Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate

Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate

CAT0036_cover_.indd 1

24-06-10 11:01

Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate

JAARVERSLAG 2009 10 juni 2010

Inhoudsopgave Jaarverslag Karakteristieken van het pensioenfonds ...............................................................................................4 Personalia, stand per 10 juni 2010 .............................................................................................................4 Profiel .........................................................................................................................................................5 Organisatie .................................................................................................................................................6 Kerncijfers ...................................................................................................................................................8 Intern Toezicht: verslag van de visitatiecommissie .......................................................................... 10 Verslag van het verantwoordingsorgaan ............................................................................................ 13 Verslag van het Bestuur ....................................................................................................................... 14 2009 in hoofdlijnen .................................................................................................................................. 14 Algemene ontwikkelingen in de pensioenwereld .................................................................................... 15 Belangrijkste interne ontwikkelingen ....................................................................................................... 17 Goed pensioenfondsbestuur ................................................................................................................... 18 Financiële paragraaf ................................................................................................................................ 21 Beleggingenparagraaf ............................................................................................................................. 24 Pensioenparagraaf .................................................................................................................................. 32 Actuariële paragraaf ................................................................................................................................ 33 Risicoparagraaf ....................................................................................................................................... 34 Toekomstparagraaf ................................................................................................................................. 35

Jaarrekening Balans per 31 december 2009, na resultaatbestemming .................................................................. 36 Staat van baten en lasten over 2009.................................................................................................... 38 Kasstroomoverzicht 2009 ..................................................................................................................... 39 Toelichting behorende tot de jaarrekening 2009 ............................................................................... 40

Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten ............................ 76 Gebeurtenissen na balansdatum ......................................................................................................... 76 Actuariële verklaring ............................................................................................................................. 77 Accountantsverklaring ......................................................................................................................... 79

Jaarverslag 2009


3

Karakteristieken van het pensioenfonds Personalia, stand per 10 juni 2010 De samenstelling van het Algemeen Bestuur is als volgt: Naam

Functie

Vertegen-

Lid sinds

woordiging

Einde zittingsduur

L.J. Kuipers

Voorzitter

Werkgever

01-01-2004

n.v.t.

G.J. Getkate

2 Voorzitter

e

Werkgever

01-09-2000

n.v.t.

J.H.A.J. Gritter

Lid

Werkgever

25-04-2006

n.v.t.

F.R. Spaan

Lid

Werkgever

01-03-2003

n.v.t.

S. Malgaz

Lid

Werkgever

01-12-2000

n.v.t.

P.W.I. Lemmens

Lid

Werkgever

30-09-2009

n.v.t.

J. Vlietstra

Lid

Deelnemers

01-12-2000

30-11-2012

H.G.M. Arendsen

Lid

Deelnemers

30-11-2008

30-11-2010

S. Canel

Secretaris

Deelnemers

01-12-2008

30-11-2011

J.C.M. Halkes

2 Secretaris

e

Gepensioneerden

01-03-2003

30-11-2012

J.J. de Jong

Lid

Gepensioneerden

08-12-1983

30-11-2010

C. Troost

Lid

Gepensioneerden

01-01-2010

30-11-2011

Lid sinds

Einde

De samenstelling van het Dagelijks Bestuur is als volgt: Naam

Functie

Vertegenwoordiging

L.J. Kuipers

Voorzitter e

zittingsduur

Werkgever

01-01-2004

n.v.t.

G.J. Getkate

2 Voorzitter

Werkgever

01-09-2000

n.v.t.

S. Canel

Secretaris

Deelnemers

01-12-2008

30-11-2011

Gepensioneerden

01-03-2003

30-11-2012

Lid sinds

Einde

J.C.M. Halkes

e

2 Secretaris

De samenstelling van het verantwoordingsorgaan is als volgt: Naam

Functie

Vertegenwoordiging

B.A.F. Keijzer

Voorzitter e

zittingsduur

Werkgever

21-02-2008

01-01-2011

A.J. Oude Hergelink

2 Voorzitter

Werkgever

01-01-2010

01-01-2012

H.B.F. Boerrigter

Lid

Deelnemers

21-02-2008

01-01-2011

D. Rosman

Secretaris

Deelnemers

10-03-2009

01-01-2013

L.J.F. Fens

2 Secretaris

e

Gepensioneerden

21-02-2008

01-01-2012

J. Hartkamp

Lid

Gepensioneerden

21-02-2008

01-01-2013

Jaarverslag 2009


4

De samenstelling van de beleggingscommissie is als volgt: Naam

Functie

H.G. Noorlander-Bunt

Voorzitter

F.R. Spaan

Lid

C. Roozemond

Lid

H. Scheppink

Lid

De samenstelling van de uitvoeringsorganisatie is als volgt: Naam

Functie

W.B.E. Rutgers

Manager pensioenfonds

S.I. Kroeze-Stiggelbout

Assistent manager

N.F. Slotman-Bosma

Secretarieel adm. medewerker

Compliance officer G.J.L. Dielissen, hoofd juridische zaken van Koninklijke Ten Cate nv

Actuarissen W. Eikelboom, AAG adviserend actuaris van Towers Watson D. den Heijer, AAG certificerend actuaris van Towers Watson

Accountant KPMG Accountants N.V.

Profiel Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate (hierna “het Pensioenfonds”), statutair gevestigd te Almelo is opgericht op 30 december 1966. De laatste statutenwijziging was op 21 februari 2008. De stichting is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder nummer 41027730. Het Pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij koepelorganisatie OPF. Het Pensioenfonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de aangesloten ondernemingen. Hiertoe wordt voor 16 aangesloten werkmaatschappijen van Koninklijke Ten Cate in Nederland en 3.577 deelnemers en gewezen deelnemers circa EUR 294 miljoen vermogen belegd.

Jaarverslag 2009


5

Organisatie Bestuur Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan een uitvoeringsorganisatie. Deze werkzaamheden betreffen vermogensbeheer, pensioenadministratie en bestuursondersteuning. Uitgangspunt is dat het Bestuur, conform de eisen van de Pensioenwet verantwoordelijk blijft voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. Het Bestuur heeft uitsluitend bevoegdheden conform de statuten, reglementen en de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota van het Pensioenfonds.

Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur van het Pensioenfonds wordt gevormd door de voorzitter, de secretaris, de 2 e voorzitter en de 2 secretaris. Alle operationele besluiten worden voorgelegd aan ten minste één medebestuurslid.

e

Verantwoordingsorgaan Het verantwoordingsorgaan (VO) is op 21 februari 2008 ingesteld. De belangrijkste taken van het VO, conform “De Principes voor goed pensioenfondsbestuur”, zijn: - De bevoegdheid een oordeel te geven over het handelen van het Bestuur aan de hand van het jaarverslag, de jaarrekening en andere informatie, waaronder de bevindingen van het interne toezichtorgaan, over het door het Bestuur gevoerde beleid, alsmede over beleidskeuzes voor de toekomst. Dit oordeel wordt, samen met de reactie van het Bestuur daarop, bekend gemaakt en in het jaarverslag opgenomen. - Het VO heeft ten minste voorts de volgende rechten: - het recht op overleg met het Bestuur; - het recht op overleg met de externe accountant en de externe actuaris; - het recht op informatie; - het recht op een schriftelijke en beargumenteerde reactie op het oordeel dat het VO heeft gegeven over het door het Bestuur uitgevoerde beleid.

Intern toezicht Voor het Intern toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie, die eens in de drie jaar de beleids- en bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn voor (de dekkingsgraad van) het Pensioenfonds beoordeelt.

Uitvoeringsorganisatie De uitvoeringsorganisatie bestaat in het verslagjaar uit vier medewerkers (3,8 fte), waaronder de manager pensioenfonds. Allen hebben een dienstverband met het Pensioenfonds. De werkzaamheden betreffen op hoofdlijnen het uitvoeren van de pensioenadministratie en bestuursondersteuning.

Jaarverslag 2009


6

Vermogensbeheer Het vermogensbeheer is uitbesteed aan de volgende vermogensbeheerders: BlackRock, Pimco, Altera Vastgoed, ING Real Estate, Lupus Alpha Asset Management en Amundi Alternative Investments.

Beleggingscommissie De beleggingscommissie heeft als mandaat het monitoren van de vermogensbeheerders, het uitvoeren en voorstellen van het beleggingsbeleid. De commissie is samengesteld uit leden van het Bestuur en niet-leden die deelnemer zijn van het Pensioenfonds. De leden van de beleggingscommissie worden benoemd door het Bestuur. De beleggingscommissie laat zich bijstaan door een externe beleggingsadviseur.

Compliance officer Het Bestuur heeft ingestemd met de benoeming van de heer G.J.L. Dielissen, hoofd juridische zaken van Koninklijke Ten Cate nv, tot compliance officer van het Pensioenfonds. De compliance officer is belast met het toezicht op het naleven van de gedragscode.

Externe ondersteuning Het Pensioenfonds wordt bijgestaan door een externe adviserende actuaris, een externe beleggingsadviseur en ten behoeve van de periodieke ALM-studie een gespecialiseerde ALM-adviseur.

Jaarverslag 2009


7

Kerncijfers1 Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

2007

2006

2005

921

991

1.046

1.184

1.220

Gewezen deelnemers

1.278

1.270

1.266

1.123

1.097

Gepensioneerden

1.378

1.379

1.363

1.339

1.329

Totaal aantal deelnemers

3.577

3.640

3.675

3.646

3.646

4

0,00%

1,50%

1,50%

n.v.t.

0,00%

0,00%

1,48%

1,25%

1,45%

10.068

7.911

8.836

8.572

8.860

Aantal deelnemers 2

Deelnemers

Indexatie Indexatie actieven per 1 januari volgend op boekjaar

3

Indexatie inactieven per 1 januari volgend op boekjaar

2,60%

Pensioenuitvoering Feitelijke premie Kostendekkende premie

8.875

6.954

8.604

-

-

Gedempte kostendekkende premie

7.182

5

8.278

9.165

-

-

Pensioenuitkeringen

15.335

14.824

13.812

13.355

12.070

691

645

678

704

589

Pensioenvermogen

295.201

272.276

308.376

305.675

291.249

Pensioenverplichtingen

276.741

276.609

232.909

246.910

244.803

Aanwezige dekkingsgraad

106,7%

98,4%

132,4%

123,8%

119,0%

Vereiste dekkingsgraad DNB

115,6%

116,8%

118,4%

126,6%

125,8%

Pensioenuitvoeringskosten Vermogenssituatie en solvabiliteit

1

2 3 4

5

Tot en met boekjaar 2006 waren de cijfers gebaseerd op Actuariële Principes Pensioenfonds (APP). Vanaf boekjaar 2007 zijn de cijfers gebaseerd op het Financieel Toetsingskader (FTK). Arbeidsongeschikte deelnemers worden meegeteld bij de actieve deelnemers. Tot boekjaar 2006 was sprake van een eindloonregeling voor de pensioenopbouw over het salarisgedeelte. Het Bestuur heeft in haar vergadering van 18 januari 2010 besloten de rechten van de actieve deelnemers met 2,6% te verhogen. Omdat de besluitvorming over deze toeslagverlening (indexatie) na het verslagjaar heeft plaatsgevonden, zijn deze toeslagen niet verwerkt in de pensioenverplichtingen ultimo 2009. Impact van de indexatie in 2010 is een toename van de pensioenverplichtingen van EUR 1,8 miljoen. In het verslagjaar is de grondslag voor de berekening van de gedempte kostendekkende premie gewijzigd. In de jaren 2007 en 2008 is gerekend met een vaste discontovoet van 4,0%. Vanaf 2009 wordt gerekend met een vaste discontovoet van 4,9%.

Jaarverslag 2009


8

Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

2007

2006

2005

25.176

25.996

23.914

23.384

19.313

Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden

97.598

65.779

99.331

103.888

94.686

158.630

164.685

157.704

159.454

160.780

Derivaten, saldo activa en passiva

-1.201

3.209

1.535

1.083

-432

Overige beleggingen

13.356

11.426

19.350

16.141

15.783

293.559

271.095

301.834

303.950

290.130

10,9

-9,8

2,3

7,2

12,7

Benchmark in %

13,5

-9,1

2,1

5,6

12,8

Outperformance / underperformance (-)

-2,6

-0,7

0,2

1,6

-0,1

Totaal belegd vermogen Beleggingsperformance Beleggingsrendement in %

6

6

De rendementen zijn berekend volgens een gestandaardiseerde methode GIPS (Global Investment Performance Standard).

Jaarverslag 2009


9

Intern Toezicht: verslag van de visitatiecommissie Het Pensioenfonds heeft voor de invulling van het intern toezicht gekozen voor een visitatiecommissie die eens in de drie jaar het functioneren van het Bestuur beziet. Bij oprichting is een reglement vastgesteld op basis van de uitgangspunten van Pension Fund Governance. Hierbij zijn de frequentie van het overleg met het Bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid en de verantwoording van de commissie vastgesteld. De toetsing door de visitatiecommissie heeft voor de eerste keer in 2009 plaatsgevonden en is begin van 2010 afgerond. Deze visitatie had betrekking op de periode 1 januari 2007 tot 1 oktober 2009. Bij het uitvoeren van de visitatie heeft de visitatiecommissie de volgende taken vervuld: het beoordelen van de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks and balances binnen het Pensioenfonds; het beoordelen van de wijze waarop het Bestuur het Pensioenfonds aanstuurt; het beoordelen van de wijze waarop het Bestuur omgaat met de risico‟s op de langere termijn. Visitatieprocedure De visitatie van het Pensioenfonds door Stichting Het Vak-VC is verlopen volgens een vaste procedure. Daarbij heeft na benoeming van de visitatiecommissie door het Bestuur, eerst een documentenonderzoek plaatsgevonden op basis van: a. de notulen van de vergaderingen van het (Dagelijks) Bestuur, de beleggingscommissie en het VO over de laatste drie jaar voorafgaand aan de visitatie; b. de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN); c. het jaarverslag van het Pensioenfonds over de jaren 2006 – 2008; d. het accountantsverslag (2008); e. het actuarieel rapport (2008). Verder zijn op verzoek van de visitatiecommissie de volgende aanvullende documenten beoordeeld: f. de statuten van het Pensioenfonds; g. de taakomschrijving manager uitvoeringsorganisatie; h. het mandaat van de beleggingscommissie; i. het reglement van het VO; j. het reglement van het intern toezicht; k. het pensioenreglement; l. de uitvoeringsovereenkomst; m. de klachten- en geschillenprocedure; n. de gedragscode; o. het deskundigheidsplan en opleidingsplan; p. de procedure periodieke zelfevaluatie Bestuur; q. de uitbestedingovereenkomsten, waaronder de beleggingsmandaten; r. het beleggingsplan; s. de rapportages van de uitvoeringsorganisatie, administrateur en de vermogensbeheerders; t. de ALM-studie en de continuïteitsanalyse; u. correspondentie van en met de toezichthouders AFM en DNB. In aanvulling op het documentenonderzoek heeft de visitatiecommissie op locatie bij het Pensioenfonds gesprekken gevoerd met een delegatie van het Bestuur van het Pensioenfonds en een delegatie van

Jaarverslag 2009


10

het VO. De visitatiecommissie heeft op basis van het documentenonderzoek en de gevoerde gesprekken een bespreekversie van het visitatierapport uitgebracht, welke op 9 februari 2010 met het Bestuur is nabesproken. Algemeen oordeel Op basis van de documentatie en de gevoerde gesprekken is de visitatiecommissie van mening dat het Bestuur van het Pensioenfonds de zaken goed (zoals het beleggingsbeleid) tot uitstekend (zoals het uitbestedingsbeleid) heeft geregeld. Naar het oordeel van de visitatiecommissie is het Bestuur in control en heeft ze een open oog voor de risico‟s van het Pensioenfonds (en dus voor de deelnemers) op termijn. Belangrijkste bevindingen Zowel door het eigen functioneren als het monitoren en sturen van de uitbestede werkzaamheden geeft het Bestuur blijk van voldoende deskundigheid en een grote betrokkenheid bij het Pensioenfonds. Het kritisch vermogen binnen het Bestuur is aanwezig en voor de commissie merkbaar. Dat is een belangrijke noodzakelijke voorwaarde voor een open attitude om telkens weer lessen te trekken uit zaken die beter kunnen. De visitatiecommissie is van oordeel dat de verantwoording over de financiële risico‟s van het Pensioenfonds voor de deelnemers adequaat van opzet en toepassing is. Zij vraagt zich wel af of de deelnemers voldoende beseffen dat de indexatiecapaciteit van het fonds op termijn tegen kan vallen. Belangrijkste aanbevelingen 1. Het Bestuur wordt aangeraden na te gaan of de bij deelnemers bestaande verwachtingen over het indexatiepotentieel voldoende consistent is met de actuele financiële opzet van het fonds op termijn; 2. De vast terugkerende onderwerpen voor de bestuurstafel en de in enig jaar te voorziene onderwerpen zouden vastgelegd kunnen worden in een jaarcyclus; 3. Hoewel de communicatie over pensioen geen aanleiding geeft tot opmerkingen beveelt de visitatiecommissie aan om iemand (of een kleine groep) binnen het Bestuur uitvoeringsverantwoordelijk te maken voor de communicatie en voor een communicatiejaarplan; 4. Ontwikkel een integriteitsbeleid; 5. De statuten te voorzien in de bevoegdheid om een bestuurslid bij disfunctioneren te schorsen en/of te ontslaan, dan wel de benoemende organisatie te verzoeken tot een andere invulling te komen. Uitkomsten nabespreking visitatierapport met het bestuur De bespreekversie van het visitatierapport is op 9 februari 2010 met een delegatie van het Bestuur nabesproken. De nabespreking heeft niet geleid tot aanvullende vragen. Wel zijn er een aantal tekstuele opmerkingen uit de nabespreking naar voren gekomen, welke in dit definitieve rapport zijn verwerkt.

De visitatiecommissie R.C.L. Bakker, voorzitter Th. de Jong A.G. de Meij

Jaarverslag 2009


11

Reactie van het Bestuur Het Bestuur dankt de visitatiecommissie voor de diepgaande wijze waarop zij de beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks and balances binnen het Pensioenfonds heeft beoordeeld. De visitatiecommissie geeft door haar grondige aanpak aan een duidelijke, inhoudelijke versterking te zijn van de governance van het Pensioenfonds. Het Bestuur is verheugd dat de visitatiecommissie van oordeel is dat het Bestuur in control is en een open oog heeft voor de risico‟s van het Pensioenfonds. De aanbevelingen worden, voor zover dit nog niet is gebeurd, door het Bestuur opgepakt. Met name zal aandacht worden besteed aan het expliciet communiceren over het indexatiepotentieel, zodat deelnemers een realistisch beeld hebben van (toekomstige) indexatiemogelijkheden. Een voorbeeld hiervan is de toelichting op het indexatiebeleid op pagina 57 en 58 van dit jaarverslag. Verder is afgesproken dat de voorzitter van het Bestuur zich intensief zal bezighouden met het monitoren van de communicatie. Het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate

Jaarverslag 2009


12

Verslag van het verantwoordingsorgaan De vraag die het verantwoordingsorgaan (VO) zich voortdurend stelt is of “het Bestuur zegt wat ze doet en laat zien dat ze doet wat ze zegt”. Het Bestuur van het Pensioenfonds legt in dit jaarverslag 2009 verantwoording af voor het gevoerde beleid en wel over een jaar waarin de sector bijzonder complex is geworden. Het VO heeft in 2009 alle Algemeen Bestuursverslagen en managementrapportages ontvangen. In het overleg met het Bestuur is informatie verschaft over de financiële situatie, de dekkingsgraad, de ALM-studie, de continuïteitsanalyse en de conclusies met betrekking tot het beleggings- en premiebeleid en de weging zakelijke waarden en duration matching. Tevens is het door De Nederlandsche Bank goedgekeurde herstelplan besproken. Het Bestuur is bijzonder transparant in haar informatie naar het VO. Naast het overleg met het Bestuur is door het VO gesproken met de Visitatiecommissie, de accountant en de certificerende en adviserende actuarissen. Het VO is het eens met de conclusie van de Visitatiecommissie dat het Bestuur “in control” is en een open oog heeft voor de risico‟s van het Pensioenfonds. Verder is op basis van eigen waarnemingen het VO van oordeel dat het Bestuur op adequate wijze haar beleid heeft uitgevoerd, waarbij de belangen van alle betrokkenen evenwichtig, conform de Actuariële en bedrijfstechnische nota, zijn behartigd. Gezien de complexiteit van de pensioenmaterie en de financiële positie van het Pensioenfonds vragen wij bijzondere aandacht voor het deskundigheidsbeleid, het balans- en risicomanagement en het communicatiebeleid naar de deelnemers. Tevens vraagt de kwetsbaarheid van de uitvoeringsorganisatie aandacht van het Bestuur. Reactie van het bestuur Het Bestuur is het geheel eens met de aandacht die het VO vraagt voor deskundigheids- en communicatiebeleid, zoals ook moge blijken uit het jaarverslag. In 2010 zal het balans- en risicomanagement extra aandacht krijgen en zodanig geprofessionaliseerd worden dat een dagelijkse monitoring mogelijk is. De kwetsbaarheid van de uitvoeringsorganisatie vanwege de kleine bezetting is en blijft ook in de toekomst een zaak van voortdurende aandacht. Het Bestuur tracht door het goed vastleggen van systemen, procedures en taken deze kwetsbaarheid zo beheersbaar mogelijk te maken.

Almelo, 10 juni 2010

Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Het verantwoordingsorgaan

Jaarverslag 2009


13

Verslag van het Bestuur 2009 in hoofdlijnen Het jaar 2009 was een jaar vol onzekerheden. Niet alleen voor pensioenfondsen, maar over de volle breedte van de economie. De kredietcrisis die in september 2008 in volle hevigheid losbarstte, verbreedde en verdiepte zich in de maanden daarna in hoog tempo. Dit beeld domineerde ook nadrukkelijk de eerste maanden van 2009. Na het eerste kwartaal leek het tij langzaam maar zeker te keren, maar het duurde nog geruime tijd voordat mensen het woord „herstel‟ in de mond durfden te nemen. In het derde kwartaal lieten de economieën voor het eerst weer positieve groeicijfers zien en trokken ook de financiële markten aan. Geleidelijk wist het Pensioenfonds de financiële positie en de dekkingsgraad te verbeteren. Het herstel ging sneller dan in het herstelplan was voorzien. Omdat de dekkingsgraad eind 2009 hoger was dan 105%, heeft het Bestuur medio januari 2010 besloten de opgebouwde pensioenaanspraken van actieve deelnemers per 1 januari 2010 conform beleid gedeeltelijk te indexeren. De pensioenen van pensioengerechtigden en de opgebouwde pensioenaanspraken van gewezen deelnemers zijn niet verhoogd per 1 januari 2010, omdat de dekkingsgraad lager was dan 110%. Ook is besloten de opslag op het werkgeversdeel van de premie in 2010 te continueren. In 2009 zijn door het CBS cijfers gepubliceerd die erop wijzen dat de levensverwachting nog sneller stijgt dan waarmee de meeste fondsen rekening hebben gehouden. Het Pensioenfonds heeft hierop ingespeeld door de voorziening pensioenverplichtingen met 3% extra te verhogen. Het Bestuur sluit niet uit dat de voorziening pensioenverplichtingen in 2010 nog verder moet worden verhoogd als de nieuwste prognosetafels door het Actuarieel Genootschap worden gepubliceerd. Als gevolg van de wereldwijde economische crisis zag het Pensioenfonds zich in 2009 genoodzaakt deelnemers te informeren over de gevolgen van deze crisis voor hun pensioen. Het Pensioenfonds heeft alle deelnemers schriftelijk geïnformeerd over de financiële positie van het Pensioenfonds en de gevolgen voor hun pensioen. Daarnaast zijn deelnemers via de periodieke uitgave van PensioenNieuws en PensioenKrant geïnformeerd over de inhoud van het herstelplan. Een nieuw - en zeer gewaardeerd - initiatief is dat deelnemers in een persoonlijk gesprek uitleg krijgen over hun eigen toekomstige pensioensituatie.

Financiële positie De financiële markten kenmerkten zich in 2009 door een krachtig herstel. Dit heeft geleid tot een stijging in de waarde van de beleggingsportefeuille. Naast de hoogte van de waarde van de beleggingsportefeuille is de hoogte van de waarde van de pensioenverplichtingen van belang. Door een gestegen lange rente is de waarde van de pensioenverplichtingen gedaald. Beide elementen hebben een positieve invloed gehad op de hoogte van de dekkingsgraad. Deze is gestegen van 98,4% naar 106,7%.

Jaarverslag 2009


14

Beleggingen Het totale beleggingsresultaat bedroeg 10,9%. Het strategisch beleggingsbeleid in 2009 was in lijn met dat van voorgaande jaren. Echter gezien de onstabiele situatie op de financiële markten en de gedaalde dekkingsgraad van het Pensioenfonds heeft het Bestuur besloten om de in 2008 ontstane onderweging in aandelen gedurende de eerste drie kwartalen van 2009 niet te herstellen door aandelen bij te kopen. Doordat de aandelenmarkten een onvoorzien sterk herstel lieten zien is het rendement van het Pensioenfonds 2,6% lager uitgekomen dan de strategische benchmark.

Algemene ontwikkelingen in de pensioenwereld Toeslagenlabel Vanwege de financiële crisis heeft de Autoriteit Financiële Markten (AFM) pensioenfondsen de mogelijkheid geboden het zogeheten toeslagenlabel in 2009 nog niet te gebruiken. Het toeslagenlabel is een afbeelding waarmee het Pensioenfonds de (gewezen) deelnemers en gepensioneerden zicht geeft op de verwachtingen ten aanzien van indexatie in de eerstvolgende jaren. Oorspronkelijk waren pensioenuitvoerders verplicht het label vanaf 1 januari 2009 te gebruiken. In plaats daarvan mocht het Pensioenfonds in 2009 nog aan de hand van het verloop van de dekkingsgraad uitleg geven over haar financiële positie en de verwachting voor de toekomstige indexatieverlening. De AFM heeft daarvoor modelbrieven ontwikkeld voor fondsen met of zonder reservetekort of dekkingstekort. Het Pensioenfonds heeft het toeslagenlabel in 2009 niet gebruikt, maar alle (actieve en gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden een brief gestuurd waarin op een open en afgewogen manier is geïnformeerd over de financiële situatie van het Pensioenfonds. In 2010 gaat de verplichting om het toeslagenlabel te gebruiken wel gelden. De AFM zal vanaf 1 april 2010 toezien op het gebruik ervan.

Pensioenregister Op 1 januari 2011 moet het Pensioenregister operationeel zijn. In 2009 is verder gewerkt aan de ontwikkeling ervan. Op grond van de Pensioenwet zijn alle pensioenuitvoerders verplicht om aan het Pensioenregister mee te doen en op uniforme wijze informatie aan te leveren. De kosten van het Pensioenregister worden door de pensioenfondsen gezamenlijk opgebracht. De doelstelling van het Pensioenregister is iedereen op te nemen met een eigen pensioenaanspraak. Als „input‟ hiervoor worden de gegevens van het Uniform Pensioenoverzicht gebruikt. Ook de opgebouwde AOWaanspraken worden opgenomen in het Pensioenregister. De gegevens hiervoor worden aangeleverd door de Sociale Verzekeringsbank. De informatie uit het Pensioenregister kan bereikt worden met behulp van het burgerservicenummer.

Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP) Er komt een einde aan de FVP-regeling. Eind 2005 heeft het bestuur van de Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (Stichting FVP) besloten dat werknemers die na 1 januari 2008 ontslagen worden en ouder dan 40 jaar zijn, niet meer in aanmerking komen voor een bijdrage in de pensioenopbouw tijdens werkloosheid. Aanleiding voor dit besluit was een tekort aan financiële middelen. Later heeft het FVP-bestuur de regeling vanwege de toen nog goede beleggingsresultaten een aantal malen met een jaar verlengd. In oktober 2009 heeft het bestuur van de Stichting FVP besloten dat instroom in de regeling definitief stopt per 1 januari 2011. Dit betekent dat werknemers van 40 jaar of ouder die op of na 1 januari 2011 WW-gerechtigd worden, niet meer in aanmerking komen voor een FVP-bijdrage. De FVP-bijdragen voor degenen die in 2010 werkloos worden, zullen

Jaarverslag 2009


15

opgeschort worden tot uiterlijk 1 januari 2014. Deze bijdragen kunnen zonodig worden gekort als blijkt dat volledige betaling leidt tot een negatief vermogen voor de Stichting FVP. In twee situaties wordt de FVP-bijdrage wel in een eerder stadium vastgesteld en uitbetaald. Dit geldt ten eerste voor werkloze werknemers die tussen 1 januari 2010 en 1 januari 2014 de pensioenleeftijd bereiken. Daarnaast geldt het voor nabestaanden van overleden werkloze werknemers die recht hebben op een FVP-bijdrage voor de inkoop van partnerpensioen.

Verhoging AOW-leeftijd naar 67 jaar In het voorjaar van 2009 heeft het kabinet een aantal maatregelen gepresenteerd om de gevolgen van de economische crisis het hoofd te bieden. In het aanvullend beleidsakkoord „Samen werken, samen leven‟ werd onder meer de verhoging van de AOW-leeftijd van 65 naar 67 jaar aangekondigd. Daarbij wordt rekening gehouden met de zogenaamde „zware beroepen‟. Het eventuele verhogen van de AOW-leeftijd en de gevolgen voor de aanvullende pensioenen zijn voor het Bestuur een belangrijk dossier, maar het Bestuur is geen partij in de besluitvorming hierover. Het initiatief ligt vooralsnog bij de politiek, waarna het vervolgens een verantwoordelijkheid van de sociale partners is om zich uit te spreken over de manier waarop in de pensioenregeling van het Pensioenfonds op de veranderingen zal worden aangesloten. Aangezien het kabinet inmiddels demissionair is, is het onzeker wanneer een besluit genomen wordt over de eventuele verhoging van de AOW-leeftijd.

Overheidscommissies In 2009 zijn door de overheid bewegingen in gang gezet die gevolgen kunnen hebben voor het Pensioenfonds. In dit verband zijn de volgende overheidscommissies ingesteld. Commissie-Don Deze commissie heeft op 21 september 2009 een verdeeld advies uitgebracht over de parameters uit het Financieel Toetsingskader. Deze parameters worden gebruikt voor continuïteitsanalyses, herstelplannen en de berekening van gedempte kostendekkende premies. De minister van SZW heeft bepaald dat de premie voor 2011 voor het eerst op basis van de nieuwe parameters bepaald zal moeten worden. Evaluatie Financieel Toetsingskader Een werkgroep bestaande uit ambtenaren van het ministerie van SZW en vertegenwoordigers van DNB buigt zich over de evaluatie. Bij deze evaluatie zijn de volatiliteit van de swapcurve, de spanning tussen nominaal en reëel pensioen en de vaststelling van vereiste buffers en kostendekkende premie de belangrijkste onderzoekspunten. Commissie-Goudswaard De Commissie Goudswaard heeft onderzoek gedaan naar de toekomst- en schokbestendigheid van de huidige pensioencontracten. Randvoorwaarde daarbij was om een op collectiviteit en solidariteit gebaseerd systeem in de tweede pijler van het pensioenstelsel te behouden. Commissie-Frijns De Commissie Frijns heeft het beleggingsbeleid van pensioenfondsen en in het bijzonder hun risicobeheer geanalyseerd en hierover aanbevelingen voor de toekomst gedaan.

Jaarverslag 2009


16

Belangrijkste interne ontwikkelingen Communicatie In het boekjaar is veel aandacht besteed aan communicatie. In 2008 is door de wetgever vastgelegd hoe consistentie in de communicatie over ambitie en verwachtingen in verband met toeslagen moet worden toegepast. Tevens is het toeslagenlabel definitief vastgesteld. In 2009 is het toeslagenlabel niet verstrekt, in plaats daarvan zijn de deelnemers middels een separate brief over de financiële positie van het Pensioenfonds en de mogelijkheden tot toeslagverlening geïnformeerd. Het toeslagenlabel zal in het UPO 2010 (naar de stand van 1 januari 2010) worden opgenomen. In overeenstemming met de door de koepels geïntroduceerde doelstelling om eenvormige, eenduidige en duidelijke pensioenoverzichten te verstrekken (uniform pensioenoverzicht, UPO) is aan alle actieve deelnemers een pensioenoverzicht op basis van de huidige regeling uitgereikt. Ook hebben alle premievrije deelnemers afgelopen boekjaar een UPO ontvangen. Gepensioneerden hebben een jaarlijks overzicht van hun pensioenrechten ontvangen. Het Pensioenfonds heeft daarnaast voor de deelnemers een pensioenplanner ontwikkeld, waarmee op basis van actuele gegevens verschillende pensioenscenario‟s kunnen worden doorgerekend. De pensioenuitvoeringsorganisatie heeft met behulp van deze pensioenplanner in het afgelopen boekjaar met meer dan honderd deelnemers een individueel gesprek gevoerd over hun pensioensituatie. Het Bestuur vertrouwt erop hiermee een belangrijke stap voorwaarts in de pensioencommunicatie te hebben gezet.

ALM-studie Begin 2009 is een nieuwe ALM-studie afgerond. Uit deze studie blijkt dat het bestaande beleid nagenoeg optimaal is. Wel bleek dat een verdere optimalisatie in de beleggingsportefeuille zou kunnen leiden tot betere resultaten. Hierdoor is besloten de beleggingscategorie hedgefondsen geheel af te bouwen en een beleggingscategorie grondstoffen van 5% op te bouwen.

Wijziging actuarissen In overleg is besloten de heer R. Kruijff AAG met ingang van het derde kwartaal te vervangen door de heer W. Eikelboom AAG als adviserend actuaris van het Pensioenfonds. De heer W. Eikelboom is tegelijkertijd als certificerend actuaris opgevolgd door de heer D. den Heijer AAG. Genoemde personen zijn allen werkzaam bij Towers Watson.

Klachten en geschillen In het afgelopen jaar zijn er geen klachten ontvangen of geschillen van deelnemers binnengekomen.

Jaarverslag 2009


17

Goed pensioenfondsbestuur Intern toezicht en verantwoordingsorgaan Het Bestuur van het Pensioenfonds besteedt conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Reglementair is bepaald hoe het Bestuur omgaat met de rol als bestuur en invulling geeft aan begrippen als goed bestuur, verantwoording en intern toezicht. Vanaf 21 februari 2008 is het VO actief. Het VO bestaat uit een vertegenwoordiging van werknemers, pensioengerechtigden en werkgever. De verantwoording die het Bestuur aflegt is onderdeel van de jaarverslagcyclus. Voor het Intern Toezicht is gekozen voor een visitatiecommissie, die minimaal eens in de drie jaar de beleids- en bestuursprocedures en -processen, de checks and balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico's op de langere termijn voor (de dekkingsgraad van) het Pensioenfonds beoordeelt. Gezien de relatie tussen de objecten van onderzoek van visitatiecommissie en VO wordt overleg tussen visitatiecommissie en VO als een waardevolle invulling van goed pensioenfondsbestuur beschouwd.

Deskundigheidsbevordering In de afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan de deskundigheidsbevordering van het Bestuur. Het Pensioenfonds heeft in 2008 de deskundigheid van het Bestuur in kaart gebracht met de kennisreflector van Stichting Pensioen Opleidingen (SPO). De toets is gehanteerd als een nulmeting en had tot doel vast te stellen wat op het toetsmoment het kennisniveau van de bestuurders was. Uit de resultaten is gebleken dat het Bestuur als collectief iets lager heeft gescoord dan de benchmark die SPO heeft opgesteld. Op basis van deze uitslag is besloten een groot gedeelte van de voorlichtingsbijeenkomsten te besteden aan deskundigheidsbevordering. Deze bijeenkomsten worden twee keer per jaar georganiseerd voor leden van het Bestuur, beleggingscommissie, VO en pensioenuitvoeringsorganisatie. Bestuursleden ontvangen periodiek een overzicht met data van relevante opleidingen, cursussen en workshops. Regelmatig wordt door een bestuurslid en/of de Manager van het Pensioenfonds bijeenkomsten van onder andere Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen en de toezichthouder bijgewoond. Bestuursleden ontvangen wekelijks een e-mail met de nieuwsfeiten over pensioenen. Nieuwe bestuursleden zijn verplicht een basiscursus van SPO op deskundigheidniveau 1 te volgen. Ook nieuwe leden van het VO volgen in principe een relevante opleiding.

Zelfevaluatie functioneren bestuur In het afgelopen verslagjaar heeft het Pensioenfonds een zelfevaluatie over het functioneren van het Bestuur uitgevoerd. Hieruit bleek dat de bestuursleden tevreden waren over de opzet en invulling van het Bestuur, vergaderingen en bijeenkomsten. Er is daarom geen directe noodzaak verandering aan te brengen.

Jaarverslag 2009


18

Naleving weten regelgeving Het Bestuur is niet bekend met overtredingen van weten regelgeving. In het boekjaar is een herstelplan van toepassing vanwege een dekkingstekort. Toelichting op het herstelplan is opgenomen in de financiële paragraaf op pagina 22.

Gedragscode De wetgever vereist dat het Pensioenfonds over een gedragscode beschikt. De gedragscode van het Pensioenfonds is gebaseerd op de door de Koepels ontwikkelde Modelgedragscode Pensioenfondsen. Alle direct bij het Pensioenfonds betrokkenen (Bestuur, beleggingscommissie en medewerkers) hebben zich ook het afgelopen verslagjaar weer geconformeerd aan de gedragscode van het Pensioenfonds door het ondertekenen ervan. Naast de gedragscode is ook een compliance program voor het Pensioenfonds opgesteld. Het compliance program fungeert als een leidraad hoe wordt omgegaan met (uitvoering van) de gedragscode.

Compliance officer In 2009 is bij het Pensioenfonds een compliance officer aangesteld die belast is met het toezicht op de naleving van de regels die voortvloeien uit het Effecten Typisch Gedrags Toezicht (ETGT). Het Bestuur heeft hiertoe regels opgesteld in het compliance program. De Wet financieel toezicht (Wft) schrijft in het kader van het ETGT voor dat ieder pensioenfonds: Interne voorschriften vaststelt met betrekking tot het omgaan met voorwetenschap respectievelijk met betrekking tot privétransacties in financiële instrumenten door bestuurders en medewerkers; Belangenverstrengeling die te maken heeft met transacties in financiële instrumenten, beheerst; Adequate controlemechanismen heeft ten behoeve van de naleving van de bepalingen inzake het ETGT.

Bestuurssamenstelling In de samenstelling van het Bestuur hebben de volgende mutaties plaatsgevonden: e De heer H.J. Dul is op zijn verzoek per 30 november 2009 afgetreden als 2 secretaris en gepensioneerdenlid. De heer J.C.M. Halkes is benoemd als opvolger. De heer Halkes was werkgeverslid en is nu gepensioneerdenlid. De heer P.W.I. Lemmens is per 30 november 2009 door Koninklijke Ten Cate nv benoemd als werkgeverslid. De heer J. Lock is teruggetreden als gepensioneerdenlid vanwege zijn benoeming als CFO van Koninklijke Ten Cate nv. De heer C. Troost is door de Vereniging van Gepensioneerden Koninklijke Ten Cate per 1 januari 2010 benoemd als opvolger. De heer J. Vlietstra was per 30 november 2009 aftredend en herkiesbaar. Hij is door de Centrale Ondernemingsraad voor een volgende termijn van drie jaar als deelnemerslid benoemd. De nieuwe bestuursleden hebben inmiddels de toetsingsprocedure van DNB voor deskundigheid en betrouwbaarheid met succes doorlopen.

Jaarverslag 2009


19

Bestuursvergaderingen Het Algemeen Bestuur van het Pensioenfonds heeft het afgelopen jaar vijfmaal vergaderd. Daarnaast is een aparte vergadering gehouden, waarin het jaarverslag 2008 door het Bestuur is vastgesteld. De belangrijkste onderwerpen die aan de orde zijn geweest zijn: ALM-studie, continuïteitsanalyse en herstelplan; Governance: aanpassing deskundigheidsmatrix, gedragscode en opstellen compliance program; Zelfevaluatie bestuur; Mutatie adviserende en certificerende actuaris; Aanstelling compliance officer; Wijziging beleggingsbeleid en besluitvorming over moment van herallocatie; Begroting pensioenuitvoerings- en vermogensbeheerkosten; Vaststellen doorsneepremie komende vijf jaar (2010-2014); Wijziging berekeningsmethode kostendekkende premie; Visitatie 2009/2010 van intern toezichtsorgaan. Het Dagelijks Bestuur heeft het afgelopen jaar elfmaal vergaderd.

Samenstelling beleggingscommissie De samenstelling van de beleggingscommissie is gedurende het verslagjaar niet gewijzigd.

Samenstelling verantwoordingsorgaan e

De heer F. ten Oever heeft Koninklijke Ten Cate nv verlaten. Zijn functie als 2 voorzitter van het VO is met ingang van 1 januari 2010 overgenomen door de heer A.J. Oude Hergelink.

Jaarverslag 2009


20

Financiële paragraaf Samenvatting van de financiële positie van het fonds en ontwikkelingen gedurende het jaar Bedragen x EUR 1.000

Pensioen-

Technische

Dekkings-

vermogen Voorzieningen

graad

Stand per 1 januari 2009

EUR

EUR

%

272.276

276.609

98,4

Beleggingsresultaten, rentetoevoeging en indexatie

28.693

-121

10,7

Premiebijdragen

10.068

6.940

1,1

-15.335

-15.617

-0,1

-501

8.930

-3,4

295.201

276.741

106,7

Uitkeringen Overige

Stand per 31 december 2009

Het saldo van baten en lasten kan als volgt worden geanalyseerd: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Premieresultaat

2.350

1.356

Interestresultaat

28.914

-81.164

Overig resultaat

-8.472

8

Totaal

22.792

-79.800

Ultimo 2009 bedraagt de gemiddeld gewogen rekenrente 3,85% (2008: 3,57%).Een uitgebreide analyse is opgenomen in de actuariële paragraaf op pagina 33. De dekkingsgraad ultimo jaar (op basis van de jaarrekening) heeft zich de afgelopen jaren als volgt ontwikkeld:

Dekkingsgraad ultimo

Jaarverslag 2009

2009

2008

2007

2006

2005

106,7%

98,4%

132,4%

123,8%

119,0%


21

Herstelplan In 2008 is door de kredietcrisis en de dalende rente een dekkingstekort ontstaan. Het Pensioenfonds heeft in maart 2009 een 15-jaars herstelplan ingediend bij DNB. Het herstelplan is door DNB in juni 2009 goedgekeurd. Het Pensioenfonds maakt gebruik van de eenmalige mogelijkheid die de minister heeft geboden om binnen vijf jaar (in plaats van drie jaar; dus uiterlijk 31 december 2013) het minimaal vereist eigen vermogen te bereiken. Bij het opstellen van het herstelplan heeft het Bestuur zich laten ondersteunen door externe adviseurs. Het herstelplan is opgesteld met inachtneming van de uitgangspunten zoals die door DNB zijn voorgeschreven. Nadrukkelijk merken wij op dat inherent aan de modelmatige aanpak ook het herstelplan een benadering van de werkelijkheid is. Dit betekent dat de werkelijke ontwikkeling van de dekkingsgraad in positieve of negatieve zin kan afwijken van het verwachte herstelpad, waardoor de financiële positie van het Pensioenfonds zich sneller of langzamer kan herstellen dan voorzien. De belangrijkste maatregelen uit het herstelplan zijn: Zolang de dekkingsgraad lager is dan 110% zullen de gepensioneerden en gewezen deelnemers in principe geen indexatie ontvangen. De actieve deelnemers ontvangen in principe het positieve verschil tussen loon- en prijsinflatie mits de dekkingsgraad tussen de 105% en 110% ligt. Zolang de dekkingsgraad lager is dan 110% zal het werkgeversdeel van de standaardpremie met 50% worden verhoogd. Het werknemersdeel zal niet worden verhoogd. Ligt de dekkingsgraad tussen 110% en de vereiste dekkingsgraad dan ontvangen de deelnemers een gedeeltelijke (lineair oplopende) indexatie. Is de dekkingsgraad hoger dan de vereiste dekkingsgraad dan ontvangen deelnemers in principe volledige indexatie. Het beleggingsbeleid wordt (vooralsnog) niet aangepast. De belangrijkste elementen van het voorziene beleid en de daarbij behorende uitkomsten zijn cijfermatig als volgt: Effect op dekkingsgraad (in %)

Korte termijn Lange termijn 5 jaar

middelen

Sturings-

Dekkingsgraad per 31 december 2008 resp. 31 december 2013

15 jaar

98,0

114,7

Premie

De premie is kostendekkend; de werkgever betaalt in de periode 2009 – 2011 een extra bijdrage.

3,7

-4,4

Indexatie

Geen indexatie in de periode 2009 – 2010; afhankelijk van de stand van de dekkingsgraad (gedeeltelijke) indexatie. Geen inhaalindexatie.

-2,0

-25,9

Beleggingen

Verschil tussen het gemiddelde jaarrendement van 5,7% en de oprenting van de pensioenverplichtingen.

12,6

22,0

(forward rates).

0,4

3,8

Inclusief vrijval solvabiliteit op uitkeringen.

2,0

8,0

114,7

118,2

105,0

116,3

Rentetermijnstructuur Aanpassing van de rentecurve vanaf 2013 met toestemming van DNB Overige

Dekkingsgraad per 31 december 2013 resp. 31 december 2023 7

8

MVEV per 31 december 2013 resp. VEV per 31 december 2023

7 8

MVEV is minimaal vereist eigen vermogen. VEV is vereist eigen vermogen.

Jaarverslag 2009


22

In 2009 heeft de dekkingsgraad zich ten opzichte van het herstelplan als volgt ontwikkeld: Verwacht

Dekkingsgraad per 31 december 2008 middelen

Sturings-

Premie

Conform premiebeleid en herstelplan is een extra opslag van 50% op het werkgeversdeel van de premie betaald.

Werkelijk

2009

2009

98,0

98,4

1,3

1,1

Indexatie

Conform indexatiebeleid en herstelplan is geen indexatie toegekend.

0

0

Beleggingen

Rendement was in 2009 werkelijk 10,9%, terwijl 5,7% was verwacht.

3,0

8,0

Rentetermijnstructuur

Aanpassing van de pensioenverplichtingen aan de rentetermijnstructuur per 31 december 2009 leidt tot een bate van EUR 7,2 miljoen.

0,0

2,7

Overige

Het percentage van -3,5% is voornamelijk ontstaan door de voorziening aanpassing overlevingstafels te verhogen met een extra 3%-punt van de voorziening pensioenverplichtingen9.

0,1

-3,5

Dekkingsgraad per 31 december 2009

102,4

106,7

Vereiste dekkingsgraad (vereist eigen vermogen)

116,3

115,6

De dekkingsgraad per 31 december 2008 (98,0%) is gebaseerd op een schatting en is 0,4%-punt lager dan de werkelijke dekkingsgraad ultimo 2008. Het Pensioenfonds toont herstelkracht. Het herstel gaat in werkelijkheid sneller dan verwacht. Dit komt met name door gunstige ontwikkelingen op de aandelen- en rentemarkten. Hierdoor loopt het Pensioenfonds voor op het oorspronkelijke pad voor herstel. Het Pensioenfonds heeft in haar indexatiebeleid vastgelegd dat ruimte voor indexatieverlening (voor actieve deelnemers) bestaat indien de dekkingsgraad groter dan 105% is. Ultimo 2009 is de dekkingsgraad 106,7%. Dit houdt in dat het Bestuur een indexatie heeft toegekend in overeenstemming met het indexatiebeleid (en het herstelpan). Door het Bestuur is de voorgeschreven jaarlijkse evaluatie van het herstelplan uitgevoerd. Deze evaluatie heeft niet geleid tot bijstelling van de oorspronkelijke uitgangspunten van het herstelplan. Op grond van de huidige situatie voorziet het herstelplan in herstel binnen de daarvoor geldende termijnen.

9

Deze extra verhoging is gedaan in verband met de stijging van de levensverwachting welke in de jaren 2006 tot en met 2008 hoger is gebleken dan op grond van de actuariële grondslagen was verwacht.

Jaarverslag 2009


23

Beleggingenparagraaf Economie en financiële markten De eerste maanden van 2009 stonden nog volop in het teken van de kredietcrisis. De economie deed het slecht, een aantal banken kwam (wederom) in de problemen en aandelenbeurzen daalden. De overheden stelden alles in het werk om een depressie te voorkomen: overheidsuitgaven werden opgevoerd met als gevolg forse begrotingstekorten, banken werden gered en de rentetarieven van de Centrale Bank werden naar bijna 0% teruggebracht. Deze maatregelen hadden succes. In de loop van het jaar begon de economie langzaam te verbeteren. Wereldwijde aandelenmarkten reageerden hier positief op en herstelden met meer dan 50% vanaf het dieptepunt in begin maart. Grafiek MSCI Wereld 2009 % 30.0

20.0

10.0

0.0

-10.0

-20.0

Dec-09

Nov-09

Oct-09

Sep-09

Aug-09

Jul-09

Jun-09

May-09

Apr-09

Mar-09

Feb-09

Jan-09

-30.0

In Europa bleef de kapitaalmarktrente vrijwel onveranderd. De geldmarktrente daalde echter wel fors, waardoor de rentecurve gedurende het jaar steiler werd. Europese staatsobligaties kenden positieve rendementen als gevolg van het rentebeleid van centrale banken en lage (verwachte) inflatie. De Amerikaanse kapitaalmarktrente liep op, zowel gevoed door zorgen om het enorme beroep dat de Amerikaanse overheid moest doen op de kapitaalmarkt als door een oplopende inflatieverwachting in de VS. Grafiek Rente 2009 % 4.2 3.8 3.4 3.0 2.6 2.2 1.8 1.4 1.0

10 jaar US Treasury

Jaarverslag 2009

10 jaar NL staatsobligaties

Dec-09

Nov-09

Oct-09

Sep-09

Aug-09

Jul-09

Jun-09

May-09

Apr-09

Mar-09

Feb-09

Jan-09

0.6

3 maands Euribor


24

Creditspreads, die eind 2008 een ongekend hoog niveau hadden bereikt, daalden zeer sterk over een brede linie. Dit leidde tot hoge rendementen op beleggingen in bedrijfsobligaties. In de valutamarkt stegen de Amerikaanse dollar, de Japanse yen en het Britse pond in het begin van het jaar ten opzichte van de euro, maar vanaf maart verzwakten dollar en yen. Het Britse pond maakte een deel van het in 2008 geleden verlies ten opzichte van de euro goed. Grafiek valuta 2009 % 10

5

0

-5

-10

EURO/USD

EURO/YEN

Dec-09

Nov-09

Oct-09

Sep-09

Aug-09

Jul-09

Jun-09

May-09

Apr-09

Mar-09

Feb-09

Jan-09

-15

EURO/GBP

De volatiliteit in de financiële markten is ten opzichte van de niveaus van vóór de kredietcrisis nog steeds hoog, maar vergeleken met de extreme niveaus van eind 2008 is de volatiliteit sterk afgenomen. Hedgefondsen profiteerden van de afgenomen volatiliteit en de condities voor het gebruik van leverage werden weer wat gunstiger, onder andere vanwege de zeer lage kosten. Grafiek Volatilteitsindex (VIX) 2009 % 60.0 55.0 50.0 45.0 40.0 35.0 30.0 25.0 20.0

Dec-09

Nov-09

Oct-09

Sep-09

Aug-09

Jul-09

Jun-09

May-09

Apr-09

Mar-09

Feb-09

Jan-09

15.0

Voor 2010 is de huidige consensus onder economen dat vrijwel alle economieën zullen groeien. Deze groei is omgeven met een relatief grote mate van onzekerheid. In 2010 worden vrijwel zeker de eerste maatregelen genomen om de afhankelijkheid van overheidstekorten en vooral goedkoop geld kleiner te maken. Het is onzeker hoe de groei hierop zal reageren. Het lijkt waarschijnlijk dat de economische groei het komende decennium structureel lager ligt dan in de afgelopen decennia

Jaarverslag 2009


25

vanwege het terugdringen van de hoge overheidstekorten, een beperktere beschikbaarheid van krediet en een sterk voortschrijdende vergrijzing.

Beleggingsbeleid Het vermogen van het Pensioenfonds zal worden belegd teneinde een zo hoog mogelijk rendement te behalen dat consistent is met de gewenste financiële positie, de benodigde netto-premiebijdrage van werkgever en werknemers en de mogelijkheid de opgebouwde aanspraken van de deelnemers en de uitkeringen aan pensioengerechtigden conform het pensioenreglement te garanderen en aan te passen wanneer de ontwikkeling van het loon- c.q. prijspeil daartoe aanleiding geeft. Teneinde een optimale verhouding tussen solvabiliteit, netto-premiebijdrage en het streven naar indexering van opgebouwde en ingegane pensioenen te bereiken, dient het beleggingsbeleid in het teken te staan van een zorgvuldige afweging tussen beleggingsrendement en beleggingsrisico. Op regelmatige basis wordt in opdracht van het Bestuur hiernaar specifiek onderzoek verricht door middel van een ALM-studie. Hierbij wordt rekening gehouden met wettelijke voorschriften, zoals bepaald in de Pensioenwet en de richtlijnen van het Financieel Toetsingskader (FTK) van DNB. Tevens vindt afstemming plaats met de verplichtingen van het Pensioenfonds op korte en lange termijn. Bij de vaststelling van het beleggingsbeleid wordt de beleggingscommissie desgewenst geadviseerd door een externe beleggingsdeskundige.

ALM-studie 2008/2009 Begin 2009 is een nieuwe ALM-studie afgerond. Uit deze studie blijkt dat het huidige beleggingsbeleid nagenoeg optimaal is. Wel bleek dat een verdere optimalisatie in de beleggingsportefeuille zou kunnen leiden tot betere resultaten. Hierdoor is besloten de beleggingscategorie hedgefondsen geheel af te bouwen en een beleggingscategorie grondstoffen van 5% op te bouwen. Uit de ALM-studie blijkt dat het diversificatie-effect toeneemt en de solvabiliteitsrisico‟s afnemen. In de loop van 2010 zal een belang worden geworven in een passief grondstoffenmandaat, waarin de energiesector is afgetopt tot 33%.

Beleggingsbeleid in 2009 In 2009 is de strategische verdeling van de beleggingscategorieën niet aangepast. Wel zijn de bandbreedtes van de vastrentende- en de vastgoedportefeuille verruimd om zodoende minder snel te hoeven rebalancen. In het vierde kwartaal van 2008 was door de voortdurende koersdalingen op de aandelenmarkten het feitelijke belang onder de minimale grens van 30% beland en de vastrentende waarden de bovengrens van 55% gepasseerd. Normaal gesproken zou volgens het beleid van het Pensioenfonds de procedures rond herbalancering in werking treden en de wegingen weer teruggebracht worden tot strategische niveaus. Echter gezien de „extreme‟ omstandigheden op de financiële markten en de lage stand van de dekkingsgraad van het fonds heeft het Bestuur destijds besloten hier van af te wijken. In de loop van 2009 zijn de financiële markten weer enigszins genormaliseerd en is de dekkingsgraad van het fonds gestegen. Hierdoor heeft het Bestuur in het vierde kwartaal besloten aandelen bij te kopen, zodat het aandelen belang weer is gestegen tot vlak onder het strategisch belang van 35%. Binnen het FTK is het van belang om het renterisico te beheersen. Hiertoe is aan de hand van een ALM-studie besloten om de duration van de bezittingen beter af te stemmen op de duration van de

Jaarverslag 2009


26

verplichtingen. Het renterisico van pensioenverplichtingen is voor 60% afgedekt, gebruik makend van passief beheerde zogenaamde long duration instruments. Hierbij wordt gebruik gemaakt van buckets met verschillende looptijden die beleggen in interest rate swaps (rente derivaten). De belangrijkste valuta (USD, GBP en JPY) in de aandelenportefeuille worden volledig strategisch afgedekt. Strategische beleggingsmix ultimo 2009 (in %) Strategische mix

Minimum

Maximum

Vastgoed

10,0

5,0

15,0

Aandelen

35,0

30,0

40,0

Vastrentende waarden

50,0

40,0

60,0

Hedgefondsen

5,0

3,0

7,0

Kasmiddelen

0,0

-2,5

2,5

Totaal

100,0

De samenstelling van de portefeuille was ultimo boekjaar als volgt: Samenstelling beleggingsportefeuille ultimo 2009 (in %) Feitelijk belang

Strategische mix

Afwijking van strategische mix

8,6

10,0

-1,4

Aandelen (inclusief valutaderivaten

32,8

35,0

-2,2


54,0

50,0

+4,0

Hedgefondsen

3,9

5,0

-1,1

Kasmiddelen

0,7

0,0

+0,7

100,0

100,0

0,0

Vastgoed

Totaal

Vermogensbeheerders Vastgoed: Altera Vastgoed en ING Real Estate Aandelen: BlackRock (voorheen Barclays Global Investors) en Lupus Alpha Asset Management Vastrentende waarden: BlackRock en Pimco Europe Hedgefondsen: Amundi Alternative Investments (voorheen Crédit Agricole Asset Management Alternative Investment)

Jaarverslag 2009


27

Resultaat 2009 De beleggingsportefeuille leverde over 2009 een rendement op van +10,9% (2008: -9,8%). Het rendement van de strategische benchmark was +13,5% (2008: -9,1%). Voornaamste oorzaak van de underperformance (2,6%-punt) was de onderweging in aandelen gedurende het boekjaar. Rendement in 2009 (in %) Pensioenfonds TenCate

Benchmark

Relatieve Performance

Vastgoed

-3,0

0,5

-3,5

Aandelen

29,1

31,7

-2,6

4,8

4,5

0,3

Hedgefondsen

17,0

10

3,9

13,1

Totaal rendement

10,9

13,5

-2,6


Vastgoed De vastgoedportefeuille behaalde over 2009 een rendement van -3,0% (2008: -0,9%). Het rendement van de strategische benchmark was +0,5% (2008: +3,9%). Belegd wordt voor het grootste gedeelte in niet-beursgenoteerd Nederlands onroerend goed en een klein gedeelte in niet-beursgenoteerd Europees onroerend goed. Er wordt belegd in nietbeursgenoteerd vastgoed, vanwege de lage afhankelijkheid van rendementen op obligaties en aandelen. Bovendien is het algemeen aanvaard dat deze categorie een hoger verwacht rendement heeft dan obligaties. Een verdere risicospreiding wordt aangebracht door in verschillende sectoren te beleggen. Er zijn belangen opgebouwd in de sectoren kantoren, winkels, woningen en bedrijfsruimten. Er staat als gevolg van een resterende verplichting nog een aankoop gepland van EUR 1,2 miljoen voor Europees vastgoed. Op de Nederlandse vastgoedbelegging werd een rendement behaald van -1,4%. Op de Europese vastgoedbelegging werd een rendement behaald van -10,9%. Samenstelling vastgoedportefeuille ultimo 2009 (in %) Gewenste verdeling

Feitelijke verdeling ultimo 2009

Kantoren – Nederland

20,0

20,6

Winkels – Nederland

20,0

21,7

Woningen – Nederland

20,0

21,6

Bedrijfsruimten – Nederland

20,0

21,0

Multi sectoraal – Europa

20,0

15,1

100,0

100,0

Totaal 10

De benchmark is geen index, zoals bij de meeste andere beleggingscategorieën, maar een doelstelling: 1-maands Euribor + 300 basispunten.

Jaarverslag 2009


28

Aandelen De aandelenportefeuille leverde over 2009 een rendement op van +29,1% (2008: -41,2%). Het rendement van de strategische benchmark was +31,7% (2008: -41,0%). De valuta-afdekking heeft negatief bijgedragen aan het rendement, het effect op het aandelenrendement was -1,4%-punt. De rendementen van de diverse (regionale) deelportefeuilles was als volgt: Large cap aandelen (excl. valuta-afdekking)

2009 (%)

2008 (%)

Europa large cap

30,5%

-43,0%

Noord-Amerika

23,9%

-33,5%

1,7%

-29,2%

67,1%

-47,5%

2009 (%)

2008 (%)

53,9%

-50,0%

Japan Verre Oosten exclusief Japan Mid/small cap aandelen Euroland

De aandelenportefeuille bestaat uit een „core‟ aandelenportefeuille en portefeuille met euro mid/small cap aandelen. In onderstaande tabel is de verdeling van de aandelenportefeuille weergegeven, zowel strategisch, de bandbreedte als het feitelijke belang ultimo 2009: Strategische normverdeling aandelenportefeuille (in %) Strategische verdeling

Minimum

Maximum

Ultimo 2009

Core portefeuille (USD, GBP en JPY gehedged naar EUR)

83,3

78,3

88,3

85,4

Euro mid/small cap aandelen

16,7

11,7

21,7

14,6

Totaal

100,0

100,0

De „core‟ aandelenportefeuille wordt belegd in een wereldwijde portefeuille van large cap aandelen in ontwikkelde landen. De beleggingsstijl is voor het grootste gedeelte „index-enhanced‟ en voor een klein gedeelte passief. Index-enhanced is een beleggingsstijl waarin een beperkt risico gelopen wordt ten opzichte van de benchmark en ligt qua stijl en risico tussen actief en passief in. Het valutarisico van de belangen in USD, GBP en JPY wordt structureel afgedekt. Een beperkt deel van de aandelenportefeuille (strategisch: 16,7%) wordt bovendien belegd in euro mid/small caps vanwege het verwachte extra rendement en spreidingsvoordelen. De regioverdeling binnen de „core‟ aandelenportefeuille is vastgelegd in het beleggingsbeleidsplan. In het mandaat kan binnen bepaalde grenzen van het strategische belang af worden geweken. In onderstaande tabel is de geografische verdeling van de aandelenportefeuille weergegeven, zowel strategisch, de bandbreedte als het feitelijke belang ultimo 2009:

Jaarverslag 2009


29

Regioverdeling ‘core’ aandelenportefeuille (in %) Strategische verdeling

Minimum

Maximum

Ultimo 2009

Europa

60,0

55,0

65,0

58,1

Noord-Amerika

30,0

25,0

35,0

32,4

11

6,5

4,0

3,0

Japan

8,0

3,5

Zuidoost-Azië

2,0

0,0

Totaal

100,0

12,5

100,0

Vastrentende waarden De vastrentende portefeuille leverde over 2009 een rendement op van +4,8% (2008: +13,8%). Het rendement van de strategische benchmark was +4,5% (2008: +15,6%). De rente van langlopende obligaties is gestegen en de rente van kortlopende obligaties is gedaald. Vooral de stijging van de „lange‟ rente heeft een negatieve invloed gehad op het rendement. Het dalen van de creditspreads heeft een positieve invloed gehad op het rendement. Strategisch wordt 70% passief belegd in euro staatsobligaties en long duration investments (LDI). Hierin wordt geen actief beleid gevoerd, omdat hiervan structureel gezien geen outperformance wordt verwacht. LDI zijn zogenaamde „bucket-fondsen‟ met verschillende looptijden, waarin onderliggend in renteswaps wordt belegd. Het overige deel van 30% wordt actief beheerd in een zogenaamd „Credit+‟-mandaat. Naast euro credits (investment grade obligaties die niet zijn uitgegeven door staten), mag op tactische basis worden belegd in high yield obligaties, Emerging Markets Debt en derivaten. De portefeuille „Euro staatsobligaties + LDI‟ behaalde een rendement van -0,1% (2008: +23,5%). De creditportefeuille behaalde een rendement van +17,7% (2008: -6,3%). Er worden nog een paar onderhandse leningen in de beleggingsportefeuille aangehouden. Deze portefeuille wordt intern beheerd, waarbij een passief beheer gevoerd wordt. Op termijn wordt deze portefeuille volledig afgebouwd ten gunste van de overige categorieën vastrentende waarden. Het beleid staat niet toe nieuwe onderhandse leningen aan te kopen.

11

Het gezamenlijk belang van de regio‟s Japan en Zuidoost-Azië zal nooit meer dan 12,5% van de aandelenportefeuille bedragen.

Jaarverslag 2009


30

In onderstaande tabel is de verdeling van de portefeuille vastrentende waarden weergegeven: Strategische normverdeling vastrentende waarden (in %) Strategische verdeling

Minimum

Maximum

Ultimo 2009

Euro staatsobligaties + LDI

70,0

65,0

75,0

69,6

Credits

30,0

25,0

35,0

30,4

Totaal

100,0

100,0

Hedgefondsen De hedgefondsenportefeuille leverde over 2009 een rendement op van +17,0% (2008: -34,5%). Het 12 rendement van de strategische benchmark was +3,9% (2008: +7,4%). In 2009 is besloten de hedgefondsenportefeuille af te bouwen ten gunste van een grondstoffenportefeuille. Voornaamste redenen zijn dat in 2008 is gebleken dat het diversificatievoordeel in de praktijk niet altijd werkt en dat hedgefondsen in extreme marktomstandigheden niet altijd een positief rendement kunnen genereren. Valuta In 2009 is geen verandering aangebracht in het valutahedgebeleid. De valutaposities in Amerikaanse dollars, Britse ponden en Japanse yen zijn voor wat betreft het aandelenbelang 100% afgedekt (bandbreedte 95 – 105%), waardoor koersschommelingen het rendement niet beïnvloeden. Slechts in het actieve credit+ mandaat is een zeer beperkte tactische valutapositie in deze valuta‟s toegestaan.

Maatschappelijk verantwoord beleggen Het Pensioenfonds is zich bewust van haar maatschappelijke functie en verantwoordelijkheden. Het Pensioenfonds streeft naar een zo hoog mogelijk rendement binnen het gekozen risicoprofiel van de beleggingen. Daarnaast wil het Pensioenfonds een verantwoord beleggingsbeleid nastreven. De UN Principles for Responsible Investments vormen een richtlijn voor (institutionele) beleggers op dit terrein. Hoewel nagenoeg alle beleggingen van het Pensioenfonds gealloceerd zijn aan beleggingsfondsen, zal het Pensioenfonds waar mogelijk en toepasbaar aanmoedigen dat vermogensbeheerders deze richtlijnen onderschrijven dan wel vrijwillig naleven. De beleggingscommissie zal in 2010 de huidige vermogensbeheerders vragen of zij de UN Principles naleven c.q. onderschrijven en zo nee, waarom niet.

Vooruitblik 2010 In 2010 zal conform het ingezette beleid in 2009 de portefeuille hedgefondsen verder worden afgebouwd en een grondstoffenportefeuille worden opgebouwd.

12

De benchmark is geen index, zoals bij de meeste andere beleggingscategorieën, maar een doelstelling: 1-maands Euribor + 300 basispunten.

Jaarverslag 2009


31

Het belang van goed risicomanagement wordt zowel door het Bestuur als de beleggingscommissie erkend. In 2010 zal de wijze waarop het renterisico van de verplichtingen wordt afgedekt worden verbeterd. Dit houdt in dat de huidige „grove‟ manier van afdekken via LDI-fondsen wordt vervangen door overlaymanagement. Door het toepassen van rentederivaten naast een obligatieportefeuille zal op een meer effectieve manier het renterisico worden gemanaged, wat ervoor zal zorgen dat het Bestuur nog beter „in control‟ is.

Pensioenparagraaf Kenmerken regeling De regelingen die door het Pensioenfonds worden uitgevoerd zijn de volgende: Pensioenregeling; Tijdelijke aanvullingsregeling; Pensioenspaarregeling. De pensioenregeling heeft de volgende kenmerken: Middelloon; Opbouwpercentage: 2,1%; Franchise 2009: EUR 14.608,00; Voorwaardelijke indexatie; Toetredingsleeftijd: 18 jaar; Pensioenleeftijd: 65 jaar; Voorwaardelijke overgangsregeling extra pensioeninkoop voor deelnemers geboren vanaf 1950. De pensioenspaarregeling is een vrijwillige spaarregeling. Deze regeling biedt de mogelijkheid jaarlijks een aantal bruto loonbestanddelen te sparen, waarmee extra pensioenrechten kunnen worden verkregen. De tijdelijke aanvullingsregeling is van toepassing op werknemers geboren vóór 1 januari 1950. Betreffende werknemers kunnen op basis van deze regeling een aanvulling op het tot 2006 opgebouwde vroegpensioen aanvragen. De standaardingangsdatum van vroegpensioen plus aanvulling is afhankelijk van het geboortejaar en ligt tussen de 62 en de 63 jaar.

Wijziging reglementen Op grond van de reglementaire bepalingen is per 1 januari 2009 de volgende wijziging doorgevoerd: - Verhoging van de franchise met 3,5% tot EUR 14.608,00. Het „oude‟ vroegpensioenreglement is voor premievrije deelnemers aangepast: Voor premievrije deelnemers geboren vóór 1 januari 1950 is de standaardingangsdatum van het opgebouwde vroegpensioen gewijzigd in, afhankelijk van het geboortejaar, 62 tot 63 jaar (voorheen 60 jaar). Het opgebouwde vroegpensioen van gewezen deelnemers geboren op of na 1 januari 1950 is actuarieel gelijkwaardig omgezet in levenslang ouderdomspensioen. Met deze reglementswijziging hebben, met uitzondering van vijf deelnemers, alle deelnemers ingestemd.

Jaarverslag 2009


32

Wijzigingen reglement pensioensparen per 1 januari 2010: De fiscaal toegestane bijspaarpercentages zijn, in verband met de actualisering van de overlevingstafels, aangepast. De tarieven voor het aanwenden van het pensioenspaarkapitaal zijn, als gevolg van de actualisering van de overlevingstafels, aangepast. De winstbijschrijvingsmethode is aangepast. De winstbijschrijving is afhankelijk van het rendement van het Pensioenfonds, met een minimumgarantie van 2%.

Actuariële paragraaf Actuariële analyse De actuariële analyse van het saldo van baten en lasten kan als volgt worden weergegeven: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Premieresultaat

2.350

1.356

Premiebijdragen

10.068

7.911

Pensioenopbouw

-6.940

-5.566

Onttrekking uit premiebijdragen voor pensioenuitvoeringskosten

-375

-600

Onttrekking uit premiebijdragen voor sterfte en arbeidsongeschiktheid

-403

-389

Interestresultaat

28.914

-81.164

Beleggingsresultaten

28.693

-29.994

Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen

-7.040

-10.655

-1

-63

7.262

-40.452

Indexatie Wijziging marktrente Overig resultaat Resultaat op waardeoverdrachten Resultaat op kanssystemen (sterfte en arbeidsongeschiktheid) Resultaat op uitvoeringskosten Resultaat op uitkeringen Wijziging overige verzekeringstechnische grondslagen Vrijval van sterftetrendopslag over de uitkeringen Overige baten Wijziging herverzekeringsdeel technische voorzieningen

-8.472

8

-73

-15

-299

-817

0

259

-34

-168

-177

30

534

513

83

1.414

-17

3

Overige lasten

-8.489

-1.211

Totaal saldo van baten en lasten

22.792

-79.800

Jaarverslag 2009


33

Uitkomsten van de solvabiliteitstoets Het vereist eigen vermogen is jaarultimo EUR 43,1 miljoen. Dit is 15,6% van de technische voorzieningen.

Oordeel van de certificerende actuaris over de financiële positie De financiële positie van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate is niet voldoende, vanwege het reservetekort.

Risicoparagraaf Risico- en beheersingsbeleid Het Bestuur heeft zijn beleid verwoord in de ABTN. Hieronder staan de risico´s die het Bestuur met prioriteit heeft aangepakt: Beleggingsrisico‟s; Actuariële risico‟s; Renterisico.

Beleggingsrisico’s In het beleggingsbeleid is sprake van een grote spreiding over de verschillende beleggingscategorieën en regio‟s. Per beleggingscategorie is een strategische weging aangegeven alsmede de bandbreedtes die naar inzicht van de externe vermogensbeheerder benut kunnen worden. Dit resulteert erin dat de gehele portefeuille een aanvaardbaar risico heeft.

Actuariële risico’s In 2009 zijn de nieuwe sterftetafels GBM/V 2003-2008 verschenen. De tafels wijzen op een verdere toename van de levensverwachting. Ook uit CBS-prognoses blijkt dat de levensverwachting verder toeneemt. De toekomstige sterftetrend wordt verwerkt middels een sterftetrendopslag van 3,5% bovenop de sterftetafels GBM/V 2000-2005. Daarnaast wordt jaarlijks 0,24% gereserveerd voor de overgang naar nieuwe overlevingstafels. In het verslagjaar is hier 3% extra aan toegevoegd in verband met de recente CBS-prognoses.

Renterisico Het Pensioenfonds is zeer gevoelig voor wijzigingen in de marktrente, omdat de duration van de beleggingen en de verplichtingen niet gelijk zijn. Bij het Pensioenfonds wordt daarom het renterisico van de pensioenverplichtingen voor ongeveer 60% afgedekt.

Jaarverslag 2009


34

Toekomstparagraaf Overlay Management In 2009 is onderzocht hoe het balansrisicomanagement van het Pensioenfonds verder verbeterd kan worden. Gebleken is dat het Pensioenfonds vanwege vergrijzing van het deelnemersbestand steeds afhankelijker wordt van beleggingsresultaten. De rendementen op beleggingen zijn de laatste jaren erg volatiel geworden, waardoor de risico‟s vooral op de korte termijn zijn toegenomen. Ook het managen van het renterisico van de pensioenverplichtingen is sinds de invoering van het Financieel Toetsingskader erg belangrijk geworden. Het Pensioenfonds heeft in het verleden al belangrijke stappen gemaakt in het beheersen van de balansrisico‟s door beleggingen te spreiden over meerdere categorieën, regio‟s, sectoren en het renterisico van de pensioenverplichtingen voor 60% af te dekken. Het beleggingsbeleid werd vooral gebaseerd op de uitkomsten van een ALM-studie die eens in de drie jaar werd gedaan. Het Bestuur is zich ervan bewust dat de balansrisico‟s erg afhankelijk zijn van de financiële positie van het Pensioenfonds en wil daarom over gaan naar een meer dynamische methode van balansrisicomanagement. In 2010 is na een uitgebreide due dilligence een overeenkomst afgesloten met een professionele dienstverlener die het dynamische balansrisicomanagement voor het Pensioenfonds gaat uitvoeren met als belangrijkste onderdelen: continu ALM-studie, dagelijkse monitoring van de dekkingsgraad en de risico‟s en de implementatie van de afdekking van het renterisico.

Almelo, 10 juni 2010 Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Het Bestuur

Drs. L.J. Kuipers Voorzitter

Jaarverslag 2009

Drs. S. Canel Secretaris


35

Balans per 31 december 2009, na resultaatbestemming Bedragen x EUR 1.000

toelichting

31 december 2009

31 december 2008

Beleggingen voor risico pensioenfonds

5

Vastgoedbeleggingen

6

25.176

25.996

Aandelen

7

97.598

65.779


8

158.630

164.685

Derivaten

9

0

3.209

Overige beleggingen

10

13.356

11.426

294.760

271.095

11

483

515

12

1.277

37

13

526

1.263

297.046

272.910

Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Overige contracten herverzekering Vorderingen en overlopende activa Overige vorderingen Overige activa Liquide middelen

TOTAAL ACTIEF

Jaarverslag 2009


36


toelichting

31 december 2009

31 december 2008

Stichtingskapitaal en reserves Stichtingskapitaal

14

1

1

Algemene reserve

14

15.811

-7.218

Bestemmingsreserve

14

2.648

2.884

18.460 Technische voorzieningen

-4.333

15

Voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds

15

266.580

274.889

Overige technische voorzieningen

15

10.161

1.720

Overige schulden en overlopende passiva

16

TOTAAL PASSIEF

Dekkingsgraad (in %)

13

13

276.741

276.609

1.845

634

297.046

272.910

106,7

98,4

De dekkingsgraad wordt hierbij gedefinieerd als pensioenvermogen / technische voorzieningen. Het pensioenvermogen is gelijk aan het totaal actief minus overige schulden en overlopende passiva.

Jaarverslag 2009


37

Staat van baten en lasten over 2009 Bedragen x EUR 1.000

toelichting

2009

2008

BATEN Premiebijdragen (van werkgevers en werknemers)

20

10.068

7.911

Beleggingsresultaten risico pensioenfonds

21

28.693

-29.994

Overige baten

22

83

1.414

38.844

-20.669

TOTAAL BATEN LASTEN Pensioenuitkeringen

23

-15.335

-14.824

Pensioenuitvoeringskosten

24

-691

-645

Mutatie voorziening pensioenverplichtingen voor risico van het pensioenfonds - Pensioenopbouw

27

- Indexering en overige toeslagen

28

-1

-63

- Rentetoevoeging

29

-7.040

-10.655

15.617

14.960

- Onttrekking voor pensioenuitkeringen en

-6.940

-5.566

30, 31

pensioenuitvoeringskosten - Wijziging marktrente

32

7.262

-40.452

- Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

36

-244

-86

- Wijziging actuariële uitgangspunten

33

-

-

- Overige wijzigingen

34

-345

-663

8.309

-42.525

Mutatie herverzekeringsdeel technische voorziening

35

-17

3

Saldo overdrachten van rechten

36

171

71

Overige lasten

37

-8.489

-1.211

22.792

-79.800

23.029

-80.607

Ten laste van bestemmingsreserve

-237

807

Totaal saldo van baten en lasten

22.792

-79.800

Saldo van baten en lasten

Bestemming van het saldo van baten en lasten Ten gunste van de algemene reserve

Jaarverslag 2009


38

Kasstroomoverzicht 2009 Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

8.713

10.614

Kasstroom uit pensioenactiviteiten Ontvangen premies Ontvangen waardeoverdrachten

380

802

Betaalde pensioenuitkeringen

-15.433

-14.915

Betaalde waardeoverdrachten

-174

-717

Betaalde pensioenuitvoeringskosten

-652

-635

Ontvangen uitkeringen van herverzekeraars

30

59

-34

-32

-7.170

-4.824

Verkopen en aflossingen van beleggingen

6.559

3.551

Ontvangen directe beleggingsopbrengsten

14

400

-

-2.960

-140

-57

6.433

934

-737

-3.890

-

-

-737

-3.890

1.263

5.153

526

1.263

Betaalde premies herverzekering

Totaal kasstroom uit pensioenactiviteiten Kasstroom uit beleggingsactiviteiten

Aankopen beleggingen Betaalde kosten van vermogensbeheer

Totaal kasstroom uit beleggingsactiviteiten

Netto-kasstroom in 2009 Koers- en omrekeningsverschillen op liquide middelen

Mutatie liquide middelen Stand per 1 januari

Stand per 31 december

Jaarverslag 2009


39

Toelichting behorende tot de jaarrekening 2009 1.

Inleiding Het doel van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate, statutair gevestigd te Almelo (hierna “het Pensioenfonds”) is het nu en in de toekomst verstrekken van uitkeringen aan gepensioneerden en nabestaanden terzake van ouderdom en overlijden. Het Pensioenfonds geeft invulling aan de uitvoering van de pensioenregeling van Koninklijke Ten Cate nv (hierna “de onderneming”).

2.

Overeenstemmingsverklaring De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen zoals deze zijn opgenomen in Titel 9, Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek en met inachtneming van de voor het pensioenfonds geldende Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in het bijzonder Richtlijn 610 Pensioenfondsen (RJ 610). De gehanteerde grondslagen in de jaarrekening zijn dezelfde als die van het voorgaande jaar. Het Bestuur heeft op 10 juni 2010 de jaarrekening opgemaakt.

3.

Presentatiewijzigingen De presentatie van de jaarrekening heeft in het verslagjaar geen wijziging ondergaan ten opzichte van het afgelopen verslagjaar.

4.

Grondslagen voor de waardering en resultaatbepaling

(a)

Algemeen De jaarrekening wordt gepresenteerd in duizenden euro‟s, tenzij anders vermeld. Beleggingen en pensioenverplichtingen worden gewaardeerd op actuele waarde. Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Baten en lasten worden toegerekend aan het boekjaar waarop deze betrekking hebben.

(b)

Schattingen en veronderstellingen Bij het opstellen van de jaarrekening is het gebruik van schattingen en veronderstellingen noodzakelijk. De schattingen en veronderstellingen zijn vooral van invloed op de hoogte van de voorziening pensioenverplichtingen. Voor de waardering van de beleggingen, inclusief derivaten, zijn weinig schattingen nodig. De waardering van de beleggingen is nagenoeg geheel gebaseerd op marktinformatie.

Jaarverslag 2009


40

(c)

Opname van een actief of een verplichting Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar het pensioenfonds zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Baten worden in de rekening van baten en lasten opgenomen wanneer een vermeerdering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermeerdering van een actief of een vermindering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Lasten worden verwerkt wanneer een vermindering van het economisch potentieel, samenhangend met een vermindering van een actief of een vermeerdering van een verplichting, heeft plaatsgevonden, waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Indien een transactie ertoe leidt dat nagenoeg alle of alle toekomstige economische voordelen en alle of nagenoeg alle risico‟s met betrekking tot een actief of een verplichting aan een derde zijn overgedragen, wordt het actief of de verplichting niet langer in de balans opgenomen. Verder worden activa en verplichtingen niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip waarop niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. Dit betekent dat transacties worden verwerkt op handelsdatum en niet op afwikkelingsdatum. Als gevolg hiervan kan sprake zijn van een post “nog af te wikkelen transacties”. Deze post kan zowel een actief als een passief zijn.

(d)

Saldering van een actief en een verplichting Een financieel actief en een financiële verplichting worden gesaldeerd als nettobedrag in de balans opgenomen indien sprake is van een wettelijke of contractuele bevoegdheid om het actief en de verplichting gesaldeerd en gelijktijdig af te wikkelen en bovendien de intentie bestaat om de posten op deze wijze af te wikkelen. De met de gesaldeerd opgenomen financiële activa en financiële verplichtingen samenhangende rentebaten en rentelasten worden eveneens gesaldeerd opgenomen.

(e)

Verwerking van waardeveranderingen van beleggingen Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Alle waardeveranderingen van beleggingen, inclusief valutakoersverschillen, worden als beleggingsopbrengsten in de rekening van baten en lasten opgenomen.

(f)

Vreemde valuta Activa en verplichtingen in vreemde valuta worden omgerekend naar euro‟s tegen de koers per balansdatum. Deze waardering is onderdeel van de waardering tegen reële waarde. Baten en lasten voortvloeiende uit transacties in vreemde valuta‟s worden omgerekend tegen de koers per transactiedatum.

Jaarverslag 2009


41

De koersen van de belangrijkste valuta‟s ten opzichte van de euro zijn als volgt:

(g)

31 december 2009

Gemiddelde 2009

31 december 2008

Gemiddelde 2008

USD

1,44

1,40

1,39

1,47

GBP

0,89

0,89

0,97

0,80

JPY

133,51

130,30

125,94

152,38

Beleggingen

(g.1) Algemeen In overeenstemming met de Pensioenwet worden beleggingen gewaardeerd op actuele waarde. Participaties in beleggingsinstellingen, die gespecialiseerd zijn in een bepaald soort beleggingen worden gerubriceerd en gewaardeerd volgens de grondslagen voor dat soort beleggingen. (g.2) Vastgoedbeleggingen Onderliggende beleggingen in niet-beursgenoteerde participaties worden gewaardeerd tegen de reële waarde, gebaseerd op de marktwaarde van het onderliggende vastgoed. De marktwaarde van het onderliggende vastgoed is de geschatte waarde bij onderhandse verkoop in verhuurde staat. (g.3) Aandelen De marktwaarde van onderliggende beursgenoteerde aandelen van aandelenfondsen is gebaseerd op de beurskoers per balansdatum. Indien onderliggende aandelen niet beursgenoteerd zijn of indien de koersvorming niet representatief is, wordt de marktwaarde getaxeerd. De taxatie is gebaseerd op recente marktinformatie. (g.4) Vastrentende waarden Beursgenoteerde vastrentende waarden en participaties in beursgenoteerde beleggingsinstellingen zijn gewaardeerd tegen de per balansdatum geldende beurskoersen. Indien vastrentende waarden of participaties in beleggingsinstellingen niet-beursgenoteerd zijn, vindt waardebepaling plaats op basis van de geschatte toekomstige nettokasstromen (rente en aflossingen) die uit de beleggingen zullen voortvloeien, contant gemaakt tegen de geldende marktrente en rekening houdend met het risicoprofiel (kredietrisico; oninbaarheid) en de looptijd. (g.5) Derivaten Derivaten worden gewaardeerd op reële waarde, te weten de relevante marktnotering of, als die er niet is, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. (g.6) Overige beleggingen De hieronder opgenomen beleggingen zijn overwegend participaties in een niet-beursgenoteerd fund of hedgefunds. Deze participaties worden gewaardeerd op reële waarde, te weten de relevante marktnotering of, als die er niet is, de waarde die wordt bepaald met behulp van marktconforme en toetsbare waarderingsmodellen. Niet-beursgenoteerde beleggingen zijn opgenomen voor de geschatte marktwaarde.

Jaarverslag 2009


42

(h)

Herverzekeringen Betaalde herverzekeringspremies worden verantwoord in de periode waarop de herverzekering betrekking heeft. Vorderingen uit herverzekeringscontracten op risicobasis worden verantwoord op het moment dat de verzekerde gebeurtenis zich voordoet. Bij de waardering worden de herverzekerde uitkeringen contant gemaakt tegen de rentetermijnstructuur, onder toepassing van de actuariële grondslagen van het pensioenfonds. Vorderingen uit herverzekeringscontracten die classificeren als garantiecontracten worden gelijkgesteld aan de hiertegenover staande voorziening voor pensioenverplichtingen. Vorderingen uit herverzekeringscontracten die classificeren als kapitaalcontracten worden gewaardeerd op de verwachte verzekeringsuitkering bij expiratie van het herverzekeringscontract. Bij de waardering van de vorderingen wordt rekening gehouden met de kredietwaardigheid van de herverzekeraar (afslag voor kredietrisico).

(i)

Vorderingen en overlopende activa Voor zover noodzakelijk is een voorziening voor oninbaarheid in mindering gebracht.

(j)

Technische voorzieningen

(j.1) Voorziening pensioenverplichtingen De voorziening voor pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op actuele waarde (marktwaarde). De actuele waarde wordt bepaald op basis van de contante waarde van de beste inschatting van toekomstige kasstromen die samenhangen met de op balansdatum onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen. Onvoorwaardelijke pensioenverplichtingen zijn de opgebouwde nominale aanspraken en de onvoorwaardelijke (indexatie)toezeggingen. De contante waarde wordt bepaald met gebruikmaking van de marktrente. Bij de berekening van de voorziening pensioenverplichtingen is uitgegaan van het op de balansdatum geldende pensioenreglement en van de over de verstreken deelnemersjaren verworven aanspraken. Jaarlijks wordt door het Bestuur besloten of de opgebouwde pensioenaanspraken worden geïndexeerd. Alle per balansdatum bestaande indexatiebesluiten zijn in de berekening begrepen. Er wordt geen rekening gehouden met toekomstige salarisontwikkelingen. Bij de berekening van de voorziening wordt rekening gehouden met premievrije pensioenopbouw in verband met invaliditeit op basis van de contante waarde van pensioenaanspraken welke in de toekomst worden opgebouwd. Bij de bepaling van de actuariële uitgangspunten wordt uitgegaan van voor de toezichthouder acceptabele grondslagen, waarbij rekening wordt gehouden met de voorzienbare trend in overlevingskansen.

Jaarverslag 2009


43

De berekeningen zijn uitgevoerd op basis van de volgende actuariële grondslagen en veronderstellingen: Marktrente: de rentetermijnstructuur ultimo 2009, gepubliceerd door DNB, is toegepast. De berekende gemiddelde looptijd van de uitkeringen is 13,8 jaar. Overlevingstafels: GBM/V 2000-2005 toegepast met drie jaar leeftijdsterugstelling voor mannen en zonder leeftijdsterugstelling voor vrouwen. Gezinssamenstelling: Voor de actieve deelnemers wordt bij de berekening van de contante waarde van het partnerpensioen uitgegaan van een partnerfrequentie van 100% tot de 65-jarige leeftijd, welke frequentie daarna afneemt op grond van de sterftekansen van de partner volgens de gehanteerde overlevingstafels. Voor de inactieve deelnemers jonger dan 65 jaar, inactief geworden vóór 1 januari 2000, wordt bij de berekening van de contante waarde van het partnerpensioen uitgegaan van een partnerfrequentie van 90% tot de 65-jarige leeftijd, welke frequentie daarna afneemt op grond van de sterftekansen van de partner volgens de gehanteerde overlevingstafels. Voor de inactieve deelnemers jonger dan 65 jaar, inactief geworden ná 1 januari 2000, wordt bij de berekening van de contante waarde van het partnerpensioen uitgegaan van een partnerfrequentie van 100% tot de 65-jarige leeftijd, welke frequentie daarna afneemt op grond van de sterftekansen van de partner volgens de gehanteerde overlevingstafels. Voor partnerpensioen is aangenomen dat alle mannen drie jaar ouder zijn dan hun echtgenote/ partner. Er vindt opbouw van nabestaandenpensioen plaats. Geboortedata: verondersteld is dat alle verzekerden zijn geboren op de eerste dag van hun geboortemaand. Kostenopslag ter grootte van 2% van de voorziening voor pensioenverplichtingen in verband met toekomstige administratie- en excassokosten. Een opslag voor sterftetrendontwikkeling ter grootte van 3,5% van de netto voorziening voor pensioenverplichtingen verhoogd met 2% kostenopslag. Met de kans op reactivering van arbeidsongeschikten wordt geen rekening gehouden. (j.2) Overige technische voorzieningen Onder het hoofd Overige technische voorzieningen worden voorzieningen opgenomen voor met de pensioenverplichtingen samenhangende risico‟s voorzover niet opgenomen in de berekening van de pensioenvoorziening zoals voorziening aanpassing sterftegrondslagen en voorziening arbeidsongeschiktheid. De voorziening aanpassing sterftegrondslagen wordt gevormd in verband met de verwachte toekomstige verbetering van de levensverwachting. De jaarlijkse aanpassing aan de voorziening is gerelateerd aan de omvang van de voorziening pensioenverplichtingen. Bij de bepaling van de voorziening arbeidsongeschiktheid wordt rekening gehouden met de verwachte schadelast voor zieke deelnemers op balansdatum die naar verwachting arbeidsongeschikt zullen worden verklaard. Met betrekking tot deze laatste categorie wordt de verplichting geschat op basis van ervaringscijfers.

(k)

Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is conform de directe methode opgesteld. Dit houdt in dat alle ontvangsten en uitgaven ook als zodanig worden gepresenteerd. Onderscheid wordt gemaakt tussen kasstromen uit pensioenuitvoeringsactiviteiten en beleggingsactiviteiten.

Jaarverslag 2009


44

5.

Beleggingen


Vastgoed-

Aandelen

beleggingen Stand per 1-1-2008

Vastrentende

Derivaten

waarden

Overige

Totaal

beleggingen

23.914

99.331

157.704

2.700

19.350

302.999

3.630

10.594

16.794

-

-

31.018

Verkopen/aflossingen

-

-

-28.631

-

-

-28.631

Overige mutaties

-

-

-2.069

509

-2.161

-3.721

Herwaardering

-1.548

-44.146

20.887

-

-5.763

-30.570

Stand per 31-12-2008

25.996

65.779

164.685

3.209

11.426

271.095

6.681

18.264

102

-

-

25.047

-5.730

-9.078

-9.223

-

-1.058

-25.089

-

-

-3.401

-4.410

1.390

-6.421

Herwaardering

-1.771

22.633

6.467

-

1.598

28.927

Stand per 31-12-2009

25.176

97.598

158.630

14

13.356

293.559

-

-

-

1.201

-

1.201

25.176

97.598

158.630

-

13.356

294.760

Aankopen/verstrekkingen

Aankopen/verstrekkingen Verkopen/aflossingen Overige mutaties

Negatieve beleggingen

Beleggingen (balanspost)

-1.201

Actuele waarde Schattingen en oordelen Zoals vermeld in de toelichting zijn de beleggingen van het Pensioenfonds nagenoeg allemaal gewaardeerd tegen actuele waarde per balansdatum en is het over het algemeen mogelijk en gebruikelijk om de actuele waarde binnen een aanvaardbare bandbreedte van schattingen vast te stellen. Voor sommige andere financiële instrumenten, zoals beleggingsvorderingen en -schulden, geldt dat de boekwaarde de actuele waarde benadert als gevolg van het kortetermijnkarakter van de vorderingen en schulden. De boekwaarde van alle activa en de financiële verplichtingen op balansdatum benadert de actuele waarde.

14

Negatieve saldo derivaten wordt verantwoord onder de post overige schulden (16).

Jaarverslag 2009


45

Voor de meerderheid van de financiële instrumenten van het Pensioenfonds kan gebruik worden gemaakt van marktnoteringen. Echter, bepaalde financiële instrumenten, zoals bijvoorbeeld onderhandse leningen en vastgoed zijn gewaardeerd door middel van gebruikmaking van waarderingsmodellen en -technieken, inclusief verwijzing naar de huidige reële waarde van vergelijkbare instrumenten. Op basis van de boekwaarde kan het volgende onderscheid worden gemaakt: Bedragen x EUR 1.000

(Directe en

Waarderings-

afgeleide)

modellen en

markt-

-technieken

Totaal

noteringen Vastgoedbeleggingen

-

Aandelen Vastrentende waarden Derivaten, activa


25.996

65.779

-

65.779

160.674

4.011

164.685

3.209

-

3.209

-

-

-

11.426

-

11.426

241.088

30.007

271.095

Derivaten, passiva Overige beleggingen

25.996

Vastgoedbeleggingen

-

25.176

25.176

97.598

-

97.598

156.010

2.620

158.630

-

-

-

Derivaten, passiva

-1.201

-

-1.201

Overige beleggingen

13.356

-

13.356

265.763

27.796

293.559

Aandelen Vastrentende waarden Derivaten, activa


Schattingen van de actuele waarde zijn een momentopname, gebaseerd op de marktomstandigheden en de beschikbare informatie over het financiële instrument. Deze schattingen zijn van nature subjectief en bevatten onzekerheden en een significante oordeelsvorming (bijvoorbeeld rentestand, volatiliteit, schatting van kasstromen, etc.) en kunnen derhalve niet met precisie worden vastgesteld. Schatting van reële waarde De belangrijkste gehanteerde methoden en veronderstellingen voor het schatten van de reële waarde van financiële instrumenten zijn de market to market en de netto contante waarde methode, taxaties en eventuele opgaven van derden.

Jaarverslag 2009


46

6.

Vastgoedbeleggingen Bedragen x EUR 1.000

7.

2009

2008

Indirect vastgoed (participaties in beleggingsfondsen)

25.176

25.996


25.176

25.996

2009

2008

Niet-beursgenoteerde aandelen beleggingsfondsen, large cap

83.553

56.651

Beursgenoteerde aandelen beleggingsfondsen, small/mid cap

14.045

9.128


97.598

65.779

2009

2008

48.251

43.539

Aandelen Bedragen x EUR 1.000

8.

Vastrentende waarden Bedragen x EUR 1.000 Bedrijfsobligaties (Credit Fund) Leningen op schuldbekentenis

2.620

4.011

Obligatiefondsen, (Index Linked Bonds)

33.286

36.259

Obligatiefondsen, (Liability Driven Investments)

74.473

77.401

Kortlopende vorderingen op banken

-

3.400

Liquide middelen

-

75

158.630

164.685


Jaarverslag 2009


47

9.

Derivaten (activa) Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Valutaderivaten

-

3.209

Rentederivaten

-

-


-

3.209

2009

2008

11.461

10.921

1.799

460

96

45

13.356

11.426

2009

2008

Overige contracten herverzekering

498

515

Afslag voor kredietrisico van 3%

-15

-


483

515

10. Overige beleggingen Bedragen x EUR 1.000 Hedgefondsen Liquide middelen Vorderingen inzake beleggingen


11. Herverzekeringsdeel technische voorzieningen Bedragen x EUR 1.000

Onder overige contracten is de gekapitaliseerde waarde van de herverzekeringscontracten opgenomen. Dit betreft contracten van aangesloten ondernemingen bij herverzekeringsmaatschappijen, die ten tijde van toetreding tot het Pensioenfonds premievrij zijn gemaakt. De rechten en plichten van de deelnemers die onder genoemde contracten vallen, zijn overgenomen door het Pensioenfonds. Tevens vallen hieronder de uitkeringen uit het beëindigde contract van het premierisico bij arbeidsongeschiktheid. De verzekeringstechnische risico‟s liggen bij de verzekeringsmaatschappijen. Vanwege een verlaging van kredietstatus van de verzekeraars wordt de vordering verlaagd met een afslag voor kredietrisico.

Jaarverslag 2009


48

12. Overige vorderingen Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Vordering op sponsor(s)

1.241

8

13

10

-

-

23

19

1.277

37

Beleggingsdebiteuren Waardeoverdrachten Overig


Alle vorderingen hebben een resterende looptijd van korter dan één jaar. De vordering op de sponsor betreft de premieafdracht van december 2009. Dit bedrag is in januari 2010 ontvangen.

13. Overige activa Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Liquide middelen

526

1.263


526

1.263

Onder de liquide middelen worden opgenomen tegoeden op bankrekeningen, die onmiddellijk dan wel op korte termijn opeisbaar zijn en die niet beschikbaar zijn om te worden belegd.

14. Stichtingskapitaal en reserves Bedragen x EUR 1.000

Stichtingskapitaal

Algemene Bestemmingsreserve

reserve

Totaal

Stand per 1 januari 2008

1

73.389

2.077

75.467

Uit bestemming saldo van baten en lasten 2008

-

-80.607

807

-79.800


1

-7.218

2.884

-4.333

Uit bestemming saldo van baten en lasten 2009

-

23.029

-237

22.792

Afronding

-

-

1

1


1

15.811

2.648

18.460

Jaarverslag 2009


49

Overeenkomstig de wijziging van artikel 146 van de Pensioenwet per 2 juli 2009 is artikel 390 titel 9 boek 2 BW niet langer van toepassing. Hiermee vervalt voor pensioenfondsen vanaf 1 januari 2009 de verplichting tot het opnemen van een herwaarderingsreserve. De bestemmingsreserve heeft betrekking op vooruit ontvangen premie bestemd voor de financiering van de tijdelijke aanvullingsregeling en de overgangsregeling extra pensioeninkoop en kan als volgt worden toegelicht: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

2.884

2.077

-1.705

-1.926

1.468

1.512

Van Bpf MITT ontvangen deel overreserves SUT

-

1.221

Afronding

1

-

2.648

2.884

2008

Dekkings-

Stand per 1 januari Toekenning aanvullingsregeling

15

Ontvangen premies aanvullingsregeling

16


Solvabiliteit Bedragen x EUR 1.000

2009

Dekkingsgraad

graad

Aanwezig eigen vermogen

18.460

106,7%

-4.333

98,4%

Minimaal vereist eigen vermogen

11.890

104,3%

13.830

105,0%

Vereist eigen vermogen

43.145

115,6%

46.474

116,8%

Herstelplan Het herstel van het vermogen van het Pensioenfonds is gebaseerd op het in maart 2009 bij DNB ingediende herstelplan. In juni 2009 is dit herstelplan door DNB goedgekeurd. De belangrijkste maatregelen uit het herstelplan zijn: Verhoging van de premie door afspraken uit de uitvoeringsovereenkomst. In de uitvoeringsovereenkomst is opgenomen dat de sponsor een opslag van 50% op het werkgeversdeel van de premie betaalt, zolang de dekkingsgraad lager is dan 110%; Geen indexatie voor inactieven zolang de dekkingsgraad lager is dan 110%. De actieve deelnemers krijgen geen indexatie zolang de dekkingsgraad lager is dan 105%. Als de dekkingsgraad hoger is dan 105%, maar lager dan 110%, ontvangen de actieve deelnemers het positieve verschil tussen loon- en prijsinflatie; Herstel van de beleggingsrendementen. Op grond van het herstelplan zou het eigen vermogen per 31 december 2009 EUR 6.579.000 bedragen. Het aanwezige eigen vermogen per die datum is hoger. Dit betekent dat het Pensioenfonds thans voor loopt op het herstelplan. Deze positieve ontwikkeling is een gevolg van met name de gunstige beleggingsresultaten in 2009.

15 16

Er is rekening gehouden met een solvabiliteitsopslag van 16,8% (2008: 18,4%). Hierin wordt de extra opslag van 50% op het werkgeversdeel niet meegenomen.

Jaarverslag 2009


50

15. Technische voorzieningen Bedragen x EUR 1.000 Voorziening voor pensioenverplichtingen Overige technische voorzieningen


2009

2008

266.580

274.889

10.161

1.720

276.741

276.609

Het mutatieoverzicht voor de voorziening voor pensioenverplichtingen is als volgt: Bedragen x EUR 1.000 Stand 1 januari Pensioenopbouw Indexering en overige toeslagen Rentetoevoeging Onttrekking voor pensioenuitkeringen Onttrekking voor pensioenuitvoeringskosten Wijziging marktrente

2009

2008

274.889

232.367

6.940

5.566

1

63

7.040

10.674

-15.301

-14.710

-316

-304

-7.262

40.486

Saldo van inkomende en uitgaande waardeoverdrachten

244

86

Overige wijzigingen

345

661

266.580

274.889


Ultimo boekjaar bedraagt de gemiddeld gewogen rekenrente 3,85% (2008: 3,57%). Voor een toelichting op de verschillende posten wordt verwezen naar de toelichting op de verschillende posten uit de staat van baten lasten.

Jaarverslag 2009


51

De voorziening voor pensioenverplichtingen is naar categorieën van deelnemers als volgt samengesteld: Bedragen x EUR 1.000 Actieve deelnemers

2009

%

2008

%

73.529

28,1%

80.758

30,0%

Pensioengerechtigden

148.341

56,7%

148.679

55,1%

Gewezen deelnemers

39.614

15,2%

40.190

14,9%

Netto pensioenverplichtingen

261.484 100,0%

Toekomstige kosten uitvoering pensioenregeling


269.627 100,0%

5.096

5.262

266.580

274.889

De methode voor de berekening van de pensioenverplichtingen is zodanig toegepast dat er geen sprake is van een financieringsachterstand. Naar hun aard hebben de technische voorzieningen in het algemeen een langlopend karakter. Het mutatieoverzicht voor de overige technische voorzieningen luidt als volgt: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Voorziening aanpassing sterftegrondslagen per 1 januari

1.289

542

Reservering nieuwe overlevingstafels (0,24% van VPV per jaar)

583

747

Opslag van 3% i.v.m. gestegen levensverwachting

7.797

-

Voorziening aanpassing sterftegrondslagen per 31 december

9.669

1.289

492

431

10.161

1.720

Voorziening arbeidsongeschiktheid

Overige technische voorzieningen per 31 december

Korte beschrijving van de pensioenregeling De pensioenregeling kan worden gekenmerkt als een voorwaardelijk geïndexeerde middelloonregeling met een pensioenleeftijd van 65 jaar. Jaarlijks wordt een aanspraak op ouderdomspensioen opgebouwd van 2,1% van de in dat jaar geldende pensioengrondslag. De pensioengrondslag is gelijk aan 12 maandsalarissen inclusief 8,0% vakantietoeslag, vaste maandelijkse (o.a. ploegentoeslag) en regelmatig genoten jaarlijkse variabele toeslagen (o.a. winstuitkering/ incentive) onder aftrek van een franchise. De franchise wordt jaarlijks vastgesteld. Tevens bestaat er recht op nabestaanden- en wezenpensioen. Deelname aan de regeling vangt aan vanaf de leeftijd van 18 jaar of latere indiensttreding. Jaarlijks beslist het Bestuur van het Pensioenfonds de mate waarin de opgebouwde aanspraken worden geïndexeerd.

Jaarverslag 2009


52

Overeenkomstig artikel 10 van de Pensioenwet kwalificeert de pensioenregeling als een uitkeringsovereenkomst.

Indexatieverlening Het indexatiebeleid kan als volgt worden verwoord: De indexatie van pensioenrechten en pensioenaanspraken wordt jaarlijks vastgesteld door het Bestuur van het Pensioenfonds. Er bestaat ambitie om jaarlijks de pensioenrechten en pensioenaanspraken aan te passen. De indexatie is voorwaardelijk en is afhankelijk van de hoogte van het beleggingsrendement. De indexatie van de pensioenrechten (voor gepensioneerden en premievrije deelnemers) bedraagt maximaal de stijging van de afgeleide consumentenprijsindex (cpi afgeleid), zoals vastgesteld door het CBS. De pensioenrechten zijn dit jaar niet geïndexeerd (2008: 1,48%). De indexatie van de pensioenaanspraken (voor de actieve deelnemers) bedraagt maximaal de algemene loonontwikkeling zoals vastgelegd in de CAO voor de MITT. De pensioenaanspraken zijn dit jaar niet geïndexeerd (2008: 1,50%). Er is geen recht op toekomstige indexaties. Het is niet zeker of en in hoeverre in de toekomst wordt geïndexeerd. Het Pensioenfonds heeft voor toekomstige indexaties geen geld gereserveerd en er wordt geen premie voor betaald. Het Bestuur heeft in de vergadering van 18 januari 2010 besloten over de indexatie op de pensioenaanspraken en pensioenrechten per 1 januari 2010: - Actieve deelnemers: 2,6%; - Inactieve deelnemers: 0,0%. Bij de bepaling van de voorziening voor pensioenverplichtingen is met dit besluit geen rekening gehouden, omdat dit besluit na balansdatum is genomen.

Inhaalindexaties Onder bepaalde omstandigheden kunnen inhaalindexaties worden toegekend. Inhaalindexaties zijn voorwaardelijke indexaties die worden toegezegd, voorzover in de vijf voorafgaande kalenderjaren niet voor honderd procent is geïndexeerd. Deze inhaalindexaties gelden alleen voor toekomstige uitkeringen. Om inhaalindexaties te kunnen toekennen is een hoge dekkingsgraad vereist. Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft toegezegd om elk jaar een specificatie te geven van een eventueel verschil tussen de volledige en de werkelijk toegekende indexatie. Actieve deelnemers

Volledige

Toegekende

indexatie %

indexatie %

1 januari 2008

1,50

1,50

0,00

1 januari 2009

3,50

0,00

3,50

1 januari 2010

3,00

2,60

0,40

Jaarverslag 2009


Verschil %

53

Gewezen deelnemers en

Volledige

Toegekende

indexatie %

indexatie %

1 januari 2008

1,48

1,48

0,00

1 januari 2009

2,53

0,00

2,53

1 januari 2010

0,40

0,00

0,40

pensioengerechtigden

Verschil %

16. Overige schulden en overlopende passiva Bedragen x EUR 1.000 Schulden aan sponsor(s)

2009

2008

21

7

1.201

-

119

203

71

71

Belastingen en premies sociale verzekeringen

332

336

Overige schulden

101

17

1.845

634


2009

2008

Valutaderivaten

1.201

-

Rentederivaten

-

-

1.201

-

Derivaten Kosten adviseurs en accountants Beleggingscrediteuren


Alle schulden hebben een resterende looptijd van korter dan één jaar.

Derivaten (passiva)


17. Risicobeheer en derivaten Solvabiliteitsrisico Het Pensioenfonds wordt bij het beheer van de pensioenverplichtingen en de financiering daarvan geconfronteerd met risico‟s. De belangrijkste doelstelling van het Pensioenfonds is het nakomen van de pensioentoezeggingen. Voor het realiseren van deze doelstelling wordt gestreefd naar een toereikende solvabiliteit op basis van de marktwaarde van de pensioenverplichtingen.

Jaarverslag 2009


54

Het belangrijkste risico voor het Pensioenfonds betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel het risico dat het Pensioenfonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen. De solvabiliteit wordt gemeten zowel op basis van algemeen geldende normen als ook naar de specifieke normen welke door de toezichthouder worden opgelegd. Indien de solvabiliteit van het Pensioenfonds zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het Pensioenfonds de premie voor de onderneming moet verhogen en het risico dat er geen ruimte beschikbaar is voor een eventuele indexatie van opgebouwde en ingegane pensioenrechten. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het Pensioenfonds verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen. De aanwezige dekkingsgraad heeft zich als volgt ontwikkeld:

Dekkingsgraad per 1 januari Toevoeging van nieuwe aanspraken en premie-inkomsten Het verrichtten van pensioenuitkeringen

2009

2008

%

%

98,4

132,4

1,1

0,0

-0,1

2,2

Indexering

0,0

0,0

Wijziging in de rentetermijnstructuur

2,7

-19,3

Extra rendement gegenereerd door beleggingen Overige oorzaken

Dekkingsgraad per 31 december

Jaarverslag 2009


8,0

-18,5

-3,4

1,6

106,7

98,4

55

Het surplus/tekort op FTK-grondslagen is als volgt: Bedragen x EUR 1.000

31 december 2009

Technische voorzieningen volgens jaarrekening

31 december 2008

276.741

276.609

S1 Renterisico

14.064

14.676

S2 Risico zakelijke waarden

33.498

36.696

3.578

2.258

-

-

S5 Kredietrisico

1.285

2.328

S6 Verzekeringstechnisch risico

7.484

6.988

-16.764

-16.472

43.145

46.474

319.886

323.083

pensioenvermogen)

295.201

272.276

Surplus / Tekort (-) per 31 december

-24.685

-50.807

Buffers:

S3 Valutarisico S4 Grondstoffenrisico

Diversificatie-effect

Totaal S (vereiste buffers)

Vereist vermogen (art. 132 Pensioenwet) Aanwezig vermogen (Totaal activa–schulden =

Bij de berekening van de buffers past het Pensioenfonds de standaardmethode toe. Voor de samenstelling van de beleggingen wordt uitgegaan van de feitelijke asset mix, omdat de vereiste buffers hoger uitkomen dan wordt uitgegaan van de strategische asset mix (EUR 42.480).

Beleid en risicobeheer Het Bestuur beschikt over een aantal beleidsinstrumenten ten behoeve van het beheersen van deze risico‟s. Deze beleidsinstrumenten betreffen: Beleggingsbeleid; Premiebeleid; Herverzekeringsbeleid; Indexatiebeleid. De keuze en toepassing van beleidsinstrumenten vindt plaats na uitvoerige analyses ten aanzien van te verwachten ontwikkelingen van de verplichtingen en de financiële markten. Daarbij wordt onder meer gebruikgemaakt van ALM-studies. Een ALM-studie is een analyse van de structuur van de pensioenverplichtingen en van verschillende beleggingsstrategieën en de ontwikkeling daarvan in diverse economische scenario‟s. De uitkomsten van deze analyses vinden hun weerslag in jaarlijks door het Bestuur vast te stellen beleggingsrichtlijnen als basis voor het uit te voeren beleggingsbeleid. De beleggingsrichtlijnen

Jaarverslag 2009


56

geven normen en limieten aan waarbinnen de uitvoering van het beleggingsbeleid moet plaatsvinden. Ze zijn gericht op het beheersen van de belangrijkste (beleggings)risico‟s. Bij de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt gebruik gemaakt van derivaten. Alternatieve beleggingen Er wordt naast beleggingen in aandelen en vastrentende waarden tevens belegd in vastgoedbeleggingen en hedgefondsen. Vastgoedbeleggingen bestaan uit Nederlands nietbeursgenoteerde vastgoedbeleggingen verspreid over winkels, kantoren, woningen en bedrijfsruimten en participaties in een Europees niet-beursgenoteerd vastgoedfonds. Beleggingen in hedgefondsen vinden plaats door middel van participaties in een wereldwijde multi strategie fund of hedgefunds met een focus op arbitrage strategieën. Premiebeleid In de uitvoeringsovereenkomst tussen de onderneming en het Pensioenfonds is het volgende vastgelegd met betrekking tot het premiebeleid: Dekkingsgraad kleiner dan 110%: Het werkgeversdeel van de pensioenpremie, die door de onderneming verschuldigd is, wordt met een opslag van 50% verhoogd. Dekkingsgraad groter dan de vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%) + 20%-punt: Het werkgeversdeel van de pensioenpremie, dat door de onderneming verschuldigd is, wordt verminderd met 1%-punt voor elke %-punt dat de bovengrens (vereiste dekkingsgraad + 20%-punt) wordt overschreden. Het werkgeversdeel van de pensioenpremie zal echter nooit minder bedragen dan 50% van het werkgeversdeel van de pensioenpremie, dat door de onderneming verschuldigd is. Herverzekeringsbeleid Het Pensioenfonds heeft het overlijdensrisico en premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid herverzekerd op basis van een stoploss-dekking met een prioriteit (eigen behoud) van 200% van de risicopremie eigen rekening. Alle overige risico‟s voortvloeiende uit de aangegane pensioenverplichtingen worden volledig in eigen beheer gehouden. Indexatiebeleid Het Bestuur beslist jaarlijks in hoeverre pensioenaanspraken en pensioenrechten worden geïndexeerd. Voor deze voorwaardelijke indexatietoezegging is geen bestemmingsreserve gevormd en wordt geen premie betaald. De ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken van gewezen deelnemers worden maximaal verhoogd op basis van het prijsindexcijfer. De opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers worden maximaal verhoogd op basis van het loonindexcijfer. Indien echter het aanwezige vermogen zich onder of nauwelijks op of boven het vereiste niveau bevindt, zal er een terughoudend beleid met betrekking tot het verlenen van toeslagen worden gevoerd. Het Bestuur houdt daarbij in beginsel de volgende beleidsregel aan: Dekkingsgraad kleiner dan 105%: geen indexatie. Dekkingsgraad tussen 105% en 110%: geen indexatie inactieven. Indexatie actieven gelijk aan het (positieve) verschil tussen ontwikkeling loon- en prijsindexcijfer. Dekkingsgraad tussen 110% en vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%): indexatie inactieven lineair oplopend van geen indexatie bij een dekkingsgraad van 110% tot volledige indexatie bij de vereiste dekkingsgraad. Indexatie actieven gelijk aan indexatie inactieven plus het (positieve) verschil tussen ontwikkeling loon- en prijsindexcijfer.

Jaarverslag 2009


57

Dekkingsgraad groter dan de vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%): volledige indexatie. Dekkingsgraad groter dan de vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%) + 10%-punt: volledige indexatie en inhaal van een indexatieachterstand met maximaal vijf jaar terugwerkende kracht, indien en voorzover de dekkingsgraad door de inhaalindexatie niet kleiner wordt dan de vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%) + 10%-punt. Deze beleidsregel is een richtlijn. Het Bestuur kan op basis van andere overwegingen hiervan afwijken. De ambitie van het Pensioenfonds is om op de lange termijn minimaal 90% van de stijging van de loonrespectievelijk de prijsindex door middel van indexatie te compenseren. Deze ambitie kan worden waargemaakt indien sprake is van voldoende solvabiliteit (feitelijke dekkingsgraad is minimaal gelijk aan vereiste dekkingsgraad). Het herstelplan voorziet dat deze situatie van voldoende solvabiliteit binnen zes jaar kan worden bereikt. Uit de continuïteitsanalyse van begin 2009 blijkt dat de ambitie van 90% op dit moment moeilijk te realiseren is, vanwege de lage stand van de dekkingsgraad. In de continuïteitsanalyse is berekend dat over een termijn van 15 jaar ongeveer 40% van de stijging van de loonrespectievelijk de prijsindex door middel van indexatie kan worden gecompenseerd. Dit cijfer is overigens de uitkomst van een analyse waarin veel veronderstellingen zitten. In werkelijkheid kan het dus beter, maar ook slechter uitpakken.

Marktrisico Marktrisico omvat de mogelijkheden voor winst of verlies en omvat het prijs(koers)risico, valutarisico en het renterisico. De strategie van het Pensioenfonds met betrekking tot het beleggingsrisico wordt bepaald door de beleggingsdoelstellingen. Monitoring van het marktrisico geschiedt op maandelijkse basis door het pensioenbureau. De overall-marktposities worden periodiek gerapporteerd aan het Bestuur. Prijsrisico Prijsrisico is het risico van waardewijzigingen door de ontwikkeling van marktprijzen, die wordt veroorzaakt door factoren gerelateerd aan een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren. Omdat alle beleggingen worden gewaardeerd tegen reële waarde waarbij waardewijzigingen onmiddellijk in het saldo van baten en lasten worden verwerkt, zijn alle wijzigingen in marktomstandigheden direct zichtbaar in het beleggingsresultaat. Het prijsrisico kan worden gemitigeerd door diversificatie. In aanvulling hierop kan het prijsrisico worden gehedged door het gebruik van afgeleide financiële instrumenten (derivaten), zoals opties en futures.

Jaarverslag 2009


58

De segmentatie van vastgoed naar sectoren is als volgt: Bedragen x EUR 1.000

2009

In %

2008

In %

Kantoren – Nederland

5.179

20,6%

6.882

26,5%

Winkels – Nederland

5.454

21,7%

7.719

29,7%

Woningen – Nederland

5.437

21,6%

8.335

32,0%

Bedrijfsruimten – Nederland

5.300

21,0%

Multi-sectoraal Europa

3.806

15,1%

3.060

11,8%


25.176

100,0%

25.996

100,0%

De segmentatie van de aandelenportefeuille naar regio kan als volgt worden toegelicht: Bedragen x EUR 1.000

2009

In %

2008

In %

Europa

62.590

64,1%

42.035

63,9%

Noord-Amerika

27.109

27,8%

17.249

26,2%

Japan

5.418

5,6%

5.329

8,1%

Verre Oosten exclusief Japan

2.481

2,5%

1.166

1,8%

97.598

100,0%

65.779

100,0%


Valutarisico Het percentage dat buiten de euro wordt belegd, bedraagt ultimo 2009 circa 20,1% (2008: 14,8%) van de beleggingsportefeuille en is voor 72,2% (2008: 84,0%) afgedekt ten opzichte van de euro. De belangrijkste valuta daarin zijn de US dollar, de Britse pond en de Japanse yen. Het strategische beleid van het Pensioenfonds is om alle valutaposities af te dekken, waarbij tactische beleidsruimte aanwezig is voor de creditportefeuille. Per einde boekjaar is de contractwaarde EUR 42.701.000. Het valutarisico wordt in onderstaande tabel weergegeven. De beleggingen in vreemde valuta kunnen per categorie als volgt worden gespecificeerd: Bedragen x EUR 1.000 Aandelen

2009

2008

59.068

40.131


-

-

Overige beleggingen

-

25

59.068

40.156


Jaarverslag 2009


59

De valutapositie voor en na afdekking door valutaderivaten is als volgt weer te geven: Bedragen x EUR 1.000

2009 Voor

2008

Valuta- Netto positie

Netto positie

afdekking

derivaten

(na)

(na)

14.941

14.185

756

-1.540

GBP JPY

5.418

4.933

485

95

USD

25.111

23.583

1.528

-1.025

Overige

13.598

-

13.598

8.914


59.068

42.701

16.367

6.444

Een restrisico betreft de categorie overige valuta; deze valuta worden niet strategisch afgedekt, omdat de valuta-exposure en/of volatiliteit niet groot genoeg is. Renterisico Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen verandert als gevolg van ongunstige veranderingen in de marktrente. De rentegevoeligheid kan worden gemeten door middel van de duration. De duration is de (met de contante waarde van de kasstromen) gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren. Bedragen x EUR 1.000

Per 31 december 2009 Balanswaarde

In jaren

Duration van de vastrentende waarden (voor derivaten)

158.630

5,4

Duration van de vastrentende waarden (na derivaten)

158.630

12,3

Duration van de beleggingen (na derivaten)

293.559

6,7

Duration van de (nominale) pensioenverplichtingen

266.580

13,8

Op balansdatum is de duration van de beleggingen korter dan de duration van de verplichtingen. Er is derhalve sprake van een zogenaamde “duration-mismatch”. Dit betekent dat bij een rentestijging de waarde van beleggingen minder snel daalt dan de waarde van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad zal stijgen. Bij een rentedaling zal de waarde van de beleggingen minder snel stijgen dan de waarde van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad daalt. Het beleid van het Pensioenfonds is gericht op het verkleinen van deze “duration-mismatch” door 60% van het renterisico af te dekken. Dit gebeurt door middel van renteswaps. Bij een renteswap wordt een vaste lange rente geruild tegen een variabele korte rente. Het Pensioenfonds ontvangt een lange rente, vergelijkbaar met de kasstroom van een langlopende obligatie en betaalt daarvoor een variabele korte rente (Euribor). Hierdoor wordt de “duration-mismatch” verkleind, maar het Pensioenfonds is wel afhankelijk van de ontwikkeling van de korte rente die het Pensioenfonds aan de tegenpartij betaalt. De huidige indexatie-ambitie van het Pensioenfonds laat het niet toe om nog meer renterisico af te dekken dan de huidige 60%.

Jaarverslag 2009


60

Kredietrisico Kredietrisico is het risico dat tegenpartijen hun contractuele verplichtingen aan het Pensioenfonds of de beleggingsfondsen waarin het Pensioenfonds participeert niet nakomen. Een specifiek risico van de beleggingsfondsen die in aandelen en obligaties beleggen is het settlementrisico. Dit is het risico dat tegenpartijen van transacties hun tegenprestatie niet leveren. Dit risico wordt beheerst door alleen te opereren in markten waar een voldoende betrouwbaar clearingsysteem functioneert. Daarnaast worden transacties alleen afgewikkeld op basis van de conditie levering tegen betaling. Bij de beleggingsfondsen die in obligaties beleggen komt daarbij het risico dat de uitgevende partijen de rente- en aflossingsverplichtingen niet nakomen. Dit risico wordt beheerst door middel van maximering van de beleggingen per kredietklasse, land (in het bijzonder opkomende landen), bedrijf, bedrijfstak en regio. Zowel het beleggingsfonds als het Pensioenfonds zelf beperken dit risico door middel van spreiding van de portefeuille. Het Pensioenfonds beheerst het tegenpartijrisico uit hoofde van deposito‟s en over-the-counter derivaten door middel van selectie van solide tegenpartijen en hantering van tegenpartijlimieten. In geval van langlopende derivatencontracten vraag het Pensioenfonds onderpand. Verder wordt het tegenpartijrisico beheerst door het aangaan van standaardcontracten. Ten aanzien van de kredietwaardigheid van de debiteuren van de vastrentende portefeuille kan het volgende overzicht worden gegeven: Bedragen x EUR 1.000

2009

%

2008

%

AAA, AA en A-rating of vergelijkbaar

158.630

100,0%

164.685

100,0%

BBB, BB en B-rating of vergelijkbaar

-

-

-

-

158.630

100,0%

164.685

100,0%


Liquiditeitsrisico Liquiditeitsrisico is het risico dat beleggingen niet tijdig en/of niet tegen een aanvaardbare prijs kunnen worden omgezet in liquide middelen, waardoor het Pensioenfonds op korte termijn niet aan zijn verplichtingen kan voldoen. Waar de overige risicocomponenten vooral de langere termijn betreffen (solvabiliteit), gaat het hierbij om de kortere termijn. Dit risico kan worden beheerst door in het strategische en tactische beleggingsbeleid voldoende ruimte aan te houden voor de liquiditeitsposities. Er moet eveneens rekening worden gehouden met de directe beleggingsopbrengsten en andere inkomsten zoals premies. Inzake het beheersen van het liquiditeitsrisico kan het volgende worden gemeld: De uitkeringen overtreffen de inkomende premies aanzienlijk; Er wordt maandelijks een liquiditeitsprognose voor de komende twaalf maanden opgesteld; De manager van het Pensioenfonds bewaakt de liquiditeitsbehoefte en overlegt met de beleggingscommissie indien gelden uit de beleggingen vrij moeten worden gemaakt.

Jaarverslag 2009


61

Verzekeringtechnische risico’s (actuariële risico’s) De belangrijkste actuariële risico‟s zijn de risico‟s van langleven, overlijden en arbeidsongeschiktheid. Het langlevenrisico is het belangrijkste verzekeringstechnische risico. Langlevenrisico is het risico dat deelnemers langer blijven leven dan gemiddeld verondersteld wordt bij de bepaling van de voorziening pensioenverplichtingen. Als gevolg hiervan volstaat de opbouw van het pensioenvermogen niet voor de uitkering van de pensioenverplichting. De voorziening pensioenverplichting is verhoogd door een sterftetrendopslag van 3,5%, 0,24% opslag per jaar voor aanpassing sterftegrondslagen en 3% extra verhoging in verband met de gestegen levensverwachting. Hiermee is het langlevenrisico geheel verdisconteerd in de waardering van de pensioenverplichtingen. Het overlijdensrisico betekent dat het Pensioenfonds in geval van overlijden mogelijk een nabestaandenpensioen moet toekennen waarvoor door het Pensioenfonds geen voorzieningen zijn getroffen. Dit is het verschil tussen nabestaandenpensioen op pensioendatum en het opgebouwde nabestaandenpensioen. Dit risico kan worden uitgedrukt in risicokapitalen. Het Pensioenfonds heeft het overlijdensrisico op stoploss basis herverzekerd bij een externe, onder toezicht van DNB staande verzekeringsmaatschappij. Het arbeidsongeschiktheidsrisico betreft het risico dat het Pensioenfonds voorzieningen moet treffen voor premievrijstelling bij invaliditeit. Voor dit risico wordt jaarlijks een risicopremie in rekening gebracht. Het verschil tussen de risicopremie en de werkelijke kosten wordt verwerkt via het resultaat. De actuariële uitgangspunten voor de risicopremie worden periodiek herzien. Het Pensioenfonds heeft het arbeidsongeschiktheidsrisico op stoploss basis herverzekerd bij een externe, onder toezicht van DNB staande verzekeringsmaatschappij. De gecombineerde herverzekeringsovereenkomst voor overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico wordt telkens voor één kalenderjaar afgesproken. De premie bedraagt in het boekjaar 4,73% van de risicopremie eigen rekening. Het eigen behoud is 200% van de risicopremie eigen rekening met een minimum van EUR 1.414.000 per kalenderjaar. De maximale aansprakelijkheid is gesteld op EUR 20.000.000. Indexatierisico (actuariële risico’s) Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft de ambitie om de pensioenen te indexeren. De mate waarin dit kan worden gerealiseerd is afhankelijk van de ontwikkelingen in de rente, rendement, looninflatie en demografie. Uitdrukkelijk wordt opgemerkt dat de indexatietoezegging voorwaardelijk is. De hoogte van de nominale dekkingsgraad geeft zicht op de mate waarin kan worden geïndexeerd. Concentratierisico Concentratierisico‟s kunnen optreden bij een concentratie van de beleggingsportefeuille in regio‟s, economische sectoren of tegenpartijen. Om deze concentraties tegen te gaan worden beleggingen zoveel als mogelijk gediversificeerd. Tevens worden beleggingsrichtlijnen afgesproken met vermogensbeheerders, waarin limieten ten aanzien van genoemde concentraties zijn afgesproken.

Jaarverslag 2009


62

Overige niet-financiële risico’s Operationeel risico Operationeel risico is het risico ten gevolge van niet afdoende of falende processen of systemen, menselijk gedrag of externe gebeurtenissen. Het gaat hier om onjuiste of niet tijdige afwikkeling van transacties, verkeerde verwerking van gegevens, fraude en dergelijke. Dergelijke risico‟s worden beheerst door het stellen van hoge kwaliteitseisen aan de organisaties waaraan het Pensioenfonds activiteiten heeft uitbesteed op gebieden zoals interne organisatie, processen, interne controles, kwaliteit van de geautomatiseerde systemen en dergelijke. Systeemrisico Systeemrisico betreft het risico dat het mondiale financiële systeem (de internationale markten) niet langer naar behoren functioneert, waardoor beleggingen van het Pensioenfonds niet langer verhandelbaar zijn en zelfs, al dan niet tijdelijk, hun waarde kunnen verliezen. Net als voor andere marktpartijen, is dit risico voor het Pensioenfonds niet beheersbaar anders dan door de vorming van buffers (reserves).

Specifieke financiële instrumenten (derivaten) Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid wordt tevens gebruikgemaakt van financiële derivaten. Als hoofdregel geldt, dat derivaten uitsluitend worden gebruikt voor zover dit passend is binnen het algemene beleggingsbeleid. De portefeuillestructuur en het risicoprofiel, berekend inclusief de economische effecten van derivaten, dienen zich binnen de door het Bestuur vastgestelde grenzen (limieten) te bevinden. Het Pensioenfonds gebruikt derivaten hoofdzakelijk om de hiervoor vermelde vormen van marktrisico zo veel mogelijk af te dekken. Een van de belangrijkste risico‟s bij derivaten is het kredietrisico. Dit is het risico dat tegenpartijen niet aan hun betalingsverplichtingen kunnen voldoen. Dit risico wordt beperkt door alleen transacties aan te gaan met te goeder naam en faam bekend staande partijen. Bovendien geldt dat zoveel mogelijk wordt gewerkt met onderpand. Gebruik kan worden gemaakt van onder meer valutatermijncontracten: dit zijn met individuele banken afgesloten contracten waarbij de verplichting wordt aangegaan tot het verkopen van een valuta en de aankoop van een andere valuta, tegen een vooraf vastgestelde prijs en op een vooraf vastgestelde datum. Door middel van valutatermijncontracten worden valutarisico‟s afgedekt. Onderstaande tabel geeft inzicht in de derivatenposities per 31 december 2009: Bedragen x EUR 1.000 Type contract

Valutatermijncontract

Jaarverslag 2009

Contractomvang

Contractomvang

Actuele waarde

Actuele waarde

aankopen

verkopen

activa

passiva

1.241

43.942

-

1.201

-

1.201


63

Onderstaande tabel geeft inzicht in de derivatenposities per 31 december 2008: Bedragen x EUR 1.000 Type contract

Contractomvang

Contractomvang

Actuele waarde

Actuele waarde

aankopen

verkopen

Activa

passiva

2.058

35.770

3.209

-

3.209

-

Valutatermijncontract

18. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Langlopende contractuele verplichtingen Het Pensioenfonds heeft een uitbestedingsovereenkomst afgesloten met een serviceorganisatie (ExcellerateHRO) voor een periode van 3 jaar, welke per 31 december 2010 afloopt. De jaarlijks te betalen vergoeding bedraagt EUR 70.000, exclusief BTW (2008: EUR 70.000). Het Pensioenfonds heeft een huurovereenkomst afgesloten voor een gedeelte van een kantoorpand inclusief archiefruimte en een parkeerplaats. De jaarlijks te betalen huurprijs inclusief servicekosten bedraagt EUR 23.000 (2008: EUR 22.000). De huurverplichting loopt tot 15 november 2012.

Investerings- en stortingsverplichtingen Per balansdatum bestaan de volgende investerings- en stortingsverplichtingen: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Maximale looptijd

Vastgoed

1.200

2.400

Totaal

1.200

2.400

3 jaar

Pensioenverplichtingen De niet in de balans opgenomen pensioenverplichtingen bedragen EUR 12.204.000. Dit betreft voorwaardelijke pensioenverplichtingen (overgangsrechten) en is uitsluitend van toepassing voor op 31 december 2005 en 1 januari 2006 actieve deelnemers waarvan het dienstverband niet voortijdig is beëindigd. De inkoop van voorwaardelijke verplichtingen met betrekking tot de overgangsregeling extra pensioeninkoop lopen door tot en met 2020, die van de tijdelijke aanvullingsregeling tot en met 2012. Deze verplichtingen worden in de komende jaren gefinancierd uit de premiebijdragen.

Jaarverslag 2009


64

Het Pensioenfonds had per 31 december 2009 een indexatieachterstand. - Actieve deelnemers: 3,5% - Inactieve deelnemers: 2,53% De waarde van de indexatieachterstand bedraagt EUR 7.608.000. Zodra de financiële positie het toelaat kan het Bestuur eventueel besluiten tot het toekennen van inhaalindexatie. Deelnemers, pensioengerechtigden en gewezen deelnemers hebben geen recht op (inhaal)indexatie.

19. Verbonden partijen Identiteit van verbonden partijen Er is sprake van een relatie tussen de verbonden partijen tussen het Pensioenfonds en de sponsor, de aangesloten ondernemingen en hun bestuurders.

Transacties met bestuurders Inzake de beloning van bestuurders wordt verwezen naar pagina 70. Er zijn noch leningen verstrekt, noch is er sprake van vorderingen op (voormalige) bestuurders.

Overeenkomst met de onderneming Het Pensioenfonds heeft een uitvoeringsovereenkomst afgesloten met Koninklijke Ten Cate nv en Ten Cate Nederland bv (de onderneming). Deze overeenkomst geldt ook voor de door de onderneming aangewezen groepsmaatschappijen en deelnemingen. Het doel van deze overeenkomst is het vastleggen van de regeling omtrent de betaling van de bijdragen door de onderneming en de verplichtingen van het Pensioenfonds met betrekking tot de pensioenregeling(en). De hoogte van de bijdrage wordt vastgesteld aan de hand van de bepalingen in de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN). De onderneming heeft geen andere contractuele verplichting inzake bijdragen aan het Pensioenfonds.

20. Premiebijdragen (van werkgever en werknemers) Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Werkgeversgedeelte

7.049

4.827

Werknemersgedeelte

3.019

3.084

10.068

7.911


De totale bijdrage voor de pensioenregeling van werkgever en werknemers bedraagt 30,0% (2008: 22,5%) van de pensioengrondslag. De totale bijdrage voor de aanvullingsregeling van werkgever en werknemers bedraagt 5,2% (2008: 3,9%) van de loonsom. In de bijdrage van de werkgever is een extra opslag van 50% begrepen ad EUR 2.350.000.

Jaarverslag 2009


65

Daarnaast betalen werknemers EUR 8,00 per maand voor de Anw-hiaatregeling en is in de premiebijdragen de storting ad EUR 547.000 (2008: EUR 538.000) in het kader van het pensioensparen meegenomen. De kostendekkende, gedempte kostendekkende en feitelijke premie volgens artikel 130 van de Pensioenwet zijn als volgt: Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Kostendekkende premie

8.875

6.954

Gedempte kostendekkende premie

7.182

8.278

10.068

7.911

Feitelijke premie

De aan het boekjaar toe te rekenen feitelijke premie is als bate verantwoord. De samenstelling van de kostendekkende en gedempte kostendekkende premie is als volgt: Bedragen x EUR 1.000

Kostendekkende Gedempte kosten-

Feitelijke

premie

dekkende premie

premie

7.355

5.906

-

1.145

901

-

375

375

-

8.875

7.182

7.719

Extra premie

-

-

2.350

Premie totaal

8.875

7.182

10.068

Onvoorwaardelijke aanspraken Solvabiliteitsopslag (16,8%)

17

Uitvoeringskosten -/- vrijval uitbetalingskosten

Totaal / „normale‟ premie

18

Kostendekkende premie De kostendekkende premie is berekend op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur en op basis van de in het boekjaar waargenomen actuariële lasten. De kostendekkende premie bestaat uit de volgende componenten: De actuarieel benodigde premie voor de opbouw en risicodekking van alle onvoorwaardelijke onderdelen van de pensioentoezegging. De aan het strategische risicoprofiel van het pensioenfonds gerelateerde solvabiliteitsopslag op de premie voor de onvoorwaardelijke onderdelen van de pensioentoezegging, zijnde opslag voor het in stand houden van het vereist eigen vermogen. De benodigde opslag voor de uitvoeringskosten.

17 18

Op basis van vereiste dekkingsgraad primo 2009 bij de strategische beleggingsverdeling. De kostendekkende premie is inclusief 3,5% sterftetrendopslag en 2,0% opslag uitbetalingskosten.

Jaarverslag 2009


66

De gedempte kostendekkende premie In de Pensioenwet is het toegestaan om de kostendekkende premie te dempen. Premiedemping wordt bereikt door gebruik te maken van een (over maximaal 10 jaar) gemiddelde marktrente of beleggingsrendement of van een verwacht beleggingsrendement. Het Pensioenfonds maakt gebruik van de mogelijkheid van premiedemping en heeft gekozen voor een demping door het hanteren van een vaste discontovoet van 4,9%. Deze vaste discontovoet is gebaseerd op het verwachte beleggingsrendement, waarbij impliciet rekening is gehouden met de toeslagambitie van het Pensioenfonds. Afgezien van de vaste discontovoet zijn de samenstelling en de grondslagen van de gedempte kostendekkende premie gelijk aan die van de kostendekkende premie op marktwaarde.

Feitelijke premie; premiekorting of -terugstortingen De feitelijke premie is vastgelegd in de uitvoeringsovereenkomst tussen het Pensioenfonds en de aangesloten onderneming en tevens in de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) van het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds hanteert een premiekorting wanneer de dekkingsgraad van het Pensioenfonds meer bedraagt dan de vereiste dekkingsgraad (minimaal 120%) + 20%-punt en voldaan wordt aan artikel 129 PW. Daarnaast mag, voor zover de premiekortingsgrens is bereikt, de vrijval van de aanwezige solvabiliteit over de daadwerkelijke uitkeringen als premiekorting in mindering worden gebracht. In het verslagjaar hebben echter geen premiekortingen of terugstortingen plaatsgevonden. De normale feitelijke premie is conform de uitvoeringsovereenkomst vastgesteld op 22,5% van de pensioengrondslagsom plus 3,9% van de salarissom. Voor 2009 komt dit neer op een bedrag van EUR 7.719.000. Omdat de dekkingsgraad lager is dan 110%, heeft conform de uitvoeringsovereenkomst een in 2009 extra premiestorting plaatsgehad van EUR 2.350.000, zijnde 50% van de normale werkgeverspremie. De totale feitelijke premie kwam daarmee in 2009 uit op EUR 10.068.000. De feitelijke premie bedraagt meer dan de kostendekkende premie op marktwaarde en is hoger dan de gedempte kostendekkende premie.

Jaarverslag 2009


67

21. Beleggingsresultaten risico pensioenfonds Bedragen x EUR 1.000

Directe

2009

Kosten van

Totaal

beleggings-

beleggings-

vermogens-

opbrengsten

opbrengsten

beheer

1.183

-2.051

-20

-888

-

20.836

-238

20.598

241

7.622

-243

7.620

Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen

Bedragen x EUR 1.000 2008

Indirecte

-

-425

-1

-426

-54

1.955

-112

1.789

1.370

27.937

-614

28.693

Totaal

Directe

Indirecte

Kosten van

beleggings-

beleggings-

vermogens-

opbrengsten

opbrengsten

beheer

Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten Overige beleggingen

1.193

-1.527

-13

-347

20

-43.910

-372

-44.262

682

18.827

-202

19.307

-

989

-8

981

89

-5.621

-141

-5.673

1.984

-31.242

-736

-29.994

2009

2008

-

1.221

83

106

-

87

83

1.414

22. Overige baten Bedragen x EUR 1.000 Van Bpf MITT ontvangen deel overreserves SUT Baten uit herverzekering (uitkeringen) Afrekening ROOT-premie Bpf MITT


Jaarverslag 2009


68

23. Pensioenuitkeringen Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Ouderdomspensioen

-9.214

-9.156

Nabestaandenpensioen (partnerpensioen)

-3.262

-3.047

-33

-31

Wezenpensioen Anw-hiaatpensioen

-132

-101

Vroegpensioen

-1.060

-1.021

Aanvullingsuitkering

-1.590

-1.425

-44

-38

-

-5

-15.335

-14.824

Afkopen Overig


De indexatie van de uitkeringen per 1 januari 2009 zoals vastgesteld door het Bestuur bedraagt 0,00% (2008: 1,48%). De post “Afkopen” betreft de afkoop van pensioenen die lager zijn dan EUR 417,74 (2008: EUR 406,44) per jaar (de afkoopgrens) overeenkomstig de Pensioenwet.

24. Pensioenuitvoeringskosten Bedragen x EUR 1.000

2009

Bestuurskosten

2008

-42

-39

Personeelskosten

-345

-278

Administratiekosten

-144

-176

Communicatiekosten

-39

-44

Controle- en advieskosten

-195

-160

Contributies en bijdragen

-16

-20

Huisvestingskosten

-27

-26

Overige

-12

-20

-581

-707

-1.401

-1.470

96

89

-1.305

-1.381

614

736

-691

-645

Externe kosten vermogensbeheer

Totaal kosten Kosten doorberekend

Kosten pensioenfonds Kosten vermogensbeheer

Kosten uitvoering pensioenregeling

Jaarverslag 2009


69

In de controle- en advieskosten is het honorarium opgenomen van de externe accountant van het Pensioenfonds ad EUR 28.415 voor de controle van de jaarrekening en de staten (2008: EUR 32.000). Overeenkomstig artikel 96 van de Pensioenwet wordt vermeld dat het Pensioenfonds in het afgelopen jaar geen dwangsommen en boetes zijn opgelegd.

25. Aantal personeelsleden Bij het Pensioenfonds zijn ultimo boekjaar vier werknemers in dienst (3,8 fte).

26. Bezoldiging bestuurders De bezoldiging voor de bestuurders tezamen bedraagt EUR 30.000 (2008: EUR 30.000).

27. Pensioenopbouw Onder pensioenopbouw is opgenomen de actuarieel berekende waarde van de diensttijdopbouw. Dit is het effect op de voorziening pensioenverplichtingen van de in het verslagjaar opgebouwde nominale rechten ouderdomspensioen en nabestaandenpensioen. Verder zijn hierin begrepen de toegekende rechten inzake de tijdelijke aanvullingsregeling op het vroegpensioen voor deelnemers die vóór 65 jaar met pensioen zijn gegaan en de pensioenspaarstorting van deelnemers aan de vrijwillige pensioenspaarregeling. De pensioenopbouw bedraagt EUR 6.940.000 (2008: EUR 5.566.000).

28. Indexering en overige toeslagen Het Pensioenfonds streeft ernaar de opgebouwde pensioenrechten van de actieve deelnemers jaarlijks aan te passen aan de loonontwikkeling volgens de CAO MITT. De indexering heeft een voorwaardelijk karakter. Dit betekent dat geen recht op indexering bestaat en dat het niet zeker is of en in hoeverre in de toekomst indexering kan plaatsvinden. Een eventuele achterstand in de indexering kan in principe voor een beperkte periode worden ingehaald. De indexatie voor 19 actieve deelnemers bedraagt EUR 0 (2008: EUR 0). Het Pensioenfonds streeft er tevens naar de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenrechten (gewezen deelnemers) jaarlijks aan te passen aan de ontwikkeling van de prijsindex. Ook deze indexering heeft een voorwaardelijk karakter. Een eventuele achterstand in de indexering kan in principe voor een beperkte periode ingehaald worden. De indexatie voor de gepensioneerden en gewezen deelnemers bedraagt EUR 0 (2008: EUR 0).

19

Conform het voorwaardelijke indexatiebeleid zijn de premievrije en ingegane pensioenrechten per 1 januari 2010 niet verhoogd. Het Bestuur heeft in haar vergadering van 18 januari 2010 besloten de rechten van de actieve deelnemers met 2,6% te verhogen. Omdat de besluitvorming over deze indexatieverlening na het verslagjaar heeft plaatsgehad, zijn deze toeslagen niet verwerkt in de Technische Voorzieningen ultimo 2009.

Jaarverslag 2009


70

De pensioengrondslagen van de arbeidsongeschikte deelnemers zijn wel aangepast. De contante waarde van de verhogingen van pensioenaanspraken voortvloeiend uit de aanpassing van de pensioengrondslagen bedraagt in totaal EUR 1.000 (2008: EUR 63.000).

29. Rentetoevoeging voorziening pensioenverplichtingen De pensioenverplichtingen zijn opgerent met 2,544% (2008: 4,696%), zijnde EUR 7.040.000 (2008: EUR 10.655.000).

30. Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitkeringen Verwachte toekomstige pensioenuitkeringen worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de pensioenen van de verslagperiode. De pensioenverplichtingen zijn verminderd met EUR 15.301.000 (2008: EUR 14.656.000).

31. Onttrekking uit voorziening pensioenverplichtingen voor pensioenuitvoeringskosten Toekomstige pensioenuitvoeringskosten (in het bijzonder excassokosten) worden vooraf actuarieel berekend en opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen. De onder dit hoofd opgenomen afname van de voorziening betreft het bedrag dat vrijkomt ten behoeve van de financiering van de kosten van de verslagperiode. De pensioenverplichtingen zijn verminderd met EUR 316.000 (2008: EUR 304.000).

32. Wijziging marktrente Jaarlijks wordt per 31 december de marktwaarde van de technische voorzieningen herrekend door toepassing van de actuele rentetermijnstructuur. Het effect van de verandering van de rentetermijnstructuur wordt verantwoord onder het hoofd wijziging marktrente. De stijging van de rentetermijnstructuur in 2009 heeft geleid tot een afname van de pensioenverplichtingen van EUR 7.262.000 (2008: toename EUR 40.452.000).

33. Wijziging actuariële uitgangspunten Jaarlijks worden de actuariële grondslagen en/of methoden beoordeeld en mogelijk herzien ten behoeve van de berekening van de actuele waarde van de pensioenverplichtingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van interne en externe actuariële deskundigheid. Dit betreft onder meer de vergelijking van veronderstellingen ten aanzien van sterfte, langleven, arbeidsongeschiktheid met werkelijke waarnemingen voor de gehele bevolking als voor de populatie van het Pensioenfonds.

Jaarverslag 2009


71

De vaststelling van de toereikendheid van de voorziening voor pensioenverplichtingen is een inherent onzeker proces, waarbij gebruik wordt gemaakt van schattingen en oordelen door het Bestuur van het Pensioenfonds. Het effect van wijzigingen wordt verantwoord in het resultaat op het moment dat de actuariële uitgangspunten worden herzien. In 2009 heeft dit niet geleid tot een mutatie van de pensioenverplichtingen (2008: EUR 0).

34. Overige wijzigingen Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

-338

-1.018

534

513

Arbeidsongeschiktheid

-364

-188

Subtotaal

-168

-693

Wijziging overige verzekeringstechnische grondslagen

-177

30


-345

-663

Resultaat op kanssystemen: Sterfte Vrijval van sterftetrendopslag over de uitkeringen

35. Wijziging herverzekeringsdeel technische voorzieningen Bedragen x EUR 1.000 Rentetoevoeging Pensioenuitkeringen

2009

2008

12

-19

-54

54

Wijziging grondslagen (sterftetafels)

14

2

Wijziging marktrente

11

-34

-17

3


Jaarverslag 2009


72

36. Saldo overdracht van rechten Bedragen x EUR 1.000

2009

2008

Inkomende waardeoverdrachten

337

244

Uitgaande waardeoverdrachten

-166

-173

171

71

Toevoeging aan de voorziening voor pensioenverplichtingen

-513

-778

Onttrekking aan de voorziening voor pensioenverplichtingen

269

692

-244

-86

-73

-15

Saldo overdracht van rechten

Wijziging uit hoofde van overdracht van rechten

Resultaat overdracht van rechten

Waardeoverdracht betreft de ontvangst van of overdracht aan pensioenfonds of pensioenverzekeraar van respectievelijk de vorige of nieuwe werkgever van de contante waarde van premievrije pensioenaanspraken van deelnemers, die tot de ontslagdatum zijn opgebouwd. De ontvangen koopsommen worden aangewend voor de inkoop van extra dienstjaren.

37. Overige lasten Bedragen x EUR 1.000 Premies herverzekering (overlijdensrisico) Dotatie aan de voorziening aanpassing sterftegrondslagen

2009

2008

-33

-33

-8.380

-747

Dotatie aan de voorziening arbeidsongeschiktheid

-61

-431

Afwaardering aandeel herverzekering in VPV

-15

-

-8.489

-1.211


Jaarverslag 2009


73

38. Belastingen De activiteiten van het Pensioenfonds zijn vrijgesteld van belastingheffing in het kader van de vennootschapsbelasting.

Jaarverslag 2009


74

Almelo, 10 juni 2010

Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Het Bestuur

Drs. L.J. Kuipers Voorzitter

Jaarverslag 2009

Drs. S. Canel Secretaris


75

Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Ten aanzien van de bestemming van het saldo van baten en lasten is geen bepaling opgenomen in de statuten van het Pensioenfonds. Het Bestuur van het Pensioenfonds heeft op 10 juni 2010 besloten het positieve resultaat over 2009 van EUR 22.792.000 als volgt toe te voegen aan het eigen vermogen: - EUR 237.000 ten laste van de bestemmingsreserves, en - EUR 23.029.000 ten gunste van de algemene reserve.

Gebeurtenissen na balansdatum Indexatie 2010 Het Bestuur heeft in haar vergadering van 18 januari 2010 besloten geen indexatie toe te kennen aan pensioengerechtigden en gewezen deelnemers. Voor actieve deelnemers is per 1 januari 2010 een indexatie op de reeds opgebouwde pensioenen toegekend van 2,6%. Hierdoor zijn de technische voorzieningen per 1 januari 2010 met EUR 1.839.000 toegenomen. Premie 2010 De feitelijke premie is tot en met boekjaar 2009 vastgesteld op 22,5% van de pensioengrondslagsom plus 3,9% van de salarissom. In 2009 is het niveau van de feitelijke premie (doorsneepremie) opnieuw vastgesteld voor in principe een periode van vijf jaar te rekenen vanaf 2010. Uit het premieonderzoek is gebleken dat ook voor de komende vijf jaar naar verwachting gerekend kan worden met dezelfde premieniveaus als voor 2009 van 22,5% respectievelijk 3,9%. Omdat de dekkingsgraad ultimo 2009 lager is dan 110%, wordt conform de uitvoeringsovereenkomst, de opslag van 50% op het werkgeversdeel van de premie, gecontinueerd.

Jaarverslag 2009


76

Actuariële verklaring Opdracht Door Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate te Almelo is aan Towers Watson de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2009. Gegevens De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn “Samenwerking tussen accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen” heeft de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. Werkzaamheden Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens en de bevindingen van de accountant ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard. Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: - heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld; en - heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel. Oordeel De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld.

Jaarverslag 2009


77

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijke vereist eigen vermogen, maar niet lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen. Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, sprake van een reservetekort. Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet met uitzondering van artikel 132, vanwege het reservetekort. De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate is naar mijn mening niet voldoende, vanwege het reservetekort. Apeldoorn, 10 juni 2010

D. den Heijer AAG verbonden aan Towers Watson

Jaarverslag 2009


78

Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2009 van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate te Almelo bestaande uit de balans per 31 december 2009 en de staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico‟s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Jaarverslag 2009


79

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Utrecht, 10 juni 2010 KPMG ACCOUNTANTS N.V.

H.P. van der Horst RA

Jaarverslag 2009


80

Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Brugstraat 2 Postbus 126 T +31 (0)546 455 753 F +31 (0)546 455 879 I www.pensioenfondstencate.nl

CAT0036_cover_.indd 2

7600 AC Almelo

••• 24-06-10 11:01

Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate

Recommend Documents