Samenvatting Inleiding Ontmoeten & Verbinden is in september 2013 gestart als project om een oplossing te bieden voor de overlastgevende groep dak- en thuislozen in Ede centrum. Doel: Verbinding zoeken met deze groep 'zorgmissers' vanuit de 0e, 1e en 2e lijn. Aanleiding voor het borgingsvoorstel is het aflopen van de projectfinanciering en –structuur per 01-07-2015 2 Fases De borging verloopt geleidelijk en in fases. Fase 1: Tot en met december 2015. Fase 2: Vanaf januari 2016. Fase 1 wordt gebruikt om de financiën voor periode 2 te zoeken en inhoudelijke vragen uit te werken. Financiën De ureninzet van de twee professionele intermediairs (2 x 12 uur per week) behouden, evenals de maaltijdvergoeding voor de onmisbare vrijwillige inzet. Begroting fase 1: E 36,340,-. Te dekken uit lokale middelen, tot einde 2015 beschikbaar. Financiële borging fase 2: Aansturen op inzet regionale middelen MO. Haalbaarheid daarvan hangt af van de uitkomsten van de belangrijkste ontwikkelvragen (zie 'Trend'). Organisatie Organisatorische borging: Ontmoeten & Verbinden als een schil rond het sociaal team Ede Centrum, coördinator Thea van Drie. Zij fungeert als schakel tussen praktijk en beleid en stemt af met intermediairs, Pastor Max en Meet-Inn. Trend Het lijkt erop dat de doelgroep steeds meer gedifferentieerd wordt, van uitsluitend 'Harmonie- en Centrumgroep' naar bijvoorbeeld Polen en asielzoekers, daklozen van buiten Ede. Ook lijken de werkzaamheden van de intermediairs steeds meer op te schuiven naar functies van bemoeizorg, outreachend veldwerk. De belangrijkste ontwikkelvraag is dan ook wat de beoogde (en financieel haalbare) doelstelling en doelgroep van Ontmoeten & Verbinden is vanaf januari 2016. Innovatie en vervolg borging – Intermediairs zetten 2 uur (van de 12) apart voor innovatie. Nadruk ligt op doorontwikkeling van de 0e lijn bij O & V en participatie/ dagbesteding van de doelgroep. – Om het innovatieproces te ondersteunen en de ontwikkelvragen uit te werken, komt de borgingsgroep in de tweede helft van 2015 nog 2-3 keer bij elkaar. – Belangrijkste ontwikkelvragen: doelstelling (functie) en doelgroep (rijkkweidte) O & V. Inleiding
2
In september 2013 ging op initiatief van de gemeente Ede het project ‘Ontmoeten & Verbinden’ van start. Een project bedoeld als innovatieve pilot om een moeilijk bereikbare groep ‘zorgmissers’ te ontmoeten en hun participatiemogelijkheden te versterken. De directe aanleiding voor dit project was de zogenaamde ‘Harmoniegroep’ die in het centrum van Ede rond hing en overlast veroorzaakte. Deze groep bestond met name uit thuisloze burgers en een aantal daklozen. Velen van hen kampen met een combinatie van psychi(atri)sche, sociale en verslavingsproblemen. De doelstelling was tweeledig. Enerzijds het ontmoeten van deze moeilijk bereikbare groep om ze (op creatieve/ onorthodoxe wijze) te verbinden aan de best passende ondersteuners in de 0 e, 1e of 2e lijn; anderzijds het slim verbinden van die ondersteuners uit de 0e, 1e en 2e lijn. De intermediairs van het Leger des Heils en Iriszorg hebben samen met de Meet-Inn en Street Pastor Max de afgelopen 1,5 jaar op succesvolle wijze invulling gegeven aan de doelstellingen van het project. Nu loopt de projectfase ten einde. Daarom is in de periode april – juni 2015 een groep aan de slag gegaan om Ontmoeten & Verbinden te borgen. Deze borgingsgroep concludeerde dat Ontmoeten & Verbinden de afgelopen anderhalf jaar een zeer waardevolle en noodzakelijke schakel is geworden in het ‘vinden en binden’ van deze zeer moeilijk vatbare groep. Het project heeft een vaste plek ingenomen in de sociale infrastructuur van de gemeente Ede. Gedurende de projectperiode is met regelmaat terugkoppeling van de ontwikkelingen geweest. Bijvoorbeeld tijdens de raadspresentatie (november 2014), een rapportage eind 2014 en een breed overleg met wethouder Ligtelijn-Bruins op 26 maart 2015. Dit borgingsvoorstel werkt uit hoe Ontmoeten & Verbinden verder ingebed kan worden in de Edese sociale infrastructuur, nu de projectfase 1 juli 2015 ten einde loopt. Deze inbedding verloopt geleidelijk, in twee fases. De eerste fase is de periode tot en met december 2015. De tweede fase loopt vanaf januari 2016. 1. Doelgroep Bij aanvang van het project lag de focus op de ‘Harmoniegroep’; bestaande uit een kern van ongeveer 15 personen en een ‘Centrumgroep’ van ongeveer 50 personen daar omheen. Zij veroorzaakten overlast in het centrum en dreigden tussen wal en schip te raken. Vanwege hun complexe en meervoudige problematiek vinden zij veelal de weg niet naar het bestaande professionele hulpaanbod. Mede vanwege een kloof tussen hun leefwereld en de systeemwereld van zorg en overheid, zijn velen het vertrouwen in zichzelf, de hulpverlening en de samenleving verloren. Dit maakt dat zij zeer moeilijk te ‘vinden en te binden’ zijn. Sinds de aanvang van het project hebben twee intermediairs vanuit Leger des Heils en Iriszorg met ongeveer 125 personen contact kunnen leggen. Zij schatten in dat de doelgroep, waarvan de samenstelling steeds fluctueert, in totaal nog iets groter is, ongeveer 150 personen. Dit aantal laat zien dat de groep die het project bedient, in de loop van de projectfase ongeveer twee keer zo groot is geworden als de groep waar men zich bij aanvang op richtte. In de praktijk van het werk kwamen namelijk ook andere personen in beeld zoals krakers, Polen, Roemenen, daklozen van buiten Ede en asielzoekers. Het gaat niet zelden om mensen van buiten de gemeente Ede. Daarmee lijkt het erop of de omvang van het project breder en daarmee ook
3
groter is geworden. Omdat de oorspronkelijke doelgroep de harmoniegroep en de centrumgroep vormden, blijft deze groep in de tweede helft van 2015 centraal staan. Maar het najaar van 2015 wordt ook aangegrepen om dit signaal uit het veld nader te onderzoeken en uit te werken. Onderstaande vragen zullen de revue passeren: -
Definitie van de doelgroep: Wat is het wenselijke bereik van Ontmoeten & Verbinden?
-
Wat is het toekomstige doel van Ontmoeten & Verbinden? Het lokaal verbinden van hulpvragers en hulpverleners? Of meegaan in de gesignaleerde trend die wijst op een regionale functie van bemoeizorg, outreachend veldwerk?
-
Hoe verhoudt de ontwikkeling van dit lokale project zich tot de inrichting van de regionale MO keten? Vult Ontmoeten & Verbinden een hiaat in de keten?
Het antwoord op bovenstaande vragen zal ertoe bijdragen dat voor de periode vanaf 2016 een onderbouwde keuze gemaakt kan worden om de Harmoniegroep en Centrumgroep als focus te behouden of de doelgroep op basis van steekhoudende argumenten te verbreden. 2. Visie en werkwijze Bij de borging van ‘Ontmoeten & Verbinden’ is het cruciaal dat de huidige visie en werkwijze gecontinueerd worden. De praktijk heeft namelijk uitgewezen dat de ingeslagen weg zeer goed aansluit bij de doelgroep. De belangrijkste elementen van deze visie en werkwijze betreffen:
Het hanteren van de Presentiebenadering. Deze gaat uit van een nabije, wederkerige relatie waarbij waardigheid en de wil om de ander tot zijn recht te laten komen, centraal staan. Het gaat om 'er zijn', dichtbij mensen. Daarbij gelden niet langer de regels van de systeemwereld, maar die van de leefwereld en staat de vraag, niet het aanbod centraal. Het is een effectieve benaderingswijze om zeer laagdrempelig contact te leggen en vertrouwen te winnen.
De twee betaalde intermediairs met ieder 12 uur per week de tijd om de doelgroep, vrijwilligers en professionals te ontmoeten en te verbinden. Het voorstel is deze 2x 12 uur voor 2015 te behouden. Het vraagt namelijk veel tijd, vertrouwen en lef om met de mensen in contact te komen. De huidige inzet (kwantitatief en kwalitatief) is een belangrijk ingrediënt geweest voor het succes van het project. Deze professionals hebben een eigen kleur aan het project gegeven. Zij hebben laten zien dat het werken met deze doelgroep een specialisme is. Want de professional moet A) kennis hebben van multiprobleemsituaties; B) doorzetten, vasthoudend zijn; C) onorthodox zijn in handelen; en D) willen samenwerken en handelen over instellingsgrenzen heen.
Essentieel is de onmisbare bijdrage van en samenwerking met Street Pastor Max en de Meet-Inn. Zij belichamen de Presentiebenadering en vormden daardoor, met name bij aanvang van het project, de toegang voor de intermediairs tot de doelgroep. De warme maaltijden die zij 2 maal per week bieden maakt dat de mensen vindbaar en bereikbaar zijn.
Voorwaarde voor een reguliere opvangplek binnen de MO, is het doen van een intake en screening. In het contact met deze doelgroep is er bewust voor gekozen juist geen intake en screening met hen te doen. Het zou het kwetsbare vertrouwen al gauw (opnieuw) kunnen
4
beschadigen. Voor de tweede helft van 2015 houden de intermediairs op eigen wijze zo goed mogelijk bij welke mensen ze spreken en wat daarvan op enig moment de uitkomst is. Hierbij kan het aanhoudende contact op zich al als resultaat bezien worden. Mogelijk kan de registratie in de toekomst aansluiting vinden bij 'Mens Centraal'. De vier genoemde elementen hebben betrekking op het borgingsvoorstel voor zowel fase 1 als fase 2. Het is van belang tijdens de doorontwikkeling richting 2016, tot een goede beschrijving van het functieprofiel van de intermediairs te komen. Want hoezeer de huidige intermediairs ook smaakmaker van het project zijn gebleken; ze mogen met het oog op duurzame borging in de toekomst (bij personeelsverloop bijvoorbeeld) niet onbedoeld onvervangbaar geworden zijn. 3. Organisatorische inbedding Nu de projectstructuur ten einde komt, valt ook de functie van projectleider weg. Om te zorgen dat er toch een centraal en verbindend aanspreekpunt is, iemand die de praktijk functioneel kan aansturen en de beleidsafdeling kan informeren, verdient het aanbeveling om Ontmoeten & Verbinden als een 'schil' om het Sociaal team Ede Centraal te laten fungeren. Daarmee is het mogelijk om casuïstiek snel op- en af te schalen. De verbinding met en tussen de 0e, 1e en 2e lijn, wordt hierdoor versterkt. Team Centrum is voor de hand liggend, gezien de doelgroep oorspronkelijk veelal rond het Centrum bevond en ook de Meet-Inn daar gevestigd is. Bovendien participeert één van de intermediairs vanuit een andere rol toevallig ook zelf in dit sociale team. Zo zijn de lijnen kort en kunnen mensen elkaar snel vinden en schakelen. De coördinator van het Sociaal team zal eens per zes weken werkoverleg houden met de intermediairs. Minimaal vier keer per jaar schuiven ook Pastor Max en de Meet-Inn hierbij aan. De tweede helft van 2015 wordt benut om de landelijke ontwikkelingen te volgen. Hoe geven andere gemeenten invulling aan de zorg voor deze groep burgers? Wat is bij andere gemeenten de rol van het Sociaal Team daarin? Indien nodig, kan de voorgestelde borging voor fase 1 op basis hiervan bijgestuurd worden voor fase 2. 4. Financiële inbedding Op basis van de hiervoor genoemde inhoudelijke vraagstukken die in de tweede helft van 2015 worden onderzocht, zal duidelijk worden of het te legitimeren is om de huidige activiteiten in de toekomst vanuit regionale MO middelen te kunnen gaan financieren. Hier wordt wel op aangestuurd, omdat lokale middelen vanaf 2016 niet meer beschikbaar zijn. Fase 1) 1 juli 2015 – 31 december 2015 –-> lokale middelen Fase 2) Vanaf 1 januari 2016 –-> Geen lokale middelen meer beschikbaar.
Begroting 1-7-15 t/m 31-12-2015
5
– Kosten 26 weken 2x12 uur inzet intermediairs (uurtarief 49,90) : E 31.140,– Kosten maaltijden: E 5200,TOTAAL: E 36,340,Leger des Heils, Iriszorg en Meet-inn sturen hun factuur naar de gemeente Ede 5. Monitoring & Verantwoording Tijdens de projectperiode zijn door middel van kwartaalrapportages en -besprekingen (met de wethouder) de voortgang en de (kwalitatieve en kwantitatieve) resultaten bewaakt. Gedurende de projectperiode werd duidelijk dat vanwege de verschillen tussen 'systeemwereld' en 'leefwereld', het niet effectief is om de activiteiten van Ontmoeten & Verbinden te monitoren in het CVS systeem dat binnen de MO gebruikt wordt. De praktijk is te weerbarstig en de doelgroep te wantrouwend. Basale gegevens zoals naam en woonplek zijn soms al moeizaam te achterhalen, laat staan in te voeren in een systeem. Bovendien lopen contactmomenten soms organisch door elkaar of door andersoortige werkzaamheden heen. Een registratie in CVS zou dan een gekunstelde weergave van de werkelijkheid worden, waarvan de betrouwbaarheid discutabel is. De kracht van het onorthodoxe handelen moet bewaard blijven. Daarom krijgen de betrokkenen de vrijheid om zelf zo goed mogelijk zinvolle informatie bij te houden via een eigen overzicht. Zij trachten hierbij zo goed als mogelijk bij te houden met hoeveel individuele personen zij contact hebben en met welke frequentie en welk resultaat. Wat betreft de verantwoording zal echter de nadruk liggen op een kwalitatieve, narratieve manier van terugkoppeling. Tijdens de presentatie in de raadzaal met het etentje eind 2014 bleek hoe goed dit aansluit bij de doelgroep en de werkwijze van Ontmoeten & Verbinden. Concreet luidt het voorstel om twee maal per jaar een verantwoordingsmoment te houden: 1) Eenmaal per jaar een maatschappelijke verantwoording waarbij een breed publiek is uitgenodigd en ingegaan wordt op vragen als: “Wat is er bereikt? Wat hebben we gedaan? Wat hebben we gezien? Welke trends/ ontwikkelingen/ aandachtspunten signaleren we? Hoe heeft de verbinding tussen 0 e, 1e en 2e lijn eruit gezien?”. Deze jaarlijkse verantwoording zal gezamenlijk worden voorbereid door de intermediairs, de Meet-Inn en Pastor Max. De vorm kan per keer verschillen; het eten op het Stadhuis was in ieder geval een succesvol voorbeeld. 2) Eenmaal per jaar stellen de intermediairs een schriftelijke rapportage op. Hierin is wederom ruimte voor kwalitatieve analyse, maar zal het accent iets meer op kwantitatieve resultaten liggen. Op basis van eigen registratie zullen de intermediairs proberen een indicatie van 'facts&figures' te geven. Het gaat dan meer om vragen als: Om hoeveel mensen gaat het? Groeit of krimpt de groep? Hoeveel contactmomenten zijn er in totaal, en gemiddeld per persoon geweest? Hoeveel doorverwijzingen zijn er geweest en naar welke hulpverleners of vrijwilligers was dat? Deze rapportage wordt besproken met de voorzitter van het Sociaal Team Centraal en de beleidsadviseur Maatschappelijke opvang.
6. Ontwikkelthema's
6
Nu Ontmoeten & Verbinden als project geleidelijk afgebouwd wordt en er geen projectleider meer is, bestaat het gevaar dat de innovatiekracht verdwijnt. Deze is juist zo belangrijk, omdat het ervoor zorgt dat nieuwe verbindingen gemaakt blijven worden en creatieve ideeën uitgewerkt kunnen worden. Met name de ontwikkelthema's 'nuldelijn' en 'dagbesteding' vragen de komende maanden om verdere uitwerking. A. Nulde lijn. Een belangrijk resultaat van het project is het versterkte contact tussen vrijwilligers(organisaties) en de doelgroep. Door samen met vrijwilligersorganisaties activiteiten te organiseren, leren zij om te gaan met deze bijzondere doelgroep. Een sportvereniging die bijvoorbeeld iets voor de doelgroep wil organiseren, was voorheen ondenkbaar. Daarnaast zijn succesvol verbindingen gelegd tussen de nulde- , 1e en 2e lijn, waardoor er samenwerkingsrelaties zijn ontstaan tussen de verschillende partijen in het sociale domein. Tot slot hebben de doelgroep en de vrijwilligersorganisaties die met hen werken, een stem gekregen binnen de gemeente. Ook de contacten tussen gemeente, Meet-Inn en Pastor Max hebben voor kortere lijnen gezorgd. Gezien deze resultaten, is het van belang de nuldelijn nauw betrokken te houden bij het project. Er zijn echter aandachtspunten. Ten eerste neemt de druk op de nuldelijnsorganisaties (met name Street Pastor Max) sterk toe. Het wordt steeds moeilijker om geschikte vrijwilligers te vinden, te behouden en te begeleiden voor deze complexe doelgroep. De borgingsgroep wil daarom de beleidsontwikkeling mbt vrijwilligersondersteuning nauwlettend volgen en bezien of en waar men daarop kan aanhaken. Ten tweede is het van belang de waardering voor de inzet van Pastor Max ook financieel te bevestigen door middel van structurele afspraken over maaltijdvergoedingen. Tijdens het project hebben we de ontwikkeling van eettafels gestimuleerd door een vergoeding van € 2,50 pp per maaltijd beschikbaar te stellen. Dit is met name voor Street Pastor een erkenning geweest voor zijn werkzaamheden. Mede gezien het feit dat de dagopvang gesloten is, en daardoor een aantal mensen aansluit bij de eettafel van Pastor Max. Daarom is voor fase 1 in ieder geval een vergoeding gewaarborgd, maar voor fase 2 is dit nog niet rond. B. Dagbesteding Het project is aanjager geweest voor een aantal creatieve acties en ideeën op het gebied van dagbesteding. Het gaat bijvoorbeeld om sporten met de doelgroep en een schoonmaakproject in Ede Centrum. Tijdens de evaluatie met de wethouder eind maart, kwam naar voren dat het goed zou zijn om het onderwerp dagbesteding of 'meedoen naar vermogen' ook vanuit Ontmoeten & Verbinden nader vorm te gaan geven. Dit vraagt een tijdsinvestering omdat juist op dit onderdeel het zoeken naar creatieve oplossingen en de samenwerking met andere partijen essentieel is. Om de innovatiekracht te behouden, de genoemde ontwikkelthema's uit te kunnen werken en de vraagstukken uit de voorgaande alinea's (doel en doelgroep) te onderzoeken, is ons advies om een deel van de uren van de intermediairs (ongeveer 2 van de 12 uur per intermediair) hiervoor in te zetten. In de regelmatige overleggen tussen de coördinator Sociaal team Centraal en de intermediairs
7
en vrijwilligers, zal innovatie op de agenda staan. Om dit traject te ondersteunen, komt de borgingsgroep, inclusief een vertegenwoordiging van de 0 e lijn, in de tweede helft van 2015 nog 2-3 keer bij elkaar. Op deze wijze hopen wij Ontmoeten & Verbinden ook voor de periode vanaf 2016 gezamenlijk zo goed mogelijk te borgen.
8
