

Inleiding Het beheer van de openbare ruimte is een reguliere taak van de gemeente, die bestaat uit de jaarlijkse beheers-, vervangings- en onderhoudsmaatregelen wegen, groen, constructies, openbare verlichting, havens en speelvoorzieningen. De gemeente heeft de normen voor kwaliteit van de openbare ruimte vastgelegd in het handboek Kwaliteit Openbare Ruimte (KOR). De doelstelling van KOR is een integrale benadering van ontwerp, inrichting en beheer van de openbare ruimte. Het uitgangspunt hierbij is integrale samenwerking tussen de sectoren die verantwoordelijk zijn voor de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Voor het beheer van de (kapitaalgoederen in de) openbare ruimte beschikt de gemeente over een aantal instrumenten. Ten eerste de beheersystemen waarin van alle objecten in de openbare ruimte de relevante data zijn ingebracht. Op grond daarvan worden de onderhouds- en vervangingsplanningen opgesteld. Voor parkeerautomaten en ander stadsmeubilair en kunst in de openbare ruimte, zijn beheersystemen in gebruik dan wel in ontwikkeling. Ten tweede de jaarlijkse schouw naar de onderhoudsgesteldheid van de objecten in de openbare ruimte. Aan de hand van de bevindingen rond de technische kwaliteit per element wordt het beheersysteem geactualiseerd. Mutaties in het areaal worden doorlopend bijgewerkt. Ten derde het Meerjaren Onderhoudsplan (MOP). In dit plan wordt jaarlijks de bestemming van de beschikbare middelen voor groot onderhoud en vervanging bepaald. De planning leidt ertoe dat werkzaamheden zoveel mogelijk worden gecombineerd (minder overlast voor burgers minder kosten voor de gemeente). De eigenlijke onderhoudswerkzaamheden worden (zoveel mogelijk) via bestekken aan marktpartijen opgedragen. In Sterrenburg loopt momenteel (2008) een pilot waarmee we onderzoeken of het uitbesteden van het jaarlijkse onderhoud op basis van een meerjarig integraal wijkbestek, met als sturingsmethodiek onder andere beeldkwaliteit, succesvol kan zijn en daarmee breder toepasbaar is. De bedoeling is dat de pilot in 2009 zal worden afgesloten. Op dit moment wordt de pilot geëvalueerd. Voorlopige conclusie is dat een bredere toepassing zeker mogelijk is.


Pagina 97 van 211

Beleidskader Wegen Er wordt nog gewerkt met de beleidsstukken: “Budgetten wegen” (2001) en Nota “Onkruid op verharding” (2003). Sinds 2005 is de gemeente gecertificeerd voor het duurzaam terrein beheer dat in de genoemde Nota is vastgelegd. In 2008 is verder gewerkt aan een nieuwe ‘wegennota’, die naar verwachting in 2009 zal worden afgerond. Naast het reguliere onderhoud van wegen, is in 2008 ook een vervolg gemaakt met de planmatige aanpak van de verzakte wegen en de bijbehorende vaak ouderwetse inrichting. Deze werkzaamheden zijn uitgevoerd in 2008 en dit zal worden voortgezet in 2009. In 2008 is (opnieuw) uitgebreid met Waterschap Hollandse Delta gesproken en onderhandeld over de mogelijke overdracht van de wegen in het Dordtse buitengebied (van gemeente naar waterschap). Het dossier uit 2006 is geactualiseerd en waar nodig aangevuld. Uiteindelijk is de overdracht (wederom) niet doorgegaan omdat de kostentoedelingsverorddening die het waterschap had opgesteld door de provincie is verworpen. Groen Het openbaar groen is een beeldbepalend onderdeel van de openbare ruimte en het visitekaartje van de gemeente. In de Nota Dordrecht Kleurrijk Groen (DKG) van 1995 is een kaderstellende visie op het groen ontwikkeld, gevolgd door de Evaluatienota DKG in 2002. In 2005 is de Nota Parken, en in 2007 is het boomstructuurplan vastgesteld. Deze stukken zijn in 2008 nog steeds actueel. Boomziekten zijn helaas een regelmatig terugkerend fenomeen, waarover het College al nader is geïnformeerd. Het groenbeheersysteem voor het regulier onderhoud is op orde. In het kader van de Rijksplannen met betrekking tot de Ecologische Hoofdstructuur is het Raamplan Eiland van Dordrecht (2006) vastgesteld. Dat voorziet in de realisatie van het Strategisch Groenproject. Op het Eiland van Dordrecht is een op wereldschaal uniek bestaand zoetwater getijdengebied (in de Sliedrechtse Biesbosch) uitgebreid. De overige inrichtingsplannen voorzien in een uitbreiding van natuur en recreatie gebieden en zullen in fasen worden uitgevoerd. Ook is een gedragscode ‘Flora en Fauna’ ontwikkeld,De tweede (herziene) versie is eind 2008 ingediend bij het Ministerie van LNV. Na een goedkeuringsbesluit kan met de implementatie in de gemeentelijke organisatie worden begonnen. Anticiperend op dit besluit starten wij op onderdelen al. In 2008 is verder gewerkt aan de inventarisatie van de huidige bomenlijst, en ook de ‘Nota Boomziekten’ is in uitvoering genomen. Dit resulteerde in meer investeringen voor het bomenbestand, en voor meer middelen ten behoeve van het onderhoud en vervangen van oude en zieke bomen. Openbare verlichting De nota ‘beleid en beheer openbare verlichting 2004 – 2013’ en het verlichtingsplan Binnenstad vormen het beleidskader voor inrichting en onderhoud van openbare verlichting. De openbare verlichting speelt een belangrijke rol bij de leefbaarheid en de veiligheidsgevoelens onder de bewoners. Begin 2008 is een energiescan van de openbare verlichting uitgevoerd. Deze notitie gaat kort in op het beleid van de afgelopen jaren (voor wat betreft energie), de uitkomsten van de energiescan en voorstellen voor vervolg. Over de inhoud van de energiescan wordt de gemeenteraad binnenkort geïnformeerd. Het is de bedoeling het beleid en de werkwijze voor wat betreft energie voor de komende jaren op te nemen in het Energiebeleid. De in deze notitie voorgestelde pilots zijn daarbij onderdeel van een aanpak waarbij ontwikkelingen structureel worden gevolgd en doorvertaald.Het college onderkent dat de fietsers ‘s avonds een gevoel van onveiligheid kunnen ervaren. In de nieuwe fietsnota “Dordt fietst door” wordt daarom een deel van het primaire fietsnetwerk onderdeel uit een het “fiets nachtnet”. De inzet is iedere wijk te ontsluiten met een sociaal veilig nachtnet. Verkeersregelinstallaties(VRI’s) Dit betreft het instandhouden van VRI’s, verkeerscomputer centrales, beheersystemen en pollers Binnenstad. Het beheerssysteem is op orde. Het beleid is vastgelegd in de nota ‘Doordacht geregeld’ (2008). In deze nota wordt onder andere een heroverweging gemaakt over het al dan niet verwijderen van een aantal VRI’s op diverse locaties door een andere duurzame veilige oplossing, zoals bijvoorbeeld een rotonde. Constructies Onder constructies verstaan we het geheel van bruggen, viaducten dam- en keerwanden, stadsmeubilair enz. Het beleid is vastgelegd in de Nota Kunstwerken (constructies) beheer en onderhoud (2003). Het jaarlijks onderhoud wordt uitgevoerd volgens het onderhoudsplan van het beheersysteem ‘KUBIS’. Het groot onderhoud wordt uitgevoerd in het kader van de meerjaren investeringsplanning. Het verwijderen van graffiti wordt zoveel mogelijk uitgevoerd na


Pagina 98 van 211

de schouwrondes en aan de hand van de schoonmaakregeling binnenstad. Met het project “Gewoon doen” is in 2008 een start gemaakt om de verloedering in de stad tegen te gaan. Een voorbeeld hiervan is de aanleg van een zogenaamde ‘graffiti muur’, die legaal opgesierd mag worden met kleurrijke graffiti schilderingen. Speelvoorzieningen Het beleid is vastgelegd in de Speelnota (1996), Evaluatie Speelnota (2002), Interimnota Speelvoorzieningen (2003) en het Attractiebesluit 'speelvoorzieningen'. Het onderwerp “spelen in de openbare ruimte” leeft. Veel partijen zowel binnen als buiten de gemeente zijn bezig met het ontwikkelen van speelvoorzieningen om de leefbaarheid en tevredenheid van burgers te vergroten. Naast het dagelijks onderhoud worden jaarlijks zo’n 15 tot 20 speelplaatsen gerenoveerd. In 2008 vindt daarboven de uitvoering plaats van extra speelvoorzieningen zoals het Johan Cruijf court. In de raadsinformatiebrief ‘Spelen’ geven we hiervan een toelichting. Havens Het onderhoud van de havenvoorzieningen wordt conform het meerjaren onderhoudsplan uitgevoerd. Een aanvullend krediet is in 2008 aangevraagd in het kader van de revitalisering van het zeehavengebied (Business case Prins Willem Alexander kade). Ook zijn er in 2008 diverse grote werkzaamheden aan een aantal oeverconstrucuties en kademuren, zoals bijvoorbeeld aan de Handelskade, in uitvoering genomen. Financiële consequenties en vertaling in begroting Het Besluit Begroting en Verantwoording maakt een onderscheid tussen investeringen met een maatschappelijk nut of een economisch nut. Op investeringen van economisch nut moet worden afgeschreven. Op investeringen met een maatschappelijk nut mag een gemeente afschrijven. Voor kapitaalgoederen in de openbare ruimte pakt dit voor de gemeente Dordrecht uit als in onderstaande tabel weergegeven. Soort kapitaalgoed

Aard van het nut

Groot onderhoud*

Overig onderhoud

Wegen

Maatschappelijk

Exploitatie

Exploitatie

Groen

Maatschappelijk

Exploitatie

Exploitatie

Openbare Verlichting

Maatschappelijk

Investering deels gedekt uit voorziening

Exploitatie

VRI’s

Maatschappelijk

Investering

Exploitatie

Constructies

Maatschappelijk

Investering

Exploitatie

Speelvoorzieningen

Maatschappelijk

Exploitatie m.u.v Cruijff

Exploitatie

Civiel havenwerken

Maatschappelijk

Investering

voorziening

Rioleringen

Economisch

Investering

Exploitatie

* Levensduur verlengend onderhoud en vervangingen De omvang van de beheerskosten van de Openbare Ruimte (wegen, groen, constructies, openbare verlichting, VRI’s, havens en speelvoorzieningen) uit de jaarrekening 2008 ziet er als volgt uit:

Beheer openbare ruimte Apparaatskosten Rente en afschrijving Onderhoud Overige beheerskosten Bedragen x € 1.000

Begroting 2008 incl. wijziging 7.249 2.764 19.852 5.002

Rekening 2008 6.790 2.335 18.645 6.239

Kwaliteit en risico’s Wegen Sinds de aanleg is de intensiteit van het verkeer en de verkeersbelasting aanzienlijk toegenomen. Uit onderzoek naar de gesteldheid van de fundering van de asfaltwegen (veel gebiedsontsluitingswegen zijn aangelegd in de jaren 70/80) in het kader van de voorbereiding van de Wegennota uit die periode blijkt dat een groot deel daarvan het einde van hun levensduur nadert. Gezocht wordt naar een oplossing die recht doet aan de maatschappelijke en technische eisen van het wegbeheer en waarmee de omvang van de investering aanzienlijk wordt teruggebracht. Het opstellen van de Wegennota kost meer tijd dan voorzien en zal pas begin 2009 gereed zijn. Al een aantal jaren wordt de vrees uitgesproken dat de kwaliteit van het wegennet sneller achteruit gaat dan was voorzien. Uit de laatste wegbeheerinspectie lijkt vooral de kwaliteit van de elementen verharding snel achteruit te gaan.


Pagina 99 van 211

De kwaliteit van de asfaltwegen is ook zorgwekkend. Er heeft in 2008 een draagkracht onderzoek plaatsgevonden op een dertiental asfaltwegen, waarbij technische restlevensduur van een asfaltweg is bepaald. De kwaliteit van verhardingen na inspectie 2008 wordt weergegeven door volgende tabel: Type

Kwaliteit

verharding Elementenverharding

gemeten april -06

gemeten mei -07

gemeten

71%

mei-08

Voldoende

80%

90%

87%

82%

81%

Matig

12%

4%

4%

3%

4%

3%

8%

6%

9%

16%

15%

26%

Voldoende

70%

89%

79%

78%

82%

77%

Matig

18%

6%

12%

11%

4%

8%

Onvoldoende

12%

5%

9%

11%

10%

15%

Onvoldoende Asfaltverharding

indicatie gemeten gemeten DHV april -04 april -05

Groen De kastanje-, iep- en watermerkziekte zijn moeilijk beheersbare en geneesbare ziekten aan bomen. Indien een boom ziek wordt is vaak snelle verwijdering noodzakelijk. Een inventarisatie in heeft uitgewezen dat de infectie zich na het nemen van weerbaarheidsmaatregelen langzamer lijkt te verspreiden. Openbare verlichting De gemeente hanteert als richtlijn voor de toepassing van openbare verlichting de aanbevelingen van de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV) en de Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) op. In 2015 zal alle openbare verlichting hieraan voldoen. VRI’s Voor het beheren van verkeersregelinstallaties wordt aangesloten op de werkwijze die het CROW (Nationaal Platform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte) in haar publicatie “Beheerkosten openbare ruimte, module VRI’s” (2004) voorstelt. Elke groep installaties kent daarbij een gemiddeld uitrustingsniveau. Per groep is gedefinieerd uit welke en hoeveel elementen een installatie is opgebouwd. Het CROW kwaliteitsniveau onderscheidt de klassen R- (sober), R (basis), R+ (goed) en R++ (uitstekend). Het vervangingstijdstip van de installatie(elementen) bepaalt de indeling van de klasse. Als voorbeeld: vervangen verkeersregelautomaat 18 jaar R- (sober), 15 jaar R (basis) en 12 jaar R+ (goed). Het spreekt voor zich dat een hoger kwaliteitsniveau hogere beheerkosten met zich mee brengt. Uit financiële overwegingen is echter de afgelopen jaren in twee stappen het vervangen van VRI’s vertraagd van 15 naar 20 jaar. Naar de maatstaven van de CROW is de kwaliteit van de installaties daarmee teruggelopen van basiskwaliteit tot een kwaliteitsniveau onder het laagste niveau dat wordt gehanteerd. De gekozen onderhoudsinspanning leidde in 2008 tot 777 meldingen (207 x defecte lamp, 180 x VRI knipperen, 93 x signalering storing, 23 x 2e lijn storing, 179 x automaatstoring, 3 x schade en 65 x overige werkzaamheden). Constructies Elk jaar wordt een deel van het kunstwerkenbestand aan een periodieke technische inspectie onderworpen. De inspectiefrequentie is voor de meeste kunstwerken 1 maal per 5 jaar, voor beweegbare bruggen ligt deze frequentie hoger. Per kunstwerk wordt de algemene onderhoudstoestand uitgedrukt in veiligheidsurgentiegetallen (V) en in economische urgentiegetallen (E). De E-urgentie heeft te maken met de kans op en de uitbreiding naar gevolgschade. Deze urgenties houden in dat gezien de ernst van de schade er binnen een bepaalde tijd actie moet worden ondernomen. Des te lager het getal, des te lager de urgentie tot ingrijpen. In principe zijn de hoogst aanwezige urgenties bepalende voor de algemene toestand. Als we een gewogen gemiddeld nemen van alle kunstwerken bij elkaar dan zegt het iets over de algemene onderhoudstoestand van het kunstwerkenbestand in de gemeente. Door jaarlijkse inspecties en gedegen onderhoud uit te voeren zullen er wijzigingen (verlagingen) in de urgentie optreden. De gemiddelde V urgentie van het product is 2, en de E-urgentie is 2,15. Urgenties tussen de 2 en 3, betekenen dat ingrijpen tussen de 3 en 5 jaar noodzakelijk zal zijn. Havens Op basis van visuele inspecties kan het onderstaande overzicht samengesteld worden. In de onderstaande tabel is gebruik gemaakt de onderhoudsklassen ‘goed’ (op korte termijn geen onderhoud nodig, ‘matig (onderhoud nodig binnen 5 jaar) en ‘slecht’ (binnen 1 jaar onderhoud noodzakelijk).


Pagina 100 van 211

Onderhoudstoestand Onderhoudselement

Goed

Matig

Kademuren

80%

15%

Slecht 5%

Steenglooiingen

60%

35%

5% 10%

Waterbodem

60%

30%

Steenbestortingen

80%

15%

5%

Meer en Vloedpalen

70%

20%

10%

Steigers

70%

25%

5%

Beschoeiingen

90%

10%

Afmeerpontons Overige scheepvaart voorzieningen (watertappen, verkeersborden, bolders en verlichting)

75%

25%

60%

30%

10%

Op het moment wordt onderzocht of we de nog in ontwikkeling zijnde inspectienorm van de NEN (Nederlands Normalisatie Instituut) in 2009 kunnen gaan toepassen. 3.3.5. Ondergrondse containers restafval Beleidskader De Nota Nadere uitwerking invoering ondergrondse containerisatie restafval (2007) regelt de toegangsregulering, de werkwijze van de locatiekeuze, het communicatieplan en aanvullende financiële consequenties van het project ondergrondse containerisatie restafval overige wijken. In 2008 is verder gewerkt aan de uitvoering van het project. De planning is aangepast, de milieustraat start nu op zijn vroegst in 2010 en zal volgens bijgestelde planning worden voltooid in 2011. Financiële consequenties en vertaling in begroting

Ondergrondse containers restafval Apparaatskosten Rente en afschrijving Onderhoud * Overige beheerskosten Bedragen x € 1.000

Begroting 2008 incl. wijziging 83 102

Rekening 2008 96 120

0

0

* De onderhoudskosten zitten begrepen in de bijdragen aan Netwerk voor afvalinzameling.

Kwaliteit en risico’s De voorbereiding van de vervanging van bovengrondse wijkcontainers door ondergrondse containers is in volle gang. Voor delen van Reeland en Krispijn zijn de containers in 2008 geplaatst. De locatieonderzoeken voor delen van de Noordflank en Crabbehof zijn inmiddels vastgesteld. De kosten voor het omleggen van kabels en leidingen en de communicatiekosten bleken in 2008 hoger dan begroot. Daarnaast is de discussie over het aantal containers op stads-niveau afgerond. De hierin gemaakte afweging tussen service naar de bewoners, de inzamelfrequentie en de kosten heeft niet geleid tot een substantiele wijziging van de gestelde kaders en kosten. 3.3.6.

Riolering

Beleidskader In 2007 is de Wet tot verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken in werking getreden. In die wet worden naast de gemeentelijke zorgplicht voor de doelmatige inzameling en transport van afvalwater, de aanvullende gemeentelijke taken ten aanzien van de verwerking van regenwater en de inspanningsverplichting ten aanzien van grondwaterproblemen evenals de bekostiging daarvan geregeld. De wet verplicht gemeenten om uiterlijk 2013 te beschikken over een Verbreed Gemeentelijk Riolerings Plan (GRP) Het huidige GRP loopt tot eind 2010 en voorziet niet in beleid ten aanzien van hemel- en grondwater. Op basis van het nu vigerende Gemeentelijk Riolerings Plan IV (GRP IV) geeft de gemeente invulling aan de wettelijke zorgplicht betreffende een doelmatige inzameling en transport van afvalwater. Het GRP IV gaat uit van een jaarlijkse kostenstijging van 4% tot 2015. Financiële consequenties en vertaling in begroting Het GRP IV is gebaseerd op een herzien meerjaren kostendekkingsplan waarvan de kosten en de baten zo goed mogelijk zijn geschat op ervaringscijfers, landelijke kengetallen en herziene financiële uitgangspunten. Sluitpost voor het dekkingsplan is het rioolrecht.


Pagina 101 van 211

Jaarlijks wordt de betreffende jaarschijf van het meerjaren kostendekkingsplan in de begroting verwerkt inclusief geaccordeerde bijstellingen. In de praktijk vinden veel planningsverschuivingen plaats door een kostenbesparende integrale aanpak van vervangingen, beperking van overlastsituaties en aanpak van stadsvernieuwingsprojecten.

Riolen Apparaatskosten Rente en afschrijving Onderhoud Overige beheerskosten Bedragen x € 1.000

Begroting 2008 incl. wijziging 1.266 4.788 1.328 139

Rekening 2008 1.338 4.379 1.805 152

Het GRP IV heeft een langere looptijd dan het MJP. Voor- en nadelen worden verrekend met de desbetreffende voorzieningen en zorgen voor een gelijkblijvende jaarlijkse tariefaanpassing van 4% met inbegrip van inflatiecorrectie. Kwaliteit en risico’s Het rioolbeheersysteem is op orde. Er is in 2008 meer dan 10 km riolering in het beheersysteem bijgekomen. Dit komt voornamelijk doordat alle duikers zijn geïnventariseerd en in het beheersysteem ingevoerd. Ook zijn de rioleringen op en rond de sportparken geïnventariseerd en ingevoerd. Er zijn verschillende projecten ingemeten (Lijnbaangebied, Kinkelenburg e.o., Louter Bloemen) in verband met nadere onderzoeken vanwege calamiteiten en klachten. Risico’s zijn: beïnvloeding van het grondwaterpeil (kan leiden tot snellere rioolvervanging) en meer extreme weersomstandigheden door klimaatverandering (kan leiden tot meer overlast door vervuiling oppervlaktewater en overstroming in gebouwen). De Belangen Vereniging Funderingsproblematiek (BVFP) en 3 particulieren hebben een proces aangespannen tegen de gemeente. Zij stellen dat het rioolonderhoud niet adequaat is uitgevoerd dan wel dat schade is ontstaan aan de huizen tengevolge van normale taakuitoefening door de gemeente. De procedure loopt nog steeds. Eind juni 2008 is de reactie van de gemeente (conclusie van dupliek) ingediend bij de rechtbank. Uitspraak wordt op z’n vroegst in 2009 verwacht. 3.3.7.

Water

Beleidskader Het Stedelijk Waterplan is een gezamenlijk beleidsplan van de waterbeheerders van Dordrecht, zijnde de gemeente Dordrecht en het Waterschap Hollandse Delta. Het Stedelijk Waterplan vormt vervolgens de basis voor andere plannen, zoals het rioleringsplan, ontwikkelvisies voor delen van Dordrecht, bestemmingsplannen, wijkschetsen/visies en peilbesluiten. Het waterplan berust op de lange termijnvisie en geeft ook een aantal korte termijn maatregelen. Deze zijn gericht op kennis vergaren en uitdragen, inspelen op kansen bij ruimtelijke ontwikkelingen voor het creëren van extra wateroppervlak, meeliften met rioolvervanging voor het afkoppelen van schone verharding van riolering, voorkomen van de inloop van oppervlaktewater in de riolering, verbeteren van locaties met een slechte waterkwaliteit, sanering van overstorten van gemengde riolering met een slechte invloed op de waterkwaliteit, verbetering van de ecologie op locaties en verbetering gebruik en beleving van water. In 2008 is het vervolg van het stedelijk waterplan, het Urban Flood Managent (UFM) gepresenteerd. Hierin wordt verder ingegaan op maatregelen, die noodzakelijk zijn voor het voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water. Financiële consequenties en vertaling in begroting In het GRP IV is een budget voor communicatie inzake waterbeheer opgenomen. De overige beheerbudgetten van gerealiseerde of nog te realiseren projecten zijn opgenomen in de beheerbudgetten van het product ‘Groen’. Tabel Beheerslasten Water De beheerslasten zijn vanaf 2008 geïntegreerd in het product ‘Groen’ en verwerkt in de tabel beheerslasten ‘beheer openbare ruimte’. Kwaliteit en risico’s Het regulier onderhoud met betrekking tot het product ‘Water / Peilbeheer’ is uitgevoerd door een externe aannemer. Deze werkzaamheden zijn samen met het Waterschap “Hol-


Pagina 102 van 211

lands Delta” opgedragen, waarbij het toezicht wordt uitgevoerd door een opzichter van Stadsbeheer. De afgesproken kwaliteit van het geleverde werk is gehaald. In 2008 is in samenwerking met het Waterschap een baggerbestek aanbesteed. Binnen dit bestek worden zowel de watergangen waarvoor het Waterschap baggerplichtig is gebaggerd, evenals watergangen waarvoor de gemeente baggerplichtig is. Binnen dit bestek wordt er in totaal ruim 10.000 m3 bagger verwijderd. 90% daarvan betreft (relatief) schone bagger (t/m klasse 2). De te baggeren watergangen liggen vooral in de wijken Wielwijk, Crabbehof en Zuidhoven. De gemeente is baggerplichtig voor 2.000 m3 bagger (overige watergangen), maar is financieel ook verantwoordelijk voor de afvoer van de schone bagger uit de hoofdwatergangen. De kosten van vooral de afvoer van de vervuilde bagger vertonen een stijgende trend. Het beschoeiingsonderhoud is met name uitgevoerd in het Sterrenburgpark. De beschoeiingen die kapot waren en/of geen en geen functie meer hadden zijn verwijderd of hersteld.


Pagina 103 van 211

3.4. Financiering In deze paragraaf komen de onderwerpen aan de orde die behoren tot het geldstromenbeleid van de gemeente. Dit zijn onder ander risicobeheer (met name renteen kredietrisico), de financieringspositie, het kasbeheer en de informatievoorziening. 3.4.1. Algemeen De uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie dient plaats te vinden binnen de kaders zoals gesteld in de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido). In deze wet staan vooral transparantie en risicobeheersing centraal. De transparantie komt daarbij tot uitdrukking in voorschriften voor een verplicht Treasury Statuut alsmede een treasury- c.q. financieringsparagraaf in begroting en rekening. De risicobeheersing binnen de Wet fido richt zich op renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Het begrip treasury kan worden gedefinieerd als het besturen en beheersen, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Meer concreet gaat het om financiering van het beleid tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden, het te allen tijde zorgen voor voldoende liquide middelen, waarbij een tijdelijk overschot tegen een zo hoog mogelijk rendement wordt belegd, en het daarbij afdekken van met name renteen kredietrisico’s. Treasury onderscheidt zich van de reguliere control door de focus op feitelijke kasstromen in plaats van te redeneren in termen van baten en lasten. Benadrukt wordt dat de doelstelling van de treasuryfunctie van de gemeente Dordrecht is dat deze uitsluitend de lokale publieke taak dient en dat een zo prudent mogelijk beleid gevoerd wordt binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet fido. Tot de belangrijkste zaken van de Dordtse treasury-uitvoering gedurende 2008 behoorden: • Een herbelegging van EZH-middelen ter grootte van € 49 miljoen; • Het op basis van de liquiditeitenplanning in twee tranches opnemen van langlopende leningen voor een totaalbedrag van € 76 miljoen; • Inspanningen rond enkele in 2007 gedane uitzettingen bij IJslandse banken, die in 2008 als gevolg van de gebeurtenissen op de financiële markten in problemen kwamen. Interne ontwikkelingen Tot 1 april 2008 voorzag de gemeente Dordrecht in haar eigen treasury. Vanaf die datum wordt de gemeentelijke treasuryfunctie verzorgd door het Servicecentrum Drechtsteden (SCD), één en ander vanuit het basispakket dienstverlening. De modus operandi luidt hierbij dat de besluitvorming in principe bij de gemeente blijft. Het SCD adviseert vooraf en zal, na de gemeentelijke besluitvorming, de uitvoering van het besluit voor haar rekening nemen. Dit met uitzondering van een aantal zaken die specifiek (onder)gemandateerd zijn, zoals het opnemen van kortlopende leningen (kasgeldleningen). De treasury-adviseurs van het SCD maken deel uit van het gemeentelijke Treasury Comité. Externe ontwikkelingen Het jaar 2008 is een zeer turbulent jaar geweest op de financiële markten. De kredietcrisis die zich al eerder op de Amerikaanse markt manifesteerde heeft zich vooral in het tweede halfjaar van 2008 razendsnel ontwikkeld in een internationale financiële crisis. De hiervoor genoemde prudentie, die de gemeente Dordrecht bij haar handelen op de financiële markten toepast, heeft echter niet kunnen voorkomen dat de gemeente hiervan effect heeft ondervonden. Immers, als onderdeel van de gebeurtenissen en ontwikkelingen van deze de financiële crisis was er de situatie waarin de IJslandse Staat en IJslandse banken in het najaar van 2008 verzeild raakten. Bij die laatsten had gemeente Dordrecht in 2007 in totaal € 11,4 miljoen geplaatst voor termijnen van 1 tot 2 jaar. Hierdoor is onzeker geworden of deze som nog in zijn geheel terugkeert. [NB Ten tijde van het opstellen van deze paragraaf heeft inmiddels volledige terugbetaling plaatsgevonden van het bij één van deze banken geplaatste geld (€ 3,4 miljoen plus rente).] Inmiddels heeft de financiële crisis stevig vat gekregen op de reële economie en geleid tot een economische crisis. Het bijzondere van de actuele economische omstandigheden is dat, zonder uitzondering, alle belangrijke economische regio’s in de wereld een verslechtering meemaken met onder andere een negatieve economische groei. Spoedig herstel van de situatie wordt hierdoor niet verwacht. De financiële crisis heeft zowel gevolgen gehad voor de rente als voor de beschikbaarheid van financieringsmiddelen. Om met dat laatste te beginnen: vanuit de uitstekende solvabiliteitsstatus van lagere overheden kunnen deze nog wel aan


Pagina 104 van 211

geldmiddelen komen. Andere marktpartijen komen duidelijk moeilijker of, indien het risicoprofiel naar de mening van de geldgever te hoog is, helemaal niet aan geld. Vooral projectontwikkelaars, waar gemeenten vaak zaken c.q. projecten mee doen, hebben hier mee te maken. Zelfs banken onderling zijn nog steeds terughoudend. Onder invloed van de geschetste ontwikkelingen op de financiële markten vertoonden de rentetarieven gedurende 2008 het volgende verloop:

Verloop rentetarieven 2008

Percentage

5,50%

4,50%

3-maands Euribor

3,50%

10-jaars IRS

1-jan-09

1-dec-08

1-nov-08

1-okt-08

1-sep-08

1-aug-08

1-jul-08

1-jun-08

1-mei-08

1-apr-08

1-mrt-08

1-feb-08

1-jan-08

2,50%

Datum

De korte rente (Euribor) liep in de loop van 2008 eerst gestaag op. Deze stijging kwam vooral vanwege de in het tarief gehanteerde risico-opslagen, die in het begin van het vierde kwartaal een piek bereikten. In reactie op de snel verslechterende economie hebben centrale banken de laatste maanden van 2008 de voorschotsrente sterk verlaagd waardoor de Euribor in die periode ook daalde. De lange rente (Interest Rate Swap; IRS) kende vooral medio 2008 een sterke oploop, vooral als gevolg van de tot dat moment zorgwekkende inflatiecijfers en -verwachtingen. De vrij plotse negatieve economische berichten en ontwikkelingen die zich vanaf augustus 2008 aftekenden leidden daarna tot een daling van de lange rentetarieven. De uit bovenstaande grafiek naar voren komende daling van de IRS werd vanaf dat moment in praktijk echter verstoord door het hanteren van liquiditeitsopslagen door geldgevende partijen. Vanwege verslechtering van het interbancaire klimaat richting het eind van 2008 werden namelijk door banken boven op de IRS zogenoemde opslagen voor liquiditeit gehanteerd tot wel 1,5 procentpunt boven de IRS voor een 10-jaars lening. In dat geval kostte een dergelijke lening, ondanks een IRS van circa 4%, ongeveer 5,5%. Ten tijde van het opstellen van deze paragraaf golden deze opslagen nog nagenoeg onverkort. Het is te bezien hoe dit zich verder ontwikkelt. 3.4.2. Financieringspositie Financiering activa De activa van de gemeente Dordrecht waren per begin 2008 als volgt gefinancierd: Bedragen * 1 miljoen Omschrijving

Bedrag per 1-1-2008

Totale boekwaarde investeringen

€

654,1

€

580,2

€

73,9

Vaste financieringsmiddelen: Reserves

€

489,3

Voorzieningen

€

53,0

Langlopende leningen

€

37,9

Financieringstekort Tabel 1


Financieringspositie per 1 januari 2008

Pagina 105 van 211

Dit per 1 januari 2008 berekende financieringstekort is in de loop van het jaar verkleind middels het opnemen van € 76 miljoen aan langlopende financiering (zie hierna bij het onderdeel Leningenportefeuilles). Interne rente De gemeente Dordrecht past een renteomslagmethodiek toe. Door middel van deze methodiek worden aan investeringen de gemiddelde rentekosten toegerekend die voortvloeien uit de opgenomen geldleningen en/of eigen middelen waarmee zij zijn gefinancierd. Conform de begroting bedroeg het voor 2008 vastgestelde renteomslagpercentage 4%. De gemeente hanteert hierbij een (egalisatie)reserve. De renteomslagberekening over 2008 leidde tot een storting van € 3,5 miljoen in de Rentereserve, hetgeen in lijn lag met hetgeen was voorzien bij de begroting (€ 3,1 miljoen). Daarnaast is conform de begroting € 2,4 miljoen aan de Rentereserve onttrokken en ten gunste van de exploitatie gebracht. Na alle boekingen vertoonde de Rentereserve een saldo van € 8,8 miljoen, ofwel een surplus van € 3,8 miljoen boven het vastgestelde reserveplafond van € 5 miljoen. Deze € 3,8 miljoen is vervolgens in lijn met het rentebeleid als incidentele bate ten gunste van de exploitatie gebracht. Genoemd surplus was € 0,9 miljoen hoger dan bij de begroting 2008 voorzien. Een dergelijke afwijking wordt veroorzaakt doordat standen van activa enerzijds en reserves en voorzieningen anderzijds afwijken van de inzichten ten tijde van de begrotingsopstelling. Leningenportefeuilles Er worden twee soorten leningenportefeuilles onderscheiden, te weten opgenomen leningen en uitzettingen. Opgenomen langlopende leningen Onderstaande tabel geeft inzicht in de mutaties van de totale portefeuille aan opgenomen leningen in 2008: Bedragen * 1.000,-

Omschrijving

Gemiddeld percentage

Bedrag

Stand per 1 januari 2008

€

37.850

4,77%

Nieuwe leningen

€

76.000

4,27%

Reguliere aflossingen

€

Vervroegde aflossingen

€

Rente-aanpassing (oud percentage)

€

1.248-

4,99%

Rente-aanpassing (nieuw percentage)

€

1.248

5,07%

Stand per 31 december 2008

€

111.748

4,44%

Tabel 2

2.102-

Mutaties leningenportefeuille OG 2008

De in de voorgaande tabel weergegeven nieuwe leningen, die zijn opgenomen op grond van de liquiditeitenplanning, kunnen als volgt worden gespecificeerd: Stortingsdatum

Geldgever

Hoofdsom

Looptijd in jaren

Percentage

23-7-2008

ABN AMRO

€

26.000.000

10

4,60%

17-10-2008

ABN AMRO

€

50.000.000

20

4,10%

€

76.000.000

Totaal Tabel 3

Opgenomen lange financiering 2008

De eerste lening werd opgenomen in een periode waarin de kapitaalmarktrente (IRS) onder invloed van inflatieontwikkelingen sterk opliep en de verwachting heerste dat deze ontwikkeling zich versterkt zou doorzetten. Vanwege de binnen korte tijd sterk gewijzigde economische omstandigheden zakte de IRS enige maanden later terug. Hiervan werd geprofiteerd bij het opnemen van de tweede lening. Gelet op het beeld dat voortkomt uit de liquiditeitenplanning is te verwachten dat de gemeente Dordrecht zich in 2009 wederom op de kapitaalmarkt zal melden voor het opnemen van langlopende financiering.


Pagina 106 van 211

Uitzettingen Onder uitzettingen worden de volgende zaken verstaan: verstrekte langlopende geldleningen en kapitaalverstrekkingen beleggingen en effectenbezit. De mutaties van de uitzettingenportefeuilles gedurende 2008 kunnen als volgt worden weergegeven: Bedragen * 1.000,-

Omschrijving

Gemiddeld percentage

Bedrag

Verstrekte geldleningen/kapitaalverstrekkingen Stand per 1 januari 2008

€

42.175

Nieuwe leningen

€

684

Reguliere aflossingen

€

2.096-

Vervroegde aflossingen

€

Afschrijvingen

€

221-

Rente-aanpassing (oud percentage)

€

1.360-

Rente-aanpassing (nieuw percentage)

€

1.360

5,11%

€

40.542

4,63%

Stand per 1 januari 2008

€

128.191

Afloop/expiratie

€

8.400-

Verkoop

€

48.280-

Afschrijving

€

90-

Herbeleggingen

€

Nieuwe beleggingen

€

6.143


€

126.564

Totaal uitzettingen per 1 januari 2008

€

170.366

Totaal uitzettingen per 31 december 2008

€

167.106


4,64%

5,03%

Beleggingen en effectenbezit:

Tabel 4

49.000

Mutaties uitzettingen 2008

De in deze tabel weergegeven categorie verstrekte geldleningen kunnen worden gezien als uitzettingen uit hoofde van de publieke taak. Vooruitlopend op 2009: in 2009 is een verzoek van de Christelijke Hogeschool Ede om een lening van € 250.000 aan haar te verstrekken ingewilligd voor de voorfinanciering van haar Duale Opleidingen in Dordrecht. Gedurende 2008 hebben zich de nodige mutaties voorgedaan binnen de categorie Beleggingen. Hierover kan het volgende worden toegelicht: Onder het totaalbedrag van € 8,4 miljoen aan afloop- c.q. expiratieposten bevindt zich een vordering van € 3,4 miljoen op de IJslandse Kaupthing Bank die op 24 december 2008 opeisbaar werd, doch op dat moment niet werd terugontvangen. Deze post is per 31 december 2008 onder de kortlopende vorderingen verantwoord. [NB Ten tijde van het opstellen van deze paragraaf had inmiddels volledige terugbetaling plaatsgevonden van het bij Kaupthing geplaatste geld (€ 3,4 miljoen plus rente).] Van de EZH-portefeuille, totaal ruim € 66 miljoen, is in 2008 een bedrag van ruim € 48 miljoen verkocht en vervolgens herbelegd. Deze actie had tot doel om de afhankelijkheid van het rendementsniveau (lees: renterisico) in de jaren 2010 en 2011, waarin de oorspronkelijke beleggingen zouden expireren, te verminderen. De herbeleggingen hebben plaatsgevonden in een viertal zogenoemde Credit Linked Notes (CLN). Dit zijn vastrentende beleggingen waarin twee zeer kredietwaardige partijen in één belegging zijn samengebracht. Met afloopdata in 2014, 2016, 2018 en 2021 zijn door deze actie de EZH-beleggingen nu beter in de tijd gespreid. Bovendien is met deze omzetting een incidentele boekwinst behaald van ruim € 1,1 miljoen. Nieuw aangegane beleggingen in 2008: € 6,1 miljoen. Specificatie: o € 4,4 miljoen bijstorting in het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting vanuit de sector Stadsontwikkeling. Uit dit fonds worden laagrentende leningen verstrekt, vooral in het licht van de funderingsproblematiek;


Pagina 107 van 211

o

€ 1,7 miljoen als 2e en 3e tranche van de in 2007 aangegane duurzame belegging. Met deze tranches bereikte deze 10-jarige belegging zijn contractuele omvang van € 30 miljoen. P

P

P

P

Door de recente turbulente gebeurtenissen en ontwikkelingen op de financiële markten is vooral de categorie Beleggingen in termen van risicoperceptie in een ander daglicht komen te staan. In tabel 9 van deze paragraaf worden deze beleggingen naar kredietwaardigheid gespecificeerd. 3.4.3. Risicobeheersing De relevante treasuryrisico’s worden in het algemeen onderscheiden in renterisico’s, kredietrisico’s, koersrisico’s en valutarisico’s. Binnen de Dordtse financieringssituatie zijn met name renteen kredietrisico’s relevant. Renterisico Renterisico’s worden binnen de Wet fido onderscheiden in het renterisico van de vlottende schuld en het renterisico van de vaste schuld. Voor beide heeft de Wet een eigen norm ontwikkeld: Het renterisico van de vlottende schuld: de kasgeldlimiet. Met de kasgeldlimiet is in de Wet fido een norm gesteld voor het maximum bedrag waarop de gemeente haar financiële bedrijfsvoering met kortlopende middelen (looptijd < 1 jaar) mag financieren. De limiet wordt uitgedrukt in een percentage van het begrotingstotaal (8,5%). Voor Dordrecht bedroeg de kasgeldlimiet voor het jaar 2008 € 39,3 miljoen. Indien deze limiet met meer dan één kwartaal wordt overschreden dient de kortlopende schuld te worden omgezet (in fido-termen: ‘geconsolideerd’) in een langlopende lening. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de kasgeldlimiet voor Dordrecht over 2008 weergegeven, één en ander zoals ook per kwartaal aan de Provincie Zuid-Holland gerapporteerd: Bedragen * 1.000,1) Berekening kasgeldlimiet 2008: Begrotingstotaal (lasten)

€

Wettelijk percentage

462.902 8,5%

Kasgeldlimiet

€

39.347

2) Kwartaalrapportages kasgeldlimiet 2008: 1e kwartaal 2e kwartaal 3e kwartaal 4e kwartaal 2008 2008 2008 2008 Gemiddelde vlottende schuld

€

48.969

€ 63.982

€ 31.069

€ 11.000

Gem. vlottende middelen

€

3.738

€ 12.084

€

€ 10.629

Gem. overschot vlottende middelen

€

45.231- € 51.898- € 22.525- €

Kasgeldlimiet

€

39.347

Ruimte onder kasgeldlimiet

-

8.545

371-

€ 39.347

€ 39.347

€ 39.347

-

€ 16.822

€ 38.976

€ 12.551

-

-

of Overschrijding van de kasgeldlimiet

Tabel 5

€

5.884

Kasgeldlimiet 2008

De uit dit schema blijkende overschrijdingen in het eerste en tweede kwartaal van 2008 hebben mede ten grondslag gelegen aan het opnemen van lange financiering voor een totaalbedrag van € 76 miljoen zoals in tabel 3 van deze paragraaf is gespecificeerd. Het renterisico van de vaste schuld: de renterisiconorm. De Wet fido definieert vaste schuld als opgenomen geldleningen met een rentetypische looptijd groter of gelijk aan 1 jaar. Van renterisico is sprake indien er onzekerheid bestaat rond toekomstige renteniveaus. Deze situatie doet zich op de volgende momenten voor: • Bij variabel rentende leningen; • Indien een toekomstige financieringsbehoefte nog niet afgedekt is; • Bij naderende rente-aanpassingen van leningen. Met de renterisiconorm biedt de Wet fido een richtsnoer om rente-aanpassingen van financieringen en beleggingen goed in de tijd te spreiden. De Wet fido bepaalt dat in één jaar niet meer dan 20% van het uitstaande bedrag aan rente-aanpassing onderhevig


Pagina 108 van 211

mag zijn. Het doel van deze norm is het voorkomen van een overmatige afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar. In het navolgende schema wordt het renterisico van de gemeente Dordrecht over 2008 weergegeven: Bedragen * 1.000,Omschrijving

Bedrag

BEPALING RENTERISICO: 1a Renteherziening vaste schuld OG (opgenomen)

€

1.248

1b Renteherziening vaste schuld UG (uitgezet)

€

1.360

2 Netto renteherziening vaste schuld (1a - 1b)

€

112-

3a Nieuw aangetrokken vaste schuld

€

3b Nieuw verstrekte langlopende geldleningen

€

76.000 474

4 Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b)

€

75.526

5 Betaalde aflossingen

€

2.102

6 Herfinanciering (laagste van 4 en 5)

€

2.102

7 Renterisico op vaste schuld (2 + 6)

€

1.990

8 Stand vaste schuld per 1 januari

€

37.850

9 Wettelijk percentage

€

0

€

7.570

€

7.570

CALCULATIE RENTERISICONORM:

10 Renterisiconorm (8 * 9) / 100 TOETS RENTERISICONORM: 10 Renterisiconorm 7 Renterisico op vaste schuld 11 Ruimte (+) / Overschrijding (-); (10 - 7)

Tabel 6

€

1.990

€

5.580

Berekening renterisiconorm 2008

Uit deze berekening komt naar voren dat de gemeente Dordrecht met haar financiering in 2008 ruim binnen de renterisiconorm heeft geopereerd. Kredietrisico Kredietrisicobeheersing richt zich op de kredietwaardigheid (en dus het risicoprofiel) van de tegenpartijen bij financiële transacties. Kredietrisico’s kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er het directe risico dat wordt gelopen uit hoofde van door de gemeente gedane uitzettingen (verstrekte leningen en beleggingen). Daarnaast is een kredietrisico verbonden aan gemeentelijke borgstellingen. Dit laatste wordt omschreven als een indirect kredietrisico. Kredietrisico op leningen en beleggingen De gemeente Dordrecht heeft deelnemingen en uitzettingen. Deze zaken staan onder de noemer ‘financiële activa’ op de balans. De totale boekwaarde aan financiële activa van de gemeente Dordrecht bedroeg per eind 2008 € 187,1 miljoen en kan als volgt worden gespecificeerd: Bedragen * 1.000,Omschrijving

Boekwaarde per 31-12-2008 Toelichting

Deelnemingen (met een niet-speculatief karakter) €

Uitzettingen

€

TOTAAL

€

Tabel 7


Betreft aandelen: NV Eneco, BV Gemeenschappelijk Bezit Evides, Bank Nederlandse Gemeenten, BV 19.987 Kennisbedrijven, NV Netwerk, Horeca Kunstmin BV, Waterbus, GEM De Hoven BV en ROM-D. 167.106 (Door)verstrekte geldleningen aan woningcorporaties, De Grote Rivieren, Kiltunnel e.d., kapitaalverstrekkingen en beleggingen. 187.093

Specificatie financiële activa gemeente Dordrecht

Pagina 109 van 211

De in voorgaande tabel gespecificeerde uitzettingen (€ 167,1 miljoen) kunnen als volgt naar de in de Wet fido onderscheiden risicocategorieën worden uitgesplitst: Bedragen * 1.000,Boekwaarde per 31-12-2008

Risicogroep

Perc. van totaal

Gemeenten/provincies

€

Overheidsbanken

€

-

0,0%

Woningcorporaties met garantie WSW

€

22.914

13,7%

Semi overheidsinstellingen

€

13.445

8,0%

Financiële instellingen (kredietkwaliteit A en hoger)

€

113.051

67,7%

Overige toegestane instellingen volgens treasurystatuut

€

17.696

10,6%

Niet-toegestane instellingen volgens treasurystatuut

€

-

0,0%

TOTAAL

€

Tabel 8

-

0,0%

167.106

100,0%

Specificatie uitzettingen naar risicocategorie conform Wet fido

Met betrekking tot de in bovenstaande tabel genoemde risicogroep ‘Financiële instellingen (kredietwaardigheid A en hoger)’ kan nog het volgende worden opgemerkt. Naar aanleiding van de ontstane onzekerheden rond de uitzettingen van de gemeente Dordrecht bij IJslandse banken, zoals reeds omschreven onder het kopje Algemeen, is door het College van B & W op 4 november 2008 in een raadsinformatiebrief opening van zaken gegeven. Bij de behandeling van deze brief is de toezegging gedaan dat in de financieringsparagraaf voortaan een uitsplitsing zal worden gegeven naar kredietwaardigheid (creditratings) van de totale beleggingsportefeuille. In lijn hiermee kan het in bovenstaande bedrag van € 113,1 miljoen als volgt worden gespecificeerd: Bedragen * 1.000,-

Tegenpartij

Jaar aanvang

Jaar afloop

Boekwaarde Creditratings Coupon per 31-12-2008 ultimo 2008 Opm.

Bayerische HypoVereinsbank

2000

2010

6,625%

7.023

A

Raiffeisen Zentral Bank

2000

2010

6,375%

7.016

A

Banca Lombarda Spa

2000

2010

6,875%

4.011

A

CLN HBOS/General Electric Euro Capita

2008

2016

6,250%

16.000

CLN Dexia Credit Local/GE Euro Capita

2008

2014

5,600%

11.000

A/AAA

CLN ING Bank/GE Euro Capital

2008

2021

5,600%

11.000

AA/AAA

CLN RBS/GE Euro Capital

2008

2018

5,500%

11.000

A/AAA

Landsbanki Islands

2007

2009

4,790%

8.000

-

Friesland Bank

2007

2012

4,900%

8.000

A

Halifax Bank of Scotland/Unicredito

2007

2018

4,500%

30.000

A/A

TOTAAL

A/AAA

(1) (2)

113.051

Tabel 9 Specificatie uitzettingen bij financiële instellingen (kredietwaardigheid A en hoger)

Opmerkingen: (1) Landsbanki bezat tot 30 september 2008 een A2-rating. (2) Duurzaam garantieproduct via APG Investments. Ten aanzien van de IJslandse Landsbanki kan nog worden gemeld dat de gemeente Dordrecht deelneemt aan een door de Provincie Noord-Holland georganiseerd samenwerkingsverband van gedupeerde mede-overheden. Vanuit deze groep worden de gezamenlijke (juridische) belangen behartigd met het oog op de bij Landsbanki ontstane situatie. Deze belangenbehartiging richt zich vooral op het beschermen van de vorderingen bij verdere afwikkelingen.


Pagina 110 van 211

Kredietrisico ten aanzien van borgstellingen (gemeentegaranties) Borgstellingen kunnen op twee manieren voorkomen: 1. Directe borgstelling 2. Achtervang Bij directe borgstellingen staat de gemeente jegens geldgevers borg voor de betaling van rente en aflossing op langlopende geldleningen die door lokale organisaties, instellingen of verenigingen zijn aangetrokken die veelal activiteiten verzorgen welke in het verlengde liggen van de gemeentelijke publieke taak. Achtervang houdt in dat de gemeente, al dan niet samen met het Rijk, een rol speelt in de zekerheidsstructuur van een waarborgfonds, bijvoorbeeld de Stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Door deze structuur kunnen instellingen die bij een waarborgfonds zijn aangesloten tegen de laagste rente lenen. Mede vanwege de strenge toelatingscriteria en periodieke toetsing door het fonds loopt de gemeente hierbij een veel lager risico dan bij directe borgstellingen. Bedragen * 1 miljoen

Vorm

Bedrag per

Bedrag per

1-1-2008

31-12-2008

Toe-/afname

Directe borgstellingen

€

118,1

€

107,6

€

10,5-

Achtervang Waarborgfonds Sociale Woningbouw

€

285,5

€

265,8

€

19,8-

TOTAAL

€

403,6

€

373,3

€

30,3-

Tabel 10 Verloop borgstellingen 2008

In 2008 is een directe borgstelling van € 1,05 miljoen verleend aan Korfbalvereniging Oranje Wit ten behoeve van de bouw van een tweede sporthal. Desondanks is het totale saldo aan directe borgstellingen gedurende 2008 met ruim € 10 miljoen afgenomen, dit vooral als gevolg van reguliere aflossingen. Het totaalbedrag aan leningen van in Dordrecht actieve woningcorporaties dat per eind 2008 door het WSW geborgd was betrof circa € 532 miljoen. Omdat gemeenten en Rijk elk voor 50% in de achtervang zitten betekent dit voor de gemeente ruim € 265 miljoen. De huidige achtervang van de gemeente loopt tot 1 januari 2011. Voor verdere specificatie mag worden verwezen naar de Staat van Gewaarborgde geldleningen op de CD-ROM. 3.4.4. Kasmanagement Met ingang van 1 april 2008 vindt het betalingsverkeer van Dordrecht volledig plaats vanuit het Servicecentrum Drechtsteden (SCD). Dit betreft het beheer van het gemeentelijke rekeningstelsel, het coördineren van bevoegdheden en het verrichten van feitelijke betalingen. De gemeente was, is en blijft daarbij overigens eigenaar van de betreffende banken girorekeningen. De Bank Nederlandse Gemeenten is huisbankier van de gemeente Dordrecht. Daarnaast heeft de gemeente betalingsverkeerrelaties met ABN AMRO, ING Bank en Postbank. Vanuit het centrale beheer verzorgt het SCD ook de saldoregulatie. Dit betekent dat tekorten of overschotten in rekening courant vanuit het SCD worden aangevuld respectievelijk uitgezet. De geldmarkttransacties die voortvloeiden uit deze saldoregulatie zijn in onderstaande tabel samengevat. In deze tabel is weergegeven hoeveel van dergelijke transacties in 2008 zijn aangegaan en wat daarvan de gemiddelde looptijd (in dagen), het gemiddelde bedrag en de gemiddelde rente was. Bedragen * 1 miljoen Gemiddelden per transactie Omschrijving Uitgezette deposito's Opgenomen kasgeldleningen

Aantal transacties

Aantal dagen

1

15

€

15,0

3,95%

22

26

€

20,7

4,27%

Bedrag

Rente-%

Tabel 11 Overzicht geldmarkttransacties 2008


Pagina 111 van 211

3.4.5. Informatievoorziening Conform de bepalingen van het Treasury Statuut heeft het Treasury Comité in 2008 vier maal regulier vergaderd. In het Treasury Comité worden specifieke financieringsacties en verdere besluitvorming voor het college van B&W voorbereid. Deze overleggen en de hierin genomen besluiten worden gedegen gedocumenteerd. Naar aanleiding van de ontwikkelingen als gevolg van de financiële crisis heeft een aantal incidentele bijeenkomsten plaatsgehad. In het licht van de in oktober ontstane onzekerheden rond de door de gemeente bij IJslandse banken uitgezette gelden (totaal € 11,4 miljoen) is in november 2008 door het College een raadsinformatiebrief gemaakt. Hierin werd richting gemeenteraad uitputtend uiteengezet vanuit welk kader en op basis van welke gemaakte keuzes deze transacties tot stand waren gekomen. Zoals reeds eerder in deze paragraaf aangegeven heeft ten tijde van het opstellen van deze paragraaf inmiddels volledige terugbetaling plaatsgevonden van het bij één van deze banken geplaatste geld (€ 3,4 miljoen plus rente). De informatiestromen rond treasury kunnen een intern of extern karakter hebben. Intern is ten behoeve van het overleg in het Treasury Comité inzicht gegeven in de gemeentelijke posities op de gelden kapitaalmarkt en de relevante (rente)ontwikkelingen. Externe informatievoorziening bestond in 2008 voornamelijk uit de door de Wet fido voorgeschreven kwartaalrapportage aan de Provincie Zuid-Holland inzake de liquiditeitspositie, één en ander in relatie tot de kasgeldlimiet. Dordrecht neemt structureel deel aan het periodieke overleg van treasurers van 100.000+ gemeenten (collegiale informatie-uitwisseling). Dit overleg vindt driemaal per jaar plaats. Voorts is vanuit Treasury gedurende 2008 intensief contact onderhouden met geldverstrekkende en bemiddelende partijen op de gelden kapitaalmarkten. Deze contacten waren gericht op ontwikkelingen op de financiële markten (bijv. renteniveaus en kredietwaardigheden van tegenpartijen


Pagina 112 van 211

3.5 Bedrijfsvoering 3.5.1. Inleiding In deze paragraaf wordt verslag gedaan van de organisatorische opgaven die de gemeente in 2008 heeft ondernomen om de inhoudelijke doelen uit het Meerjaren Beleidsplan (2006-2010) en de begroting 2008 te behalen. Daarnaast geeft dit hoofdstuk een reflectie op de ontwikkelingen en ondernomen activiteiten ten aanzien van de bedrijfsvoering. De in 2008 uitgevoerde activiteiten zijn in deze paragraaf onderscheiden naar de volgende aspecten: Structuur en Cultuur van de organisatie en de Processen die van toepassing zijn binnen de organisatie. Structuur Bij het aspect Structuur zijn de regionalisering en de ontwikkeling van een regionale netwerkorganisatie en de vorming van bedrijven belangrijke onderwerpen. In deel 3.5.2 wordt een korte uiteenzetting gegeven van de ondernomen activiteiten op het gebied van de omvangrijke organisatieagenda van 2008. Cultuur In de gemeentelijke organisatievisie worden vier thema’s onderscheiden waarop Dordrecht aan de cultuur werkt: leiderschap, kwaliteit & dagelijkse omgangsvormen, de kernwaarden van de organisatie en het delen en verwerven van kennis. In deel 3.5.3 van deze paragraaf worden de activiteiten in 2008 rondom deze thema’s beschreven. Processen In 2008 is gewerkt aan de procesverbeteringen op een drietal verschillende processen: primaire processen, ondersteunende en randvoorwaardelijke processen en de (be)sturingsprocessen. Deze processen en de personele kengetallen 2008 zijn in deel 3.5.4 opgenomen. 3.5.2. Structuur Regionalisering werd in de begroting van 2008 als belangrijk onderwerp beschreven. De regionalisering hangt nauw samen met de groei naar een flexibele netwerkorganisatie. Steeds wordt gezocht naar de juiste schaal voor de uitvoering van werkzaamheden, ten einde een optimaal eindresultaat te bereiken. Hierbij is continu de vraag actueel waar een taak het meest effectief en efficiënt georganiseerd kan worden. Dordtse (organisatie)ontwikkelingen kunnen daarmee niet los gezien worden van de ontwikkelingen in de regio. Wat betreft de organisatieontwikkeling volgens OO&S 1 werd in 2008 nader vormgegeven aan de interne bedrijven; sinds 2002 zijn de bedrijven de derde organisatievorm naast sectoren en programma’s. Daarnaast is gewerkt aan een traject om de medezeggenschap te herijken. A. Regionalisering De Drechtsteden hebben in 2008 een forse stap gemaakt in de bundeling van allerlei taken. In april zijn het Servicecentrum Drechtsteden (SCD) en het Onderzoekscentrum Drechtsteden (OCD) formeel gestart en in juli volgde de Gemeentebelastingen Drechtsteden (GBD). Dit is organisatorisch gezien een flinke opgave geweest. Zelden heeft een dergelijke grote herschikking van taken plaatsgevonden. Niet alleen de omvang van de organisaties en het feit dat vanuit verschillende deelnemende gemeenten personeel en taken overgedragen moesten worden, maar ook de breedte van het takenpakket en de wederzijdse afhankelijkheden maakte deze regionaliseringsbeweging bijzonder en complex. Bij het SCD werken nu 383,20 fte, waarvan het merendeel begin 2008 nog voor één van de gemeenten of Gemeenschappelijke regelingen werkten. Het SCD levert allerlei ondersteunende diensten aan de gemeenten. Diensten die voorheen als vanzelfsprekend onderdeel uitmaakten van de bedrijfsvoeringsprocessen van de zelfstandige organisaties. Na één april is daar veel verandering in gekomen. Processen die jaren als vanzelfsprekend in elkaars verlengde lagen zijn uit elkaar getrokken. Dit was onvermijdelijk en heeft in 2008 veel inzet en flexibiliteit gevraagd van zowel het SCD als de klantorganisaties. Het SCD heeft als nieuwe organisatie met een zware verantwoordelijkheid voor het draaiend houden van de ambtelijke organisaties, 2008 over het algemeen goed overleefd. In de loop van het jaar werd duidelijk dat een aantal aannames, dat vooraf gedaan is over de inrichting van de organisatie en de daarbij behorende middelen, in de praktijk niet altijd bleken te voldoen. Eind 2008 zijn de precieze problemen die zich bij het SCD voordoen inzichtelijk gemaakt en oplossingsrichtingen voorgelegd aan het Drechtstedenbestuur. Vervolgens is dit in de Drechtraad d.d. 17 december besproken. 1

Organisatie Ontwikkeling en Sturing (2001, ‘Inhoud stuurt de beweging – naar een nieuw sturingsconcept’)


Pagina 113 van 211

Voor de gemeente Dordrecht betekende de regionalisering de opheffing en het vertrek van de medewerkers van de sector Stafdiensten, het Sociaal Geografisch Bureau en de afdeling belastingen bij de Sector Publieksdiensten. De uitstroom voor de gehele organisatie in 2008 is 334 medewerkers. Het college heeft verschillende bevoegdheden in mandaat gegeven aan de regioorganisaties. De organisatieverordening en mandaatbesluiten zijn daar op aangepast. Daarnaast zijn op verschillende niveaus dienstverleningsovereenkomsten gesloten en afspraken gemaakt tussen de verschillende partijen. In Dordrecht zijn de organisatie en werkwijzen aangepast om invulling te geven aan de eigenaarsrol en opdrachtgevende rol die de gemeente heeft ten opzichte van de regio-organisaties. B. Sturingsarrangementen In “Sturingsarrangementen” worden de relaties beschreven tussen de gemeente Dordrecht en “gelieerde organisaties”. Gelieerde organisaties zijn externe organisaties waarmee de gemeente langdurige en vaak intensieve samenwerkingsrelaties en opdrachtgevende relaties onderhoudt en waarmee ook vaak financiële (subsidie)relaties bestaan. De diverse regionale uitvoeringsorganisaties zijn hier belangrijke voorbeelden van. Binnen de gemeentelijke organisatie zijn “contramallen” ingericht. Dat wil zeggen dat in sectoren medewerkers specifiek belast zijn met het onderhouden van de relaties met gelieerde organisaties. De medewerkers zijn verantwoordelijk voor de gezamenlijke beleidsvorming, opdrachtverlening, advisering aan de besturen en sturing en control. C. Vorming van interne bedrijven In de afgelopen jaren is hard gewerkt om de bedrijven en hun relatie met de gemeente vorm te geven. Bovendien zijn de bedrijven bezig met hun eigen ontwikkeling en met de ontwikkeling van hun relaties. In 2009 wordt een aantal nieuwe bedrijven gevormd. Dit biedt een goede aanleiding om door te werken aan de betekenis van het fenomeen “interne bedrijven” binnen de organisatie van de gemeente Dordrecht. Per 1 januari 2008 is het interne bedrijf Projectmanagement formeel opgericht. Het Sportbedrijf is eveneens begin 2008 formeel van start gegaan. Zwembad Aquapulca en Sporthal Sterrenburg maken deel uit van het takenpakket van het Sportbedrijf totdat er een besluit is genomen over de exploitatie van de Sportboulevard. De besluitvorming over de oprichting van de Cultuurbedrijven (de Musea, CBK (en onderzoek naar mogelijke privatisering van de kunstuitleen), Archief / DIEP en Theater Kunstmin heeft in 2008 plaatsgevonden. Deze betrokken interne bedrijven hebben bedrijfsplannen opgesteld op basis waarvan het college heeft besloten om deze bedrijven per 1 januari 2009 op te richten. De vorming van het interne bedrijf “Centrum Beeldende Kunst” (CBK) is nog niet afgerond. In 2009 zal door het college een beslissing worden genomen over de vorming van dit interne bedrijf en de externe verzelfstandiging van de kunstuitleen. De sector Cultuur kan pas worden opgeheven op het moment dat over de toekomst van het CBK is besloten. De beleidstaken en de subsidietaken van de sector Cultuur zijn per 1 januari 2009 formeel overgedragen aan de sector Maatschappelijke Ontwikkeling. Binnen deze sector is een ‘flexteam’ Cultuur gevormd, dat zorg draagt voor de beleidsontwikkeling en de inhoudelijke relatie en het opdrachtgeverschap aan de cultuurbedrijven. Onder verantwoordelijkheid van de portefeuillehouder Bedrijven uit de Directieraad zijn er afspraken uitgewerkt over de positie van de bedrijven binnen de ambtelijke organisatie en de inrichting van de relaties die de bedrijven intern en extern hebben. Sectoren, programma’s en externen (zoals de regio) kunnen optreden als inhoudelijk opdrachtgever van de interne bedrijven. De verschillende sectoren en bedrijven zijn actief bezig met het (door)ontwikkelen en inrichten van de onderlinge relatie. Belangrijke items daarbij zijn: samenwerking en partnerschap, opdracht geven en opdracht nemen, inrichting van de P&C- cyclus, et cetera. Deze ontwikkeling wordt het komende jaar voortgezet, met name waar het gaat om de relaties met de nieuwe gevormde cultuurbedrijven. Eind 2008 is met alle directeuren van de bedrijven in een gezamenlijke workshop een “Jaarplan bedrijven 2009” gemaakt. In dit jaarplan is een drietal thema’s uitgewerkt. De thema’s zijn: 1. Ondernemerschap 2. Bedrijfsvoering en sturing 3. Faciliteren Deze thema’s worden in 2009 samen met de bedrijven opgepakt. D. Nieuwe structuur medezeggenschap Tussen bestuurder en Centrale ondernemingsraad en tussen bestuurders en ondernemingsraden hebben discussies plaatsgevonden over de werking van de medezeggenschap en de veranderingen die zowel de regionalisering als de vorming van de interne


Pagina 114 van 211

bedrijven met zich meebrengen en de effecten daarvan op het functioneren van de medezeggenschap. Begin 2008 is besloten mee te doen aan een landelijk traject: ‘Verbeter de medezeggenschap blijvend’, onder begeleiding van een organisatieadvies bureau. Dit heeft geleid tot een voorstel om de participatie en betrokkenheid van medewerkers te vergroten. In maart hebben de medezeggenschapsverkiezingen plaatsgevonden. In het tweede deel van 2008 hebben de nieuwe (C)OR leden en een vertegenwoordiging van de bestuurder vormgegeven aan de nieuwe werkwijze. De eerste ervaringen worden daar inmiddels mee opgedaan. 3.5.3. Cultuur In de gemeentelijke organisatievisie worden vier thema’s onderscheiden waarop Dordrecht aan de cultuur werkt: leiderschap, kwaliteit & dagelijkse omgangsvormen, de kernwaarden van de organisatie en het delen en verwerven van kennis. Binnen deze thema’s werd in 2008, welke onder meer tot uiting komen in het ‘4x4’ programma, gericht op een aantal speerpunten. Deze speerpunten zijn onder meer het uitvoeren van een INK-positiebepaling met drie ketenpartners, borging op processen (leren en verbeteren), Human Resource Management, leiderschapsontwikkeling, competentiemanagement en de (verdere) ontwikkeling van kenniscentra. A. Kwaliteit In 2008 is, op basis van de concernbrede positiebepaling en het gesprek met de gemeenteraad over de “Staat van de organisatie”, een forse impuls gegeven aan het kwaliteitsbeleid. In september heeft de gemeenteraad ingestemd met beleidsnota Organisatieontwikkeling en Kwaliteit 2008-2010 ‘4x4’. Hierin zijn 4 ambities opgenomen waar de organisatie zich de komende jaren op richt: 1. de gemeente Dordrecht wil behoren tot de beste gemeentelijke dienstverleners van Nederland 2. de gemeente Dordrecht wil behoren tot de beste gemeentelijke werkgevers van Nederland 3. de gemeente Dordrecht is de ‘kampioen’ van de verbonden partijen 4. de gemeente Dordrecht is een innovatieve organisatie Deze ambities zijn vertaald in het Programma ‘4x4’. Dit programma bestaat uit vijf sporen: 1. HR-instrumentarium. In dit spoor wordt gewerkt aan een betere inbedding en uitvoering van het personeelsbeleid. Werving en selectie, competentiemanagement, opleiding en training: het is een kleine greep uit de activiteiten die in dit spoor aan de orde komen. Dit alles wordt in nauwe samenwerking met de partners in de Drechtsteden aangepakt. Deze zijn verenigd in de Stuurgroep HRM, die een visie en uitvoeringsprogramma heeft opgesteld dat in het voorjaar van 2009 door de Netwerkdirectie zal worden vastgesteld. 2. Talentenprogramma. De gemeente Dordrecht wil fors inzetten op het aantrekken van jong talent. Hiervoor is in het najaar van 2008 het talentprogramma opgezet. Voor 12 jonge talenten is een (reguliere) functie beschikbaar in de organisatie. Naast deze functie krijgt de doelgroep opleiding en coaching aangeboden. De wervingscampagne voor dit talentenprogramma was, met ruim 100 reacties, een onverwacht succes. In 2009 zullen de eerste ‘jonge talenten’ van start gaan. 3. Leiderschapsontwikkeling. In dit spoor worden de leidinggevenden van de gemeente uitgenodigd te werken aan zijn of haar vaardigheden als leidinggevende. Vanuit de ambitie om de beste gemeentelijke werkgever te willen zijn is het belangrijk dat leiderschap in onze organisatie goed (of beter) ontwikkeld is. In 2008 is gezocht naar een externe partner die samen met ons deze ontwikkeling in gang wil zetten. In 2009 zal een programma worden opgesteld en aangeboden aan de doelgroep. 4. Externe beoordeling intern op tafel. In dit spoor borgen we de uitkomsten van kwaliteitsonderzoeken naar klanten medewerkertevredenheid en benchmarks. In oktober 2008 is nieuw Benchmarkbeleid vastgesteld, waarin is opgenomen dat de gemeente de richtlijnen van de VNG (Huis van de Benchmarks) expliciet zal volgen. 5. Meesterschap. Om de bovengenoemde ambities te kunnen realiseren is het van belang dat álle medewerkers van de gemeente Dordrecht kwalitatief goed werk leveren en over de juiste competenties beschikken. In dit spoor willen we als werkgever stimuleren dat medewerkers zich blijven ontwikkelen. Een eerste aanzet hiertoe vindt plaats tijdens de tweede Dag van je Werk in februari 2009. Themamaanden In vervolg op de eerste Dag van je Werk van 3 december 2007 zijn zes thema’s die van belang zijn voor de organisatie in de schijnwerpers geplaatst. 1. Netwerk. De maand van de netwerkorganisatie leverde een Drechtsteden Safari en een aantal bijeenkomsten over het onderwerp op.


Pagina 115 van 211

2. Digitalisering. Futurist Marco Bulinga nam medewerkers mee naar de toekomst en via een aantal communicatieactiviteiten werden toekomstige ICT-ontwikkelingen binnen Dordrecht onder de aandacht gebracht. 3. Flexibilisering. Een ludieke organisatiebrede e-mail zorgde ervoor dat het thema op de agenda stond en toen iemand zich ook nog in een te klein kistje vouwde werd duidelijk dat we op dit gebied als organisatie best nog wat stappen kunnen zetten. 4. Innovatie. De maand van de Innovatie (september) was een prima actie om zoveel mogelijk ideeën van medewerkers te inventariseren. Tevens werd in die maand de prijs voor het beste idee van 2007 uitgereikt aan twee winnaars. Als stimulator voor het indienen van ideeën werd een lift omgebouwd tot douche, en werd www.ideeëncentrale.nl gelanceerd. 5. Standaardisering. Sportcoach van het jaar Robin van Galen sprak in een geanimeerde bijeenkomst over zijn coachingservaring met de Waterpolo dames en legde daarin de link met standaardisatie. Via een prijsvraag werd nog een aantal aardige ideeën ontvangen. 6. Dienstverlening. De stadsomroeper zorgde in januari 2009 voor de nodige aandacht voor het thema dienstverlening. Medewerkers konden o.a. een snuffelstage lopen bij de Stadswinkel en Toezicht. Medewerkertevredenheid en integriteit In 2008 is het eerste concernbrede Medewerkerstevredenheids- en integriteitsonderzoek uitgevoerd. Alle medewerkers van alle sectoren en interne bedrijven werden uitgenodigd om deel te nemen aan dit onderzoek, dat werd uitgevoerd door TNS Nipo. De respons op de uitnodiging was 72%. In het algemeen zijn medewerkers van de gemeente Dordrecht (zeer) tevreden over de inhoud van het werk en over de relatie met collega’s. Minder tevreden is men over de werkplek en over de wijze waarop de organisatie door het (top)management wordt bestuurd. Op sectoren bedrijfsniveau zijn overigens andere accenten te zien. De resultaten van het integriteitsonderzoek geven geen aanleiding tot ongerustheid. Ten opzichte van de landelijke benchmark onder 100.000+ gemeenten scoort Dordrecht licht boven het gemiddelde. In het voorjaar van 2009 werken de sectoren en bedrijven hun verbeterplannen uit. In 2010 wordt het volgende concernbrede Medewerkertevredenheidsonderzoek uitgevoerd. B. Human Resource Management (HRM) Voor de ontwikkeling van HRM wordt nauw samengewerkt met de Drechtstedenorganisaties. De gedeelde visie op de flexibele netwerkorganisatie is daarbij de drijvende kracht. Daarnaast is bij de vorming van het SCD afgesproken dat personeelsbeleid, waar mogelijk, geharmoniseerd zal worden. Dit proces wordt vanuit de Service Eenheid P-beleid gecoördineerd. De Stuurgroep HRM, waarin alle Drechtstedenorganisaties zijn vertegenwoordigd, draagt deze na onderlinge afstemming vervolgens voor bij de Netwerkdirectie Drechtsteden. De uitgangspunten van het Drechtstedelijk HRM beleid zijn: 1. de juiste mensen 2. resultaat 3. inspirerend leiderschap Voor Dordrecht geldt dat deze uitgangspunten goed aansluiten bij de ‘4x4’ opvattingen (zie onder ‘A: Kwaliteit’ op de pagina hiervoor). In de ontwikkelingen rond leiderschap en het talentenprogramma geldt Dordrecht als pilot c.q. voorhoedeorganisatie. De opgedane ervaringen zullen de Drechtstedelijke initiatieven verrijken. Aansluitend bij de wens van de Netwerkdirectie Drechtsteden om roulatie van het (top)management in gang te zetten is besloten tot het ontwikkelen van een beoordelingssystematiek voor dit (top)management. Eind 2008 zijn de eerste beoordelingen uitgevoerd, in 2009 wordt dit vervolgd. Met de start van het SCD is de Dordtse School omgevormd tot Trainingscentrum Drechtsteden. In 2008 is, in nauwe samenwerking met Dordrecht, een nieuw programma opgesteld en uitgevoerd. In 2008 heeft het Trainingscentrum Drechtsteden ruim 25 trainingen aangeboden. Het merendeel hiervan is doorgegaan, het gemiddelde aantal deelnemers per training was 14. Tweederde van de deelnemers kwam van de gemeente Dordrecht. De trainingen zijn allemaal (ruim) voldoende beoordeeld. 3.5.4.

Processen

Ook de gemeentelijke processen worden sterk beïnvloedt door de vorming van het SCD. De ontwikkelingen voor 2008 stonden voor een belangrijk deel in het teken van de totstandkoming van deze Drechtstedelijke organisatie en overige regionale ontwikkelingen.


Pagina 116 van 211

In dit deel wordt ingegaan op de procesverbeteringen waar we in 2008 aan gewerkt hebben. De volgende onderwerpen komen aan de orde: • Klant Contact Centrum (KCC) • Juridische kwaliteitszorg • Huisvesting • Grote projecten • ICT ontwikkeling • Human Resource Management • Programma Bedrijfsvoering • College Onderzoeksprogramma • Rechtmatigheid De procesverbeteringen 2008 hebben betrekking op een drietal soorten processen: A. Primaire processen: gericht op directe (beleids)productie en/of dienstverlening; Klant Contact Centrum; B. Ondersteunende en randvoorwaardelijke processen: juridische kwaliteitszorg, huisvesting, grote projecten, ICT ontwikkeling, Human Resource Management; C. (Be)sturingsprocessen: onder andere het programma bedrijfsvoering, het College Onderzoeksprogramma en rechtmatigheid. A. Primaire processen A1. Naar optimale bedrijfsprocessen en informatiedeling De basis van de gemeentelijke organisatie wordt gevormd door haar bedrijfsprocessen en de bijbehorende informatie. De processen moeten daarom uniform, efficiënt en effectief ingeregeld worden. Dit wordt uitgevoerd met behulp van het Mozaïek systeem; in dit systeem worden de bedrijfsprocessen en de bijbehorende dossiers en documenten gedigitaliseerd. In 2008 is de uitrol van Mozaïek zaaksysteem prima verlopen. Door strakke regie en extra betrokkenheid vanuit de organisatie, zijn we er in 2008 wederom in geslaagd ruim 100 bedrijfsprocessen te digitaliseren. Mozaïek wordt nu breed in de organisatie gebruikt. Vermeldenswaardig is de ‘Wijklijn’. Hier zijn niet alleen alle onderliggende bedrijfprocessen gedigitaliseerd. Maar is ook het aanmeldscherm op het E-loket gebruiksvriendelijker gemaakt. De burger doorloopt nu een beslisboom en geeft door keuzes aan welke situatie hij/zij wil melden. A2. Naar optimale dienstverlening Klant Contact Centrum De ontwikkelingen van de dienstverlening stonden in het teken van het verder verbeteren van de kwaliteit van de dienstverlening en het realiseren van het Klant Contact Centrum (KCC). In de loop van 2008 is het Basis-procesmodel voor de dienstverleningsprocessen uitgewerkt en vastgesteld. Vervolgens is de organisatie van het KCC uitgewerkt in de nota Stadswinkel wordt Klant Contact Centrum. De Stadswinkel heeft forse stappen gezet op weg naar het KCC. In september 2008 is het WMO-loket van de SDD geïntegreerd in het KCC en in november 2008 is de volledig opnieuw ingerichte systematiek voor meldingen in de openbare ruimte operationeel geworden. Verder zijn een groot aantal zaken uitgerold in Mozaïek Zaken en is de vulling van de Antwoord-kennisbank fors gevorderd. Basisregistratie Adressen en Gebouwen In 2008 is verder gewerkt aan de meerjarige invoering van de Basisregistraties binnen onze gemeente. In de zomer van 2009 zal de eerste basisregistratie, de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), operationeel worden. B. Ondersteunende en randvoorwaardelijke processen B1. Automatisering en informatisering De rol van ICT is de laatste jaren sterk veranderd. ICT is geëvolueerd van een louter ondersteunende technologie tot een onmisbaar en integraal onderdeel van de primaire en ondersteunende processen van de gemeente en haar ketenpartners. De overheid kan dankzij ICT flexibeler en klantgerichter werken en beter samenwerken met ketenpartners. Om dit te bewerkstelligen zijn het optimaliseren en digitaliseren van bedrijfsprocessen en informatie cruciaal. Het Mozaïek systeem is hierbij een belangrijk hulpmiddel. In 2007 is besloten om alle automatisering en informatiseringsontwikkelingen regionaal in het ‘Programma Informatievoorziening, Processen en Automatisering Drechtsteden’ (IP&A) onder te brengen. Dit uitvoeringsprogramma is in 2008 goed op stoom gekomen. Dit heeft in 2008 onder meer geresulteerd in een regionaal werkend Mozaïek systeem. Hierdoor is de informatieen kennisdeling tussen de partners in de Drechtsteden transparanter is geworden.


Pagina 117 van 211

ICT storing, evaluatie en verbeteracties Naar aanleiding van de ICT storing van 2007 is in 2008 het databeleid en het back-up beleid van onze gemeente vernieuwd en aangescherpt en is het beleid deels ingevoerd. Op dinsdag 30 september 2008 heeft zich een forse ICT storing voorgedaan. Deze storing heeft de gemeente één dag zodanig getroffen dat wij niet of moeizaam onze bedrijfsprocessen konden uitvoeren. Eén dag later was de storing grotendeels verholpen en bleek dat er geen informatie ‘verloren’ was gegaan. Gezien de impact van de storing is een externe evaluatie uitgevoerd. Uit deze evaluatie bleek dat langdurige systeem inconsistenties in combinatie met een verkeerd ingegeven beheercommando de oorzaak waren van de storing. Direct na de storing is besloten om voortaan iedere week de ICT – infrastructuur door externe expertise te laten bewaken. Onder andere door deze storing is duidelijk geworden dat de formatie en de organisatiestructuur van het SCD voor wat betreft ICT niet geheel toereikend zijn. Hierom is extra beheer formatie gecreëerd. En zal het ICT domein van het SCD in 2009 worden gereorganiseerd. Voorts wordt stapsgewijs de infrastructuur vernieuwd. B2. Juridische kwaliteitszorg Gemeentebreed en regionaal zijn acties uitgevoerd die een bijdrage moeten leveren aan de verbetering van de juridische kwaliteit van de werkprocessen en producten van de gemeente. De voortgang binnen de sectoren van de implementatie van de DDRH-toets van verordeningen is door het SBC bewaakt. Aan de Directieraad zijn enkele malen voortgangsrapportages uitgebracht. Ter voorbereiding op de DDRH-toets beleidsregels is een training georganiseerd op het gebied van beleidsregels, waaraan ca. 60 beleidsmedewerkers van Dordrecht en uit de regio hebben deelgenomen. Het onderzoek naar de samenstelling van de commissie voor beroepen bijzondere bezwaarschriften is op 16 december 2008 in de raadscommissie besproken. Het onderzoek als zodanig is daarmee afgerond. De uitkomsten van het onderzoek zullen in 2009 tot acties leiden. In 2008 is een gemeentebrede inventarisatie van de verbonden partijen van de gemeente uitgevoerd. De uitkomsten van die inventarisatie hebben tot verbeteringen geleid in de paragraaf Verbonden Partijen in de begroting en de rekening. Bovendien zijn de resultaten verwerkt in een Nota Verbonden Partijen, die inmiddels ambtelijk gereed is. Begin 2009 wordt de nota besproken in het college. De op het E-loket van de gemeente aangeboden produkten zijn juridisch getoetst en, waar nodig, verbeterd. Het Juridisch Drechtsteden Overleg (JUDO) is in 2008 omgevormd tot een overleg van juridisch opdrachtgevers en juridisch opdrachtnemers. Naast juristen uit de Drechtsteden neemt ook de juridisch controller van de regio Zuid-Holland Zuid deel aan dat overleg alsmede de service-eenheid manager van het Juridisch Kenniscentrum Drechtsteden. Een aantal opdrachten die de Beleidsgroep kaderstelling heeft opgepakt heeft inmiddels tot resultaten geleid die door onder andere de NDD+ zijn vastgesteld. Er is een informerende notitie over de Europese Dienstenrichtlijn vastgesteld. Bovendien is in Dordrecht de screening van de verordeningen aan de Dienstenrichtlijn uitgevoerd en is in het JUDO aangeboden om de daarbij opgedane expertise beschikbaar te stellen aan de Drechtsteden. Papendrecht heeft daar inmiddels gebruik van gemaakt, Alblasserdam en Hendrik Ido Ambacht zullen dat in 2009 gaan doen. Tevens is een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het regionaal aanbestedingenbeleid en de algemene inkoopvoorwaarden van de Drechtsteden en de deelnemers aan de GRD. Bovendien is, in samenwerking met het Juridisch Drechtsteden Overleg, een mandaatregeling opgesteld voor het SCD. Verder is door een werkgroep van het JUDO een notitie over regionaal Bibob-beleid opgesteld, met daaraan gekoppeld een aantal aanbevelingen. Deze notitie is vastgesteld in de NDD+ en verspreid binnen de Drechtsteden en de Regio Zuid-Holland Zuid. In oktober 2008 heeft de VNG de Stadsjurist van Dordrecht gevraagd zitting te nemen in de Begeleidingscommissie handreiking Wet openbaarheid Bestuur. De handreiking wordt in januari 2009 door de VNG onder alle gemeenten verspreid. Daarmee is de beschikbaarheid van een inhoudelijk hulpmiddel bij de uitvoering van de Wob voor alle Drechtsteden en de GR-en gewaarborgd.


Pagina 118 van 211

Tot slot zijn ook in 2008 vele bestuurlijk juridische adviezen gegeven aan sectoren en bestuurders. B3. Huisvesting Op het gebied van huisvesting hebben de regionale ontwikkelingen (in het eerste deel van het jaar) geleid tot het vertrek van een groot aantal organisatieonderdelen uit de gemeentelijke panden. Er is verdere uitvoering gegeven aan de nota huisvesting van medio 2007 - met het uitgangspunt om alle gemeentelijke onderdelen in het Stadskantoor te huisvesten. De laatste verhuisbewegingen worden in 2009 verwacht. In 2008 is begonnen met de vernieuwing van de Oostvleugel ten behoeve van de nieuwe vergadervleugel. Verwachting is dat deze medio 2009 opgeleverd wordt. Eind 2007 is het project Perfekt (flexibel huisvestingsconcept) geëvalueerd. In 2008 is de COR om advies gevraagd ten aanzien van het vervolg van het concept. Er is met de Centrale Ondernemingsraad en gebruikers regelmatig overlegd over verbeteracties en over verschillende klachten ten aanzien van het concept (onder andere klimaat, computers en voorzieningen als Mozaïek en printers). Doorvoeren van concrete acties heeft vertraging opgelopen maar dit is in de 2e helft van 2008 verder opgepakt. De laatste verbeteracties en een opfriscampagne ten aanzien van de gedragsregels volgen in 2009. Ook zal in 2009 een voorstel worden opgesteld voor het implementeren van het flexibel huisvestingsconcept voor het Stadskantoor. B4. Human Resource Management Zoals eerder gemeld (3.5.3. Cultuur/ Human Resource Management) geldt dat voor de ontwikkeling van HRM nauw wordt samengewerkt met de Drechtstedenorganisaties. Andere ontwikkelingen op HRM-gebied zijn in het onderstaande kort toegelicht. De onderwerpen levensfasebewust personeelsbeleid en ouderenbeleid zijn in 2008 nog niet verder ontwikkeld. Personele kengetallen Het ziekteverzuim is na een lichte stijging in 2007, dit jaar weer gedaald naar tot ongeveer het niveau in 2005. Deze trend heeft zich vanaf begin 2008 ingezet en vertoont een dalende tendens. Bijna tweederde van het ziekteverzuim wordt evenals het voorgaande jaar veroorzaakt door de categorie langdurig verzuim ( > 6 weken). Analyse In de loop van 2008 heeft een analyse plaatsgevonden van de oorzaken van het ziekteverzuim. Vooropgesteld dat er met name bij langdurig verzuim vaak sprake is van een combinatie van factoren is nagegaan wat de belangrijkste verzuimoorzaken hiervan waren. Daarbij is afwezigheid ten gevolge van zwangerschap en bevallingsverlof vanzelfsprekend buiten beschouwing gelaten. In de analyse zijn 103 medewerkers betrokken die in de periode maart 2007 t/m februari 2008 langdurig ziek waren. Bij 62% van de medewerkers was er geen sprake van werkgerelateerd verzuim. Bijna driekwart hiervan had lichamelijke klachten en in een kwart van de gevallen was dit psychisch van aard. In de overige 38% van de verzuimtrajecten was er sprake van geheel (60%) of gedeeltelijk (40%) werkgerelateerd verzuim. In de groep gedeeltelijk werkgerelateerd is de werksituatie vaak niet prettig, maar is de mentale weerbaarheid van de medewerker ook niet optimaal, zodat door de combinatie de uitval gemakkelijker kan ontstaan. Bij geheel werkgerelateerd verzuim is er sprake van verstoorde arbeidsverhoudingen die zich veelal uiten in psychische (in tweederde van de gevallen) maar ook in lichamelijke klachten. Gesteld kan worden dat de leidinggevenden een cruciale rol spelen bij het ontstaan c.q. terugbrengen van het percentage van deze groep medewerkers. Dit heeft bij hen de nodige aandacht gekregen en zal onder meer in het leiderschapstraject verdere aandacht krijgen om de doelstelling van 6% of lager te realiseren. Daarnaast is iedere medewerker primair zelf verantwoordelijk om een gezonde levenstijl er op na te houden. In de loop van 2008 is een actie gestart om het komende jaar de BRAVO thema’s (Bewegen, niet Roken, beperken van alcohol, goede voeding en voldoende Ontspanning) in de organisatie nadrukkelijk aan te bieden.


Pagina 119 van 211

Hoogte ziekteverzuim ten opzichte van doelstelling 2002-2008 in percentages:

Ziekteverzuim 2002-2008

Percentage

10

9,3 8,7

8

8,4 7,2

6

7,5 7,3

6,8 6,3

7,1 6,0

6,8 5,8

6,7 6,0

4 2 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Jaar Verzuim in %

Doelstelling in %

Formatie, bezetting en uitstroom Sinds 1 april 2008 zijn de Stafdiensten en het Sociaal Geografisch Bureau verder gegaan onder respectieve organisaties “Service Centrum Drechtsteden” en “Onderzoekcentrum Drechtsteden” en zijn onderdelen geworden van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden. Vanaf 1 juli van het verslagjaar is de afdeling Belastingen van Publieksdiensten eveneens overgegaan naar deze gemeenschappelijke regeling. Deze activiteiten worden voortgezet onder “Gemeentebelastingen Drechtsteden” De formatie is het toegestane aantal arbeidsplaatsen. De bezetting geeft aan hoeveel van deze arbeidsplaatsen zijn ingevuld. De formatie is altijd uitgedrukt in het aantal full time equivalenten (banen van 36 uur, fte). De bezetting kan zowel in fte als personen worden uit gedrukt. Aangezien in het laatste geval zowel de voltijders als de deeltijders vallen is dit aantal beduidend hoger. De afslanking van de organisatie in de afgelopen twee jaar is in het onderstaande overzicht duidelijk terug te vinden. De formatie is de afgelopen twee jaar bijna gehalveerd en gedaald van 1530 fte in 2006 naar 843 fte in 2008. Eind 2008 was 762 fte daarvan bezet, door in totaal 881 medewerkers.

Formatie en bezetting 2002-2008 1800 1600

15211474

15521534

15311514

1567 1456

1530 1418 1301

Aantal FTE's

1400 1200

1050

1000

843

800

762

600 400 200 0 2002

Formatie

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Jaar

Bezetting in fte

De uitstroom van 334 medewerkers komt voor het overgrote deel voor rekening van het voortzetten van gemeentelijke activiteiten in de gemeenschappelijke regeling Drechtsteden. Daarnaast was er ook sprake van reguliere uitstroom. In het najaar van 2007 heeft het Sociaal Geografisch Bureau een onderzoek uitgevoerd naar de vertrekredenen van vrijwillig vertrokken ambtenaren. De redenen voor vertrek kunnen zijn gelegen in de oude baan (pushfactoren), en in de uitdagingen van een nieuwe (pullfactoren). Voor ruim driekwart van de respondenten zijn de belangrijkste reden voor vertrek een combinatie van beide factoren. Bij een zesde van het aantal vertrekkers lag de oorzaak bij het huidige werk en slechts één op de zestien respondenten gaf als reden het lonkend perspectief van een nieuwe uitdaging op. Ruim driekwart van de respondenten (vertrokken medewerkers) had het niet meer of zelfs slecht naar zijn zin in de


Pagina 120 van 211

werkkring bij de gemeente. De belangrijkste redenen die hiervoor worden gegeven zijn: de slechte verhouding met de leidinggevende en het krijgen van onvoldoende waardering van de leidinggevende. Voor zes op de tien vertrekkers had de gemeente volgens hen iets kunnen doen om hun vertrek te voorkomen. Als mogelijke acties worden genoemd: een andere en meer passende functie, meer inhoud en verantwoordelijkheid, een betere werksfeer, een hoger salaris, geen reorganisatie en een meer menselijke omgang met elkaar. In de ogen van vier op de tien vertrekkers had de gemeente niets kunnen doen om hen op andere gedachten te brengen. Als belangrijkste vertrekredenen worden genoemd: onvoldoende uitdagend werk en de omvang van het nieuwe dienstverband meer passend is. Opvallend is dat de grote meerderheid (83%) van de respondenten aangeeft dat hun leidinggevende geen serieuze poging heeft ondernomen om hen voor de gemeente Dordrecht te behouden. Deze rapportage was voor de Directieraad aanleiding om dit aspect in het leiderschapstraject op te nemen en te monitoren. Verdeling mannen en vrouwen Lange tijd schommelde het percentage vrouwen rond de 45%. In 2008 is een duidelijke toename van het aandeel vrouwen waar te nemen. Deze trend is des te opvallender omdat meer vrouwen dan mannen het afgelopen jaar de organisatie hebben verlaten.

Verdeling mannen en vrouwen in % 2003-2008 100% 90%

Percentage

80% 70%

44,5

45,5

45,4

46,3

44,5

48,7

60%

vrouwen

50%

mannen

40% 30% 20%

55,5

55,5

54,6

54,7

55,5

51,3

2003

2004

2005

2006

2007

2008

10% 0% Jaar

Verdeling vol- en deeltijders De landelijke trend om meer in deeltijd te gaan werken, is ook in Dordrecht duidelijk merkbaar. In vijf jaar tijd is het aandeel deeltijders met 9,5%punten gestegen van 34,9 naar 44,4%. Dit is een stijging van 27%.

Verdeling vol- en deeltijders in % 2003-2008 100% 90%

Percentage

80%

34,9

35,9

37,8

40,2

41,1

44,4

70% 60%

Deeltijders

50% 40% 30%

Voltijders

` 65,1

64,1

62,2

2003

2004

2005

59,8

58,9

55,6

2006

2007

2008

20% 10% 0% Jaar


Pagina 121 van 211

Verdeling naar leeftijdscategorie In 2008 was slechts 17% van de medewerkers jonger dan 35 jaar. In 2003 was dit nog bijna 25%. Het aantal medewerkers boven de 45 jaar nam vergeleken met vorig jaar met 57 personen af. Aangezien er afgelopen jaar meer jongeren dan ouderen de gemeentelijke organisatie verlieten, steeg de categorie ouderen in één jaar tijd van 50 naar 55%. Dit is belangrijkste reden voor de stijging van de gemiddelde leeftijd van de medewerkers met 1,6 jaar in één jaar tijd. Ook bij de gemeente Dordrecht is ‘vergrijzing en ontgroening’ van het medewerkersbestand een trend die tot passende acties noopt. Door middel van het in 2009 te starten talentenprogramma en andere instrumenten uit de nota 4X4 wil de organisatie het werken bij de gemeente Dordrecht aantrekkelijker maken. Het feit dat bijna een kwart van het personeel bestand binnen 10 jaar de organisatie als gevolg van het bereiken van een pensioengerechtigde leeftijd tussen de 60 en 70 jaar zal verlaten is zowel een aansporing om jonge nieuwe medewerkers aan te trekken en te behouden, als wel om maatregelen te treffen om ouderen, gezond en fit, aan het werk te houden. De een zal als gevolg van de variabele pensioengerechtigde leeftijd eerder met zijn actieve loopbaan willen en kunnen stoppen dan de ander. Het is van belang dat de organisatie daar tijdig kennis van draagt en hierop kan anticiperen.

Verdeling naar leeftijdscategorie 100% 90%

243

273

248

269

283

555

537

534

542

438

290

80% 70% 60%

55 en ouder

374

45=<55

50% 40%

35=<45 491

514

515

30% 20% 10% 0%

491

436

25=<35 343

jonger dan 25

368

340

320

286

237

182

58

48

40

26

35

23

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Gemiddelde leeftijd 2003-2008 46,0

45,6

45,0 44,0

44,0 43,2

43,0 42,0

44,3

43,3

42,3

41,0 40,0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

jaar Gemiddelde leeftijd

Inschaling en beloning De inschaling onder functieniveau heeft in 2008 beduidend minder vaak plaatsgevonden dan in het voorafgaande jaar. Wellicht is de krapte op de arbeidsmarkt en het afnemende aantal in dienst getreden jonge medewerkers hier debet aan. Het aandeel van de categorie die boven het functieniveau is ingeschaald nam nog sterker af met ruim een derde. Het aandeel dat gelijk aan het functieniveau is ingeschaald steeg licht tot meer dan drie kwart van alle beschreven functies.


Pagina 122 van 211

Inschaling en beloning 2003-2008 100% 19,8

18,3

17,3

16,8

12,7

12

67,7

72,3

73,4

74,3

74,7

76,2

12,5

9,4

9,3

8,9

10,1

8,6

2003

2004

2005

2006

2007

2008

80% 60% 40% 20% 0%

Onder functieniveau

Gelijk aan functieniveau

Boven functieniveau

Het aantal medewerkers dat jaarlijks incidenteel wordt beloond voor hun extra inspanningen nam na een aantal jaren rond de 25% te hebben geschommeld verder af van 18,7% in 2007 naar 13.1% in 2008. Ook het gemiddelde bedrag nam af van € 1289, - in 2007 naar € 732, - in 2008. Het beloningsverschil tussen mannen en vrouwen blijft aanwezig, niet alleen structureel bij de inschaling, maar ook bij de toekenning van incidentele beloningen. Naar aanleiding van de motie diversiteit die bij de begrotingsbehandeling is aangenomen wordt het diversiteitbeleid verder ontwikkeld.

Incidentele beloningen in % 25

20,7

Percentage

20 15

19,2

15,8

14,2 11,3

13,0 10,3

10

9,4 6

4,8

5

5,7

3,7

0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

Jaar Bevordering en extra periodiek

Gratificatie

Gratificaties 2008 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Vrouw Man

< € 500,-


€ 500<100,-

€1000,- <1500,-

>€ 1500,-

Pagina 123 van 211

Beloning mannen en vrouwen 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Vrouw Man

<=5

6<=9

>=10

salarisschaal

Verdeling man-vrouw 100%

Percentage

80%

60%

Vrouw Man

40%

20%

0% 1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Salarisschaal

Topinkomens In 2008 zijn geen betalingen gedaan aan medewerkers die het gestelde grensbedrag van de Wet Openbaarmaking Topinkomens (WOPT) overschrijden. C. (Be)sturingsprocessen C1. Programma Bedrijfsvoering Programma Bedrijfsvoering heeft als doel om de bedrijfsvoering van gemeente Dordrecht te verbeteren en efficiënter te maken. Het programma is opgestart in het najaar van 2006. Het programma bevatte 13 bedrijfsvoeringprojecten die voortkwamen uit de brede doorlichting en een aantal projecten uit het programma versterking sturing control en beheer die nog afgerond moest worden. In volle omvang lopen er in het programma 20 projecten die allen een bijdrage leveren aan rechtmatigheid en een betere, flexibelere en efficiëntere bedrijfsvoering door standaardisering, digitalisering en centralisering. Er is destijds de keuze gemaakt om de projecten gefaseerd op te starten. Alle projecten zijn inmiddels opgestart. Een aantal projecten is reeds afgerond.


Pagina 124 van 211

De vorming van het SCD heeft impact gehad op de voortgang en implementatie van projecten. Daar waar mogelijk is vooraf rekening gehouden met de komst van het SCD. Zo zijn de administratieve projecten versneld opgepakt (2007/2008). De ontwikkeling van de bedrijfsvoering zoals die voor ogen staat middels het programma Bedrijfsvoering heeft in 2008 wel op gespannen voet gestaan met de implementatie van het SCD. De ontwikkeling van het SCD kent een eigen tempo en dynamiek. Dat betekent dat projecten zoals ‘contractadministratie’, ‘verplichtingenadministratie’ en ‘inkoop en aanbesteding’ mee moeten lopen in de besluitvormingsprocedures die in het SCD plaatsvinden. Dat leidt in bepaalde gevallen tot vertragingen, in andere gevallen tot inhoudelijke discussies over de specificaties van het productenaanbod van het SCD en de wijze waarop de projecten daar in passen. Aan het programma bedrijfsvoering is een taakstelling gekoppeld van € 3 miljoen ultimo 2010. Tot en met 2008 is 50% van de bezuiniging ingeboekt. Deze hebben de organisatieonderdelen al gerealiseerd door bezuinigingsmaatregelen te treffen die soms direct verbonden zijn met de projecten; soms is op andere manieren bezuinigd op de bedrijfsvoering. Het programma zal begin 2009 afgesloten worden. Doorlopende activiteiten zullen in de “lijn” een vervolg krijgen. C2. Sturing op projecten Volgend op het rapport van Deloitte over de risicobeheersing op grote projecten is op verschillende vlakken ingezet op de sturing en beheersing van (grote) projecten. In de gemeenteraad is meerdere keren gedebatteerd over de sturing op projecten, de voortgang van projecten, (actuele) risico’s, et cetera. Naast maatregelen die gericht zijn op een verdere systematisering van projectsturing in onze gemeente wordt gelijktijdig ingezet op de cultuur binnen de organisatie en de werkwijze van mensen. De verbeteracties – gebundeld in een “uitvoeringsoffensief” - bestaan onder meer uit het volgende: • Het formuleren van sturingskaders voor projecten • Het verbeteren van het informatiesysteem PRISMA • Het implementeren van beheerssystemen: verplichtingenadministratie en projectenadministratie • Het implementeren van risicobeheersing conform de methode van Deloitte • Het optimaliseren van de besturingsdriehoek op projecten en opstellen van escalatieladders • Het professionaliseren van projectcontrol. Veel maatregelen zijn in 2008 in gang gezet danwel geïmplementeerd. De gemeenteraad wordt afzonderlijk geïnformeerd over de voortgang van het uitvoeringsoffensief. C3. College Onderzoeksprogramma In 2008 zijn in het kader van artikel 213a van de Gemeentewet twee onderzoeken uitgevoerd (College Onderzoeksprogramma 2008) door Berenschot en door Hiemstra & De Vries. Het betrof een onderzoek naar de effectiviteit van Personeelsbeleid, en een onderzoek naar Prestatiesturing in het Netwerk. De onderzoeksrapporten zijn begin 2009 ter info aangeboden aan de raad. Het onderzoek naar rolneming in de leefomgeving (COP 2007) is uitgevoerd maar heeft niet geleid tot een einddocument. Bevindingen zijn meegenomen in de (wijk)aanpak. Als vast element van het collegeonderzoeksprogramma zijn interne rechtmatigheidsaudits uit het strategisch controleplan (zie hierna ook onder C4) benoemd. Hiermee wordt beoogd het college en de raad breder te informeren over de aandacht voor (verbetering van) de bedrijfsvoering. Zo is in september 2008 aan het College rapport uitgebracht over de audit naar de innovatie van vergunningverlening en handhaving (COP 2007). De innovatie betrof enerzijds de invoering van het midoffice zaaksysteem Mozaïek en anderzijds de uitbesteding van de backofficewerkzaamheden door de sector Stadsontwikkeling (SO) aan de Milieudienst Zuid-Holland Zuid (MZHZ). Uit de audit kwam naar voren dat de externe dienstverlening is verbeterd en dat de processen rond de vergunningen APV en bijzondere wetten efficiënter verlopen. Ten aanzien van de afhandeling van bouwvergunningsaanvragen kan echter nog verdere doelmatigheidswinst worden geboekt. MZHZ en SO hebben de aanbevelingen vertaald in een actieplan. De andere audits die in het kader van het COP (COP 2008) zijn uitgevoerd betroffen de aankoop van gronden en de naleving van het treasury statuut. Over de uitkomsten is in mei 2009 aan het College gerapporteerd. Bij de audit aankoop gronden bleek dat grondaankopen niet consistent in het register worden bijgehouden en vastgelegd. Toch kon de volledigheid van de in de financiële administratie verantwoorde grondaankopen worden vastgesteld, namelijk door de notulen van het College en van de Raad integraal door te nemen op besluitvorming inzake te verrichten grondaankopen. Verder was het


Pagina 125 van 211

vaak onduidelijk welke beleidsmedewerker verantwoordelijk kon worden gehouden voor de dossiervorming rond een bepaalde aankoop. Deze onduidelijkheid vertraagde de uitvoering van de audit. Voor het verbeteren van de dossiervorming en archivering is al een gemeentebreed project opgestart. De audit naar de naleving van het treasurystatuut heeft zich met het oog op de actualiteit voor een belangrijk deel gericht op het informeren van de raad over de gevolgen van de kredietcrisis. Vastgesteld is dat de feiten in de raadsinformatiebrief van 4 november 2008 volledig en nauwgezet zijn weergegeven. Verder is geconstateerd dat de bij een vorige audit gedane aanbevelingen betreffende het aanbrengen van meer functiescheiding in het betaalproces zijn opgevolgd en dat deze ook na de overgang van de treasuryactiviteiten naar het SCD – met de daarbij behorende mandatering - in stand zijn gebleven. C4. Rechtmatigheid In het voorjaar van 2008 zijn interne controles op de SiSa-bijlagen en de begrotingsrechtmatigheid van de jaarrekening 2007 uitgevoerd. De accountant heeft hier veel profijt van gehad, omdat het de doorlooptijd van zijn controle aanzienlijk bekortte. In het kader van de jaarrekening 2008 is aan een aantal sectoren en bedrijven verzocht te rapporteren over een interne beheersmaatregel die te maken heeft met het volledigheidsaspect. Hiertoe is een handreiking beheersmaatregelen ontwikkeld. Het rapporteren over interne beheersmaatregelen door sectoren vormt een opstap naar de situatie waarin sectoren zelf audits gaan uitvoeren. Verder bepaalde het in 2007 opgestelde strategisch controleplan ook in 2008 het interne auditprogramma. Het plan gaat ervan uit dat de processen met de hoogste financiële risico’s jaarlijks worden gecontroleerd, waarvan er enkele tevens als audit in het kader van het collegeonderzoeksprogramma zijn benoemd (zie hiervoor onder C3). Daarnaast zijn interne audits uitgevoerd naar mogelijk risicovolle onderwerpen die vanuit de organisatie werden aangedragen. Over de uitkomsten van de audits zijn in de periode december 2008 tot en met mei 2009 afzonderlijke rapportages aan het College uitgebracht. De uitkomst van de interne beoordeling van de begrotingsrechtmatigheid is positief. Dit betekent dat daar waar in de jaarrekening sprake is van begrotingsoverschrijdingen, deze vallen binnen de door de gemeenteraad bepaalde normen.


Pagina 126 van 211

3.6 Verbonden partijen De gemeente opereert steeds meer in een netwerkverband en richt zich hierbij meer op haar kerntaken. De uitvoering van een aantal gemeentelijke taken is overgedragen aan verbonden partijen. De gemeente blijft verantwoordelijk, maar voert de taken niet zelf meer uit. Voorbeelden zijn het onderbrengen van taken in de gemeenschappelijke regelingen Drechtsteden en Zuid-Holland Zuid. Andere verbonden partijen van de gemeente zijn vennootschappen waarin Dordrecht ook aandeelhouder is. Vaak hebben deze deelnemingen een historische achtergrond. Het betreft hier vooral de voormalige gemeentelijke nutsbedrijven. Daarnaast participeert Dordrecht in private partijen die vanuit hun aard en werkgebied een zeer nauwe relatie hebben met de gemeentelijke bedrijfsvoering, ook dit zijn verbonden partijen. Verbonden partijen zijn rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen deelnemingen door de gemeente in publiekrechtelijke samenwerkingsorganisaties (gemeenschappelijke regelingen), privaatrechtelijke samenwerkingsorganisaties (NV’s, BV’, stichtingen, verenigingen etc.) en publiek-private samenwerkingsorganisaties (PPS-constructies). De bijdragen aan gemeenschappelijke regelingen zijn verwerkt in de productenoverzichten en in de staat van inkomensoverdrachten. Vanwege de vaak aanmerkelijke bestuurlijke, beleidsmatige en financiële belangen is inzicht in en effectieve sturing op deze verbonden partijen gewenst. De verbonden partijen van de gemeente worden in deze paragraaf nader beschouwd. Activiteiten 2008 Om samen met de verbonden partijen de gewenste maatschappelijke effecten te realiseren zijn inzicht in het netwerk van de verbonden partijen evenals goed bestuur noodzakelijk. Goed bestuur houdt in dat belangen tegen elkaar worden afgewogen en dat op een zorgvuldige en bewuste wijze wordt omgegaan met risico’s. Doordat de gemeente steeds meer in netwerken opereert en wenst te opereren neemt het belang van de verbonden partijen toe. Dit besef heeft in 2008 tot een aantal acties gericht op een verdere professionalisering - geleid: 1. In de eerste plaats heeft er een brede inventarisatie plaatsgevonden naar de verbonden partijen van de gemeente, doel was het verkrijgen van inzicht in het netwerk van verbonden partijen. 2. Er is een (college)onderzoek uitgevoerd naar de prestatiesturing op het regionale netwerk. Dit onderzoek was gericht op het verkrijgen van inzicht in de prestatiesturing door het college op de gemeenschappelijke regelingen Drechtsteden en Regio Zuid-Holland Zuid. 3. Begin 2009 is de nota Verbonden Partijen opgesteld en door het college aan de raad voorgelegd. In de nota is een conceptueel kader ten behoeve van een effectieve sturing op gelieerde organisaties in opgenomen (sturingskader). Het streven om de sturing op de verbonden partijen te professionaliseren komt tevens terug in de nota “Organisatieontwikkeling & Kwaliteit in Dordrecht 2008 – 2010 (4 X 4)”. In dit document is de ambitie opgenomen dat Dordrecht ‘kampioen’ van verbonden organisaties wordt. Dit houdt in dat de gemeente inzicht heeft in het netwerk, het opdrachtgeverschap c.q. de contramal goed inricht en goed invulling geeft aan de ketenregie. Nota Verbonden Partijen In de nota Verbonden Partijen is een aantal uitgangspunten ten aanzien van nieuwe financiële en bestuurlijke relaties opgenomen. In het onderstaande worden deze samengevat. Deelname aan verbonden partijen (besliskader) Er is een besliskader ten aanzien van het aangaan van nieuwe financiële en bestuurlijke relaties opgenomen. Samengevat geeft de gemeente de voorkeur aan deelname aan een publiekrechtelijke samenwerkingsvorm. De gemeente is terughoudend als het gaat om de vraag of de gemeente aan een privaatrechtelijke samenwerkingsvorm of een publiekprivate samenwerking (PPS) wil deelnemen. Deze terughoudendheid kan worden geduid als ‘nee, tenzij’ er bijzondere redenen zijn die een uitzondering op deze regel rechtvaardigen. Vertegenwoordiging De gemeente onderhoudt verschillende relaties met verbonden partijen (beleidsinhoudelijk, (mede)eigenaar of toezichthouder). De keuze betreffende de vertegenwoordiging is afhankelijk van de gekozen rechtspersoon. De gemeente kiest ervoor om vertegenwoordigd te zijn in publiekrechtelijke rechtspersonen waarin zij deelneemt. Wat betreft de vertegenwoordiging in een privaatrechtelijke samenwerkingsvorm wordt in iedere concrete situatie een afweging betreffende gemeentelijke vertegenwoordiging gemaakt. In-


Pagina 127 van 211

dien vertegenwoordiging het publieke belang dient, leidt deze afweging in beginsel tot een positief besluit. Uitgangspunt is verder dat de gemeente in beginsel vertegenwoordigd is in een publiek-private samenwerking (PPS). Indien er sprake is van bestuurlijke vertegenwoordiging in een privaatrechtelijke of PPSsamenwerkingsvorm én indien er sprake is van een financieel belang in combinatie met een bestuursfunctie op persoonlijke titel, vindt een afweging plaats over functiescheiding. Bij vertegenwoordiging van de gemeente in een verbonden partij beschouwt de gemeente bij een publiekrechtelijke rechtspersoon de vijf beginselen van goed bestuur (WRR) en bij privaatrechtelijke rechtspersonen en PPS-constructies de Code Tabaksblat, voor zover van toepassing, als belangrijke leidraden voor de vertegenwoordiging. Indien ervoor wordt gekozen om een gemeentelijke commissaris te benoemen in een privaatrechtelijke verbonden partij, wordt een bewuste keuze gemaakt tussen een interne of een externe gemeentelijke vertegenwoordiger. Heroverweging financiële en bestuurlijke relaties In de nota is een aantal veranderingen en ontwikkelingen benoemd welke aanleiding geven de betreffende financiële en bestuurlijke relatie te heroverwegen (bijvoorbeeld een wijziging in de doelstelling of een fusie). Daarnaast is het uitgangspunt opgenomen dat in ieder geval periodiek alle verbonden partijen opnieuw beschouwd moeten worden op de vraag of ze (nog steeds) een bijdrage leveren aan de gemeentelijke beleidsdoelstellingen en de vraag of de relatie past binnen het beleid ten aanzien van verbonden partijen. Beheer en control verbonden partijen De gemeente Dordrecht hanteert om tijdig kansen en bedreigingen te kunnen signaleren bij de verbonden partijen en om hierop adequaat te kunnen reageren, de volgende drie instrumenten: de risicoanalyse, het toezichtarrangement en de paragraaf verbonden partijen. Deze instrumenten worden na vaststelling van de Nota Verbonden Partijen nader uitgewerkt. Het per verbonden partij op te stellen toezichtarrangement geeft vorm en inhoud aan de aansturing, het beheer en de control van de specifieke financiële en bestuurlijke relatie. Verbonden partijen In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de verbonden partijen van de gemeente Dordrecht zoals deze in de nota Verbonden partijen zijn benoemd. Gemeenschappelijke Regelingen (GR)

Besloten vennootschappen

Naamloze vennootschappen

Stichtingen Coöperaties Andere rechtsvorm


•

GR Drechtsteden: Servicecentrum Drechtsteden (SCD), Sociale Dienst Drechtsteden (SDD), Bureau Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (BLVS), Ingenieursbureau Drechtsteden (IBD), Onderzoekscentrum Drechtsteden (OCD), Gemeentelijke Belastingdienst Drechtsteden (GBD), Bureau Drechtsteden • GR Regio Zuid-Holland Zuid: Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Zuid-Holland Zuid (GGD), Milieudienst Zuid-Holland Zuid, Regionale Brandweer Zuid-Holland Zuid, Regionale Ambulance Voorziening Zuid-Holland Zuid • GR Sociale Werkvoorziening Drechtsteden (Drechtwerk) • GR Gevudo • GR Woonwagencentra Drechtsteden • GR Wegschap Tunnel Dordtse Kil • GR Natuur- en recreatieschap De Hollandse Biesbosch • B.V. Gemeenschappelijk Bezit Evides • Dordtmij BV • Buurt Service Team (BST) • GEM de Hoven Beheer BV • Waterbus BV • BV Kennisbedrijven Drechtsteden • Sybold BV • N.V. Huisvuilcentrale Noord-Holland (HVC) • ENECO Holding N.V. • Netwerk NV • Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden Beheer N.V. (ROM-D) • Holding Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden N.V. • Stichting Breedband Drechtsteden • Stichting de Biesbosch • Stichting Beveiliging Bedrijventerreinen Dordrecht Coöperatie Ontwikkeling Leerpark U.A. • Regionale Ontwikkelingsmaatschappij C.V. (Commanditaire Vennootschap) • GEM de Hoven CV

Pagina 128 van 211

In de bijlage 3 is een overzicht gegeven van alle verbonden partijen van de gemeente. In deze bijlage is ook een presentatie van het vermogen opgenomen. Waar mogelijk zijn de financiële gegevens over 2008 gebruikt; anders over 2007 (jaartal is vermeld).

Een korte beschouwing van de belangrijkste ontwikkelingen en/of risico’s bij verbonden partijen is in het onderstaande weergegeven. Gemeenschappelijke regeling Drechtsteden In 2008 zijn het Service Centrum Drechtsteden (SCD), het Onderzoeks Centrum Drechtsteden (OCD) en de Gemeentelijke Belastingdienst Drechtsteden (GBD) van start gegaan. Deze organisatieonderdelen verzorgen belangrijke ondersteunende diensten voor de gemeenten zoals de financiële administratie, P&O, ICT, posten archiefzaken, belastingheffing en -inning, evaluatie en onderzoek etc. Dit heeft forse budgettaire en personele verschuivingen van de gemeenten naar de GR tot gevolg gehad. Ook zijn in 2008 vergaande stappen gezet om de regie op ROM-D bij de regio onder te brengen. De gemeente Binnenmaas is per 1-1-2009 uit de GR Drechtsteden getreden. Bureau Leerplicht wordt mogelijk een onderdeel van de GR Zuid-Holland Zuid. Gemeenschappelijke regeling Regio Zuid-Holland Zuid In 2007 zijn gemeentelijke taken op het gebied van vergunningverlening en handhaving ter uitvoering overgedragen aan de GR ZHZ evenals de uitvoering van de gemeentelijke brandweer. De Veiligheidsregio wordt mogelijk “losgeweekt” uit deze GR. De vorming van een omgevingsdienst wordt nog verder uitgewerkt. Dit leidt waarschijnlijk tot een andere invulling van de bestuurlijke invloed van de gemeente en hiermee een verandering in de relatie. Gemeenschappelijke regeling Wegschap Tunnel Dordtse Kil In 2008 is de regeling herzien. Gemeenschappelijke regeling Gevudo In 2009 wordt de regeling herzien. Gemeenschappelijke Regeling Sociale Werkvoorziening Drechtsteden (Drechtwerk) In november 2008 zijn er voorwaarden overeengekomen met betrekking tot het uittreden van de gemeente Barendrecht en Ridderkerk uit de GR. Per 1 januari 2009 maken Barendrecht en Ridderkerk geen deel meer uit van de GR “Openbaar Lichaam Sociale Werkvoorziening Drechtsteden”. De totale vergoeding voor uittreding is vastgesteld op € 4 miljoen. Dit bedrag zal in 2009 worden aangewend ter vorming van een bestemmingsreserve die jaarlijks wordt opgehoogd met de rentebaten. Gemeenschappelijke regeling Natuur- en recreatieschap De Hollandse Biesbosch Er vindt een onderzoek plaats naar de vorming van één Nationaal Park waarin de Hollandse en Brabantse Biesbosch samengaan. Dit is nog onderdeel van politieke besluitvorming, de mogelijke consequenties zijn daarom nog niet te kwantificeren. Waterbus BV In 2008 is het vaarcontract met de provincie en regio voortijdig ontbonden. Onder de condities van dat contract was de exploitatie sterk verlieslatend; met name op de lijn Dordrecht Rotterdam v.v. De eerste poging tot aanbesteding door de provincie is niet gelukt omdat het budget en de hier tegenover staande inhoudelijke wensen niet goed op elkaar aansloten. Eind 2008 is na moeizame onderhandelingen tot een voorzetting van de dienstverlening per 2009 gekomen (voor de duur van een half jaar), tegen aanmerkelijk betere financiële condities. De afspraak behelst een optie tot verlenging. De toekomst van waterbus blijft echter onzeker. Buurt Service Team BV Eind 2008 zijn gesprekken gestart om te komen tot verkoop van de gemeentelijke aandelen BST aan mede-eigenaar Quipu beheer. In het eerste kwartaal van 2009 is besloten tot deze verkoop, hetgeen in een raadsinformatiebrief kenbaar is gemaakt. Sybold BV In 2009 vindt een heroriëntatie plaats op deze horecafunctie cq. de rol van de gemeente. ENECO Holding N.V. In 2009 dient het splitsingsplan, waarbij het bedrijf wordt gesplitst in een leverings- en productiegedeelte en een (niet vervreemdbaar) netwerkgedeelte bij de minister en de NMA worden ingediend. De splitsing dient uiterlijk per 1 januari 2011 geëffectueerd te zijn. De consequenties hiervan voor o.a. dividend zijn nog niet in te schatten. Bij de indiening van de plannen zal de minster onder andere toezien op de solvabiliteit van het netwerkgedeelte.


Pagina 129 van 211

BV GBE Evides Bij de Zeeuwse aandeelhouder bestaat het voornemen om de zeggenschap in Evides NV, het drinkwaterbedrijf zelf, terug te halen bij haar huidige belangenbehartiger Delta. Dit betekent dat zeer waarschijnlijk een statutaire herziening moet plaatsvinden. Netwerk NV In 2009 is de gemeente verplicht, conform de eerder daartoe gemaakte afspraken, de veegtaken aan te besteden. Dit kan leiden tot gunning van deze taken aan een andere partij per 2010. De afvalinzamelingstaken vallen hier uitdrukkelijk buiten. Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (NV,CV) In 2008 is door het Drechtstedenbestuur ingezet op regionale visieontwikkeling rond ROM-D. Voor de besluitvorming zijn de bestuurlijke bereidwilligheid cq. financiële mogelijkheden van de afzonderlijke gemeenten, de opstelling van de provincie, alsmede overeenstemming met huidige private partijen cruciaal. In 2009 is verdere (o.a. financiële) uitwerking noodzakelijk. Baten deelnemingen In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de baten van de deelnemingen van de gemeente (inclusief terugontvangsten belastingdienst; bedragen x € 1.000). Deelneming

Toelichting

Eneco Holding NV Overige dividenden

(1)

Totaal

Belang in %

Geraamd Werkelijk dividend 2008 dividend 2008

9,05%

19.205 2.741

19.217 2.471

21.946

21.688

(1) Hieronder bevinden zich deelnemingen in o.m. Evides, BNG, HVC, Netwerk en Dordtmij. De dividenden Netwerk en HVC zijn conform staand beleid verrekend met de voorziening afvalstoffenheffing.


Pagina 130 van 211

3.7

Grondbeleid

3.7.1 Strategisch grondbeleid Nieuwe wetgeving: Wro met als belangrijk onderdeel de Grondexploitatiewet. Per 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking getreden, waar de grondexploitatiewet (Grexwet) onderdeel van uitmaakt. Deze wetgeving biedt nieuwe mogelijkheden voor de uitvoering van het grondbeleid op publiekrechtelijke grond. Met de inwerking treden van de Grexwet, o.a. met de introductie van het exploitatieplan, worden de tekortkomingen van het oude instrumentarium ten behoeve van kostenverhaal opgeheven. Dit speelt vooral bij facilitair grondbeleid. Indien de gemeente op het moment van vaststellen van een bestemmingsplan nog niet met alle eigenaren een overeenkomst heeft gesloten waarin het kostenverhaal is geregeld, dan stelt de gemeenteraad een exploitatieplan vast. Hierin wordt bepaald wat de bijdrage in de kosten per woning moet zijn. Deze bijdrage is verschuldigd bij de afgifte van een bouwvergunning zodat er een ‘stok achter de deur’ is voor wat betreft de betaling van de exploitatiebijdrage. Overigens is in de Grexwet het uitgangspunt dat gemeenten en ontwikkelaars privaatrechtelijke overeenkomsten kunnen blijven sluiten, zoals dat in de huidige praktijk veel gebeurt. Het exploitatieplan kan bepalingen bevatten over de fasering van de uitvoering en de koppeling van programmaonderdelen. In een overeenkomst kunnen bovendien de volgende locatie-eisen worden opgenomen: • Eisen voor de werken en werkzaamheden in het exploitatiegebied voor het bouwrijp maken, de aanleg van nutsvoorzieningen en het inrichten van de openbare ruimte. • Regels over het uitvoeren van bovengenoemde werken en werkzaamheden. In een exploitatieplan mogen ook bepalingen opgenomen worden over het aantal en de situering van sociale woningen (huur en koop) en particulier opdrachtgeverschap. Daarnaast biedt de Grexwet de mogelijkheid om bijdragen te vragen voor ruimtelijke ontwikkelingen (ruimtelijke bijdrage) elders in de gemeente mits deze in de structuurvisie zijn opgenomen 1 . De extra mogelijkheden zorgen voor een versterking van de gemeentelijke regierol en beïnvloeden de keuzes betreffende de strategie over de realisering van ruimtelijke ontwikkelingen. De verwachting is dat gemeenten en ontwikkelaars vooral zullen blijven werken met privaatrechtelijke overeenkomsten. De grondexploitatiewet biedt de gemeente daarbij wel een sterkere onderhandelingspositie voor kostenverhaal en programmering. Structuurvisie De gemeente heeft een Structuurvisie Dordrecht 2020 opgesteld welke als stedelijk ruimtelijk beleidskader zal dienen. Deze structuurvisie dient als noodzakelijke basis voor de toepassing van diverse aspecten uit de Grexwet. In de structuurvisie is een uitvoeringsstrategie opgenomen, waarin staat beschreven wat de programmatische ontwikkelopgave tot 2020 is, hoe de gemeente per type ontwikkeling op hoofdlijnen haar grondbeleid inzet en hoe zij met de mogelijkheden van de Wro omgaat. Tevens bevat de uitvoeringsstrategie voorstellen voor het actueel houden van de structuurvisie. De structuurvisie zal evenals de Nota Grondbeleid en de Nota Bovenwijkse voorzieningen één keer per raadsperiode worden herzien. Nota Grondbeleid Dordrecht werkt met een nota grondbeleid waarbij vanuit stadsniveau bekeken wordt wat de gewenste strategische inzet van grondbeleid is voor verschillende typen ontwikkelingen. Vervolgens wordt binnen de projecten een ontwikkelstrategie opgesteld, bestaande uit o.a.: de inzet van grondbeleidsinstrumenten, wijze van samenwerking en een financieel kader. Hierbij worden de omgevingselementen (zoals bestaande grondposities etc.) die bij het project een rol spelen, meegenomen. Momenteel wordt de Nota Grondbeleid geactualiseerd. De nota wordt aangepast aan de nieuwe mogelijkheden en instrumenten van de nieuwe Wro en daarmee de grondexploitatiewet. De Wro biedt meer zekerheden voor kostenverhaal dan voorheen, omdat de gemeentelijke kosten bij de marktpartijen afdwingbaar verhaalbaar zijn. Voor de meeste 1

Deze mogelijkheid bestaat alleen bij zogenaamde anterieure overeenkomsten, dat wil zeggen privaatrechtelijke overeenkomsten die zijn vastgesteld voor de vaststelling van het bestemmingsplan.


Pagina 131 van 211

projecten in Dordrecht zijn reeds samenwerkingsovereenkomsten afgesloten met afspraken omtrent het kostenverhaal. De mogelijkheden van de wet kunnen daarom vooral als een stok achter de deur worden gezien, deze zijn van belang bij nieuw te maken afspraken. Wel zijn de vereisten rondom het verhaal van de bovenwijkse voorzieningen (Bovo) gewijzigd. De nota Bovo wordt momenteel herzien. In de nieuwe nota zal een nieuwe methodiek worden geïntroduceerd zodat wordt aangesloten op de wijzigingen in de wet. Het effect op het huidige grondbeleid van Dordrecht (vastgesteld in 2003) en beschreven op een drietal punten, kan op hoofdlijnen beschreven worden als: • Strategische ontwikkelingsprioriteit: Dit zijn ontwikkelingen die vanuit het programma en/of de strategische ligging belangrijk zijn voor de stad, waarbij de gemeente een sterke regierol wil vervullen. Vooral bij deze categorie ontwikkelingen kan de aanpassing van de wetgeving leiden tot andere afwegingen dan die in het verleden werden gemaakt. Gezien de extra sturingsmogelijkheden die de gemeente door de nieuwe wetgeving heeft, zal de keuze tot een actief aankoopbeleid goed beargumenteerd moeten worden. Het is denkbaar dat er minder vaak voor actief aankoopbeleid wordt gekozen. De onderhandelingspositie van de gemeente is met deze wetgeving immers veel sterker dan in het verleden. Deze keus zal per ontwikkeling in de ontwikkelstrategie worden gemaakt. • Derdenontwikkeling: Derdenontwikkelingen zijn ontwikkelingen die de gemeente overlaat aan private partijen. De invoering van de Wro biedt juist voor dit type projecten meer zekerheid om kostenverhaal toe te kunnen passen, desnoods afdwingbaar met een exploitatieplan. Bij deze projecten was de kans groot dat op vrijwillige basis geen kostenverhaal plaatsvond. Voor invoering van de Wro was het niet mogelijk deze kosten te verhalen afgezien van baatbelasting. Baatbelasting werd niet toegepast omdat dit ongewenste neveneffecten met zich meebracht. • Moneymaker: Op deze ontwikkelingen wordt een positief financieel resultaat verwacht dat ingezet kan worden ten behoeve van projecten die verliesgevend zijn. In het geval dat de grond die benodigd is voor planontwikkeling bijna volledig in handen is van de gemeente, is een minder zware regierol vereist. Kostenverhaal en programmering wordt geheel bepaald door gemeente door middel van een overeenkomst. De nieuwe wetgeving zal voor deze projecten weinig effect hebben. De gemeente zal ook in de toekomst voor locaties waar potentieel een verdiencapaciteit aanwezig is, proberen zoveel mogelijk gronden in eigendom te krijgen. Bij bovenstaand type projecten geldt dat aan private grondeigenaren een bijdrage ruimtelijke ontwikkeling voor bovenplanse investeringen kan worden gevraagd. Daarnaast zal de gemeente een plan doorrekenen op basis van een exploitatieplan volgens de nieuwe Wet ruimtelijke ordening. De uitkomsten hiervan zal de gemeente betrekken bij het bepalen van de financiële bandbreedte van een project die ingezet wordt bij de onderhandelingen. Met het in werking treden van de nieuwe wetgeving, zal meer aandacht besteedt moeten worden aan de relaties tussen het grondbeleid, bouwvergunningen en de planjuridische aspecten. Zo kan het zijn dat de gemeente in bepaalde gevallen ervoor kiest pas een bestemmingsplan vast te stellen als zij met alle eigenaren privaatrechtelijke contracten heeft gesloten, zodat zij geen exploitatieplan hoeft vast te stellen. 3.7.2. Een visie op het grondbeleid Naast bovengenoemde actualisatie in de visievorming zal in de lopende projecten de nadruk op de uitvoering liggen. In onderstaande wordt een beeld gegeven hoe in 2008 het grondbeleid in projecten heeft plaatsgevonden. Strategische ontwikkelingsprioriteit: Stadswerven: Er ligt een nieuw masterplan dat de basis is om met de marktpartijen afspraken te maken. Dit heeft nog niet tot overeenstemming geleid en er is dan ook nog geen nieuwe exploitatie om aan de raad ter vaststelling aan te bieden. Leerpark: Voor de ontwikkeling van het Leerpark is een aanbesteding gehouden waar nu een aantal deelprojecten van zijn gerealiseerd en nog een aantal in ontwikkeling zijn.


Pagina 132 van 211

Gezondheidspark: De dynamiek in het project Gezondheidspark vereist meerdere aanpassingen in bestaande contracten. Deze zijn in zogenaamde allonges 2 vastgelegd. In 2008 is een nieuw masterplan met daarin stedenbouwkundige en programmatische aanpassingen aan de raad voorgelegd. Op basis van dit nieuwe masterplan is de bestaande grondexploitatie in 2008 herzien. Maasterras: In het kader van de uitwerking van het Masterplan worden voor de twee deelgebieden Middengebied/Corridor Zwijndrecht en het gebied Weeskinderendijk Dordrecht (inclusief de ligging van de Stadsbrug) stedenbouwkundige programma’s van eisen voorbereid. Daarnaast vindt een consultatieronde plaats met geïnteresseerde marktpartijen. Dordt-West: Centraal bij de herstructurering woonwijken tot 2020 staat de uitvoering van de grootschalige opgave in Dordt-West. De herstructurering van Oud-Krispijn Zuid verkeert al in een vergevorderd stadium van uitvoering. Voor Wielwijk is een stedenbouwkundige visie opgesteld. Begin 2007 is er een haalbaarheidsberekening opgesteld. Daarnaast zijn voorbereidingen getroffen voor de onderhandelingen met de corporatie voor wat betreft de kosten- en opbrengsten verdeling. Bovendien is extern advies ingewonnen op het gebied van aanbesteding. Dit blijft voor de samenwerking een aandachtspunt. In 2008 is een Charter gesloten met de corporatie. Projecten die onderdeel uitmaken van Dordt West zijn Nieuw Krispijn en Admiraalsplein. Amstelwijck: De uitkomsten van de heroriëntatie, namelijk een nieuw stedenbouwkundig plan voor het gebied ten zuiden van de Kilweg, inclusief een communicatieplan, planning, een nieuwe grondexploitatie en risicoanalyse zijn in 2008 ter besluitvorming voorgelegd en verwerkt in de prognose 2008. Revitalisering Zeehaven: De opgave rond de revitalisering Zeehaven is verwoord in een Masterplan. Deze is gebaseerd op businesscases van de verschillende deelgebieden. Hiervoor is gekozen om zo een integrale opgave te realiseren (niet alleen opbrengsten grond, maar ook haveninkomsten). Per businesscase wordt gekeken naar de optimale samenwerking met private partners. Derdenontwikkeling: Oostpoort: De huidge bestemming zou in leisure kunnen veranderen indien hier voldoende invulling aan wordt gegeven. De huidige eigenaar van het perceel onderzoekt de mogelijkheden hiervoor. Smitsweg: De gemeente heeft publiekrechtelijke medewerking aan het project verleend door het bestemmingsplan aan te passen. Dit betreft het plangebied, woningbouw, en de externe ontsluiting van het gebied. Belthurepark: Het Belthurepark is ook een Derdenontwikkeling. Deze ontwikkeling wordt door marktpartijen uitgevoerd zonder dat daar zware sturing vanuit de gemeente noodzakelijk is. Door een laag minnelijk verwervingstempo heeft de gemeente besloten de gronden aan te kopen voor rekening en risico van de marktpartij. Verder heeft de gemeente publiekrechtelijke medewerking aan het project verleend in de vorm van aanpassing van het bestemmingsplan. Moneymaker: Dordtse Kil IV: De uitleglocatie voor droge bedrijventerreinen is Dordtse Kil IV (DKIV). Bij nieuwe ontwikkelingen op uitleglocaties heeft de gemeente waar mogelijk reeds positie verworven of daartoe het grondbeleidsinstrumentarium ingezet om dit te bewerkstelligen. Dit geldt ook voor de DKIV. De gemeente heeft, mede door inzet van het voorkeursrecht, de gronden voor een deel verworven. Zuidpolder: De uitleglocatie voor woningbouw betreft de Zuidpolder. Bij nieuwe ontwikkelingen op de uitleglocaties heeft de gemeente waar mogelijk reeds positie verworven of daartoe het grondbeleidsinstrumentarium ingezet om dit te bewerkstelligen. Voor de Zuidpolder zijn 2

Een Allonge is een aanvulling op bestaande samenwerkingsovereenkomsten.


Pagina 133 van 211

de gronden voor een groot deel verworven en op de overige mogelijk aan te kopen percelen is het voorkeursrecht gevestigd. 3.7.3. Actuele prognose van de te verwachten resultaten van de totale grondexploitatie In de aanstaande Prognose Grondbedrijf 2009 zal een totaalbeeld worden gegeven van de vermogenspositie van het Grondbedrijf. In onderstaande wordt hiervan alvast een samenvatting gegeven. Samenvatting Vermogenspositie De vermogenspositie van het grondbedrijf wordt bepaald door het saldo van de verwachte resultaten van de exploitaties van het grondbedrijf, de bestemmingsreserves en de risico’s. Het resultaat van de exploitaties bestaat uit de grondexploitaties en de erfpachtexploitaties. In onderstaande figuur is een samenvatting gegeven van de vermogenspositie 2009 (per 31 december 2008 conform BBV regelgeving): Vermogenspositie van het Grondbedrijf 2009 € 34,36 miljoen = Verwachte resultaten Stand en ontwikkeling (grond-) + van de reserves exploitaties Grondbedrijf € 32,62 miljoen (positief)

€ 19,68 miljoen (positief)

Risico’s Grondbedrijf

€ 17,94 miljoen

(Dit betreft de grondexploitaties van € 10,81 miljoen positief en de erfpachtexploitatie van € 21,81 miljoen positief)

De voorzieningen maken volgens BBV regelgeving geen onderdeel meer uit van de vermogenspositie van het Grondbedrijf. De voorzieningen worden boekhoudkundig gepresenteerd als waardecorrecties op de post onder handen werken. Deze verliesvoorzieningen worden dan ook beschouwd in het kader van de bouwgrondexploitaties. Dit lagere vermogen is afdoende doordat verliezen zijn afgeboekt door de genomen verliesvoorzieningen. Door deze benadering ontstaat er een verschil ten opzichte van vorig jaar met betrekking tot de hoogte van de vermogenspositie. Dit verschil wordt veroorzaakt door de voorziening strategische verwervingen en voorziening restant afgewikkelde complexen van totaal € 4,45 miljoen. Deze worden niet meegenomen in de vermogenspositie omdat er voor deze activiteiten ook geen negatieve resultaten worden opgenomen. Vanwege de te nemen besluiten in 2009 (o.a. vaststelling grondexploitatie Stadswerven) dient de vermogenspositie van het Grondbedrijf dit jaar met de nodige omzichtigheid te worden beschouwd. Bouwgrondexploitaties Het Grondbedrijf werkt aan het bouwrijp maken van gronden. Dit zijn meerjarige projecten. Het project Stadswerven is hier een van en hierop vindt op dit moment heroriëntatie plaats. Een nieuwe grondexploitatie is nog niet vastgesteld en daardoor bestaat nog geen zekerheid over de financiële resultaten. Bovendien vinden momenteel onderhandelingen plaats met de marktpartijen. Daarom is besloten, in nauw overleg met de controlerend accountant, om het resultaat van het project Stadswerven in de Prognose 2009 te neutraliseren door het project budgettair neutraal op te nemen. Het saldo op het project Stadswerven is namelijk momenteel nog niet betrouwbaar vast te stellen. Dit gold ook voor de prognose 2008. Verschillenanalyse Naast een overzicht van de boekwaarden van de verschillende exploitaties, wordt in deze paragraaf ingegaan op de verschillenanalyse van de resultaten over 2008. Daarin worden de grote verschillen verklaard tussen de resultaten zoals deze verwacht werden voor 2008 en wat de verwachting van de projectresultaten eind 2008 is. Bij


Pagina 134 van 211

grondexploitaties is het gebruikelijk het resultaat van het project weer te geven middels de Netto Contante waarde (NCW) 3 . Van de projecten wordt het resultaat geschat op basis van de nog te maken ontwikkelkosten en de nog te ontvangen ontwikkelopbrengsten. Deze verwachte kosten en opbrengsten worden door de afdeling Grondbedrijf jaarlijks toegelicht in een prognose. In onderstaande tabel zijn de resultaten opgenomen van zowel de actieve als nietactieve bouwgrondexploitaties over 2008. Resultaat 1/1/08 Resultaat (NCW), incl. 1 31/12/08 jaar rente (NCW)

Resultaat ontwikkeling bouwgronden in projecten

Vergelijking 2009-2008

Bouwgronden in exploitatie Onderhanden werk (OHW) zonder Stadswerven

€

6,73- €

9,79- €

3,06-

Subtotaal bouwgronden in exploitatie

€

6,73-

9,79-

€

3,06-

In voorbereiding

€

3,95- €

4,18- €

0,23-

Ontwikkeling Derden

€

2,65

€

0,87

€

1,79-

Subtotaal bouwgronden niet in exploitatie

€

1,30-

€

3,31-

€

2,01-

€

8,03-

€

13,10-

€

5,07-

€

Bouwgronden niet in exploitatie

Totaal:

Als de resultaten van 31-12-2008 vergeleken worden met de resultaten 1-1-2008 inclusief rente, blijkt dat het resultaat van de bouwgrondexploitaties ten opzichte van vorig jaar met € 5,07 miljoen is afgenomen. Ter vergelijking zijn de cijfers van vorig jaar, net als dit jaar, zonder Stadswerven opgenomen. Tevens worden de afgesloten projecten en de projecten die per 31-12-2008 geen onderdeel meer uitmaken van de vermogenspositie grondbedrijf, zoals Woonwagens en Achterom-Bagijnhof, niet meegenomen in dit overzicht. Uiteraard bestaat deze € 5,07 miljoen uit een optelling van verbeteringen en verslechteringen, maar de grote verschuivingen (verschil in resultaat groter dan € 250.000) hebben zich voorgedaan in de volgende projecten:

Resultaat grondbedrijfcomplexen bedragen x € 1 mln

stand NCW 2008 stand NCW per

vergelijking

Project

incl rente

2008-2009

Mallegat/ Krabbepolder

€

8,89

Admiraalsplein

€

4,74- €

10,02- €

1.1.2009 €

9,30

€

Leerpark

€

8,68- €

6,96- €

De Hoven*

€

2,33

0,53

Totaal

€

0,41 5,281,72

€

1,80-

€

4,95-

* Als gevolg van winstneming, zie toelichting

Het restantbedrag van € 0,12 wordt veroorzaakt door de overige projecten. Dit betreft een sommatie van verbeteringen en verslechteringen kleiner dan € 0,25 miljoen. Toelichting op de projecten Krabbepolder De uitgifte van de grond achter de PWA Kade zal waarschijnlijk in 2010 plaatsvinden. In 2009 wordt dit project geherdefinieerd en de grondexploitatie herzien. Het kader van de Revitalisering Zeehaven zal de basis zijn van de herziening. Naar verwachting kan dit in de eerste helft van 2009 aan de Raad worden aangeboden ter besluitvorming. In 2010 zal naar verwachting de kadestrook en de grond achter de kadestrook aan de markt worden aangeboden. Het bestemmingsplan en daarbij behorende geluidsruimte zijn dan volgens planning gereed. In 2009 zal, wanneer de kaders van uitgifte, programma van eisen en planning zijn vastgesteld, waarschijnlijk reeds kunnen worden gestart met de voorbereiding en uitvoering van het verder bouwrijpmaken van het uitgeefbare terrein en met de voorbereiding van het definitief aanleggen van de openbare ruimte.

3 De NCW is de reële waarde van het projectresultaat op het moment van het prijspeil waarbij rekening is gehouden met de rente, kosten en opbrengstenstijgingen.


Pagina 135 van 211

De grondprijs is bijgesteld op basis van de geldende grondprijzenbrief 2009. Hierdoor verbetert het resultaat met circa € 0,5 miljoen. Admiraalsplein Er zijn in 2008 nieuwe afspraken gemaakt tussen de corporatie en de gemeente over de uitvoering van het project. Over de risico’s daarbij is de gemeenteraad op 2 juni 2008 geïnformeerd middels een raadsinformatiebrief. Er wordt in de grondexploitatie circa € 10 miljoen minder opbrengsten gerealiseerd. Er is vanuit de corporatie een bijdrage gestort van € 5 miljoen aan de grondexploitatie. Het resultaat van het Admiraalsplein laat door deze aanpassingen in werkelijkheid in het programma voor de gemeente een verslechtering zien van € 5,28 miljoen. Voor dit grotere tekort is de verliesvoorziening aangevuld ten laste van de algemene reserve Grondbedrijf. De raad is voorafgaande aan publicatie van dit verslag over deze transactie plus de daaraan gekoppelde vermogensmutatie geïnformeerd. Leerpark De verbetering van het saldo in het project Leerpark wordt grotendeels veroorzaakt door het vervallen van een storting van € 1,4 miljoen in SI vanuit deze grondexploitatie. Deze in de grondexploitatie opgenomen storting is niet opgenomen in de vrije ruimte van SI. Over het wel of niet doteren moet bij de kadernota worden besloten. Als gevolg van veranderingen in het betalingsschema voor afname van gronden van de gemeente door de ontwikkelaar, is een uitgavenpost van € 400.000,- in de grondexploitatie opgenomen. Het saldo verbetert met € 1,72 miljoen tot € 6,9 miljoen negatief. De Hoven Als gevolg van winstneming ontstaat op projectniveau een verslechtering van het saldo ten opzichte van 2007. Met het oog op nog te maken kosten en te ontvangen opbrengsten is een winst genomen van € 1.000.000. Dit bedrag komt ten goede aan de algemene reserve grondbedrijf. De overige verslechtering van het resultaat is het gevolg van wijzigingen in ramingen. Boekwaardes: Per 1 januari 2009 is de totale boekwaarde van deze projecten, inclusief het project Stadswerven, € 145,40 miljoen. Ten opzichte van 2007 wordt hier onderscheid gemaakt tussen een netto en een bruto boekwaarde, waarbij het verschil veroorzaakt wordt door de genomen verliesvoorzieningen. Deze verliesvoorzieningen waarbij de mutatie groter is dan € 0,5 miljoen, worden per project toegelicht. In verband met de heroriëntatie is de boekwaarde van de Stadswerven expliciet weergegeven. In onderstaande tabel zijn de boekwaarden van de exploitaties van de bouwgronden opgenomen. Om een transparant beeld te geven zijn tevens de boekwaarden van het strategisch vastgoed en de nog niet in exploitatie genomen gronden opgenomen. In de zelfde tabel is een overzicht opgenomen van de verliesvoorzieningen en de netto boekwaarde.


Pagina 136 van 211

BOEKWAARDE

1.1.2009 Bruto boekwaarde

Verliesvoorziening

Netto boekwaarde

Bouwgronden in exploitatie Admiraalsplein

7,42

10,02

-2,60

Leerpark

12,64

6,96

5,69

Gezondheidspark

18,81

2,01

16,80

3,59

0,44

3,15

45,60

0,00

45,60

88,06

19,43

68,63

Overig onderhanden werk (OHW) Stadswerven Subtotaal bouwgronden in exploitatie Bouwgronden niet in exploitatie Ontwikkeling Derden

-0,16

0,06

-0,23

Blekersdijk/ Vrieseweg

2,19

2,30

-0,11

De Holland

3,01

1,60

1,41

Overige exploitaties in voorbereiding Subtotaal bouwgronden niet in exploitatie

1,19

0,52

0,68

6,23

4,48

1,74

94,29

23,91

70,49

50,22

3,95

46,29

0,88

0,00

0,88

0,47

-0,47

28,32

117,19

RESULTAAT BOUWGRONDEXPLOITATIES Strategisch vastgoed Overige NNIGG Voorziening restant afgewikkelde complexen TOTAAL

145,40

Verliesvoorzieningen: De mutatie op het totaal van de verliesvoorzieningen laat een daling zien van € 0,03 miljoen. In 2007 was deze € 28,35 miljoen. Per 31-12-2008 is de verliesvoorziening € 28,32 miljoen. De verliesvoorzieningen zijn gebaseerd op de negatieve netto contante waarde van de projecten. Hieronder wordt een specificatie gegeven van de wijzigingen betreffende de verliesvoorzieningen groter dan € 0,5 miljoen. Verliesvoorziening Admiraalsplein. Het saldo per 31-12-2007 van deze verliesvoorziening was € 4,65 miljoen. De negatieve netto contante waarde per 31-12-2008 is op basis van de grondexploitatie € 10,02 miljoen. Gelet op het nieuwe exploitatieresultaat is, rekeninghoudend met de rentebijschrijving, € 5,28 miljoen in deze verliesvoorziening gestort ten laste van de algemene reserve Grondbedrijf. De verslechtering van het resultaat is het gevolg van het feit dat in 2008 nieuwe afspraken zijn gemaakt tussen de corporatie en de gemeente over de uitvoering van het project. Een deel van de opbrengsten is doorgeschoven naar 2009 een ander deel van de opbrengsten komt te vervallen als gevolg van nieuwe afspraken met Woonbron. Verliesvoorziening Woonwagenlocaties Omdat dit project geen grondexploitatie is, is er voor gekozen om dit project bij het bedrijfsbureau onder te brengen. Dit betekent dat alle budgetten en verliesvoorzieningen ook over gaan. Hierdoor wordt deze verliesvoorziening voor € 5,02 miljoen ten laste van de algemene reserve Grondbedrijf gebracht. Verliesvoorziening Leerpark. Het saldo per 1 januari 2008 van deze verliesvoorziening is € 8,21 miljoen. De negatieve netto contante waarde per 31 december 2008 is op basis van de grondexploitatie € 6,96 miljoen. Gelet op het nieuwe exploitatie resultaat is rekeninghoudend met de rentebijschrijving € 1,39 miljoen vrijgevallen ten gunste van de algemene reserve Grondbedrijf. Verliesvoorzieningen overige exploitaties Het saldo per 1 januari 2008 van deze verliesvoorziening is € 1,06 miljoen. De verliesvoorziening betreft om praktische redenen de overige projecten met een negatieve contante waarde (van minder dan € 0,5 miljoen). De negatieve netto contante waarde per 31 december 2008 is op basis van de grondexploitaties € 1,02 miljoen. Het gaat dan om de projecten Smitsweg, Sluisweg-Achterhakkers, Quickterrein, St Suraplein, Nijhofflaan, Vest 124, Damplein en Galileolocatie. Gelet op de nieuwe exploitatieresultaten is rekeninghoudend met de rentebijschrijving € 0,04 miljoen vrijgevallen ten gunste van de algemene reserve Grondbedrijf.


Pagina 137 van 211

Verliesvoorziening strategisch vastgoed Het saldo per 1 januari 2008 is € 3,23 miljoen. De verliesvoorziening wordt gevormd indien bij het strategisch vastgoed de boekwaarde hoger is dan de actuele marktwaarde. Laatstgenoemd verschil is per 31 december 2008 € 3,95 miljoen. Gelet hierop is ten laste van de algemene reserve Grondbedrijf € 0,72 miljoen in deze verliesvoorziening gestort. Verliesvoorziening restant afgewikkelde complexen. Het saldo per 1 januari 2008 is € 0,55 miljoen. Deze verliesvoorziening is voor nog te maken restkosten van projecten die inmiddels zijn afgewikkeld. Deze verliesvoorziening heeft mede betrekking op de restkosten bij het afwikkelen van het project Stevensweg. De totale benodigde verliesvoorziening is nog € 0,51 miljoen. Een bedrag van € 0,04 miljoen is vrijgevallen ten gunste van de algemene reserve Grondbedrijf. Risico’s: Naast de verliezen waarvoor een verliesvoorziening is gevormd vanuit de algemene reserve Grondbedrijf, zijn er binnen grondexploitaties ook risico’s die nog niet onherroepelijk vast staan en/of betrouwbaar zijn in te schatten. Hiervoor wordt per complex een risicoberekening gemaakt. Omdat de risico’s nog niet vast staan kunnen deze nog niet ten laste komen van de algemene reserve. Daarom worden ze in mindering gebracht op de toekomstige opbrengsten van het Grondbedrijf, de vermogenspositie. In totaliteit rekent het Grondbedrijf met een risicobedrag van € 17,94 miljoen die is opgebouwd uit € 17,42 miljoen als exploitatierisico van de grondbedrijfscomplexen en € 0,52 miljoen voor archeologie. Onderstaande tabel geeft inzicht in hoe dit risico is opgebouwd en welke wijzigingen ten opzichte van vorig jaar hebben plaatsgevonden. Risico's Risico per

Risico per

vergelijking

1.1.2009

1.1.2008

2008-2009

Risico's bouwgrond in exploitatie: Krabbepolder

€

1,70- €

1,70- €

-

Amstelwijck oost

€

3,50- €

3,50- €

-

Admiraalsplein

€

1,13- €

4,50- €

Leerpark

€

1,59- €

1,59- €

Gezondheidspark

€

5,70- €

5,50- €

De Stadswerven

€

-

€

Woonwagens

€

-

€

Subtotaal risico's bouwgrond in exploitatie:

€

13,61-

€

-

€

0,60- € 17,39-

3,38 0,200,60

€

3,78

5,34- €

1,53

Risico's bouwgrond niet in exploitatie: Strategisch vastgoed: reeds aangekochte percelen

€

Strategisch vastgoed: mogelijk nog aan te kopen percelen

€

Subtotaal risico's bouwgrond niet in exploitatie:

€

Totaal Risico's bouwgronden

€

3,81- € -

€

0,90- €

0,90

3,81-

€

6,24-

€

2,43

17,42-

€

23,62-

€

6,20

Risico's overige activiteiten GBD Archeologie

€

0,52- €

0,52- €

-

Totaal Risico's overige activiteiten GBD

€

0,52-

€

0,52-

€

-

Totaal Risico's Grondbedrijf

€

17,94-

€

24,14-

€

6,20

De totale risicoreservering is ten opzichte van vorig jaar afgenomen. Dit heeft met name te maken met de risicoreservering voor het Admiraalsplein. Een aantal risico’s waarvoor een reservering was opgenomen, hebben zich in 2008 gemanifesteerd. Hierdoor kan de risicoreservering afnemen. Het verslechterde resultaat wordt afgedekt door de verliesvoorziening. Daarnaast is er een verlaging van de risicoreservering bij het strategisch vastgoed waar te nemen als gevolg van het vervallen van een aantal risico’s. Voor het project Stadswerven is ook dit jaar geen risicoreservering opgenomen, gelijk aan het uitgangspunt om het project budgettair neutraal op te nemen in de vermogenspositie van het Grondbedrijf. In 2009, als de uitkomsten van de onderhandelingen met de marktpartijen bekend zijn, kan een goede risicoberekening voor Stadswerven worden gemaakt. Bij het samenstellen van de jaarrekening 2008 zijn


Pagina 138 van 211

er te veel onzekerheden om een goede inschatting van de risico’s te maken. Indien er voldoende duidelijkheid is zal een eventuele claim worden opgenomen in de kadernota. Verder verkeren de projecten in een steeds verder stadium van uitvoering. In algemene zin geldt; hoe verder het project is gevorderd, hoe minder risico’s er zijn. Over het algemeen kan gesteld worden dat de afgelopen jaren het risico sterk is toegenomen doordat de projecten steeds meer complex en risicovol zijn. Het is duidelijk dat deze complexe projecten een grote impact op de financiële middelen van de gemeente c.q. het Grondbedrijf hebben. Het is dan ook logisch dat risicomanagement een steeds belangrijker aspect wordt bij grondexploitaties. In algemene zin kan worden gesteld dat door de risico’s inzichtelijk te maken en hierop waar mogelijk actie te ondernemen, het financiële risico van het Grondbedrijf meer transparant wordt. Met een actief strategisch aankoopbeleid loopt het Grondbedrijf aanzienlijk risico. De risico’s zijn bij strategische verwervingen immers per definitie groot aangezien in een vroegtijdig stadium, als de onzekerheid relatief groot is, investeringen worden gedaan. Anderzijds kunnen met de aankoop van strategische gronden ook de grootste winsten worden behaald. Dit geld voornamelijk bij functieverandering in de uitleggebieden. Reserves: De stand van de Algemeen reserve bedroeg per 31-12-2008 € 14,37 miljoen en die van de bestemmingsreserves € 5,31 miljoen. Een bestemmingsreserve is in principe geen onderdeel van de Algemene reserve omdat de raad al een specifieke bestemming heeft bepaald. Verlies- en winstneming: Jaarlijks wordt in de Prognose van het Grondbedrijf inzicht verstrekt in de totale vermogenspositie. In aansluiting hierop wordt de mogelijke afdracht van het Grondbedrijf aan de stadsreserve Strategische Investeringen(SI) bepaald. De daadwerkelijke afdracht vindt normaliter plaats na vaststelling van de Prognose. Het project Amstelwijck is conform raadsbesluit gesplitst in twee delen, boven en onder de Kilweg. Dit heeft geleid tot een verliesneming van het deel onder de Kilweg ter grootte van € 15,6 miljoen. Voor het deel boven de Kilweg resteert een verliesvoorziening van € 2,50 miljoen. Aangezien in totaal een verliesvoorziening was van € 19,89 miljoen, levert dit een vrijval ten gunste van de algemene reserve op van € 1,71 miljoen. De herziene Grondexploitatie van het deel onder de Kilweg is hiermee sluitend. In het project de Hoven is een winst genomen van € 1,00 miljoen. Deze komt ten gunste van de algemene reserve Grondbedrijf. Dit is conform de beleidsnota winst en verliesnemingen. Gelet op de huidige stand van de projecten zijn de volgende projecten per 31-12-2008 afgesloten: Stevensweg, Zuidhoven, Smitshoek, Herontwikkeling schoollocaties, Scholenschuif Dubbeldam, Noordendijk, Moskee Wielwijk en Bamendaweg. Het totale saldo van deze afgesloten grondexploitaties bedraagt € 1,58 miljoen positief. Deze opbrengst komt ten gunste van de algemene reserve Grondbedrijf. Verrekening resultaat Grondbedrijf met Algemene Middelen: Om het bedrag ter verrekening met de algemene middelen te bepalen, wordt de stand van de algemene reserve Grondbedrijf afgezet tegen het minimaal vereiste weerstandsvermogen van € 14 miljoen. De stand van de algemene reserve Grondbedrijf is op 1-1-2009 € 14,37 miljoen. Het verschil bedraagt € 0,37 miljoen. Dit is weergegeven in onderstaande tabel.

Af te storten door het Grondbedrijf: Algemene reserve

2009

2008

€

14.368.851

€ €

8.340.000

Weerstandsvermogen

€

14.000.000

€

14.000.000-

Normaliter totaal af te storten:

€

368.851

€

356.868-

Extra afstorting conform prognose 2007

21.983.132

De tabel geeft aan dat in 2008 een tekort is ontstaan ten opzichte van de algemene reserve. Bij de prognose 2008 is een afstorting van € 8,34 miljoen aan SI conform de prognose 2007 alsnog geëffectueerd. Het als resultaat van deze afstorting ontstane negatieve verschil van € 0,36 miljoen is in 2008 niet aangezuiverd vanuit de algemene middelen. Voor 2009 laat de algemene reserve ten opzichte van het minimaal vereiste weerstandsvermogen wel een positief verschil zien van € 0,37 miljoen.


Pagina 139 van 211

Overgang projecten: Woonwagens Doordat het project woonwagens geen eigenlijke grondexploitatie is, is besloten om dit project uit het vermogen van het Grondbedrijf te halen en dit project door het bedrijfsbureau Stadsontwikkeling verder te laten afwikkelen. De opgenomen verliesvoorziening van circa € 5,0 miljoen die is gevormd vanuit de algemene reserve grondbedrijf, wordt hiermee afgestort aan de Algemene Middelen. Achterom Aangezien het resultaat van Bagijnhof / Achterom elk jaar met SI wordt afgerekend, staat het resultaat van dit project voor beide jaren op € 0, - (immers geen impact op vermogenspositie van het Grondbedrijf). Doordat dit project geen eigenlijke grondexploitatie is, is besloten het project geen onderdeel meer uit te laten maken van de vermogenspositie grondbedrijf. 3.7.4 Kredietcrisis Ten aanzien van de kredietcrisis is bepaald wat de invloed is op het vermogen van het Grondbedrijf als de opbrengsten doorschuiven van 2009 naar 2010. Dit resulteert in negatief effect van 2 miljoen op de vermogenspositie. Dit is alleen het rente-effect. Er is geen rekening gehouden met het in de tijd doorverschuiven van projecten en de daarmee gepaard gaande opbrengsten c.q. verliezen. Ook zijn de eventuele voordelen als gevolg van kostendalingen in de grondexploitaties niet meegenomen. De risico’s als gevolg van de kredietcrisis zullen worden bezien in de totale risicoreservering van de stad. 3.7.5 Erfpachten In 2008 is een groot aantal canonherzieningen doorgevoerd en daarmee is toepassing gegeven aan de ter zake in de erfpachtovereenkomsten opgenomen contractuele bepalingen. Ook is voortgegaan met de conversie van erfpachten woningbouw uit de jaren dertig naar nieuwe rechten op grond van huidige prijzen en voorwaarden. In 2009 zullen de laatste rechten uit deze groep voor conversie in behandeling worden genomen. Tenslotte is de complete doorlichting van het erfpachtbestand en de vergelijking daarvan met de financiële administratie afgerond. Dit en de enkele jaren geleden doorgevoerde strakkere controle en sturing op betaalgedrag van erfpachters heeft inmiddels tot een situatie geleid waarbij geen grote achterstandsgevallen meer aan de orde zijn. Eén langlopende kwestie kon dit jaar afgewikkeld worden, waarbij alsnog de forse canonachterstand kon worden geïnd. Als gevolg van bovenstaande ontwikkelingen is het jaarlijks te innen totaalbedrag aan erfpachtcanons per saldo toegenomen met circa € 500.000 tot circa € 3.590.000.


Pagina 140 van 211

4. Financiële verantwoording 4.1 Inleiding De financiële verantwoording geeft inzicht in de gemeentelijk financiën en ontwikkelingen ultimo 2008. Daartoe wordt een samenhangend inzicht in de ontwikkeling van de exploitatie en de belangrijkste vermogensbestanddelen geboden. Na een presentatie van de gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling, volgt de balans met een uitgebreide toelichting op de verschillende balansposten. Daarnaast wordt er een algemene beschouwing gegeven op het resultaat, de ontwikkeling van de baten en de lasten en een analyse op programmaniveau tussen de werkelijke baten en lasten versus de door de Raad geautoriseerde budgetten. Stelselwijziging Met ingang van boekjaar 2008 is een stelselwijziging doorgevoerd met betrekking tot de van derden verkregen middelen die voorheen onder de voorzieningen werden verantwoord. Deze posten zijn vanaf 2008 opgenomen onder de transitoria conform de wijziging van artikel 44 lid 2 BBV. Toepassing van de stelselwijziging heeft als gevolg dat de ter vergelijking opgenomen cijfers van 2007 zijn aangepast aan het nieuwe stelsel.

4.2 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Algemeen De balans wordt opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten 2004 (BBV), welke op een aantal uitzonderingen na is gebaseerd op de verslaggevingvoorschriften volgens het Burgerlijk Wetboek, boek 2, titel 9. Programmarekening De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en winsten worden slechts genomen voorzover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico’s die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Activa Vaste activa • Op vaste activa met een beperkte gebruiksduur wordt afgeschreven volgens een stelsel dat is afgestemd op de verwachte toekomstige gebruiksduur, rekening houdend met een eventuele restwaarde; • Vaste activa met een onbeperkte gebruiksduur worden niet afgeschreven; • Afschrijven geschiedt onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar; • Naar verwachting duurzame waardeverminderingen van vaste activa worden onafhankelijk van het resultaat van het boekjaar in aanmerking genomen. Immateriële vaste activa Het betreffen de kosten van onderzoek en ontwikkeling en het saldo van (dis)agio. De kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. De immateriële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs, vermindert met de op deze basis berekende afschrijvingen. De kosten van onderzoek en ontwikkeling voor een bepaald actief worden lineair afgeschreven in ten hoogste vijf jaar. Materiële vaste activa Het betreft hier vanaf 1 januari 2004 voornamelijk investeringen met een meerjarig economisch nut. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut worden volgens de financiële beheerverordening met uitzondering van (onder andere) de verkeersregelinstallaties, verlichtingsinstallaties en reconstructies aan bruggen niet geactiveerd, tenzij de raad in bijzondere gevallen anders beslist. De materiële vaste activa met een economisch nut zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de op deze basis berekende afschrijvingen. Investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut zijn gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met de onttrekkingen aan reserves in verband met dit actief. Tevens zijn de berekende afschrijvingen (op basis van de verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met onttrekkingen aan reserves) in mindering gebracht. De materiële vaste activa worden afgeschreven volgens de lineaire methode. Afschrijving op basis van jaarlijks gelijkblijvende annuïteiten komt uitsluitend voor bij installaties en (welzijns)accommodaties met huurtarieven en interne doorberekeningen.


Pagina 141 van 211

Financiële vaste activa Het betreffen kapitaalverstrekkingen, verstrekte leningen met een looptijd langer dan een jaar en bijdragen aan activa in eigendom van derden. Kapitaalverstrekkingen aan deelnemingen, gemeenschappelijke regelingen en overige verbonden partijen zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. De leningen u/g zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. De bijdragen aan activa in eigendom van derden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs verminderd met de op deze basis berekende afschrijvingen. De bijdragen aan activa in eigendom worden lineair afgeschreven. Vlottende activa Voorraden De onderhanden werken grondexploitatie zijn opgenomen tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met de opbrengst wegens verkopen. Echter indien de marktwaarde duurzaam lager is vindt waardering tegen de marktwaarde plaats. Ook de overige voorraden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of duurzaam lagere marktwaarde. Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde onder aftrek van de voorziening voor oninbaarheid voor de belastingdebiteuren. Liquide middelen De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Indien niet anders vermeld, zijn zij direct opvraagbaar. Overlopende activa De overlopende activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Passiva Eigen vermogen: • Algemene reserve De algemene reserve dient als algemene buffer om toekomstige tegenvallers te kunnen opvangen. • Bestemmingsreserves Onder een bestemmingsreserve wordt verstaan een reserve waaraan door de raad een bepaalde bestemming is gegeven. Het gehele bedrag van de bestemmingsreserves ultimo het jaar dient onderbouwd te zijn met bestuursbesluiten van de raad dan wel opgenomen te zijn in het voorliggende voorstel tot resultaatbestemming. • Resultaat na bestemming Het resultaat na bestemming is het resterende resultaat na reeds bestemde mutaties in de reseves. In het jaarverslag wordt een voorstel gedaan tot bestemming van het saldo. Voorziening onderhoud Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting c.q. het voorzienbare verlies. De egalisatievoorzieningen onderhoud hebben betrekking op het planmatig onderhoud aan de gebouwen en is bedoeld om schommelingen in de lasten op te vangen. De jaarlijkse dotatie ten laste van de winsten verliesrekening is gebaseerd op de meerjarenraming van het planmatig onderhoud, die een meerjarige periode beslaat. De periode varieert per activum. De overige onderhoudskosten aan de gebouwen, machines en installaties zijn rechtstreeks ten laste van de programmarekening verantwoord. In de paragraaf “onderhoud kapitaalgoederen” die is opgenomen in het jaarverslag is het beleid ter zake nader uiteengezet. Langlopende schulden De langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde, vermindert met de al gedane aflossingen. Vaste schulden hebben een rentetypische looptijd van één jaar of langer. Kortlopende schulden De kortlopende schulden worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Borg- en Garantstellingen Voor zover leningen door de gemeente gewaarborgd zijn, is buiten telling het totaalbedrag van de geborgde schuldrestanten per einde boekjaar opgenomen. Overigens is in de toelichting op de balans nadere informatie opgenomen.


Pagina 142 van 211

4.3 Balans 4.3.1 Inleiding De balans met de toelichting verschaft op systematische wijze informatie over de samenstelling van de bezittingen (activa) en schulden (passiva) aan het eind van het begrotingsjaar en over de ontwikkelingen daarvan. De gemeente is niet vrij in het kiezen van de vorm bij het opstellen van de balans. Deze is vastgelegd in het BBV. De gecomprimeerde balans van Dordrecht (bedragen x € 1.000) Balansdatum

Vaste activa Immateriële activa

31-12-2008

Balansdatum

1-1-2008

Vaste passiva

0

0

Materiële activa

348.271

310.923

Voorzieningen

Financiële activa

187.069

190.335

Schulden > 1 jr

535.340

501.258

Vlottende activa Voorraden Leningen kort Liquide middelen Overlopende activa

TOTAAL ACTIVA

31-12-2008

1-1-2008

118.596

108.090

67.443

53.458

65

3.092

52.485

27.207

238.589

191.847

773.929

693.105

Eigen vermogen

Vlottende passiva

31-12-2008

1-1-2008

551.626

536.473

8.423

7.296

111.797

37.850

671.846

581.619

31-12-2008

1-1-2008

Schulden < 1 jr

37.556

56.028

Overlopende passiva

64.527

55.458

102.083

111.486

773.929

693.105

TOTAAL PASSIVA

Activa De activa op de balans zijn de bezittingen van de gemeente en bestaat uit vaste en vlottende activa. Op de passiva-zijde van de balans staan de schulden vermeld. Ook deze zijn te splitsen in vaste en vlottende passiva. Het onderscheid tussen de vaste en vlottende activa en passiva is dat de vaste activa en passiva een looptijd hebben van langer dan één jaar. De vaste activa is onder te verdelen in (im)materiële en financiële vaste activa. De materiële vaste activa zijn gesplitst in investeringen met een economisch nut, en investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut. De financiële vaste activa bevat alle financiële bezittingen van de gemeente, zoals aandelen, deelnemingen en verstrekte langlopende geldleningen. De vlottende activa bevatten alle vorderingen met een looptijd korter dan één jaar. Onderdelen hier zijn de voorraden goederen en grond, het onderhanden werk dat later geactiveerd wordt, de saldi bij de bank en in de kas, de debiteuren en de vooruitbetaalde bedragen. Passiva De vaste passiva is onder te verdelen in het eigen vermogen en het vreemd vermogen. Het eigen vermogen bevat de algemene reserve, de bestemmingsreserves en het saldo van de rekening. Het vreemd vermogen kan worden onderverdeeld in voorzieningen, vaste en vlottende schulden en overlopende passiva. Essentieel van vreemd vermogen is dat er voor de gemeente een verplichting bestaat. De vaste schulden zijn onderhandse leningen bij derden, zoals banken, pensioenfondsen en bedrijven. Deze leningen hebben een looptijd van meer dan één jaar. Vlottende schulden zijn alle crediteuren en het rood staan op de bank. De overlopende passiva zijn vooraf ontvangen bedragen, die betrekking hebben op het volgende jaar.


Pagina 143 van 211

Algemeen Uit de balans in deze jaarrekening blijkt dat het eigen vermogen (reserves en voordelige rekeningsaldo) is toegenomen van € 536 miljoen eind 2007 tot € 552 miljoen eind 2008. Deze toename heeft effect op de vermogenspositie. Een oordeel over een vermogenspositie kan worden gevormd door bepaling van de solvabiliteitsratio. Solvabiliteit kan daarbij worden gedefinieerd als de mate waarin een instelling in staat is aan haar korte en lange verplichtingen te voldoen. Hiertoe wordt aan de hand van de balans het eigen vermogen uitgedrukt in een percentage van het totale vermogen. De ratio wordt bepaald aan de hand van het eigen vermogen dat als buffer dient voor het opvangen van eventuele tegenvallers. Het eigen vermogen van de gemeente Dordrecht grotendeels bestaat uit bestemmingsreserves waarover niet vrijelijk kan worden beschikt. Indien het eigen vermogen per eind 2008 wordt uitgedrukt in een percentage van het totale vermogen leidt dit tot een ratio van 71,3% wat kan worden gekenmerkt als uitermate solide (eind 2007 77,4%). De ontwikkeling van de solvabiliteit in de afgelopen jaren is in de volgende grafiek weergegeven.

EV/TV

90,0%

60,0%

64,5%

64,5%

2002

2003

73,8%

75,4%

73,0%

2004

2005

2006

77,4%

71,3%

56,6%

30,0%

0,0% 2001


2007

2008

Pagina 144 van 211

4.3.2 Balans per 31 december 2008 ACTIVA

31-12-2008

1-1-2008

Bedragen x 1.000 Vaste activa

Immateriële vaste activa Kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen en het saldo van agio en Kosten van onderzoek en ontwikkeling

0 0 0

Materiële vaste activa Investeringen met een economisch nut - gronden uitgegeven in erfpacht - overige investeringen met een economisch nut Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend een maatschappelijk nut

348.271 18.317 301.624 28.330

Financiële vaste activa Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen - gemeenschappelijke regelingen - overige verbonden partijen Leningen aan: - woningbouwcorporaties - deelnemingen - overige verbonden partijen Overige langlopende Leningen u/g Overige uitzettingen met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Bijdragen aan activa in eigendom van derden

0 0 0 310.923 17.582 265.881 27.460

187.069

190.335

19.988 0 18

19.969 0 18

22.914 1.713 714 14.059 126.540 1.123

23.900 1.239 762 15.106 128.191 1.150

Totaal vaste activa

535.340

501.258

118.596

108.090

Vlottende activa Voorraden Grond- en hulpstoffen: - niet in exploitatie genomen bouwgronden - overige gronden hulpstoffen - Voorziening nog niet in exploitatie genomen bouwgronden Onderhanden werk, waaronder gronden in exploitatie -Voorziening onderhanden werken Gereed product en handelsgoederen Vooruitbetalingen

49.430 6

33.503 -40

68.822

74.289

677 -339

476 -138

Uitzettingen korter dan één jaar Vorderingen op openbare lichamen Verstrekte kasgeldleningen Rekening-courantverhoudingen met niet financiële instellingen Overige Vorderingen Overige uitzettingen

67.443 38.627 0 811 27.976 29

Liquide middelen Kassaldi Bank- en girosaldi

65 65

Overlopende activa Nog te ontvangen voorschotbedragen van Europese en Nederlandse overheden Overige nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen

53.458 37.614 0 811 15.004 29 3.092 80 3.012

52.485 0 15.640 36.845

27.207 0 10.270 16.937

Totaal vlottende activa

238.589

191.847

Totaal-generaal

773.929

693.105


Pagina 145 van 211

PASSIVA

31-12-2008

1-1-2008

Bedragen x 1.000 Vaste passiva

Eigen vermogen Algemene reserve Bestemmingsreserves - Voor egalisatie van tarieven - Overige bestemmingsreserves Nog te bestemmen resultaat

551.626 39.131

285 500.783 6.413

384 449.798 47.160

Voorzieningen Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen, risico's Onderhoudsegalisatievoorzieningen Door derden beklemde middelen met een specifieke aanwendingsrichting

8.423

7.296

147 2.678

1.494 2.193

5.598

3.609

Vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer Obligatieleningen Onderhandse leningen van: - pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen - banken en overige financiële instellingen - bedrijven - overige sectoren - buitenlandse instellingen Waarborgsommen Verplichtingen uit hoofde van financial-lease overeenkomsten

536.473

44.145

111.797

37.850

0

0

111.747 0 0 0 50 0

0 37.850 0 0 0 0 0

Totaal vaste passiva

671.846

581.619

37.556

56.028

Vlottende passiva Netto vlottende schulden met een rente typische looptijd korter dan één jaar Kasgeldleningen Bank- en girosaldi Overige schulden

0 12.525 25.031

Overlopende passiva Overlopende verplichtingen Vooruitontvangen bedragen van Europese en Nederlandse overheden Overige overlopende passiva

29.000 27.028 64.527

14.722 38.105 11.700

55.458 10.779 27.162 17.517

Totaal vlottende passiva

102.083

111.486

Totaal-generaal

773.929

693.105

Gewaarborgde geldleningen Directe garantieverleningen

107.592

118.060

Achtervang waarborgfondsen

265.754

285.545


Pagina 146 van 211

4.3.3 Toelichting op de balans ACTIVA

Voorraden 15% Financiële vaste activa 24%

Vorderingen en liquide middelen 9% Overlopende activa 7% Immateriële vaste activa 0%

Materiële vaste activa 45%

1. Vaste activa Bijgaand wordt op hoofdlijnen een toelichting gegeven op de ontwikkeling van de componenten van de activa. Voor een uitgebreidere toelichting wordt verwezen naar de Staat van activa. Immateriële vaste activa Er zijn geen immateriële activa meer. Materiële vaste activa De materiële vaste activa bestaan uit de volgende onderdelen:

In erfpacht uitgegeven gronden Overige investeringen met een ec. nut Investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut Totaal

Boekwaarde 31/12/08 18.317 301.624

Boekwaarde 1/1/08 17.582 265.881

28.330 348.271

27.460 310.923

De investeringen met economisch nut zijn gestegen. Zie voor toelichting het staatje “Overige investeringen met economisch nut” Het onderstaande overzicht geeft het verloop van de boekwaarde van de overige investeringen met economisch nut weer: Boekwaarde 31/12/08 Gronden en terreinen 22.218 Woonruimten 2.598 Bedrijfsgebouwen 187.476 77.221 Grond-, wegen waterbouwkundige werke Vervoermiddelen 766 Machines, apparaten en installaties 6.155 Overige materiële vaste activa 5.191 Totaal 301.624

Boekwaarde 1/1/08 23.055 1.897 160.854 69.083 737 5.807 4.449 265.881

De overige investeringen met economisch nut kunnen als volgt worden onderverdeeld:


Pagina 147 van 211

Gronden en terreinen Woonruimten Bedrijfsgebouwen Grond-, wegen waterbouwkundige werken Vervoermiddelen Machines, apparaten en installaties Ov. materiële vaste activa Totaal

Boekwaarde 1/1/08 23.055 1.897 160.854

Investeringen 362 788 36.945

Desinvesteringen -1.178 0 -3.775

69.083 737

10.396 183

64 0

-2.321 -155

0 0

0 0

5.807 4.449 265.881

3.635 1.421 53.730

-889 -4 -5.782

-1.126 -675 -10.911

0 0 0

-1.272 0 -1.293

Afschrij- Bijdragen vingen van derden 0 0 -86 0 -6.548 0

Afwaarderingen -20 0 0

Boekwaarde 31/12/08 22.218 2.598 187.476 0 77.221 766 0 6.155 5.191 301.624

De grootste in het boekjaar gedane investeringen zijn (bedrag x miljoen):


Gronden en terreinen MFA Oud-Krispijn, Grond Jacob Marisstraat

0,4

Woonruimten Jan Schaeferhof Jan Schaeferhof Jan Schaeferhof Jan Schaeferhof Merbau 227 Jan Schaeferhof Diversen Totaal

0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,8

2 27 28 29 30

Bedrijfsgebouwen MFA Oud-Krispijn, Gebouw Jacob Marisstraat Insula College, aanpassing RMPI - De Drechtster, Atmosfeerstraat 32 aanpas.2 Aanpassing vergadervleugel Bouw. 30 jr Insula college, uitbreiding Koningsstraat 294 Parkeergarage Sportboulevard Verbouwing Achterom 103 Nieuwbouw loods op sportpark Reeweg Nieuwbouw Bogermanschool voor 9 groepen Pand Achterom Div.aanpassingen Energiehuis investering JF Kennedyschool Bosstr.uitbr.1 groep+okv 9 groepen Stedelijk Dalton Lyceum Leerpark aandeel MO Meridiaan uitbreiding groep 2 + okv 10 groepen Sr.M.Polanoschool, Meidoornlaan 2a aanpassing Verbouwing Nieuwe Haven 26 Sr.M.Polanoschool, Meidoornlaan 2a uitbreiding Sportboulevard: Advieskosten Achterom - Fietsenstalling MFA De Koloriet (Res.afschr.Econ.nut) Nieuwbouw Blije Gaarde Sportgebouw Leerpark Nieuwbouw Samenwerkingsgebouw Leerpark Verbouwing Dordrechts Museum Parkeergarage Achterom-investering Sportboulevard: Voorbereidingskosten Stedelijk Dalton Lyceum Leerpark Diversen Totaal

-1,8 -0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,5 0,5 0,6 0,7 0,8 1,0 1,1 1,1 1,3 2,0 3,5 3,7 5,7 5,8 6,4 1,7 37,0

Grond-, wegen waterbouwkundige werken PROM: Rioolprogramma 2008 Standplaats Brandts Buijsstraat aanlegkosten Standplaats Minnaertweg - aanlegkosten Uitvoering reconstructie Zuidendijk fase I Rioolvervanging 2007 Rioolvervanging 2006 Diversen Totaal

3,0 0,3 0,4 0,3 4,1 2,0 0,3 10,4

Pagina 148 van 211

Vervoermiddelen Daihatsu Hijet 1300 Pick-Up 52-VF-XV

0,2

Machines, apparaten en installaties MFA Oud Krispijn (inr. wijkcentr: ICT en inventar) Aanschaf PC´s, Laptops, Schermen 2008 Nieuwe parkeermaatregel TBP 01: Server Based Computing Techn.installatie Koloriet (Res.afschr.Econ.nut) Techn.installatie Koloriet (eigen invest.) Diversen Totaal

0,1 0,1 0,3 0,5 0,9 0,9 0,8 3,6

Overige materiële activa hardware/inrichting 2e verd. SVG MFA Oud Krispijn (inr. wijkcentrum: meubilair) Inrichting/verhuizing NH 26 DM Algemeen, Brandveiligheidsmaatregelen (2003-2008) Diversen Totaal

0,1 0,1 0,2 0,4 0,6 1,4

De boekwaarde van de investeringen in de openbare ruimte met uitsluitend maatschappelijk nut had het volgende verloop:

Grond-, wegen waterbouwkundige werken Ov. machines, apparaten Ov. materiële vaste activa Totaal (afronding)

Boekwaarde 1/1/08

Investeringen

Desinvesteringen

21.050 6.387 22 27.460

1.922 126 210 2.259

-206 -6 0 -212

Afschrijv- Bijdragen ingen van derden -561 -616 0 -1.177

Afwaarderingen

Boekwaarde 31/12/08

0 0 0 0

22.206 5.892 233 28.330

0 0 0 0

De grootste in het boekjaar gedane investeringen zijn: Grond-, wegen waterbouwkundige werken Inrichting buitenruimte Foyer Colijnstraat Kunstwerken restant te begroten Ondergrondse containerisatie ov.wijken Constructies/Kunstwerken Botermarkt vervanging kademuur PROM: Handelskade steenglooiing Diversen Totaal

0,2 0,2 0,3 0,4 0,3 0,4 0,1 1,9

Overige machines, apparaten en installaties Vervanging openbare verlichting Verkeersregelinstallatie Totaal

0,3 miljoen -0,2 miljoen 0,1 miljoen

Overige materiële activa PROM: Cruyff Court aanleg

miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen

0,2 miljoen

Financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa gedurende het jaar 2008 wordt in onderstaand overzicht weergegeven:

Kapitaalverstrekkingen aan: - deelnemingen - gemeenschappelijke regelingen - overige verbonden partijen Leningen aan: - woningbouwcorporaties - deelnemingen - overige verbonden partijen Overige langlopende leningen Overige uitzettingen met een looptijd > 1 Voorziening vordering Landsbanki Bijdragen aan activa in eigendom van derd Totaal


Investeringen 18 0 0

Desinvesteringen 0 0 0

Aflossingen, afschrijvingen 0 0 0

23.900 1.239 762 15.106 128.191

0 474 0 15 56.718

0 0 0 0 -48.319

-985 0 -48 -1.053 -8.400

0 0 0 -9 -51

1.150 190.335

195 57.420

0 -48.319

-221 -10.708

0 -59

Boekwaarde 1/1/08 19.969 0 18

BoekAfwaarwaarde deringen 31/12/08 0 19.987 0 0 0 18 22.914 1.713 714 14.059 128.140 -1.600 1.123 187.069

Pagina 149 van 211

Hier volgt een specificatie van de boekwaarden per 1-1-2008: Deelnemingen Eneco NV Bank Nederlandse Gemeenten Waterbedrijf Europoort NV Netwerk BV Kennisbedrijven Totaal

13,1 0,6 6,0 0,1 0,2 20,0

miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen

Overige verbonden partijen Het betreft hier een deelneming in de Commanditaire Vennootschap GEM de Hoven. Leningen aan woningbouwcorporaties Er zijn 4 woningbouwcorporaties die nog leningen hebben lopen. Hierop hebben zij aflossingen gedaan van ruim Leningen aan deelnemingen Het betreft hier een lening aan Waterbus B.V. Leningen aan overige verbonden partijen Openbare Bibliotheek t.b.v. selfservicesys Media-apparatuur Totaal Hierop zijn in 2008 aflossingen gedaan.

0,6 miljoen 0,2 miljoen 0,8 miljoen

Overige langlopende leningen St. Alg. Psychiatrisch Ziekenhuis (De Grote Rivieren) Wegschap Tunnel Dordtse Kil FC Dordrecht Overig Totaal Hierop zijn in 2008 aflossingen gedaan.

12,8 1,8 0,3 0,2 15,1

miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen

Overige uitzettingen met een looptijd > 1 jaar 1. Saldo aan begin van het jaar: Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Effectenbezit EZH middelen vastrentende waarden Overige vastrentende waarden Duurzame belegging Overigen Totaal

9,0 0,1 66,4 24,4 28,3

miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen

128,2 miljoen

2. Investeringen: Gedurende 2008 hebben de volgende (her)beleggingen plaatsgevonden: Rendement belegging 2007 t/m 2016 1,6 miljoen A. Inleg 2e en 3e tranche van in 2007 gestarte duurzame belegging bij Loyalis (looptijd tot 2018, minimumrendement 1,7 miljoen B. Herbelegging EZH-middelen (t.b.v. vermindering renterisico 2010-2011). Hiertoe zijn een viertal vastrentende EZHbeleggingen verkocht en herbelegd in 4 Credit Linked Notes, t.w. : B1. CLN Halifax bank of Scotland/General Electric Euro Capital Funding (looptijd tot 2016, coupon 6,25%) 16,0 miljoen B2. CLN Dexia Credit Local/GE (looptijd tot 2014, coupon 5,6%) 11,0 miljoen B3. CLN ING Bank NV/GE (looptijd tot 2021, coupon 5,6%) 11,0 miljoen B4. CLN Royal bank of Scotland/GE (looptijd tot 2018, coupon 5,5%) 11,0 miljoen C. Aanvullende storting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SO) 4,4 miljoen Totaal 56,7 miljoen 3. Vrijval, aflossing en afschrijving in 2008: EZH middelen vastrentende waarden Overige vastrentende waarden Totaal

48,3 miljoen 8,4 miljoen 56,7 miljoen

In het laatste bedrag zit begrepen een bij een IJslandse bank geplaatste uitzetting van € 3,4 miljo Op de expiratiedatum (24-dec-2008) werd echter geen geld terugontvangen. Is als kortlopende vordering verantwoord. Bijdragen aan activa in eigendom van derden Het betreft hier een uitgaaf 1e inrichting school.


Pagina 150 van 211

2. Vlottende activa Voorraden De in de balans opgenomen voorraden worden uitgesplitst naar de volgende categorieen: Grond- en hulpstoffen, gespecificeerd naa 31/12/2008 niet in exploitatie genomen bouwgronden 49.430 overige gronden hulpstoffen 6 49.436 Onderhanden werk - bouwgronden in expl 68.822 Gereed product en handelsgoederen 677 Vooruitbetalingen -339 Totaal 118.596

1-1-2008 33.503 -40 33.463 74.289 476 -138 108.090

Van de niet in exploitatie genomen bouwgronden kan het volgende overzicht worden gegeven:

Gronden in voorraad Voorziening

Boekwaarde 1/1/08 39.095 -5.593

Totaal

33.503

InvestDesinvest- Bijdragen eringen ringen van derden 20.180 -2.064 -320 82 -3.854 0 20.261

-5.918

-320

BoekAfwaarwaarde deringen 31/12/08 1.904 58.796 0 -9.365 1.904

49.430

De nog niet in exploitatie genomen gronden betreffen gronden (en opstallen) die zijn aangekocht om te dienen als ruilobject en gronden die destijds zijn aangekocht voor de ontwikkeling van uitbreidingsplannen. Van de bouwgronden in exploitatie kan van het verloop in 2008 het volgende overzicht worden weergegeven:

Grondexploitaties(activa) Voorziening

Boekwaarde 1/1/08 109.403 -35.114

Investeringen 367 22.403

Totaal

74.289

22.770

DesBoekinvesteBijdragen Afwaarderi waarde 31/12/08 ringen van derden ngen -21.959 0 0 87.811 -6.278 0 0 -18.989 -28.236

0

0

68.823

De afwaardering betreft een technische correctie op de bouwgrondexploitatie van de voorziening Betreft onderdeel Woonwagens omdat deze niet onder de bouwgrondexploitatie vallen. Deze zijn nu opgenomen onder transitorische activa/passiva. Onderstaand is een nadere uitzetting van de diverse grondexploitaties opgenomen:


Pagina 151 van 211

Strategische verwervingen Diverse verwervingen

Boekwaarde Vermeer1/1/08 deringen 34.954.535 16.405.870

Verminderingen 770.240

BoekVoorwaarde zieningen 31/12/08 31/12/ 08 50.590.166 -3.975.349

Niet in exploitatie zijnde gronden

Omschrijvingen Woningbouw 2005 Zeehavenbuurt De Hoven Jagers- & Windhondenpolder Smitsweg Sluisweg / Achterhakkers Leeuwstraat/Zuidendijk Zuidhoven Smitshoek Makoré Herontwikkeling schoollocaties Scholenschuif Dubbeldam Zuidpolder - rubriek 7 Glazenstraat Bleekersdijk, school Vest Belthure Park Moskee Wielwijk De Holland Beekenstein 4 Bamendaweg Sint Suraplein / Boogjes Nijhofflaan Activering Economische ontwikkeling Damplein (voorheen Watertoren) Locatie Eulerlaan Dordtse Kil IV Galileolocatie Totaal

Boekwaarde 1/1/08 0 0 -1.694.698 -3.031.588 370.725 224.897 157.196 105.835 63.873 -1.010.073 3.067 10.376 229.547 0 1.942.992 3.666.371 109.185 2.864.074 2.013 0 9.686 2.298 2.382 16.505 0 47.787 48.339 4.140.789

Vermeerderingen 0 0 1.217.376 0 71.407 14.206 7.138 0 0 0 0 0 323.000 0 246.738 397.041 0 144.072 0 0 49.171 772 0 10.622 1.811.055 169.154 42.924 4.504.675

Verminderingen 0 0 106.387 0 105.835 63.873 37.003 3.067 10.376 0 0 0 109.185 2.013 0 0 0 2.382 0 0 0 0 440.122

Boekwaarde 31/12/08 0 0 -477.322 -3.137.975 442.133 239.103 164.334 0 0 -1.047.076 0 0 552.548 0 2.189.730 4.063.412 0 3.008.146 0 0 58.857 3.070 0 27.126 1.811.055 216.940 91.263 8.205.342

Voorzieningen 31/12/08 -1.486.523

-2.302.329

-1.601.195

-5.390.048

Actieve grondexploitaties

Omschrijvingen Stevensweg Quickterrein Ontwikkeling Vest 124 Mallegat / Krabbepolder Amstelwijck Corridor Admiraalsplein Leerpark - rubriek 7 Stadswerven Woonwagens deconcentratie Bagijnhof - Achterom Gezondheidspark Totaal

Boekwaarde VermeerVermind1/1/08 deringen eringen -438.302 438.302 271.909 26.538 0 149.260 52.228 0 -3.794.946 0 135.283 38.474.471 31.589.347 -138.029 19.910 11.963.351 0 4.539.363 8.112.448 4.529.538 0 40.346.173 5.253.077 0 0 0 0 0 0 0 14.457.234 4.352.782 0 109.403.568 14.672.376 36.263.993

TOTAAL GENERAAL

148.498.893

35.582.921

BoekVoorwaarde zieningen 31/12/08 31/12/08 0 298.448 201.488 -3.930.229 6.885.124 -118.120 7.423.989 -10.023.695 12.641.986 -6.955.870 45.599.250 0 0 0 18.810.016 -2.008.876 87.811.952 -18.988.441

37.474.354 146.607.460 -28.353.838

Uitzettingen korter dan één jaar De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Soort vordering

Vorderingen op openbare lichamen Verstrekte kasgeldleningen Rekening-courantverhoudingen met niet financiële instellingen Overige vorderingen Overige uitzettingen Totaal


Boekwaarde

Voorziening oninbaarhe id 31/12/08

Balanswaarde

Balanswaarde

31/12/08

31/12/07

38.627 0

37.614 0

811 27.976 29 67.443

811 15.004 29 53.458

0

29 29

Pagina 152 van 211

Vorderingen op openbare lichamen Belastingdienst te vorderen BTW incl. BCF GR Drechtsteden Regio ZHZ Regiogemeenten deelnemend aan SCD Waterschap Hollandse Delta Diversen Totaal

21,8 11,0 1,3 0,7 0,2 3,9 39,0

miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen miljoen

Verstrekte kasgeldleningen Geen. Rekening-courantverhoudingen met niet financiële instellingen Betreft een rekening-courant met de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden. Overige vorderingen Betreffen vorderingen die voortvloeien uit de normale bedrijfsuitoefening. De toename van de overige vorderingen wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door een aantal grote privaatrechtelijke vorderingen die in 2008 zijn opgenomen. Daarnaast is aan gemeentelijke belastingen en heffingen het te vorderen bedrag per 31 december 2008 ten opzichte van 31 december 2007 toegenomen met circa € 1,7 miljoen. Dit wordt veroorzaakt door de raming van nog op te leggen posten. (enkele grote aanslagen moesten nog worden opgelegd). In het totaal per 31 december 2008 te vorderen bedrag is een vordering opgenomen op het BTW compensatiefonds (BCF) van totaal circa € 24,3 miljoen, deze zal per 1 juli 2009 worden verrekend. Van de overige vorderingen, zowel privaatrechtelijk als publiekrechtelijk (€ 45,6 miljoen) is per medio april 2009 circa € 30,6 miljoen ontvangen. De nog openstaande vorderingen bedragen per medio april 2009 circa € 15 miljoen (33% van het totaal te ontvangen bedragen per 31 december 2008). Een onderverdeling van dit bedrag is: Grote vorderingen op openbare lichamen Grote privaatrechtelijke vorderingen Overige vorderingen waaronder gemeentelijke belastingen en heffingen

€ 7,4 miljoen € 3,4 miljoen € 4,2 miljoen

Bij de beoordeling van de volwaardigheid van de vorderingen is geconcludeerd dat de bestaande voorziening voor oninbaarheid licht kon dalen naar een bedrag van circa € 1,6 miljoen. Liquide middelen Het saldo van de liquide middelen bestaat uit de volgende componenten: Kassaldi Bank- en girosaldi

31-12-2008 65 65

1-1-2008 80 3.012 3.092

Overlopende activa: De post overlopende activa kan als volgt onderscheiden worden: 31-12-2008 Nog te ontvangen van Europese en Ned. O Vooruitbetaalde bedragen Overige nog te ontvangen bedragen Totaal

0 36.845 15.640 52.485

1-1-2008 0 16.936 10.270 27.206

Dit betreffen posten uit normale bedrijfsuitoefening die voortvloeien uit het toerekenen van baten en lasten aan het boekjaar.


Pagina 153 van 211

PASSIVA

Kortlopende schulden 5%

Overlopende Passiva 8%

Voorzieningen 1% Langlopende schulden 14% Resultaat 1% Reserves 71%

Eigen vermogen Het in de balans opgenomen Eigen Vermogen bestaat uit de volgende posten: Algemene reserves

31-12-2008 44.145

1-1-2008 39.131

285 500.783 6.413

384 449.798 47.160

551.626

536.473

Bestemmingsreserves voor egalisatie van tarieven overige bestemmingsreserves Resultaat na bestemming (rekeningsresultaat) Totaal

Het verloop in 2008 wordt in onderstaand overzicht per soort reserve weergegeven. Dit overzicht is exclusief het nog te bestemmen rekeningsresultaat over 2008 (6 miljoen).

Reserves

VerBestemmindering ming ter dekking resultaat van afschrijvingen 2007

Saldo 1/1/08 Toe-voeging Onttrekking

Algemene reserves Egalisatie van tarieven Overige bestemmingsreserves Totaal

39.131 384 449.798 489.313

40.549 6 143.056 183.611

35.535 105 138.454 174.094

47.160 47.160

0 0 777 777

Saldo 31/12/08 44.145 285 500.783 545.213

Verloop Reserves 31-12-2002 t/m 31-12-2008 (x €1.000)

600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0

2002

2003

2004

Algemene reserve


2005

2006

2007

2008

Bestemmingsreserve

Pagina 154 van 211

Onder “Bestemming resultaat 2007” staan de toevoegingen of onttrekkingen vermeld uit hoofde van de bestemming van het resultaat van het voorgaand boekjaar. Onder de afschrijvingen staan de verminderingen vermeld in verband met afschrijvingen op activa waarvoor een specifieke bestemmingsreserve is gevormd. Voor verdere informatie over de voor het weerstandsvermogen meest relevante reserves verwijzen wij u naar paragraaf 3.2 “Risicomanagement en weerstandscapaciteit” en de Staat van reserves. Tevens is een bijlage op de cdrom van de overige reserves (en voorzieningen) een nadere uiteenzetting van de bestemming / het doel en de mutaties gegeven. Voorzieningen Het verloop van de voorzieningen in 2008 wordt in onderstaand overzicht weergegeven.

Voorzieningen

Saldo 1/1/08

Toevoeging

Vrijval / Aanwending

Saldo 31/12/08

Ivm bijdragen van derden Onderhoudsvoorzieningen Overige voorzieningen Voorzieningen grondexploitatie over naar activa

3.609 2.193 47.224 -40.707

3.087 1.550 6.671 -10.212

1.098 1.065 53.748 -50.919

5.598 2.678 147 0

Totaal

12.319

1.096

4.992

8.423

Verloop Voorzieningen 31-12-2002 t/m 31 -12-2008 (x € 1.000)

120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

In het kader van het besluit van 10 juli 2007 tot wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten zijn per 1 januari 2008 een aantal voorzieningen omgezet naar overlopende passiva. Per 1-1-2008 was dit 7.1 miljoen. De voorzieningen van grondexploitaties zijn overgeheveld naar de activa. Per 1-1-2008 was dit 41 miljoen. Voor verdere informatie over de voorzieningen verwijzen wij u naar de Staat van voorzieningen op de cd-rom en naar hoofdstuk 4.2 “Risicomanagement en weerstandscapaciteit”. Tevens is in een bijlage op de cd-rom per voorziening een nadere uiteenzetting van de bestemming / het doel en de mutaties gegeven. Vaste schulden met een looptijd langer dan één jaar De onderverdeling van de in de balans opgenomen langlopende schulden is als volgt:


Pagina 155 van 211

31-12-2008

1-1-2008

0

0

111.747 0 0

37.850 0 0

0 111.747 0 50 111.797

0 37.850 0 0 37.850

Onderhandse leningen: binnenlandse pensioenfondsen en verzekeringsinstellingen binnenlandse banken en overige financiele instellingen binnenlandse bedrijven overige binnenlandse sectoren buitenl. Inst., fondsen, banken, bedrijven en ov. sectoren Door derden belegden gelden Waarborgsommen Totaal

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden over het jaar 2008. Saldo 1/1/08 0 37.850 0 0 37.850

Obligatieleningen Onderhandse leningen Door derden belegde gelden Waarborgsommen Totaal

Vermeerderingen 0 164.268 0 50 164.318

Aflossingen 0 90.371 0 0 90.371

Saldo 31/12/08 0 111.747 0 50 111.797

In onderstaand overzicht wordt het verloop weergegeven van de vaste schulden over het jaar 2008 etc. De toename van de onderhandse geldleningen van € 37,8 naar € 111,8 miljoen wordt vooral veroorzaakt doordat de gemeente Dordrecht in 2008 twee langlopende leningen heeft opgenomen voor een totaalbedrag van € 76 miljoen. Deze leningen worden in de financieringsparagraaf nader gespecificeerd. De totale rentelasten voor het jaar 2008 met betrekking tot de vaste schulden bedraagt € 2,4 miljoen. Vlottende passiva Onder de vlottende passiva zijn opgenomen: 31/12/2008

1/1/2008

37.556 64.527 102.083

56.028 55.458 111.486

Schulden < 1 jaar Overlopende passiva Totaal

In het kader van het besluit van 10 juli 2007 tot wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten zijn per 1 januari 2008 een aantal voorzieningen omgezet naar overlopende passiva. Per 1-1-2008 was dit 7.1 miljoen. Op de balans per 31-12 staan geen bedragen meer voor opgenomen kasgeldleningen bij de schulden < 1 jaar. Kortlopende schulden De in de balans opgenomen kortlopende schulden kunnen als volgt gespecificeerd worden: 31/12/2008

1/1/2008

0 12.525 25.031 37.556

29.000 0 27.028 56.028

Kasgeldleningen Bank- en girosaldi Overige schulden Totaal

Overlopende passiva De specificatie van de post overlopende passiva is als volgt: 31/12/2008

1/1/2008

14.722 38.105 11.700 64.527

10.779 27.162 17.517 55.458

Overlopende verplichtingen Vooruitontv. van Europese en NL overhede Overige overlopende passiva Totaal


Pagina 156 van 211

Dit betreffen posten uit normale bedrijfsuitoefening die voortvloeien uit het toerekenen van baten en lasten aan het boekjaar. De specificatie van post “Vooruitontvangen bedragen van Europese en Nederlandse overheden” is als volgt: Uitkering met specifiek bestedingsdoel

Saldo per Toevoeging Vrijval Saldo per 1-1-2008 2008 31-12-2008 31-12-2008 Brede doeluitkering GSB-SIV 7.974.323 18.715.086 16.937.266 9.752.142 0 Brede doeluitkering Niet fysieke economie 1.244.090 0 800.159 443.930 Brede doeluitkering Wet bodembeschermi 4.810.379 0 2.723.222 2.087.157 Brede doeluitkering Impulsbudget SV 589.245 0 0 589.245 SO BIRK subsidie, project Maasterras 5.600.000 160.000 5.760.000 Voorziening bijdrage van derden S&R 0 198.737 198.737 Vooruitontv bedragen SO/Beleid 0 9.331 -9.331 Van Voorzieningen naar overlopende passiva:

Saldo bijdrage van derden 4.834.353 Vooruitontvangen ESF geld Albert Schweitzer (vz 530) 600.000 Vooruitontvangen tbv externe betrekkingen (vz506) 34.895 Vooruitontvangen bedragen GOA/OALT (vz 517) 374.805 Vooruitontvangen bedragen Antilianen (vz 197.701 Vooruitontvangen Reg. Meld&Coordinatiep 566.800 Vooruitontvangen bedragen Bedrijfsvervoer (vz 509) 206.825 Vooruitontvangen bedragen klimaatbeleid (vz 513) 68.604 Vooruitontvangen bedragen Geluid (vz514 59.966 Vooruitontvangen bedragen BLS 0 Totaal 27.161.985 Saldo bijdrage van derden (31-12-2008) -Saldo werkdeel WWB 2008

2.792.300 32.599.290

15.567.520 600.000

0

14.721

20.174

124.805 197.701 36.521

250.000 0 530.279

143.988

62.837

68.604

0 59.966 2.792.300 38.104.956

21.656.318

15.389.117

-Overige bijdrage van derden Totaal

10.733.167

178.403 15.567.520

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Waarborgen en garanties Het in de balans opgenomen bedrag voor verstrekte waarborgen aan natuurlijke- en rechtspersonen kan als volgt naar de aard van de geldlening gespecificeerd worden: Geldnemer Diversen Bejaardentehuizen c.a. Instellingen gehandicaptenzorg Gemeenschappelijke regelingen Sportverenigingen

Oorsprongewaarborg kelijk bedrag Borg-stelling d per 1/1/08 11.944 54.385 2.505 641.719 7.975

100% 100% 100% div 100%

Totaal Garanties met indirect kredietrisico (achtervang) Achtervang waarborgfondsen Achtervang 10 woningbouwinstellingen Totaal

50%

gewaarborgd per

8.385 35.701 1.250 67.512 5.212

5.035 31.763 1.160 63.586 6.048

118.060

107.592

285.545

265.754

403.605

373.346

Bij Achtervang waarborgfondsen stond de garantie vorig jaar nog op 100%, deze is echter maar 50% doordat het Rijk voor de andere 50% borgstelling geeft. Lease- en meerjarige verplichtingen Aan leaseverplichtingen voor o.a. auto’s, automatiseringsapparatuur en andere apparatuur is in 2007 een bedrag betaald van ruim 137.000 euro. Aan meerjarige huurcontracten voor gebouwen, automatiseringsapparatuur, koffieautomaten etc. is er in 2007 een bedrag betaald van ruim 2,1 miljoen. Verder is er nog een verplichting met betrekking tot het overgenomen onderhoud aan bomen van de Stichting de Biesbosch. In 2000 is hiervoor een afkoopsom betaald door Stichting De Biesbosch van € 522.483. De ontvangen afkoopsom is gestort in de Algemene Exploitatie reserve.


Pagina 157 van 211

4.4 Ontwikkeling in de baten en lasten Ontwikkelingen in de lasten Loon- en prijscompensatie in 2008 Voor de ontwikkeling van de lonen en de daarmee samenhangende personeelsbudgetten is in 2008 uitgegaan van een prognose gebaseerd op de ontwikkeling van de lonen, sociale premies en pensioenpremies (samen 3,2%). Het daarmee samenhangende structurele budgettaire aandeel in de gemeentelijke middelen is bijna € 1,9 miljoen. Voor de prijsontwikkeling is conform staand beleid uitgegaan van de CPB raming van de Consumentenprijsindex (CPI). Voor 2007 is deze gesteld op 1,5%, wat heeft geleid tot een structureel budgettaire aandeel in de gemeentelijke middelen van € 0,9 miljoen. Jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen Voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume is geen voorziening opgenomen. Het gaat hierbij om opgebouwde rechten vakantiegeld, opgenomen vakantiedagen, wachtgelden, wethouderspensioenen en IZA premies oud werknemers. Deze jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen zijn opgenomen in de reguliere exploitatie en de meerjarenbegroting. Ontwikkeling kapitaallasten In de financiële verantwoording 2008 is gerekend met een rente omslag van 4%. In 2008 heeft de gemeente in totaliteit circa € 490 miljoen uitgegeven, procentueel als volgt verdeeld over de programma’s (beleidsterreinen):

So ciale Infrastructuur 30% Veiligheid 3% A lgem ene D ekkingsm iddelen 4% B estuur, P art en Dienstverlening 6% Ondern en B ereikbaarheid 7%

Wo nen en Leefbaarheid 34%

Werk en Scho ling 16%

Ontwikkelingen in de baten De raming van de algemene uitkering voor 2008 is gebaseerd op de Septembercirculaire 2007 (zie verder hoofdstuk 4 Algemene dekkingsmiddelen). Belangrijke volumegegevens waarop de algemene uitkering is gebaseerd betreft het aantal inwoners (118.187) en woonruimten (56.485). De ontwikkeling van de belastingen en tarieven volgt op grond van staand beleid de ontwikkeling van de Consumentenprijsindex (CPI), welke voor 2008 is gesteld op 1,5%. Voor enkele retributies zoals rioolrechten, afvalstoffenheffing, havengelden en begraafrechten geldt een eigen regime. Daarvoor wordt verwezen naar de paragraaf Lokale heffingen (paragraaf 3.1). Overzicht werkelijke incidentele baten en lasten voor 2008

Programma 1. Veiligheid

Baten incidenteel

Saldo 2008

704

480

-223

2. Sociale en Culturele Infrastructuur

12.718

15.440

2.722

3. Wonen en Leefbaarheid

26.330

34.730

8.400

4. Werk en Scholing

14.400

5.097

-9.303

5. Ondernemerschap en Bereikbaarheid 6. Bestuur, Participatie en Dienstverlening 7. Algemene dekkingsmiddelen Totaal


Lasten incidenteel

2.634

9.250

6.616

10.721

1.520

-9.201

85.102

76.624

-8.478

151.905

142.661

-9.244

Pagina 158 van 211

Totaaloverzicht van lasten en baten Op de volgende pagina treft u het overzicht van gerealiseerde baten en lasten aan. Dit overzicht is in overeenstemming met het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV). Eerst wordt het saldo voor bestemming gepresenteerd, vervolgens de geautoriseerde mutatie(s) in de reserves en uiteindelijk het saldo na bestemming. De lasten en baten van de gemeente die niet rechtstreeks aan een programma zijn toe te rekenen, de algemene dekkingsmiddelen en een bedrag voor onvoorzien, zijn op het programma Algemene dekkingsmiddelen opgenomen. Het overzicht van baten en lasten wordt op themaniveau gepresenteerd en biedt een integraal overzicht van de begrote en gerealiseerde gemeentelijke baten en lasten. Voor meer gedetailleerde financiële informatie wordt verwezen naar het financiële overzicht in de bijlage bij het Jaarverslag 2008. Actuele begroting Lasten na Baten na best. best. Programma Alg Dekkingsmiddelen

Rekening 2008

Saldo na Lasten voor Baten voor Saldo voor Mutaties best. best. best. best. reserves

Saldo na best.

98.160

288.641

190.480

21.077

230.052

208.975

-11.138

197.836

0

131.447

131.447

0

131.535

131.535

0

131.535

2.822

19.142

16.320

2.671

19.188

16.517

0

16.517

Thema Bedrijfsvoering

95.338

138.052

42.713

18.406

79.329

60.922

-11.138

49.784

Programma Best, Part. en Dienstverl.

23.432

5.449

-17.982

27.380

8.349

-19.031

-5.130

-24.160

3.460

60

-3.400

3.150

77

-3.072

0

-3.072

15.483

3.112

-12.372

19.339

5.419

-13.921

-5.130

-19.050

Thema Gemeentefonds Thema Lokale belastingen

Thema Algemeen bestuur Thema Dagelijks bestuur

4.488

2.277

-2.211

4.432

2.739

-1.693

0

-1.693

Thema Communicatie en voorlichting

Thema Dienstverlening

0

0

0

459

114

-344

0

-344 -6.963

Prog. Ondern. en Bereikbaarheid

73.630

66.741

-6.889

35.256

22.416

-12.840

5.877

Thema Ontw., beheer en herstruc. Bedrijfste

32.838

32.772

-66

9.347

6.722

-2.625

2.590

-35

Thema Verbeteren bereikbaarheid

23.563

23.440

-123

15.726

12.708

-3.018

2.588

-430

Thema Economische structuurversterking

17.229

10.529

-6.700

10.184

2.986

-7.198

700

-6.498

174.216

88.223

-85.994

146.632

63.591

-83.040

2.142

-80.899

Thema Maatschappelijke voorzieningen

Programma Sociale Infrastructuur

26.171

4.163

-22.009

24.688

4.303

-20.385

6

-20.379

Thema Integratie en Interculturalisatie

2.289

346

-1.943

2.647

495

-2.152

146

-2.006

3.266

1.303

-1.964

3.567

1.399

-2.167

0

-2.167

16.732

0

-16.732

17.194

61

-17.133

0

-17.133

Thema Gezondheid Thema Zorg Thema Inkomen

64.938

46.504

-18.434

64.346

46.493

-17.852

1.373

-16.480

Thema Cultuurvoorzieningen

40.061

25.314

-14.747

22.780

6.291

-16.489

776

-15.713

Thema Vrijetijdsvoorzieningen

2.671

1.085

-1.586

2.045

349

-1.695

157

-1.538

Thema Sport

18.086

9.508

-8.578

9.364

4.199

-5.166

-316

-5.482 -14.583

Programma Veiligheid

18.947

4.008

-14.939

15.160

668

-14.492

-91

Thema Sociale veiligheid

3.567

633

-2.934

3.290

668

-2.623

0

-2.623

Thema Fysieke veiligheid

12.811

1.400

-11.411

10.913

-10.913

-510

-11.423

2.147

1.975

-172

670

422

0

-422

287

Thema Verkeersveiligheid Thema Integrale veiligheid

0

-670

419

-251

-287

0

-287

Programma Werk en Scholing

87.241

61.821

-25.421

77.090

62.091

-14.999

-8.962

-23.961

Thema Opgroeien en onderwijs

12.354

658

-11.696

11.923

1.065

-10.858

79

-10.779

Thema Onderwijshuisvesting

23.378

14.679

-8.698

15.505

14.698

-807

-9.041

-9.848

Thema Arbeidsmarkttoeleiding

51.509

46.483

-5.026

49.662

46.328

-3.334

0

-3.334

212.245

172.990

-39.255

167.360

118.122

-49.238

8.381

-40.857 -29.999

Programma Wonen en Leefbaarheid Thema Beheer van de openbare ruimte

36.728

6.452

-30.276

32.217

3.497

-28.720

-1.279

Thema Afvalinzameling en -verwerking

12.262

12.321

58

11.784

11.999

214

71

285

Thema Riolen

8.521

9.339

818

8.611

9.404

793

0

793

Thema Milieu

-4.300

17.263

13.057

-4.206

9.408

4.007

-5.401

1.101

Thema Vergunningverlening

2.672

3.417

745

3.330

4.247

917

-83

834

Thema Handhaving

1.185

131

-1.054

1.241

208

-1.033

0

-1.033

Thema Ontwikkelen en herstr. woonwijken

133.613

128.272

-5.340

100.768

84.760

-16.008

8.571

-7.437

Totaal

687.872

687.872

0

489.955

505.289

15.334

-8.921

6.413


Pagina 159 van 211

4.5 Financiële positie en toelichting De verantwoording van het financiële resultaat is gebonden aan wettelijke voorschriften. Per 2004 is het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) ingevoerd met als belangrijkste doelstelling transparantie in verslaglegging. Belangrijk element hierin is de wijze van verwerking van mutaties in reserves. Werden in het verleden de mutaties uit reserves meegenomen bij de bepaling van het totale financiële resultaat, vanaf 2004 worden deze mutaties afzonderlijk gepresenteerd. Het BBV spreekt over: Een resultaat voor bestemming: het saldo van baten en lasten exclusief geautoriseerde mutaties in reserves. In 2008 is dit resultaat € 38,7 miljoen Een resultaat na bestemming: het saldo van baten en lasten inclusief geautoriseerde mutaties in reserves. In 2008 is dit resultaat € 6,4 miljoen Wordt slechts gekeken naar de verhouding werkelijke lasten versus werkelijke baten, dan blijkt dat het resultaat vóór bestemming over 2008 een batig saldo kent van € 15,3 miljoen. Financieel resultaat 2008 Het resultaat over het boekjaar 2008 bedraagt € 6,4 miljoen positief na bestemming, dat wil zeggen na verrekening met de diverse gemeentelijke reserves. Dit resultaat is als volgt opgebouwd, verdeeld over de verschillende, bestuurlijk vastgestelde programma´s. Bedragen x € 1,000 Baten

Lasten Programma's Veiligheid

Begroot

Werkelijk

Verschil

Begroot

Werkelijk

Verschil

17.037

15.160

1.877

633

668

35

Sociale Infrastructuur

148.313

146.632

1.681

60.620

63.591

2.971

Wonen en Leefbaarheid

-20.882

196.665

167.360

29.305

139.003

118.122

Werk en Scholing

76.898

77.090

-192

54.824

62.091

7.267

Ondern en Bereikbaarheid

66.792

35.256

31.536

43.458

22.416

-21.042

Bestuur, Part en Dienstverlenin

19.033

27.380

-8.347

5.449

8.349

2.900

Algemene Dekkingsmiddelen

27.465

21.077

6.388

224.879

230.052

5.173

552.203

489.955

62.248

528.866

505.289

-23.577


38.671 Stortingen in reserves Begroot


135.669

Werkelijk 147.858


Verschil -12.189

Begroot 159.006

Mutatie reserves

Werkelijk 138.937

Verschil -20.068 -32.258


6.413

Technische resultaatbestemming Het hierboven gepresenteerde resultaat van € 6,4 miljoen na bestemming, kent nog een extra nuance. In dit resultaat is namelijk sprake van diverse zogenaamde restantkredieten van meerjarige projecten. Daarnaast zijn er ook middelen verstrekt voor eenmalige projecten die door vertraging in 2008 doorlopen. Tot slot is er een deel van het resultaat dat niet vrij bestemd mag worden, maar op basis van eerdere besluitvorming en/of wet en regelgeving een verplichte bestemming kent. Om te komen tot een zuiver afweegbaar resultaat, worden er technische resultaatbestemmings- en overhevelingsvoorstellen gedaan, voor in totaal € 7,1 miljoen.

Totaalanalyse resultaat 2008 (x € 1 miljoen) Resultaat voor bestemming 38,7 Mutaties in de reserves -32,3 Resultaat na bestemming

Voorstel overheveling vertraging Voorstel overheveling meerjarige projecten Voorstel o.b.v. besluitvorming/wetgeving Resultaat 2008


6,4

3,5 1,3 2,3 7,1 -0,7

Pagina 160 van 211

Na verwerking van de technische voorstellen resteert, zoals eerder gemeld een netto resultaat van € 0,7 miljoen negatief. Onder technische voorstellen wordt verstaan: 1. eenmalige projecten die vertraging hebben opgelopen en waarvan het restantbudget volgend jaar beschikbaar moet blijven; 2. meerjarige projecten waarvoor het krediet in één keer verstrekt is. Het restantbudget gaat technisch over naar 2009. 3. Bestemmingen en/of overhevelingen op basis van eerdere besluitvorming en/of weten regelgeving. In de navolgende paragrafen worden de afwijkingen tussen realisatie en gewijzigde begroting uitgebreid per thema – en conform het BBV gesplitst naar baten en lasten – uitvoering geanalyseerd. In hoofdstuk 1 is een hoofdlijnenanalyse opgenomen, waarin de belangrijkste aspecten die hebben geleid tot het genoemde resultaat van € 0,7 miljoen negatief.


Pagina 161 van 211

4.6 Programma Veiligheid Het programma veiligheid kent een viertal thema’s, waarop een totaalresultaat van € 1,9 miljoen voor bestemming is behaald. Na verrekening met de reserves resteert een positief resultaat van € 355.000. In de volgende paragrafen wordt per thema een toelichting gegeven op de belangrijkste verschillen tussen begroting en realisatie. De beleidsinhoudelijke toelichting heeft u kunnen lezen in hoofdstuk 2 van dit jaarverslag. Programma Veiligheid Thema


Baten



Sociale veiligheid

3.567

3.290

277

633

668

35

Fysieke veiligheid

10.901

10.913

-12

0

0

0

2.147

670

1.477

0

0

0

422

287

135

0

0

0

Verkeersveiligheid Integrale veiligheid

17.037

15.160

1.877

633

668

35



1.911





1.910

572

1.338

3.375

480

-2.894


-1.556


355

4.6.1. Thema Fysieke veiligheid Het thema fysieke veiligheid sluit 2008 af met een negatief resultaat van € 12.000. Thema Fysieke Veiligheid

Bedragen x € 1.000 Lasten

Product Rampenbestrijding Externe veiligheid Brandweer

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


281

324

-44

0

0

0

40

31

9

0

0

0

10.580

10.557

23

0

0

0

10.901

10.913

-12

0

0

0


-12

Stortingen in reserves Begroot Werkelijk Mutaties in de reserves

1.910

572

Verschil 1.338


62

-1.338

Mutatie reserve

0


-12

Verschil Verschil Analyse resultaat

Inc/Struct

1. 2e Brandweerpost

Incidenteel

2. Overig

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves 0

-12 -12

0

0

1. 2e Brandweerpost De onttrekking uit SI inzake de 2e brandweerpost loopt via dit thema (het product brandweer). Voor 2008 was er een onttrekking van € 1,4 miljoen geraamd. Het project heeft echter enige vertraging opgelopen en een deel van de aanloopkosten is nog niet


Pagina 162 van 211

gefactureerd. In 2008 is € 61.626 daadwerkelijk aangewend. In 2009 zal een kredietaanvraag van € 15,8 worden ingediend, waar € 4 miljoen uit de reserve Strategische Investeringen onderdeel vanuit maakt. 4.6.2. Thema Integrale veiligheid Het thema Integrale veiligheid kent een positief saldo van € 135.000. Thema Integrale Veiligheid


Product Programmabegeleiding en proces Veiligheid

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


422

287

135

0

0

0

422

287

135

0

0

0


135


0


Verschil

0

0

Begroot Werkelijk Verschil 0

0

0

Mutatie reserve

0


135 Verschil Verschil

Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Technisch verschil

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

135 135

0

0

1. Technisch verschil Er heeft een verschuiving van uren plaatsgevonden tussen het thema sociale veiligheid en het thema integrale veiligheid. Dit betreft ook redelijk nieuw terrein, ervaringscijfers ontbraken en hierdoor was de aanvankelijke aanname niet juist. 4.6.3. Thema Sociale Veiligheid Op het thema Sociale veiligheid is een positief resultaat van € 311.000 voor en na bestemming te constateren. Thema Sociale Veiligheid


Product Veelplegers

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


169

101

68

0

0

0

2.902

2.699

203

633

668

35

Openbare orde

332

367

-35

0

0

0

Preventie jeugd

164

123

41

0

0

0

3.567

3.290

277

633

668

35

Toezicht-stadswacht


311

Stortingen in reserves Begroot Werkelijk Mutaties in de reserves Mutatie reserve Resultaat na bestemming


0

0


Verschil 0


0

0 0 311

Pagina 163 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Onderbesteding GSB projecten veelplegers

Incidenteel

48

2. Onderbesteding Risicogebieden

Incidenteel

92

3. Stadswacht

Inc/Struct

92

4. Overige kleinere afwijkingen

Incidenteel

45

35

277

35

0

1. Onderbesteding GSB projecten veelplegers Een aantal projecten waaronder de ontwikkeling van het veiligheidshuis is doorgeschoven naar 2009. In 2008 is het concept verder uitgewerkt en wordt er verder in geïnvesteerd. 2. Onderbesteding risicogebieden Dit wordt deels veroorzaakt door vertraging van het programma geweld. De vertraging is opgetreden omdat het enerzijds lastig bleek om de benodigde informatie boven water te krijgen en anderzijds vanwege de afstemming met de opdrachtnemer. In 2009 zal het actieplan verder worden uitgevoerd. 3. Stadswacht De stadswacht heeft in de loop van 2008 extra opdrachten uitgevoerd voor diverse opdrachtgevers, zoals het gezondheidspark en het leerpark. Op voorhand werd ingeschat dat deze opdrachten budgettair neutraal zouden verlopen, echter achteraf bleek dat de kosten verhoudingsgewijs achterop bleven ten opzichte van de opbrengsten. 4.6.4. Thema Verkeersveiligheid Op het thema Verkeersveiligheid is een positief resultaat te constateren van € 1,5 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van € 79.000. Thema verkeersveiligheid


Product Wijkverkeersplannen

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


2.147

670

1.477

0

0

0

2.147

670

1.477

0

0

0


1.477


0

0


Verschil 0

Begroot Werkelijk Verschil 1.975

419

Mutatie reserve

-1.556 -1.556


-79


Inc/Struct

1. Onderzoek Trillingshinder Wijnstraat

Incidenteel

Lasten -43

2. Projecten

Incidenteel

1.556

3. Diversen

Incidenteel

-36 1.477

Baten

Verschil Reserves -1.556

0

-1.556

1. Onderzoek Trillingshinder Wijnstraat Het onderzoek naar trillingshinder in de Wijnstraat kent een overschrijding van ruim € 40.000. Tijdens de uitvoering bleek aanvullend onderzoek noodzakelijk om de juiste conclusies te kunnen trekken. De meerkosten betreffen met name extra grondboringen en aanvullend in- en extern advies. 2. Projecten Wijkverkeersplannen worden m.n. projectmatig uitgevoerd en daarmee gedekt door reserves. Het getoonde resultaat betreft dan ook meerjarige kredieten. De projecten lopen


Pagina 164 van 211

door in 2009. Door eenzelfde bedrag minder te onttrekken uit de hiervoor bestemde reserves blijven de middelen beschikbaar. Het betreft hier m.n. de wijkverkeersplannen Binnenstad (tussen de pollers), Algemeen, Buiten de pollers, Binnenstad (evaluatie) en 19e Eeuwse Schil. 3. Diversen Tot slot zijn er binnen het thema Verkeersveiligheid enkele kleine afwijkingen. Denk hierbij o.a. aan extra kosten voor een klanttevredenheidsonderzoek dat in 2008 is uitgevoerd.


Pagina 165 van 211

4.7

Programma Sociale en Culturele Infrastructuur

Het programma Sociale en Culturele Infrastructuur kent een voordelig saldo van € 4,7 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves is het resultaat € 5,1 miljoen positief. In de navolgende paragrafen worden de afwijkingen tussen begroting en realisatie per thema toegelicht. Programma Sociale Infrastructuur


Thema

Begroot

Werkelijk

Baten Verschil


Maatschappelijke voorzieningen

25.961

24.688

1.273

2.950

4.303

1.353

Integratie en Interculturalisatie

2.289

2.647

-358

200

495

295

Gezondheid

3.266

3.567

-300

1.303

1.399

97

Zorg

16.732

17.194

-462

0

61

61

Inkomen

64.938

64.346

593

46.504

46.493

-11

Cultuurvoorzieningen

21.408

22.780

-1.373

6.834

6.291

-543

2.671

2.045

626

361

349

-11

Vrijetijdsvoorzieningen Sport

11.046 148.313

9.364 146.632

1.682

2.468

1.681

4.199

60.620

1.731

63.591

2.972


4.653 Stortingen in reserves Begroot



Werkelijk

Verschil

12.707

13.197

25.904


14.849

-12.754


443


5.095

4.7.1. Thema Maatschappelijke voorzieningen Het resultaat op het thema maatschappelijke voorzieningen is € 2,6 miljoen positief voor bestemming. Na verrekening met de reserves bedraagt het positieve resultaat € 1,6 miljoen. Thema Maatschappelijke voorzieningen


Product Plechtigheden Welzijnswerk Mediazaken

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


1.914

2.096

-182

1.955

2.093

138

216

545

-329

159

1.157

998

431

426

5

186

184

-1

Bibliotheek

3.523

3.587

-65

0

99

99

Maatschappelijke Ondersteuning

3.682

3.647

35

0

0

0

Intensieve Maatschappelijke Ondersteuning

8.726

7.779

946

140

280

140

Buurtwerk

28

3.521

3.045

476

97

125

Vrijwilligerswerk

241

218

22

0

0

0

Sluitende aanpak jeugd

594

536

57

5

20

16

Kindervoorzieningen

638

489

149

0

21

21

Opvoedingsondersteuning

672

489

183

409

314

-95

1.608

1.412

196

0

10

10

151

155

-3

0

0

0

44

263

-219

0

0

0

25.961

24.688

1.273

2.950

4.303

1.353

Jongerenvoorzieningen Kinderopvang Ov. Maatschappelijke voorzieningen


2.626



210

1.108

Verschil -898


1.115

-98 -996 1.630

Pagina 166 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Uitvaarten

Structureel

2. Technische verschillen

Structureel

138

3. MFA De Koloriet

Incidenteel

4. Apparaatskosten

Inc/Struct

-534

5. Subsidies

Incidenteel

-266

6. Beleidsprogramma "Zorg voor elkaar"

Incidenteel

852

7. Vrouwenopvang en huiselijk geweld

Incidenteel

309

8. DWO-frictiekosten

Incidenteel

552

9. RAAK-gelden

Incidenteel

83

10. Sluitende aanpak Jeugd

Incidenteel

144

11. Centrum jeugd en gezin

Incidenteel

86

12. Onderbesteding projecten

incidenteel

150

13. Speeltuin

Incidenteel

126

14. Overig

Incidenteel

129

-51

-8

1.273

1.353

-996

-358

225 862

-862

265

-86 -126

1. Uitvaarten De inkomsten uit begraven, cremeren en asbestemmingen zijn per saldo € 105.000 hoger dan begroot. Dit wordt met name veroorzaakt doordat in het laatste kwartaal meer crematies zijn uitgevoerd dan de prognose liet zien. Ook is € 33.000 meer inkomsten gegenereerd voor het accommodatiegebruik (aula en koffiekamer). Deze werden voor langere tijden geboekt en het consumptiegebruik is toegenomen. 2. Technische verschillen Aan de uitgavenkant waren per abuis negatieve uitgaven begroot, welke echter ontvangsten bleken te zijn. Per saldo is hier na bestemming sprake van budgettaire neutraliteit. Daarnaast was de raming van de doorbelasting van MFA de Koloriet te laag, hetgeen een structureel nadeel oplevert van € 133.000. Voor 2009 zal dit structurele nadeel deels gedekt worden door een bijdrage van € 87.000 uit de ontvangen bijdrage van Stichting Beter Wonen (zie hieronder punt 3). 3. MFA De Koloriet Van de Stichting Beter Wonen is een niet begrote bijdrage ontvangen van € 862.000 ten behoeve van het 10-jarig gebruik van ruimten in MFA De Koloriet. Deze bijdrage is gestort in de reserve waaruit gedurende 10 jaar een bijdrage wordt onttrokken. Na bestemming is hier sprake van budgettaire neutraliteit. 4. Apparaatskosten Op een aantal producten (Plechtigheden, Intensieve Maatschappelijke Ondersteuning, Sluitende aanpak jeugd en Buurtwerk) is een nadeel op de apparaatskosten, i.v.m. ziekte, extra inhuur (door wijziging van de wetgeving en nieuwe beleidsontwikkelingen) en advieskosten inzake personele aangelegenheden. 5. Subsidies In 2008 is een aantal subsidies lager vastgesteld omdat niet alle afgesproken prestaties geleverd zijn door de diverse instanties. Dit resulteert in een voordeel van € 140.000. Tevens is er voor de waterbusverbinding op Koninginnedag, tussen Zwijndrecht en Dordrecht, een extra subsidie verstrekt welke niet in de begroting was opgenomen (nadeel). In 2009 zijn voor dit doel wel middelen in de begroting opgenomen. Daarnaast zijn provinciale projectsubsidies ontvangen voor de begeleiding van de fusie DRAZ-bibliotheken (Dordrecht/Ridderkerk/Alblasserdam/Zwijndrecht) en bibliotheekvernieuwing. De ontvangst en de hieraan gerelateerde uitgaven waren niet geraamd. 6. Beleidsprogramma “Zorg voor elkaar” Door de grote omvang van het beleidsprogramma “Zorg voor elkaar” zijn in 2008 niet alle beleidsvoornemens volledig tot uitvoering gekomen. De volledige uitvoering is voorzien in 2009 en een deel van het budget blijft beschikbaar in 2009 (technische resultaatbestemming). 7. Vrouwenopvang en huiselijk geweld In het laatste kwartaal van 2008 is alsnog budget ontvangen voor vrouwenopvang en huiselijk geweld. Deze middelen zijn door de late ontvangst niet volledig ingezet, dit staat gepland voor 2009.


Pagina 167 van 211

8. DWO-frictiekosten De wijze van subsidiering is in 2008 gewijzigd. Het jongerenwerk en de bewonersondersteuning zijn overgaan van de DWO naar De Twern. Eind 2008 was de overnamefase gereed. Hierdoor kon DWO niet eerder de frictiekosten in beeld brengen, welke worden betaald door de gemeente. Hierdoor ontstaat een voordeel van € 552.000. De frictiekosten worden in 2009 aan DWO betaald. 9. RAAK-gelden De zogenaamde RAAK-gelden (Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling) voor de aanpak van kindermishandeling zijn in 2008 niet volledig uitgeput doordat de bestuurlijke besluitvorming hieromtrent in de 2e helft van 2008 heeft plaatsgevonden. In 2009 zal de extra aangetrokken beleidsmedewerker zorgdragen voor de effectuering van de voorgestelde plannen. Het budget blijft daarom ook hiervoor beschikbaar. 10. Sluitende aanpak Jeugd In 2008 is een tweetal projecten vertraagd, waardoor een onderuitputting is ontstaan aan de lastenkant. Het betreft Zorg voor Jeugd / Digitale signaleringsnetwerk. De reden voor de vertraging is een langere opstartperiode van beide projecten dan was voorzien. In 2009 zullen deze projecten volledig ten uitvoer worden gebracht. 11. Centrum Jeugd en gezin Vanuit het Ministerie van VWS is een bijdrage ontvangen voor opvoedimpuls. De hieraan gekoppelde baten en lasten waren niet geraamd. Na bestemming is hier sprake van budgettaire neutraliteit. 12. Onderbesteding Projecten De subsidie aan Youth for Christ voor een vernieuwd jongerenwerk concept zal pas in 2009 geheel worden afgewikkeld. Dit resulteert in een onderuitputting van € 50.000. Daarnaast is onderbesteding op de aanpassingen aan bestaande speelplekken omdat naar verwachting de inspraakrondes van bewoners en de herinrichtingsplannen een tijdige realisatie in de weg zou staan. 13. Speeltuin De beoogde renovatie van speeltuin de Wielwijk is geannuleerd vanwege onzekerheid over de continuering (en eventuele toekomstige locatie) van deze speeltuinvereniging. Voorts is een vertraging opgetreden bij de renovatie van de speeltuin in het Zeehavenkwartier; lange tijd was namelijk niet duidelijk of / wanneer de wegconstructie van de Randweg nabij de speeltuin mogelijk consequenties had voor de ligging van de speeltuin. Dit resulteert in een onderuitputting van € 126.000. De hieraan gekoppelde onttrekking uit de reserve heeft derhalve ook niet plaatsgevonden. 4.7.2. Thema Integratie en interculturalisatie Het thema integratie en interculturalisatie heeft een nadelig resultaat na bestemming van € 63.000. De verschillen zijn als volgt te verklaren: Thema Integratie en interculturalisatie


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Integratie

906

938

-33

0

20

20

Antillianenbeleid

919

1.152

-233

200

408

208

Participatie allochtone vrouwen

464

557

-92

0

67

67

2.289

2.647

-358

200

495

295


-63

Stortingen in reserves Begroot Werkelijk Mutaties in de reserves Mutatie reserves Resultaat na bestemming


0

0


Verschil 0


146

0 0 -63

Pagina 168 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

1. Route -coaches

Incidenteel

-206

206

2. Subsidies

Incidenteel

-91

67

3. Overig

Incidenteel

-61

22

-358

295

Verschil Reserves

0

1. Route-coaches In 2008 is het project Route-coaches volledig gaan draaien en is tevens een inhaalslag gemaakt. De hogere dan begrote kosten van € 206.000 worden gedekt uit de resterende middelen van het Antilianen Arrangement, welke onttrokken zijn aan de hiervoor ingestelde voorziening. De arrangementen over de periode 2005-2008 zijn hiermee volledig ingezet. 2. Subsidies De overschrijding van € 91.000 wordt veroorzaakt door het verlenen van een subsidie aan de stichting VIOZ. De vergoeding die deze stichting ontvangt van de SDD bleek niet afdoende voor de activiteiten op het gebied van informatie en advies, coaching, begeleiding en ondersteuning bij gezinshereniging. Daarnaast heeft de gemeente een niet begrote subsidie ontvangen voor participatieprojecten 4.7.3. Thema Zorg Dit thema kent een negatief saldo van € 401.000. Thema Zorg


Product WVG

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


5.714

6.182

-468

0

61

61

Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO 11.019

11.012

7

0

0

0

16.732

17.194

-462

0

61

61


-401 Stortingen in reserves Begroot Werkelijk

Mutaties in de reserves


Verschil


0

0

Mutatie reserves

0


-401 Verschil Verschil

Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Hogere bijdrage aan SDD

Structureel

2. Afrekening WVG 2006

Incidenteel

3. Overig

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

-468 61 6 -462

61

0

1. Hogere bijdrage aan Sociale Dienst Drechtsteden De hogere bijdrage aan het SDD (Sociale Dienst Drechtsteden) is het gevolg van de gemaakte financieringsafspraken, waarbij de werkelijke uitgaven worden afgerekend met de SDD. Deze hogere uitgaven zijn door de SDD in de bestuurlijke rapportages niet voorzien. De oorzaken van de uitgaven zijn: • Nagekomen prijsstijging op woonvoorziening en rolstoelen uit 2007 en 2008 • Stijging van de aantallen klanten en voorzieningen 2. Afrekening WVG 2006 In 2008 is nog een nagekomen afrekening WVG 2006 ontvangen van het Rijk. Dit resulteert in een voordeel van € 61.000.


Pagina 169 van 211

4.7.4. Thema Inkomen Het thema inkomen heeft een positief resultaat voor bestemming van € 582.000. Aan reserves is € 1.373.000 meer onttrokken dan begroot. Het resultaat na bestemming komt daarmee op € 1.955.000 positief. 2.5 Thema Inkomen


Product Bijstandsverlening Armoedebeleid / bijzondere bijstand Schuldhulpverlening

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


62.378

61.538

840

46.504

46.493

2.597

2.857

-260

0

0

0

-36

-49

13

0

0

0

64.938

64.346

593

46.504

46.493

-11


582 Stortingen in reserves Begroot Werkelijk


-11

0

0


Verschil 0


1.373

1.373

Mutatie reserves

1.373


1.955 Verschil Verschil

Analyse resultaat

Inc/Struct

Lasten


Incidenteel

1.168

2. FPU

Incidenteel

-280

3. Afrekening BBZ 2006

Incidenteel

Baten

Verschil Reserves

-403 280 110

169

4. Afrekening SDD 2007

Incidenteel

5. Vrijval risicoreserve WWB

Incidenteel

6. Tang/Spekman

Incidenteel

-275

7. Apparaatskosten SDD 2008

Incidenteel

-214

7. Overig

Incidenteel

1.373

25

2

593

-11

1.373

1. Technische verschillen Getracht is om een splitsing aan te brengen tussen de ramingen van inkomen en bijzondere bijstandsaspecten (BBZ, IOAW en IOAZ); deze uitsplitsing bleek administratief niet juist te zijn verwerkt. 2. FPU De overschrijding betreft de kosten van voormalig personeel van de gemeente welke zijn overgegaan naar de SDD. Op basis van bestaande contracten betaalt de gemeente de aanvullende FPU-kosten. Deze kosten worden vervolgens door de SDD aan de gemeente vergoed, waardoor na bestemming sprake is van budgettaire neutraliteit. 3. Afrekening BBZ 2006 De definitieve afrekening 2006 en 2007 van de BBZ (Besluit Bijstand Zelfstandigen) is ontvangen. Hierbij is sprake van in totaal een voordeling resultaat van € 110.000, welke niet was voorzien. 4. Afrekening SDD 2007 Bij het opstellen van de gemeentelijke jaarrekening 2007 is de eindafrekening van de SDD over 2007 op basis van aannames gemaakt. In 2008 is gebleken dat voor inkomensondersteuning deze aannames te laag zijn ingeschat. Dit resulteert in een incidenteel voordeel in 2008 van € 169.000. 5. Vrijval risicoreserve WWB Dit risico is na vorming van de SDD voor een deel in stand gehouden omdat de reserves van de SDD in het eerste jaar nog niet op peil waren. De reserves WWB van de SDD zijn momenteel van maximale omvang waarmee voldoende weerstand is opgebouwd. Conform het collegebesluit kan het saldo (€ 1,4 miljoen) van deze reserve vrijvallen en verwerkt worden in voorliggend jaarverslag 2008.


Pagina 170 van 211

6. Tang/Spekman De overschrijding betreft uitgaven die door de SDD in 2008 zijn gedaan in verband met de extra uitkering voor minima van € 50. Deze uitgaven worden gedekt door een stelpost op de Algemene Uitkering. 7. Apparaatskosten SDD 2008 De SDD heeft bij de jaarrekening 2008 een overschrijding op de apparaatslasten gemeld. Dit betekent een extra bijdrage van de deelnemers, hetgeen voor Dordrecht een extra last betekent van € 214.000. In de 9-maandsrapportage is gemeld dat er een voordeel zou worden gerealiseerd op het WWB-inkomensdeel. Op basis van BBV moet de verwachte last direct worden genomen en mag de verwachte baat pas na besluit resultaatbestemming worden genomen. Dit betekent dat het voordeel op het WWBinkomensdeel (verwacht € 1,6 miljoen) pas na bestemming, dus in 2009, ingeboekt mag worden. 4.7.5. Thema Gezondheid Het thema Gezondheid kent voor en na bestemming een negatief resultaat van € 204.000 Thema Gezondheidszorg


Product Lokaal gezondheidsbeleid

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


3.266

3.567

-300

1.303

1.399

97

3.266

3.567

-300

1.303

1.399

97


-204 Stortingen in reserves Begroot Werkelijk


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserves

0



Analyse resultaat

Inc/Struct

1. GGD plustaken

Structureel

2. Overgewicht bij kinderen

Incidenteel

3. Overig

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

-300 54 42 -300

96

0

1. GGD-plustaken In de 9-maandsrapportage is een aanpassing van het budget van de zogenaamde plustaken van de gezondheidszorg gemeld vanwege de onduidelijkheid over de inkomensoverdrachten naar de GDD. Nu blijkt dat het bedrag van € 300.000 toch nodig is voor de GGD-taken in het kader van onder andere de zorgstructuur van het onderwijs. 2. Overgewicht bij kinderen Dit betreft een vrijval van subsidies overgewicht bij kinderen, die in 2009 besteed zal worden.


Pagina 171 van 211

4.7.6. Thema Cultuurvoorzieningen Het thema Cultuurvoorzieningen heeft een negatief resultaat voor bestemming van € 1.916.000. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van € 966.000. Thema Cultuurvoorzieningen


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Culturele educatie

2.583

2.702

-119

45

49

4

Culturele subsidies

1.293

1.250

43

5

3

-1

Collectie musea

4.960

4.853

107

3.626

3.336

-290

Tentoonstellingen musea

2.433

2.314

118

133

135

3

310

467

-158

4

113

109

Kunst in de openbare ruimte Service bureau

293

316

-23

0

20

20

Kunstuitleen

480

490

-11

238

183

-56

Educatie / tentoonstellingen Collectie archief Inspectie Stadsarchief Professionele voorstellingen Kunstmin

376

396

-20

83

238

155

2.330

2.350

-20

152

298

146

129

125

4

0

0

0

2.643

2.909

-266

1.049

1.403

355

Sociaal culturele voorstellingen Kunstmin

354

375

-21

30

75

44

Filmhuis Cinode

338

371

-32

95

121

26

Commerciele verhuringen Kunstmin

429

501

-71

202

278

76

Stadsdepot

861

895

-34

0

1

1

Hofkwartier

1.121

2.062

-942

1.171

38

-1.133

474

403

71

0

0

0

21.408

22.780

-1.373

6.834

6.291

-543

Intensiveren Culturele Programmering


-1.916


18.654

4.494

Verschil 14.160


5.270

Mutatie reserves

949


-966


-13.210

Inc/Struct

1. Hofkwartier

Lasten

Baten

Verschil Reserves

-942

-1.133 355

2. Theaterprogrammering Kunstmin

Incidenteel

-266

3. Projecten Kunst in openbare ruimte

Incidenteel

-158

109


Incidenteel

225

-290

5. CBK

Incidenteel

-98

155

6. Actieplan cultuurbereik spoor 3

Incidenteel

-131

4

7. Activiteiten DiEP

Incidenteel

-225

146

8. Bouwbegeleiding Hofkwartier

Incidenteel

171

9. Overige

Incidenteel

51

111

-1.373

-543

849

100

0

949

1. Hofkwartier De herontwikkeling van het Hofkwartier is in 2008 voortgezet. De herinrichting van de Kloostertuin is afgerond en de ingrijpende verbouwing van het Dordrechts Museum is inmiddels in volle gang. Lopende de uitvoering van het programma dienden zich echter onvoorziene problemen aan. Zo bleek de fundering van de Berckepoort niet te voldoen aan de eisen die de geplande nieuwbouw van DiEP op deze plek stelt en werd allengs duidelijker dat de geraamde budgetten voor meerdere onderdelen in het programma tekort schoten. Daarnaast bleef de realisatie van de inkomsten, omdat enerzijds de verkoop van het pand van de Vest nog niet heeft plaatsgevonden anderzijds is de subsidie Manden Maken niet in 2008 is toegekend. De verwachting is dat deze subsidie in 2009


Pagina 172 van 211

alsnog wordt uitgekeerd. Het verschil in de mutaties in de reserves wordt veroorzaakt, doordat het beschikbaar gestelde (meerjarig) krediet voor de verbouwing van het Dordrechts Museum in zijn totaliteit is opgenomen. In principe vindt de verbouwing over meerdere jaren plaats. Dit geeft een vertekend beeld. 2. Theaterprogrammering Kunstmin Voorzichtigheidshalve houdt Kunstmin in de begroting rekening met minder voorstellingen op jaarbasis. Zowel aan de lasten als batenkant is een stijging waarneembaar, omdat er uiteindelijk toch meer voorstellingen op locatie geprogrammeerd konden worden. Daarnaast is in 2007 bij Kunstmin een bedrag gereserveerd voor nog te betalen BTW over de recettes in voorgaande jaren. 3. Projecten Kunst in openbare ruimte Bij kunst in de openbare ruimte is sprake van meer inkomsten (en daarmee samenhangend meer uitgaven) als gevolg van bijdragen van derden. Vooraf is niet duidelijk bij welke projecten dit het geval zal zijn en wanneer de bijdrage van deze uitkering plaatsvindt. Daarnaast is het ook niet altijd even duidelijk welke projecten in samenwerking met derden worden opgeleverd. In 2008 zijn er niet begrote uitgaven voor de oplevering van werken als het Lunenburgplein, het Leerpark, de Drechtster, de Beatrixschool en een werk voor de nieuwe lokatie van Erfgoed DiEP. Daartegenover staan bijdragen voor de uitvoering van % opdrachten. Bij een bouw van bijvoorbeeld een school dient 1% van de totale bouwsom gespendeerd te worden aan kunst. 4. Technische verschillen Bij de Collectie museum is aan de voorkant met Een foutieve raming gerekend, hierdoor ontstaat er een onderschrijding aan de lastenkant van € 100.000 en een overschrijding aan de batenkant. 5. Centaal Bureau voor Kunsten De extra lasten en baten zijn te verklaren door bijdragen van de provincie, die beschikbaar zijn gesteld voor de organisatie van het Urban Explorers Festival, voor het organiseren van activiteiten op cultureel gebied en een bijdrage ten behoeve van Beeldende kunst. Dit jaar heeft er een accentverschuiving plaatsgevonden naar het meer organiseren van activiteiten en festivals, dit is niet (in financiële zin) verwerkt. 6. Actieplan cultuurbereik spoor 3 Dit betreffen de uitgaven voor het Actieplan Cultuurbereik. De dekking van de uitgaven is versnipperd binnen dit thema. Op themaniveau is geen sprake van een overschrijding van het budget. 7. Activiteiten DiEP Met name de niet geraamde activiteiten rondom Beheer archieven gemeenten zorgen voor zowel aan de baten als lastenkant voor een overschrijding. Daarnaast zijn er (niet geraamde cq extra) uitgaven gedaan aan de herinrichting van het Huis van Scharlaken, aankoop van een voor de geschiedenis van Dordrecht en de regio belangrijk manuscript en de aanloopkosten voor de expositie “Calvijn & Wij. Deze expositie opent in mei 2009 en is de eerste in Nederland ooit over dit onderwerp. 4.7.7. Thema Vrijetijdsvoorzieningen Het thema Vrijetijdsvoorzieningen heeft een positief resultaat voor bestemming van € 615.000. Na verrekening met de reserves resteert een voordelig saldo van € 47.000. Thema Vrijetijdsvoorzieningen


Product Volksfestiviteiten Recreatie

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


165

162

3

211

221

9

2.505

1.883

622

149

129

-21

2.671

2.045

626

361

349

-11


615 Stortingen in reserves Begroot Werkelijk

Mutaties in reserves Mutatie reserves Resultaat na bestemming


0

0


Verschil 0


157

-567 -567 47

Pagina 173 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Actieplan watersport

Incidenteel

587

2. Overig

Incidenteel

39

-11

626

-11

-567 -567

1. Actieplan Watersport Het Actieplan Watersport is een meerjarig project, waarvan het restantbedrag nog ingezet zal gaan worden in de jaren 2009 en 2010. Voor dit soort meerjaren projecten is het lastig om de totale kosten toe te delen aan de diverse jaarschijven. Het actieplan wordt gefinancierd vanuit de reserve Strategische Investeringen, op basis van de daadwerkelijke uitgaven vindt de onttrekking plaats. Derhalve is de mutatie op de reserve eveneens lager dan geraamd. 4.7.8. Thema Sport Het thema Sport heeft een voordelig resultaat na bestemming van € 3.097.000. Thema Sport


Product Buitensportaccomodaties Sportondersteuning

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


6.381

3.891

2.490

1.100

1.465

365

774

976

-202

63

164

101

Sportstimulering

1.291

1.785

-494

226

794

568

Zwemmen

2.485

2.592

-107

1.079

1.777

698

115

120

-4

0

0

0

11.046

9.364

1.682

2.468

4.199

1.731

Sportbeleid


3.413 Stortingen in reserves Begroot Werkelijk


7.040

7.105

Verschil -65


6.789

Mutatie reserves

-251 -316


3.097


Inc/Struct

Lasten

Baten

1. Ontwikkeling sportboulevard

Incidenteel

2.383

-56

2. Sportstimulering

Incidenteel

-58

125

3. Subsidies sportstimulering

Incidenteel

-494

568

4. Technisch correctie

Incidenteel

-110

110

5. Vrijval voorzieningen

Incidenteel

6. Overige

Incidenteel

Verschil Reserves

977 -39

7

1.682

1.731

-316 -316

1. Ontwikkelingen sportboulevard In de begroting 2008 zijn ten onrechte kapitaallasten geraamd. Conform vastgesteld beleid vindt pas afschrijving plaats op het moment dat de investering volledig is gerealiseerd. De planning is dat de sportboulevard medio 2010 zal worden opgeleverd. Deze uitgaven, indien de investering is gerealiseerd, worden gedekt door een onttrekking uit de Reserve Materiële vaste activa met economisch nut (Thema bedrijfsvoering, programma Algemene dekkingsmiddelen). Deze onttrekking heeft derhalve ook niet plaatsgevonden. Na bestemming, inclusief de effecten op het thema bedrijfsvoering, is sprake van budgettaire neutraliteit. 2. Sportstimulering Op allerlei gebied vinden er sportstimuleringsprogramma’s plaats, die al dan niet gesubsidieerd worden door derden. Met deze programma’s was op voorhand nog geen rekening gehouden.


Pagina 174 van 211

3. Subsidies sportstimulering In 2008 hebben niet alleen meer zwemverenigingen gebruik gemaakt van het zwembad, maar zijn er ook door de verenigingen meer uren afgenomen. Hierdoor zijn er meer inkomsten ad. € 125.000 ontvangen dan op voorhand was verwacht. In samenhang hiermee zijn er extra lasten ad. € 58.000. Een deel van de huur van sportaccommodaties wordt als subsidie verstrekt aan de zwemverenigingen. Dit resulteert dan in een positief resultaat van ad. €67.000. 4. Technische correctie Per abuis is een boeking verkeerd verwerkt. Dit betreft een correctieboeking op de uitgaven, die als inkomst was verwerkt. 5. Vrijval voorzieningen Een tweetal voorzieningen zijn vrijgevallen omdat deze conform het BBV niet op deze wijze gehandhaafd mochten blijven. Het betreft de onderhoudsvoorzieningen Sterrenburg en Aquapulca. Aquapulca en sporthal Sterrenburg worden gesloopt na oplevering van de Sportboulevard. Tot die tijd wordt er uiterst terughoudend omgegaan met onderhoud. Een deel van de voorziening is omgezet naar een reserve (€ 316.000) en een gedeelte van de voorziening zal per technische resultaatbestemming beschikbaar blijven voor 2009 en 2010. Deze gelden zijn namelijk, naast eventueel noodzakelijk onderhoud, ook benodigd voor de ontmanteling van het zwembad Aquapulca (afvoer van de chemica-

liënopslag, het overpompen van het badwater en het afsluiten en opnieuw aansluiten van de nutsvoorzieningen) en Sporthal Sterrenburg.


Pagina 175 van 211

4.8

Programma Wonen en Leefbaarheid

Het programma Wonen en Leefbaarheid kent een voordelig saldo van € 8,4 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves is het resultaat € 1,6 miljoen negatief. In de navolgende paragrafen worden de afwijkingen tussen begroting en realisatie per thema toegelicht. Programma Wonen en Leefbaarheid


Thema

Begroot

Werkelijk

Baten Verschil

Begroot

Werkelijk

Verschil

Beheer van de openbare ruimte

34.461

32.217

2.243

4.023

3.497

-525

Afvalinzameling en -verwerking

12.262

11.784

478

12.250

11.999

-252

Riolen

8.521

8.611

-89

9.339

9.404

65

Milieu

17.263

9.408

7.855

7.627

4.007

-3.620

Vergunningverlening

2.640

3.330

-690

3.417

4.247

830

Handhaving

1.185

1.241

-56

131

208

76

Ontwikkelen en herstructureren woonwijk 120.332

100.768

19.563

102.216

84.760

-17.456

196.665

167.360

29.305

139.003

118.122


-20.882 8.423

Stortingen in reserves Begroot

Werkelijk

15.581

25.519



Verschil -9.937

Begroot

Werkelijk

33.987

33.900


Verschil -87 -10.024


-1.601

4.8.1. Thema Beheer van de openbare ruimte Het thema beheer van de openbare ruimte is afgesloten met een positief resultaat van € 1.718.000 voor bestemming. Na verrekening met de reserves is het positieve resultaat € 277.000. Thema beheer van de openbare ruimte


Product Wegen

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


16.394

14.438

1.957

217

281

64

Groen

7.942

8.187

-245

33

124

91

Openbare verlichting

1.914

1.906

8

28

28

0

Verkeersmeubilair/VRI's/Parkeren

2.246

2.047

199

350

-22

-372

Constructies

1.542

1.413

129

0

21

21

0

0

0

0

0

0

762

771

-9

0

13

13

Nautisch beheer

1.667

1.679

-12

3.268

2.894

-374

Havens civiel

1.799

1.563

236

32

32

0

Peilbeheer Onderhoud speelvoorzieningen

Havens exploitaties Overige exploitatie Havens

0

0

0

0

0

0

194

214

-20

94

125

31

34.461

32.217

2.243

628

433




-525 1.718

2.267

3.709

Verschil -1.441


2.430

0 -1.441 277

Pagina 176 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Vertraging aanleg wegen

Incidenteel

1.887

2. Onderhoud VRI

Incidenteel

-186

3. Kapitaallasten

Incidenteel

482

4. Havengelden

Incidenteel

5. Wantijbrug

Incidenteel

170

6. Campagne gewoon doen

Incidenteel

120


Incidenteel

-53

8. Overige

Incidenteel

-177

218

-35

2.243

-525

-1.441

-1.406

-374

-369

1. Vertraging aanleg wegen Er vindt met name een onderschrijding op de lasten van een aantal geprogrammeerde onderhoudsprojecten plaats. Dit betreffen de volgende projecten; Suze Groenenweg-erf, Kinkelenburg, gebiedsontsluitingen in Sterrenburg en Krispijn en het project Kreekweg. Daaraan liggen twee hoofdredenen ten grondslag; dit heeft enerzijds te maken met de omvang of anderzijds is het pas laat in het jaar starten met de uitvoering een verklaring. Het restantbedrag zal worden gereserveerd voor 2009. Daarnaast is, als gevolg van verschuivingen in de planning van het aangrenzende project “Stadsgebied”, het project Reeweg vertraagd. Voorgesteld wordt om deze middelen middels een technische resultaatsbestemming over te hevelen naar 2009. 2. Onderhoud Verkeerslichten installaties Dit wordt veroorzaakt door achterstallig onderhoud. 3. Kapitaallasten Voor de diverse investeringen zijn de opleverdata lastig in te schatten. Enerzijds zijn nadelen ontstaan doordat te laat rekening is gehouden met de investeringen inzake hondenpoep bestrijding . Anderzijds zijn er voordelen ontstaan, omdat binnen de begroting te vroeg rekening is gehouden met realisatie van bijvoorbeeld constructies. Per saldo is het effect € 482.000. 4. Havengelden Door de economische recessie zijn de transportbewegingen, in het bijzonder het laatste kwartaal van 2008, teruggelopen. De haven van Dordrecht heeft minder laden/lossende schepen ontvangen waardoor de inkomsten van havengelden drastisch zijn verlaagd. Over het geheel genomen in 2008 zijn de overslagcijfers met 8% gedaald, hetgeen leidde tot een tekort van € 374.000. 5. Wantijbrug Dit betreft onderhoud aan de Wantijburg, dat in samenwerking met het recreatieschap “Hollandse Biesbosch” en de gemeente Sliedrecht wordt uitgevoerd. 6. Campagne Gewoon Doen De campagne wordt door meerdere sectoren in samenwerking uitgevoerd en is verspreid over 2008 en 2009. In 2008 is de projectgroep volop bezig geweest met het bespreken en voorbereiden van allerlei activiteiten, maar deze konden onvoldoende worden afgestemd met de belanghebbenden. Door middel van een technische resultaatbestemming zal het budget beschikbaar blijven voor 2009. 7. Technische verschillen Begrotingstechnisch worden lasten en baten zoveel mogelijk toegerekend aan de bestuurlijke producten. Kosten die rechtstreeks bijdragen aan de totstandkoming van een product worden direct verantwoord op het product. Kosten die indirect bijdragen (bijvoorbeeld huisvesting, financiën, communicatie) worden op basis van eenvoudige verdeelsleutels omgeslagen over alle producten. Een en ander is begrotingtechnisch niet goed verwerkt. Dit leidt tot een nadelen op de batenkant, ( niet alle lasten zijn doorbelast naar de producten). Daarnaast is gebleken dat met betrekking tot tijdelijke verkeersmaatregelen een aantal posten uit 2007 oninbaar waren.


Pagina 177 van 211

4.8.2. Thema Afvalinzameling en verwerking Binnen het thema afvalverzameling en – verwerking is een positief resultaat te constateren van € 227.000. Thema Afvalinzameling en verwerking


Product Afvalinzameling en -verwerking

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


12.262

11.784

478

12.250

11.999

-252

12.262

11.784

478

12.250

11.999

-252


227


0

0


Verschil 0


71

0

Mutatie reserve

0


227


Inc/Struct

Lasten

1. Afvalbeleid en advisering

Structureel

2. Verrekening resultaat met voorziening afval

Incidenteel

342

3. Belastingbaten en kwijtschelding

Inc/Struct

-198

4. Overig

Incidenteel

Baten

Verschil Reserves

278 -211

56

-41

478

-252

0

1. Afvalbeleid en advisering Voor de uitvoering van het afvalbeleid is minder nodig dan begroot. Dit structurele effect wordt betrokken bij de toekomstige exploitatie. 2. Verrekening met voorziening afval De afvalstoffenheffing is een zogenaamde gesloten exploitatie, wat wil zeggen dat plussen en minnen worden verrekend met een voorziening danwel reserve. Belangrijke reden daarvoor is om schommelingen in de tarieven in de loop der jaren te dempen. Daarbij is een batig saldo toegestaan op grond van nadere afspraken over het BTW compensatiefonds. De thans lagere storting houdt verband met de in de rekening gebleken ontwikkeling in de belastingopbrengsten. 3. Belastingbaten en kwijtschelding In 2008 is een groter beroep gedaan op de kwijtschelding. In het verleden zat de afvalstoffenheffing in de eindafrekening van de Eneco. In 2008 zijn ook kwijtscheldingen over 2007 gedaan omdat de eindafrekening over 2007 pas in 2008 is verwerkt. Dit is voor een bedrag van € 80.000 geweest. Over 2008 resteert een overschrijding van € 118.000 ofwel 500 aansluitingen. De overschrijding op de kwijtschelding is structureel. Oorzaak is dat afvalstoffenheffing in het verleden in de eindafrekening van Eneco. Hierdoor was het minder duidelijk dat de mogelijkheid tot kwijtschelding aangevraagd kan worden. Nu wordt een aparte aanslag verzonden met een toelichtingsfolder waarin nadrukkelijk de mogelijkheid tot kwijtschelding wordt vermeld. Daarnaast is er sprake van een verrekening van voorgaande jaren, die € 168.000 lager was dan geraamd en zijn er minder aansluitingen in 2008 (nadeel van € 43.000). Deze zijn deels structureel en worden daarom eveneens betrokken bij de toekomstige exploitatie.


Pagina 178 van 211

4.8.3. Thema Riolen Binnen het thema Riolen is een negatief resultaat te constateren van € 25.000. Thema Riolen


Product Riolen

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


8.521

8.611

-89

9.339

9.404

65

8.521

8.611

-89

9.339

9.404

65


-25


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0


-25


Inc/Struct

1. Lagere kapitaallasten

Incidenteel

409

2. Reiniging en inspectie riolen

Incidenteel

-150

3. Onderhoud gemalen

Incidenteel

-280

4. Kabels en leidingen Informatie centrum (KLIC)

Structureel

-60

5. Onderzoekskosten rioolbeheer

Incidenteel

-60

6. Hogere bijdrage voorziening

Incidenteel

7. Overig

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

153 52

-88

-89

65

0

1. Lagere kapitaallasten In 2008 zijn oude rioolprogramma’s vertraagd naar 2009, waardoor de kapitaallasten lager uitvallen. In 2009 zal een inhaalslag plaatsvinden, waarna de programma’s weer in de pas zullen lopen. 2. Reiniging en inspectie riolen Jaarlijks wordt een deel van de riolering gereinigd en geïnspecteerd. De reden van de overschrijding is dat in 2008 sprake was van een onverwacht grote hoeveelheid aangetroffen verontreiniging en plaatselijke verzakkingen. 3. Onderhoud gemalen De overschrijding op deze post wordt veroorzaakt door diverse kleinere afwijkingen zoals gestegen energiekosten (€ 90.000), personele kosten (€ 52.000), aanvullend onderhoud gemalen (€ 63.000), schades aan pompen (€ 75.000). 4. Kabels en Leidingen Informatie Centrum (KLIC) De overschrijding is het gevolg van het grote aantal KLIC-aanvragen, deze zijn namelijk verdubbeld van 1089 stuks in 2007 tot 2169 stuks in 2008. Dit wordt veroorzaakt door de strengere wetgeving en betere publiciteit op het gebied van kabel0 en leidingregistratie (WION) en de daaruit voortvloeiende verplichtingen voor de gravende partijen. 5. Onderzoekskosten rioolbeheer Deze overschrijding houdt hoofdzakelijk verband met inventarisatiewerkzaamheden rond sportvelden en onvoorziene kosten voor opstelling van een beleidsplan gronden regenwater. 6. Hogere bijdrage voorziening De rioolexploitatie is een zogenaamde gesloten exploitatie, wat wil zeggen dat plussen en minnen worden verrekend met een voorziening. Belangrijke reden daarvoor is om schommelingen in de tarieven in de loop der jaren te dempen. Dit batig saldo houdt verband met aanvullende regelgeving met betrekking tot het BTW compensatiefonds. De beoordeling van de toereikendheid van de voorziening geschiedt telkens gelijktijdig met


Pagina 179 van 211

de vaststelling van een nieuw Gemeentelijk Riolerings Plan. In 2010 wordt een nieuw GRP opgesteld. 4.8.4. Thema Milieu Op het thema Milieu is een positief resultaat te constateren van € 4,2 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van € 94.000. Thema Milieu


Product Overige milieumaatregelen

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


651

721

-70

177

209

32

12.631

5.736

6.895

6.587

3.246

-3.341

Ecologie

2.442

1.220

1.222

480

98

-382

Natuur- en milieucentrum

1.539

1.731

-192

383

454

72

17.263

9.408

7.855

7.627

4.007

-3.620

Milieubeheer


4.236


0

0


Verschil 0


1.046

Mutatie reserve Resultaat na bestemming

-94


-4.330 -4.330

Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Bodemsaneringsprojecten

Incidenteel

5.917

-2.530

-3.387

2. Restantkredieten projecten

Incidenteel

212

-143

-69

3. Administratief verschil WBB

Incidenteel

361

-361

4. Subsidie Luchtkwaliteit

Incidenteel

181

-181

5. Geluidssanering Achterhakkers

Incidenteel

137

-137

6. Out of pocketkosten

Structureel

98

7. NMC Weizigt

Incidenteel

-192

72

8. Ecologie

Incidenteel

1.222

-382

9. Juridische kosten funderingsproblematiek

Incidenteel

-70

10. Overig

Incidenteel

-872

-11

42

-2

7.855

-3.620

-4.330

1. Bodemsaneringsprojecten Het volledige werkprogramma bodemsaneringen is begroot tot het einde van de saneringsperiode (2009). Een groot deel van het hierboven gemelde resultaat betreft dan ook de restantmiddelen voor 2009. Daarnaast is op diverse bodemsaneringsprojecten vertraging opgelopen. Zo heeft de geplande sanering van de Kilkade nog niet plaatsgevonden omdat de onderhandelingen met een externe partij over het in erfpacht nemen van het terrein niet naar tevredenheid zijn afgerond. Daarnaast is gebleken dat er extra onderzoek nodig was voordat daadwerkelijk met de sanering kan worden gestart. Ook de sanering van het Neurenburgpad is nog niet uitgevoerd; hier speelde vertraging in vooronderzoeken en voorbereiding een rol. Bij deze projecten is sprake van meerjarig verstrekte kredieten, waarvan een deel gefinancierd wordt uit de BDU’s ISV en WBB en een ander deel uit de gemeentelijke reserves. Dit komt tot uiting in € 3,4 miljoen minder onttrekkingen uit de gemeentelijke reserves en € 2,5 miljoen minder opbrengsten omdat de genoemde BDU’s in 2008 minder zijn aangesproken. Na bestemming geven deze projecten geen resultaat. 2. Restantkredieten projecten Een tweetal andere dan hierboven genoemde projecten kent een meerjarig karakter. Het gaat dan om het geluidscherm A16 en de businesscase restwarmte. Het geluidsscherm is gereed; het restantkrediet wordt in 2009 nog gebruikt voor de financiële eindafwikkeling. Het budget voor de businesscase restwarmte is voor meerdere jaren beschikbaar gesteld; het project loopt in 2009 gewoon door. Door minder gebruik te maken van de be-


Pagina 180 van 211

schikbare middelen, hetgeen tot uiting komt in de resultaten aan de batenkant en de onttrekking uit de reserves, blijft het budget in 2009 beschikbaar. 3. Administratief verschil WBB (Wet Bodembescherming) WBB-subsidies mogen in het kader van weten regelgeving niet meer via de exploitatie worden overgeboekt naar de balans. Dit was nog wel zo in de begroting verwerkt. Het resultaat van € 361.000 is daarmee zuiver administratief en per saldo neutraal. 4. Luchtkwaliteit In de begroting is uitgegaan van een regionale subsidie voor het programma Luchtkwaliteit. Deze is in 2008 echter (nog) niet ontvangen. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat deze subsidie alsnog geïncasseerd kan worden. Per saldo geeft dit geen resultaat omdat deze subsidie bij ontvangst doorgestort wordt naar de voorziening, hetgeen nu niet heeft plaatsgevonden. 5. Geluidssanering Achterhakkers Het resultaat aan de baten en lastenkant betreft de middelen (en dekking) voor de geplande geluidssanering. De eindmelding in 2008 heeft niet onomstotelijk duidelijk gemaakt welke panden nu precies wel of niet gesaneerd zouden moeten worden. Om het risico op dubbel werk te voorkomen is de geluidssanering tijdelijk stopgezet. 6. Out of pocketkosten Op het gebied van milieubeheer wordt jaarlijks rekening gehouden met ruim € 100.000 aan out of pocketkosten. Deze laten zich moeilijk voorspellen omdat het gaat om zogenaamde ad-hoc kosten. In 2008 is dit budget nauwelijks nodig gebleken. 7. NMC Weizigt Voor de Landelijke Vereniging van NME-Centra is nog € 84.000 besteed aan personele lasten. Deze uitgaven worden gefinancierd door middel van een subsidie van de provincie. Daarnaast zijn de lasten voor het koetshuis hoger uitgevallen door meer schoonmaakkosten en beveiligingskosten. Door de doorontwikkeling van diverse bedrijfsvoeringsaspecten zijn er meer control-uren afgenomen bij het SCD dan begroot. Daarnaast zijn er kosten gemaakt t.b.v. de voorbereiding op de bouw van de Multifunctionele Stadsboerderij. Deze kosten zullen ten laste worden gebracht van het voorbereidingskrediet welke in januari 2009 door de raad is verleend. 8. Ecologie Het hier getoonde resultaat betreft enkel restantkredieten van meerjarige doorlopende projecten. Het betreft m.n. de projecten Dordtwijkzone en SGP. De kredieten blijven beschikbaar door minder te ontrekken uit de hiervoor bestemde reserves. 9. Juridische kosten funderingsproblematiek In het kader van de funderingsproblematiek maakt de gemeente extra juridische kosten. Dit levert een nadeel op van € 70.000. 4.8.5. Thema Vergunningverlening Het thema vergunningverlening kent een positief resultaat voor bestemming van ruim € 141.000. Na verrekening met de reserves resteert een voordelig resultaat van € 90.000. Thema Vergunningverlening


Product Vergunningen

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


2.640

3.330

-690

3.417

4.247

830

2.640

3.330

-690

3.417

4.247

830


141



32

83

Verschil -51

Onttrekkingen uit reserves Begroot Werkelijk Verschil 0

0

0 -51 90

Pagina 181 van 211


Inc/Struct

Lasten

1. Leges bouwvergunningen

Inc/Struct

-300

2. Hogere kosten MZHZ

Incidenteel

-325

3. Overig

Incidenteel

Baten

Verschil Reserves

830

-51

830

-51

-65 -690

1. Leges bouwvergunningen De jaarschijven van bouwleges zijn moeilijk te voorspellen. Laat in 2008 zijn nog legesinkomsten ontvangen die pas in 2009 waren voorzien. Daarnaast laten de legesinkomsten sowieso een sterkere ontwikkeling zien dan begroot. Daar staat tegenover dat er ook meer uren doorbelast zijn voor de bouwleges vanuit MZHZ. 2. Hogere kosten MZHZ Naast de extra werkzaamheden rechtstreeks gerelateerd aan de ontvangen bouwleges (zie hierboven) zijn er nog meer extra kosten doorbelast aan onze gemeente dan opgenomen in de Dienstverleningsovereenkomst (DVO). Dit betreft enerzijds kosten als gevolg van extra handhaving inzake illegale kamerverhuur aan buitenlandse werknemers, waarvoor nog onvoldoende middelen begroot zijn. Daarnaast zijn er door de milieudienst extra uren doorbelast als gevolg van extra werkzaamheden door ICT problemen. 4.8.6. Handhaving Het thema handhaving is afgesloten met een positief resultaat voor en na bestemming van € 20.000. Thema Handhaving


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Handhaving ruimtelijke ordening

598

598

0

10

0

-10

Handhaving milieu

587

643

-56

121

208

87

1.185

1.241

-56

131

208

76


20


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0


20


Inc/Struct

1. Meerkosten en opbrengsten door extra opdrachten

Incidenteel

2. Overig

Incidenteel

Lasten -56

Baten

Verschil Reserves

87 -11

-56

76

0

1. Meerkosten en opbrengsten door extra opdrachten In 2008 is de inzet voor de gemeente H.I. Ambacht uitgebreid. Hiervoor zijn extra inkomsten ontvangen, waar extra (personeels)kosten tegenover staan. Ook voor de gemeente Zwijndrecht zijn extra opdrachten uitgevoerd waarvoor inkomsten zijn ontvangen.


Pagina 182 van 211

4.8.7. Ontwikkelen en herstructureren woonwijken Op het thema ontwikkelen en herstructureren van woonwijken is een positief resultaat te constateren van € 2,1 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een nadelig resultaat van ruim € 2,1 miljoen. Thema Ontwikkelen en herstuctureren woonwijken

Bedragen x € 1.000

Lasten Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Woonwagens

4.099

3.706

393

3.453

3.060

-393

Funderingen

1.444

1.481

-37

0

0

0

862

782

80

41

41

0

6.727

3.800

2.926

2.014

1.071

-943

495

533

-38

0

8

8

Monumenten Beheer en ontwikkelen van wijken Planologisch juridisch instrumentarium Wonen Exploitatie bouwgrond wonen

6.039

2.492

3.547

3.682

1

-3.682

93.278

79.220

14.058

84.255

71.763

-12.492

Exploitatie gemeentelijke eigendommen

2.013

1.954

59

5.316

5.795

480

Dordt West

4.782

3.792

990

3.322

2.752

-570

Woonruimte zaken Budget Stadsontwikkeling Leefbare wijken

142

129

13

36

7

-29

-2.147

598

-2.744

0

165

165

2.597

2.281

316

96

97

1

19.563 102.216

84.759

-17.457

120.332 100.768 Resultaat voor bestemming

2.106


13.282

21.727

Verschil -8.445


30.298

4.242

Mutatie reserve

-4.203


-2.097


Inc/Struct

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1. Deconcentratieproject woonwagens

Incidenteel

393

-393

0

2. Meerjarige projecten

Incidenteel

3.039

-944

-1.945

3. Structuurvisie

Inc/Struct

-114

4. Dordt West

Incidenteel

990

-570

5. Adminstratief verschil afrekening ISV

Incidenteel

3.652

-3.652

6. Exploitatie bouwgrond wonen

Incidenteel

14.088 -12.521

-1.556

7. Erfpachtgronden

Structureel

480

-480

8. Exploitatie gemeentelijke eigendommen

Incidenteel

59

9. Kostenplaatsen/taakstellingen

Incidenteel

-2.744

10. Leefbare wijken

Incidenteel

316

11. Overig

Incidenteel

-116

-197 165

70

-22

-95

19.563 -17.457

-4.203

1. Deconcentratieproject woonwagens Door diverse vertragingen in het project deconcentratie woonwagens (m.n. de aanleg van de aanleg van de standplaats op de Brandts Buijsstraat) is per saldo € 393.000 minder uitgegeven dan gepland. Hierdoor is voor eenzelfde bedrag minder gebruik gemaakt van de hiervoor beschikbare voorziening. Het project loopt door in 2009. 2. Meerjarige projecten Binnen het thema Ontwikkelen en herstructureren van woonwijken is sprake van veel projecten die doorlopen in 2009. Dat betekent dat kredieten meerjarig zijn verstrekt. Het betreft m.n. de projecten Stadshotel, Stationsomgeving, Noorderkwartier, Octant, Wielwijk Noord en Spuiweg. Door minder gebruik te maken van de diverse voorzieningen en reserves, blijven de middelen beschikbaar. Het project Verzetsbuurt is afgerond met po-


Pagina 183 van 211

sitief resultaat van bijna € 150.000. Na definitieve financiële afwikkeling zullen de restantmiddelen worden teruggeboekt naar het gemeentelijk deel van de ISV middelen. 3. Structuurvisie In de vorige jaarrekening is reeds aangegeven dat de Structuurvisie 2020 uitgebreider is opgepakt dan voorzien. Dit heeft ook in 2008 tot een financiële overschrijding geleid. Een belangrijk deel van deze overschrijding is veroorzaakt door meer communicatiekosten voor dit project dan voorzien. 4. Dordt West De Leer/werk boerderij Rust en Burgh is niet gerealiseerd omdat de omvang van de kosten van het project te hoog worden geacht. Het gereserveerde GSB-budget ad € 200.000 zal in 2009 worden ingezet voor de realisatie van andere GSB-doelstellingen. Tevens zijn de uitgaven voor de Sociale Programma’s Nieuw Krispijn en Crabbehof lager dan begroot doordat de besluitvorming hieromtrent pas in de loop van 2008 heeft plaatsgevonden. In 2009 zal deze vertraging naar verwachting (deels) worden ingelopen. Dit resulteert in een onderschrijding op de lastenkant van € 649.000. Door de latere start is een voordeel aan de batenkant ontstaan van € 649.000 omdat minder ISV middelen benodigd zijn. Verder is er een voordeel op de lasten op het Sociaal programma Wielwijk doordat deelprojecten minder duur zijn dan eerder is ingeschat. Als laatste is voor het project Oud Krispijn een lastenoverschrijding door incidentele extra uitgaven zoals extra communicatiekosten t.b.v. de bewoners en kosten van het wijkinfocentrum uit 2007 die alsnog door Krispijn Wonen in rekening zijn gebracht. Deze lasten overschrijding veroorzaakt een overschrijding aan de batenkant doordat meer middelen uit de ISV-reserve benodigd zijn dan begroot. 5. Administratieve afrekening ISV Zowel aan de baten als lastenkant is een verschil gerealiseerd van € 3,7 miljoen. De verwerking van de subsidiestroom ISV is echter conform nieuwe regelgeving rechtstreeks via de balans geboekt en niet, zoals begroot, via de exploitatie. Het verschil is daarmee zuiver technisch en is gesaldeerd neutraal.

6.

Exploitatie bouwgronden wonen


Lasten Begroot Werkelijk

Exploitatie bouwgronden wonen

93.278

79.191

Baten Verschil 14.087

Begroot Werkelijk 84.255

1.566

Resultaat voor bestemming Stortingen in reserves Begroot Werkelijk 10.490 Mutatie reserve Resultaat na bestemming


Verschil

71.734 -12.521

18.259

Verschil -7.768

Onttrekkingen uit reserves Begroot Werkelijk 19.514

25.716

Verschil 6.202 -1.566 0

Pagina 184 van 211

a. Zeehavenbuurt-Oost b. Quickterrein

Verschil

Verschil

Verschil

Lasten

Baten

Reserves

600 2.458

-2.140

c. Vest 124

340

-480

d. Admiraalsplein

672

-7.739

e. Leerpark

-1.039

f. Stadswerven

10.925

g. Zuidpolder

359

h. De Holland i. Jagers- en Windhondenpolder

-1.450 2.714

j. Smitsweg

-375

k. Makoré l. Belthurepark m. Gezondheidspark

1.048 270 6.451

-9.638

n. Riedijkshaven

838

-641

o. Oud-Krispijn Zuid

552

-307

p. Mutaties in voorzieningen

-5.113

30.895

q. Activeren boekwaarde

-5.939

-21.694

r. Tussentijds winstneming De Hoven

-1.000

s. Afsluiten viertal grex projecten

-1.707

t. Storting BOVO

202

u. Mutaties in de verliesvoor-zieningen

939 14.088

-12.521

-1.566

a Zeehavenbuurt Oost In de loop van 2008 is intensief overleg geweest met de ontwikkelaar in dit gebied. Er is nog geen overeenstemming over de planning van de afsluitende acties. De aanleg van de laatste stukken in de openbare ruimte kon dus nog niet in 2008 beginnen. Hierdoor schuift dit restant budget van € 600.000 door naar 2009. Wel is een laatste bijdrage in de verhuiskostenvergoeding aan Woonbron betaald. b. Quick-terrein Vanwege vertraging schuiven de kosten van het bouwen woonrijpmaken ad € 2.458.000 evenals de opbrengsten a € 2.140.000 door naar 2009. c Vest 124 Vanwege vertraging in voortgang van het project schuiven de kosten á € 340.000 en opbrengsten á € 480.000 door naar2009. d Admiraalsplein De stagnatie van de ontwikkeling van de Compagnie leidt in 2008 tot minder kosten. Hierdoor is € 672.000 minder uitgegeven. Een deel van de opbrengsten is doorgeschoven naar 2009; een ander deel van de opbrengsten komt te vervallen als gevolg van nieuwe afspraken met Woonbron. Dit bedraagt in totaal € 7.739.000. e Leerpark De plankosten zijn hoger dan geraamd door veranderingen in de uitvoeringsacties. Daarnaast zijn de budgetten voor het bouwen woonrijpmaken hierdoor ook hoger belast als gevolg van betalingen aan de projectontwikkelaar. Die betalingen zijn het gevolg van de in de overeenkomsten vastgelegde verplichtingen. Het totaal van de overschrijding bedraagt € 1.039.000. f Stadswerven In verband met de stand van het project is een deel van de begrote kosten á € 10.925.000 doorgeschoven naar 2009. g Zuidpolder De gerealiseerde plankosten zijn in 2008 € 359.000 lager dan begroot, het restant schuift door naar 2009. h De Holland Het betreft de verkoop van een bestaand pand. In de prognose 2008 werd nog uitgegaan van verkoop in 2008.; thans is de verwachting dat het pand in 2009 zal worden verkocht. De geprognosticeerde opbrengst ad € 1.450.000 is daarom in 2008 niet gerealiseerd.


Pagina 185 van 211

i Jagers- en windhondenpolder De ontwikkelaar zou in 2008 de woningen en de openbare ruimte opleveren, maar dit is vertraagd. Dat betekent dat de openbare ruimte niet in 2008 is opgeleverd. Naar verwachting zal de oplevering en daarmee ook de teruglevering van de openbare ruimte aan de gemeente in 2009 plaatsvinden. De grondoverdracht aan de gemeente en de vergoeding aan de ontwikkelaar is opgenomen in de grondexploitatie ad € 2.714.000. Deze in 2008 opgenomen kosten schuiven door naar 2009. j Smitsweg In 2009 zal een verrekening van nog niet in rekening gebrachte gemaakte kosten worden ontvangen. In totaal zal de gemeente een bedrag ontvangen van circa € 375.000 voor de gemaakte kosten in 2008. k Makoré Het bedrag aan bouwrijpmaakkosten á € 1.048.000 zal pas gerealiseerd worden als het openbaar gebied overgedragen wordt aan de gemeente. Verwachting is dat dit in 2009 gebeurd. l Belthurepark De plankosten zijn € 270.000 lager dan begroot als gevolg van het verleggen van de uitvoeringstermijn. m Gezondheidspark Het oorspronkelijke plankostenbudget is overschreden als gevolg van de intensieve werkzaamheden ten aanzien van de aanpassing van het stedenbouwkundige Masterplan en de herijking van de grond-exploitatie. De begrotingen voor de verwerving en sloop werden in 2008 niet aangesproken als gevolg van veranderingen in de uitvoeringsplanning. Wel zijn de kosten, met name voor de aanleg van de tunnel in de Karel Lotsyweg, verantwoord. De geraamde opbrengst, waaronder het vertraagde woningbouwproject aan de Overkampweg alsmede de grondverkoop aan het Albert Schweitzer ziekenhuis, is in 2008 niet ontvangen. Hierdoor zijn er in 2008 € 9,6 miljoen minder opbrengsten binnen gekomen dan begroot.Daarnaast is binnen het Gezondheidspark een tekort van € 0,6 miljoen ontstaan. Dit komt omdat de par-keerexploitatie binnen het project is ondergebracht. Besluitvorming om de parkeerexploitatie bij het parkeerbedrijf onder te brengen en daarmee uit het project te halen, is in voorbereiding. Op het eindresultaat van het project heeft het daardoor geen invloed. n Riedijkshaven Vanuit het project Noordendijk zou een deel van de ontvangen provinciale bijdrage aan het project Riedijkshaven worden gegeven. Na nader overleg is besloten deze bijdrage ad € 641.000 niet meer onderling te verrekenen aangezien de stadsvernieuwingsprojecten elk jaar worden verrekend met het ISV. Er dient nog steeds afgerekend te worden met de ontwikkelaar. De beschikbare budgetten ad € 838.000,- voor bodemsanering en bouwen woonrijpmaken schuiven door naar 2009. o Oud Krispijn-Zuid De in 2008 gerealiseerde sloop- en plankosten zijn lager dan begroot omdat deelgebied 11 later wordt uitgevoerd. Ook zijn er minder verwervingen uitgevoerd dan gepland. Daarentegen is de herinrichting van deelgebied 4 naar voren geschoven. Per saldo is er € 552.000 minder uitgegeven. Een deel van de opbrengsten van deelgebied van € 307.000 die in 2008 zijn begroot, zullen pas in 2009 worden ontvangen. p Mutaties in voorzieningen Eind 2008 zijn de verliesvoorzieningen voor de grondexploitaties verwerkt als correctie op de balansposten voorraden, conform gewijzigde BBV-regelgeving. Deze verwerking is niet begroot en leidt derhalve tot verschillen t.o.v. de begroting. q Activeren boekwaarde Op het productblad is het activeren van de boekwaarden zowel aan de lasten- als de batenkant meegenomen. Dit betreft een administratief technische boeking. De boeking is enerzijds nodig om het saldo tussen lasten en baten over te boeken naar de balans en tegelijkertijd om de gemeentelijke exploitatie neutraal te laten verlopen. r Tussentijdse winstneming De Hoven Op basis van de notitie Winst- en verliesneming is in 2008 bij het project De Hoven voor € 1.000.000 tussentijdse winst genomen. Dit was niet begroot. Dit bedrag is gestort in de algemene reserve grondbedrijf.


Pagina 186 van 211

s Afsluiten viertal grex projecten De grex projecten Stevensweg, Zuidhoven, Smitshoek en Moskee Wielwijk zijn in 2008 afgesloten. In totaal is een bedrag van € 1.707.000, wat niet begroot is, in de algemene reserve grondbedrijf gestort. t Storting BOVO Vanwege lagere grondverkopen is minder dan begroot gestort in de reserve BOVO. u Mutaties in verliesvoorzieningen Indien het verlies bij een grex project verandert, dient ook de betreffende verliesvoorziening te worden aangepast. De aanpassingen vinden plaats als onttrekkingen uit respectievelijke stortingen in de algemene reserve van het grondbedrijf. 7. Erfpachtgronden In 2008 is een groot aantal canonherzieningen doorgevoerd. Als gevolg hiervan zijn de opbrengsten van erfpachtcanons € 480.000 hoger uitgevallen. Verwacht wordt dat de opbrengsten de komende jaren structureel hoger zullen zijn. Deze extra inkomsten worden rechtstreeks gestort in de algemene reserve van het grondbedrijf. 8. Exploitatie gemeentelijke eigendommen Binnen het product exploitatie gemeentelijke eigendommen zijn diverse kleine(re) resultaten geboekt voor per saldo € 59.000 positief. De belangrijkste hiervan zijn grondaankopen, waarvan een deel van de kosten pas in 2009 gemaakt gaat worden. 9. Kostenplaatsen/taakstellingen Op het gebied van projecten en bedrijfsvoering zijn diverse taakstellingen in de begroting opgenomen. Omdat vooraf niet duidelijk is op welke projecten specifieke besparingen te behalen zijn, is de besparing van € 1,8 miljoen als stelpost in de begroting opgenomen. In 2008 zijn zowel indirect als direct forse besparingen gerealiseerd. Deze maatregelen en besparingsmogelijkheden variëren van het taakstellend korten op de jaarschijf met 10% tot aanbestedingsvoordelen en onderhandelingsresultaten. Een deel van deze taakstellingen zal daadwerkelijk worden ingeboekt. In totaal gaat het om € 2 miljoen aan besparingen tegenover een stelpost van € 1,8 miljoen. Dit negatieve resultaat wordt gecompenseerd binnen de prognose en de reeds gevoteerde kredietverstrekkingen, welke na vaststelling van de jaarrekening verlaagd kunnen worden. Het betreft de volgende besparingen/projecten: Rolluiken

€

10.000

-

Wielwijk Noord

€

35.000

-

Lichtplan

€

10.000

-

Parkeren Oosterlijk Stadsdeel

€

20.378

-

Ondergrondse containers

€

134.000

-

Voetpad octant

€

60.000

-

Garage Veemarkt

€

175.000

-

Sloop

€

251.000

-

Louter bloemen

€

85.000

-

Parkeren energiehuis

€

183.808

-

Kraansteiger

€

33.666

-

Verzetsbuurt

€

136.104

-

Wijkverkeersplannen algemeen

€

234.000

-

Krabbepolder

€

410.000

-

Sluisweg / achterhakkers

€

155.000

-

Damplein

€

4.500

€

1.937.456

Daarnaast is er een nadelig verschil van € 395.000 dat zich alleen technisch laat verklaren. Op Stadsniveau nivelleert dit verschil, maar op themaniveau geeft het een begrotingstechnisch nadeel. 10. Leefbare wijken De stedelijke campagne tegen verloedering en verkeersoverlast “Gewoon Doen” is, als gevolg van een langere voorbereiding, later gestart dan gepland. Het project zal eind 2009 gereed zijn. De onderzoeksbudgetten voor “Profiel van de Wijken” en “Monitor Leefbaarheid & Veiligheid” worden tweejaarlijks uitgevoerd en uitgegeven. De eerstvolgende uitvoering vindt plaats in 2009. Het onderzoek “Wijkschetsen” maakt hier onderdeel van uit en zal in combinatie worden uitgevoerd. Derhalve is op dit budget nu een onderuitputting. De middelen t.b.v. de bovenstaande projecten blijven dan ook beschikbaar in 2009 door middel van technische resultaatbestemmingsvoorstellen.


Pagina 187 van 211

4.9

Programma Werk en Scholing

Het programma Werk en Scholing is over 2008 afgesloten met een positief saldo van € 7,1 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de gemeentelijke reserves is het resultaat € 1,5 miljoen. In de navolgende paragrafen worden de belangrijkste afwijkingen tussen realisatie en begroting themagewijs nader toegelicht. Programma Werk en Scholing Bedragen x € 1,000 Thema

Lasten

Baten



Opgroeien en onderwijs

12.098

11.923

175

580

1.065

485

Onderwijshuisvesting

13.291

15.505

-2.214

7.761

14.698

6.937

Arbeidsmarkttoeleiding

51.509

49.662

1.847

46.483

46.328

-155

76.898

77.090

-192

54.824

62.091

7.267



7.075





10.343

14.059

-3.716

6.997

5.097

-1.899


-5.616


1.460

4.9.1. Thema Opgroeien en onderwijs Op het thema Opgroeien en onderwijs is een positief resultaat ontstaan van € 660.000. Na verrekening met de reserves is het positieve resultaat toegenomen naar € 917.000. Thema Opgroeien en onderwijs


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Sluitende aanpak voortijdig schoolverlaten

3.004

3.014

-10

563

981

419

Voor- en vroegschoolse educaties

4.493

4.659

-166

0

39

39

SIS programma

1.104

840

264

0

30

30

Educatie

1.675

1.661

14

0

0

0

Overige onderwijsaangelegenheden

1.822

1.748

74

17

15

-2

12.098

11.923

175

580

1.065

485


660



257

0

Verschil 257

Onttrekkingen uit reserves Begroot Werkelijk Verschil 79

79

0

Mutatie reserve

257


917

Pagina 188 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten


Inc/Struct

-345

418

2. Vertraagde subsidie-verlening Hans Petri

Incidenteel

292

3. Diverse GSB Onderbestedingen

Incidenteel

440

4. Peuterwerk

Inc/Struct

5. Administratieve correctie

Incidenteel

-257

6. Vrijval subsidies

Incidenteel

93

7. MFA

Incidenteel

138

8. Apparaatskosten

Incidenteel

-105

9. Overig

Incidenteel

Verschil Reserves

-70 257

-11

67

175

485

257

1. Technische verschillen De uitgaven en inkomsten m.b.t. de kwalificatieplicht 2008 en de prijsindexatie Regionaal Meld- en Coördinatiepunt (RMC) waren niet begroot omdat pas in het laatste kwartaal 2008 meer zicht in deze cijfers is gekomen. Het CFI (Centrale Financiële Instellingen, een uitvoeringsorganisatie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen) heeft een convenant afgesloten met de regio Zuid-Holland Zuid. De slottermijn van dit convenant voor de vermindering van het aantal schoolverlaters was abusievelijk tweemaal in de begroting opgenomen. Dit resulteert in een voordeel van € 62.000. 2. Vertraagde subsidie-verlening Hans Petri De GSB en gemeentelijke middelen voor het voorkomen van voortijdig schoolverlaten zijn in 2008 niet toegekend aan de Hans Petri-groep. De uiteindelijke besluitvorming door de raad over de regierol van de Hans Petri-groep heeft in januari 2009 plaatsgevonden, hiermee ontstond een rechtmatige grond om deze middelen toe te kennen. Door middel van een technische resultaatbestemming zal het budget beschikbaar blijven voor 2009. 3. Diverse GSB-onderbestedingen Op diverse GSB-projecten (jeugdpreventie Antilianen en VVE) is sprake van onderbestedingen door personele wisselingen, minder subsidie verstrekkingen, minder aanspraak op ouderbijdrage voor peuterspeelzalen/kinderdagverblijven en eindafrekeningen. 4. Peuterwerk De verhuizing van peuterspeelzalen naar schoolgebouwen heeft in 2008 vertraging opgelopen. Hierdoor namen de frictiekosten voor het huren/inrichten van peuterspeelzalen toe. 5. Administratieve correcties Een begrote storting in de reserve Onderwijshuisvesting vanuit het product Voor- en vroegschoolse educatie heeft niet plaatsgevonden omdat de lasten rechtsreeks ten gunste van het product onderwijshuisvesting zijn gebracht, omdat daar ook de kosten worden gemaakt. Per saldo geeft dit na bestemming geen resultaat. 6. Vrijval subsidies Op het beschikbare budget voor subsidieverlening is onderuitputting ontstaan. De oorzaken hiervoor lopen uiteen van geen beroep doen op het budget voor ouderbetrokkenheid (activiteit is uitgevoerd door Da Vinci College) tot minder uitgaven voor o.a. computercursussen en minder kosten t.b.v. de ouderbijeenkomsten. 7. Multi Functionele Accommodatie (MFA) De onderuitputting is veroorzaakt doordat de begrote storting in de reserve onderwijshuisvesting voor de dekking van MFA Wielwijk niet is uitgevoerd. De oorzaak is dat de besluitvorming hieromtrent nog niet heeft plaatsgevonden. 8. Apparaatskosten De vergoeding voor de inzet van een beleidsmedewerker m.b.t. het opstarten van maatschappelijke stages/burgerschap was begroot op het product Leerpark. Daarnaast heeft inhuur gezorgd voor kostenoverschrijding.


Pagina 189 van 211

4.9.2. Thema Onderwijshuisvesting Het thema onderwijshuisvesting resulteert in een positief saldo van € 4,7 miljoen. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van € 1,1 miljoen. Thema Onderwijshuisvesting


Product Huisvesting onderwijs

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


13.291

15.505

-2.214

7.761

14.698

6.937

13.291

15.505

-2.214

7.761

14.698

6.937


4.722


10.087

14.059

Verschil -3.973


5.019

-1.899

Mutatie reserve

-5.872


-1.150

Verschil Verschil Lasten

Baten

Verschil

Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Overdracht panden

Incidenteel

-2.624

2. Dotatie onderhoudsvoorziening

Incidenteel

1.160

3. Onderhoudsuitgaven

Incidenteel

-377

4. Dekking reserve onderhoudsuitgaven

Incidenteel

437

5. Kapitaallasten

Structureel

-3.063

6. ISV bijdrage

Incidenteel

7. Diverse extra kosten en opbrengsten

Inc/Struct

322

Reserves 2.302 377

5.863

-5.863

-373

752

-62

-2.214

6.937

-5.872

1. Overdracht panden Wegens overgang van een aantal panden naar het Grondbedrijf, zijn de boekwaarden afgeboekt en dekking hiervoor heeft plaatsgevonden door een onttrekking uit de reserve Economisch claimrecht VO-gebouwen. Per saldo is dit na bestemming budget neutraal. 2. Dotatie onderhoudsvoorziening Voor het bekostigen van meerjarig onderhoud worden voorzieningen getroffen. Deze voorzieningen worden gevoed door een jaarlijkse dotatie vanuit de exploitatie. In 2008 is de voorziening onderwijshuisvesting omgelabeld naar een reserve, omdat vanwege aangescherpte regelgeving het treffen van een voorziening niet toegestaan is (de onderbouwing van de voorziening was niet aanwezig). Derhalve heeft in 2008 de begrote storting vanuit de exploitatie in de onderhoudsvoorziening van € 1,2 miljoen niet plaatsgevonden. 3. Onderhoudsuitgaven De geraamde onderhoudsuitgaven op dit product zijn met € 377.000 overschreden omdat deze niet uit de voorziening betaald mochten worden, maar betaald zijn via de exploitatie. Daar tegenoverstaat een bijdrage vanuit de reserve van € 377.000. Per saldo is na bestemming sprake van budgettaire neutraliteit. 4. Dekking reserve onderhoudsuitgaven Omdat de onderhoudsuitgaven in 2008 niet uit de voorziening konden worden betaald zijn deze ten laste van de exploitatie gebracht, hier tegenover staat een dekking vanuit de reserve voor een bedrag van € 437.000. 5. Kapitaallasten In de 9-maandsrapportage is gemeld dat door vertraging in de uitvoering van diverse investeringen m.b.t. schoolgebouwen de kapitaallasten € 7,8 miljoen lager zijn dan begroot. Door deze vertraging worden deze kosten pas in 2009 en later uitgegeven waardoor de onttrekking aan de reserve Onderwijshuisvesting kon vervallen. Deze vrijval is in tekst wel gemeld in de 9-maandsrapportage maar is abusievelijk niet in de cijfers meegenomen bij de 9-maandsrapportage. Derhalve is er in totaal sprake van € 4,8 miljoen voordeel op de kapitaallasten.


Pagina 190 van 211

6. ISV-bijdrage Voor het project MFA De Koloriet was ISV-bijdrage aangevraagd en toegekend, echter deze bijdrage is technisch niet in de begroting verwerkt. In 2008 heeft de financiële afwikkeling plaatsgevonden en is de ISV-bijdrage van € 5,9 miljoen besteed. Deze bijdrage is doorgeboekt naar de reserve Afschrijving Economisch nut. Per saldo heeft dit geen budgettaire gevolgen. 7. Diverse extra kosten en opbrengsten In 2008 was sprake van een overschrijding op de apparaatskosten doordat een complete doorlichting heeft plaatsgevonden op het IHP. Daarnaast is er sprake van hogere baten; in 2008 zijn nog opbrengsten gegenereerd door het in rekening brengen van achterstallige huur en energiekosten van de afgelopen jaren. Tevens is sprake van meer opbrengsten omdat in scholen meer gebruik is gemaakt van Kinderopvang en Buitenschoolse Opvang en een bijdrage ontvangen van het product Voor- en vroegschoolse educatie. 4.9.3. Thema Arbeidsmarkttoeleiding Het thema arbeidsmarkttoeleiding kent een positief saldo van € 1,7 miljoen voor en na bestemming. Thema Arbeidsmarkttoeleiding


Product Werk Inburgering

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


48.717

48.794

-78

46.483

46.328

-155

2.793

868

1.925

0

0

0

51.509

49.662

1.847

46.483

46.328

-155


1.692


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0


1.692

Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Motie Irrgang

Incidenteel

Lasten -208

2. Bonus begeleid werken

Incidenteel

-60

3. Kinderopvang

Incidenteel

73 -133

4. Afrekening WWB 2007

Incidenteel

5. Afrekening ESF 2007

Incidenteel

292

6. Inburgering

Incidenteel

1.925

7. Overig

Incidenteel

Baten

Reserves

60

-292

-42

77

1.847

-155

0

1. Motie Irrgang In 2007 is met amendement Irrgang, via het gemeentefonds, extra geld ter beschikking gesteld aan de gemeenten voor het aanpakken van de WSW-wachtlijsten. In 2008 zijn deze middelen verstrekt aan Drechtwerk. 2. Bonus begeleid werken Vanuit het Rijk is een Bonus begeleid Werken van € 60.000 toegekend aan Dordrecht. Deze tegemoetkoming is op basis van afspraken doorgesluisd naar Drechtwerk. 3. Kinderopvang Op het beleidsterrein Kinderopvang is afgesproken dat wordt afgerekend met de SDD op basis van werkelijke uitgaven. Voor 2008 resulteert dit in een voordeel van € 73.000.


Pagina 191 van 211

4. Afrekening WWB 2007 Bij de jaarrekening 2007 is een inschatting gemaakt van de afrekening 2007 met de SDD. De daadwerkelijke afrekening is na het opstellen van de jaarrekening bekend geworden. Deze afrekening valt € 133.000 nadeliger uit dan verwacht door de hogere werkelijke uitgaven van de SDD in 2007. 5. Afrekening Europees Sociaal Fonds (ESF) 2007 De eindafrekening van de ESF-subsidie is eind 2008 afgerond. Dit resulteert in een voordeel aan de batenkant van € 292.000. Deze inkomsten zijn overgeboekt naar de SDD waardoor een overschrijding ontstaat aan de lastenkant. Per saldo is hier sprake van budgettaire neutraliteit. 6. Inburgering In 2007 bleef het aantal gestarte en afgeronde inburgeringstrajecten op grond van de wet Inburgering sterk achter op het geplande aantal trajecten. Dit werd veroorzaakt door ingewikkelde regelgeving en onduidelijkheid bij de kabinetswisseling en de voorgenomen wetswijziging in dat jaar. In het voorjaar van 2008 is gestart met het Deltaplan inburgering en in het najaar is gestart met het actieprogramma voor de uitvoering van de WI (Wet Inburgering) om meer mensen te laten inburgeren. De jaarlijkse inburgeringsresultaten blijven achter bij de streefresultaten; dit heeft in 2008 geresulteerd in een overschot op inburgeringsmiddelen van € 2,5 miljoen. De uitvoering van de WI maakt deel uit van GSB. De inzet van GSB middelen is ook verlaagd, dit is opgenomen in de afwikkeling bij de stadsposten. In 2008 zijn ook uitgaven gedaan in het kader van andere regelingen, namelijk Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN), Inburgering Allochtone vrouwen en Taal op de Werkvloer. Ook de uitgaven aan deze regelingen worden gedekt uit de betreffende doeluitkeringen die onder GSB vallen, welke ook zijn opgenomen in de afwikkeling van de stadsposten. Daarnaast zijn naar aanleiding van een BestuursCommissie-besluit van de SDD extra middelen uitgegeven voor het Deltaplan Inburgering en taalcoaches (€ 88.000) welke gedekt worden door een inkomst op de Algemene Uitkering.


Pagina 192 van 211

4.10

Ondernemerschap en bereikbaarheid

Het programma Ondernemerschap en bereikbaar kent voor bestemming een positief resultaat van € 10,5 miljoen. Na verrekening met de stedelijke reserves resteert een afwijking t.o.v. de bijgestelde begroting van € 74.000 negatief. Programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid Thema


Baten



Ontw., beheer en herstruct. Bedr.terreinen

32.519

9.347

23.173

27.350

6.722

-20.628

Verbeteren bereikbaarheid

23.563

15.726

7.837

13.796

12.708

-1.088

Economische structuurversterking

10.710

10.184

526

2.312

2.986

66.792

35.256

31.536

43.458

22.416



674 -21.042 10.494





6.837

2.634

4.204

23.283

8.511


-14.772 -10.568


-74

4.10.1. Ontwikkelen, beheer en herstructurering bedrijventerreinen Op het thema ontwikkelen, beheer en herstructureren bedrijventerreinen is een positief resultaat te constateren van € 2,5 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een positief resultaat van ruim € € 31.000. Thema Ontwikkelen, beheer en herstuctureren bedrijven


Lasten Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Droge / natte bedrijven

10.451

4.712

5.740

5.016

1.842

-3.174

Exploitatie economische ontwikkeling

21.658

3.728

17.930

22.016

4.009

-18.008

410

907

-497

317

871

554

32.519

9.347

23.173

27.350

6.722

-20.628

Kantoorlocaties


2.545


319

283

Verschil 36


2.873

Mutatie reserve

-2.549 -2.514


31


Inc/Struct

1. Projecten (meerjarige kredieten)

Incidenteel

2. Exploitaties economische ontwikkeling

Incidenteel

Lasten 5.243

Baten -2.620

Verschil Reserves -2.552

17.930 -18.008

38

23.173 -20.628

-2.514

1. Projecten Bij het ontwikkelen, beheer en herstructureren van droge en natte bedrijven(terreinen) wordt aan meerdere projecten gewerkt. Grote en belangrijke projecten hierbij zijn de upgrading Dordtse Kil, de ontwikkeling van het Zeehavengebied, Maasterras en spoorzone maar ook kleinere projecten als Louter bloemen. Over de voortgang van de grote projecten wordt elders in deze jaarrekening uitgebreid gerapporteerd. Ditzelfde geldt voor de ontwikkelde spoorzone en het Maasterras.


Pagina 193 van 211

Voor deze projecten wordt in Dordrecht meerjarig krediet verstrekt. Omdat het om veel en grote projecten gaat zijn in bovenstaand cijferoverzicht zowel aan de baten als lastenkant grote verschillen zichtbaar. Het deel wat in 2008 niet gerealiseerd is, is het resultaat vóór bestemming. Eenzelfde bedrag is minder onttrokken aan de diverse reserves. Hiermee blijven de beschikbaar gestelde middelen ook beschikbaar voor de volgende jaren. Bij de volgende begroting wordt getracht deze kredieten als jaarschijven in de projectadministratie op te nemen, waarmee dergelijk (per saldo neutrale) afwijkingen niet meer zichtbaar zijn. 2. Exploitatie economische ontwikkeling De verschillen worden veroorzaakt door: Heroriëntatie Amstelwijck In 2008 is het besluit genomen tot opsplitsing van het plangebied Amstelwijck. Op advies van de accountant is de mutatie van de lasten en baten als gevolg van de opsplitsing niet verantwoord via de exploitatie, zoals wel in de begroting was opgenomen, maar rechtstreeks op balansniveau. Hierdoor laten de werkelijke lasten en baten op dit product grote verschillen t.o.v. de begroting zien (voordeel op de lasten van € 14 miljoen en een nadeel op de baten van € 15,6 miljoen). Amstelwijck-Oost Er is bij de gronduitgifte € 215.000 meer grondopbrengst gerealiseerd dan begroot. Voordelige rentelasten en exploitatiekosten en het doorschuiven van een deel van het bouwrijpmaken naar 2009 zorgen voor een voordelig verschil van € 877.000 tussen de begroting en realisatie inzake jaarschijf 2008. Krabbepolder Doordat werkzaamheden in 2008 niet zijn uitgevoerd is er een onderbesteding van € 748.000 bij de posten plankosten en bouwrijpmaken/woonrijpmaken. Daarnaast heeft in 2008 geen gronduitgifte plaatsgevonden die wel in 2008 begroot was, waardoor € 370.000 aan opbrengsten niet is gerealiseerd in 2008. Activeren boekwaarde Op het productblad is het activeren van de boekwaarden zowel aan de lasten- en batenkant meegenomen. Dit betreft een administratief technische boeking. De boeking is enerzijds nodig om het saldo tussen lasten en baten over te boeken naar de balans en tegelijkertijd om de gemeentelijke exploitatie neutraal te laten verlopen. 4.10.2 Thema Verbeteren bereikbaarheid Op het thema Verbeteren Bereikbaarheid is een positief resultaat gerealiseerd van € 6,7 miljoen voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van € 307.000. Thema Verbeteren bereikbaarheid


Product Hoofdinfrastructuur (auto, fiets, water en O Parkeren

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


18.574

10.549

8.025

8.083

6.988

-1.095

4.989

5.177

-188

5.713

5.720

7

23.563

15.726

7.837

13.796

12.708

-1.088


6.749



0

0


Verschil 0


2.588

-7.056 -7.056 -307

Pagina 194 van 211


Inc/Struct

Lasten

Baten

1. Ruimere tijden OV

Incidenteel

2. Openbaar vervoer

Incidenteel

-78

-22

3. Projecten (meerjarig krediet)

Incidenteel

8.188

-1.117

4. Parkeerexploitatie

Incidenteel

-422

-11

5. Overig

Incidenteel

Verschil Reserves

160 -7.057

-11

62

1

7.837

-1.088

-7.056

1. Ruimere tijden OV Voor de invoering van ruimere tijden OV is een meerjarig krediet verstrekt dat over meerdere jaarschijven verdeeld is. Door vertraging, al opgetreden in 2007, is € 160.000 van de huidige jaarschijf niet uitgeput. Het budget wordt in 2009 verder ingezet. 2. Openbaar vervoer Er is meer onderzoek nodig gebleken dan voorzien. De overschrijding betreft met name ambtelijke uren en de inzet van een adviesbureau voor onderzoek naar gratis OV en de toegankelijkheid van het OV. 3. Projecten (meerjarig krediet) Binnen het thema verbeteren bereikbaarheid wordt o.a. gewerkt aan de projecten Verbinding oostelijke Stadsdelen, Ondertunneling Laan der VN, doortrekken Copernicusweg, VRI’s etc. De restantkredieten blijven beschikbaar door minder te onttrekken uit de diverse reserves of minder inzet vanuit andere dekkingsbronnen. 4. Parkeerexploitatie In 2008 waren de parkeeropbrengsten € 600.000 hoger dan de kosten. Dat is € 400.000 lager dan in de begroting verwacht was. Dit negatieve budgetresultaat van € 400.000 is opgebouwd uit meerdere aspecten. Zo zijn er diverse tegenvallers geweest. Het onderzoek naar de parkeerfraude betekende een extra, niet voorziene kostenpost. Ook het dagelijks beheer (schoonmaak, energie, reparatie) van de parkeergarages Spuihaven en Veemarkt kostte meer dan voorzien. De huidige staat van onderhoud, in relatie tot het beschikbare budget, geeft al snel een overschrijding. De verwachting is dat deze kosten na uitvoering van het achterstallig onderhoud in 2009 snel af zullen nemen. Door de diverse parkeerbesluiten in 2008 is er ook meer beroep gedaan op juridische en communicatie ondersteuning. Bij elkaar zorgen deze tegenvallers voor een gezamenlijke budgetoverschrijding van afgerond € 400.000.


Pagina 195 van 211

4.10.3 Thema Economische structuurversterking Het thema economische structuurversterking heeft per saldo een positief resultaat van € 674.000 voor bestemming. Na verrekening met de reserves resteert een positief resultaat van € 202.000. Thema Economische Structuurversterking


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Werkgelegenheid segmenten Toerisme, Zor

1.362

924

439

1.053

664

-389

Economische innovatie

1.347

1.113

235

98

25

-73

471

348

123

0

0

0

Toerisme

1.748

1.504

244

10

79

69

Marketing

2.491

2.401

90

76

3

-73 1.684

Programma Binnenstad

Leerpark

888

1.823

-935

428

2.112

1.300

1.137

163

0

20

20

Ambulante handel

262

260

3

190

219

28

Basisregistratie Vastgoed

684

481

203

458

-135

-593

Grondbeleid en -ontwikkeling

156

194

-38

0

0

Ondersteuning ondernemerschap

526 Resultaat voor bestemming

1.200


0 674

6.519

2.350

Verschil 4.168


3.050

Mutatie reserve

-5.166 -998



Analyse resultaat

Inc/Struct

Lasten

1. Subsidies leren/werken

Incidenteel

390


Incidenteel

176

Baten

Verschil Reserves

-390

0 -598

3. Implementatie wijkeconomie Dordt -West

Incidenteel

114

4. Ondersteuning ondernemerschap

Incidenteel

163

15 20

0

5. Leerpark

Incidenteel

-935

1.684

-400

6. Toerisme

Incidenteel

244

69

7. Marketing

Incidenteel

90

-73

8. Basisregistratie vastgoed

Inc/Struct

203

-593

9. Overige

Incidenteel

81

-58

526

674

-998

1. Subsidies leren/werken In 2008 is een tweetal subsidies ontvangen voor Leren/werken die nog niet besteed zijn. Dit heeft met name te maken met het vertrek van de arbeidsmarktcoördinator. De middelen blijven beschikbaar voor 2009. 2. Technische verschillen Het projectbudget van de Voorstraat Noord is in de begroting verwerkt met het totale projectbedrag in het begrotingsjaar 2008. De looptijd van dit project is langer dan alleen begrotingsjaar 2008. Budgettair gezien is er geen fasering aangegeven van de uitgaven (bijvoorbeeld uitsplitsing naar de diverse begrotingsjaren, die nodig zijn om dit project af te ronden). Als gevolg van de lagere uitgaven is de onttrekking aan de reserve lager dan geraamd. Daarnaast zijn de uren van de programma’s Binnenstad, Impuls en het thema Algemeen Bestuur niet juist verwerkt. Hierdoor ontstaat bovenstaand voordeel en is op het thema Algemeen Bestuur een nadeel ontstaan. 3. Implementatie wijkeconomie Dordt-West Pas halverwege het jaar 2008 is een tijdelijke coördinator aangesteld. Vervolgens is er gestart met het organiseren van bijeenkomsten en activiteiten. Hierdoor is slechts een deel van het budget besteed. De middelen blijven beschikbaar voor 2009.


Pagina 196 van 211

4. Ondersteuning ondernemingschap Het budget voor bedrijfsverplaatsingssubsidies is voor € 143.000 niet besteed; een aantal bedrijven heeft een verplaatsing uitgevoerd zonder dat dit ondersteund hoefde te worden middels subsidies. Het restant wordt door middel van een voorstel tot restantkrediet overgeheveld naar 2009. 5. Leerpark De overschrijding op zowel de lasten als de baten kan worden verklaard, doordat in 2008 de toegezegde bijdragen voor het project Leerpark uit Manden Maken met de GR Drechtsteden zijn afgerekend. Dit betreft de bijdragen voor de kosten van het bureau Leerpark / KIS-D over de jaren 2006, 2007 en 2008. De kosten van deze activiteiten zijn deels in het boekjaar 2008 en deels in voorgaande jaren verantwoord. Ook zijn in 2008 alle activiteiten van het bureau Leerpark KIS-D, waarvoor provinciale subsidies waren toegezegd, afgewikkeld. Dit betreft o.a.: - Kenniscentrum Watersport, - Compo fietsbrug, - Kenniscentrum Duurzame Technologie, - Stagebureau en relatiebeheer vmbo - en Meerjaren projectsubsidie Bureau Leerpark 2003 - 2006. Daarnaast wordt een kleine onderuitputting veroorzaakt doordat de apparaatskosten van een beleidsmedewerker voor maatschappelijke stages niet belast zijn op dit product maar op het product Overige onderwijsaangelegenheden. De kosten van deze activiteiten zijn in voorgaande jaren voorgefinancierd vanuit de reservering Strategische Investeringen Leerpark. Hierbij was onvoldoende rekening gehouden met de te ontvangen provinciale subsidies. Voor een bedrag van ad. € 349.000 is extra subsidie ontvangen, dit veroorzaakt het batig saldo. 6. Toerisme De kosten zijn lager dan geraamd. Dit wordt verzaakt door lagere apparaatskosten (de salarislasten en een lagere doorbelasting). Vanwege de opstartfase van Hollands Glorie is de uitvoering van een aantal projecten nog niet gestart. 7. Marketing Het Urgentieprogramma Binnenstad 2008-2009 is feitelijk opgestart in de zomer van 2008, daardoor zijn niet alle geraamde uitgaven gedaan. Het resterende budget wordt overgeheveld naar 2009 om het Urgentieprogramma als nog volledig uit te voeren. 8. Basisregistratie vastgoed De baten en lasten van Basisregistratie vastgoed zijn in 2008 op meerdere producten geraamd. Echter de werkelijke baten en lasten zijn voor de inzichtelijkheid verantwoord op dit product, waardoor sprake is van een verschil aan de baten- en lastenkant. Daarnaast zijn meer werkzaamheden uitgevoerd voor derden welke niet waren voorzien, wat resulteert in een voordeel van € 121.000. Als laatste zijn de uitgaven voor de stadskaarten en digitop lager dan geraamd, omdat door vacatures niet alle werkzaamheden uitgevoerd konden worden.


Pagina 197 van 211

4.11.

Bestuur, participatie en dienstverlening

Het thema bestuur, participatie en dienstverlening kent een negatief resultaat van € 5,4 miljoen. Na bestemming is sprake van een nadelig saldo van € 6,2 miljoen. Programma Bestuur, Participatie en Dienstverlening Thema Algemeen bestuur Dagelijks bestuur Dienstverlening Communicatie en voorlichting

Bedragen x € 1,000

Lasten

Baten



3.460

3.150

310

60

77

17

11.085

19.339

-8.254

3.112

5.419

2.307

4.488

4.432

56

2.277

2.739

462

0

459

-459

0

114

114

19.033

27.380

-8.347

5.449

8.349

2.900



-5.447





4.399

6.650

-2.251

0

1.520


1.520 -731


-6.178

4.11.1. Thema Algemeen bestuur Het resultaat op het thema Algemeen bestuur bedraagt € 328.000 voor en na bestemming. Thema Algemeen Bestuur


Product Griffie Rekenkamer

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


3.140

2.842

298

0

3

3

320

308

13

60

75

15

3.460

3.150

310

60

77

17


328


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0


328


Inc/Struct

Lasten

1. Bezuiniging

Structureel

165


Incidenteel

130

3. Overige kleinere verschillen

Incidenteel

Baten

15

17

310

17

Verschil Reserves

0

1. Bezuiniging In 2005 is afgesproken om de kosten voor communicatie en de kosten voor het reproduceren en verspreiden van de vergaderstukken te beperken. Op deze wijze wordt de bezuiniging gerealiseerd.


Pagina 198 van 211

2. Technische verschillen Door wisseling van het personeel is de bezuiniging twee keer opgevoerd. 4.11.2. Thema Dagelijks bestuur Het resultaat voor bestemming op het thema Dagelijks bestuur is € 5,9 miljoen negatief. Na verrekening met de reserves resteert een negatief resultaat van ruim € 6,7 miljoen. Thema Dagelijks Bestuur


Product Bestuur Bestuurlijke samenwerking Projectmanagement Ingenieursbureau Dordrecht Budget Stafdiensten Budget Vastgoedbedrijf

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


9.339

15.017

-5.678

63

479

416

350

344

5

68

0

-68

0

42

-42

35

0

-35

328

720

-392

350

0

-350

0

173

-173

0

0

0

1.068

3.042

-1.975

2.596

4.939

2.343

11.085

19.339

-8.254

3.112

5.419

2.307


-5.948

Stortingen in reserves Begroot Werkelijk Bestuur


Verschil


0

0

0

0

451

451

Budget Vastgoedbedrijf

4.399

6.650

-2.251

0

1.070

1.070


4.399

6.650

-2.251

0

1.520

1.520

Mutatie reserve

-731


-6.679 Verschil Verschil

Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Bestuur en Stafdiensten

Inc/Struct

2. Bestuurlijke samenwerking

Structureel

Lasten -5.851

Baten 416

Verschil Reserves 451

-68

3. Ingenieursbureau drechtsteden

Incidenteel

-392

4. Exploitatie panden Vastgoedbedrijf

Incidenteel

-854

5. Mutaties voorziening naar reserve Vastgoedbedrijf

Incidenteel

-1.070

6. Overig

Incidenteel

-350 216 2.347

-1.277

-87

-38

-121

-8.254

2.307

-731

1. Bestuur en Stafdiensten De afwijkingen die zich op deze producten voordoen hebben een directe relatie met de ontvlechting van Stafdiensten en de start van het SCD, het OCD en de Gemeentelijke Belastingdienst Drechtsteden in 2008. Daarnaast - en daar door heen - loopt de verwerking van de budgettaire gevolgen van de overdracht van panden aan het Vastgoedbedrijf eind 2007, deels ook vanuit Stafdiensten. Het afwikkelen van deze veranderingen in de administratie is een majeure operatie geweest doordat het de ramingen op bijna alle programma’s en thema’s raakt (via de doorbelasting van apparaatskosten aan producten). Deels is de informatie op grond waarvan verwerking in de administratie kon plaatsvinden te laat ontvangen waardoor de toerekening naar andere thema’s en produkten achterwege is gebleven.


Pagina 199 van 211

Het verschil ten opzichte van de begroting 2008 bedraagt op de produkten € 5 miljoen. Op hoofdlijn is de verklaring voor dit verschil als volgt (wordt vervolgens verder toegelicht) -/-€ 2,7 miljoen op grond van het bestuursplan SCD, impactanalyse SCD en veegnotitie SCD bekende transitiekosten. -/-€ 1,3 miljoen extra transitiekosten in verband met uitstel van de start van het SCD van 1 januari 2008 naar 1 april 2008. -/-€ 2,2 miljoen centraal verantwoorde kosten, decentraal begroot. Dit betreft € 0,8 miljoen dat op dit thema verantwoord is en € 1,4 miljoen op het thema Bedrijfsvoering (programma Algemene dekkingsmiddelen) -/-€ 0,2 miljoen overig. -/-€ 6,4 miljoen € 1,4 miljoen verantwoord op programma Alg. dekkingsmiddelen, thema Bedrijfsvoering) -/-€ 5,0 miljoen verschil t.o.v. de begroting. De vorming van het SCD is gebaseerd op het bestuursplan en de impactanalyse SCD waarin op hoofdlijnen de consequenties en de financiële bewegingen zijn weergegeven. In de loop van 2008 is gebleken dat de opstart van het SCD gepaard ging met extra transitiekosten in de periode 2008-2010. E.e.a. is opgenomen in de veegnotitie SCD. Deze notitie is vastgesteld door het Drechtstedenbestuur en ook ter kennisgeving aangeboden aan het college waaraan toestemming is gevraagd dit te verwerken in de jaarrekening 2008, de Interimnota 2009 en de Kadernota 2010. Deze zijn voor wat betreft 2008 verwerkt in de cijfers. In het vervolg van deze paragraaf worden de verschillen ten opzichte van de begroting nader toegelicht aan de hand van de volgende elementen: Transitiekosten Centraal (concern) verwerkte kosten Overig Transitiekosten (€ 4.071.000 nadeel) In het bestuursplan SCD (oprichtingsdocument) zijn transitiekosten (incl frictiekosten en desintegratiekosten) voorzien. In het bestuursplan zijn die op basis van aannames (overtollig personeel, afwaardering van materieel e.d.) geschat op € 2,2 miljoen in 2008 en € 1,5 miljoen in 2009 (totaal € 3,7 miljoen). Hoewel bekend was dat de gemeente in 2008 (e.v.) frictiekosten zou maken heeft verwerking in de begroting 2008 niet plaatsgevonden, vooral ingegeven vanwege de aannames die er nog waren in de ramingen. Ook de dekking via de algemene reserve zoals die beoogd werd, is niet in de begroting verwerkt. Dekking van de transitiekosten uit de algemene reserve was de tegenhanger van het inboeken van de structurele besparing als gevolg van de vorming van het SCD. Die is overigens wel meerjarig verwerkt in de begroting. De veegnotitie SCD leidt tot een extra nadeel op de begroting in 2008 van € 530.000. Dit betreft extra personele kosten (fpu en inschalingsverschillen). Op basis van deze stukken (bestuursplan, impactanalyse SCD en veegnotitie) zijn voor 2008 tot een bedrag van € 2,7 miljoen transitiekosten voorzien. De werkelijke transitiekosten zijn in 2008 uitgekomen op € 4.071.000, ofwel € 1,3 miljoen meer. Hieraan ligt vooral het uitstel van de start van het SCD van 1 januari naar 1 april ten grondslag (meer inhuur door het open laten van vacatures) en het aandeel dat ZHZ en GRD daaraan naar rato zouden moeten bijdragen om lopende dienstverlening in het 1e kwartaal in stand te houden. Het gaat in totaliteit om de volgende afwijkingen: Inhuur in het 1e kwartaal voor extra inspanningen op de terreinen van ICT, personeels- en facilitaire zaken € 1.350.000. In 2007 en begin 2008 is zeer terughoudend omgegaan met de vervulling van vacatures met oog op de ontvlechting van voormalig stafdiensten en de plaatsingsprocedure SCD. Dit heeft geleid tot extra kosten voor reguliere werkzaamheden in het 1e kwartaal (€ 930.000); Afwikkeling van dienstverbanden van medewerkers die overgegaan zijn naar het SCD, GBD en OCD. Dit betreft de uitbetaling van vakantiegeld, gratificaties, overwerk en verkoop verlofuren tot en maart 2008. Totaal circa € 613.000; Loonkosten voormalig personeel (FPU rechten) waarmee geen rekening was gehouden in de achtergebleven raming circa € 300.000 (veegnotitie SCD); Een tekort van € 230.000 op de personeelslasten van voormalige stafleden die overgegaan zijn naar het SCD met een salarisgarantie (veegnotitie SCD); Extra kosten i.v.m. de ontvlechting van Stafdiensten na het 1e kwartaal (o.a. inhuur), € 208.000. Voormalig stafdiensten verrichte volgens lopende afspraken ondersteunende diensten voor de Gemeenschappelijke regeling Drechtsteden (GRD) en Zuid-HollandZuid (ZHZ) en de regionale brandweer. Door de vertraging van de start van het SCD naar 1 april 2008 is deze dienstverlening voortgezet. Voor deze diensten ontving


Pagina 200 van 211

voormalig stafdiensten een vergoeding voor de dekking van gemaakte kosten. In de 2e helft van 2008 heeft een genormeerde verrekening plaatsgevonden met de GRD voor deze dienstverlening conform de “normale” afspraken. Hierbij is nog geen rekening gehouden met de extra kosten in het eerste kwartaal die naar rato ook gemaakt zijn om de dienstverlening aan ZHZ en de GRD in stand te houden. In de impactanalyse SCD is hierover het volgende opgenomen (pagina 51 3e streepje): “de gemeente heeft, door de late start van het SCD, te maken met extra kosten voor inhuur van één kwartaal (namelijk het 1e kwartaal 2008). Het gaat om meer dan 100 vacatures. Dordrecht heeft hiermee meer te maken dan de andere partijen, doordat ook inhuur nodig is om de dienstverlening aan de klanten GRD en ZHZ nog een kwartaal te continueren. We hebben vastgesteld dat deze kwestie niet thuis hoort in de impactanalyse, maar rechtstreeks tussen de huidige opdrachtgevers en opdrachtnemer Stafdiensten moet worden opgelost”. Een eventuele bijdrage naar rato van de extrta kosten zou uitkomen op circa € 440.000. Centraal genomen kosten / decentraal begrote kosten (€ 2.212.000 nadeel) Ook deze categorie heeft te maken met de transitie van Stafdiensten naar SCD en OCD. Het betreft kosten die normaliter intern worden doorbelast aan dienstonderdelen en via de doorbelasting van de dienstonderdelen toegerekend worden aan alle programma’s, thema’s en produkten. Om de administratie in 2008 niet onnodig te belasten zijn de kosten centraal verantwoord. Verreweg het grootste bestanddeel betreft de huisvestingskosten. Met betrekking tot de huisvesting hebben zich in 2008 twee majeure ontwikkelingen voorgedaan met impact op de begrotingsramingen: 1. De overgang van voormalig stafdiensten naar het SCD (facilitair zaken en onderhoud e.d.); 2. De overdracht van panden van voormalig stafdiensten naar het vastgoedbedrijf. In de begroting van voormalig stafdiensten waren de eigenaars en beheersbudgetten opgenomen voor Hellingen, Stadskantoor, Crownpoint, Zeepaert, Noordendijk etc. De ontvlechting van de begroting en de verwerking in 2008 van de lasten en baten lopen uiteen. Het gaat daarbij om de volgende afwijkingen: In de exploitatie is een huuropbrengst begroot van € 940.000 voor te ontvangen huur van derden voor o.a. Crownpoint, Noordendijk, Hellingen en ‘t Zeepaert. Voor de ontvangst van huurinkomsten is deze panden is een nadeel van € 574.000 ontstaan. Hierbij speelt mee dat vanuit de ontvlechting van Stafdiensten onvoldoende duidelijk was welke budgetten en welke onderhoudskosten betrekking hadden op de huurder (namens wie het SCD het beheer voert en het SBC het budget) en de eigenaar (over naar Vastgoedbedrijf). In het voorjaar van 2009 wordt in samenspraak met het Vastgoedbedrijf en het SCD nagegaan waar de scheiding moet worden aangebracht. De kosten voor (klein) huurdersonderhoud aan het Stadskantoor, kleinschalige verbouwingen en schoonmaak worden normaliter direct door de opdrachtgevers (dienstonderdelen) betaald. In 2008 zijn de kosten (ivm de late beschikbaarheid van de specificatie) centraal geboekt (€ 380.000). De huurkosten van Crownpoint over de eerste vier maanden van 2008 ad. € 198.000 zijn niet doorbelast aan de sectoren. Voor het onderdeel herpositioneren van programmabureaus en bedrijven zijn voor € 295.000 kosten centraal genomen in plaats van op de producten 90 Arbeidsmarktbeleid, 92 Programma Bureau Binnenstad, 93 Toerisme en 94 Marketing en 96 Ondersteuning ondernemerschap in het Programma Ondernemerschap en Bereikbaarheid in het thema Economische structuurversterking. De kosten voor frankeren en drukwerk voor circa € 295.000 zijn centraal genomen in plaats van doorberekend aan de sectoren. Gespecificeerd inzicht in verbruik (dienstonderdelen) was niet beschikbaar. De saldikostenplaatsen laten een tekort zien van € 186.000 (voornamelijk Stadsbeheer). Deze kosten hadden op de producten verantwoord moet worden, maar zijn nu centraal verwerkt. De bijdrage aan het onderzoekscentrum Drechtsteden is € 146.000 hoger dan centraal geraamd. Dekking van deze post zit deels bij enkele sectoren (die voorheen monitoren van het SGB – die nu tot het basispakket van het OCD behoren – zelf bekostigden). Kosten Dordtse school € 65.000. Deze kosten worden normaliter doorberekend aan de verschillende sectoren die daarvoor budgetten beschikbaar hebben. Voor doorbelasting naar de dienstonderdelen was de specificatie te laat beschikbaar; Kosten fiscale advisering € 65.000. Dit betreft algemene advisering, die niet is toe te rekenen aan afzonderlijke producten of projecten en daarom centraal zijn verantwoord. Energiekosten Hellingen van circa € 53.000 zijn centraal genomen in plaats van bij het Vastgoedbedrijf die de doorberekening aan de GRD heeft gedaan.


Pagina 201 van 211

Overig (€ 128.000 nadeel) Dit is een restcategorie waarin we diverse voor en nadelen ten opzichte van de begroting samenvatten, allen samenhangend met de ontvlechting van Stafdiensten en start van het SCD. Structureel tekort stafdiensten op het budget voor energiekosten Stadskantoor (€ 100.000). Er is recent een nieuwe aanbesteding geweest die voordelig is, desondanks zal een deel van de overschrijding een structureel karakter hebben. “Tussen wal-en-schip”posten. In de praktijk is gebleken dat bij de impactanalyse enkele kostensoorten over het hoofd zijn gezien waardoor geen budgetraming meer is bij het de gemeente en het SCD. Dit betreft een deel van de catering. De kosten voor koffie en thee worden door de gemeente zelf betaald waardoor een nadeel ontstaat van circa € 160.000; Dit heeft een structureel karakter. De kapitaallasten voor de verbouwing van de Westvleugel ad. € 563.000 zijn incidenteel ten onrechte afgeraamd omdat bij de impactanalyse er vanuit was gegaan dat deze kosten ook overgenomen zouden worden door het Vastgoedbedrijf. Omdat hier echter sprake is van een inpandige verbouwing/aanpassing zijn deze kosten voor de huurder. Dit heeft een incidenteel karakter omdat de ramingen in de begroting 2009 e.v. gecorrigeerd zijn. Op de flexpool is een tekort van € 398.000 vanwege niet door te berekenen loonkosten deelnemers flexpool aan derden. Deze kosten worden gedekt uit de reserve frictiekosten die voor dit doel is ingesteld (zie toelichting reserves). Op het onderdeel kosten vervoer B&W is een overschrijding van de kosten ( € 54.000) die wordt veroorzaakt door een naheffingsaanslag van de belastingdienst. Deze overschrijding wordt voor een bedrag van circa € 43.000 gedekt via de algemene uitkering (is aldaar verwerkt). Een overschot op de kosten voor de vervoersregeling van € 260.000. Aanpassing van de post in verband met de regionaliseringen en daarmee gepaard gaande afname van het personeelsbestand heeft niet plaatsgevonden. Een overschot op de exploitatie Zeepaert van € 153.000 die wordt veroorzaakt doordat de verhuurinkomsten op dit product zijn geboekt, terwijl de raming van de inkomsten is opgenomen op de post voor huisvesting algemeen. Ook de uitgaven ten behoeve van het Zeepaert worden op een ander product verantwoord, waardoor daar een nadeel ontstaat. Verder hebben ook meer verhuringen plaatsgevonden. De post dagelijks bestuur laat een onderschrijding zien voor structureel lagere kosten levering goederen en diensten door derden circa € 79.000 en lagere kosten vanuit de kostenplaats voor circa € 83.000 vanwege een te hoog opgenomen doorbelasting in de raming. Op het budget voor versterking P&O is in totaal een voordeel ontstaan van circa € 70.000 vanwege afwikkeling van posten uit 2007 en het kunnen doorberekenen van kosten aan sectoren. Van de politie regio ZHZ is een bijdrage ontvangen in verband met kosten kabinetschef over 2007 en 2008. Hierdoor is een voordeel ontstaan van € 56.000. Hiervan is € 20.000 structureel als gevolg van een te laag geraamde bijdrage. Vanwege een te hoog opgenomen doorbelasting in de raming is ook nog een voordeel ontstaan van € 67.000. Op allerlei overige budgetten waarop o.a. de kosten voor verzekeringen, drukwerk, gemeentenieuws, ARBO-aankopen en overige personeelvoorzieningen resteert per saldo een nadelige afwijking van € 23.000. Op basis van bovenstaande analyse zal in de 1e helft van 2009 een nadere analyse gemaakt worden van het incidentele dan wel structurele effect van de gemelde afwijkingen. Hierbij moet worden opgemerkt dat de transitiekosten van € 4 miljoen nagenoeg incidenteel zijn. 2. Bestuurlijke samenwerking Gebleken is dat per abuis de raming van de regio ZHZ te laag in de begroting is opgenomen. 3. Ingenieursbureau Drechtsteden Wijziging wet-en regelgeving: Het ingenieursbureau maakt onderdeel uit van de Gemeenschappelijke regeling Drechtsteden. Medio juni stelt de Drechtraad de jaarrekening 2008 van de Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden vast. Als gevolg van nieuwe wet-en regelgeving is het niet meer toegestaan om vooruitlopend op deze besluitvorming als deelnemer (lees de gemeente Dordrecht) een conceptwinst op te nemen. Dit betekent dat het resultaat 2008 niet in de gemeentelijke jaarrekening 2008 verwerkt kan worden, maar in die over 2009. Ontvlechtingskosten: In 2007 is het ingenieursbureau ontvlochten. Bij deze ontvlechting is afgesproken dat de FPU kosten van oud - medewerkers circa € 55.000, die voorheen werkzaam waren bij de gemeente Dordrecht, voor rekening blijven voor de gemeente Dordrecht. Hiermee was op voorhad geen rekening gehouden. Daarnaast is gebleken dat niet alle kosten ( circa


Pagina 202 van 211

€ 165.000 ) naar aanleiding van de ontvlechting ingenieursbureau op juiste wijze verwerkt zijn. In overleg met het ingenieursbureau zijn deze kosten nu gecorrigeerd. Onderhanden werk: Het Ingenieursbureau werkt in opdracht van de sectoren. De stad fungeert hierbij als een soort schakel cq bemiddelaar tussen de sectoren en het ingenieursbureau. De daadwerkelijke afrekening met de sectoren vindt plaats op basis van goedgekeurde opdrachten. Op deze post is een bedrag van circa 235.000 opgenomen waarover er nog discussie omtrent de geleverde prestatie is. 4. Exploitatie panden Vastgoedbedrijf Het Vastgoedbedrijf beheert de panden van de gemeente. In 2007 zijn diverse panden intern overgedragen naar het Vastgoedbedrijf. Bij diverse gebouwen was sprake van exploitatietekorten. Er zijn een aantal panden overgenomen waarvan de exploitatie niet kostendekkend verhuurd is. In een aantal gevallen is ook sprake van hogere onderhouds- en energiekosten dan geraamd. Naast deze hoofdzakelijk incidentele nadelen is er sprake van grote nadelige exploitaties van de intern overgenomen panden Achterom/Bagijnhof en Noordendijk (Energiehuis) welke niet kosten dekkend zijn ingebracht en ook nog een structureel effect hebben. Op voorhand werd verwacht dat het resultaat (dus op begrotingsbasis) € 216.000 zou bedragen. Dit zou resulteren in een storting in de reserve indien het resultaat meer dan € 1 mln. was geweest. 5. Mutaties voorziening naar de reserves vastgoed Dit betreft een technisch verschil. Vanaf 2007 is het op grond van aangescherpte wetgeving alleen toegestaan om onderhoudsvoorzieningen in stand te houden als de meerjaren verplichtingen goed in beeld zijn. Voor wat betreft gemeentelijk vastgoed is dat nog niet het geval als gevolg van de overdracht van panden vanuit diverse organisatieonderdelen naar het vastgoedbedrijf en het opzetten bij het vastgoedbedrijf van geüniformeerde onderhouds- en beheersplannen. Bij het vaststellen van de jaarrekening 2007 is dan ook besloten om de voorziening op te heffen en is hiervoor een bestemmingsreserve in het leven roepen. De lasten en baten die voorheen rechtstreeks ten laste van de voorziening werden gebracht, moeten nu wel via de exploitatie verlopen. De lasten en baten, die hiermee samenhangen zijn niet geraamd. Na bestemming is hier sprake van budgettaire neutraliteit. 4.11.3. Thema Dienstverlening Het thema dienstverlening is afgesloten met een positief resultaat voor- en na bestemming van € 518.000 Thema Dienstverlening


Product Publieke dienstverlening

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


4.488

4.432

56

2.277

2.739

462

0

0

0

0

0

0

4.488

4.432

56

2.277

2.739

462

Publieksdiensten


518


0

0


Verschil 0


0

Mutatie reserve Resultaat na bestemming

518

Verschil Verschil


0 0

Analyse resultaat

Inc/Struct

Lasten

Baten

1. Tijdelijke projectbudget KCC

Incidenteel

363

2. "Voorfinanciering"callcenter en regioprojecten

Incidenteel

-245

245

3. Stadswinkel

Incidenteel

-62

217

56

462

Verschil Reserves

0

Pagina 203 van 211

1. Tijdelijk projectbudget Klant Contact Centrum (KCC) Een deel van het tijdelijke projectbudget KCC is overgebleven. Het restant bedraagt € 363.000. Dit heeft diverse oorzaken. Ten eerste zijn de projectmiddelen van € 2 miljoen gelijkmatig over 4 jaar verdeeld, terwijl de meeste uitvoeringskosten pas later in de projectperiode vallen. Verder is een deel het gevolg van wijziging in de financiering. Diverse kosten rondom ICT konden in regionaal verband gefinancierd worden. Het resterende bedrag is opgenomen in het reorganisatievoorstel KCC en dient als dekking van het KCC voor 2009 en 2010. Dit bedrag zal als technische resultaatbestemming naar 2009 worden overgenomen. 2. “Voorfinanciering” callcenter en regioprojecten Tot slot wordt de lasten- en batenkant beïnvloed doordat kosten van het telefonische callcenter en regioprojecten worden voorgefinancierd door de Stadswinkel/KCC. De lastenkant wordt in feite “opgeblazen”. Hiertegenover staan doorberekeningen naar andere afdelingen (parkeren, wijklijn) en regionale partners. 3. Productie stadswinkel Op een aantal producten is de omzet hoger dan geraamd, waartegenover slechts beperkt extra kosten staan (€ 217.000 extra inkomsten, € 62.000 extra kosten). De grootste voordelen zitten op de producten huwelijken en rijbewijzen. 4.11.4. Thema Communicatie en voorlichting Het thema heeft een negatief saldo voor- en na bestemming van € 344.000. Thema Communicatie en voorlichting


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Internationale betrekkingen

0

278

-278

0

49

Concern communicatiemiddelen

0

180

-180

0

0

0

Bestuursvoorlichting

0

0

0

0

66

66

0

459

-459

0

114

114


-344


49

0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0



Analyse resultaat

Inc/Struct

Lasten

1. Vervallen raming

Incidenteel

-248

2. Centralisatie

Incidenteel

-180

3. DVO communicatie derden

Incidenteel

4. Overig

Incidenteel

Baten

Verschil Reserves

18 66

-31

30

-459

114

0

1. Vervallen raming Bij de inrichting van het kabinet van de burgemeester waarbij onderdelen van stafdiensten en publieksdiensten naar het Stadsbestuurscentrum zijn overgebracht, zijn de bijbehorende programmabudgetten in september 2008 onjuist verwerkt. In 2009 zijn deze ramingen correct opgenomen. 2. Centralisatie De overschrijding op de lasten wordt veroorzaakt doordat de werkelijke kosten van communicatiemiddelen in het eerste kwartaal 2008 ten laste van dit product zijn gebracht. De begrote lasten zijn echter, als gevolg van de overgang van stafdiensten naar het SCD, in zijn geheel doorgeboekt naar het product Saldi kostenplaats bedrijven/sectoren. 3. DVO communicatie derden Dit betreft niet geraamde inkomsten van geleverde diensten communicatie aan derden.


Pagina 204 van 211

4.12

Programma Algemene dekkingsmiddelen

Het programma algemene dekkingsmiddelen betreft voornamelijk die gemeentelijke baten (en daaraan gerelateerde lasten) die vrij besteedbaar en dus vrij afweegbaar zijn, zoals de algemene uitkering en belastingen. Het resultaat, dat hieronder per thema verder wordt toegelicht, bedraagt ruim € 11,6 miljoen voordelig. Na verrekening met de diverse reserves resteert een voordelig saldo van € 0,9 miljoen. Programma Algemene Dekkingsmiddelen Thema Gemeentefonds Lokale belastingen Bedrijfsvoering


Baten



0

0

2.822

2.671

24.644 27.465

18.406 21.077

0 131.447 131.535 151

19.142

19.188

6.238

74.291

79.330

6.388 224.879 230.053



88 47 5.039 5.174 11.562





70.695

63.761

92.131

-21.436

74.580


10.819 -10.618


945

4.12.1. Thema Gemeentefonds Het positieve resultaat voor en na bestemming op het thema gemeentefonds is € 88.000.

Thema Gemeentefonds


Product Algemene uitkering

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


0

0

0 131.447 131.535

88

0

0

0 131.447 131.535

88


88


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0



Analyse resultaat

Inc/Struct

Lasten

Baten

1. Behoedzaamheidsreserve

Incidenteel

342

2. Verrekeningen 2006 en 2007

Incidenteel

-500

3. Incidentele beleidsmaatregelen

Incidenteel

228

4. Overig

Incidenteel

Verschil Reserves

18 0

88

0

De algemene uitkering valt over 2008 € 88.000 hoger uit dan begroot. De omvang van het gemeentefonds is gekoppeld aan de rijksbegroting (het principe “samen trap op en af”). Hogere rijksuitgaven leiden daarmee tot stijging van het gemeentefonds, terwijl la-


Pagina 205 van 211

gere uitgaven tot een daling van het gemeentefonds leiden. Gedurende het jaar hebben zich diverse ontwikkelingen voorgedaan. Dergelijke ontwikkelingen zijn voor de gemeente autonoom en niet op voorhand voorzien. Het betrof in 2008 de volgende ontwikkelingen: 1. Behoedzaamheidreserve De behoedzaamheidreserve is vanaf 1997 door het rijk ingesteld om kortingen op het gemeentefonds door onderuitputting van rijksuitgaven te voorkomen. In de maartcirculaire 2009 is gemeld dat voor 2008 de behoedzaamheidsreserve tot uitkering komt ten bedrage van € 342.000. 2. Verrekening voorgaande jaren In het systeem van de Algemene Uitkering is sprake van nacalculatie tot enkele jaren terug. In 2008 is sprake van nacalculaties van de Algemene Uitkering over het jaar 2007 (€ 565.000) leidend tot een terugbetaling als gevolg van een fors lager aantal bijstandscliënten dan waarmee in de bevoorschotting rekening was gehouden. Over het jaar 2006 is, naar aanleiding van de definitieve afrekening, een incidentele nabetaling ontvangen van € 65.000. 3. Incidentele beleidsmaatregelen Her rijk heeft in het begrotingsjaar extra geld (€ 228.000) via het gemeentefonds beschikbaar gesteld voor de invoering van de Wet Wabo en het elektronisch kinddossier. 4.12.2. Thema Lokale belastingen Het thema Lokale belastingen heeft een positief resultaat van € 197.000. Thema Lokale belastingen


Product Belastingheffing

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


2.822

2.671

151

19.142

19.188

47

2.822

2.671

151

19.142

19.188

47


197


0

0


Verschil 0


0

0

Mutatie reserve

0



Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Uitvoeringskosten belastingheffing

Incidenteel

2. Overig

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

178 -27

47

151

47

0

1. Uitvoeringskosten belastingheffing Als gevolg van de oprichting van de Gemeenschappelijke Belastingdienst Drechtsteden (GBD) zijn er minder kosten voor het ICT-onderhoud. Tevens is gebleken de kosten voor het invoeren van de integrale woonlastennota grotendeels in 2007 zijn gemaakt waardoor in 2008 sprake is van een voordeel van € 40.000. Daarnaast is op de post invordering € 50.000 minder uitgegeven omdat in 2008 geen aanvullende kosten voor invorderingstrajecten zijn gemaakt. In de bijdrage aan de GBD zijn tegenwoordig de kosten voor invordering opgenomen.


Pagina 206 van 211

4.12.3. Thema Bedrijfsvoering Het resultaat voor bestemming op het thema bedrijfsvoering is € 11,3 miljoen positief. Na verrekening met de reserves resteert een positief resultaat van € 659.000. Thema Bedrijfsvoering


Product

Begroot Werkelijk

Baten Verschil


Geldleningen

1.812

1.760

52

1.812

1.761

-51

Beleggingen

2.621

4.221

-1.600

30.369

31.842

1.474 -18

Onvoorzien

616

0

616

18

0

Stelposten

3.180

0

3.180

0

0

0

Bedrijfsvoering Stad

6.822

2.516

4.307

21.493

17.713

-3.780

0

0

0

390

3.841

3.451

8.307

0

8.307

0

0

0

36

0

36

20.208

16.937

-3.271

1.248

9.909

-8.661

0

7.235

7.235

24.644

18.406

6.237

74.291

79.330

5.039

Saldi kostenplaatsen Stad Saldo rekening GSB III - Rijksbijdragen Saldi kostenplaatsen sectoren/bedrijven


11.276


70.695

92.131

Verschil -21.436


74.580

Mutatie reserve

10.819 -10.617



Analyse resultaat

Inc/Struct

1. Beleggingen

Incidenteel

-1.600

2. Onvoorzien

Incidenteel

616

3. GSB III

Incidenteel

4. Bedrijfsvoering

Incidenteel

5. Saldi kostenplaats Stad

Incidenteel

Lasten

Baten

Verschil Reserves

1.474 -3.271

4.307

-3.780 3.451

8.307

6. Saldo rekening 9 maandsrapportage

Incidenteel

7. Reserves

Incidenteel

8. Stelposten

Incidenteel

3.180

9. Saldi kostenplaats sectoren/bedrijven

Incidenteel

-8.661

10. Overig

Incidenteel

88

-70

6.237

5.039

-10.617 7.235 -10.617

1. Beleggingen In 2008 is meer dividend (€ 1,5 miljoen) van het Waterbedrijf Evides ontvangen dan begroot. Tevens is boekwinst gerealiseerd bij de herbelegging van de EZH-middelen in Credit Linked Notes. Daarnaast heeft de gemeente eind 2008 nog een deposito van € 8 miljoen bij Landsbanki in IJsland. Gebleken is dat Landsbanki niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Hoewel de termijn van ons deposito nog niet is verlopen is uitkering daarvan onzeker geworden. Over het aandeel dat uiteindelijk nog geïnd kan worden bestaat veel onzekerheid. De inzichten ten tijde van het opstellen van het stadsjaarverslag laten een uitbetalingspercentage zien van 80%. Conform afspraken met de accountant dient voor het verlies dat dan ontstaat van 20% van de hoofdsom een voorziening getroffen te worden. Deze bedraagt daarmee € 1,6 miljoen. 2.Onvoorzien Jaarlijks wordt op stadsniveau een bedrag voor onvoorziene uitgaven opgenomen, voor 2008 € 1 miljoen. Dit maakt het mogelijk om lopende het begrotingsjaar onvoorziene


Pagina 207 van 211

uitgaven op te vangen. Gebleken is dat in het laatste kwartaal beperkt beroep is gedaan op deze post, dit resulteert in een onderuitputting van € 616.000. 3. GSB III Begrotingstechnisch is de GSB-regeling budgettair neutraal in de begroting verwerkt. Dit wil zeggen dat de baten en de lasten aan elkaar gelijk zijn. Een deel van de begrote lasten is niet tot besteding gekomen in 2008 (onder andere op het inburgeringstaakveld en OGGZ), waardoor minder baten worden verantwoord. De GSB middelen die nog niet tot uitgaven hebben geleid worden als het ware “over het jaar getild” door middel van een balanspost. 4. Bedrijfsvoering Op dit product worden de baten en lasten opgenomen die niet onder te brengen zijn bij andere producten. In 2008 heeft een administratieve correctie plaatsgevonden inzake de omzetting van voorzieningen naar de balans (overlopende passiva) i.v.m. een wijziging van het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze omzetting was niet geraamd aan zowel de baten als de lastenkant, waardoor sprake is van een verschil aan de baten en lastenkant van ruim € 5 miljoen. Na bestemming is hier sprake van budgettaire neutraliteit. Tevens is de bijdrage vanuit de reserve Afschrijving economisch nut lager dan begroot door het achterlopen van investeringen, waardoor de kapitaallasten niet gerealiseerd zijn (o.a. Sportboulevard). Daarnaast heeft het Sportbedrijf begin 2009 BTW terug ontvangen van de fiscus m.b.t. de jaren 2002 t/m 2007. Het gaat in totaal om € 1,8 miljoen. 5. Saldikostenplaats Stad Op dit product worden kosten geregistreerd die niet rechtstreeks aan sectorproducten zijn toe te rekenen. Voor een belangrijk deel wordt het voordeel verklaard vanuit de kapitaallasten. Wat betreft de financiering van haar activa hanteert de gemeente Dordrecht het systeem van concernfinanciering. Hierdoor bestaat geen directe relatie tussen een zekere investering en de daaraan gebonden financieringslasten. Om die reden past de gemeente een omslagstelsel toe. Hierbij wordt bezien hoe activa gefinancierd zijn en welke rentekosten hieruit voortvloeien, welke vervolgens als een (afgerond) gemiddeld percentage worden uitgedrukt. Afwijkingen worden via de kostenplaats kapitaallasten ten gunste of ten laste van de Rentereserve gebracht, zodat per saldo na bestemming sprake is van budgettaire neutraliteit. 6. Saldo rekening In de administratie wordt de begroting altijd sluitend gepresenteerd. Dit betekent dat het verwachte saldo van de rekening uit de 9-maandsrapportage administratief als last is begroot in deze cijfers. Dit saldo maakt onderdeel uit van het rekeningresultaat 2008. 7. Reserves In 2008 is meer onttrokken en gestort uit de reserves dan begroot. Dit wordt in belangrijke mate veroorzaakt doordat de resultaatsbestemming 2006 (€ 12,2 miljoen toevoeging aan reserve Strategische Investeringen) in 2007 niet op juiste wijze in de administratie is verwerkt. Dit is in 2008 hersteld. Daarnaast wordt een verschil in de reserve veroorzaakt door het voorlopige resultaat 2008 voor bestemming (dit is inclusief het verwachte saldo van de 9maandsrapportage). Voor bestemming van dit bedrag wordt verwezen naar het raadsvoorstel voor het vaststellen van de jaarrekening 2008. 8. Stelposten In de begroting 2008 is een aantal stelposten opgenomen in afwachting van bestedingsvoorstellen van de organisatie. Bij het opstellen van het jaarverslag is gebleken dat op deze posten in 2008 vooralsnog geen beroep is gedaan. Voor zover deze posten niet worden betrokken bij de resultaatbestemming, vallen zij begrotingstechnisch vrij ten gunste van het gemeentelijke resultaat. Dit betreft eenmalige vrijval. Voor zover vrijvallende stelposten een structureel karakter hebben, wordt deze vrijval betrokken bij de kadernota 2010. Budgetten voor de wijken, WABO, Elektronisch Kinddossier, Maatschappelijke Stages, Brede school Sport en Cultuur zijn stelposten die in stand worden gehouden en blijven door middel van een technische resultaatbestemming beschikbaar voor 2009. Stelposten die zijn vrijgevallen zijn o.a.: Huisverbod bij huiselijk geweld, Naturalisatie ceremonie, Ceremonie verkrijging Nederlanderschap, Bescherming Archeologisch Erfgoed en stemcomputers. Daarnaast zijn stelposten vrijgevallen omdat de kosten bij andere producten zijn gemaakt (zoals o.a. Amendement Tang/Spekman) en de dekking is gelegen in een stelpost. Ook zijn stelposten vervallen die gevormd zijn ter dekking van bijvoorbeeld achterstallig onderhoud en inflatie.


Pagina 208 van 211

9. Saldi kostenplaatsen sectoren/bedrijven Het verschil op de lasten en de baten van dit product is toegelicht bij het thema Dagelijks bestuur van het programma Bestuur, participatie en dienstverlening. Het verschil ten opzichte van de begroting heeft te maken met de transitie van Stafdiensten naar SCD en OCD. Dit betreft kosten die normaliter intern doorbelast worden aan dienstonderdelen en via de doorbelasting van de dienstonderdelen toegerekend worden aan programma’s, thema’s en produkten. Om de administratie in 2008 niet onnodig te belasten zijn de kosten centraal verantwoord. Saldo van de financieringsfunctie Het saldo van de financieringsfunctie is een begrip uit het Besluit Begroting en Verantwoording. Dit begrip kan worden gedefinieerd als het saldo van: a) de betaalde rente (last) over de aangegane leningen en over de aangetrokken middelen in rekening courant en b) de ontvangen rente (bate) over de uitzettingen. Onder uitzettingen kunnen bijvoorbeeld worden verstaan deposito’s, verstrekte langlopende leningen en beleggingen. De vermogenspositie van de gemeente Dordrecht kenmerkt zich reeds enige jaren met een hoger bedrag aan uitzettingen dan aan opgenomen geldleningen. Om die reden is binnen de gemeente Dordrecht sprake van een positief saldo van de financieringsfunctie, één en ander zoals uiteengezet in de volgende tabel:

Bedragen x € 1.000,-

Omschrijving Aangegane leningen

37.850

2.702

Renteomslag

Aangetrokken middelen in rekening coura

29.000

1.184

Renteomslag

-

246

Renteomslag

66.850

4.132

Kosten betalingsverkeer Totaal opgenomen leningen

Uitgezette deposito's

-

25

Verstrekte langlopende leningen

38.877

1.760

Exploitatie

Beleggingen EZH-middelen

66.369

3.883

Renteomslag

Beleggingen additioneel (vastrentend)

24.451

1.049

Exploitatie

-

-

Renteomslag

28.292

1.350

Renteomslag

-

-

Renteomslag

157.989

8.067

Beleggingen additioneel (fondsen) Beleggingen additioneel (duurzaam) Overigen (o.a. rente rekening courant) Totaal uitzettingen

Saldo van de financieringsfunctie


Saldo per 1 januari 2008

Ontvangen rente en Betaalde rendementen Post komt tot rente 2008 2008 uitdrukking in:

Renteomslag

3.935

Pagina 209 van 211

5.13

Strategische Investeringen

Algemeen Uit de reserve SI worden de grote strategische investeringen van de gemeente Dordrecht gefinancierd. Onderstaand wordt een toelichting gegeven op de ontwikkeling van deze reserve in 2008. Per balans datum 31 december 2008 is de stand van de reserve € 176 miljoen. Daarmee is de reserve per saldo € 19 miljoen toegenomen t.o.v. de balansdatum een jaar eerder. In onderstaande tabel is een meerjarig historisch overzicht van de stortingen en onttrekkingen over de afgelopen jaren grafisch weergegeven. In deze grafiek ziet u tevens het verloop van de reserve. Vanaf de instelling van de reserve is er voor € 198 miljoen aan investeringen gefinancierd uit deze reserve.

250

x € 1.000.000

200 150 100 50

Stortingen

Onttrekkingen

20 08

20 07

20 06

20 05

20 04

20 03

20 02

tm 20

01

0

Stand SI

Screening SI In 2008 zijn alle reserveringen en kredieten inhoudelijk en technisch gescreend en geactualiseerd. Specifiek is gelet op de vrijval van afgesloten kredieten, actualisatie van de hoogte van reserveringen en de vrijval van eventuele risicoreserveringen. In totaal heeft deze screening een vrijval van € 1,7 miljoen opgeleverd. In de begroting 2009 is een uitgebreide toelichting op deze screening opgenomen. Verder is in 2008 besloten om een aantal nieuwe projecten uit SI te financieren en/of bestaande reserveringen te verhogen. Deze besluiten zijn genomen bij de kadernota 2009 (€ 15,8 miljoen) en de begroting 2009 (16,7 miljoen). Daarnaast is € 5,9 miljoen gereserveerd voor de vorming van een nieuwe stelpost. Daarnaast is de jaarrekening het moment om diverse administratieve aanpassingen in de SI-lijst door te voeren. Zo wordt bij de reservering voor de kade Krabbepolder jaarlijks bij vaststellen van de jaarrekening het krediet aangepast aan het werkelijk onttrokken bedrag. Het betreft immers een risicoreservering waar vooraf – conform afspraak – geen krediet voor gevoteerd wordt. In eerdere jaarrekeningen is al gemeld dat het project Bleijenhoek een overschrijding van € 0,4 miljoen t.o.v. de SI-votering kent. In de afgelopen periode heeft intensief onderzoek plaatsgevonden naar de financiële historie van dit project. Daaruit is gebleken dat reeds voor het jaar 2000 verstrekte kredieten in een tweetal gevallen niet juist in de overzichten van SI zijn opgenomen. In de bijlage SI is dit administratief hersteld. Omdat de onttrekkingen reeds meerdere jaren geleden gedaan zijn en derhalve ook verwerkt zijn in de stand van de reserve, heeft deze wijziging géén invloed op de vrije ruimte SI. Daarnaast is er tijdelijk een kredietoverschrijding op het project Leerpark, omdat het bestaande krediet niet is opgehoogd voor de toegekende prijsindexatie. Deze middelen zijn echter wel gereserveerd. Dit zal begin 2009 worden gecorrigeerd. Verder zijn er diverse kleine overschrijdingen, variërend van 37.000 tot 500, deze zijn verwerkt in het jaarrekeningresultaat. Voor een overzicht van de toegekende claims en wijzigingen in reserveringen n.a.v. de screening wordt verwezen naar de begroting 2009.


Pagina 210 van 211

Stortingen (€ 52,2 miljoen) In totaal is er in het afgelopen jaar € 52,2 miljoen gestort in de reserve Strategische Investeringen. Dit betreft hoofdzakelijk het jaarrekeningresultaat van 2006, het jaarrekeningresultaat van 2007 en de jaarlijkse rentecomponent. Daarnaast heeft de geplande afdracht uit 2006 van het Grondbedrijf van € 8,34 miljoen (conform het besluit kadernota 2009) alsnog plaatsgevonden. Onttrekkingen (€ 33,8 miljoen) In 2008 is zo’n € 33,8 miljoen ter financiering van de diverse hiervoor gelabelde projecten in de Stad. Met name de projecten Leerpark ( 5,6 miljoen), Hofkwartier ( 4,1 miljoen), Sportboulevard ( 6,7 miljoen), Achterom Bagijnhof ( 7,6 miljoen), Stationsomgeving (1,5 miljoen), Upgrading Zeehavengebeid (1,2 miljoen), het doortrekken Copernicusweg (1,0 miljoen) en Funderingsherstel (1,4 miljoen) hebben een groot beroep op de reserve SI gedaan. Totaaloverzicht In totaal ligt er voor € 325 miljoen aan reserveringen voor lopende en nog op te starten projecten, waarvan € 148,6 miljoen al is uitgegeven. Dit maakt het netto gereserveerde bedrag € 177 miljoen. Bij de kadernota 2010 zal een actualisatie van de vrije ruimte worden gegeven, waarbij rekening gehouden wordt met toekomstige stortingen.

Reserveringen per programma

Ondernemerschap/ participatie 28% Algemene dekkingsmiddelen 1% Wonen en leefbaarheid 14% Sociale en culturele infrastructuur 39% Werk en scholing 13%

Veiligheid 5%

In bijlage 4 van dit jaarverslag is een overzicht opgenomen van alle lopende projecten waarvoor een reservering in SI is vastgelegd. In het overzicht is, gegroepeerd per programma, de totale kredietverstrekking (autorisatie door de Raad) per project weergegeven, alsmede de tot en met 2008 onttrokken bedragen. In het overzicht wordt duidelijk wat per project de kredietruimte en de reserveringsruimte is. Ook is te zien dat 68% van de totale reserveringen reeds als krediet verstrekt is en dus niet meer elders ingezet kan worden. Alle besluiten uit 2008 (vervallen en nieuwe reserveringen) zijn in dit overzicht verwerkt.


Pagina 211 van 211

JAARVERSLAG Gemeente Dordrecht

Recommend Documents