Mr. C. Assers Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht
Internationaal privaatrecht Deel I
Algemeen deel IPR
Door:
mr. A.P.M.J. Vonken Universitair hoofddocent aan de Radboud Universiteit Nijmegen
M.m.v.:
mr. H.LE. Verhagen Hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen Advocaat te Amsterdam
mr. X.E. Kramer Hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam
mr. S. van Dongen Onderzoeker bij het Radboud Universiteit Nijmegen
Kluwer a Wolters Kluwer business
Deventer - 2013
Onderneming & Recht aan de
INHOUDSOPGAVE
Uitgebreide inhoudsopgave Enige afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken
§1 §2
§3
§4
§5
§6
Hoofdstuk 1 - Inleiding Kerntaken van het internationaal privaatrecht Nadere afbakening en invulling van de voornaamste deelgebieden I Het internationale bevoegdheids- jurisdictierecht II Het conflictenrecht III Het internationale erkennings- en executierecht Gerechtelijke en administratieve samenwerking V Nadere omschrijving van het begrip internationaal privaatrecht Enkele aangrenzende rechtsgebieden I Algemeen II Het volkenrecht III Het nationaliteitsrecht IV Het vreemdelingenrecht Eenvormig en Europees privaatrecht I Algemeen II Verschillende typen van III Autonome interpretatie van het EPR IV De verhouding tussen het EPR en het IPR V Europees privaatrecht Het conflictenrecht nader beschouwd I Uitgangspunt: toepasselijkheid van het eigen conflictenrecht II Uitgangspunt: toepasselijkheid van het eigen procesrecht III Het coördineren van het eigen IPR met betrokken buitenlandse stelsels van IPR IV De tussen het materiële en formele IPR V De relatie tussen het Unierecht en het IPR Nadere begrenzingen van het conflictenrechtelijke onderwerp I Het 'privaatrecht'
XIX XXXV XXXIX 1 1 4 4 5 6 7 8 10 10 13 15 18 18 21 22 25 27 27 28 30 31 35 38 38
XI
Inhoudsopgave
II §7
§8
§9
§ 10
§11
§12
Het onderscheid tussen nationale en internationale geval-
Pluralisme van rechtsbronnen I Inleiding II De Haagse Conferentie voor Internationaal Privaatrecht III Regionale - Europese - organisaties IV Nationale wetgeving: Boek 10 BW V Streven naar coördinatie en synergie VI Voorrang van internationale en Europese ten VII Het Koninkrijk der Nederlanden: Nederland (als land in Europa), Aruba, en Sint Maarten in relatie tot de internationale instrumenten en Boek 10 BW Toepassingsgebied conflictenrechtelijke regelingen II Het materiële toepassingsgebied III Het formele toepassingsgebied IV Het temporele toepassingsgebied Problemen van samenloop I Algemeen II Enkele regels en beginselen die behulpzaam kunnen zijn bij de oplossing van samenloopproblemen met betrekking tot verdragen III Regelingen van samenloop die voortvloeien uit het Unierecht IV Het beginsel van het primaat van het Unierecht in relatie tot het internationaal privaatrecht Interpretatiemethoden I Algemeen II Enkele algemene en specifieke interpretatiemethoden met betrekking tot het verdragenrecht III Enkele interpretatiemethoden in het licht van het Unierecht De verwijzingsregel I Algemeen II Enkele karakteristieken van de meerzijdige verwijzingsregel III De structuur van de meerzijdige verwijzingsregel Enkele onderwerpen van algemene aard I Minderjarigheid en handelingsbekwaamheid II Vormvoorschriften III Bewijslast en wettelijke vermoedens IV Verjaring
38 45 45 46 50 56 63 68 69
74 74 74 76 80 86 86 87
89 90 93 93 95 99 104 104 105 107 116 116 129 134 139
Inhoudsopgave
§1 §2
§3 §4 §5
§6
§7 §8
§1
Hoofdstuk 2 - De rechtstheoretische grondslag van de verwijzingsregels Inleiding Het klassieke verwijzingsprocedé: het vinden van het op de rechtsverhouding 'sterkst betrokken' recht I Algemeen II Nadere concretisering van het 'sterkst betrokken' recht: de ontdekking van de 'belangen' III Catalogus van belangen IV Het belang van de hanteerbaarheid en de proceseconomie V Het belang van de rechtszekerheid VI Het belang van de interne beslissingsharmonie Het belang van de internationale beslissingsharmonie VIII Het belang van de gerechtvaardigde verwachtingen van partijen IX Materieelrechtelijke belangen in het kader van het klassieke verwijzingsprocedé Op het begunstigingsbeginsel gebaseerde verwijzingsregels Doorwerking van regels van aard in eenzijdige verwijzingsregels en via voorrangsregels De lex fori-benadering I Algemeen II Afbakening van de lex fori-benadering tot andere op de lex fori georiënteerde verwijzingsregelingen III Enkele verwijzingsregelingen die gebaseerd zijn op de lex fori-benadering IV De lex fori-benadering en de openbare orde Partijautonomie I Inleiding II De grondslag van de partijautonomie III Onderwerpen ten aanzien waarvan de partijautonomie is toegestaan IV Nadere afbakening van het recht dat partijen kunnen kiezen V Uitoefening van de rechtskeuzebevoegdheid VI Bijzondere beperkingen die gelden voor de rechtskeuze VII Beperkingen van algemene aard Materiële regel van IPR Enkele conclusies
141
194 200 202 203 206
Hoofdstuk 3 - Oorsprong en evolutie van de conflictenrechte-
209
141 143 143 144 145 150 151 153 157 163 166 170 174 177 177 178 179
182 182 183 185 187
209
XII
Inhoudsopgave
§2
§3
§4
§5
§ 1 §2
§3
§ 1
XIV
Personaliteitsbeginsel en territorialiteitsbeginsel I Personaliteits- en territorialiteitsbeginsel II Romeinse rijk III Germaanse volksrechten Oorsprong en evolutie van de statutentheorie I Oorsprong van de statutentheorie: wetenschap II Oorsprong van de statutentheorie: rechtspraktijk III Evolutie van de statutentheorie IV De Nederlandse comitas-doctrine Het conflictenrechtelijk systeem van Von Savigny I Persoon en betekenis in het algemeen II De wetenschap van het IPR ten tijde van Von Savigny: Von Wachter en Story III System des heutigen Rechts, Band VIII (1849) IV Copernicaanse omwenteling? V Kritiek op het Savigniaanse systeem en het hedendaagse IPR De Amerikaanse conflictenrechtelijke revolutie Hoofdstuk 4 - Kwalificatie Inleiding De rol van kwalificatie bij de toepassing van de verwijzingsregel I Algemeen II Identificatie van de rechtsverhouding: aanduiding van het kwalificatieobject (fase I) III Interpretatie van het in de verwijzingscategorie gehanteerde begrip (fase II) IV Subsumptie van de rechtsverhouding (fase III): primaire kwalificatie V Identificatie van de toepasselijke regels van de lex causae: secundaire kwalificatie (fase IV) Het kwalificatiestatuut I Algemeen Kwalificatie volgens de - verruimde - lex fori III Kwalificatie volgens de lex causae IV Rechtsvergelijkende of autonome kwalificatie Hoofdstuk 5 - Toepassing van de verwijzingsregel en het aangewezen buitenlandse recht Ambtshalve toepassing van conflictenrecht en buitenlands recht I Algemeen II De grenzen van het procesrecht III Leer van het facultatieve conflictenrecht en de lex fori IV De antikiesregel
210 210 211 213 215 215 219 221 226 228 228 229 230 232 235 238 245 245 250 250 250 253 254 255 257 257 257 259 261 265 265 265 268 269 273
Inhoudsopgave
§2
§3
§1 §2
§3 I III
§1
§2
§3
§4
Vaststelling van buitenlands recht I Algemeen II Toepassing en opsporing van buitenlands recht III Toetsing van de toepassing van buitenlands recht in cassatie Toepassing van surrogaatrecht
274 274 275 276
Hoofdstuk 6 - De verwijzing naar het toepasselijke materiële recht: tweefasen-IPR en assimilatie Algemeen Het tweefasen-IPR I Algemeen II De Nederlandse rechtspraak III Locale verkeers- en veiligheidsvoorschriften Het leerstuk van de assimilatie Algemeen Noodzaak van inschikkelijkheid Enkele criteria voor assimilatie
279
Hoofdstuk 7 - Correctiemechanismen Exceptieclausules I De ratio van de exceptieclausule II Het onderscheid tussen bijzondere en algemene exceptieclausules III Conflictenrechtelijke en materieelrechtelijke exceptieclausules IV De conflictenrechtelijke exceptieclausule - toegespitst op art. 8 Boek 10 BW V Toepassingscriteria bij de conflictenrechtelijke exceptieclausule Wenselijkheid materieelrechtelijke exceptieclausule? VII De exceptieclausule in internationale regelingen Accessoire aanknoping I Inleiding II De conflictenrechtelijke onderbouwing van de accessoire aanknoping III De verschillende vormen van accessoire aanknoping IV Vereisten voor toepassing van accessoire aanknoping V Accessoire aanknoping in omgekeerde richting De fait I Inleidende opmerkingen II De aard van de feiten waaraan rechtsgevolgen toekomen III Vier - cumulatief - gestelde voorwaarden De wetsontduiking
277
279 279 279 280 282 282 282 283 284 287 287 287 288 289 291 295 299 302 303 303 304 306 309 314 315 315 316 316 321
XV
Inhoudsopgave
§5
§ §2
§3
§4 §5
XVI
I Algemeen II Een vrijwillige handeling III fraudandi IV Gevallen van simulatie V De gevolgen van wetsontduiking VI Middelen ter voorkoming van wetsontduiking VII Restrictieve toepassing De openbare orde-exceptie I De functie van de openbare orde II Toetsingscriteria met betrekking tot de openbare ordeexceptie III Vrijwillige aanvaarding van een nadelige rechtspositie of de objectieve toerekening ervan IV Nadere invulling van de openbare orde V Indirecte of rechtstreekse toetsing aan fundamentele beginselen van internationaal recht - meer speciaal de mensenrechten en de beginselen van het Unierecht? VI De vaststelling van de gevolgen van strijd met de openbare orde VII De openbare orde-exceptie in internationale regelingen
321 322 323 326 326 327 329 331 331 336
Hoofdstuk 8 - Coördinatie tussen het eigen IPR en buitenlandse stelsels van IPR Het vraagstuk van de conflits de systèmes Renvoi I Algemeen II Enkele voor- en nadelen van het renvoi III Geringe praktische betekenis van het renvoi IV Hoofdregel: afwijzing van het renvoi Het fait accompli-beginsel I Algemeen II De fait accompli-gedachte van Meijers en de weerklank daarvan in art. 21 EW BeNeLux (1969) en de doctrine III Geen unanimiteit van de betrokken vreemde IV De aanvankelijk puur interne rechtsverhouding of rechtssituatie V De grens tussen de al dan niet betrokkenheid van de Nederlandse rechtsorde VI De instroming van het fait accompli-beginsel op het conflictenrecht Op het afstemmingsbeginsel gebaseerde internationale regelingen Het terugtreden van het eigen conflictenrecht voor een proces-
361
344 345 350
354 358
361 363 363 365 367 367 369 369 369 371 372 373 375 376 379
Inhoudsopgave
§6
§7
erkenningsregeling bij elders tot stand gekomen rechterlijke beslissingen, rechtsfeiten en rechtshandelingen Algemeen II De opkomst van de processuele toets III Een geclausuleerd regit Voorvraag I Duiding van het probleem II Nadere afgrenzing van de voorvraag III Onderbouwing afhankelijke aanknoping voorvraag IV De zelfstandige aanknoping van de voorvraag V Afweging en tussenbalans VI Zelfstandige aanknoping als hoofdregel VII De algemene exceptieclausule correctie op de standige aanknoping VIII Uitzonderingen op de zelfstandige aanknoping van de voorvraag Naherberechtigung en verrekening I Algemeen II De aard van de erkenning III Verrekening IV Eigen standpuntbepaling met betrekking tot de verrekening
379 379 380 381 381 384 386 388 389 392 392 393 397 397 398 399 400
§1 §2
Hoofdstuk 9 - Voorrangsregels Het onderscheid tussen publiekrecht en privaatrecht Het verschijnsel van de 'voorrangsregels'
403 403 404
§3 §4 §5
Het tweesporige karakter van het conflictenrecht De scope of reikwijdte-regel De identificatie van de voorrangsregels
407 409 410
Algemeen Nadere invulling van het begrip voorrangsregels Terughoudendheid bij het bestempelen van bepalingen voorrangsregels Voorrangsregels en internationale regelingen Nederlandse voorrangsregels en hun scope Algemeen II Nederlandse voorrangsregels; enkele voorbeelden Buitenlandse voorrangsregels Algemeen II Enkele argumenten pro en contra het toekennen van gevolg aan voorrangsregels van vreemde staten III De werking van art. 10:7 derde lid BW Voorrangsregels van het op de rechtsverhouding toepasrecht
410 411 413
II
§6 §7
§8
416 419 419 420 431 431 432 434 437
XVI!
Inhoudsopgave
§9
V Toepasselijkheid van buitenlandse voorrangsregels Het Unierecht en voorrangsregels I Overeenstemming van voorrangsregels met het Unierecht Dwingende bepalingen van Unierechtelijke oorsprong
Zakenregister
438 440 440 443 453 463 473
