HANDLEIDING SHOP4MEDIA VOOR DOCENTEN
Beste docent, U staat op het punt Shop4Media.nl in te zetten in uw lessen. Dit bestand geeft uitleg over de achtergrond, werking en gebruik van Shop4Media in de klas. Shop4Media is een interactieve leeromgeving en biedt een introductie in media, mediageschiedenis en mediagebruik. Daaruit zijn 6 aandachtsgebieden gedestilleerd: media(geschiedenis), beeld, montage, geluid, vormgeving en beeldtaal. Elk van deze onderwerpen kent twee onderdelen. In het receptieve gedeelte wordt informatie overgedragen in gesproken woord, (bewegend) beeld en door middel van geschreven tekst. In het experimenteergedeelte (try b4 u buy) kan de leerling zelf bekijken en ontdekken hoe de basisprincipes van dat onderwerp werken. Omdat ieder individu op zijn of haar eigen wijze leert, als denker of als doener•, kan de leerling zelf bepalen of eerst het receptieve of eerst het experimenteergedeelte doorlopen wordt. Zo maakt het ook niet uit in welke volgorde de onderwerpen behandeld worden. De inhoud van de website is in één (les)uur te doorlopen, maar u kunt de onderwerpen aangrijpen om zelf een uitgebreider lessenpakket over media aan te bieden. Shop4Media is uitermate geschikt om als huiswerk op te geven aan uw leerlingen. Met behulp van het leerlingvolgsysteem kan de docent precies bijhouden welke leerlingen zich hebben ingeschreven en welke vorderingen zij hebben gemaakt. De docent registreert zich per school (kosteloos) op het docentengedeelte van Shop4Media. Elke klas die de docent aanmaakt binnen die school krijgt een unieke klascode. Met deze code kunnen leerlingen zich registreren (eenmalig) en met hun gebruikersnaam en klascode inloggen (zo vaak ze maar willen). Zodra een leerling is ingelogd, worden zijn/haar vorderingen bijgehouden. Elk onderwerp waarvan het (gehele!) receptieve gedeelte is doorlopen en waar in het experimenteergedeelte een keuze is gemaakt, wordt van het boodschappenlijstje gestreept. Wanneer alle onderdelen van het boodschappenlijstje zijn afgestreept, ontvangt de leerling automatisch een persoonlijk verslag van zijn bevindingen en keuzes. Dit verslag kan als pdf worden opgeslagen, geprint en toegevoegd worden aan het (CKV) dossier.
ACHTERGROND MEDIA-EDUCATIE In de huidige maatschappij spelen media een grote rol. Media zijn steeds meer context, inhoud en bemiddelaar van informatie, kennis en ervaring. Internet en nieuwe digitale technieken hebben het voor veel mensen mogelijk gemaakt om eigen verhalen te produceren èn te publiceren. Jongeren krijgen dagelijks op verschillende manieren met •
Zie ook de leertheorie van David A. Kolb, zoals bijvoorbeeld in: Hoogstraat en Vels Heijn: De leertheorie van Kolb in het museum. Museumvereniging, 2006.
Handleiding Shop4Media voor docenten
1
media en de effecten van media te maken. Het is daarom belangrijk jongeren meer mediabewust te maken en ze kritisch en kundig te leren omgaan met media. Niet alleen als passieve consument, maar juist ook als producent. Media-educatie zou een vaste plaats moeten krijgen binnen het onderwijs. In het advies dat de Raad voor Cultuur in 2005 uitbracht over mediawijsheid, pleit zij voor de integratie van media-educatie in het curriculum van het (voorgezet) onderwijs. Hierbij denkt de Raad niet zozeer aan media-educatie als een apart vak, maar aan het aanstellen van media-coaches, die vakoverstijgend zorg dragen voor de continuïteit en ontwikkeling van het mediaonderwijs. Het doel hiervan is om jongeren de kennis, vaardigheden en mentaliteit bij te brengen waarmee zij zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in de gemedialiseerde wereld. Media-educatie bestaat (nog) niet structureel op scholen, maar wordt aangeboden in incidentele projecten op initiatief van enthousiaste leerkrachten of culturele instellingen. Wel wordt er op veel scholen geëxperimenteerd met andersoortige, vaak digitale leeromgevingen. Daarnaast zijn het veelal cultuurinstellingen die het begrip mediaeducatie hebben opgepakt en daarvoor producten als workshops en digitale leeromgevingen hebben ontwikkeld. Aansluitend op de wens van de Raad voor Cultuur zou media-educatie op scholen aandacht moeten besteden aan: • kennis (historisch en esthetisch) • mentaliteit (hoe en waartoe gebruikt men media) en • vaardigheden (technisch en creatief). DIGITAL PLAYGROUND EN MEDIA-EDUCATIE Digital Playground wil het creatieve gebruik van digitale media onder jongeren stimuleren en een praktische invulling geven aan begrippen als mediacompetentie, visuele geletterdheid en mediawijsheid. Sinds 1998 organiseert Digital Playground multimedia workshops voor het voortgezet onderwijs. Alleen al in Rotterdam maken jaarlijks duizenden leerlingen kennis met de productie van film, fotografie, webdesign en geluid. Daarnaast reist het project als evenement door Nederland (DP On Tour) en wordt educatief maatwerk ontwikkeld voor culturele festivals (DP Special). Tijdens deze workshops leren jongeren de vaardigheden om creatieve mediaproducten te maken. Met de ontwikkeling van Shop4Media geeft Digital Playground nu ook duidelijker inhoud aan de twee andere leerdoelen van media-educatie: de historische en esthetische kennis over media te vergroten en jongeren bewust te maken van hoe en waartoe media gebruikt worden.
DIDACTIEK De aanleiding voor de ontwikkeling van Shop4Media was de wens om leerlingen op een multimediale manier voor te bereiden op een workshop bij Digital Playground. Met behulp van papieren lesbrieven bleek het moeilijk leerlingen voor te bereiden op de actieve, creatieve, multimediale workshops. Tijdens de ontwikkeling van de website breidde het idee zich uit tot de wens om voor iedereen (alle Nederlandssprekende leerlingen en docenten) een interactieve introductie op het gebied van media te verzorgen. Shop4Media kan worden gebruikt als voortraject voor de workshops, maar is ook als zelfstandige leeromgeving te gebruiken. KOLB EN SHOP4MEDIA Shop4Media biedt leerlingen de mogelijkheid om op verschillende manieren te leren: ofwel door eerst de informatie tot zich te nemen of door eerst te experimenteren. Deze didactiek is gebaseerd op de leertheorie van didacticus David Kolb. Kolb stelt dat er verschillende benaderingswijzen zijn in de leerwegen die een individu kiest om informatie op te slaan en te verwerken tot kennis. Als invulling van het begrip ervaringsleren, biedt Shop4Media verschillende benaderingen in het leerproces. Elk onderwerp wordt behandeld in twee onderdelen met een eigen karakter. Het receptieve gedeelte van een onderwerp doet aan informatieoverdracht door middel van geschreven en gesproken
Handleiding Shop4Media voor docenten
2
tekst en wordt geïllustreerd met (bewegend) beeld. Het experimenteergedeelte geeft de gebruiker van Shop4Media de gelegenheid om al klikkend en schuivend te leren. Beide benaderingen (eerst informatie, daarna experimenteren of eerst experimenteren, daarna informatie) zijn gelijkwaardig. De keuze van deze benadering wordt gedicteerd door de ideale leerweg van de individuele leerling. EDUCATIEVE UITGANGSPUNTEN De uitgangspunten van Digital Playground bestaan uit ervaringsgericht leren (learning by doing), peer education (leeftijdsgenotenonderwijs) en leren in een niet-schoolse omgeving. Aan deze uitgangspunten voldoen alle producten van Digital Playground. In het geval van Shop4Media houdt dit in dat de leerling actief leert. In het receptieve gedeelte van de website leest en hoort de leerling de informatie, in het experimenteergedeelte ondervindt de leerling zelf wat de consequenties zijn van zijn/haar keuzes. De interactieve leeromgeving zorgt ervoor dat leerlingen niet alleen passief informatie tot zich nemen, maar stimuleert een actieve houding waardoor de leerling de werking van media zelf doorgrondt. Een website biedt de mogelijkheden op minder traditionele wijze een lesinhoud vorm te geven en zelfs huiswerk een andere impuls te geven. Door de vormgeving, de interactieve aanpak en de vele multimediavoorbeelden blijft Shop4Media dicht bij de belevingswereld van jongeren. Shop4Media biedt de mogelijkheid een introductie te verzorgen in de wereld van media en mediagebruik. Allereerst is Shop4Media alleen beschikbaar via een specifieke mediale vorm: een website. Voor deze vorm is bewust gekozen. Websites zijn vanaf alle computers met een internetverbinding toegankelijk. Vrijwel alle Nederlandse scholen zijn aangesloten op breedband internet en beschikken over computers. Ook de meeste leerlingen hebben thuis de beschikking over een computer met internetverbinding. Internet is niet tijd- en plaatsgebonden en daarmee is Shop4Media altijd beschikbaar. Het medium internet biedt nog andere facilitaire voordelen: de informatieoverdracht wordt verzorgd in bewegend beeld en geluid en alle gemaakte keuzes worden opgeslagen in een persoonlijke database. De meeste traditionele media voorzien niet in die mogelijkheden.
GEBRUIK LEERLINGVOLGSYSTEEM Shop4Media is uitgerust met een leerlingvolgsysteem. Hiermee kan een docent bijhouden welke leerlingen de site hebben bezocht en welke onderwerpen zij al hebben afgerond. De leerling zelf ziet aan het boodschappenlijstje welke onderdelen al gedaan zijn en welke nog moeten. De docent registreert zich (voor elke school waarop de docent lesgeeft, registreert deze zich apart) en maakt een ‘virtueel klaslokaal’ aan. Voor elke aangemaakte klas ontvangt de docent een unieke klascode. Met deze klascode kan de leerling zich registreren. Dit is eenmalig. Na registratie kan de leerling met klascode en gebruikersnaam zo vaak inloggen als gewenst. Het leerlingvolgsysteem geeft de docent inzicht in het aantal leerlingen dat zich heeft geregistreerd en hun voortgang. De leerling kan alleen van zichzelf de voortgang bekijken. Ook zonder in te loggen is het mogelijk de vorderingen bij te houden. Echter: zodra de website wordt weggeklikt of uitgezet, gaat de informatie verloren. Van niet ingelogde leerlingen zijn de vorderingen voor de docent niet te traceren. Wanneer niet is ingelogd maar de website wel in zijn geheel is doorlopen, krijgt de gebruiker wel een verslag met samenvattingen en vastgelegde keuzes. Op het verslag staat dan geen naam, als de leerling wel is ingelogd, wordt de naam van de leerling op de voorkant vermeld. WANNEER IS EEN ONDERDEEL KLAAR? Shop4Media behandelt zes onderwerpen: mediageschiedenis, beeld, montage, geluid, vormgeving en beeldtaal. Er is géén vaste volgorde waarin de onderwerpen doorlopen moeten worden. Elk onderwerp bestaat uit twee onderdelen: het receptieve gedeelte met
Handleiding Shop4Media voor docenten
3
gesproken en geschreven tekst geïllustreerd met (bewegend) beeld en een experimenteergedeelte. Alleen als de leerling beide onderdelen helemaal heeft doorlopen, wordt een onderwerp afgestreept van de boodschappenlijst. Dat houdt in dat in het receptieve gedeelte het hele verhaal gelezen en/of beluisterd moet zijn. In het experimenteergedeelte moet de leerling een keuze hebben gemaakt en op de knop ‘klaar’ hebben gedrukt. Hieronder volgt een korte omschrijving van de inhoud van die onderwerpen: Media(geschiedenis): Van geluidsgolf tot SMS en van grottekening tot computergame. In vogelvlucht wordt de geschiedenis van communicatie doorgenomen; van gesproken en geschreven tekst tot fotografie, film, internet en SMS. Beeld: In the picture! Hoe vertelt beeld een verhaal? De leerling experimenteert met standpunt en kadering om dezelfde foto een andere betekenis te geven. Montage: Ik zie, ik zie wat jij niet ziet! Montage is één van de belangrijkste principes van film. De werking van montage wordt uitgelegd en de leerling kan het verhaal veranderen door korte scènes in een andere volgorde te zetten. Geluid: Van ruis tot absolute stilte en van snoeiharde housemuziek tot een ronkende vrachtwagen! Geluid is overal. Verschillende soorten geluid en hun werking worden omschreven. Geluiden kunnen onder bestaande filmscènes geplaatst worden, om de invloed van geluid op beeld te ervaren. Vormgeving: Van tattoo tot sportschoen. Draag McDonalds en eet je telefoon! Alles is vormgegeven. Welke soorten vormgeving kun je onderscheiden? De leerling ziet dat de vormgeving van een product samenhangt met de gebruiker en het doel van het product. Beeldtaal: Een beeld zegt meer dan duizend woorden! Ook zonder woorden kun je praten. Pictogrammen hebben vaak een vaste betekenis. Maar als je de context van die afbeeldingen verandert, zeg je ineens iets heel anders! Als van alle zes de onderwerpen beide onderdelen helemaal zijn doorlopen, krijgt de leerling een samenvatting van de informatie en de gemaakte keuzes in een gepersonaliseerd verslag. Dit verslag (een pdf) kan worden opgeslagen, verstuurd (bijvoorbeeld per e-mail naar de docent) of geprint (voor fysieke toevoeging aan een persoonlijk dossier). Het verslag blijft als de leerling is ingelogd altijd beschikbaar via een button onder het boodschappenlijstje. REFLECTIE Tijdens het doorlopen van Shop4Media krijgt de leerling vrijwel continu feedback over zijn/haar vorderingen. Via het boodschappenlijstje ziet de (ingelogde) leerling de vorderingen en het nog af te leggen traject. De formele reflectiefase van Shop4Media speelt zich voornamelijk af binnen het verslag en na het doorlopen van de website. De teksten in het verslag kunnen worden gebruikt als materiaal voor een overhoring, werkstuk of spreekbeurt. De keuzes die de leerlingen gemaakt heeft in het experimenteergedeelte kunnen (mondeling) gemotiveerd worden. In de doorontwikkeling van Shop4Media zal ook binnen de website gewerkt worden aan methoden voor reflectie.
AANSLUITING BIJ CKV Shop4Media sluit aan bij Domein B en D van CKV1. In combinatie met een Digital Playground workshop beslaat het zelfs de domeinen B tot en met D. Als gekozen wordt voor een DP+ workshop beslaat het geheel zelfs alle domeinen! Aansluiting bij domein B: • Shop4Media maakt gebruik van gangbare begrippenapparaten. Deze begrippen worden niet alleen gehanteerd in het receptieve gedeelte, de gebruiker van Shop4Media onderzoekt ook de werking en implicaties van die begrippen in het experimenteergedeelte.
Handleiding Shop4Media voor docenten
4
•
Vorm, inhoud, functie en historische achtergronden van mediagebieden komen aan de orde. Deze worden getoond en beschreven aan de hand van voorbeelden uit de beeldende kunst, reclame, internet, radio, film- en televisiecultuur.
Aansluiting bij domein D: • Het gepersonaliseerde verslag van Shop4Media, waarin samenvattingen van de deelonderwerpen en de persoonlijke keuzes van de leerling zijn vastgelegd, kan onderdeel uitmaken van het CKV dossier van de leerling. Het verslag beslaat in dit geval domein B. • Aan de hand van het verslag kan de leerling reflecteren op het gebruik van de website, de inhoud die de website biedt en de persoonlijke keuzes zoals deze zijn vastgelegd in het verslag. Aansluiting bij domein C: in combinatie met een DP workshop Shop4Media geldt als voortraject, waarbij de leerlingen op een interactieve manier kennis maken met beeldaspecten, de werking van geluid, vormgeving etc. Een DP workshop is een praktische activiteit, waarbij leerlingen in tweetallen eigen digitale opnamen maken (foto’s, geluidsopnamen of film). Tijdens de opnamefase kunnen begrippen die geleerd zijn tijdens het doorlopen van Shop4Media in praktijk gebracht worden. Bijvoorbeeld: standpunt en kadrering bij fotografie en film, verschillende soorten geluid bij sound. De zelfgemaakte digitale opnamen worden vervolgens op de computer bewerkt tot een digitaal werkstuk (een beeldcollage, film, geluidsbewerking of een website). Ook hierbij komt de ervaring die met Shop4Media is opgedaan goed van pas, bijvoorbeeld het effect van verschillend geluid op beeld bij film, vormgeving en beeldtaal bij webdesign, montage bij film en geluid. Duur: 1 lesuur voorbereiding aan de hand van Shop4Media, 3 klokuren voor de workshop. Aansluiting bij domein A: in combinatie met een DP+ workshop Shop4Media geldt als voortraject, waarbij de leerlingen op een interactieve manier kennis maken met beeldaspecten, de werking van geluid, vormgeving etc. Een DP+ workshop heeft dezelfde structuur als een DP workshop, maar duurt 30 minuten langer omdat de opnamefase van de workshop plaats vindt in een museum of tijdens een kunst- of architectuurroute in de stad. Deze toevoeging maakt van de praktische activiteit (domein C) een culturele activiteit (domein A). Tijdens de opnamefase kunnen begrippen die geleerd zijn tijdens het doorlopen van Shop4Media in praktijk gebracht worden. Bijvoorbeeld: standpunt en kadrering bij fotografie en film, verschillende soorten geluid bij sound. De zelfgemaakte digitale opnamen worden vervolgens op de computer bewerkt tot een digitaal werkstuk (een beeldcollage, film, geluidsbewerking of een website). Ook hierbij komt de ervaring die met Shop4Media is opgedaan goed van pas, bijvoorbeeld het effect van verschillend geluid op beeld bij film, vormgeving en beeldtaal bij webdesign, montage bij film en geluid. Duur: 1 lesuur voorbereiding aan de hand van Shop4Media, 3,5 klokuren voor de workshop, inclusief museumbezoek.
Shop4Media is een product van Digital Playground, ontwikkeld in samenwerking met Ra.nj, Serious Games. De totstandkoming van Shop4Media werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit het Lindenweij Fonds, onderdeel van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Digital Playground wordt financieel ondersteund door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen en de Gemeente Rotterdam.
Handleiding Shop4Media voor docenten
5
