Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent. De minnelijke schikking in fiscale strafzaken. Masterproef van de opleiding. Jan Vanderstraeten

Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar 2013-2014

De minnelijke schikking in fiscale strafzaken

Masterproef van de opleiding µ0DVWHULQGHUHFKWHQ¶ Ingediend door

Jan Vanderstraeten (studentennr. 00902154)

Promotor: Prof. Dr. Mark Delanote Commissaris: Claude Chevalier

 

³'LWKDGGHGHEDLOOLXJKHUQHEHZHWWLFKW«HQGHRPPH dat de bailliu duchte dat hem ontgaen soude KHEEHQVROLHWK\MHJKHQKHPFRPSRVHUHQ´ Baljuwsrol nr. 1366, Brugse Vrije, 1372.

 

Woord vooraf Met deze masterproef komt er een einde aan een zeer boeiende, vijf jaar durende rechtenopleiding. Vijf jaren die zijn voorbijgevlogen en waar ik met een heel goed gevoel naar mag terugkijken. Dit werkstuk vormt het sluitstuk van deze academische opleiding. Ik ben heel dankbaar dat ik de unieke kans kreeg om dit erg actuele onderwerp te mogen bespreken. Het sluit zeer nauw aan bij mijn interesses en het is me dan ook steeds kunnen blijven boeien tijdens het schrijven van dit proefstuk. In dit voorwoord wil ik van de gelegenheid gebruik maken om enkele mensen te bedanken zonder wie het schrijven van deze masterproef een stuk moeilijker zou zijn geweest. In de eerste plaats gaat mijn dank uit naar mijn ouders, zussen en Jacques voor de praktische ondersteuning en voor het nalezen van dit werk. Daarnaast wil ik mijn promotor, professor Mark Delanote, bedanken, zowel voor de aanreiking van het boeiende en actuele onderwerp, als voor de ondersteunde rol bij de verwezenlijking van dit werk. Ik wil ook graag mijn commissaris Claude Chevalier bedanken om tijd uit te trekken voor het nalezen van een voorlopige versie van dit werk en het beantwoorden van vragen allerhande. Tot slot wil ik hier ook mijn dank uitdrukken aan het praesidium van het Vlaams Rechtsgenootschap Gent. Een prachtige vereniging waarvan ik dit jaar de kans kreeg ze te mogen leiden als praeses. Bedankt aan het volledige praesidium voor de steun die ik van jullie mocht ontvangen om van dit jaar ongetwijfeld het beste jaar uit mijn vijf jaar durende rechtenopleiding te maken. Jan Vanderstraeten, Lebbeke, 5 mei 2014

 

I  

Inhoudsopgave

Woord vooraf ..................................................................................................... I   Inhoudsopgave .................................................................................................. III   Hoofdstuk 1.   Inleiding ...................................................................................... 1   Hoofdstuk 2.   Situering ..................................................................................... 9   Afdeling 1.  

Het begrip minnelijke schikking ................................................... 9  

Afdeling 2.  

Aard van de minnelijke schikking............................................... 11  

Hoofdstuk 3.   Historiek van de problematiek ................................................ 15   Afdeling 1.  

De middeleeuwen ...................................................................... 15  

Afdeling 2.  

De Franse revolutie ................................................................... 16  

Afdeling 3.  

De minnelijke schikking anno 1935 ........................................... 17  

Afdeling 4.  

De verruiming van de minnelijke schikking in 1984 ................... 19  

Afdeling 5.  

De verruiming van de minnelijke schikking in 2011 ................... 22  

Afdeling 6.  

De circulaire van 30 mei 2012 ................................................... 26  

Hoofdstuk 4.   De minnelijke schikking vandaag........................................... 31   Afdeling 1.  

Inleidend .................................................................................... 31  

Afdeling 2.  

Procedureel toepassingsgebied ................................................ 31  

Afdeling 3.  

Materieel toepassingsgebied ..................................................... 33  

§  1.  

Inleidend  ............................................................................................................................  33  

§  2.  

Het  voorstellen  van  een  minnelijke  schikking  ....................................................  34  

2.1.   Wie  kan  er  een  minnelijke  schikking  voorstellen?  ........................................  34   2.2.   Aan  wie  kan  er  een  minnelijke  schikking  worden  voorgesteld?  ..............  35   2.3.   Voorwaarden  om  een  minnelijke  schikking  te  kunnen  voorstellen  .......  36   2.3.1   Het  feit  mag  geen  zware  aantasting  inhouden  van  de  lichamelijke   integriteit  ................................................................................................................  36   2.3.2   In  concreto  niet  meer  dan  twee  jaar  correctionele  gevangenisstraf   of  een  zwaardere  straf.......................................................................................  38   2.3.3   Vergoeden  van  de  schade  en  de  ontdoken  belastingen  of  sociale   bijdragen  .................................................................................................................  38   §  3.   De  aanvaarding  van  een  minnelijke  schikking  ....................................................  42   3.1.   Wie  moet  het  voorstel  tot  minnelijke  schikking  aanvaarden?  ..................  42    

III  

3.2.   Voorwaarden  tot  het  aanvaarden  van  een  voorstel  tot  minnelijke   schikking  .......................................................................................................................  42   3.3.   De  wijze  van  aanvaarding  van  de  minnelijke  schikking  .............................  43   §  4.   Gevolgen  ............................................................................................................................  44   4.1.   4.2.   4.3.   4.4.  

Algemeen  .......................................................................................................................  44   Gevolgen  van  het  voorstellen  van  een  minnelijke  schikking  ....................  44   Gevolgen  van  het  aanvaarden  van  een  minnelijke  schikking  ...................  47   Gevolgen  van  het  niet  aanvaarden  van  een  minnelijke  schikking  ..........  48  

Hoofdstuk 5.   Kritieken.................................................................................... 51   Afdeling 1.  

Inleidend .................................................................................... 51  

Afdeling 2.  

Het op te leggen bedrag ............................................................ 53  

§  1.  

Tijdstip  van  de  feiten  ....................................................................................................  53  

§  2.  

Feiten  begaan  voor  1  november  2012  ..................................................................  53  

§  3.  

Feiten  begaan  vanaf  1  november  2012  .................................................................  58  

Afdeling 3.  

De afstand van vermogensvoordelen ........................................ 59  

Afdeling 4.  

De transparantie-eis................................................................... 61  

Afdeling 5.  

De stuiting van de verjaring........................................................ 63  

Afdeling 6.  

De beoordeling van het Openbaar Ministerie over de straf in concreto ..................................................................................... 65  

Afdeling 7.  

Mogelijke discriminatie tussen rechtspersonen en natuurlijke personen. ................................................................................... 67  

Afdeling 8.  

Het gebrek aan motivering ......................................................... 68  

Afdeling 9.  

Is het gelijkheidsbeginsel van toepassing? ................................ 72  

Afdeling 10.   De minnelijke schikking en het non bis in idem-beginsel ........... 72   §  1.  

Begrip  .................................................................................................................................  72  

§  2.  

Draagwijdte  van  het  begrip  volgens  het  Hof  van  Justitie  ...............................  73  

§  3.  

Draagwijdte  van  het  begrip  volgens  het  Europees  Hof  voor  de  Rechten   van  de  Mens  .....................................................................................................................  75  

§  4.  

Draagwijdte  van  het  begrip  volgens  het  Belgische  Hof  van  Cassatie  ........  76  

§  5.  

Draagwijdte  van  het  begrip  sinds  de  una  via-­‐wet  ............................................  78  

§  6.  

Beïnvloedt  de  huidige  benadering  van  het  non  bis  in  idem-­‐beginsel  de   minnelijke  schikking?  ..................................................................................................  79  

Afdeling 11.   Het akkoord over de te vergoeden schade ................................ 82   §  1.  

Ten  aanzien  van  de  slachtoffers  ...............................................................................  82  

§  2.  

Ten  aanzien  van  de  fiscus  en  de  sociale  zekerheid  ..........................................  87  

Afdeling 12.   Het Openbaar Ministerie versus de zittende magistratuur ......... 88  

IV  

 

Afdeling 13.   Instrument tegen gerechtelijke achterstand? ............................. 92   Hoofdstuk 6.   Una Via in de relatie tot de minnelijke schikking .................. 95   Afdeling 1.  

De wet van 20 september 2012 ................................................. 95  

Afdeling 2.  

Non bis in idem .......................................................................... 97  

§  1.  

Situering  .............................................................................................................................  97  

§  2.  

Parallel  administratief  en  strafrechtelijk  onderzoek  in  strijd  met  de   doelstellingen?  .................................................................................................................  99  

§  3.  

Schendt  de  overlegprocedure  het  grondwettelijk  gelijkheidsbeginsel?  100  

Afdeling 3.  

Overleg tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie ................................................................................. 101  

§  1.  

Het  overlegprincipe  ....................................................................................................  101  

§  2.  

Het  subsidiariteitsprincipe  ......................................................................................  104  

§  3.  

Schending  van  het  Charter  van  de  belastingplichtige  ...................................  106  

Afdeling 4.  

De verhoging van de pecuniaire sancties ................................ 108  

§  1.  

De  verhoging  van  de  maximale  boetes  ...............................................................  108  

§  2.  

Werking  van  de  wet  in  de  tijd  .................................................................................  111  

Afdeling 5.  

De relatie tussen de una via-wet en de minnelijke schikking ... 114  

§  1.  

Gelijkaardige  doelstellingen?  ..................................................................................  114  

§  2.  

Verwezenlijking  van  deze  doelstellingen  ...........................................................  116  

§  3.  

De  administratieve  geldboete  versus  bedrag  minnelijke  schikking.  .......  118  

Hoofdstuk 7.   Conclusie ............................................................................... 120   Hoofdstuk 8.   Bibliografie ............................................................................. 126  

 

V  

Hoofdstuk 1. Inleiding 1.

De minnelijke schikking bestaat sinds lang in ons rechtsstelsel. De laatste

jaren kende de rechtsfiguur een stijgende belangstelling, niet in het minst door de mediatisering ervan naar aanleiding van een aantal ophefmakende fraudegevallen. In deze zaken werd de figuur van de minnelijke schikking vaak als laatste redmiddel gebruikt omdat de zaken anders dreigden te verjaren. Deze onmacht van het justitieapparaat was niet langer houdbaar en leidde dan ook tot een ingrijpende wetswijziging ruim drie jaar geleden. 2.

Het is aangewezen dat de wetgever in het strafrecht de mogelijkheid biedt

om strafzaken af te handelen zonder de effectieve tussenkomst van de rechter. De figuur van de minnelijke schikking is hier een mooi voorbeeld van. De rechter kan op die manier zijn tijd besteden aan complexere zaken die een grondigere bestudering vergen. Bovendien wordt via deze afhandelingsmethode vermeden dat vaak voorkomende kleine misdrijven, zoals bijvoorbeeld het nalaten van bepaalde inkomsten aan te geven, worden geseponeerd omdat het gerechtsapparaat niet in staat blijkt te zijn al deze zaken te verwerken. De loutere niet bestraffing leidt bij de rechtsonderhorige tot wrevel en een gevoel van straffeloosheid, wat niet wenselijk is. De minnelijke schikking kan in deze gevallen een degelijke alternatieve afhandelingsmodaliteit zijn. Het steeds stijgende aantal rechtszaken en de daaruit volgende overbelasting van het gerechtelijke apparaat zorgen ervoor dat de doorlooptijd van een gerechtelijke procedure steeds langer wordt. Daarnaast kan ook de steeds grotere complexiteit van strafzaken, in het bijzonder fiscale strafzaken, als een verklaring voor de langere doorlooptijd worden aangehaald. De langere doorlooptijd zal in sommige gevallen leiden tot een overschrijding van de redelijke termijn.1 De rechter zal in die zaken de vrijspraak moeten uitspreken of zich beperken tot het uitspreken van een eenvoudige schuldverklaring, een maatregel die de laatste jaren meer en meer leek voor te komen. Het spreekt voor zich dat dit fenomeen niet gepast is in een                                                                                                                 1

 

Artikel 6 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

1  

rechtsstaat. In deze masterproef worden de te bereiken doelstellingen van de minnelijke schikking uitvoerig geanalyseerd. 3.

Om een goed overzicht te krijgen van deze problemen oordeelde de

wetgever dat het aangewezen was om in verband met deze problematiek een parlementaire

onderzoekscommissie

op

te

richten.

Deze

parlementaire

onderzoekscommissie naar de grote fiscale fraudedossiers kwam er op 12 juni 2007.2 Ze formuleerde een aantal aanbevelingen in haar verslag van 7 mei 2009. 3 De onderzoekscommissie kwam ondermeer tot de conclusie dat het aangeraden was om de toenmalig geldende regeling van de minnelijke schikking fundamenteel te hervormen. Daarnaast werd ondermeer de implementatie van een una viaprincipe wenselijk geacht. 4.

Deze masterproef tracht dan ook om een toelichting te verstrekken bij de wet

van 14 april 20114 en de wet van 11 juli 20115 die hebben geleid tot de verruimde minnelijke schikking. De bespreking van de verruimde minnelijke schikking zal de kern zijn van dit werk. 5.

Daarnaast komt de invoering van het una via-beginsel door de wet van 20

september 2012 ook zijdelings aan bod.6 De bespreking van deze wet vormt niet de essentie van dit opzet. Toch werd ervoor gekozen om de lezer een summiere analyse van deze wet aan te bieden. De ratio van deze werkwijze is terug te vinden in het feit dat de invoering van het una via-beginsel in fiscale strafzaken een aanzienlijke invloed blijkt te hebben op de figuur van de minnelijke schikking. Er werd voor gekozen om specifiek deze invalshoek uitvoerig te belichten.

                                                                                                                2

Voorstel 12 juli 2007 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/001. 3 Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004. 4 Artikel 84 van de wet van 14 april 2011 houdende diverse bepalingen, BS 6 mei 2011. 5 Wet van 11 juli 2011 tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2010 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, BS 1 augustus 2011. 6 :HWVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, BS 22 oktober 2012, 64132.

2  

 

6.

Het spreekt voor zich dat de ingrijpende wijzigingen, die door bovenstaande

wetten werden ingevoerd, leidden tot een aantal kritieken. Oude problemen werden niet of onvolledig geremedieerd en nieuwe potentiële problemen werden, aldus de critici, gecreëerd. Er wordt in deze masterproef dan ook een uitvoerige analyse gemaakt van deze kritieken. Waar mogelijk werd er gepoogd om de wetgever relevante oplossingen te bieden voor de bestaande problemen. Kritische geluiden konden onder meer worden gehoord in het verruimde procedurele toepassingsgebied. Sinds de verruiming is het namelijk zo dat het Openbaar Ministerie nog steeds de mogelijkheid heeft om een minnelijke schikking af te sluiten met de verdachte wanneer de zaak reeds door de rechter ten gronde wordt behandeld. Er werd getracht om in dit werk zowel de argumenten pro als contra te analyseren. Daarnaast kende ook het materiële toepassingsgebied een grondige herwerking. Ook dit komt verderop aan bod. 7.

De structuur van dit werk kan als volgt worden omschreven. In een eerste

hoofdstuk zullen we de figuur van de minnelijke schikking situeren. Dit zal in de eerste plaats bestaan uit een begripsbepaling en een toelichting omtrent de aard van de rechtsfiguur. 8.

Vervolgens leek het aangewezen om op een summiere wijze de historiek

achter de minnelijke schikking te schetsen. Het spreekt voor zich dat de wijzigingen die werden aangebracht aan de wettekst voorafgegaan werden door eerdere bepalingen. Door deze historiek proberen we de lezer een betere duiding te verschaffen omtrent de bredere ratio van de afhandelingsmethode. 9.

Na het historische overzicht vervolgen we met een analyse van de figuur van

de minnelijke schikking zoals we deze vandaag kennen. Hier hebben we een bijzondere

aandacht

voor

zowel

het

procedurele

als

het

materiële

toepassingsgebied. We trachten deze analyse te maken aan de hand van concrete vragen. 10.

Aansluitend op deze analyse komen we tot een bespreking van de

voornaamste kritieken, enerzijds specifiek op de verruiming van de minnelijke  

3  

schikking, en anderzijds op de minnelijke schikking algemeen als alternatieve afhandelingsmethode. Een bijzondere aandacht wordt in dit onderdeel geschonken aan de non bis in idem-problematiek. 11.

Aangezien de invoering van het una via-beginsel in fiscale strafzaken een

grote invloed heeft op de minnelijke schikking komt dit in een volgend hoofdstuk aan bod. Na een zeer summiere analyse van de wet van 20 september 2012 leggen we meteen de link met de figuur van de minnelijke schikking. Aan bod komen hier voornamelijk de gevolgen voor de minnelijke schikking in fiscale strafzaken. 12.

Om te kunnen achterhalen wat de precieze draagwijdte van de rechtsfiguur

van de minnelijke schikking is, dienen we ons te baseren op de primaire bron hiervan. Met name de wettekst van art. 216bis uit het wetboek van strafvordering zoals deze werd ingevoegd door de wet van 11 juli 2011. We hernemen hieronder de integrale wettekst. Verder volgt een uitgebreide analyse van het artikel. ³† 'H SURFXUHXU GHV .RQLQJV NDQ LQGLHQ KLM PHHQW GDW HHQ Ieit niet van aard schijnt te zijn dat het gestraft moet worden met een hoofdstraf van meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf of een zwaardere straf, desgevallend met inbegrip van de verbeurdverklaring, en dat het geen zware aantasting inhoudt van de lichamelijke integriteit, de verdachte verzoeken een bepaalde geldsom te storten aan de Federale Overheidsdienst Financiën. De procureur des Konings bepaalt op welke wijze en binnen welke termijn de betaling geschiedt en de precieze feiten omschreven in tijd en ruimte waarvoor hij de betaling voorstelt. Die termijn is ten minste vijftien dagen en ten hoogste drie maanden. De procureur des Konings kan deze termijn verlengen wanneer bijzondere omstandigheden het wettigen of verkorten indien de verdachte hiermee instemt. Het voorstel en de beslissing tot verlenging stuiten de verjaring van de strafvordering.

4  

 

De in het eerste lid bedoelde geldsom mag niet meer bedragen dan het maximum van de in de wet voorziene geldboete, verhoogd met de opdeciemen, en dient in verhouding te staan tot de zwaarte van het misdrijf. Voor de inbreuken bedoeld in het Sociaal Strafwetboek mag de geldsom voorzien in het eerste lid niet lager zijn dat 40 % van de minimabedragen van de administratieve geldboete, in voorkomend geval vermenigvuldigd met het aantal betrokken werknemers, kandidaat werknemers, zelfstandigen, stagiairs, zelfstandige stagiairs of kinderen. Wanneer het misdrijf kosten van analyse of van deskundig onderzoek heeft veroorzaakt, kan de bepaalde som worden verhoogd met het bedrag van die kosten of met een gedeelte ervan; het gedeelte van de som dat gestort is om die kosten te dekken, wordt toegewezen aan de instelling waaraan of aan de persoon wie ze verschuldigd zijn. De procureur des Konings verzoekt de verdachte van het misdrijf waarop de verbeurdverklaring staat of kan staan, binnen een door hem bepaalde termijn afstand te doen van de in beslag genomen goederen of vermogensvoordelen, of indien de goederen of vermogensvoordelen niet in beslag genomen zijn, deze af te geven op de

door hem bepaalde plaats. Betaling, afstand en afgifte doen de

strafvordering vervallen, mits zij binnen de bepaalde termijn plaatshebben. De aangestelden van de Federale Overheidsdienst Financiën geven de procureur des Konings kennis van de verrichte storting. §2. Het recht, in paragraaf 1 aan de procureur des Konings toegekend, kan ook worden uitgeoefend wanneer de onderzoeksrechter met een onderzoek is gelast of wanneer de zaak reeds bij de rechtbank of het hof aanhangig is gemaakt, indien de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde zijn bereidheid te kennen geeft de aan een ander veroorzaakte schade te vergoeden, voor zover er nog geen vonnis of arrest is uitgesproken dat kracht van gewijsde heeft verkregen. Het initiatief kan ook uitgaan van de procureur des Konings. In voorkomend geval laat de procureur des Konings zich het strafdossier in mededeling geworden door de onderzoeksrechter, die een advies kan geven over  

5  

de stand van het onderzoek. Hetzij op vraag van de verdachte, hetzij ambtshalve stelt de procureur des Konings, indien hij van oordeel is dat toepassing kan gemaakt worden van deze paragraaf, de verdachte, het slachtoffer en hun advocaten in kennis dat zij inzage in het strafdossier krijgen voor zover zij dat nog niet hadden. De procureur des Konings bepaalt dag, uur en plaats van de oproeping van de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde en het slachtoffer en hun advocaten, hij licht zijn voornemen toe en bepaalt op welke feiten omschreven in tijd en ruimte de betaling van de geldsom betrekking zal hebben. Hij bepaalt het bedrag van de geldsom, de kosten en de goederen of vermogensvoordelen waarvan afstand of afgifte dient gedaan te worden, overeenkomstig de in paragraaf 1 bepaalde wijze. Hij bepaalt de termijn binnen dewelke de verdachte, de inverdenkinggestelde of de beklaagde en het slachtoffer tot een akkoord kunnen komen in verband met de omvang van de schade en de regeling van de schadevergoeding. Indien bovenvermelde partijen tot een akkoord zijn gekomen, melden zij dat aan de procureur des Konings die het akkoord akteert in een proces-verbaal. In overeenstemming met paragraaf 1 vervalt de strafvordering tegen de verdachte die de door de procureur des Konings voorgestelde minnelijke schikking heeft aanvaard en nageleefd. De minnelijke schikking doet evenwel geen afbreuk aan de strafvordering tegen de overige daders, mededaders of medeplichtigen, noch aan de vorderingen van de slachtoffers tegen hen. De wegens hetzelfde misdrijf veroordeelde personen zijn hoofdelijk gehouden tot teruggave en schadevergoeding en, onverminderd artikel 50, derde lid, van het Strafwetboek, tot betaling van de gerechtskosten, ook al heeft de verdachte die een minnelijke schikking heeft aanvaard, hieraan reeds voldaan. Wanneer een minnelijke schikking is uitgevoerd in een zaak die aanhangig

6  

 

werd gemaakt en over de strafvordering nog geen vonnis of arrest werd uitgesproken dat in kracht van gewijsde is gegaan, geeft al naar het geval de procureur des Konings of de procureur-generaal bij het hof van beroep of het arbeidshof daarvan zonder verwijl officieel bericht aan de gevatte politierechtbank, correctionele rechtbank of hof van beroep en, in voorkomend geval, aan het Hof van Cassatie. Op vordering van de procureur des Konings en na te hebben nagegaan of voldaan is aan de formele toepassingsvoorwaarden van § 1, eerste lid, of de verdachte de voorgestelde minnelijke schikking heeft aanvaard en nageleefd, en het

slachtoffer

en

de

fiscale

of

sociale

administratie

werden

vergoed

overeenkomstig § 4 en § 6, tweede lid, stelt de bevoegde rechter het verval van de strafvordering vast ten aanzien van de verdachte. Indien de procureur des Konings geen akkoord kan akteren kunnen de documenten die werden opgemaakt en de mededelingen die werden gedaan tijdens het overleg niet ten laste van de verdachte worden aangewend in een strafrechtelijke, burgerrechtelijke, administratieve, arbitrale of enige andere procedure voor het oplossen van conflicten en zijn ze niet toelaatbaar als bewijs, zelfs niet als buitengerechtelijke bekentenis. §3. Het bij de eerste en tweede paragraaf bepaalde recht behoort ook, ten aanzien van dezelfde feiten, aan de arbeidsauditeur, de federale procureur en de procureurgeneraal in hoger beroep en, ten aanzien van de personen bedoeld in de artikelen 479 en 483 van het Wetboek van strafvordering, aan de procureur-generaal bij het hof van beroep. §4. De eventueel aan een ander veroorzaakte schade dient geheel vergoed te zijn vooraleer de schikking kan worden voorgesteld. De schikking kan evenwel ook worden voorgesteld op voorwaarde dat de verdachte in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor het schadeverwekkende feit heeft erkend en hij het bewijs heeft geleverd van de vergoeding van het niet-betwiste gedeelte van de schade en de regeling ervan. In ieder geval kan het slachtoffer zijn rechten doen gelden voor de bevoegde rechtbank. In dat geval geldt de betaling van de geldsom  

7  

door de verdachte als een onweerlegbaar vermoeden van fout. §5. De verzoeken bedoeld in dit artikel worden gedaan bij gewone brief. §6. De hierboven beschreven minnelijke schikking is niet toepasselijk op de misdrijven waaromtrent kan worden getransigeerd overeenkomstig artikel 263 van het koninklijk besluit van 18 juli 1977 tot coördinatie van de algemene bepalingen inzake douane en accijnzen. Voor de fiscale of sociale misdrijven waarmee belastingen of sociale bijdragen konden worden omzeild, is de minnelijke schikking pas mogelijk nadat de verdachte van het misdrijf de door hem verschuldigde belastingen of sociale bijdragen, inclusief de intresten, heeft betaald, en de fiscale of de sociale DGPLQLVWUDWLHGDDUPHHKHHIWLQJHVWHPG´

8  

 

Hoofdstuk 2. Situering Afdeling 1. 13.

Het begrip minnelijke schikking

De minnelijke schikking is een vorm van verval van de strafvordering. De

term minnelijke schikking wordt slechts recent opnieuw gebruikt. In het verleden en nu7 soms nog, sprak men van het verval van de strafvordering door betaling van een geldsom (V.S.B.G.). Deze term werd aanbevolen door de Raad van State RPGDWGHWHUP³PLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´RQQDXZNHXULJZDV 8 Het advies van de Raad van State van 28 juni 1984 naar aanleiding van de invoering van het artikel 216bis Sv. gaf hiervoor de volgende reden. ³+HWVSUHHNWLPPHUVYDQ]HOIGDWde openbare orde niet vatbaar is voor enige µPLQQHOLMNH VFKLNNLQJ¶ HQ GDW GH ZHWJHYHU QLHW EHYRHJG LV RP GH SDUNHWWHQ WRH WH VWDDQ GDDURPWUHQW µHHQ PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ¶ te treffen of een dading DDQWHJDDQ´ Volgens verschillende rechtsleer verandert deze voorstelling door de Raad van State weinig aan de werkelijkheid dat de minnelijke schikking een afwijking vormt van het beginsel dat de strafvordering van openbare orde is.9 DUPONT stelt vast dat er een grote parallel kan worden getrokken met de rechtsfiguur van de dading. Het afsluiten van een minnelijke schikking vergt toegevingen van beide partijen gelet op het feit dat het Openbaar Ministerie de verdachte nadien niet langer kan vervolgen voor de feiten en dat de verdachte zijn schuld 10 moet erkennen, een geldsom betalen en een regeling moet treffen met de benadeelde.11                                                                                                                 7

COL 6/2012 - Omzendbrief betreffende de toepassing van artikel 216bis Sv., in het bijzonder m.b.t. het verruimd verval van de strafvordering tegen betaling van een geldsom (VVSBG). Ze is raadpleegbaar op: http://www.om-mp.be/extern/getfile.php?p_name=4263343.PDF. Deze omzendbrief gebruikt, op enkele uitzonderingen na, consequent de term VVSBG. 8 Adv. RvS, Parl. St. Senaat, 1982-1983, nr. 381, 8; P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRU betaling van een geldsom, ook minnelijke schikking genoemd, na de wetten van 14 april 2011 en 11 MXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 397. 9 R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 111; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 5. 10 Het gaat hier niet om een strafrechtelijke schuldverklaring, zie ook infra randnummer 71 e.v. 11 L. DUPONT³+RHPLQQHOLMNLVGHPLQQHOLMNVFKLNNLQJ"´Panopticon 1984, 470.

 

9  

14.

De door de Raad van State voorgestelde term geeft veel beter de inhoud

van de figuur weer, maar raakte in de praktijk niet ingeburgerd. Vandaar dat uiteindelijk ook de Raad van State de term minnelijke schikking begon te gebruiken.12 Ook in de wet houdende diverse bepalingen van 14 april 2011 en in de UHSDUDWLHZHW YDQ  MXOL  PDDNW PHQ JHEUXLN YDQ GH WHUP ³PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ´In tegenstelling tot deze term kan men uit de eerder voorgestelde term veel beter afleiden dat er effectief een verval van de strafvordering plaatsvindt. In de titel van het hoofdstuk waaronder het artikel valt in het Wetboek van Strafvordering komt het verval van de strafvordering wel nog tot uiting. De titel van KHW KRRIGVWXN OXLGW DOV YROJW ³Bepalingen betreffende het verval van de VWUDIYRUGHULQJ YRRU VRPPLJH PLVGULMYHQ RQGHU EHSDDOGH YRRUZDDUGHQ´ (Hoofdstuk III van Boek II, Titel I). 15.

Men moet ook een onderscheid maken naargelang het bestaan van de

strafvordering. Indien de strafvordering nog niet werd ingesteld kan het Openbaar Ministerie op een regelmatige wijze overgaan tot het afsluiten van de minnelijke schikking. Indien de strafvordering wel al werd ingesteld, zal de rechter louter het verval van de strafvordering moeten vaststellen. 13 De rechter krijgt niet de mogelijkheid om de aangegane minnelijke schikking marginaal te toetsen. Dit kan zowel door het onderzoeksgerecht als door het vonnisgerecht gebeuren, naargelang de fase waarin het onderzoek zich bevindt.14 De fase is van belang om te achterhalen of de burgerlijke vordering nog bij de strafrechter kan worden ingesteld. Indien de strafrechter het verval van de strafvordering vaststelt zonder een uitspraak te hebben gedaan over de burgerlijke vordering, dan kan de burgerlijke rechtbank beschikken over zijn volledige beoordelingsvrijheid met betrekking tot de grond van de zaak.15 Het is natuurlijk wel noodzakelijk dat de burgerlijke rechtbank op een regelmatige wijze werd gevat.                                                                                                                 12

Voorbeeld van eeQDGYLHVZDDULQGH5DDGYDQ6WDWH]HOIGHWHUP³PLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´KHHIW gebruikt: Adv. RvS, nr. 49.792/2 van 7 juni 2011, Parl. St. Kamer 2010-11 nr. 53-1344/005, 4-5. 13 F. VERBRUGGEN en R. VERSTRAETEN, strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors, Deel II, Antwerpen, Maklu, 2011, 483. 14 Zie infra randnummer 192 e.v. 15 F. VERBRUGGEN en R. VERSTRAETEN, strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors, Deel II, Antwerpen, Maklu, 2011, 483.

10  

 

16.

Zoals eerder al werd vermeld is de minnelijke schikking terug te vinden in

art. 216bis Wetboek van Strafvordering. Het biedt de mogelijkheid aan het Openbaar Ministerie om aan een verdachte16 voor te stellen een bepaalde geldsom te betalen en eventueel afstand te doen van bepaalde goederen. Dit kan slechts onder bepaalde voorwaarden die we verder zullen behandelen. De betrokkene heeft de keuze om op dit voorstel al dan niet in te gaan. Als hij het voorstel aanvaardt, vervalt de strafvordering. Zowel voor het Openbaar Ministerie als voor de verdachte is de minnelijke schikking facultatief. Het Openbaar Ministerie kan nooit verplicht worden om de minnelijke schikking voor te stellen. De verdachte heeft er geen recht op, maar heeft anderzijds wel steeds het recht om een gedaan voorstel te weigeren. 17.

Het is essentieel om hier tijdens de begripsbepaling het onderscheid te

maken tussen de minnelijke schikking in burgerlijke zaken en deze in strafzaken. De minnelijke schikking in burgerlijke zaken werd door de wetgever bedoeld als sui generis stelsel en dient daarom strikt te worden toegepast.17 De regeling is terug te vinden in artikelen 731 tot 734 van het Gerechtelijk Wetboek. Het spreekt voor zich dat het Openbaar Ministerie zich niet op deze regeling kan baseren met als doel het verval van de strafvordering teweeg te brengen. Deze regels kunnen niet worden toegepast door het Openbaar Ministerie om aan de regels een pragmatische en enigszins afwijkende interpretatie te geven. 18 Deze regeling is bedoeld om een akkoord teweeg te brengen tussen de verschillende partijen in een burgerlijke procedure.

Afdeling 2. 18.

Aard van de minnelijke schikking

De minnelijke schikking kan niet worden gezien als een straf. Bijgevolg is het

ook niet mogelijk om een aangegane minnelijke schikking te vermelden in het                                                                                                                 16

In de wettekst wordt consequent het woord verdachte gebruikt, doch het is duidelijk dat de hoedanigheid geen rol speelt, met andere woorden, ongeacht of het nu gaat over een verdachte, een inverdenkinggestelde of een beklaagde. 17 P. ARNOU³PLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQ$VANDEPLAS en P. ARNOU (ed.), Strafrecht en strafvorderingCommentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, 1984, losbladig, 5. 18 S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 35.

 

11  

strafregister van de betrokkene. Aangezien de minnelijke schikking niet mag worden gezien als een straf is het ook niet mogelijk om hiertegen een rechtsmiddel aan te wenden of ze in aanmerking te laten komen voor de wettelijke herhaling. 19 Men mag de minnelijke schikking ook niet gelijk stellen met een vrijspraak omdat er geen uitspraak is gedaan over de onschuld van de verdachte. Naar haar uiterlijke kenmerken

is

het

een

administratief

afhandelingsmechanisme

van

de

strafvordering. 20 Het afsluiten van de minnelijke schikking leidt tot het definitieve verval van de strafvordering. Het is dus niet langer mogelijk om de strafvordering nadien nog in te stellen.21 Het aanvaarden van een minnelijke schikking mag niet worden gezien als een strafrechtelijke schuldbekentenis.22 19.

Het voorgestelde bedrag mag niet worden gezien als een sanctie, noch een

administratieve boete of transactie.23 Het gaat om een buitenrechtelijke afhandeling door het parket. 24 Of met andere woorden gezegd, een bijzondere door de wet gecreëerde vorm van buitengerechtelijke afdoening.25 Het regime dat geldt voor de betaling van de geldsom is ook van toepassing op de goederen en/of vermogensvoordelen waarvan de verdachte afstand doet of die hij afgeeft ingevolge de uitvoering van de minnelijke schikking. Strafrechtelijk maken deze elementen geen straf uit.26 Sommige rechtsleer is van oordeel dat het zelfs helemaal geen sanctie zou zijn maar een loutere alternatieve afhandeling.27 Mijns inziens hebben deze auteurs het bij het rechte eind aangezien het logisch lijkt dat de kwalificatie die aan de betaling van de geldsom wordt toegekend ook geldt voor de goederen en vermogensvoordelen.                                                                                                                 19

R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 111. F. VERBRUGGEN en R. VERSTRAETEN, strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors, Deel II, Antwerpen, Maklu, 2011, 484-487. 21 Cass. 30 januari 2001, RW 2001-02, 888. 22 RvS 15 maart 1995, Arr.RvS 1995, 171, noot R. DEFOOR. 23 B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460. 24 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747. 25 B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´ RW 2000-01, 460. Men dient op te merken dat de minnelijke schikking tevens verschilt van de onmiddellijke inning, een figuur die voornamelijk in verkeerszaken bestaat. 26 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQ14 april en MXOLYHUUXLPLQJYDQGHEXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´RW 2011-12, afl. 12, 560. 27 M. FRANCHIMONT, A. JACOBS en A. MASSET, Manuel de procédure pénale, Brussel, De Boeck en Larcier, 2006, 96. 20

12  

 

20.

De minnelijke schikking mag niet worden gelijkgesteld met de figuur van de

dading.28 De strafvervolging is van openbare orde en kan bijgevolg geen geoorloofd voorwerp uitmaken van een dading. Sommige auteurs stellen dat de minnelijke schikking geen dading kan zijn bij gebrek aan wederzijdse toegevingen, maar dit argument lijkt niet overtuigend. 29 Andere auteurs zijn een eerder tegengestelde visie genegen. Volgens hen is het hele principe van het verval van de strafvordering door de betaling van een geldsom betwistbaar. Dit zou kunnen worden beschouwd als een overeenkomst in strafzaken.30 Dit zou bij het volk een gevoel kunnen creëren van een verslapping van de juridische verantwoordelijkheid en op die manier zou ook de morele sanctie zelf worden afgezwakt. 21.

31

Ook het sepot en de minnelijk schikking kunnen niet aan elkaar worden

gelijkgesteld. In tegenstelling tot het sepot kent de minnelijke schikking een wettelijke regeling. 32 De minnelijke schikking is bovendien, zoals hieronder zal blijken, onderworpen aan een aantal voorwaarden. Door de uitvoering van de minnelijke schikking vervalt de strafvordering definitief. Feiten die het voorwerp uitmaken van een sepot door het Openbaar Ministerie genieten deze zekerheid niet. Bij een geseponeerde zaak kan het Openbaar Ministerie op een later tijdstip nog steeds beslissen te vervolgen.33 22.

Op te merken valt dat er over de aard van de minnelijke schikking nog

steeds discussie bestaat.34 De minnelijke schikking dient te worden beschouwd als

                                                                                                                28

C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747. 29 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 11. 30 Ook de fiscale wetgeving is van openbare orde. L. DUPONT³+RHPLQQHOLMNLVGHPLQQHOLMN VFKLNNLQJ"´Panopticon 1984, 469. 31 P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRUEHWDOLQJYDQHHQJHOGVRPRRNPLQQHOLMNH schikking genoemd, na de wetten van 14 april 2011 en 1MXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 398. 32 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747. 33 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747. 34 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 11; R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 111; Beide auteurs verwijzen naar: J. MESSINE³/DQDWXUHMXULGLTXHGHODWUDQVDFWLRQHQPDWLqUHUpSUHVVLYH´5&-% 1972, 56.

 

13  

een door de wetgever gecreëerde rechtsfiguur om strafzaken op een administratief niveau af te handelen.35

                                                                                                                35

14  

 

R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 111.

Hoofdstuk 3. Historiek van de problematiek Afdeling 1. 23.

De middeleeuwen

Vormen van minnelijke schikking omtrent de uitvoering van de strafvordering

kwamen reeds in de vroege middeleeuwen voor. VAN CAENEGHEM beschrijft de techniek vaQ ³FRPSRVLWLH PHW GH EDOMXZ´ GLH in Vlaanderen bestond en gelijkenissen vertoont met de minnelijke schikking in zijn huidige vorm.36 24.

De oud-Vlaamse rechtspleging kende een analoog compositiesysteem, wat

blijkt uit bewaarde baljuwsrollen.37 Wanneer de baljuw een misdrijf vaststelde en hij wou overgaan tot dwangexecutie, dan had hij hiervoor een vonnis nodig. De verdachte kon ervoor kiezen om de straf vrijwillig te ondergaan en aldus werd een vonnis overbodig. Men was er zich ook toen al van bewust dat het niet ondenkbaar was dat de baljuw ongeoorloofde dwang zou uitoefenen.38 De compositie gebeurde net als vandaag met instemming van de verdachte. Ook toen al ging het om de betaling van een geldsom, evenredig aan de ernst van het misdrijf. In fiscale zaken werd ook toen al vaak gekozen om over te gaan tot compositie. Een geringe doch zeker betaalde som was wenselijker dan een grote, doch onzekere door het gerecht uit te spreken boete. Verderop zal blijken dat deze redenering ook vandaag nog wordt ingeroepen. 39 VAN CAENEGHEM verwoorddH KHW DOV YROJW ³Hier gold blijkbaar het eeuwig fiscaal principe: het geld nemen waar hHW WH NULMJHQ LV´40 De benadeelde diende zich ook toen reeds voldaan en vergoed te verklaren alvorens de compositie uitwerking kon krijgen.41                                                                                                                 36

e

e

R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 311-319. 37 Het gaat met andere woorden niet om teksten van wetgevende aard; R. VAN CAENEGHEM, e e Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 311. 38 e e R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 312. 39 Zie infra randnummer 130. 40 e e R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 314. 41 e e R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 315.

 

15  

25.

In tegenstelling tot het vandaag geldende systeem gebeurde de compositie

toen op voorstel van de verdachte en was ze ook mogelijk voor zeer zware misdrijven.42 Deze verschillen doen vermoeden dat de figuur van de compositie met de baljuw niet bestond omwille van dezelfde ratio dan onze hedendaagse minnelijke schikking. Terwijl vandaag de overbelasting van het gerechtelijke apparaat en de toenemende complexiteit van de fiscale strafzaken als oorzaken worden aangegeven, ging het vroeger vaak om begoede burgers die hun zaak konden afkopen en het waarborgen van gevestigde belangen. Men wist welke maatschappelijke kosten er verbonden waren aan het ondergaan van een strafproces. Men ging uit van het principe dat een nadelig akkoord te verkiezen was boven het winnen van een proces.43 26.

Naar het einde van de middeleeuwen toe werden de mogelijkheden tot het

afsluiten van een transactie met het Openbaar Ministerie, of het instituut dat daar toen kon voor doorgaan, ingeperkt en nadien zelfs geheel afgeschaft.

Afdeling 2. 27.

De Franse revolutie

Met de Franse revolutie kwam men tot een nieuwe benadering van deze

rechtsfiguur. Het Openbaar Ministerie oefende de strafvordering wel uit maar kon er niet zelf over beschikken.44 Men ging uit van het principe dat de strafvordering bij het volk zelf lag. Bijgevolg was er geen ruimte voor het opleggen van een minnelijke schikking. Een belangrijke uitzondering op dit principe kon worden teruggevonden in het fiscaal strafrecht.45 In deze context bleef het mogelijk voor het Openbaar Ministerie om een soort van minnelijke schikking avant la lettre voor te stellen. De verantwoording voor deze uitzonderingen kan men vinden in de gemengde aard. 46 Als voorbeeld 47 kan het douanerecht worden aangehaald dat                                                                                                                 42

e

e

R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 316. 43 e e R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 319. 44 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 5. 45 Al in het ancien régime bestond er reeds een soort van minnelijke schikking in fiscale zaken. Zie : P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRUEHWDOLQJYDQHHQJHOGsom, ook minnelijke VFKLNNLQJJHQRHPGQDGHZHWWHQYDQDSULOHQMXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 396. 46 Het fiscaal recht kende een wisselwerking tussen een administratieve en strafrechtelijke afhandeling. P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 6.

16  

 

een tweeledige straf kent.48 Enerzijds een geldboete aan de Staat die tot doel had de geleden schade te vergoeden en anderzijds een gevangenisstraf die het geleden nadeel dat de maatschappij had getroffen diende te vergelden.49

Afdeling 3. 28.

De minnelijke schikking anno 1935

Door de toenmalige benadering kon de figuur van de minnelijke schikking

niet worden teruggevonden in het gemeen recht van de jonge Belgische Staat. Na enkele eerder mislukte pogingen werd de rechtsfiguur in 1935 in de Belgische wetgeving geïntroduceerd en kende ze nadien drie grote wijzigingen. In grote lijnen kwam dit telkens weer neer op een steeds ruimer toepassingsgebied van de rechtsfiguur. 50 De redenen voor deze verschillende wijzigingen bleven in grote lijnen gelijk. De rechtsfiguur fungeerde steeds opnieuw als middel om een groeiende overbelasting van het gerechtelijke apparaat tegen te gaan. Via het verval van de strafvordering tegen de betaling van een geldsom konden misdrijven afgehandeld worden buiten een proces om. Het doel was steeds om eenvoudige, minder complexe zaken aan deze rechtsfiguur te onderwerpen.51 29.

Het KB nr. 59 van 10 januari 1935 voerde voor het eerst een algemene

regeling in voor het verval van de strafvordering door de betaling van een geldsom.52 Eerdere voorstellen bleken onvoldoende draagkracht te vinden.53 In de versie uit 1935 was deze rechtsfiguur nog niet terug te vinden in het huidige artikel 216bis Sv. maar werd ze geregeld in de artikelen 166 tot 169. De toenmalige minnelijke schikking had op dat moment slechts een beperkt toepassingsgebied. Het kon worden voorgesteld voor alle misdrijven die tot de bevoegdheid van de politierechtbank behoorden. Voor misdrijven die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbank behoorden kon de minnelijke schikking vanaf dat moment                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     47

Als voorbeeld kunnen de artikelen 229 en 230 worden aangehaald van de vroegere wet van 26 augustus 1822 op de douane en de accijnzen; zie ook J. MESSINE³/DQDWXUHMXULGLTXHGHOD transaction en matière répressive´5&-%1972, (56) 61. 48 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 6. 49 K. ANTHONISSEN en G. VERVECKEN³+RHHQZDQQHHUVFKLNNHQLQILVFDOHVWUDI]DNHQ´AFT 2012, afl. 3, 11. 50 T. VERSEE³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´ in APR, Gent, Story-Scientia, 1954, 1. 51 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 6. 52 BS 13 januari 1935. 53 P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRUEHWDOLQJYDQHHQJHOGVRPRRNPLQQHOLMNH schikking genoemdQDGHZHWWHQYDQDSULOHQMXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 396.

 

17  

nog niet worden voorgesteld. De verruiming van het toenmalige toepassingsgebied kwam er pas door het K.B. nr. 7 van 21 juni 1939.54 Na scherpe kritieken over dit verruimde toepassingsgebied werd deze uitbreiding na de Tweede Wereldoorlog opnieuw teniet gedaan door de wet van 16 juni 1947.55 De roep om uitbreiding bleef echter bestaan en een herwerkte verruiming van deze rechtsfiguur kwam er met de wet van 7 juni 1949.56 De verruimde regeling was vanaf dan terug te vinden in de artikelen 180 tot 180ter Sv.57 Voor misdrijven die tot de bevoegdheid van de correctionele rechtbanken behoorden was de minnelijke schikking voortaan enkel mogelijk wanneer de misdrijven strafbaar werden gesteld met een geldboete en/of een gevangenisstraf van maximaal één maand.58 Men voorzag nog een verruiming voor daders met een blanco strafblad. Het Openbaar Ministerie kon in dat geval een minnelijke schikking voorstellen voor misdrijven die strafbaar werden gesteld met een gevangenisstraf van niet meer dan 3 maanden.59 30.

De oorzaak voor het invoeren van deze rechtsfiguur kon worden gevonden

in het steeds toenemend aantal kleine strafzaken vanaf het einde van de 19 de eeuw. Hierdoor achtte de wetgever het noodzakelijk om een wijze van afdoening buiten het proces om in het leven te roepen.60 In het verslag aan de Koning sprak men toen ook al van de overbelasting van de rechtbanken en de steeds toenemende kosten om een goede werking van het rechtsapparaat te kunnen blijven verzekeren. 61 De motieven voor het invoeren van de rechtsfiguur in het gemeen recht waren toen al voornamelijk van praktische en economische grondslag. In dat opzicht is er nog niet veel veranderd met de motieven die heden ten dage worden aangehaald om de verruiming van de minnelijke schikking te verdedigen. Dit zal verderop in dit werk duidelijk besproken worden.62 De motieven                                                                                                                 54

BS 30 juni 1939. BS 14 augustus 1947. 56 BS 30 juni 1949. 57 P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRUEHWDOLQJYDQHHQJHOGVRPRRNPLQQHOLMNH schikking genoemd, na GHZHWWHQYDQDSULOHQMXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 396. 58 Art. 180, eerste lid Sv. zoals gewijzigd door de wet van 7 juni 1949. 59 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 4. 60 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 6. 61 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 6. 62 Zie infra randnummer 37. 55

18  

 

die in de parlementaire voorbereiding worden aangehaald blijken ruim een eeuw later nog zeer actueel. Uit deze vaststelling zou kunnen blijken dat de minnelijke schikking er niet in slaagt om haar beoogde doel te bereiken en dat het principe van een degelijke rechtsbedeling steeds verder wordt uitgehold. Een uitgebreide bespreking van de al dan niet gerealiseerde beoogde doelstellingen maakt verderop het voorwerp uit van een afzonderlijk hoofdstuk.63

Afdeling 4. 31.

De verruiming van de minnelijke schikking in 1984

Na een eerder kleine wijziging aan de figuur van de minnelijke schikking

door de wet van 30 december 195764 kwam er opnieuw een aanzienlijk wijziging aan met de wet van 28 juni 1984. 65 Het is door deze wetswijziging dat de verspreide vindplaatsen van de minnelijke schikking werden gecentraliseerd in artikel 216bis Sv. Vandaag vinden we deze mogelijkheid tot verval van strafvordering door de betaling van een geldsom nog steeds in hetzelfde artikel terug, zij het dat de modaliteiten en het toepassingsgebied nog aanzienlijke wijzigingen ondergingen door de verruiming door de wetten van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011. 32.

De belangrijkste redenen voor de toen aanzienlijke uitbreiding van het

toepassingsgebied in 1984 zijn opnieuw van praktische en economische aard, al werden er nu ook nog een aantal andere redenen aangehaald. 66 De belangrijkste reden bleef de overbelasting van het gerechtelijke apparaat. Door de verruiming wou de wetgever de gerechtelijke achterstand deels wegwerken. Een economische reden kon worden gevonden in het blijvende streven van de wetgever om de kosten van het rechtsapparaat te verminderen. Er waren ook nog een aantal bijkomende factoren waardoor de verruiming gewenst was en die aansloten bij de toenmalige veranderende tijdsgeest. Men wou korte gevangenisstraffen vermijden omdat deze een zeer ingrijpend effect hadden op het leven van de dader. Het voorstellen van een minnelijke schikking kon een betere reclassering in de                                                                                                                 63

Zie infra randnummer 204. BS 13-14 januari 1958. 65 Wet van 28 juni 1984 tot uitbreiding van het toepassingsveld van het verval van de strafvordering voor sommige misdrijven, tegen betaling van een geldsom, BS 22 augustus 1984. 66 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 4. 64

 

19  

maatschappij bewerkstellingen, de vermelding op het strafregister vermijden en het aantal seponeringen verminderen.67 Het was vanuit politiek oogpunt zeer belangrijk om het aantal seponeringen te verminderen omdat dit bij de publieke opinie zorgde voor een gevoel van straffeloosheid en onrechtvaardigheid. De verruiming van de minnelijke schikking moest aan deze eisen tegemoet komen. 33.

Net als vóór de verruiming van 1984 bleef het mogelijk voor het Openbaar

Ministerie om voor overtredingen een minnelijke schikking voor te stellen. Voor wanbedrijven

werd

het

toepassingsgebied

uitgebreid

van

één

maand,

respectievelijk drie maanden bij een blanco strafblad, naar 5 jaar gevangenisstraf en/of een geldboete.68 Er werd uitdrukkelijk gestipuleerd dat misdaden uitgesloten bleven van het toepassingsgebied.69 Door deze wetswijziging kwam het grootste deel van de zaken die normaal door de correctionele rechtbank werden behandeld voor een minnelijke schikking in aanmerking.70 De toenmalige Minister van Justitie verkoos dit stelsel omdat het volgens hem een zekere sanctie inhield en van die aard was dat de betrokkene er werd toe aangezet zich in de toekomst aan de wettelijke regels te houden.71 De doeltreffendheid van het strafrechtelijk bereik hing in grote mate af van de beschikbare middelen. In principe zouden alle misdrijven voor de rechtbank moeten worden gebracht. In de praktijk blijkt dit geen haalbare kaart en moet men overgaan tot een selectieve vervolging van wat maatschappelijk het minst aan te raden is.72 Het bieden van de mogelijkheid tot het verval van de strafvordering door de betaling van een geldsom moet hieraan tegemoetkomen.

                                                                                                                67

S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 4; P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGH strafvordering door betaling van een geldsom, ook minnelijke schikking genoemd, na de wetten van DSULOHQMXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 396; R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 110. 68 (oud) art. 216bis Sv. 69 H.-D. BOSLY³XQSURMHWGHORLpWHQGDQWFRQVLGpUDEOHPHQWOHFKDPSG¶DSSOLFDWLRQGHOD µWUDQVDFWLRQ¶HQPDWLqUHSpQDOH´JT 1982, 725. 70 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 7. 71 Uiteenzetting van de vice-eersteminister en Minister van Justitie Jean Gol, Parl. St. Kamer 19821983, 698, nr. 5, 5. 72 Uiteenzetting van de vice-eersteminister en Minister van Justitie Jean Gol, Parl. St. Kamer 19821983, 698, nr. 5, 5.

20  

 

34.

In het advies van de Raad van State naar aanleiding van de invoering van

artikel 216bis Sv. door de wet van 28 juni 1984 maakte men terecht de volgende opmerking. De toenmalige verruiming maakte de minnelijke schikking mogelijk voor

misdrijven

die

worden

bestraft

met

straffen

gaande

tot

vijf

jaar

gevangenisstraf. De Raad van State stelde dat de wetgever diende uit te maken of de praktische overwegingen die verband houden met de overbelasting van het gerechtelijke apparaat niet de bovenhand zouden gaan krijgen op de eis dat de strafwet strikt moet worden toegepast ten aanzien van ernstige misdrijven.73 Het lijkt erop dat de wetgever bij de verruiming van het toepassingsgebied van de minnelijke schikking in 2011, dit advies niet ter harte heeft genomen. Meer nog dan in 1984 namen de praktische overwegingen de bovenhand op een strikte toepassing van de strafwet. 35.

Zoals reeds bij de begripsbepaling werd besproken gaf de invoering van art.

216bis Sv. door de wet van 28 juni 1984 de aanleiding tot het invoeren van de RIILFLsOH EHQDPLQJ ³YHUYDO YDQ GH VWUDIYRUGHULQJ GRRU GH EHSDling van een geldsom´ of V.S.B.G. De benaming raakte niet ingeburgerd en werd nadien RSQLHXZ YHUYDQJHQ GRRU ³PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ´ 'H KHOH SROHPLHN RPWUHQW GH benaming van deze rechtsfiguur is terug te vinden bij de begripsbepaling hierboven.74 36.

Na zijn invoering onderging artikel 216bis Sv. nog enkele eerder kleine

wijzigingen door de wet van 1 juni 1993 75, artikel 1 van de wet van 10 februari 199476, 23 maart 199477, 13 februari 199878, door artikel 85 van de wet van 10 april 200379 en door de wet van 6 juni 201080.

                                                                                                                73

Parl. St. Senaat 1982-1983, 381, 8. Zie supra randnummer 13. 75 BS 17 juni 1993. 76 Wet v an 10 februari 1994 houdende regeling van een procedure voor bemiddeling in strafzaken, BS 27 april 1994. 77 BS 30 maart 1994. 78 BS 19 februari 1998. 79 BS 7 mei 2003. In art. 216bis †6YYHUYLHOHQGHZRRUGHQ³DDQGHDPEWHQDUHQYDQKHW 2SHQEDDU0LQLVWHULHELMKHWPLOLWDLUJHUHFKW´'H]HZLM]LJLQJZHUGQLHWRSJHQRPHQLQGHVFKHWVLQJ van het normatief kader. College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 3. 80 BS 1 juli 2010. 74

 

21  

De wijziging aan artikel 216bis Sv. door de wet van 10 februari 1994 verdient een bijzondere aandacht. Dit zal verderop bij het onderdeel kritieken opnieuw aan bod komen.81

Afdeling 5. 37.

De verruiming van de minnelijke schikking in 2011

Na al deze kleine wijzigingen aan de tekst van art. 216bis Sv. werd de

aanhoudende roep tot een fundamentele hervorming steeds sterker. Men slaagde er in de laatste decennia op geen enkele manier in om de overbelasting van het gerechtelijke apparaat aan te pakken. Daarnaast werd de doorlooptijd van een gerechtelijke procedure alsmaar langer zodat verschillende grote fraudedossiers op een sisser afliepen.82 Ondanks het feit dat het onderwerp steeds actueel bleef en vrij hoog op de politieke agenda stond door aanhoudende mediaberichten werd de onmacht van Justitie steeds pijnlijker duidelijk en slaagde men er nauwelijks in om het probleem aan te pakken. De fiscale fraudedossiers bleken zo gevoelig te liggen in de publieke opinie dat er een parlementaire onderzoekscommissie werd voorgesteld op 12 juni 2007. 83 De parlementaire onderzoekscommissie naar de grote fiscale fraudedossiers kwam met een aanbeveling in haar verslag van 7 mei 2009. 84 Ze had daarbij ook oog voor de deelproblematiek van de minnelijke schikkingen en kwam tot de volgende vaststellingen. ³'H KRRU]LWWLQJHQ KHEEHQ DDQJHWRRQG GDW HU QRRG LV DDQ HHQ VOXLWHQG systeem dat akkoorden mogelijk maakt waarbij de administratie aan de belastingplichtige het betalen van belasting plus een bepaald bedrag voorstelt en waarbij de strafvordering vervalt. De akkoorden moeten op een correcte wijze de verantwoordelijkheden van alle betrokkenen vastleggen. Het is de taak van de wetgever om te bepalen onder welke voorwaarden dat zou moeten.                                                                                                                 81

Zie infra randnummer 180 e.v. Zonder exhaustief te willen zijn, enkele voorbeelden: M. EECKHOUT³7RSEDQNLHUVvoor rechter in zaak KB-/X[´De Standaard 19 oktober 2009; L. BOVɳ.%.%/X[-zaak belandt na 14 jaar in SUXOOHPDQG´De Tijd 2011, 1 juni 2011, 1; P. DENDOOVEN en G. VANSCHOUBROECK³%HDXOLHXHQ%%, UDNHQHUQLHWXLW´De Standaard 2013, 28 maart 2013, 28. 83 Voorstel 12 juni 2007 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraudedossiers te onderzoeken. Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/001, 6. 84 Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraudedossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004. 82

22  

 

Ook dient de mogelijkheid tot de invoering van een gerechtelijke minnelijke schikking verder te worden onderzocht. « ´ In zijn aanbevelingen vroeg de parlementaire onderzoekscommissie om een algemene regeling in te voeren voor minnelijke schikkingen en dadingen. De toepassing van die algemene regeling zou dan volgens hen een einde moeten maken aan de strafvervolging in fiscale fraudezaken.85 Ook kon worden opgemerkt dat de parlementaire onderzoekscommissie vragende partij was om grote door de administratie onderhandelde minnelijke schikkingen het voorwerp te laten uitmaken van een controle door het Rekenhof.86 38.

De parlementaire onderzoekscommissie stelde dus een aantal concrete

wijzigingen voor aan de rechtsfiguur van de minnelijke schikking om deze beter te laten aansluiten bij de grote fiscale fraudedossiers waar ons land mee kampte. Dit alles resulteerde in een eerste wetsvoorstel op 8 februari 2011. 87 Uiteindelijk slaagde dit eerste voorstel er niet in om wet te worden, maar een tweetal weken later op 24 februari 2011 volgde er al een nieuw wetsvoorstel dat er uiteindelijk wel in zou slagen.88 Artikel 84 van de wet van 14 april 2011 introduceerde uiteindelijk voor de voorlopig laatste maal een verruiming van de minnelijke schikking. De wet van 14 april houdende diverse bepalingen werd in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd op 16 mei en het voor ons relevante artikel 84 trad in werking op 16 mei 2011.

                                                                                                                85

Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004, 243. 86 Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004, 243. 87 Wetsvoorstel van 8 februari 2011 tot wijziging van het Wetboek van strafvordering wat de minnelijke schikking en de bevrijdende aangifte betreft tot invoering van een bankonderzoeksprocedure inzake directe belastingen door invoeging van de artikelen 332/1 en 338ter in het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992, Parl. St., Kamer, 2010-11, nr. 531185/001. Voor een analyse van het voorstel zie: B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 6. 88 Wetsvoorstel van 24 februari 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering wat het verval van de strafvordering tegen de betaling van een geldsom betreft. Parl. St. Kamer, 2010-2011, nr. 1252/001.

 

23  

Doel van de verruiming was naar goede gewoonte opnieuw de aanhoudende overbelasting van het rechterlijke apparaat tegen te gaan.89 De uitbreiding beoogde om vooral in economische, financiële en fiscale zaken de minnelijke schikking toepasbaar te maken. In de praktijk spreekt men over de zogenaamde ³ECOFINFISC´-misdrijven. Het gaat dan vooral om de meer vermogensrechtelijke inbreuken zoals financiële misdrijven en de sociale en fiscale fraude. Vandaag duren deze strafprocessen soms onredelijk lang en men wil deze onredelijkheid in de toekomst vermijden. 39.

De wet van 14 april 2011 had echter geen rekening gehouden met artikel 80

van het Strafwetboek. Overeenkomstig het laatste lid moet de strafrechter na correctionalisering

van

een

misdaad

door

aanneming

van

verzachtende

omstandigheden steeds minstens een gevangenisstraf van één maand opleggen indien hij de schuld van de beklaagde bewezen acht. Hieruit volgt dat het Openbaar Ministerie

minstens één

maand

gevangenisstraf

dient

te

vorderen

voor

gecorrectionaliseerde misdaden. Dit maakt de toepassing van de minnelijke schikking onmogelijk in een groot aantal zaken waarvan het net de bedoeling was van de wetgever om de toepassing van de minnelijke schikking ook voor deze zaken mogelijk te maken.90 Ondanks het feit dat dit probleem al naar voor was geschoven door H AELTERMAN, VERSTRAETEN en MASSET tijdens een hoorzitting in de commissie voor de Justitie van de Senaat van 22 maart 2011 werd de wet alsnog goedgekeurd.91 Bijgevolg drong een herstelwet zich op. Deze kwam er met de wet van 11 juli 2011. 92 Een voorstel tot minnelijke schikking is sindsdien mogelijk wanneer het Openbaar Ministerie van oordeel is dat het feit niet van die aard schijnt te zijn dat het gestraft moet worden met meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf en de eventuele bijzondere verbeurdverklaring.                                                                                                                 89

B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460. 90 B. COOPMAN HQ.+HQV³'HYHUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJGHGHXVH[PDFKLQDYRRUILVFDOH VWUDIGRVVLHUV"´Fisc. Act. 2011, afl. 32, 6. 91 B. REYNAERTS³9HUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJLQVWUDI]DNHQ]HWNODVVLHNHUHFKWVSOHJLQJ op de KHOOLQJ´Juristenkrant 2012, afl. 251, 13 juni 2012, 16. 92 Wet van 11 juli 2011 tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2010 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, BS 1 augustus 2011.

24  

 

40.

Het mag de aandachtige lezer duidelijk zijn dat de meest recente verruiming

er niet zomaar kwam. De focus in de parlementaire voorbereiding ligt niet toevallig op de zogenaamde ³ECOFINFISC´ zaken.93 De bekommernissen om deze types van zaken vinden hun oorzaak in de versoepeling van het bankgeheim. 94 De versoepeling leidt ertoe dat men fiscale en sociale wetgeving efficiënter dient te handhaven. De verruimde minnelijke schikking is een direct gevolg van het versoepelde bankgeheim. 41.

Nu de historiek en de evolutie van de minnelijke schikking is behandeld, is

het aangewezen om in een volgend hoofdstuk een analyse te maken van de minnelijke schikking zoals deze vandaag bestaat. Eerder dan een afzonderlijke analyse te maken van de minnelijke schikking zoals deze bestond voor de verruiming ervan door de wet van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011 kies ik er hier voor om in de tekstuele analyse van de huidige bepaling te duiden op de verschilpunten met de minnelijke schikking zoals deze bestonden na de wet van 28 juni 1984. Op die manier wordt het voor de lezer snel duidelijk dat de verruiming van de minnelijke schikking enkele ingrijpende wijzigingen heeft teweeggebracht. Ook trachten we via deze benadering weer te geven waar er problemen werden ondervonden met de oude bepalingen en of men deze met de verruiming ervan coherent heeft weten op te lossen. 42.

Sinds de invoering van de verruimde minnelijke schikking rezen er veel

vragen

over

de

concrete

toepassing

van

deze

alternatieve

vorm

van

geschillenbeslechting. Zoals verderop zal blijken in de analyse van de wettekst laat artikel 216bis Sv. veel ruimte aan het Openbaar Ministerie voor wat betreft de concrete toepassing van deze bepaling. Met de omzendbrief van 30 mei 2012 probeerden het College van procureurs-generaal en de Minister van Justitie duidelijkheid te scheppen omtrent de concrete toepassing. Men kan zich de vraag stellen of de gevraagde duidelijkheid wel wordt verwezenlijkt. Hieronder maken we een korte analyse van de omzendbrief. Bij de bespreking van het procedurele en                                                                                                                 93

Zie supra randnummer 38. T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULOHQ 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en fundamentele KHUYRUPLQJ´RW 2011-12, afl. 12, 550. 94

 

25  

het materiële toepassingsgebied van de minnelijke schikking werden de opmerkingen uit de omzendbrief reeds opgenomen.

Afdeling 6. 43.

De circulaire van 30 mei 2012

Net iets minder dan een jaar na de laatste aanpassing van het artikel 216bis

Sv. door de reparatiewet van 11 juli 2011 verscheen op 30 mei 2012 de omzendbrief van het College van procureurs-generaal bij de hoven van beroep en de Minister van Justitie over hoe de nieuwe wet op de minnelijke schikking dient te worden toegepast in de praktijk. De hierin opgenomen richtlijnen zijn bindend voor alle parketmagistraten.95 De omzendbrief geeft weer dat het tot de opdracht van het Openbaar Ministerie behoort om te voorzien in de best mogelijke reactie op de schending van een strafrechtelijk beteugelde norm.96 Dit kan onder meer bestaan in bemiddeling, het voorstellen van een minnelijke schikking of de vervolging van het misdrijf. Dit alles dient te gebeuren binnen een aanvaardbare termijn en met aandacht voor herstel van de veroorzaakte schade.97 44.

Uit de omzendbrief blijkt dat het Openbaar Ministerie de verruiming van de

minnelijke schikking als een geschikt middel ziet om een realistische oplossing te bieden voor tal van problemen die onder meer verband houden met de complexiteit van bepaalde zaken, de enorme toevloed aan zaken en de daaruit volgende lange duurtijd van strafprocessen. 98 De aanbevelingen die in de omzendbrief worden gedaan hebben tot doel om de werkwijze van het Openbaar Ministerie te harmoniseren wanneer men gebruik wil maken van de minnelijke schikking als alternatieve vorm van geschillenbeslechting De omzendbrief gebruikt hiervoor de term verruimd verval van de strafvordering tegen de betaling van een geldsom (VVSBG). Een tweede doelstelling van de omzendbrief is het benadrukken van de grote verantwoordelijkheid die het Openbaar Ministerie heeft bij het afsluiten van een schikking. 99                                                                                                                 95

F. DESTERBECK, Fiscale toepassing minnelijke schikking vaak niet evident, Fisc.Act. 2012, nr. 21,

1. 96

College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 5. Zie ook beleidsplan Openbaar Ministerie van 27 juni 2007- Strategisch Plan voor de Modernisering van het Openbaar Ministerie van 3 juli 2008. 98 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 4. 99 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 5. 97

26  

 

45.

Het is belangrijk om erop te wijzen dat de omzendbrief een onderscheid

maakt in de fase waarop de minnelijke schikking wordt afgesloten. 100 Enerzijds wanneer de minnelijke schikking wordt afgesloten tijdens het opsporingsonderzoek en anderzijds wanneer de minnelijke schikking wordt afgesloten tijdens het gerechtelijke onderzoek, wanneer er dus een onderzoeksrechter werd geadieerd, of nadat een rechtstreekse dagvaarding werd uitgebracht. Het eerste strookt met de figuur van de minnelijke schikking zoals deze bestond voor de verruiming ervan door de wetten van 14 april 2011 en 11 juli 2011. Het tweede strookt met het uitgebreide toepassingsgebied na de laatste verruiming van de minnelijke schikking

De toepassing van de minnelijke schikking in opsporingsonderzoeken blijft het voorwerp uitmaken van een eerder uitgevaardigde omzendbrief van januari 2011.

101

Deze omzendbrief vindt enkel nog toepassing voor zover hij niet

achterhaald is door de verruiming van de schikking en het daarbij horende nieuwe art. 216bis Sv. Dit staat los van de economische, financiële, fiscale en sociale inbreuken die zullen worden behandeld volgens de meest recente omzendbrief. 102 Deze zaken vat men soms samen onder de noemer ³ECOFINFISC´ zaken.103 In een meer uitgebreide zienswijze vallen ook sociale zaken onder dit begrip. Het toepassingsgebied van de omzendbrief van het College van procureursgeneraal blijft aldus beperkt tot de mogelijkheid om over te gaan tot een minnelijke schikking na het instellen van de strafvordering, tijdens een lopend gerechtelijk onderzoek of nadat men een rechtstreekse dagvaarding heeft uitgebracht. 104 Zoals reeds werd aangehaald zullen de zogenaamde ³ECOFINFISC´ zaken en sociale zaken ook onder het toepassingsgebied van de nieuwe wet vallen. 46.

Daar waar de wetten van 14 april en 11 juli 2011 zeer veel discretionaire

marge geven aan het Openbaar Ministerie wordt deze marge door de omzendbrief                                                                                                                 100

We meUNHQRSGDWGHRP]HQGEULHIKLHUZHOJHEUXLNPDDNWYDQGHWHUP³PLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQ plaats van de term VVSBG. 101 College van procureurs-generaal, COL 1/2011, Brussel, 16 februari 2011. 102 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 20. 103 Zie supra randnummer 38. 104 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 5.

 

27  

toch stevig gereduceerd. Deze reductie heeft tot doel de werkwijze van de verschillende parketten te harmoniseren. De omzendbrief bepaalt onder meer dat wanneer een behandelende magistraat overweegt om een minnelijke schikking 105 voor te stellen voor een misdrijf dat door de wetgever niet uitdrukkelijk is uitgesloten uit het toepassingsgebied dit niet zonder meer mogelijk is. Wanneer het misdrijf een maatschappelijk gevoelig aspect vertoont, of er zou discussie kunnen ontstaan of het al dan niet een zware aantasting van de lichamelijke integriteit inhoudt. Dan kan de behandelende magistraat in beginsel geen minnelijke schikking voorstellen. Wanneer de feiten zich echter in uitzonderlijke omstandigheden hebben voorgedaan zodat een minnelijke schikking, hoewel de strafvordering reeds is ingesteld, hem toch gepast lijkt, zal het voorstel het voorwerp uitmaken van een gemotiveerd verslag aan de procureur-generaal.106 47.

Een tweede maatregel om de beslissingen van de verschillende parketten te

harmoniseren kan worden gevonden in het feit dat de magistraat van het Openbaar Ministerie die de minnelijke schikking wil toepassen nadat de strafvordering reeds werd ingesteld, zich zal moeten laten bijstaan door een referentiemagistraat. De functiebeschrijving voor deze referentiemagistraat van het Openbaar Ministerie belast met de toepassing van artikel 216bis §2 Sv. kan worden gevonden in de tweede

bijlage

van

de

omzendbrief.

Vermeldenswaardig

is

dat

de

referentiemagistraat de eindbeslissing zal nemen met betrekking tot de door de verdachte te betalen bedragen.107 Dit alles onder voorbehoud van het akkoord van de territoriaal bevoegde procureur-generaal. De referentiemagistraat zal tevens het akkoord tussen de partijen met betrekking tot de omvang van de schade en de regeling van de schade marginaal dienen te toetsen.108 Deze twee taken van de referentiemagistraat hebben opnieuw tot doel de beslissingen in verschillende dossiers zo veel mogelijk te harmoniseren. De Minister van Justitie en het College van

procureurs-generaal

willen

door

het

instellen

van

de

rol

van

de

referentiemagistraat zo weinig mogelijk verschillende personen laten beslissen over de omvang van de vergoeding. Deze stelling kan worden verdedigd aangezien we                                                                                                                 105

In de omzendbrief spreekt men van VSBG. College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 20. 107 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, bijlage II, functiebeschrijving, 2. 108 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, bijlage II, functiebeschrijving, 2. 106

28  

 

er kunnen vanuit gaan dat eenzelfde magistraat die goed vertrouwd is met de materie de verschillende dossiers vanuit een gelijkaardig standpunt zal kunnen behandelen. Dit zal de gelijkheid onder de personen die het voorwerp zijn van een minnelijke schikking ten goede komen. 48.

+LHUERYHQ ZHUG UHHGV JHVSURNHQ RYHU GH ]RJHQDDPGH ³(&2),1),6&´

zaken en sociale zaken die wel onder het toepassingsgebied van de nieuwe omzendbrief vallen. In principe kunnen alle economische, financiële, fiscale en sociale inbreuken het voorwerp uitmaken van een minnelijke schikking. Zowel voor het voorstellen van een schikking als voor het uiteindelijk afsluiten ervan heeft de behandelende magistraat het voorafgaand akkoord nodig van de territoriaal bevoegde procureur-generaal.109 De omzendbrief voegt hieraan toe dat een kopie van de rechterlijke beslissing die het verval van de strafvordering vaststelt moet worden overgemaakt aan de procureur-generaal.110 49.

De laatste en wellicht de belangrijkste verduidelijking waarin de omzendbrief

van 30 mei 2012 voorziet is GHYHUGXLGHOLMNLQJYDQKHWEHJULS³]ZDUHDDQWDVWLQJYDQ GHOLFKDPHOLMNHLQWHJULWHLW´ Artikel 216bis §1, lid 1 Sv. bepaalt dat er geen minnelijke schikking kan worden voorgesteld wanneer het feit een zware aantasting inhoudt van de lichamelijke integriteit. Men kan echter nergens in de wet terugvinden wat de wetgever hiermee precies bedoelt. De omzendbrief brengt hierin verduidelijking. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat de amendementen om het begrip ³]ZDUH DDQWDVWLQJ YDQ GH OLFKDPHOLMNH LQWHJULWHLW´ DUWLNHOVJHZLMV te bepalen, verworpen waren. Ook de Raad van State vond het begrip te vaag en adviseerde dat men best de misdrijven waarvoor de minnelijke schikking uitgesloten is, kon vermelden in de wet.111 De Minister van Justitie oordeelde dat het voldoende zou zijn als hij samen met College van procureurs-generaal richtlijnen hiervoor zou vastleggen. Deze richtlijnen kwamen er met de omzendbrief van 30 mei 2012 waarin er, als bijlage, een indicatieve lijst werd opgenomen. In deze indicatieve lijst wordt het strafwetboek overlopen waarbij men de vermelding maakt of de minnelijke schikking al dan niet opportuun is. Bedoeld worden zowel voltrokken                                                                                                                 109

College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 20. College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 20. 111 Adv.Rvs nr. 49.792/2 van 7 juni 2011, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53-1344/005, 4. 110

 

29  

misdrijven als pogingen hiertoe.112 Men wou geen lijst van uitgesloten misdrijven in de wet opnemen omdat men de beoordelingsvrijheid van het Openbaar Ministerie niet op voorhand wou beperken. Indien men dit wel deed had men niet langer de mogelijkheid om rekening te houden met de concrete omstandigheden.113 Wat wel zeker is dat de wetgever bewust de morele of psychische integriteit buiten beschouwing heeft gelaten.114 50.

Concluderend kunnen we stellen dat de omzendbrief van de Minister van

Justitie en het College van procureurs-generaal een welkome verduidelijking biedt aan het Openbaar Ministerie met betrekking tot de toepassing van de figuur van de minnelijke schikking. Enerzijds het opstellen van een indicatieve lijst om het begrip ³]ZDUH DDQWDVWLQJ YDQ GH OLFKDPHOLMNH intHJULWHLW´ WH EHVFKULMYHQ HQ DQGHU]LMGV GH bedoeling van de opstellers om de harmonisatie van de beslissingen te verwezenlijken door het aanstellen van een referentiemagistraat en het voorafgaande akkoord van de territoriaal bevoegde procureur-generaal kunnen als positief worden bevonden. 51.

We dienen vast te stellen dat de omzendbrief van 30 mei 2012 niet alle

onduidelijkheden heeft weggewerkt. Men kan zelfs vaststellen dat de samenlezing van art. 216bis Sv. en de omzendbrief onvermoede complicaties aan het licht brengen. 115 Hieronder zullen we merken dat er twee moeilijkheden kunnen gevonden worden: enerzijds art. 216bis §1 4e lid Sv. met betrekking tot het op te leggen bedrag en anderzijds art. 216bis §1 6e lid en §6 2e lid Sv met betrekking tot de vermogensvoordelen. Deze problematiek zal verder worden besproken onder het hooIGVWXNµNULWLHNHQ¶.116

                                                                                                                112

College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, bijlage I, indicatieve lijst. J. MEESE en P. TERSAGO, ³9HUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJLQVWUDI]DNHQ´NjW 2012, afl. 262, 16 mei 2012, 316. 114 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 8. 115 F. DESTERBECK, Fiscale toepassing minnelijke schikking vaak niet evident, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 1. 116 Zie infra randnummer 111 e.v. 113

30  

 

Hoofdstuk 4. De minnelijke schikking vandaag Afdeling 1. 52.

Inleidend

Op heden wordt de minnelijke schikking in (fiscale) strafzaken geregeld door

art. 216bis Sv. Zoals hierboven reeds uitvoerig werd besproken was deze rechtsfiguur gedurende de laatste eeuw het voorwerp van verschillende wijzigingen die meestal tot doel hadden het toepassingsgebied van de bepaling te verruimen. Dit was ook het geval met de laatste wijziging van de wet houdende diverse bepalingen van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011. Deze wet wijzigde artikel 216bis Sv. grondig en breidde het toepassingsgebied van de minnelijke schikking in (fiscale) strafzaken danig uit, zowel op materieel vlak als op procedureel vlak, wat hieronder dan ook ter sprake zal komen als er wordt verwezen naar het toepassingsgebied van de minnelijke schikking voor de verruiming ervan in 2011.

Afdeling 2. 53.

Procedureel toepassingsgebied

De minnelijke schikking is sinds de verruiming ervan mogelijk in alle fasen

van het onderzoek. 117 Artikel 216bis §2 van het Wetboek van Strafvordering bepaalt

dat

het

recht

ook

kan

worden

uitgeoefend

wanneer

er

een

onderzoeksrechter is belast met het onderzoek of wanneer de zaak reeds bij de rechtbank of het hof aanhangig is gemaakt. Ze kan dus ook in een procedure voor het Hof van Cassatie worden voorgesteld.118 Dit is nieuw, het is een procedurele uitbreiding van de vroegere wetgeving. Voor de wetswijziging van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011 kon het Openbaar Ministerie slechts een minnelijke schikking voorstellen als de zaak nog niet bij de onderzoeksrechter of de vonnisgerechten aanhangig was gemaakt.                                                                                                                 117

9HUZLM]HQGQDDUGHUHFKWVILJXXU³GHFRPSRVLWLHPHWGHEDOMXZ´in de historische inleiding (zie supra randnummer 23 e.v.) merken we hier op dat de compositie toen ook nog kon gebeuren nadat de zaak reeds aanhangig was gemaakt bij het gerecht. Zelfs nadat er reeds een eerste zitting was gehouden bleef compositie mogelijk. Zie hiervoor: R. VAN CAENEGHEM, Geschiedenis van het e e strafrecht in Vlaanderen van de XI tot de XIV eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 315. 118 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 11.

 

31  

54.

Deze uitbreiding van het procedurele toepassingsgebied mag worden gezien

als zeer vernieuwend. Voor vele zaken is het zo dat men vrij snel beroep moet doen

op

een

onderzoeksrechter

omdat

het

noodzakelijk

is

bepaalde

onderzoekshandelingen te stellen die niet kunnen worden gevorderd via een miniinstructie.

119

Men kan dan bijvoorbeeld denken aan een huiszoeking, een

telefoontap of de voorlopige hechtenis. Het opsporingsonderzoek loopt vanaf dat moment over in een gerechtelijk onderzoek en de procureur des Konings kan vanaf dat moment geen minnelijke schikking meer voorstellen. Voorstanders van de uitbreiding oordeelden dat het voeren van bepaalde onderzoeksmaatregelen een minnelijke schikking niet in de weg zou mogen staan.120 De aard van het gevoerde vooronderzoek mag niet bepalend zijn om al dan niet een minnelijke schikking mogelijk te maken.121 55.

Deze uitbreiding heeft tot gevolg dat uit het voorstel van het parket van een

minnelijke schikking niet langer kan worden afgeleid of de strafvordering al dan niet reeds werd ingesteld. De politierechtbank van Brugge gebruikte dit in een vonnis uit 2009 nog als argument om te stellen dat het voorstel van een minnelijke schikking tot gevolg heeft dat de strafvordering nog niet is ingesteld en er bijgevolg geen UHGHQLVWRWVFKRUVLQJYDQEHKDQGHOLQJRSJURQGYDQKHWDGDJLXP³/HFULPLQHOWLHQW OH FLYLO HQ pWDW´ 122 Deze redenering is sinds de verruiming van de minnelijke schikking door de wet van 14 april 2011 niet langer bruikbaar. 56.

Vereist is wel dat de veroorzaakte schade moet worden vergoed en dat er

nog geen vonnis of arrest is uitgesproken dat kracht van gewijsde heeft gekregen.

                                                                                                                119

DRIEGHE, L., De minnelijke schikking in strafzaken, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 20122013, 28. http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/789/RUG01-002060789_2013_0001_AC.pdf 120 &1<6³2QWZHUSPHPRULHYDQWRHOLFKWLQJELMZHWVRQtwerp houdende wijziging van artikel 216bis 6YKRXGHQGHKHWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJWHJHQEHWDOLQJYDQHHQJHOGVRP´LQ9/$$06( CONFERENTIE BIJ DE BALIE TE ANTWERPEN, Geboeid door het strafrecht ± De advocaat en de rechtspleging, Brussel, Larcier, 2011, 87. 121 Amendement nr. 18 van de heer VERHERSTRAETEN c.s. bij het wetsontwerp van 2 maart 2011 houdende diverse bepalingen, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 53-1208/007, 4. 122 Pol. Brugge 23 juni 2009, RW 2009-10, 1489.

32  

 

Dit laatste houdt in dat zelfs zolang de cassatieprocedure hangende is, er nog een voorstel tot minnelijke schikking kan worden gedaan.123 57.

Voor de verruiming werd gesteld dat het afsluiten van een minnelijke

schikking moet worden gezien als een buitengerechtelijke afhandeling door het parket.124 Men dient echter vast te stellen dat sinds de verruiming de minnelijke schikking niet langer kan worden gezien als een zuiver buitengerechtelijke afhandeling. 125 REYNAERTS vraagt zich af of de minnelijke schikking sinds de uitbreiding haar juridische aard niet heeft verloochend. Het verval van strafvordering impliceert volgens hem dat de zaak geen verdere doorgang meer kan vinden en er bijgevolg geen uitspraak meer kan worden gedaan over de gegrondheid van de tenlastenlegging. Echter sinds de verruiming kan het Openbaar Ministerie de zaak nog steeds afhandelen via een minnelijke schikking ook al heeft de rechter zich reeds uitgesproken over de ten laste gelegde feiten jegens de beklaagde. De rechtsfiguur komt aldus REYNAERTS haaks te staan op de juridische gevolgtrekking ervan. REYNAERTS ervaart deze contradictie omdat het volgens hem niet mogelijk is dat een strafvordering door het Openbaar Ministerie, die zelf partij is in het geding, nog vervallen wordt verklaard nadat een onafhankelijke en onpartijdige rechter zich al heeft uitgesproken over de schuld of de onschuld van de beklaagde.126

Afdeling 3. § 1. 58.

Materieel toepassingsgebied

Inleidend De wettelijke toepassingsvoorwaarden komen tot uiting in artikel 216bis Sv.

De bepaling werd hierboven integraal opgenomen in de inleiding van dit                                                                                                                 123

B. COOPMAN HQ.+HQV³'HYHUUXLPGH minnelijke schikking: de deus ex machina voor fiscale VWUDIGRVVLHUV"´Fisc. Act. DIO59HUVWUDHWHQ³'HYHUUXLPLQJYDQGHPLQQOLMNHUHJHOLQJ´ in VLAAMSE CONFERENTIE BIJ DE BALIE VAN ANTWERPEN, Geboeid door het strafrecht, de advocaat en de rechtsleging, Brussel, Larcier, 2011, 75. 124 Zie bijvoorbeeld: C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747. 125 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPinnelijke schikking na de wetten van 14 april HQMXOLYHUUXLPLQJYDQGHEXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 552. 126 B. REYNAERTS³9HUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJLQVWUDI]DNHQ]HWNODVVLHNHUHFKWVSOHJLng op de KHOOLQJ´Juristenkrant 2012, afl. 251, 13 juni 2012, 16.

 

33  

werkstuk.127 Voor de duidelijkheid en om het overzicht te bewaren worden in dit onderdeel ook aspecten behandeld die eigenlijk deel uitmaken van de procedure. § 2.

Het voorstellen van een minnelijke schikking

2.1.

Wie kan er een minnelijke schikking voorstellen?

59.

Het is aan de procureur des Konings om een minnelijke schikking aan te

bieden aan de verdachte. Dit kan hij doen op eigen initiatief of op voorstel van de beklaagde. Voor de wetswijziging van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011 kon het initiatief enkel uitgaan van de procureur des Konings. De verdachte kon zelf geen initiatief nemen. Sinds de wet van 14 april draait men dit standpunt om en gaat men zelfs uit van het feit dat in de praktijk het initiatief vaak zal uitgaan van de verdachte zelf. 60.

=RDOVELM KHW YDVWVWHOOHQ YDQ KHWEHJULS ³PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ´DOEOHHNKHHIW

de verdachte geen recht op een minnelijke schikking ook al zijn alle wettelijke voorwaarden vervuld.128 Het betreft een opportuniteitsoordeel dat enkel en alleen toekomt aan het Openbaar Ministerie. 129 De verdachte kan dus op geen enkel manier een minnelijke schikking eisen.130 Zoals bij de begripsbepaling ook al werd gesteld kan men zeggen dat het voorstel unilateraal is. De verdachte heeft het te nemen of te laten.131 Indien de verdachte wordt gedagvaard voor het einde van de betalingstermijn en de verdachte betaalt tijdig, zal dit geen negatieve invloed hebben op het verval van de strafvordering. 132 Ook na de verruiming van het procedureel toepassingsgebied van artikel 216bis Sv. lijkt het ons vanzelfsprekend dat deze rechtspraak gehandhaafd blijft.

                                                                                                                127

Zie supra randnummer 12. F. DESTERBECK³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´Postal Memorialis. Lexicon strafrecht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, Kluwer, december 2002, 225. 129 Zie infra randnummer 148 e.v. voor een uitgebreide bespreking van het opportuniteitsoordeel door het Openbaar Ministerie en het gebrek aan motivering ervan. 130 R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 112. 131 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 749. 132 Cass. 30 januari 2001, RW 2001-02, 888. 128

34  

 

61.

Er kan geen minnelijke schikking worden voorgesteld wanneer het feit een

zware aantasting inhoudt van de lichamelijke integriteit. De bespreking van dit aspect kwam reeds hierboven ter sprake.133 62.

Voor de praktijk is het van belang te weten of de verdachte een voorstel tot

minnelijke schikking zelf zou kunnen uitlokken. De wettekst is duidelijk dat aan de verdachte deze mogelijkheid niet wordt geboden. In de praktijk blijkt dat advocaten van de verdachte wel degelijk de procureur des Konings aansporen om een minnelijke schikking uit te vaardigen. Bepaalde rechtsleer stelt dat de wettekst vertrekt van de veronderstelling dat de verdachte steeds aan het Openbaar Ministerie kan vragen om een voorstel te doen.134 2.2. 63.

Aan wie kan er een minnelijke schikking worden voorgesteld? De minnelijke schikking kan zowel aan natuurlijke personen als aan

rechtspersonen worden voorgesteld. 135 De minnelijke schikking moet worden voorgesteld aan diegene die geacht wordt verantwoordelijk te zijn voor het misdrijf. 136 De mogelijkheid om een minnelijke schikking voor te stellen aan rechtspersonen kwam er pas na de inwerkingtreding van de wet van 4 mei 1999 betreffende de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van de rechtspersonen in artikel 5 van het strafwetboek.137 Ten aanzien van rechtspersonen kan artikel 216bis Sv. slechts worden voorgesteld voor feiten die werden begaan na de inwerkingtreding van de wet op 2 juli 1999.138 64.

We

dienen

hierbij

wel

op

te

merken

dat

de

strafrechtelijke

verantwoordelijkheid van een rechtspersoon slechts kan worden aangesproken wanneer er een intrinsiek verband bestaat tussen het strafbare gedrag en de

                                                                                                                133

Zie supra randnummer 49. B. COOPMAN en K. HENS³'HYHUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJGHGHXVH[PDFKLQDYRRUILVFDOH VWUDIGRVVLHUV"´Fisc. Act. 2011, afl. 32, 6. 135 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 8. 136 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 8. 137 Ook zal men moeten rekening houden met straffen die specifiek werden voorzien voor rechtspersonen. Het gaat hier om de art. 7bis en 41bis Sw. 138 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 8. 134

 

35  

rechtspersoon als dusdanig.139 Bijgevolg zal aan de rechtspersoon in slechts een beperkt aantal gevallen een minnelijke schikking kunnen worden voorgesteld. 65.

Wanneer er meerdere daders zijn kan de minnelijke schikking nog steeds

toepassing vinden, zelfs wanneer zou blijken dat slechts één dader wil ingaan op een minnelijke schikking of er slechts één dader een voorstel tot minnelijke schikking krijgt van het Openbaar Ministerie.140 Dit blijkt ook uitdrukkelijk uit de wet. Artikel 216bis § 2, zevende lid Sv. bepaalt dat de minnelijke schikking geen afbreuk doet aan de strafvordering tegen overige daders, mededaders of medeplichtigen. 66.

Men moet opmerken dat de minnelijke schikking definitief is en onafhankelijk

van wat de sanctie zou zijn tegen overige daders, mededaders of medeplichtigen. Indien later zou blijken dat één van hen door de vonnisgerechten definitief zou worden vrijgesproken of indien de strafvordering ten aanzien van deze dader, mededader of medeplichtige zou vervallen wegens de verjaring, dan heeft deze geen enkele invloed op de gesloten minnelijke schikking. 141 Deze behoudt haar volledige uitwerking. 2.3.

Voorwaarden om een minnelijke schikking te kunnen voorstellen

2.3.1

Het feit mag geen zware aantasting inhouden van de lichamelijke integriteit

67.

Zoals hierboven bleek uit een historische schets van de rechtsfiguur

kwamen er slechts een aantal feiten in aanmerking voor de toepassing van de minnelijke schikking. Sinds de laatste verruiming van de minnelijke schikking

                                                                                                                139

B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 16. 140 K. JANSSENS³%DQNJHKHLPYHUVRHSHOGLQUXLOYRRUPLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´Fisc. Act. 2011, nr. 9, 4; Wanneer meerdere daders bij eenzelfde feiten betrokken zijn zou het volgens sommigen echter niet gebruikelijk zijn dat aan bepaalde daders wel een minnelijke schikking wordt voorgesteld en aan een andere niet. Zie hiervoor: P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 8; F. CLOSE³/DWUDQVDFWLRQHQPDWLqUHSpQDOHO¶DSSOLFDWLRQGHODORLGXMXLQHQGURLW FRPPXQ´Rev.dr.pén. 1986, 64-65; R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 115. 141 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 15.

36  

 

komen naast de overtredingen en wanbedrijven ook alle correctionaliseerbare misdaden142 in aanmerking voor de figuur van de minnelijke schikking. Dit lijkt een zeer ruim toepassingsgebied te bieden voor de minnelijke schikking en dat doet het ook. Het toepassingsgebied wordt enigszins ingeperkt door het feit dat art. 216bis §1Sv. bepaalt dat het feit geen zware aantasting mag inhouden van de lichamelijke integriteit. VAN DEN W YNGAERT stelt dat hiermee wordt aangegeven dat de uitbreiding van de minnelijke schikking voornamelijk beoogt de minnelijke schikking mogelijk te maken in financiële strafzaken, waar doorgaans misdaden worden ten laste gelegd zoals valsheid in geschriften en deelname aan een criminele organisatie.143 68.

Voor de verruiming in 2011 kon deze beperking van het toepassingsgebied

nog niet teruggevonden worden in artikel 216bis Sv. Het principe dat misdrijven die een zware aantasting van de lichamelijke integriteit inhouden niet het voorwerp kunnen uitmaken van een voorstel tot minnelijke schikking werd voordien wel al door het Openbaar Ministerie gehanteerd, maar dit kwam niet tot uiting in de wet. Nochtans was de wetgever bij de vorige verruiming van de rechtsfiguur zich terdege bewust van de problematiek. Dit bleek uit de parlementaire besprekingen die werden gehouden naar aanleiding van de wet.144 Men stelde toen voor om de minnelijke schikking uit te sluiten voor alle misdrijven die werden opgesomd in de titels VII en VIII van boek II van het Strafwetboek. In die titels gaat het specifiek over misdaden en wanbedrijven tegen de orde der familie, tegen de openbare zeden en de misdaden en wanbedrijven tegen personen. Men vroeg zich tijdens deze bespreking vooral af waarin het herstel van de aan slachtoffers toegebrachte schade dan zou kunnen bestaan. De geleden schade zal in vele van deze gevallen onherstelbaar blijken te zijn. Bij misdaden en wanbedrijven die bepaalde schade aan goederen veroorzaken zal men het leed vaak geldelijk kunnen herstellen. Het voorstel werd uiteindelijk niet opgenomen in de wet van 28 juni 1984. Bij de meest recente wijziging heeft men echter gekozen voor algemene bewoordingen en niet voor een specifieke uitsluiting van bepaalde misdrijven of bepaalde titels in de wet.                                                                                                                 142

Art. 2 Wet ven 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden. C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 749. 144 Parl. St. Kamer 1982-1983, 698, nr. 2.; zie ook: P. KENIS³+HWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJGRRU betaling van een geldsom, ook minnelijke schikking genoemd, na de wetten van 14 april 2011 en 11 MXOL´T. Strafr. 2012, afl. 6, 397. 143

 

37  

Die specifieke uitsluiting kwam er met de publicatie van een indicatieve lijst door de omzendbrief van 30 mei 2012 door de Minister van Justitie en College van procureurs-generaal bij de hoven van beroep.145 2.3.2

In concreto niet meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf of een zwaardere straf

69.

Om nog een tweede reden die men opnieuw kan terugvinden in art. 216bis

§1 Sv. dient men het zeer ruime toepassingsgebied enigszins te reduceren. Een minnelijke schikking kan namelijk enkel worden voorgesteld als de procureur des Konings van oordeel is dat het feit niet van aard is om gestraft te worden met meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf. In de concrete omstandigheden van de zaak mag het dus niet om bijzonder ernstige feiten gaan. In abstracto mag het toepassingsgebied dan wel zeer ruim zijn, in concreto ziet men een serieuze tempering van de verruiming. De wetgever laat in het midden of het hier gaat om een effectieve correctionele gevangenisstraf, dan wel een correctionele gevangenisstraf met uitstel. Het lijkt erop dat het de bedoeling van de wetgever was dat het wel degelijk zou gaan om een effectieve gevangenisstraf. De modaliteit van een gevangenisstraf met uitstel lijkt hier niet te worden bedoeld. 2.3.3

Vergoeden van de schade en de ontdoken belastingen of sociale bijdragen

70.

Een bijkomende voorwaarde is dat de verdachte het aangedane leed dient

te vergoeden. Dit valt uiteen in twee delen, enerzijds de vergoeding van de eventueel aan de slachtoffers toegebrachte schade en anderzijds de betaling van de eventueel ontdoken belastingen of sociale bijdragen. Deze tweeledige structuur vindt men ook terug in de wet. Voor de aan slachtoffers toegebrachte schade kan men de grondslag terugvinden in de vierde paragraaf van artikel 216bis Sv. Voor

                                                                                                                145

Zie supra randnummer 49; College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, bijlage I, indicatieve lijst; Deze indicatieve lijst is terug te vinden onder omzendbrief.

38  

 

de ontduiking van de fiscale en sociale bijdragen voorziet de wet een specifieke bepaling in de zesde paragraaf van het voorgaande artikel. x

Vergoeding van de schade, andere dan de ontdoken belastingen of de sociale bijdragen

71.

Om van een voorstel tot minnelijke schikking te kunnen genieten dient de

verdachte de schade die het misdrijf aan een ander heeft veroorzaakt volledig en definitief te vergoeden. De schikking kan evenwel ook worden voorgesteld op voorwaarde dat de dader in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid voor het schadeverwekkende feit heeft erkend en hij het bewijs heeft geleverd van de definitieve vergoeding van het niet betwiste gedeelte van de schade en de regeling ervan. Deze voorwaarde wordt vermeld in artikel 216bis §4 Sv. Het

schriftelijk

erkennen

van

de

burgerlijke

aansprakelijkheid

voor

het

schadeverwekkende feit mag niet worden gelijkgesteld met het erkennen van de strafrechtelijke

verantwoordelijkheid.

Het

erkennen

van

de

strafrechtelijke

verantwoordelijkheid is niet noodzakelijk om tot een minnelijke schikking over te gaan.146 72. om

Men dient ook op te merken dat het slachtoffer steeds de mogelijkheid heeft een

burgerlijke

procedure

op

te

starten

met

betrekking

tot

de

schadevergoeding. 147 Het kan dus ook nadat een minnelijke schikking werd voorgesteld. Het is daarbij irrelevant of het Openbaar Ministerie van oordeel is dat de schade al dan niet volledig werd vergoed. De burgerlijke rechtbank en het slachtoffer hoeven geen rekening te houden met de schadebeoordeling door het parket.148 De burgerlijke rechtbank zal om een uitspraak te kunnen doen, moeten oordelen over de omvang van de schade en het oorzakelijk verband. Het betalen van de                                                                                                                 146

College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 7. B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 23. 148 B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460. 147

 

39  

minnelijke schikking geldt als een onweerlegbaar vermoeden van fout in hoofde van de dader.149 Wanneer het gaat om meerdere verdachten van eenzelfde misdrijf dient de

73.

geleden schade uiteindelijk te worden betaald door iedere verdachte voor zijn aandeel. Het is echter zo dat elke verdachte hoofdelijk gehouden is ten aanzien van het slachtoffer om de schade te vergoeden. Bijgevolg zal men tot de conclusie komen dat wanneer één verdachte een minnelijke schikking wil afsluiten, deze gehouden zal zijn tot het vergoeden van de totale geleden schade. Hij zal zich nadien richten tot zijn medeverdachten om hun respectief aandeel in de geleden schade terug te vorderen.150 Zowel het slachtoffer als de rechter die zal oordelen over de schade en de daarbij horende vergoeding zijn niet gehouden de beoordeling van de schade door het Openbaar Ministerie te volgen. Tot slot is het van belang te vermelden dat het zowel om morele als

74.

materiële schade kan gaan.151 Tussen beide schadeposten wordt voor het afsluiten van de minnelijke schikking geen onderscheid gemaakt, ze worden gewoon bij elkaar opgeteld. Het gaat om de schaderegeling volgens het gemeen recht.152 x 75.

Betaling van de ontdoken belastingen en/of sociale bijdragen Naast het vergoeden van de schade aan de slachtoffers, moeten ook de

fiscus en de sociale zekerheid worden vergoed alvorens er een minnelijke schikking zou kunnen worden opgelegd. Het gaat dan om de betaling van de eventueel ontdoken belastingen of sociale bijdragen. Deze voorwaarde is terug te vinden in artikel 216bis § 6, tweede lid Sv. Deze bepaling geldt specifiek voor de overtredingen van de fiscale                                                                                                                 149

en

sociale

wetgeving.

De

algemene

B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 23; S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ B. DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 35. 150 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULO en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl.12, 19 november 2011, 552. 151 F. CLOSE³/DWUDQVDFWLRQHQPDWLqUHSpQDOHO¶DSSOLFDWLRQGHODORLGXMXLQHQGURLW FRPPXQ´Rev.dr.pén. 1986, 55-56; 152 Wetsontwerp tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2012 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, aanvullend verslag, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 53-1344/007, 4.

40  

 

schadevergoedingsvoorwaarde die vermeld wordt in artikel 216bis §4 Sv. geldt voor de vergoeding van slachtoffers, met uitzondering van de fiscus en de sociale zekerheid, die zoals gezegd een specifieke regeling kennen. Hierbij moeten ook de interesten op deze fiscale en sociale schulden onderdeel uitmaken van de betaling. Opvallend is dat de administratie akkoord dient te gaan met het voorstellen van de minnelijke schikking. Indien de administratie niet akkoord zou gaan kan er geen minnelijke schikking worden afgesloten. De fiscale en sociale administratie genieten op die manier een bevoorrechte positie in vergelijking met de gewone slachtoffers. Men kan zich de vraag stellen of het gelijkheidsbeginsel hiermee niet wordt geschonden. Enkel wanneer er voor dit verschil een objectieve en redelijke verantwoording bestaat zal de ongelijkheid kunnen blijven bestaan.

Het

Grondwettelijk Hof sprak zich ondertussen uit over de vermeende schending en oordeelde dat er wel degelijk een objectieve en redelijke verantwoording voor het verschil voorhanden is.153 76.

In de praktijk zal het geschreven akkoord van de betrokken administratie

moeten worden toegevoegd aan het dossier. Naast het akkoord wordt ook de betaling van hetgeen verschuldigd is, vastgesteld in het geschrift.154 77.

Volgens COOPMAN en HENS is het niet vereist dat de fiscale administratie

voor nog andere elementen zou worden vergoed. 155 Gedacht kan worden aan kosten die werden gemaakt om de schulden in te vorderen. Ze baseren deze visie op een arrest van het Hof van Cassatie dat stelt dat de Belgische Staat zich geen burgerlijke partij kan stellen om voormelde belasting als schade te vorderen. Een burgerlijke vordering kan enkel wanneer men voor het geleden nadeel geen eigen mogelijkheid tot herstel kan terugvinden in de fiscale bepaling.

156

Uit die

rechtspraak concluderen COOPMAN en HENS dat invorderingskosten niet zouden kunnen worden vergoed.157                                                                                                                 153

GwH., 14 februari 2013, nr. 6/2013, ftp://ftp.arbitrage.be/pub/n/2013/2013-006n.pdf. College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 19. 155 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 24. 156 Cass. 9 december 1997, P.95.0610.N, FJF nr. 98/3, Arr.Cass. 1997, 1307. 157 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 24. 154

 

41  

§ 3.

De aanvaarding van een minnelijke schikking

3.1.

Wie moet het voorstel tot minnelijke schikking aanvaarden?

78.

Over het al dan niet voorstellen van een minnelijke schikking door het

Openbaar Ministerie dient de verdachte lijdzaam toe te zien, dat konden we hierboven reeds vaststellen. Indien er aan de verdachte echter een minnelijke schikking wordt voorgesteld ligt de beslissingsmacht volledig bij hem wat de aanvaarding ervan betreft. De verdachte is de enige die bevoegd is om te beslissen of hij op het voorstel tot minnelijke schikking ingaat.158 Dit was althans de situatie voor de wet van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011. Sinds deze wetswijziging moeten ook andere stakeholders het voorstel tot minnelijke schikking aanvaarden voor bepaalde misdrijven alvorens er tot uitvoering kan worden overgegaan. Dit zogenaamde ³YHWRUHFKW´ZDW ZLO]HJJHQGDWGRRUHHQZHLJHULQJ de minnelijke schikking niet zal kunnen plaatsvinden, is terug te vinden in artikel 216bis § 6, tweede lid Sv. De wetgever acht de instemming van de sociale of fiscale administratie noodzakelijk om de minnelijke schikking toepassing te laten vinden voor fiscale en sociale misdrijven. Het zal dan voornamelijk gaan om ontdoken belastingen of sociale bijdragen. 79.

De verdachte hoeft niet te wachten tot de aanbiedingstermijn van de

minnelijke schikking verstreken is om zijn weigering ervan kenbaar te maken. Hij kan reeds voor het einde van die termijn kennis geven aan het Openbaar Ministerie dat hij niet op hun voorstel van minnelijke schikking in wenst te gaan.159 3.2.

Voorwaarden tot het aanvaarden van een voorstel tot minnelijke schikking

80.

De verdachte die een voorstel tot minnelijke schikking wil aanvaarden, dient

hiervoor niet aan bijzondere voorwaarden te voldoen. Met bijzondere voorwaarden bedoelt men hier specifieke voorwaarden. Aan de voorwaarden uit het gemeen                                                                                                                 158 159

42  

 

P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 21. P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 21.

recht dient men uiteraard te voldoen alvorens men een voorstel tot minnelijke schikking op rechtsgeldige wijze kan aanvaarden. Dit wil zeggen dat de verdachte bekwaam dient te zijn om het voorstel te aanvaarden.160 3.3. 81.

De wijze van aanvaarding van de minnelijke schikking Voor het aanvaarden of het niet aanvaarden van een voorstel tot minnelijke

schikking kunnen geen vormvereisten worden teruggevonden in de wet. De aanvaarding van het voorstel kan dus zowel uitdrukkelijk, door kennisgeving aan het Openbaar Ministerie, als stilzwijgend gebeuren. De uitdrukkelijke kennisgeving door de verdachte aan het Openbaar Ministerie zal in vele gevallen per brief, al dan niet aangetekend, gebeuren. 82.

De acceptatie door de verdachte zal in vele gevallen blijken door de

uitvoering van het akkoord. De verdachte zal de voorgestelde som overmaken, afstand doen van in beslag genomen goederen en naargelang het geval tijdig afstand doen van de af te geven voorwerpen, en op die manier zijn stilzwijgende aanvaarding tot uiting brengen.161 83.

Indien de verdachte niet akkoord wenst te gaan met het voorstel tot

minnelijke schikking kan de verdachte motiveren waarom hij dit doet. Het Openbaar Ministerie kan indien het dat wenst de zaak aan een nieuw onderzoek onderwerpen.162 Let wel, de verdachte heeft geen recht op een nieuw onderzoek. Het komt uitsluitend toe aan het Openbaar Ministerie om de motivering te willen analyseren en een nieuw onderzoek te voeren.

                                                                                                                160

Volgens ARNOU mag men de bekwaamheid echter niet gelijk stellen met de gewone handelingsbekwaamheid uit het gemeen recht. De verdachte is terzake bekwaam van zodra de zaak lastens hem niet meer voor de jeugdrechtbanken, maar wel voor de gewone strafgerechten moet worden gebracht. Zie hiervoor: P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 21. Integraal overgenomen in: B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 38. 161 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 22; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 38. 162 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 22.

 

43  

Dit laatste is een logisch gevolg van het feit dat het enkel aan het Openbaar Ministerie toekomt om een minnelijke schikking voor te stellen en dat de verdachte geen recht heeft op een minnelijke schikking. Het lijkt ook aangewezen om hier te vermelden dat het akkoord van het slachtoffer en dat van de fiscus en de sociale administratie ook aan geen vormvereisten onderworpen zijn.163 84.

Het voorstel tot minnelijke schikking is sinds de verruiming door de wet van

14 april 2011 niet langer onderworpen aan specifieke vormvereisten. De wet bepaalt dat het voorstel per gewone brief kan worden verstuurd. Voordien was het noodzakelijk dat het voorstel door een aangetekende brief werd verstuurd of dat de afgifte gebeurde door een agent van de openbare macht. § 4.

Gevolgen

4.1.

Algemeen

85.

Gevolgen ontstaan op 3 verschillende niveaus: enerzijds zijn er bepaalde

gevolgen verbonden aan een voorstel tot minnelijke schikking en anderzijds zijn er ook bepaalde gevolgen aan het aanvaarden of het niet aanvaarden van de minnelijke schikking door de verdachte. 4.2. 86.

Gevolgen van het voorstellen van een minnelijke schikking Het Openbaar Ministerie dient de betalingstermijn voor de voldoening van de

opgelegde som in het voorstel te respecteren. Het parket is zelf gebonden door het gedane voorstel en kan het gedurende de verleende betalingstermijn niet meer intrekken. 164 Men kan ook tijdens deze periode de strafvordering tegen de verdachte voor het feitenrelaas waarvoor de minnelijke schikking wordt voorgesteld niet verderzetten. 165 Daaruit volgt dan logischerwijze dat indien het Openbaar                                                                                                                 163

B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 38. 164 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 19. 165 T. VERSEE³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQAPR, Gent, Story-Scientia, 1954, 55.

44  

 

Ministerie besluit om tijdens die periode een gerechtelijk onderzoek te vorderen of besluit rechtstreeks te dagvaarden, deze handelingen onontvankelijk zullen zijn. 166 Indien één van deze handelingen toch worden gesteld kan de verdachte nog steeds op geldige wijze betalen binnen de vooropgestelde termijn. 167 De betaling zal dan het verval van de strafvordering tot gevolg hebben. 87.

Opmerkelijk is dat het Openbaar Ministerie nadien dient te bewijzen aan de

hand van de nodige stukken dat de betalingstermijn wel degelijk is verstreken alvorens men de strafvordering instelt.168 Sinds de verruiming in 2011 kan men zich de vraag stellen of men deze bewijslast dient uit te breiden tot de gevallen waarin de minnelijke schikking pas werd voorgesteld nadat de strafvordering reeds werd ingesteld. Naar mijn mening moet men de lijn doortrekken en moet het Openbaar Ministerie bij toekomstige stappen de stukken voorleggen die aantonen dat de betalingstermijn is verstreken. Mijns inziens is het voorleggen van de stukken, omtrent de verstreken betalingstermijn, door het Openbaar Ministerie enkel noodzakelijk wanneer er betwisting ontstaat over de al dan niet tijdige betaling van de gevraagde som. Dit hoeft niet noodzakelijk preventief te gebeuren. 88.

Verderop zullen we zien hoe het Openbaar Ministerie dient te reageren

wanneer de verdachte het voorstel tot minnelijke schikking weigert. 169 89.

Het voorstel tot minnelijke schikking, of de eventuele verlenging van dit

voorstel, heeft ook enig gevolg voor wat betreft de verjaring van de strafvordering. Het spreekt voor zich dat indien blijkt dat er geen positief gevolg wordt gegeven aan een voorstel tot minnelijke schikking, dit zal leiden tot een aanzienlijke vertraging van de strafvordering. Daarenboven dient het Openbaar Ministerie de vooropgestelde betalingstermijn in het voorstel af te wachten alvorens men een gerechtelijk onderzoek kan vorderen of rechtstreeks kan dagvaarden.170                                                                                                                 166

P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 20. Integraal overgenomen in: B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 33. 167 Cass. 30 januari 2001, RW 2001-02, 888. 168 A. VANDEPLAS³2YHUKHWYHUYDOYDQGHVWUDIYRUGHULQJWHJHQEHWDOLQJYDQHHQJHOGVRP´RW 2008-09, 940. 169 Zie infra randnummer 98 e.v. 170 Zie supra randnummer 86.

 

45  

90.

Sinds de wetswijziging van 14 april 2011 wordt uitdrukkelijk bepaald dat het

voorstel tot minnelijke schikking en de beslissing tot verlenging van de termijn om te betalen de verjaring van de strafvordering stuiten. 171 Door de stuiting zal de lopende verjaringstermijn gestopt worden en een nieuwe termijn beginnen lopen die gelijk zal zijn aan de oorspronkelijke termijn.

172

Deze hernieuwde

verjaringstermijn begint aldus te lopen vanaf het moment van stuiting.

173

Vanzelfsprekend mag de initiële verjaringstermijn nog niet zijn verstreken. 174 Indien dit wel het geval zou zijn is de strafvordering onherroepelijk verjaard. 91.

De uitdrukkelijke wettelijke bepaling van de stuiting van de strafvordering is

pas terug te vinden in de wet sinds 14 april 2011. Voorheen ontbrak enige wettelijke bepaling hieromtrent en diende men zich te baseren op het gemeen strafrecht. Deze konden worden gevonden in artikel 22 V.T.Sv., dat stelt dat de verjaring van de strafvordering slechts gestuit wordt door daden van onderzoek of van vervolging verricht binnen de oorspronkelijke verjaringstermijn. Het voorstellen van een minnelijke schikking of het verlengen van de betalingstermijn valt hier niet onder. Het voorstel en de verlenging zijn eenvoudigweg geen daden van onderzoek of vervolging. Cassatie oordeelde in een gelijkaardige zin. Het voorstel van een minnelijke schikking of de gemotiveerde weigering ervan door de verdachte maakt geen daad van vervolging of van onderzoek uit. Aldus kunnen deze handelingen de verjaring van de strafvordering niet stuiten noch schorsen.175 92.

Een laatste niet onbelangrijk gevolg van het voorstellen van een minnelijke

schikking is dat het ingenomen standpunt door het Openbaar Ministerie later gehandhaafd dient te blijven tijdens de procedure ten gronde voor dezelfde feiten. De strafvordering kan nog plaatsvinden of verder worden uitgeoefend wanneer het voorstel tot minnelijke schikking geen toepassing blijkt te vinden, bijvoorbeeld door                                                                                                                 171

Artikel 216bis, § 1, tweede lid Sv. R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2005, 135. 173 De dag waarop de verjaring gestuit werd is inbegrepen in de nieuwe termijn; artikel 23 V.T.Sv. 174 R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2005, 135. 175 Cass. 19 februari 1992, Pas. 1992, I, 544. Hierin wordt verwezen naar voorgaande gelijkaardige uitspraken. Cass. 12 mei 1969, I, 840; Cass. 20 november 1979, Bull. 1980, I, 366; Pas. 1980, I, 366. 172

46  

 

een weigering van de verdachte of het laten verstrijken van de vooropgestelde betalingstermijn in het voorstel. We komen hier later uitgebreid op terug. 176 4.3. 93.

Gevolgen van het aanvaarden van een minnelijke schikking Wanneer de verdachte de minnelijke schikking aanvaardt en nadien ook

effectief betaalt, dan zal de schikking het verval van de strafvordering tot gevolg hebben voor de feiten waarvoor de minnelijke schikking werd voorgesteld. De vraag dient te worden gesteld of er naast het verval van de strafvordering nog andere gevolgen verbonden zijn aan het aanvaarden van een minnelijke schikking. 94.

Een ander gevolg van de aanvaarding van de minnelijke schikking is terug te

vinden in de wet. 177 Sinds de verruiming in 2011 bepaalt de wet dat indien het slachtoffer zijn rechten doet gelden voor de burgerlijke rechtbank de betaling van de geldsom door de dader als een onweerlegbaar vermoeden van fout geldt. Uit de bewoording van de wet blijkt dat de loutere aanvaarding van een minnelijke schikking onvoldoende zal zijn om hieruit een onweerlegbaar vermoeden te kunnen afleiden. Om dit onweerlegbare vermoeden toepassing te laten vinden zal vereist zijn dat de minnelijke schikking ook effectief werd uitgevoerd. Oudere rechtspraak besliste eerder al dat de loutere aanvaarding, zonder bijhorende uitvoering van de minnelijke schikking door de verdachte, in het kader van de strafprocedure geen enkele erkenning van schuld inhield.178 De strafrechter kon er geen vermoeden van schuld uit afleiden.179 95.

Voor de wet van 14 april 2011, maar na de aanpassingen aan artikel 216bis

Sv. door de wet van 10 februari 1994, kwam men tot een andere conclusie dan bovenstaande. De wet gaf immers aan dat ingeval het slachtoffer zijn rechten doet gelden voor de burgerlijke rechtbank, de aanvaarding van de minnelijke schikking dan gold als een onweerlegbaar vermoeden van fout. De bewoordingen van de wetgever lieten geen ruimte voor interpretatie en men diende vast te stellen dat in                                                                                                                 176

Zie infra randnummer 137 e.v. Artikel 216bis, § 4 Sv. 178 Rb. Mechelen, 6 december 1982, RW 1984-85, 2091. 179 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 23; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 38. 177

 

47  

deze periode de loutere aanvaarding van de minnelijke schikking voldoende was als schulderkenning. De definitieve uitvoering van de minnelijke schikking bleek irrelevant. De toenmalige wetgever ging daarmee in tegen de tot dan toe heersende rechtspraak. 96.

We kunnen stellen dat het voor de slachtoffers van bepaalde feiten een

goede zaak was dat het loutere aanvaarden van de minnelijke schikking volstond om de verdachte op onweerlegbare wijze aansprakelijk te maken voor de geleden schade. Ze hoefden op deze manier geen rekening te houden met problemen die ontstonden na een aanvaarde, maar toch niet uitgevoerde minnelijke schikking. Toch lijkt de huidige bepaling onze voorkeur te genieten. De loutere aanvaarding van een voorstel lijdt niet noodzakelijk tot het definitieve verval van de strafvordering. De effectieve betaling van de geldsom is hiervoor noodzakelijk. Het lijkt juist dat de wetgever ervoor heeft gekozen om het moment van het definitieve verval van de strafvordering te laten samenvallen met het onweerlegbare vermoeden van fout voor de burgerlijke rechtbank. 97.

We dienen te concluderen dat de titel van dit onderdeel als onvolledig moet

worden gezien. In de schets die we hierboven maakten van de problematiek kunnen we geen gevolgen toewijzen aan de eigenlijke aanvaarding van de minnelijke schikking. De effectieve uitvoering is essentieel om gevolgen te genereren. Het is de tijdige betaling van de geldsom en de eventuele afstand van goederen, die de strafvordering doen vervallen.180 4.4.

Gevolgen van het niet aanvaarden van een minnelijke schikking

98.

In de twee vorige gevallen is het vanzelfsprekend dat er bepaalde gevolgen

worden verbonden aan het voorstel en de uitvoering van de minnelijke schikking. Toch is het van belang om ook eens stil te staan bij de gevolgen die kunnen voortvloeien uit het niet aanvaarden door de verdachte van een eerder gedaan voorstel tot minnelijke schikking.                                                                                                                 180

48  

 

Antwerpen (7

de

k.) 2 december 1999, RW 2000-01, 167, noot A. VANDEPLAS.

99.

De verdachte heeft de keuze om zijn weigering tot aanvaarding kenbaar te

maken op uitdrukkelijke of stilzwijgende wijze. De verdachte kan op stilzwijgende wijze blijk geven van zijn weigering door de vooropgestelde betalingstermijn verbonden aan het voorstel tot minnelijke schikking te laten verstrijken. 100.

De verdachte kan echter ook uitdrukkelijk zijn weigering kenbaar maken aan

het Openbaar Ministerie.181 De vraag die men zich dan dient te stellen is wanneer de weigering van de verdachte als definitief mag worden beschouwd. De rechtspraak is hierover verdeeld.182 Concreet dient men twee aspecten na te gaan. Enerzijds moet worden nagegaan of men het einde van de vooropgestelde betalingstermijn dient af te wachten om de strafvordering te kunnen voortzetten. En anderzijds dient men na te gaan of de uitdrukkelijke weigering van de verdachte tot gevolg heeft dat de weigering van de verdachte meteen ook als definitief mag worden beschouwd. Bijgevolg zal de verdachte dan niet meer binnen de oorspronkelijke betalingstermijn kunnen terugkomen op zijn beslissing door alsnog de voorgestelde som te betalen.183 101.

Indien de verdachte de voorwaarden niet naleeft die volgen uit het voorstel

tot minnelijke schikking of indien onderhandelingen tussen de partijen niet tot een concreet voorstel van minnelijke schikking leiden, dan kan het verval van de strafvordering door het betalen van een geldsom geen toepassing vinden. De klassieke bewoording voor de term minnelijke schikking wordt hier nog eens van onder het stof gehaald omdat op die manier duidelijk kan worden weergegeven dat de vervolging door het Openbaar Ministerie opnieuw kan worden verdergezet. Het Openbaar Ministerie kan natuurlijk om opportuniteitsredenen, wanneer de zaak van te gering belang is om ze voor de rechtbank te brengen of wegens gebrek aan een sterke vordering, steeds kiezen om de zaak te seponeren.

                                                                                                                181

Dit kan bijvoorbeeld door het versturen van een brief. T. VERSEE³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQAPR, Gent, Story-Scientia, 1954, 56. 183 P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 20; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 33. Andere rechtsleer oordeelt dat de betaling binnen de oorspronkelijke betalingstermijn steeds mogelijk moet zijn, zelfs nadat men reeds uitdrukkelijk had geweigerd. Zie: T. VERSEE³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQ APR, Gent, Story-Scientia, 1954, 56. 182

 

49  

102.

Sinds de verruiming van de minnelijke schikking door de wet van 14 april

2011 bepaalt de wet uitdrukkelijk in artikel 216bis §2, elfde lid Sv. wat er met de stukken dient te gebeuren die werden opgemaakt naar aanleiding van het voorstel tot minnelijke schikking. Indien de procureur des Konings geen akkoord kan akteren kunnen de documenten die werden opgemaakt en de mededelingen die werden gedaan tijdens het overleg niet ten laste van de dader 184 worden aangewend in een strafrechtelijke, burgerrechtelijke, administratieve, arbitrale of enige andere procedure voor het oplossen van conflicten. Ze zijn niet toelaatbaar als bewijs, zelfs niet in een buitengerechtelijke procedure. Deze bepaling werd ingevoerd met als doel de verdachte de nodige garanties te kunnen bieden over de vertrouwelijkheid van de documenten. Op die manier wil men er voor zorgen dat de verdachte zal meewerken aan de totstandkoming van een juiste geldsom die zal moeten worden betaald. 185 Men kan stellen dat zowat elk document dat werd gemaakt of elke communicatie die werd gedaan zal vallen onder dit verbod.186 103.

De verruiming van de minnelijke schikking door de wet van 14 april 2011 en

de reparatiewet van 11 juli 2011 hadden zoals hierboven beschreven duidelijke voordelen. Er dienen echter ook kanttekeningen te worden gemaakt bij de verruiming. Hierna zullen we proberen om nadelen en onvolledigheden weer te geven die rechtstreeks zijn ontstaan door de verruiming. Verder zal er worden getracht meer algemene kritieken, onvolledigheden en voorstellen weer te geven.

                                                                                                                184

Het is opmerkelijk vast te stellen dat men hier het woord dader hanteert. De minnelijke schikking houdt zoals hierboven reeds werd gesteld geen strafrechtelijke schulderkenning in (zie supra randnummer 71 e.v.)(HQDOWHUQDWLHYHEHZRRUGLQJYRRUGHWHUP³GDGHU´]RXGHJHEUXLNHOLMNHWHUP ³YHUGDFKWH´NXQQHQ]LMQJHOHWRSKHWIHLWGDWLQGHVLWXDWLHVZDDULQGHEHSDOLQJWRHSDVVLQJYLQGWHU geen minnelijke schikking zal hebben plaatsgevonden. Zie ook: T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULOHQMXOLYHUUXLPLQJYDQGH EXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´RW 2011-12, afl. 12, 556. 185 Niet iedereen kan zich vinden in deze transparantieregeling. Zie infra randnummer 127 e.v. 186 R. VERSTRAETEN, Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 118.

50  

 

Hoofdstuk 5. Kritieken Afdeling 1. 104.

Inleidend

Hierboven maakten we een grondige analyse van de figuur van de

minnelijke schikking zoals deze vandaag bestaat. Hierdoor stellen we vast dat er toch een aantal elementen vragen om een verdere verduidelijking. In dit hoofdstuk zullen we dan ook de voornaamste aandachtspunten met betrekking tot minnelijke schikking aan bod laten komen. 105.

Niet onbelangrijk om hier reeds te vermelden is de invoering in ons

rechtssysteem van het una via-beginsel in fiscale strafzaken door de wet van 20 september 2012.

187

We stellen vast dat de invoering van dit principe op

verschillende punten een invloed uitoefent op de minnelijke schikking. Er kan hiervoor onder andere worden verwezen naar de non bis in idem-problematiek en naar de problematiek van het te betalen bedrag door de verdachte naar aanleiding van de minnelijke schikking. Na de ruime analyse van de voornaamste kritieken op de minnelijke schikking, hebben we ervoor gekozen om nog een beknopte samenvatting weer te geven van het vandaag bestaande una via-beginsel in fiscale strafzaken. Uiteraard analyseren we nadien dit una via-beginsel in zijn relatie tot de minnelijke schikking. 106.

De volgende aandachtspunten komen hieronder aan bod. In een eerste

afdeling wordt de problematiek van het op te leggen bedrag voor het afsluiten van de minnelijke schikking besproken. Verderop zal blijken dat dit als een reëel probleem kon worden gezien bij de invoering van de verruimde minnelijke schikking. Door de invoering van de una via-wet werd dit probleem voor een groot deel geremedieerd. Nadien komen we tot de afstand van de vermogensvoordelen, de eis tot transparantie van de verdachte en de stuiting van de strafvordering bij het voorstellen door het Openbaar Ministerie van een minnelijke schikking.                                                                                                                 187

:HW  VHSWHPEHU  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, BS 22 oktober 2012, 64132.

 

51  

Vervolgens

maken

we

een

kritische

analyse

van

de

zeer

ruime

beoordelingsbevoegdheid die het Openbaar Ministerie geniet om al dan niet een voorstel tot minnelijke schikking aan de verdachte te doen. Daarna wordt er een analyse gemaakt van de potentiële discriminatie tussen rechtspersonen en natuurlijke personen. 107.

Voorgaande kritieken lijken allemaal min of meer verband te houden met de

verruiming van de minnelijke schikking door de wetten van 14 april 2011 en 11 juli 2011. Bovendien wordt er getracht om in dit werk ook de figuur van de minnelijke schikking in haar geheel vanuit een kritische invalshoek te benaderen. Een eerste opmerking die we bij deze benadering kunnen maken is de beoogde doelstelling van de wetgever om de minnelijke schikking te gebruiken als instrument tegen de gerechtelijke achterstand in grote fiscale fraudedossiers. Daarnaast behandelen we ook het gebrek aan motivering door het Openbaar Ministerie bij een voorstel tot minnelijke schikking. We stellen ons vervolgens ook de vraag of we hier niet te maken krijgen met een potentiële schending van het gelijkheidsbeginsel door de gebrekkige motivering. We maken ook een grondige analyse van het non bis in idem-beginsel in haar relatie tot de minnelijke schikking. Het feit dat de benadering van dit beginsel wordt beïnvloed door de invoering van het una via-principe in fiscale zaken, maakt de bespreking van dit onderdeel extra uitdagend. We stellen ook het huidige systeem in vraag met betrekking tot het akkoord over de te vergoeden schade. Tot slot is er in dit hoofdstuk aandacht voor de rol van het Openbaar Ministerie en de rol van de zittende magistratuur. Het spreekt voor zich dat de algemeen geldende principes over de taakverdeling tussen deze verschillende actoren op de helling komen te staan door de figuur van de minnelijke schikking zoals deze vandaag bestaat. De problematiek wordt hier op de spits gedreven wanneer de minnelijke schikking pas werd afgesloten op een moment dat de strafvordering reeds werd ingesteld.

52  

 

Afdeling 2. § 1. 108.

Het op te leggen bedrag

Tijdstip van de feiten Bij de analyse van artikel 216bis Sv. konden we reeds vaststellen dat de

hoogte van het bedrag van de te betalen geldsom beperkt wordt tot het maximum van de geldboete voor het desbetreffende misdrijf. 109.

Met de invoering van het una via-beginsel in fiscale strafzaken door de wet

van 1 november 2012 werden ook de maximale geldboetes voor fiscale misdrijven drastisch opgetrokken. Enerzijds werd het maximumbedrag opgetrokken tot 500.000 euro voor de meeste fiscale misdrijven. Anderzijds wordt sindsdien ook het principe van de verhoging met opdeciemen voor deze bedragen toegepast. Voor een ruimere bespreking van deze principes wordt er verwezen naar de bespreking van de una via-wet, verderop in dit werk.188 110.

De wet bepaalt echter dat een strengere strafwet, wat in deze situatie

duidelijk het geval is, pas kan worden toegepast op feiten die plaatsvinden na de inwerkingtreding van de wet. Het gaat dus om feiten begaan vanaf 1 november 2012. Gelet op de zeer lange doorlooptijd van sommige fiscale procedures lijkt het ons hier aangewezen om een onderscheid te maken naargelang het tijdstip waarop de feiten hebben plaatsgevonden. Het tijdstip zal van belang zijn om te bepalen volgens welk regime de hoogte van te betalen geldsom dient te worden bepaald. De werking van de wet in de tijd met betrekking tot de verhoogde fiscale boetes maakt verderop nog het voorwerp uit van een uitvoerige analyse.189 § 2. 111.

Feiten begaan voor 1 november 2012 Artikel 216bis § 1 4e lid Sv. bepaalt sinds zijn meest recente wijziging dat de

voorgestelde geldsom niet meer mag bedragen dan het maximum van de                                                                                                                 188 189

 

Zie infra randnummer 237 e.v. Zie infra randnummer 243 e.v.

53  

geldboete, verhoogd met de opdeciemen, voor het desbetreffende misdrijf. De geldsom moet daarbij in verhouding staan tot de zwaarte van het misdrijf. Wanneer men daarbij gaat kijken naar de concrete wetsbepaling dan dienen we vast te stellen dat de geldboetes in het fiscaal recht niet erg hoog zijn. Zowel voor het misdrijf valsheid in het geschrifte als voor het overtreden van een fiscaal voorschrift is de maximaal op te leggen geldboete beperkt tot 12.500 of 125.000 euro naar gelang het misdrijf. Bovendien worden de fiscale geldboeten uitgesloten uit het toepassingsgebied van de regelgeving op de opdeciemen. 112.

In de hierboven besproken omzendbrief van 12 december 2012 door de

Minister van Justitie en het College van procureurs-generaal worden er echter ten indicatieve titel richtlijnen gegeven over het op te leggen bedrag van de geldboete.190 In de artikelsgewijze bespreking van de omzendbrief kan men onder de bespreking van artikel 216bis § 2, 5e lid Sv. terugvinden dat de opgelegde geldsom realistisch moet zijn. Men moet hierbij rekening houden met de zwaarte van de feiten, de afstand van de vermogensvoordelen en de schadeloosstelling. Ten indicatieve titel kan volgens de omzendbrief worden gedacht aan een minimum van 10% van de ontdoken belasting voor natuurlijke personen en 15% voor rechtspersonen. 113.

DESTERBECK merkt op dat een samenlezing van de wet en de omzendbrief

tot de problematische conclusie leidt dat de belasting die werd ontdoken door het vervolgde misdrijf niet hoger mag zijn dan 125.000 euro voor natuurlijke personen en 166.666 euro voor rechtspersonen. Voor natuurlijke personen kunnen we de gemaakte analyse volgen, maar voor rechtspersonen komen we tot een andere rekensom. De minimumgeldboete die ten indicatieve titel wordt opgelegd bepaalt zoals hierboven een minimumgeldboete van 15 procent van de ontdoken belasting, bijgevolg komen we tot de conclusie dat de maximum ontdoken belasting niet hoger mag zijn dan 83.333 euro. DESTERBECK stelt dat het op het eerste gezicht lijkt dat de ontduiking van een grotere som aan belastingen de facto niet in aanmerking zal komen voor de toepassing van de figuur van de minnelijke schikking. Mijns inziens is deze conclusie in beginsel fout en kan worden gesteld dat een ontduiking                                                                                                                 190

Zie supra randnummer 43 e.v.; College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012

54  

 

van een grotere som aan belastingen tot gevolg heeft dat er nog steeds een minnelijke schikking kan worden voorgesteld, maar dat de hieraan verbonden geldboete beperkt dient te blijven tot de maximumbedragen die door de wet worden opgelegd.

Ondanks

het

feit

dat

de

omzendbrief

bindend

is

voor

alle

parketmagistraten zullen ze voorrang moeten verlenen aan de wet. 191 Bovendien kan worden opgemerkt dat de voorgestelde minimale geldboeten slechts richtinggevend werden opgenomen. Het basisprincipe blijft nog steeds dat de geldsom die de magistraat van het Openbaar Ministerie voorstelt realistisch moet zijn en dat hij dient rekening te houden met de zwaarte van de feiten en de afstand van de vermogensvoordelen en de schadeloosstelling.192 In tegenstelling tot de visie die DESTERBECK hanteert, kunnen we in onze visie niet spreken van een beperking van het toepassingsgebied. Het is naar mijn mening wel zo dat de beperking van de geldboetes ertoe zou leiden dat er geen afdoende sanctie kan worden gevonden om de ontdoken belasting te compenseren. In de praktijk ligt de schuld die uit een fiscaal misdrijf voortvloeit vaak vele malen hoger. Dit zou een signaal kunnen geven naar de belastingontduiker dat het in zijn voordeel speelt om meteen voor zo groot mogelijke bedragen te frauderen. Bij de publieke opinie zou er op die manier een gevoel kunnen ontstaan van straffeloosheid. De kleine garnalen krijgen dan een geldboete die in verhouding staat tot de begane overtreding, terwijl de boete voor de grote vissen slechts als miniem kan worden gezien. 114.

DESTERBECK lijkt een creatieve oplossing te vinden om voor grotere

fraudegevallen toch nog steeds een minnelijke schikking te kunnen voorstellen, met behoud van de in de omzendbrief voorgestelde normen. Ook de omzendbrief zelf geeft deze creatieve oplossing weer. 193 In onze visie zouden deze creatieve oplossingen kunnen worden gebruikt om het bedrag van de minnelijke schikking in verhouding te brengen met de ernst van het misdrijf.

                                                                                                                191

F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 1. 192 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 13. 193 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 13.

 

55  

115.

In het strafrecht geldt het principe dat bij collectieve misdrijven alleen de

straf wordt opgelegd die op het zwaarste feit slaat. Dit geldt ook wanneer verschillende feiten de opeenvolgende en voortgezette uitvoering zijn van eenzelfde misdadig opzet.194 Er wordt aldus geen straf opgelegd per feit, maar per reeks van feiten die met eenzelfde opzet werden gepleegd. Er wordt met andere woorden slechts één straf opgelegd per feitencomplex.195 Men maakt gebruik van de techniek van de opslorping.196 116.

De omzendbrief van 30 mei 2012 geeft aan dat artikel 65, eerste lid Sw. niet

van toepassing is op de minnelijke schikking voorgesteld door het Openbaar Ministerie. Wanneer het gaat om meerdere inbreuken kan de parketmagistraat meerdere geldsommen voorstellen. Hij is er aldus de omzendbrief niet toe gehouden zijn voorstel te formuleren alsof enkel de inbreuk die met de zwaarste straf wordt bestraft, mag worden gesanctioneerd. Men baseert zich hiervoor op cassatierechtspraak die toepassing vond op de minnelijke schikking voor de verruiming ervan. 197 Het is van het grootste belang dat de omschrijving van de feiten in tijd en ruimte in deze context voldoende precies zal moeten zijn. Enerzijds om latere betwistingen over de feiten waarvoor de strafvordering zou kunnen vervallen te vermijden.198 Anderzijds om aan te geven hoe men het bedrag van de minnelijke schikking heeft bepaald.199 Men kan bijgevolg de beperking van de geldboete die werd opgelegd door artikel 216bis § 1 4e lid Sv. omzeilen door collectieve misdrijven zoals voorzien in art. 65, eerste lid Sw. op te splitsen in meerdere inbreuken. De hoogte van de uiteindelijke geldboete

zal

dan

afhangen

van

de

creativiteit

die

de

behandelende

parketmagistraat aan de dag legt om meerdere inbreuken vast te stellen in het geheel van de feiten.

                                                                                                                194

Artikel 65 Sw. F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 3. 196 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel I: Strafrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 482. 197 Cass. 30 september 1987, Pas, 1988, I, 132 en Dr. Circ., 1988, 24. 198 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 9. 199 F. DESTERBECK³)LVFDOH WRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 3. 195

56  

 

117.

Er bestaat ook nog een andere techniek om de maximaal te betalen

geldsom naar aanleiding van een minnelijke schikking te verhogen. Nog steeds toegepaste cassatierechtspraak bepaalt dat de verjaring van feiten slechts begint te lopen vanaf het laatste feit in een reeks van feiten met hetzelfde opzet. Het gaat hier met name over collectieve of voortgezette misdrijven. 200 In de praktijk kan deze uitbreidingsgolf een veel efficiëntere oplossing bieden voor het verhogen van de geldboete. Een typevoorbeeld dat wordt gegeven in de literatuur is het indienen van onjuiste aangiften. 201 Ook al waren de oudste aangiftes reeds jaren geleden gebeurd en zou het misdrijf individueel gezien al verjaard zijn geweest, toch vindt de verjaring in dat geval nog geen toepassing aangezien de strafrechtelijke verjaring pas zal beginnen lopen vanaf de datum van de laatste aangifte. 202 Op die manier kan men elke inbreuk elk jaar opnieuw gaan vaststellen en komt men tot een gigantische uitbreiding van het aantal feiten waarvoor men een minnelijke schikking zal kunnen voorstellen. In zijn totaliteit kan dit oplopen tot een zeer hoog bedrag. De behandelende parketmagistraat zal erover moeten waken dat het bedrag van de voorgestelde minnelijke schikking in verhouding staat met de zwaarte van de begane inbreuken. 118.

Naar mijn mening volstaat de oplossing die wordt geboden door de

omzendbrief van 30 mei 2012 nog steeds niet. Het aantal zaken waarvoor op deze manier een minnelijke schikking wordt voorgesteld die in verhouding staat tot de zwaarte van de feiten stijgt hiermee zonder twijfel. Echter voor de zeer grote fraudegevallen blijft de voorgestelde oplossing onvoldoende. De wetgever kwam aan deze kritieken tegemoet met de wet van 20 september 2012. Echter voor feiten begaan voor de inwerkingtreding, op 1 november 2012, dient men nog steeds te werken met de oude regeling. 119.

Het is ten slotte van belang om de bovenstaande bespreking ook te linken

aan de nieuwe interpretatie van het non bis in idem-beginsel zoals dit door de wet                                                                                                                 200

Cass. 16 september 1998, JT 1998, 656, AJT 1998-99, 207 en JLMB 1998,1340; C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel I: Strafrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 221. 201 F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 3. 202 R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2005, 135; C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel I: Strafrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 221.

 

57  

van 20 september 2012 werd ingevoerd. Voor een volledige analyse van dit principe en haar invloed op de minnelijke schikking wordt verwezen naar de randnummers 159 e.v. en 213 e.v. § 3. 120.

Feiten begaan vanaf 1 november 2012 De moeilijkheden die verbonden waren aan de hoogte van het op te leggen

bedrag werden grotendeels opgelost met de invoering van de wet van 20 september 2012. De verhoging van de geldboetes in fiscale strafzaken bestond uit twee verschillende luiken. Enerzijds werden de maximumbedragen, zoals deze vermeld stonden in de wet, opgetrokken. 203 Anderzijds werd er ook een einde gemaakt aan de uitsluiting van de fiscale geldboeten uit het toepassingsgebied van de regelgeving op de opdeciemen.204 121.

Het maximumbedrag voor geldboetes in fiscale strafzaken werd verhoogd tot

500.000 euro in de meeste gevallen. Uitzonderingen zijn terug te vinden in de registratie- en de successierechten.205 Daarnaast worden sinds de verhoging ook de opdeciemen toegepast. Dit heeft tot gevolg dat iedere opgelegde strafrechtelijke geldboete dient te worden vermenigvuldigd met een factor zes. Daardoor kan de maximumgeldboete oplopen tot een bedrag van maar liefst 3 miljoen euro. 206Het spreekt voor zich dat deze drastische verhoging tot gevolg heeft dat het Openbaar Ministerie voor de meeste zaken een bedrag zal kunnen opleggen dat in                                                                                                                 203

De artikelen 10, 11, 12, 18, 19, 20, 22, 23, 24 en 30 van de una via-wet trokken het maximumbedrag van de geldboetes op tot 500.000 euro. Voorheen was dit beperkt tot respectievelijk 12.500 of 125.000 euro naargelang het geval. De aanpassing van dit bedrag werd gemaakt in de artikelen 449, 450, eerste en tweede lid, 452 en 456 WIB 1992, de artikelen 73, 73bis en 73quater WBTW, de artikelen 206, tweede lid, 206bis, derde lid en 207bis, tweede lid W. Reg. en de artikelen 207, 207bis en 207quater WDTR. Merk op dat de maxima voorzien voor geldboetes in het Wetboek der Successierechten niet werden opgetrokken. 204 De artikelen 13, 21, 25 en 31 van de una via-wet wijzigde de wetgeving zodanig dat de wet van 5 maart 1952 betreffende de opdeciemen op de strafrechtelijke geldboeten toepassing vindt op de in die bepalingen vermelde misdrijven. Specifiek werden volgende artikelen gewijzigd: artikel 457, § 2 WIB 1992, artikel 73quinquies, §3 WBTW, artikel 207ter, §3 W.Reg. en artikel 207 73quinquies, §3 WDRT. Merk ook hier op dat de artikelen 133, 133bis en 133quater W.Succ. niet werd gewijzigd, waardoor de wet van 5 maart 1952 betreffende de opdeciemen op de strafrechtelijke geldboeten geen toepassing vindt. 205 Voor meer informatie over de exacte draagwijdte van deze uitzonderingen verwijzen we naar: M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 18; D. LIBOTTE³'Hwet van 20 september 2012 tot instelling van het µXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale ERHWHV´TBH 2012, 946. 206 ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 720.

58  

 

verhouding staat tot de ernst van het misdrijf. Men kan zich echter de vraag stellen of het verhoogde bedrag voldoende zal blijken om de allergrootste fraudezaken op afdoende wijze af te handelen.207

Afdeling 3. 122.

De afstand van vermogensvoordelen

Zoals eerder bij de analyse van artikel 216bis Sv. werd beschreven bestaat

de figuur van de minnelijke schikking ook voor misdrijven die bestraft kunnen worden met de verbeurdverklaring. Om hiervoor de minnelijke schikking te kunnen voorstellen is het noodzakelijk dat de verdachte afstand doet van de in beslag genomen goederen of vermogensvoordelen, of, als deze niet in beslag genomen zijn, ze af te geven.208 123.

Voor fiscale misdrijven waarmee belastingen konden worden omzeild, is de

minnelijke schikking pas mogelijk nadat de dader van het misdrijf de door hem verschuldigde belastingen, inclusief de interesten, heeft betaald en de fiscus daarmee heeft ingestemd.209 Voor de wetswijziging door de wet van 14 april 2011 en 11 juli 2011 nam de rechtspraak reeds aan dat fiscale misdrijven vermogensvoordelen

kunnen

opleveren

die

het

voorwerp

van

een

verbeurdverklaring kunnen zijn.210 124.

'H GHILQLWLH YDQ HHQ ³YHUPRJHQVYRRUGHHO´ NDQ ZRUGHQ JHYRQGHQ LQ GH

rechtspraak van het Hof van Cassatie. Zowel bij fiscale misdrijven als bij andere misdrijven is het vermogensvoordeel elk economisch voordeel dat het misdrijf heeft opgeleverd, ook al kan het niet specifiek in het vermogen geïdentificeerd worden. 211 125.

De problematiek die zich hier stelt is dat voor de verbeurdverklaring van

vermogensvoordelen en voor de voldoening van belastingen andere instanties bevoegd zijn. De verbeurdverklaring van vermogensvoordelen zal worden                                                                                                                 207

Zie infra randnummer 242. Artikel 216bis § 1, zesde lid Sv. 209 Artikel 216bis § 6, tweede lid Sv. 210 F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 3; W. NIEMEGEERS³9HUPRJHQVYRRUGHHOXLWHHQYRXGLJHILVFDOHIUDXGHYHUEHXUGYHUNODDUG´)LVF Act. 2004, nr. 33, 1. 211 Cass. 22 oktober 2003, met conclusie J. SPREUTELS; Cass. 8 november 2005, NC 2006, 126, noot J. ROZIE. 208

 

59  

uitgesproken door het parket, maar de inning van de fiscale schuld zal dienen te gebeuren door de fiscus. In beginsel zijn de bevoegdheden van de fiscus en het gerecht strikt gescheiden in ons rechtssysteem. 212 Bijgevolg kunnen de twee bovenstaande maatregelen onafhankelijk van elkaar worden toegepast. Volgens DESTERBECK heeft de cumulatie van beide maatregelen geen zin en dienen de verbeurd verklaarde vermogensvoordelen met de fiscale schuld verrekend te worden. DESTERBECK schuift hiervoor de billijkheid naar voren, maar hiervoor bestaat geen wettelijke basis.213 126.

In de praktijk kan de volgende situatie zich voordoen die er in extreme

situaties zelfs zou kunnen toe leiden dat een minnelijke schikking in de praktijk onmogelijk zal worden voor fiscale misdrijven. Hierboven hebben we reeds gezien dat de fiscus zijn goedkeuring dient te geven voordat een minnelijke schikking kan worden afgesloten. De fiscus zal pas bereid zijn om zijn goedkeuring te verlenen indien de belastingschulden betaald zijn. In de praktijk kan dit voor de verdachte problemen opleveren om de schuld te betalen omdat zijn goederen en vermogen in beslag werden genomen. Pas wanneer het akkoord van de fiscus een feit is, zal het Openbaar Ministerie een beslissing nemen over de mogelijke verbeurdverklaring van vermogensvoordelen. Het wordt de verdachte in deze situatie onmogelijk gemaakt om actie te ondernemen. De fiscus en het Openbaar Ministerie zullen met elkaar dienen te communiceren om een oplossing voor de beschreven patstelling te verwezenlijken. Gelet op de strikte scheiding in ons rechtssysteem tussen fiscus en Openbaar Ministerie zal dit geen evidentie zijn. Hier speelt het zogenaamde Charter van de belastingplichtige een rol. Dit wordt verderop besproken.214 DESTERBECK, die vanuit zijn functie als advocaat-generaal bij het hof van beroep te Gent nauw betrokken is bij de praktijk en ook optreedt als openbaar aanklager in concrete strafdossiers, stelt echter vast dat er nauw overleg plaatsvindt tussen alle betrokkenen

om

een

minnelijke

schikking toch mogelijk te

maken.

De

totstandkoming van een akkoord gaat gepaard met nauw overleg tussen fiscus,

                                                                                                                212

F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 4. 213 F. DESTERBECK³)LVFDOLWHLWHQRQWQHPLQJ´Orde dag 2010, september, 39. 214 Zie infra randnummer 233 e.v.

60  

 

parket, onderzoeksrechter en verdachte. De betaling van de fiscale schuld gebeurt dan met geld dat vooraf strafrechtelijk in beslag genomen werd.215

Afdeling 4. 127.

De transparantie-eis

Om de hoogte van de te betalen geldsom naar aanleiding van de minnelijke

schikking voldoende nauwkeurig te kunnen bepalen is het noodzakelijk dat de verdachte meewerkt om een correcte minnelijke schikking te verkrijgen. De verdachte moet zich transparant en open gedragen om de minnelijke schikking te krijgen. Zoals hierboven werd gesteld wil dit zeggen dat de verdachte de feiten dient te erkennen en er de verantwoordelijkheid zal moeten voor dragen.216 128.

Sommige rechtsleer is van mening dat er geen sprake kan zijn van

transparantie. 217 Ze vertrekken eerder vanuit het principe van onderhandelingen tussen de verschillende actoren. De actoren die de onderhandelingen zullen voeren zijn enerzijds de verdachte, en anderzijds aan de overzijde van de tafel het Openbaar Ministerie, eventueel vergezeld van de fiscale en/of sociale administratie. 129.

Het onderhandelen over de minnelijke schikking lijkt op de Angelsaksische

figuur van plea-bargaining. Plea-bargaining kan worden omschreven als het bepleiten van strafvermindering in ruil voor schuldbekentenis. 218 Vooraleer de verdachte voor de rechtbank komt, krijgt hij de keuze voorgeschoteld: ofwel pleit hij onschuldig en loopt hij het risico om een zware veroordeling te krijgen, ofwel kiest de verdachte ervoor om te bekennen en dan wordt er hem in ruil een strafvermindering beloofd. Door het bekennen staat de schuld echter vast en zal de veroordeling zeker zijn. 219 Men kan deze figuur niet gaan vergelijken met de                                                                                                                 215

F. DESTERBECK³)LVFDOHWRHSDVVLQJPLQQHOLMNHVFKLNNLQJYDDNQLHWHYLGHQW´, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 4. 216 Amendement nr. 18 ingediend bij de commissie voor de financiën en de begroting, bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 53-1208/007, 28. 217 De auteurs stellen vast dat het begrip transparantie niet kan worden teruggevonden in de tekst van artikel 216bis Sv.; T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGH wetten van 14 april en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en fundamentele hervRUPLQJ´RW 2011-12, afl.12, 19 november 2011, 560. 218 Plea-bargaining duidt op een expliciete vorm van onderhandelen over de bekentenis. Dit moet worden onderscheiden van een meer impliciete vorm waarbij de verdachte aanvoelt dat het beter is om te bekennen. Zie ook: T. DECAIGNY³3OHD-EDUJDLQLQJLQ%HOJLsHHQNRHNRHNVHL"´Jura Falc. 2002-03, 457. 219 T. DECAIGNY³3OHD-EDUJDLQLQJLQ%HOJLsHHQNRHNRHNVHL"´Jura Falc. 2002-03, 457.

 

61  

minnelijke schikking, de gevolgen en het voorwerp zijn totaal verschillend. Enkel over het onderhandelingselement in de twee figuren kunnen we parallellen trekken wat we hieronder dan ook zullen proberen. 130.

Zowel de minnelijke schikking als de plea-bargaining kunnen vanuit een

economische perspectief worden beschouwd als een kosten-baten analyse die de verdachte moet maken om zijn kansen in te schatten en te kijken of hij rationeel gezien voordeel kan halen uit het afsluiten van een minnelijke schikking. Een eerste element dat in het voordeel van de verdachte zal spelen wanneer hij een minnelijke schikking wil aanvaarden is het tijdsaspect. De verdachte zal zonder twijfel veel sneller zekerheid genieten over het lot dat hem te wachten staat dan wanneer hij zou kiezen voor een procedure. De sanctie die de verdachte zal worden opgelegd zal zeker zijn voor de verdachte, maar ze zal ook vaak milder zijn dan de potentiële sanctie die men zou kunnen oplopen voor de rechter ten gronde. Men denke alleen al aan het feit dat het afsluiten van de minnelijke schikking niet zal worden vermeld op het strafregister en dat het Openbaar Ministerie ook niet de mogelijkheid geniet om een gevangenisstraf op te leggen. Anderzijds, indien men ervoor zou kiezen om de beoordeling van de rechter ten gronde af te wachten loopt men het risico op een celstraf, afhankelijk van het begane misdrijf, maar heeft men ook de kans op een volledige vrijspraak. Bij de minnelijke schikking is de snelle afhandeling van de procedure een zeer groot voordeel, maar een vrijspraak is helaas niet mogelijk bij deze rechtsfiguur. Men zal ook steeds zijn burgerlijke aansprakelijkheid dienen te erkennen. Men kan niet ontkennen na bovenstaande analyse dat de verdachte steeds een opportuniteitsoordeel dient te maken over het al dan niet afsluiten van een minnelijke schikking. Het schuldinzicht zal voor de verdachte haast nooit een rol spelen. Dit brengt het perverse effect met zich mee dat er soms ook onschuldigen zullen overgaan tot het afsluiten van een minnelijke schikking omdat ze de onzekere en tijdrovende rechtsgang ten gronde niet willen afwachten.220 Verder in                                                                                                                 220

C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 755-756; S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGH LQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 43.

62  

 

de kritieken komt de vraag aan bod of het Openbaar Ministerie niet te veel druk kan zetten op de verdachte om toch een minnelijke schikking te aanvaarden.221

Afdeling 5. 131.

De stuiting van de verjaring

Zoals hierboven reeds uitvoerig werd besproken werd het principe van de

stuiting van de strafvordering bij het voorstellen van een minnelijke schikking of de verlenging ervan pas ingevoerd bij de wet van 14 april 2011.222 Men dient zich de vraag te stellen of de invoering van dit principe wenselijk is. Vast staat dat dit afwijkt van de gemeenrechtelijke regeling die de stuiting van de strafvordering enkel mogelijk maakt bij daden van onderzoek of van vervolging. 132.

Twee problemen komen hier aan de orde. Een eerste probleem dat men

dient te analyseren is of de invoering van het stuitingsprincipe in lijn ligt met de beoogde doelstelling van het wetsvoorstel.223 Een tweede probleem volgt deels uit het eerste probleem en bestaat erin na te gaan of de stuiting van de strafvordering niet kan worden misbruikt door het Openbaar Ministerie en bijgevolg de rechten van de verdachte zal ondermijnen. 133.

Het was de doelstelling van de verruiming door de wet van 14 april 2011 en

de reparatiewet van 11 juli 2011 dat er zoals reeds geschetst meerdere problemen werden geremedieerd. Een van de belangrijkste oorzaken voor de verruiming was de lange doorlooptijd van de procedure alvorens men tot een effectieve veroordeling kwam. De redenen voor deze lange doorlooptijd zijn het grote aantal strafzaken enerzijds en anderzijds het feit dat de financiële en fiscale strafzaken steeds complexer worden.224 Het staat vast dat de invoering van de stuiting bij een voorstel tot minnelijke schikking het probleem van de lange doorlooptijden niet zal oplossen in situaties waarin het voorstel van minnelijke schikking wordt geweigerd door de verdachte. De figuur van de minnelijke schikking zal integendeel leiden tot een langere doorlooptijd van de procedures omdat de verschillende actoren meer                                                                                                                 221

Zie infra randnummer 137 e.v. Terug te vinden in artikel 216bis, § 1, tweede lid Sv. 223 Wetsvoorstel van 24 februari 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering wat het verval van de strafvordering tegen de betaling van een geldsom betreft. Parl. St. Kamer, 2010-2011, nr. 1252/001. 224 Zie supra randnummer 37. 222

 

63  

tijd krijgen om de zaak af te handelen. We vrezen dat dit in de praktijk ook zal gebeuren gezien de grote overbelasting van het gerechtelijke apparaat. Doordat men in vele dossiers opkijkt tegen een verjaring van de feiten kan men vrezen dat de minder dringende dossiers aan de kant zullen blijven liggen. Dossiers waar de verjaringstermijn is hernieuwd na een voorstel tot minnelijke schikking zullen hiervan naar alle waarschijnlijkheid onderdeel gaan worden. 134.

Een ander probleem zit hem in de volgende situatie. Wanneer het Openbaar

Ministerie vaststelt dat de verjaring dreigt voor bepaalde feiten zou men een minnelijke

schikking

kunnen

voorstellen

met

het

enkele

doel

om

de

verjaringstermijn te hernieuwen. Om te vermijden dat de verdachte zou ingaan op het voorstel tot minnelijke schikking kan het Openbaar Ministerie de te betalen geldsom disproportioneel hoog leggen zodat de verdachte de minnelijke schikking zal weigeren. Subsidiair kan men hier een korte termijn tot betaalbaarstelling van de geldsom aan koppelen. In deze situatie wordt de figuur van de minnelijke schikking niet gebruikt voor het doel waarvoor ze beoogd is, maar wel met als enig doel het vernieuwen van de verjaringstermijn. Men moet zich hoeden voor deze mogelijke machtsafwending door het Openbaar Ministerie. 135.

Concluderend kunnen we stellen dat de invoering van het voorstel tot

minnelijke schikking als stuitingsgrond door de wet van 14 april 2011 als een vergissing van de wetgever moet worden beschouwd. Het invoeren van de stuitingsgrond strookt niet met het doel dat de verruiming op het oog had. Vooral de doelstelling dat de doorlooptijd van de procedure korter dient te worden en de principiële inperking van de rechten van de verdachte komen daarbij in het gedrang.   136.

De ratio voor het invoeren van een stuitingsgrond is terug te vinden in het

feit dat het Openbaar Ministerie veel tijd verliest door een minnelijke schikking voor te stellen. Die tijd kan in een latere fase van de procedure cruciaal blijken voor het definitief en correct afhandelen van bepaalde zaken. De vraag dient te worden gesteld of de wetgever het symptoom niet heeft willen behandelen met veel te drastische middelen. Men kan denken aan het invoeren van een schorsingsgrond in plaats van een stuitingsgrond als alternatieve remedie. Door het schorsen van de

64  

 

verjaringstermijn bij het voorstellen van een minnelijke schikking zou de vertraging op een correcte en voldoende wijze kunnen worden geremedieerd. Bovendien zou deze wijziging ook de hierboven geschetste problemen voor het grootste deel wegwerken. Het effect van het invoeren van artikel 216bis § 1, tweede lid Sv. zal later moeten blijken. Vooral bij procedures waarin een minnelijke schikking werd voorgesteld, maar hieraan om allerlei redenen geen positief gevolg werd gegeven, zal de doorlooptijd mijns inziens aanzienlijk verlengd worden.

Afdeling 6.

De beoordeling van het Openbaar Ministerie over de straf in concreto

137.

De gespannen verhouding tussen het Openbaar Ministerie en de zittende

magistratuur kan al meteen worden gevonden in de eerste paragraaf van artikel 216bis Sv. Men stelt namelijk dat het Openbaar Ministerie in concreto dient na te gaan welke correctionele gevangenisstraf een rechter voor een bepaald feit zou opleggen. De rechter, die de beste garanties biedt op onafhankelijkheid en onpartijdigheid, krijgt nooit de kans om de beslissing van het Openbaar Ministerie af te toetsen op het al dan niet correct zijn ervan. Zelfs een marginale toetsing door de zittende magistratuur ontbreekt. We kunnen ons afvragen of de basisprincipes van ons rechtssysteem op deze manier niet worden uitgehold. 138.

Een geheel andere situatie, maar wel een gelijkaardige problematiek, krijgen

we wanneer de verdachte een voorstel tot minnelijke schikking weigert. Indien het Openbaar Ministerie nadien besluit de vervolging verder te zetten, moeten we nagaan of de straf die het Openbaar Ministerie in concreto zal vorderen niet de twee jaar gevangenis te boven mag gaan. 225 Het lijkt vanzelfsprekend dat het Openbaar Ministerie nadien niet meer zal mogen terugkomen op een eerder ingenomen standpunt dat het misdrijf slechts dient te worden bestraft met een gevangenisstraf van niet meer dan twee jaar.226                                                                                                                 225

Het Openbaar Ministerie hoeft na de weigering van haar voorstel de strafvordering niet verder te zetten, maar kan er bijvoorbeeld alsnog voor kiezen om de zaak bijvoorbeeld te seponeren. 226 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 35. De auteurs hebben KHWLQUDQGQXPPHUYHUNHHUGHOLMNRYHU³« KHWPLVGULMIJHVWUDIW PRHWZRUGHQPHWHHQJHYDQJHQLVVWUDIYDQPHHUGDQWZHHMDDU´ Mijns inziens bedoelen de auteurs hier, met niet meer dan twee jaar. Wat ook blijkt uit de context.

 

65  

139.

Voor de inwerkingtreding van de wet van 14 april 2011 ging de rechtsleer uit

van het feit dat wanneer het Openbaar Ministerie een minnelijke schikking had aangeboden die nadien werd geweigerd, men vervolgens geen gevangenisstraf meer kon vorderen voor het vonnisgerecht. Anders gezegd het Openbaar Ministerie kan op zijn eerder ingenomen standpunt nadien niet terugkomen.227 140.

Eenzelfde benadering dient volgens COOPMAN en HENS te worden

gehanteerd wat betreft de eventuele afgifte of afstand van bepaalde goederen of vermogensbestanddelen vermeld in het voorstel tot minnelijke schikking. De auteurs zijn van oordeel dat indien het Openbaar Ministerie deze aanvankelijk niet heeft gevraagd in het voorstel tot minnelijke schikking, ze er nadien dan ook niet meer op kan terugkomen. Men zou bijgevolg de facultatieve verbeurdverklaring van voorheen niet opgenomen goederen niet meer mogen vorderen.

228

Deze

redenering moet naar analogie met de gevangenisstraf worden onderschreven als correct. 141.

Het principe dat de sanctie die het Openbaar Ministerie bij het voorstellen

van de minnelijke schikking dezelfde zal zijn als de sanctie die men zal vorderen voor het vonnisgerecht moet men beschouwen als een correct principe. Het spreekt voor zich dat de enige parameters die het Openbaar Ministerie hanteert om de zwaarte van de sanctie te bepalen dezelfde zijn bij het in overweging nemen van de rechtsfiguur van de minnelijke schikking, als deze voor de rechter ten gronde. 142.

Indien men dit principe niet zou hanteren zou het Openbaar Ministerie in de

verleiding kunnen worden gebracht om nadat een verdachte het voorstel tot schikken geweigerd heeft, nadien een zwaardere straf te eisen voor het vonnisgerecht. Een dergelijke benadering zou niet stroken met het principe dat het Openbaar Ministerie steeds de strafvordering dient in te stellen in eer en geweten en daarbij in alle objectiviteit moet optreden.

                                                                                                                227

S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten, Antwerpen, Intersentia, 2006, 47. 228 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 35.

66  

 

143.

Door het invoeren van bovenstaande redenering vermijdt men ook dat het

Openbaar Ministerie lichtere sancties oplegt om opportuniteitsredenen. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat het Openbaar Ministerie gelet op de feiten meent een correctionele gevangenisstraf te moeten vorderen die de twee jaar te boven gaat, maar om opportuniteitsreden toch een lagere sanctie voorstelt om op die manier een minnelijke schikking te kunnen voorstellen en bijgevolg ook een snelle afhandeling van het dossier. Door het feit dat men steeds het risico zal lopen dat de betrokkene een minnelijke schikking zal weigeren en het Openbaar Ministerie nadien geen zwaardere sanctie meer zal kunnen vorderen, is het riskant om toch een minnelijke schikking voor te stellen. 144.

In dit geval zal de rechter natuurlijk wel de kans krijgen om te oordelen over

de zaak. Het spreekt voor zich dat de voorgestelde straf door het Openbaar Ministerie niet kan worden afgedwongen voor de rechter. De rechter kan nog steeds de gepaste sancties nemen die hem door de wet worden toegelaten, dus ook een effectieve gevangenisstraf die langer is dan twee jaar. De rechter mag het feit negeren dat er voordien aan de verdachte reeds een minnelijke schikking werd voorgesteld. Hij dient te oordelen in eer en geweten.

Afdeling 7.

Mogelijke discriminatie tussen rechtspersonen en natuurlijke personen.

145.

De vraag dient te worden gesteld of de rechtspersonen en natuurlijke

personen samen verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor eenzelfde feit. Artikel 5, alinea twee van het Strafwetboek geeft hierover een zeer warrige uitleg. Men dient toch uit te gaan van het principe van decumul zoals dit ook blijkt uit artikel 5:229 ³:DQQHHU GH UHFKWVSHUVRRQ YHUDQWZRRUGHOLMN JHVWHOG ZRUGW XLWVOXLWHQG wegens het optreden van een geïdentificeerde natuurlijke persoon, kan enkel degene die de zwaarste fout hHHIWEHJDDQZRUGHQYHURRUGHHOG´                                                                                                                 229

Het principe is de decumul van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid. Echter de uitzondering is de samenloop zoals blijkt uit artikel 5, alinea 2 in fine 6Z³Wanneer de geïdentificeerde natuurlijke persoon de fout wetens en willens heeft gepleegd, kan hij samen met de verantwoordelijke rechtspersoon worden veroordeeld.´

 

67  

Men dient echter vast te stellen dat de wetgever geen verdere verduidelijkingen biedt om na te gaan wie de zwaarste fout heeft gemaakt. Het zal dus aan de feitenrechter zijn om te beoordelen wie er al dan niet de zwaarste fout heeft begaan en hoe hierover moet worden geoordeeld.230 146.

Ook hier is het zo dat het enkel aan de rechter toekomt om te oordelen aan

wie de zwaarste fout dient te worden toegerekend. Door het verval van de strafvordering door het afsluiten van een minnelijke schikking zal de rechter echter nooit de kans krijgen om te oordelen. De beoordeling zal in deze situatie de facto toekomen aan het Openbaar Ministerie. Een toetsing door een onafhankelijke en onpartijdige rechter is in deze situatie dus niet voorzien. 147.

Daarnaast stellen we vast dat het toepassingsgebied van de minnelijke

schikking ten aanzien van rechtspersonen veel groter is dan voor natuurlijke personen. Dit komt omdat een rechtspersoon alleen maar met een geldboete kan worden bestraft.

231

Men kan zich de vraag stellen of dit veel grotere

toepassingsgebied voor rechtspersonen geen discriminatie zou kunnen impliceren ten aanzien van natuurlijke personen.232

Afdeling 8. 148.

Het gebrek aan motivering

Bij de begripsbepaling stelden we vast dat een voorstel tot minnelijke

schikking dient uit te gaan van het Openbaar Ministerie. Enkel zij kunnen een opportuniteitsoordeel vellen omtrent het al dan niet voorstellen van de minnelijke schikking. De verdachte heeft er geen recht op en kan er dus ook niet om vragen. Men kan zich afvragen welke criteria het Openbaar Ministerie zal hanteren om tot zijn beslissing te komen. Vast staat dat de wet, die in grote lijnen het toepassingsgebied afbakent, nog zeer veel beoordelingsruimte laat aan het Openbaar Ministerie.                                                                                                                 230

X. THIEBAUT³'HVWUDIUHFKWHOLMNHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGYDQUHFKWVSHUVRQHQ´Pacioli 2000, nr.76.

8.

231

Eventueel na omzetting van de door de wet bepaalde gevangenisstraf via art. 41bis Sw. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 461. 232  B.

68  

 

149.

Om aan deze eerste kritiek tegemoet te komen zagen we reeds dat de

Minister van Justitie en het College van procureurs-generaal dit probleem wel degelijk inzien. Ze trachten de grote beoordelingsruimte die het Openbaar Ministerie geniet te temperen door het aanstellen van een referentiemagistraat. Deze magistraat dient dan te oordelen of het al dan niet opportuun is om, gelet op de concrete feiten van de zaak, al dan niet een minnelijke schikking voor te stellen. Echter, deze referentiemagistraat kan enkel oordelen binnen het rechtsgebied waarvoor hij bevoegd is. Aldus is het niet ondenkbaar dat er tussen de rechtsgebieden onderling grote verschillen ontstaan. 150.

Nochtans

is

het

verschil

in

beoordeling

tussen

de

verschillende

rechtsgebieden niet de grootste zorg. Het grote probleem van de huidige regeling moet men zoeken in het gebrek aan motivering van het al dan niet voorstellen van een minnelijke schikking. De rechtsonderhorige kan niet nagaan of de rechtsfiguur van de minnelijke schikking wel op een degelijke wijze werd overwogen. Op zich hoeft de verdachte dit ook helemaal niet te weten want de beslissing ligt in de handen van het Openbaar Ministerie. De verdachte zou uit de gegeven motivering geen redenen kunnen aanhalen waarom hij toch voor een minnelijke schikking in aanmerking zou moeten komen en deze gebrekkige of onvolledige motivering nadien gaan aanvechten voor de rechter ten gronde. De wet is op dit vlak duidelijk, enkel het Openbaar Ministerie kan de minnelijke schikking voorstellen. 151.

Men is het erover eens dat de motiveringsplicht vervat zit in het geheel van

de algemene rechtsbeginselen, ondanks het gebrek aan een wettelijke verplichting in deze specifieke situatie. We dienen dan ook allereerst na te gaan of de motiveringsplicht, als algemeen rechtsbeginsel, van toepassing kan zijn wanneer de rechtsfiguur van de minnelijke schikking wordt voorgesteld of, net niet wordt voorgesteld door het Openbaar Ministerie. In het verleden, waarin corruptie nog een wijd verspreid gebruik was, werd de figuur van de minnelijke schikking vaak misbruikt. De alternatieve afhandelingsmodaliteit werd volgens DUPONT gezien als ³een koehandel in straffen en vriendjespolitiek´ 233                                                                                                                 233

L. DUPONT³+RHPLQQHOLMNLVGHPLQQHOLMNVFKLNNLQJ"´Panopticon 1984, 469; S. RAVYSE³'H PLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie

 

69  

152.

De vrees voor misbruiken en willekeur door het Openbaar Ministerie bleef

duidelijk aanwezig bij de verschillende wetswijzigingen. Ze komt onder meer tot uiting in de parlementaire bespreking van de wet van 28 juni 1984 en in de circulaires van het parket-generaal volgend op de wet van 28 juni 1984 en deze van de wet van 10 februari 1994.234 153.

Wanneer we nagaan of de minnelijke schikking vatbaar is voor misbruik zien

we dat er een gelijkaardige problematiek speelt bij het sepot. Hieronder zullen we zien dat ook bij de seponering het Openbaar Ministerie een zeer ruime beoordelingsvrijheid geniet. Ondanks het feit dat een bespreking van de seponering ons te ver zou leiden en buiten het opzet van dit werkstuk valt dienen we het hieronder toch kort aan te halen om de parallellen qua opportuniteitsbeoordeling door het Openbaar Ministerie aan te tonen. 154.

In beginsel dient de procureur des Konings elk strafbaar feit dat hem ter

kennis komt te onderzoeken en er bewijzen over te verzamelen.235 De procureur des Konings is echter niet verplicht om het misdrijf te vervolgen indien het van oordeel is dat dit niet opportuun is.236 In dat geval kan hij steunen op art 28quater Sv. om geen strafvordering in te stellen. In tegenstelling tot wat geldt voor de minnelijke schikking kan het Openbaar Ministerie een zaak niet meer seponeren wanneer er een gerechtelijk onderzoek werd ingesteld of de verdachte reeds werd gedagvaard. Vast staat dat de wetgever aan het Openbaar Ministerie hier een enorme beoordelingsbevoegdheid geeft die zou kunnen worden misbruikt. Anders dan                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 43. 234 S.CHRISTIAENSEN³DIGRHQLQJEXLWHQSURFHVGRRUPLGGHOYDQWUDQVDFWLHHHQSUREOHHPVWHOOLQJ´LQ S. PARMENTIER en B. HUBEAU (ed.), De rechter buitenspel. Conflictregeling buiten de rechtbank om, Antwerpen, Kluwer, 1990, 72; PG Gent, R. 60/84, 24 december 1984; PG Gent, R.53/94, 1 november 1994: PG Antw., Circ. 23/94, 20 december 1994. 235 Artikel 28ter Sv.; C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. S. VANDROMME, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel I: Strafrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 39. 236 P. TERSAGO³+HWEHODQJYDQJHUHFKWHOLMNHDQWHFHGHQWHQLQKHWVWUDISURFHV UHFKW´NC 2011, 12.

70  

 

wanneer het Openbaar Ministerie dient te oordelen over de minnelijke schikking speelt bij de beoordeling van de seponering de beoordelingsvrijheid ten volle aangezien men zich niet dient te houden aan wettelijke voorwaarden. 237 Zoals we bij de bespreking van het toepassingsgebied reeds zagen, is de minnelijke schikking wel degelijk onderworpen aan toepassingsvoorwaarden en is de vrijheid van het parket hier dus kleiner, doch is misbruik niet uit te sluiten.238 Nadeel van de seponering is dat het de strafvordering niet definitief zal doen vervallen. Het gaat om een louter feitelijke parketbeslissing en is dus steeds herroepbaar. 239 Het is dus geen jurisdictionele beslissing die definitief is.240 155.

Wanneer het bovenstaande pleidooi de lezer onvoldoende zou overtuigen

voor de stelling dat het motiveringsbeginsel van toepassing zou moeten zijn indien het Openbaar Ministerie een minnelijke schikking voorstelt, of net niet voorstelt, moet men nagaan of dit rechtsbeginsel niet kan helpen tot het respecteren van een ander beginsel. Meer specifiek het gelijkheidsbeginsel. Dit zullen we in het volgende onderdeel uitvoerig bespreken en daarbij ook de link leggen met het zonet besproken motiveringsbeginsel.241 156.

Na deze zeer summiere schets van de seponering dienen we vast stellen

dat zowel de seponering als de minnelijke schikking een opportuniteitsbeoordeling inhouden van het Openbaar Ministerie. Grofweg zijn de verschillen tussen beide rechtsfiguren te vinden in het definitieve karakter van de minnelijke schikking in tegenstelling tot een seponering. Anderzijds is het seponeren van een dossier enkel mogelijk voordat de strafvordering werd ingesteld en is ze niet aan wettelijke voorwaarden onderworpen waardoor de opportuniteitsbevoegdheid van het Openbaar Ministerie ten volle speelt.

                                                                                                                237

VAN DEN W YNGAERT is van oordeel dat het sepot volledig praetoriaans is. C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 744. 238 Zie supra randnummer 67 e.v. voor de bespreking van het toepassingsgebied. 239 Cass. 25 oktober 1985, RW 1985-86, 2827. 240 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 63; J. VERVAELE³+HW2SHQEDDU0LQLVWHULHLQGHVWUDIUHFKWVSOHJLQJ- Vergt strafrechtsbeleid HHQQLHXZHGHILQLWLHYDQGHWULDVSROLWLFD"´RW 1990-91, 1022. Men dient op te merken dat de seponering niet definitief is, maar dat na het verstrijken van de verjaringstermijn niet meer op de beslissing kan worden teruggekomen. 241 Zie infra randnummer 157.

 

71  

Na deze korte uitweiding naar de figuur van het sepot komen we terug bij onze initiële vraag. Dient de beoordelingsbevoegdheid van het Openbaar Ministerie tot uiting te komen in een motivering van haar beslissing?

Afdeling 9. 157.

Is het gelijkheidsbeginsel van toepassing?

De vraag rijst of het gebrek aan motivering geen ander rechtsbeginsel in de

weg zou kunnen staan, meer bepaald het gelijkheidsbeginsel. We moeten dan ook nagaan of het gelijkheidsbeginsel van toepassing kan zijn in de situatie waarin het voorstellen van een minnelijke schikking aan de orde is. Men kan pas nagaan of dit gelijkheidsbeginsel werd gerespecteerd indien men ook de ratio kent die het Openbaar Ministerie geeft aan het voorstel tot minnelijke schikking. 158.

Het lijkt vanzelfsprekend dat in de situatie waarin twee verdachten voor

exact dezelfde feiten worden vervolgd, eenzelfde voorgeschiedenis hebben (men kan dan denken aan helemaal geen voorgeschiedenis, met andere woorden een blanco strafblad) en zich in een gelijkaardige omstandigheden bevinden het niet logisch zou zijn dat het Openbaar Ministerie slechts aan één van beiden een minnelijke schikking zou voorstellen. Ons lijkt het redelijk te mogen verwachten dat het Openbaar Ministerie objectieve parameters moet hanteren om zijn opportuniteitsoordeel te kunnen vellen. De enige manier om na te gaan of men die objectieve parameters ook daadwerkelijk hanteert als beslissingscriterium, is de invoering van een motiveringsplicht.

Afdeling 10. De minnelijke schikking en het non bis in idembeginsel § 1. 159.

Begrip Het non bis in idem-beginsel maakt inherent deel uit van ons rechtssysteem

als algemeen rechtsbeginsel. Het wordt uitdrukkelijk als algemeen rechtsbeginsel

72  

 

erkend door het Hof van Cassatie. 242 Het rechtsbeginsel stelt dat niemand meerdere malen voor eenzelfde feit kan worden vervolgd of berecht. 243 160.

Het non bis in idem beginsel wordt ook gewaarborgd door artikel 14.7 van

het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke rechten (BUPOVerdrag) en artikel 4 van het protocol nr. 7 bij het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dit laatste geniet sinds de ratificatie door België ook directe werking vanaf 1 juli 2012.244 De late ratificatie wijst erop dat België het lang moeilijk heeft gehad met de problemen die de dubbele administratieve en strafrechtelijke sancties met zich meebrengen.245 § 2. 161.

Draagwijdte van het begrip volgens het Hof van Justitie Reeds eerder zagen we dat het afsluiten van een minnelijke schikking het

verval van de strafvordering tot gevolg heeft. Het staat vast dat de minnelijke schikking geen kracht van rechterlijk gewijsde geniet aangezien een rechter nooit de mogelijkheid heeft gehad om zich uit te spreken over de minnelijke schikking. Sommige rechtsleer kwam daardoor tot de vaststelling dat voor de minnelijke schikking helemaal geen non bis in idem bestond en dit ondanks het feit dat de strafvordering wel degelijk vervallen was.246

                                                                                                                242

Vaststaande cassatierechtspraak, zie ondermeer: Cass. 5 mei 1992, Arr. Cass. 1992, 837; Cass. 7 september 1988, Arr. Cass. 1988-89, 19; Cass. 16 maart 1982, Arr. Cass. 1981-82, 878. 243 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 54. 244 Er wordt aanvaard dat het non bis in idem-beginsel impliciet vervat is in het door artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces. Zie ondermeer: M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQ toelichting bij de Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 4; M. ZAGHEDEN ³8QDYLD de gulden middenweg of de weg zoek? Een analyse van het wetsvoorstel una via in de vervolging YDQRYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJ´LQ/MAES en H. DE CNIJF (ed.), Fiscaal praktijkboek Directe Belastingen 2012-2013, Antwerpen, Kluwer 2012, 237; M. MAUS, ³8QDYLDLQILVFDOH VWUDI]DNHQHHQZHJYROSXWWHQHQEXLOHQ´Fisc. Act. 1012/19, 6; M. MAUS³'HUHFKWHUHQGH ILVFDDODGPLQLVWUDWLHYHVDQFWLHV´LQ-ROZIE, A. VAN OEVELEN en S. RUTTEN, Toetsing van sancties door de rechter, Antwerpen, Intersentia, 2011, 105. 245 S. LIPPENS en G. THIEL, Het Belgische una via-model in fiscale strafzaken, Antwerpen, Kluwer Business, 2012, 21; Overgenomen door: E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 22, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf 246 P. HOET³+HWQRQELVLQLGHP-EHJLQVHOLQKHW%HOJLVFKHUHFKWVYHUNHHU´CABG 2004/1, 5. Dit artikel baseert zijn conclusie op: EHRM 10 februari 2009, Sergey Zolotukhin v. Rusland, appl. nr. 14939/03, RABG 2009, afl. 13, 871, noot. P. HOET.

 

73  

162.

Nadat op 11 februari 2003 het arrest Gözütok door het Hof van Justitie werd

geveld, kwam de tot dan gevolgde interpretatie van het Hof van Cassatie met betrekking tot de non bis in idem-problematiek in het gedrang. 247 Het Hof van Justitie bevestigt in dit arrest dat de effectieve tussenkomst van een rechter niet noodzakelijk is om het non bis in idem-beginsel toepassing te laten vinden.248 Het afsluiten van een minnelijke schikking moet bijgevolg een nieuwe strafvervolging kunnen verhinderen.249 163.

Het non bis in idem-beginsel mag er dan wel voor zorgen dat de

strafvordering komt te vervallen, aan een hangende burgerlijke vordering wordt hierdoor niet geraakt. De burgerlijke vordering kan ook nog steeds worden ingesteld. Voor de invoering van de una via-wet kon de fraudeur op geen enkele wijze genieten van immuniteit ten aanzien van fiscale en/of sociale boetes na het afsluiten van een minnelijke schikking. De fiscus en sociale zekerheid konden voorheen deze boetes nog steeds vorderen voor de rechtbank.250 Wanneer het Openbaar Ministerie voor 1 november 2012251 aan de verdachte een minnelijke schikking wou opleggen vereiste dit van de verdachte dat hij in de eerste plaats de schade die de fiscus of de sociale zekerheid heeft geleden, diende te vergoeden. Pas dan kon het Openbaar Ministerie aan de verdachte een minnelijke schikking voorstellen. Dit voorstel zal de betaling van een bepaalde geldsom inhouden. Wanneer de verdachte nadien ook nog eens geconfronteerd werd met een fiscale en/of een sociale boete zou dit er kunnen toe leiden dat de

                                                                                                                247

Zie infra randnummer 167 e.v. HvJ 11 februari 2003, Gözütok, C-187/01; C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 819. Een zeer beknopte bespreking van het arrest is te vinden Gözütok is te vinden in: B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 57. 249 T. ONGENA³'HµQHELVLQLGHP¶-regel en de Schengen-landen. Ook buitenlandse transacties YHUKLQGHUHQYHUGHUHYHUYROJLQJ´NJW 2003, 767. 250 B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 57; Zie evenwel B. COOPMAN en K. HENS³6DPHQORRSYDQVWUDIHQERHWHLQILVFDOLEXVQLHW PHHUPRJHOLMNLQJHYROJHUHFHQWHUHFKWVSUDDN(XURSHHV+RI"´TFR 2010, afl. 382, 511, noot onder EHRM 16 september 2009. 251 'HZHWYDQVHSWHPEHUWRW³LQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van RYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJHQGHYHUKRJLQJYDQGHILVFDOHSHQDOHERHWHV´ZHUG gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 22 oktober 2012 en is tien dagen na de publicatie, op 1 november 2012, in werking getreden. 248

74  

 

proportionaliteit van het totaal aan opgelegde sancties in het gedrang komt. 252 Deze situatie werd door de rechtsleer niet wenselijk geacht en zoals een verdere bespreking duidelijk zal maken poogde de una via-wet van 20 september 2012 deze situatie te remediëren.253 § 3.

Draagwijdte van het begrip volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens

164.

Ook het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) oordeelde

reeds vele malen over de non bis in idem-kwestie. 254 We dienen echter vast te stellen dat de rechtspraak over dit onderwerp voor 2009 niet altijd als coherent kan worden beschouwd.255 Het was met het arrest Zolotukhin van 10 februari 2009 dat het EHRM duidelijkheid verschafte betreffende de draagwijdte van het non bis in idem-beginsel.256 Het non bis in idem-beginsel dat vervat zit in artikel 7 van het Zevende Aanvullend Protocol EVRM is volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens geschonden bij een tweede strafrechtelijke vervolging van een persoon voor dezelfde feiten of wezenlijk dezelfde feiten. De juridische kwalificatie van de feiten in het nationale recht is bijgevolg zonder belang.257 Deze visie werd nadien in het arrest Ruotsalainen van 16 juni 2009 bevestigd. 258 Concluderend kunnen we stellen dat de visie van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens met betrekking tot het non bis in idem-beginsel zonder meer duidelijk is. We dienen ook vast te stellen dat deze visie verschilt van deze die wordt aangehouden door het Hof van Cassatie.

                                                                                                                252

K. ANTHONISSEN en G. VERVECKEN³:DDUGHQHQQRUPHQYRRUGH%%,´LQ00AUS en M. ROZIE, (ed.), Actuele problemen van het fiscaal strafrecht, Antwerpen, Intersentia, 2011, 749. 253 Voor een bespreking van de una via-wet zie randnummer 209 e.v. 254 EHRM 23 oktober 1995, Gradinger t. Oostenrijk; EHRM 30 juni 1998, Oliveira t. Zwitserland; EHRM 14 september 1999, Ponsetti en Chesnel t. Frankrijk; EHRM 29 mei 2001, Fischer t. Oostenrijk. 255 A. DE NAUW³&Xmulatie van straffen en administratieve sancties met een strafrechtelijk karakter QDGHDUUHVWHQ=RORWRXNKLQHQ5XRWVDODQHQ´LQ)DE RUYCK (ed.), 6WUDIUHFKWPHHU«GDQRRLW Brugge, die Keure, 2011, 12; C. CONINGS³1HELVLQLGHP7LMGYRRUKHW]HOIGHµLGHP¶´NJW 2012, 277. 256 EHRM 10 februari 2009, Zolotukhin t. Rusland, RABG 2009, 871, noot P. HOET. 257 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 4; M. MAUS³8QDYLDLQILVFDOHVWUDI]DNHQHHQ ZHJYROSXWWHQHQEXLOHQ´Fisc. Act. 1012/19, 6; L. VERMEULEN³RYHUKHW³QRQELVLQLGHP´-SULQFLSH´QRRWRQGHU&DVVPHL  RW 2011-12, 1675. 258 EHRM 16 juni 2009, Ruotsalainen t. Finland, TFR 2010, 501, noot B. COOPMAN en K. HENS.

 

75  

165.

Van België zal door het EHRM worden verwacht dat zij haar rechtspraak zal

wijzigen. Echter het feit dat het Belgische rechtssysteem een groot belang hecht aan administratieve sanctiemiddelen enerzijds en anderzijds de bijzondere betekenis die in België wordt toegekend aan zowel de strafrechtelijke procedure als aan de strafsanctie verklaren waarom België zolang aarzelde om de rechtspraak van EHRM te implementeren met betrekking tot het non bis in idem-beginsel.259 De hierboven geschetste ratificatie van het zevende protocol van het EVRM vormde het beginpunt van deze implementatie en de una via-wet het voorlopige sluitstuk ervan. § 4. 166.

Draagwijdte van het begrip volgens het Belgische Hof van Cassatie Het

Hof

van

Cassatie

aanvaardde

wel

sinds

1999

dat

(fiscaal)

administratieve sancties straffen kunnen zijn in de zin van artikel 14 van het BUPOVerdrag.260 Het Hof ging evenwel niet zover om te besluiten dat het non bis in idem beginsel toepassing kon vinden. Het beginsel werd zelfs expliciet uitgesloten in fiscalibus.261 De zienswijze van het Hof kon worden gestaafd aan de hand van de strafbepalingen in de verschillende fiscale wetboeken waaronder het wetboek van de inkomstenbelasting. De strafsancties vermeld in deze wetboeken dienen te worden toegepast ³RQYHUPLQGHUGGHILVFDOHJHOGERHWHQ´262 Het Hof van Cassatie was eerder voorstander van een vorm van aanrekening. Men diende bij het uitspreken van de tweede sanctie, de eerste reeds opgelegde sanctie mee in rekening te brengen. 263 Het lijkt dat het Hof hier onvoldoende lef heeft

                                                                                                                259

S. LIPPENS en G. THIEL, Het Belgische una via-model in fiscale strafzaken, Antwerpen, Kluwer Business, 2012, 20; Overgenomen door: E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 22, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf. 260 Cass. 5 februari 1999, Arr. Cass. 1999, 155, RW 1998-99, 1352, TFR 1999, nr. 167, 381-385. 261 S. LIPPENS en G. THIEL, Het Belgische una via-model in fiscale strafzaken, Antwerpen, Kluwer Business, 2012, 27. 262 J. SPEECKE³Una viaGHRSORVVLQJYRRUDOOHSUREOHPHQ"´TFR 2013, 948. 263 Cass. 5 februari 1999, Arr. Cass. 1999, 155; A. DE NAUW³&XPXODWLHYDQVWUDIIHQHQ administratieve sancties met een strafrechtelijk NDUDNWHUQDGHDUUHVWHQ=RORWRXNKLQHQ5XRWVDODQHQ´ in F. DE RUYCK (ed.), 6WUDIUHFKWPHHU«GDQRRLWBrugge, die Keure, 2011, 3; R. VERSTRAETEN, Handboek Strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 168.

76  

 

getoond om het non bis in idem-beginsel een ruimer toepassingsgebied toe te kennen. Ook sommige rechtsleer en rechtspraak volgden deze mening. 264 167.

Volgens het Hof moet het gaan om feiten die gelijk zijn of wezenlijk gelijk zijn

aan de feiten waarop de andere inbreuk is gebaseerd. Niet alleen dezelfde feiten, maar dus ook feiten die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden door hun voorwerp en hun aard.265 Het non bis in idem-beginsel wordt dus geschonden wanneer een persoon, na een eerste bestraffing met een sanctie in de zin van artikel 6 EVRM YRRUµGH]HOIGHIHLWHQ¶RIYRRUµIHLWHQGLHVXEVWDQWLHHOGH]HOIGH]LMQ¶HHQWZHHGHNHHU wordt vervolgd door de overheid.266 De draagwijdte van het non bis in idem beginsel beperkte zich aldus tot de strafvordering, ook al vereiste het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een ruimer toepassingsgebied. Met de komst van de una via-wet moet bovenstaand toepassingsgebied opnieuw worden herbekeken.267 168.

In de jaren voorafgaand aan de totstandkoming van de una via-wet klonk de

roep om een beperking van de dubbele mogelijkheid tot bestraffing steeds luider. De rechtsleer pleitte ervoor om voorrangsregels uit te werken en duidelijke wettelijke bepalingen in te voeren om de sanctioneringsbevoegdheid bij één enkel orgaan te leggen.268 Door de totstandkoming van de una via-wet werd er op het gebied van het fiscaal strafrecht gehoor gegeven aan deze oproep.                                                                                                                 264

A. DE NAUW³&XPXODWLHYDQVWUDIIHQHQDGPLQLVWUDWLHYHsancties met een strafrechtelijk karakter QDGHDUUHVWHQ=RORWRXNKLQHQ5XRWVDODQHQ´LQ)DE RUYCK (ed.), 6WUDIUHFKWPHHU«GDQRRLW Brugge, die Keure, 2011, 6; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-Wet YDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 4; C. CONINGS³1HELVLQLGHP7LMGYRRUKHW]HOIGH µLGHP¶´NJW 2012, 280; J. VANPRAET, ³'XEEHOHEHVWUDIILQJYRRUGH]HOIGHIHLWHQRSEDVLVYDQHHQ ZHWHQHHQGHFUHHWRYHUGHEHYRHJVKHLGVYHUGHOLQJDGPLQLVWUDWLHYHVDQFWLHVHQKHWEHJLQVHO³non bis in idem´´RW 2008-09, 523. 265 P. HOET³*HOLMNKHLGvan feiten of van inbreuken en van strafrechtelijke vervolgingen of van YHUYROJLQJHQPHWHHQVWUDIUHFKWHOLMNNDUDNWHU´QRRWRQGHU(+50IHEUXDUL RABG 2009, 895; E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 26-31, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf 266 M. MAUS en E. VANDOOREN³'HVDQFWLHV´LQ0DE JONCKHEERE (ed.), De fiscale procedure, Brugge, Die Keure, 2012, 355. E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 26, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf. 267 Zie infra randnummer 213 e.v. 268 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 5; C. CONINGS³1HELVLQLGHP7LMGYRRUKHW]HOIGHµLGHP¶´NJW 2012, 281; J. PUT, ³Bis sed non idem. Een denkoefening over de toepassing van het non bis in idem-beginsel op de

 

77  

§ 5. 169.

Draagwijdte van het begrip sinds de una via-wet De una via-wet van 20 september 2012 heeft, althans in fiscale strafzaken,

een oplossing geboden aan de hierboven besproken vaststelling dat het geheel aan sancties disproportioneel kon worden bevonden. Sinds de invoering ervan dient men een strikte interpretatie te hanteren van het non bis in idem beginsel waardoor het niet langer mogelijk is om administratieve geldboetes te combineren met de minnelijke schikking. Verderop in dit werk maken we een beknopte analyse van de invoering van het una via-beginsel.269 Volgens de Belgische rechtspraak, met het Hof van Cassatie op kop, vielen fiscale boetes niet onder het non bis in idem-beginsel. Men dient echter vast te stellen dat een ruime interpretatie van de strafrechtelijke betekenis van dit beginsel tot de vaststelling zal leiden dat men voor eenzelfde feitencomplex twee verschillende sancties opgelegd kon krijgen en aldus twee maal een veroordeling. 270 Het dossier kon nog steeds cumulatief via twee verschillende

sporen

worden

afgehandeld,

enerzijds

de

fiscaalrechtelijke

afhandeling, de administratieve weg, en anderzijds een strafrechtelijke afhandeling. 170.

De parlementaire voorbereiding naar aanleiding van de una via-wet toont

aan dat de wet er is gekomen naar aanleiding van de recente rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, meer bepaald het arrest Zolotukhin dat hierboven reeds uitvoerig werd besproken.271                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     FXPXODWLHYDQDGPLQLVWUDWLHYHHQVWUDIVDQFWLHV´RW 2001-02, 952; Daarnaast leidde het Cassatiearrest van 25 mei 2011 opnieuw tot veel wrevel in de rechtsleer. Het lijkt ons nuttig om een korte uiteenzetting van de feiten te geven. Een werkloze had nagelaten vooraleer te werken zijn controlekaart door te halen met onuitwisbare inkt. Nadat hij door de RVA tijdelijk van werkloosheidsuitkering was uitgesloten werd hij ook nog eens strafrechtelijk vervolgd. Het Hof kwam tot de conclusie dat het algemeen non bis in idem-beginsel hierdoor niet werd geschonden aangezien de bestanddelen van de twee misdrijven niet dezelfde waren. In casu werd het strafbaar gestelde moreel bestanddeel geacht verschillend te zijn aangezien er slechts voor één van de sancties opzet vereist was. Zie ook L. VERMEULEN³RYHUKHW³QRQELVLQLGHP´-SULQFLSH´QRRWRQGHU Cass. 25 mei 2011), RW 2011-12, 1678; G. RANERI³Non bis in idem ± La cour de cassation rejettet-elle la jurisprudence Zolotoukhine"´QRRWRQGHU&DVVPHL JTT 2012, 54. 269 Zie infra randnummer 209 e.v. 270 M. ZAGHEDEN ³8QDYLDGHJXOGHQPLGGHQZHg of de weg zoek? Een analyse van het wetsvoorstel una via LQGHYHUYROJLQJYDQRYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJ´LQ/MAES en H. DE CNIJF (ed.), Fiscaal praktijkboek Directe Belastingen 2012-2013, Antwerpen, Kluwer 2012, 237 e.v.; J. SPEECKE³Una viaGHRSORVVLQJYRRUDOOHSUREOHPHQ"´TFR 2013, 948. 271 :HWVYRRUVWHO  GHFHPEHU  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/001, 7.

78  

 

171.

Via de invoering van het una via-model zal een inbreuk ofwel administratief

ofwel strafrechtelijk worden afgehandeld. De keuze voor de ene weg sluit dan de andere weg uit. Wanneer men in een bepaalde zaak tot een minnelijke schikking komt leidt dit tot het verval van de strafvordering. De zaak is in dat geval strafrechtelijk afgehandeld en meteen ook administratief. 172.

We dienen op te merken dat de una via-wet de nadruk legt op het vermijden

van de dubbele sanctionering van dezelfde feiten. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens hanteert in zijn rechtspraak echter de bewoording µYHUYROJLQJ¶.272 Voldoen aan het non bis in idem-beginsel impliceert dus volgens de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens een verbod op dubbele vervolging. SMET stelt zich de vraag of het louter niet opeisbaar zijn van opgelegde administratieve sancties bij een gerechtelijke afhandeling hieraan voldoen.273 § 6.

Beïnvloedt de huidige benadering van het non bis in idem-beginsel de minnelijke schikking?

173.

We zagen hierboven reeds uitvoerig dat de verdachte op voorstel van het

Openbaar Ministerie een minnelijke schikking kan sluiten. Krachtens artikel 216bis, § 6 Sv. is dit enkel mogelijk indien hij de door hem verschuldigde belastingen met inbegrip van de interesten betaalt. 274 Het sluiten van een minnelijke schikking bestaat dan uit de betaling van een bijkomende geldsom en/ of eventuele verbeurdverklaring. De bijkomende geldsom is echter wel beperkt tot het maximumbedrag in de wet bepaald voor het bijhorende misdrijf. Door de invoering van het una via-beginsel in fiscale strafzaken kunnen er sinds 1 november 2012 enkele moeilijkheden opduiken.                                                                                                                 272

EHRM 10 februari 2009, Zolotukhin t. Rusland, RABG 2009, 871, noot P. HOET; EHRM 16 juni 2009, TFR 2010, 501. 273 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8. 274 Volgens SMET was het initieel de bedoeling van de wetgever om de verdachte de verschuldigde belastingen te laten betalen met daarbovenop de verschuldigde belastingverhogingen. Hij verwijst hiervoor naar de parlementaire voorbereiding. F. SMET ³8QD YLD HQ PLQQHOLMNH VFhikking: een RQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8; Wetsontwerp 14 maart 2011 houdende diverse bepalingen, verslag namens de commissie voor de financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 201011, nr. 53 - 1208/012, 43.

 

79  

174.

Een eerste moeilijkheid kwam reeds aan de orde daar waar we de werking

van de wet in de tijd hebben besproken bij de invoering van de una via-wet.275 In essentie kwam het erop neer dat wanneer de strafvervolging op datum van 1 november 2012 reeds aanhangig was, de fiscaal administratieve sancties niet langer opeisbaar waren. Tegelijk konden de hogere strafrechtelijke fiscale boetes maar worden opgelegd voor feiten gepleegd na 31 oktober 2012. De strafrechtelijke boetes voor oudere misdrijven blijven beperkt en aldus de maximaal te betalen geldsom wanneer men de zaak wenste af te handelen via een minnelijke schikking. 175.

Een tweede probleem ontstaat wanneer de verdachte reeds bepaalde

administratieve sancties heeft betaald voor de inwerkingtreding van de una via-wet op 1 november 2012 en er nadien nog een gerechtelijk onderzoek werd ingesteld of nog zal worden ingesteld. De wet biedt in deze situatie geen antwoord. Een eerste logische conclusie van de rechter zou kunnen zijn dat men het aanrekeningprincipe uit de vroegere cassatierechtspraak hanteert om tot een besluit te komen.276 Hij zal in dat geval rekening houden met de reeds betaalde administratieve sancties om de hoogte van de strafrechtelijke geldboete te betalen. 176.

Toch lijkt het aangewezen dat de rechter reeds de nodige erkenning

toebedeelt aan de striktere interpretatie die gehanteerd wordt in de rechtspraak van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens277 en in de una via-wet van 20 september 2012. In die gevallen waarin de verdachte de hem opgelegde administratieve sancties reeds heeft uitgevoerd zal de rechter de nodige voorzichtigheid aan de dag moeten leggen om toch nog strafsancties op te leggen. Indien de gevatte rechter oordeelt toch strafsancties te moeten opleggen, bestaat de vrees dat dit in vele gevallen zal leiden tot een eindeloze procedureslag. 177.

Op te merken valt dat ook in de omzendbrief die werd uitgebracht door het

College van procureurs-generaal naar aanleiding van de una via-wet van 20                                                                                                                 275

Zie infra randnummer 243 Zie supra randnummer 166 e.v. Cass. 5 februari 1999, Arr. Cass. 1999, 155; A. DE NAUW, ³&XPXODWLHYDQVWUDIIHQHQDGPLQLVWUDWLHYHVDQFWLHVPHWHHQVWUDIUHFKWHOLMNNDUDNWHUQDGHDUUHVWHQ ZolotoukKLQHQ5XRWVDODQHQ´LQ)DE RUYCK (ed.), 6WUDIUHFKWPHHU«GDQRRLWBrugge, die Keure, 2011, 3; R. VERSTRAETEN, Handboek Strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 168. 277 EHRM 10 februari 2009, Zolotukhin t. Rusland, RABG 2009, 871, noot P. HOET. 276

80  

 

september 2012, er sprake is van een uitdrukkelijke erkenning van het non bis in idem-beginsel.278 De omzendbrief stelt dat het duidelijk moet zijn dat de visie van Europese Hof voor de Rechten van de Mens over het non bis in idem-beginsel in aanmerking dient genomen te worden in de Belgische (fiscale) rechtssfeer. 279 Het lijkt er aldus op dat ook het College van procureurs-generaal van oordeel is dat het non bis in idem-beginsel onmiddellijk dient te worden toegepast in procedures die vallen onder de hierboven beschreven voorwaarden. 178.

Concluderend kunnen we stellen dat una via-wet van 20 september 2012

een grote invloed heeft uitgeoefend op de verruimde minnelijke schikking zoals deze bestond sinds de wet van 14 april 2011 en de daaropvolgende reparatiewet van 11 juli 2011. De striktere interpretatie van het non bis in idem-beginsel is op het eerste zicht problematisch in de overgangsperiode omdat sommige onderdelen onvoldoende werden uitgeklaard. Het lijkt erop dat deze overgangsproblemen de eerste jaren nog niet meteen van de baan zullen zijn aangezien de gerechtelijke fiscale procedures tergend lang kunnen aanslepen en het overgangsrecht in vele gevallen nog van invloed zullen zijn. Pas voor feiten die werden gepleegd na 31 oktober 2012 kan men met zekerheid de problematiek van de werking van de wet in de tijd uitsluiten. 179.

Toch lijkt het dat ook nadien nog steeds moeilijkheden zullen worden

ondervonden in de relatie tussen de minnelijke schikking en de administratieve afhandeling van de feiten. De omschrijving van het non bis in idem-beginsel blijkt onvoldoende helder uit de una via-wet. Uit dit gebrek aan helderheid valt met grote zekerheid af te leiden dat dit zal leiden tot een gebrek aan rechtszekerheid. Laat de rechtszekerheid

nu

net

fundamenteel

zijn

in

het

overleg

belastingplichtige, de fiscale administratie en het Openbare Ministerie.

tussen

de

280

                                                                                                                278

. F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, -9'³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJLQILVFDOH]DNHQPLQLPDDO´Fiscoloog 2012, nr.1300, 6; Deze laatste auteur heeft het over sociale en fiscale zaken. De omzendbrief heeft het enkel over fiscale zaken. 279 College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 9. 280 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 10.

 

81  

Afdeling 11. Het akkoord over de te vergoeden schade § 1. 180.

Ten aanzien van de slachtoffers De wetswijzingen van 10 februari 1994 wijzigden de voordien essentiële

voorwaarde dat het afsluiten van een minnelijke schikking uitgesloten was wanneer de schade die het misdrijf aan een ander had veroorzaakt niet volledig en definitief was vergoed. Deze bepaling zorgde ervoor dat de minnelijke schikking vaak geen toepassing kon vinden omdat er geen akkoord kon worden gevonden tussen de dader en het slachtoffer over het vergoeden van de veroorzaakte schade. 281 Door dit onderdeel liepen procedures vaak eindeloos vertraging op. Vooral wanneer er een deskundige moest worden aangesteld voor het vaststellen van lichamelijke schade kon de minnelijke schikking om deze reden niet plaatsvinden. 282 De doelstelling die werd nagestreefd door de wetgever om procedures minder lang te laten aanslepen werd niet bereikt. 181.

Deze voorwaarde kon ook worden misbruikt door de slachtoffers van een

misdrijf. Indien ze niet akkoord gingen met het voorstellen van een minnelijke schikking door het Openbaar Ministerie konden ze hier in beginsel niet tegen protesteren. Men kon als slachtoffer wel de effectieve toepassing van de minnelijke schikking verhinderen door een buitensporig hoge schadevergoeding te eisen. De verdachte die toch wou genieten van deze mogelijkheid tot verval van strafvordering werd in dat geval gedwongen tot het betalen van een buitensporig hoge schadevergoeding.283 182.

Bij de invoering van artikel 216bis Sv. heeft men veel aandacht gehad voor

de vergoeding van de slachtoffers. Men ging er van in het begin vanuit dat de loutere overeenstemming over de te vergoeden schade niet volstond om een                                                                                                                 281

G. HALLOY³$VVXUDQFHREOLJDWRLUHGHV YpKLFXOHVHWWUDQVDFWLRQVFRUUHFWLRQHOOHV´JT 1969, nr. 4658, 312. 282 J. CUYPERS³'HUHFKWHUEXLWHQVSHO"2YHUGHWRHSDVVLQJYDQGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJLQGH SUDNWLMN´Panopticon, 1991, 458-600; W. BROSENS³(QNHOHUHFHQWHHYROXWLHVLQYHUVFKLOOHQGH doPHLQHQYDQKHWVWUDIUHFKW´2SHQLQJVUHGHVHSWHPEHUKRIYDQEHURHS$QWZHUSHQRW 1988-89, 319-320; B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQ VWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460. 283 B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNH VFKLNNLQJHQGHEHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460.

82  

 

minnelijke schikking te kunnen voorstellen.284 Wel bestond er, zoals verderop nog zal blijken, reeds discussie of een verdachte die onvermogend bleek te zijn of niet meteen

de

volledige

schadevergoeding

kon

ophoesten

dan

van

het

toepassingsgebied zou moeten worden uitgesloten. Uiteindelijk koos de wetgever ervoor om de voorwaarde te behouden om te vermijden dat het slachtoffer in bepaalde gevallen zonder enige vorm van genoegdoening zou achterblijven. 285 Mijns inziens is de uiteindelijke beslissing van de wetgever de juiste. Het principe dat een slachtoffer dient te worden vergoed voor het leed dat hem werd aangedaan strookt met het rechtvaardigheidsgevoel van het publiek. 183.

De wetswijziging leidde niet tot een wijziging van het bovenstaande principe,

enkel tot een minder strikte toepassing ervan. Het Openbaar Ministerie kan een minnelijke schikking voorstellen als de dader in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid erkent en het bewijs levert van de vergoeding van het niet betwiste gedeelte van de schade en de regeling daarvan. Dit principe bleef ongewijzigd door latere wetswijzigingen en is vandaag terug te vinden in artikel 216bis, § 4 Sv. Hierdoor ontstaat een onweerlegbaar vermoeden van fout. 286 Het is belangrijk om hier te onderstrepen dat de wet niet vereist dat tot een erkenning van de strafrechtelijke verantwoordelijk wordt overgegaan.287 184.

We kunnen concluderen dat deze wetswijziging zijn beoogde doel bereikt.

Door de gekozen oplossing wordt de schade die aan een ander werd veroorzaakt nog steeds vergoed, zij het op een later tijdstip. De minnelijke schikking kan op deze manier in een veel vroegere fase van de procedure worden voorgesteld of kan nu worden voorgesteld in gevallen waar het vroeger niet mogelijk bleek te zijn. Ook de mogelijkheid van het slachtoffer om misbruik te maken van deze voorwaarde wordt hiermee ongedaan gemaakt. 185.

Ook al lijkt deze evolutie op het eerste zicht zeer positief, toch bestaat er een

keerzijde van de medaille waarvoor voorlopig geen afdoende wettelijke oplossing                                                                                                                 284

Parl. St. Senaat 1982-83, 381/2, 6. Parl. St. Kamer 1983-84, 698/4. 286 S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´LQ%DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 35. 287 College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, 7. 285

 

83  

bestaat. Wanneer het Openbaar Ministerie ervoor zou kiezen om een minnelijke schikking voor te stellen aan de verdachte van een misdrijf zonder dat deze de schade die het misdrijf aan een ander had veroorzaakt niet volledig en definitief heeft vergoed, dan bestaat het risico dat de minnelijke schikking definitief wordt uitgevoerd alvorens over de burgerlijke vordering van het slachtoffer een uitspraak werd gedaan. De minnelijke schikking zal er nagenoeg altijd in bestaan dat aan de verdachte een bepaalde geldboete wordt opgelegd om het verval van de strafvordering te bekomen. De kans is hier niet onbestaande dat de verdachte zijn volledige vermogen zal moeten aanspreken om het verval van de strafvordering te bekomen en bijgevolg niet meer in staat zal zijn om de hem opgelegde schadevergoeding nog te betalen. Dit kan het perverse effect hebben dat de verdachte geen strafrechtelijke veroordeling oploopt en de geleden schade niet kan vergoeden. Het slachtoffer zal dan zowel moreel, door het feit dat de dader niet gestraft werd voor zijn daden, als materieel, door het feit dat de geleden schade niet werd vergoed, nadeel lijden. Het Openbaar Ministerie hoeft geen rekening te houden met de vermogenstoestand van de verdachte om de hoogte van het bedrag van de voor te stellen minnelijke schikking te bepalen. In artikel 216bis § 1, vierde lid Sv. blijkt dat het Openbaar Ministerie de vaststelling van de geldsom moet bepalen in verhouding tot de zwaarte van het misdrijf. Men neemt daarnaast ook nog een deel van de terugvorderbare gerechtskosten in rekening en men dient ook rekening te houden met de reeds in beslag genomen goederen.288 Uit niets blijkt echter dat de vermogenstoestand van de verdachte een rol zou kunnen spelen. Om deze keerzijde op te lossen kunnen er verschillende suggesties worden gedaan. In de eerste instantie kan er aan het Openbaar Ministerie worden gevraagd om voor het voorstellen van een minnelijke schikking een onderzoek te doen bij de verdachte naar zijn financiële draagkracht. Het Openbaar Ministerie zal erover moeten waken dat het vermogen van de verdachte als voldoende kan worden beschouwd om de schadevergoeding die men redelijkerwijze kan verwachten te vergoeden. Deze voorgestelde oplossing kan moeilijk als afdoende en waterdicht worden beschouwd. Het vermogen van de verdachte kan van dag tot dag veranderen en bovendien wordt er op die manier gevraagd aan het Openbaar Ministerie om zich (voorlopig) in de plaats te stellen van de rechter die zal moeten                                                                                                                 288

84  

 

Artikel 216bis § 1, vijfde lid Sv.; respectievelijk artikel 216bis § 1, zesde lid Sv.

oordelen over de burgerlijke vordering. Wanneer er voor de schadevergoeding dan ook nog eens een deskundige moeten worden aangesteld voor bijvoorbeeld het bepalen van de schadevergoeding voor de geleden lichamelijke schade, moet het Openbaar Ministerie al in zijn plaats op een voorlopige wijze gaan oordelen. Dit lijkt te verregaand. Bovendien zou het opnieuw een snelle afhandeling van de minnelijke schikking in de weg staan en de werklast van het Openbaar Ministerie verhogen. Ook de kosten van de rechtspleging worden op deze manier verhoogd daar er eigenlijk twee instanties, enerzijds het Openbaar Ministerie en anderzijds de deskundige en/of de rechter oordelen over het bedrag van de vergoeding voor de geleden schade. 186.

Een alternatieve oplossing zou kunnen zijn dat de minnelijke schikking wel

kan worden voorgesteld indien de dader in een geschrift zijn burgerlijke aansprakelijkheid erkent en het bewijs levert van de vergoeding van het niet betwiste gedeelte van de schade en de regeling ervan, maar dat de effectieve uitvoering van de minnelijke schikking en bijgevolg ook het effectieve verval van de strafvordering achterwege blijven tot dat de veroorzaakte schade volledig en definitief werd vergoed. Aldus komen we eigenlijk tot een tussenoplossing tussen de huidige wetsbepaling van artikel 216bis § 4 Sv. en de bepaling zoals deze bestond voor de wetswijziging door art. 1 van de wet van 10 februari 1994. Maar met deze oplossing komen ook de nadelen van de strikte toepassing door de oude bepaling opnieuw naar boven. Het slachtoffer dat niet wil dat er een minnelijke schikking zou worden voorgesteld kan nu de burgerlijke procedure zoveel mogelijk proberen rekken door het vragen van bijkomende onderzoeken. Er is in deze oplossingssuggestie wel een verbetering in die zin dat er een onpartijdige en onafhankelijke rechter de controle houdt over het tijdsverloop van de procedure en de uiteindelijke beslissing van de hoogte van het bedrag van de schadevergoeding. Met deze suggestie ontstaan er echter nog andere problemen. Wanneer men de burgerlijke rechter laat oordelen over de hoogte van de schadevergoeding en daarvan de uitvoering van de minnelijke schikking laat afhangen dan komt het DGDJLXP YDQ ³OH FULPLQHO WLHQW OH FLYLO HQ pWDW´ in het gedrang. Wanneer de strafvordering dan toch niet blijkt te vervallen heeft de burgerlijke rechtspraak reeds een uitspraak geveld. Artikel 4 van de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering bepaalt dat de burgerlijke rechtsvordering wordt geschorst zolang  

85  

niet definitief is geoordeeld over de strafvordering die voor of gedurende de burgerlijke rechtsvordering is ingesteld. Door de voorgestelde oplossing komt dit principe op de helling te staan. Nochtans is dit principe essentieel voor een goede rechtsbedeling. Het kan niet dat als de verdachte door de strafrechter onschuldig wordt bevonden, en hij dan toch nog dient in te staan voor de vergoeding van de geleden schade. We moeten dan ook concluderen dat de voorgestelde suggestie hier geen toepassing kan vinden en moet worden genegeerd. 187.

Een laatste suggestie zou kunnen zijn dat de huidig geldende principes

behouden blijven, maar dat wanneer de minnelijke schikking wordt uitgevoerd en er nog geen uitspraak is over de burgerlijke vordering tot vergoeding van de geleden schade werd uitgesproken, dat het bedrag van de minnelijke schikking in dat geval wordt geblokkeerd totdat er een definitieve uitspraak plaatsvindt over de burgerlijke vordering. Mocht blijken dat de verdachte onvermogend is om het bedrag ter vergoeding van de geleden schade waartoe hij werd veroordeeld, zou het bedrag van de minnelijke schikking bij voorrang kunnen worden aangewend om de slachtoffers te vergoeden. Op die manier ontstaat er bij de bevolking een groter gevoel van rechtvaardigheid en krijgen de slachtoffers in de mate van het mogelijke toch genoegdoening voor het onrecht dat hen werd aangedaan. Het Openbaar Ministerie zou in dit geval wel nog een vordering behouden op de verdachte om het bedrag dat het heeft moeten doorstorten aan de slachtoffers toch nog te kunnen recupereren. 188.

We kunnen concluderen dat de wetswijziging door art. 1 van de wet van 10

februari 1994 een vooruitgang betekent voor de rechtsfiguur van de minnelijke schikking en de maatschappij in haar geheel. De eerste twee suggesties die hierboven werden aangehaald kunnen als onvolledig of gewoonweg fout worden beschouwd. De derde suggestie daarentegen lijkt een afdoende oplossing te geven voor de bezorgdheid om het potentiële onvermogen van de verdachte te kunnen tegen gaan. Het lijkt ons dan ook aangewezen dat de wetgever deze suggestie verder zou onderzoeken.

86  

 

§ 2. 189.

Ten aanzien van de fiscus en de sociale zekerheid Op heden geniet de fiscus bij het afsluiten van een minnelijke schikking geen

zekerheid dat de verdachte zich na zich akkoord te verklaren, effectief zal betalen. Het zou kunnen dat de verdachte toch nog zal proberen om zich onvermogend te maken of zich effectief reeds onvermogend heeft gemaakt. De vraag is dan ook of er voor de fiscus en de sociale zekerheid een zekerheidsmechanisme zou moeten worden uitgebouwd. 190.

Dit lijkt niet noodzakelijk. Het verval van de strafvordering is pas definitief

wanneer men effectief is overgegaan tot uitvoering van de voorgestelde minnelijke schikking. Aldus kan het Openbaar Ministerie een niet betaalde minnelijke schikking interpreteren als een weigering om de minnelijke schikking te aanvaarden. Bijgevolg kan men de strafvordering verderzetten. 191.

Wanneer het duidelijk is dat de verdachte een voorstel tot minnelijke

schikking nooit zal kunnen betalen, lijkt een veroordeling van de verdachte de enige mogelijke uitweg. Het Openbaar Ministerie mag mijns inziens niet te snel deze conclusie trekken en zou eerst moeten meezoeken naar een oplossing voor de verdachte om toch nog een betaling van het voorgestelde bedrag mogelijk te maken.

Men

kan

hierbij

denken

aan

ondermeer

betalingsuitstel,

afbetalingsplan, kwijtschelding van interesten en schuldbemiddeling.

289

een Enige

creativiteit met betrekking tot de effectieve betaling van de verschuldigde som werd ook voorzien in de wet. De procureur des Konings moet dan wel het onherroepelijk YDVWOHJJHQ YDQ GH VFKXOG DOV µEHWDOLQJ¶ ZLOOHQ NZDOLILFHUHQ YRRU GH YHUUXLPGH minnelijke schikking.290 'H µEHWDOLQJ¶LVLPPHUVHHQ HIIHFWLHYH YRRUZDDUGHRP een effectief verval van de strafvordering te garanderen.

                                                                                                                289

K. ANTHONISSEN en G. VERVECKEN³+RHHQZDQQHHUVFKLNNHQLQILVFDOHVWUDI]DNHQ´AFT 2012, afl. 3, 13. 290 K. ANTHONISSEN en G. VERVECKEN³+RHHQZDQQHHUVFKLNNHQLQILVFDOHVWUDI]DNHQ´AFT 2012, afl. 3, 13.

 

87  

Afdeling 12. Het

Openbaar

Ministerie

versus

de

zittende

magistratuur 192.

Zoals hierboven reeds werd toegelicht werd de minnelijke schikking op

procedureel vlak uitvoerig uitgebreid door de wet van 14 april 2011 en de reparatiewet van 11 juli 2011. Daar waar het vroeger niet mogelijk was voor het Openbaar Ministerie om nog een minnelijke schikking voor te stellen wanneer de strafvordering reeds was ingesteld, kan de procureur des Konings vandaag nog steeds een minnelijke schikking voorstellen tijdens het gerechtelijk onderzoek en zelfs tijdens de behandeling ten gronde, voor zover nog geen vonnis of arrest werd uitgesproken dat reeds kracht van gewijsde heeft verkregen. 291 Dit heeft uiteraard gevolgen voor de beslissingsmacht van de rechter ten gronde. Echter de procedurele uitbreiding die vanuit een theoretisch standpunt revolutionair lijkt, blijkt in de praktijk eerder evolutief en aan te sluiten bij een voorheen reeds praetoriaans gegroeide werkwijze. 193.

Er bestond reeds een systeem in de praktijk die de huidige doelstelling van

de wetswijziging benadert, maar die toch niet gelijk loopt qua uitwerking. Na het instellen van een gerechtelijk onderzoek of de procedure ten gronde werden er toch nog akkoorden gesloten tussen enerzijds het parket en de administratie en anderzijds de verdachten. Na het sluiten van een akkoord werden deze voorgelegd aan respectievelijk de onderzoeksrechter of de rechter ten gronde naargelang het geval. Het parket vordert dan overeenkomstig de gemaakte afspraken. Dit kan, ook weer naargelang het geval, gaan om opschorting van de uitspraak van de veroordeling, een eenvoudige schuldverklaring wanneer de redelijke termijn dreigt overschreden te worden en dergelijke meer. De auteurs DECAIGNY, DE HERT en VAN GARSSE hebben via mediaberichten vastgesteld dat de gegroeide praktijk ook na de wetswijziging is blijven verder bestaan.292                                                                                                                 291

Zie supra randnummer 53 e.v. en artikel 216bis § 2, eerste lid Sv. T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULO en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en fuQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 559; Als concreet voorbeeld halen ze de schikking aan die de familie Hendrickx (stichters van onder meer Henrad en Henco sloot met de Belgische Staat. Ze betaalden 292

88  

 

194.

Voor deze praetoriaanse werkwijze bestaat vanzelfsprekend geen wettelijke

basis. Logisch gevolg hiervan is dat de rechter niet gebonden zal zijn door de vordering van het Openbaar Ministerie. In tegenstelling tot wat voor de burgerlijke vordering geldt, is de strafrechter niet gebonden door het beschikkingsbeginsel met betrekking tot de strafvordering. 293 Opnieuw in tegenstelling tot de burgerlijke vordering kan de strafrechter betreffende de strafvordering perfect ultra petita beslissen.294 De verdachte heeft, in tegenstelling tot het Openbaar Ministerie, niet de mogelijkheid om een akkoord te sluiten. Deze manier van werken geeft de verdachte geen enkele zekerheid dat de gemaakte afspraken nadien kunnen worden uitgevoerd. Toch blijkt dat de beschreven regeling in de praktijk toepassing vond. 195.

Met de huidig geldende wetgeving kan de verdachte de zekerheid wel

genieten. De rechter krijgt dan volgens de wet enkel de mogelijkheid om het verval van de strafvordering vast te stellen wat als een formaliteit moet worden gezien. Door de uitoefening van de minnelijke schikking wordt de bodemrechter als het ware gewoon omzeild. 196.

Gelet op de voorgaande problematiek zou men zich de vraag kunnen stellen

of een vermenging van de vroegere bestaande praktijk en de huidige regeling niet wenselijk zou zijn. Twee deelproblemen kunnen hieruit worden gedistilleerd. Enerzijds dient de wetgever zich af te vragen of het aangewezen is dat de minnelijke schikking volledig aan het oordeel van de bodemrechter wordt onttrokken. Anderzijds dient men na te gaan of het niet aangeraden zou zijn om het beschikkingsbeginsel295 in te voeren, gelijkaardig aan het burgerlijke recht, maar                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ruim 100 miljoen euro voor belastingontduiking om een proces te ontlopen. De beschreven pretoriaanse werkwijze wordt in deze zaak gehanteerd daar er reeds een gerechtelijk onderzoek was opgestart. Het parket vroeg in raadkamer de opschorting van straf voor de verdachten. Zie ook 09/³$QWZHUSVHIDPLOLH EHWDDOWPLOMRHQRPILVFXVWHRQWORSHQ´De Morgen 30 juli 2011; L. BALTUSSEN³)DPLOLH+HQGULFN[RQWORRSWILVFXVQLHWPHWPLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´Knack 2 augustus 2011. 293 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQvan 14 april HQMXOLYHUUXLPLQJYDQGHEXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 559. 294 P. TRAEST en G. STESSENS³0HHUPRJHOLMNKHGHQWRWLQEHVODJQHPLQJHQYHUEHXUGYHUNODULQJLQ strafzaken, RW 2003-04, 1053. 295 Voor de definitie van het beschikkingsbeginsel zie infra randnummer 200.

 

89  

dan enkel en specifiek in situaties waarin er een minnelijke schikking werd gesloten tussen het openbare ministerie en de verdachte. 197.

Als eerste element werd aangehaald dat de rechter louter het verval van de

strafvordering dient vast te stellen. Dit legt vanzelfsprekend een grote druk op de schouders van het Openbaar Ministerie. Er dient vastgesteld te worden dat de procureur des Konings er niet op zit te wachten dat hij de volle verantwoordelijkheid, en de eventueel daaraan gekoppelde mediastorm, dient te dragen. Het principe dat de onderhandelde deal nadien kan worden voorgelegd aan een onafhankelijke en onpartijdige rechter kan zorgen voor meer gemoedsrust en zorgt ervoor dat de deal door meerdere partijen werd beoordeeld. Dit strookt natuurlijk niet met de doelstelling van de minnelijke schikking die er juist moet toe leiden dat de strafrechter ontlast wordt van zaken die het voorwerp uitmaken van een minnelijke schikking. Echter we dienen vast te stellen dat deze conclusie in de praktijk als te eenzijdig zal worden beschouwd. Door de grote druk die valt op het Openbaar Ministerie zouden ze zich terughoudend kunnen opstellen om de verdachte nog een minnelijke schikking aan te bieden. Vooral dossiers die in de politiek of in de publieke opinie gevoelig liggen zouden het slachtoffer kunnen zijn van deze terughoudendheid. Anderzijds kan men ook terughoudend zijn wanneer het bijvoorbeeld gaat om zeer grote geldsommen die moeten leiden tot het verval van de strafvordering. 198.

Zowel voor de verdachte als voor het Openbaar Ministerie kan het invoeren

van een marginale controle door de rechter van een minnelijke schikking voordelen bieden. Het Openbaar Ministerie voelt zich gedekt door de toetsing van de rechter en zal daardoor misschien sneller durven overgaan tot het voorstellen van een minnelijke schikking. Ook voor de verdachte kan een rechterlijke toetsing voordelig zijn. De rechter kan nagaan of het Openbaar Ministerie de bevoegdheden die hem werden toegekend op een correcte wijze heeft gebruikt. De rechter zal bijvoorbeeld de minnelijke schikking weigeren te homologeren wanneer duidelijk blijkt dat het aanvaarden van de minnelijke schikking werd afgedwongen door het Openbaar Ministerie.

90  

 

199.

Het tweede aspect dat dient te worden uitgediept is de wenselijkheid om het

beschikkingsbeginsel van toepassing te maken in de specifieke context van de afsluiting van de minnelijke schikking. 200.

Het beschikkingsbeginsel zoals dit van toepassing is in burgerlijke zaken

houdt in dat de partijen zelf de grenzen van het geschil gaan bepalen, de zogenaamde autonomie van de procespartijen. 296 De rechter mag het voorwerp van de vordering niet ambtshalve wijzigen, hetzij door het uit te breiden, hetzij door ze door een andere te vervangen. De rechter kan aldus, na het voorwerp van een vordering te hebben verworpen, deze niet ambtshalve vervangen door een niet gevorderde veroordeling, zonder de heropening van de debatten te bevelen.297 201.

Het feit dat het beschikkingsbeginsel van toepassing zou zijn in deze

specifieke context, creëert voor de verdachte de zekerheid die hij vandaag niet kan genieten wanneer de praetoriaans gegroeide regeling wordt toegepast. Bovendien zou de invoering ervoor kunnen zorgen dat de toepassingsmogelijkheden van de minnelijke schikking een gevoelige uitbreiding kennen. Men zou immers in het akkoord ook een strafrechtelijke schuldverklaring, een veroordeling en dus een effectieve sanctie kunnen opleggen. Men kan ook denken aan verschillende modaliteiten die deel kunnen uitmaken van het akkoord. Men denke aan de modaliteiten van het uitstel en de opschorting.

298

Op die manier kan de

veroordeling, ondanks de afsluiting van de minnelijke schikking toch nog in het strafregister van de verdachte, die op dat moment al de hoedanigheid van dader heeft, verschijnen. 202.

Het invoeren van deze suggestie zou leiden tot de perceptie dat partijen de

mogelijkheid hebben om een overeenkomst te sluiten over de strafvordering. Dit is                                                                                                                 296

Dit denkspoor werd ook uitgewerkt door de Commissie voor de Justitie naar aanleiding van de wet van de wet 14 april 2011. Voor de volledige analyse: Verslag namens de Commissie voor de justitie bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen, Parl. St. Senaat 2010-11, nr. 5-893/3, 12. 297 Zie artikel 1138, 2° Ger. W. Dat het beschikkingsbeginsel inhoudt maar een beperktere draagwijdte heeft dan het eigenlijke beginsel. Cass. 20 februari 2002, P.01.1045.F, Arr. Cass. 2002, nr. 122 en meer algemeen zie: I. VEROUGSTRAETE, J. LECLERCQ, A. BOSSUYT en T. ERNIQUIN, Jv. Cass. 2002-03, 111-112. 298 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJ na de wetten van 14 april HQMXOLYHUUXLPLQJYDQGHEXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 560. De auteurs denken hierbij ook aan de mogelijkheid om in het voorstel van minnelijke schikking een eventueel beroepsverbod op te nemen.

 

91  

in beginsel niet mogelijk aangezien de strafvordering van openbare orde is en men er dus geen overeenkomst over kan sluiten. Hierboven bij de begripsbepaling van de minnelijke schikking bleek reeds dat verschillende rechtsleer de mening toegedaan is dat deze rechtsfiguur een afwijking vormt op het algemene beginsel dat de strafvordering van openbare orde is.299 Mijns inziens kan deze lijn worden doorgetrokken voor wat betreft het beschikkingsbeginsel in de context van de minnelijke schikking. 203.

Om de doelstelling van de wetgever, met name de ontlasting van het

justitiële apparaat, zoveel mogelijk te eerbiedigen kunnen we de hierboven voorgestelde oplossingen niet doortrekken over de gehele lijn. Mijns inziens is het wenselijk dat de huidige regeling behouden blijft voor zover de strafvordering op het moment van het afsluiten van de minnelijke schikking nog niet werd ingesteld. In deze fase van de procedure zou de bodemrechter nog steeds niet tussenkomen. Echter voor het geval dat de minnelijke schikking wel werd voorgesteld na het instellen van de strafvordering is het aangewezen om een rechterlijke controle toe te laten en het daarmee verband houdende beschikkingsbeginsel te respecteren. In onze visie wijken we op dit punt af van de huidig geldende regeling.

Afdeling 13. Instrument tegen gerechtelijke achterstand? 204.

Uit het historisch overzicht dat in het begin van dit werkstuk werd gegeven

bleek dat één van de voornaamste redenen voor het invoeren van de minnelijke schikking en het steeds opnieuw uitbreiden van het toepassingsgebied van de rechtsfiguur, kon gevonden worden in de strijd tegen de gerechtelijke achterstand en de overbelasting van ons rechtsapparaat.300 Het feit dat na elke verruiming de problematiek van de overbelasting van het justitiële apparaat bleef bestaan dient ons de vraag te stellen of het beoogde doel door de wetgever wel wordt bereikt.                                                                                                                 299

Zie supra randnummer 13 e.v.;R. VERSTRAETEN, handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 111; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 5. 300 Zie supra randnummer 38; B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 3; P. ARNOU³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 5; T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQD de wetten van 14 april en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en IXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´RW 2011-12, afl. 12, 558.

92  

 

Hierboven werd reeds zeer kort aangehaald dat de vrijgekomen tijd door de rechter kan worden gebruikt om zich te concentreren op de zaken waarover betwisting bestaat.301 205.

DECAIGNY, DE HERT en VAN GARSSE maken de terechte opmerking dat de

laatste verruiming uit 2011 niet zomaar gelijk kan worden gesteld met de doelstellingen van voorgaande verruiming. 302 Volgens hen is de verruiming veel diepgaander dan de wetgever zelf laat uitschijnen en wordt het essentiële doel van de rechtsfiguur met deze verruiming genegeerd. Dit essentiële doel bestond al sinds de invoering ervan in 1935. De wetgever wou de minnelijke schikking gebruiken om de aanpak van kleine criminaliteit te verzekeren. Deze kleine misdrijven vereisten een grote inzet van mensen en middelen. Het niet vervolgen hiervan zou bij de bevolking een gevoel van straffeloosheid en frustratie opwekken. De minnelijke schikking kon als tussenoplossing dienen. 206.

Men dient echter vast te stellen dat de verruiming er kwam om een betere

afhandeling van financiële, fiscale en sociale delicten te bewerkstelligen. De minnelijke schikking wordt daardoor niet langer de remedie tegen kleine criminaliteit, maar wel het instrument voor het afhandelen van zeer complexe misdrijven.303 207.

Vanuit de optiek dat de minnelijke schikking een handige rechtsfiguur kan

zijn om de kosten van ons rechtsapparaat te drukken is de heroriëntering van de minnelijke schikking door de wetgever een logische redenering. Eenzelfde analyse kan worden gemaakt vanuit de optiek van de overbelasting. Volgens de auteurs DECAIGNY, DE HERT en VAN GARSSE lijkt het erop dat de wetgever hiermee de handdoek in de ring gooit en toegeeft dat het rechtsapparaat                                                                                                                 301

Amendement nr. 18 ingediend bij de commissie voor de financiën en de begroting, bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 53-1208/007, 28. 302 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULO en 11 juli 2011: verruiming vaQGHEXLWHQJHUHFKWHOLMNHDIKDQGHOLQJHQIXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 558. 303 T. DECAIGNY, P. DE HERT en L. VAN GARSSE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQYDQDSULO en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en IXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´ RW 2011-12, afl. 12, 558.

 

93  

niet langer in staat is om uiterst complexe misdrijven te gaan vervolgen. 304 Men zal op die manier proberen om de strafvordering in een vroege fase te beëindigen. Aangezien er in de beginfase van het onderzoek nog geen verregaande duidelijkheid is over de schuld of onschuld van de verdachte zal dit zijn invloed hebben op de hoogte van het bedrag dat het Openbaar Ministerie zal kunnen eisen. Het spreekt vanzelf dat de echte criminelen hier hun voordeel uit halen en er belang bij hebben om mee te werken aan een slechte schikking. Anderzijds kan deze evolutie het perverte effect genereren dat aan een verdachte die onschuldig blijkt te zijn ook reeds in een vroege fase een schikking kan worden voorgesteld, terwijl later zou kunnen blijken dat de verdachte vrijuit gaat. Dit zou ertoe kunnen leiden dat onschuldige verdachten die hun goede naam willen behouden en geen lange periode willen geconfronteerd worden met een lopend strafonderzoek zullen overgaan tot de schikking. 208.

Mijns inziens is vereist dat het Openbaar Ministerie eerst in grote mate

zekerheid moet verkrijgen over de schuld of onschuld van de verdachte vanuit haar standpunt en vervolgens pas kan overgaan tot het al dan niet voorstellen van een minnelijke schikking. Het Openbaar Ministerie dient steeds te oordelen in eer en geweten en met de nodige objectiviteit. Dit principe komt door deze werkwijze op de helling te staan en kan ertoe leiden dat personen die onterecht een minnelijke schikking voorgesteld kregen het volledige vertrouwen in justitie zullen verliezen. We dienen ons af te vragen of de overheid de beoogde doelstellingen wel kan bereiken, gelet op het feit dat er slechts een beperkt aantal ³ECOFINF,6&´]DNHQ deel uitmaken van de totale populatie dossiers waarin er een minnelijke schikking wordt voorgesteld.305

                                                                                                                304

Al van bij de invoering van de figuur van de minnelijke schikking werd voor dit scenario gevreesd. Zie hiervoor S. RAVYSE³'HPLQQHOLMNHUHJHOLQJYDQIUDXGHLQVWUDIRQGHU]RHNHQKHGHQHQWRHNRPVW´ in B. DE BIE, De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 43. De auteur verwijst hiervoor naar: DE HALLEUX³/DWUDQVDFWLRQLQWURGXLWHGDQVOHGURLWSpQDO´, Ann. dr. Pol. 1939, 70-72. 305 In het amendement nr. 18 is er sprake van een percentage eco-fin zaken van nog geen 4 procent van het totale aantal in onderzoekstellingen. Het gaat dan over de periode 2004-2008. Het volledige overzicht is terug te vinden in: Amendement nr. 18 ingediend bij de commissie voor de financiën en de begroting, bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 531208/007, 28.

94  

 

Hoofdstuk 6. Una Via in de relatie tot de minnelijke schikking Afdeling 1. 209.

De wet van 20 september 2012

Hierboven in de historische schets kwam reeds ter sprake dat grote

fraudedossiers in de jaren 2000 de publieke opinie sterk beroerden.306 Aldus werd het noodzakelijk gevonden dat er een parlementaire onderzoekscommissie zou voor worden opgericht. Dit gebeurde dan ook op 12 juni 2007.

307

Deze

parlementaire onderzoekscommissie naar de grote fiscale fraudedossiers kwam met haar aanbevelingen in haar verslag van 7 mei 2009.308 Ze behandelde onder meer de deelproblematiek van de minnelijke schikking, maar daarnaast beveelde deze onderzoekscommissie ook aan om een una via-regel in te stellen, gebaseerd op FRPSOH[H VFKHPD¶V309 De parlementaire onderzoekscommissie oordeelde dat het aangewezen zou zijn om een overlegstructuur op poten te zetten tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie die dan zouden moeten beslissen of aan een fiscaal fraudedossier een gerechtelijke dan wel administratieve wending zou worden gegeven. Het kiezen voor de ene richting zou dan de toepassing van de andere richting uitsluiten. De structuur die werd aanbevolen door de parlementaire onderzoekscommissie werd uiteindelijk niet gevolgd door het nadien voorgestelde wetsvoorstel dat geleid heeft tot de una via-wet van 20 september 2012.310                                                                                                                 306

Zie hiervoor supra randnummer 37 e.v. Voorstel 12 juli 2007 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/001, 6. 308 Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004, 243. 309 Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004, 223. Als aanbeveling nr. 6 werd de invoering van de de una via-regel naar voren geschoven. Sommige auteurs zijn van mening dat het om de 7 aanbeveling zou gaan, maar dit lijkt niet correct. Zie ondermeer: B. COOPMAN (ed.) en K. HENS, De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 54; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMde Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 3. 310 Wetsvoorstel 23 december 2009 tot invoering van de una via-regel in fiscale strafzaken, de oprichting van een fiscaal auditoraat en de oprichting van een comité F, Advies van de Raad van State, nr. 47 426/2 van 9 december 2009, Parl. St. Kamer 2009-2010, nr. 52 2210/002. De afdeling wetgeving van de Raad van State had voorheen reeds een kritisch advies gepubliceerd over de complexe uitgetekende structuur die werd voorgesteld door de parlementaire onderzoekscommissie 307

 

95  

210.

De wet van 20 september 2012 tot instelling van het µXQDYLD¶-principe in de

vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en de verhoging van de ILVFDOH SHQDOH ERHWHV´ (hierna kortweg de una via-wet) werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van 22 oktober 2012 en is tien dagen na de publicatie, op 1 november 2012, in werking getreden.311 De komst van deze wet kadert in de strijd van de regering tegen de fiscale fraude, maar strekt er ook toe de overheidsmiddelen efficiënter in te zetten.312 211.

In fiscale strafzaken zal door de wet van 20 september 2012 een cumul van

administratieve en strafrechtelijke sancties niet langer mogelijk zijn. Het gaat meer VSHFLILHNRPRYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWGLHPHWµEHGULHJOLMNRS]HW¶RIPHWKHW µKHWRRJPHUNWHVFKDGHQ¶]LMQJHSOHHJG313 Onder bedrieglijk opzet moet het opzet worden verstaan om zichzelf of een ander een onrechtmatig voordeel te verschaffen.314 Op overtredingen begaan met EHGULHJOLMNRS]HWRIPHWµKHWRRJPHUN te schaden staan namelijk ook strafsancties. De achterliggende gedachte van de wetgever is dat er nog slechts één instantie zou instaan voor de vervolging en de sanctionering van fiscale fraude. 315 Enkel daar waar uit het overleg tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie zou blijken dat de inzet van het gerechtelijke apparaat meer aangewezen is voor de afhandeling van het dossier zou er nog van deze weg gebruik worden gemaakt. Men voert als het ware een subsidiariteitsbeginsel in.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    de

naar de fiscale fraude (zie hiervoor de 6 aanbeveling in hun verslag van 7 mei 2009. Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 0034/004, 243). De Raad van State stelde onder meer fundamentele grondwettelijke bezwaren vast. Zie ook: M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM ³(HQ WRHOLFKWLQJ ELM GH Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 3. 311 Advocaat-generaal bij het hof van beroep te Gent, DESTERBECK is ons inziens verkeerdelijk van mening dat de una via-wet van 20 september 2012 pas in werking zou treden op 1 januari 2013. Zie: F. DESTERBECK³µXQDYLD¶-ZHWGHHOVYHUQLHWLJG´Fisc. Act. 2014, nr. 13, 7. 312 D. NORɳ8QDYLD-SULQFLSHLQILVFDDOUHFKWZHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1. 313 College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 4; D. NORɳ8QDYLDSULQFLSHLQILVFDDOUHFKWZHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1. 314 Cass. 22 februari 1977, Pas. 1977, I, 659. 315 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 20; E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 34-35, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf.

96  

 

212.

De una via-wet beoogde in essentie de uitdrukking te zijn van drie concrete

problemen die tot dan toe werden ondervonden bij het afhandelen van fiscale fraudedossiers. 316 In eerste instantie wou men het non bis in idem-probleem remediëren dat kon ontstaan door de samenloop van enerzijds een administratieve sanctie en anderzijds een strafrechtelijke sanctie voor eenzelfde feit. 317 Vervolgens wou men ook het overleg mogelijk maken tussen 3 actoren betrokken bij het fiscale fraudedossier, enerzijds de fiscale administratie en anderzijds parket en politie. Overleg diende mogelijk te zijn met betrekking tot de optimale procedure die het dossier diende te ondergaan. Ten slotte dienden de pecuniaire strafrechtelijke sancties te worden verhoogd om de doeltreffendheid van de strafrechtelijke aanpak te blijven garanderen. Hierna zullen we kort deze drie onderdelen bespreken en in het bijzonder nagaan wat de invloed van de una via-wet van 20 september 2012 is op de figuur van de minnelijke schikking.

Afdeling 2. § 1. 213.

Non bis in idem

Situering De non bis in idem-problematiek genoot hierboven reeds uitvoerig onze

aandacht. Zoals reeds vermeld houdt dit beginsel in dat niemand kan worden vervolgd of berecht voor feiten waarvoor hij al berecht is.318 Het Belgische Hof van Cassatie is voorstander van een zwakke werking van het non bis in idem-beginsel.                                                                                                                 316

M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 3; F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8. 317 :HWVYRRUVWHODSULOWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, tekst aangenomen in plenaire vergadering en overgezonden aan de Senaat, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/007; D. NORɳ8QDYLD-SULQFLSHLQILVFDDOUHFKWZHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGe Una Via-Wet van 20 september ´T. Straf. ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 719. 318 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8; M. ZAGHEDEN ³8QDYLDGHJXOGHn middenweg of de weg zoek? Een analyse van het wetsvoorstel una via LQGHYHUYROJLQJYDQRYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJ´LQ/MAES en H. DE CNIJF (ed.), Fiscaal praktijkboek Directe Belastingen 2012-2013, Antwerpen, Kluwer 2012, 237 e.v.; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´ T. Straf. 2013/1, 3; E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 21, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf.

 

97  

Dit in tegenstelling met de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat het non bis in idem-beginsel een veel ruimere werking toebedeeld. We stelden hierboven vast dat het Hof van Cassatie voorlopig nog de Europese rechtspraak links liet liggen al kwam de visie van het Hof meer en meer onder druk te staan door de ratificatie van het zevende aanvullende protocol. Voor een uitgebreidere bespreking van deze problematiek dienen we te verwijzen naar de reeds hierboven gemaakte analyse.319 214.

Door de komst van de una via-wet lijkt er een einde te komen aan de tot op

heden gevolgde interpretatie van het non bis in idem-beginsel door ons Hof van Cassatie, althans voor wat betreft de fiscale strafzaken.320 Met de invoering van de wet zullen fiscale misdrijven voortaan ofwel door de fiscus zelf worden behandeld, met eventuele belastingverhogingen of administratieve boetes, ofwel strafrechtelijk met bijhorende strafrechtelijke sancties (een boete, verbeurdverklaring of celstraf).321 Een combinatie van beide procedures en cumul van administratieve en strafrechtelijke sancties zal niet langer mogelijk zijn. 322 Zodra een fraudedossier een strafrechtelijke weg volgt, kan de fiscus daar dus geen administratieve boetes of belastingverhogingen meer aan toevoegen.323 215.

Voorafgaand kwam ook reeds ter sprake dat de gehanteerde visie van het

Hof van Cassatie steun vond in de wet. De wet biedt uitdrukkelijk de mogelijkheid om na een administratieve veroordeling de betrokkene nog steeds te vervolgen voor de strafrechter. De strafsancties vermeld in deze wetboeken dienen te worden toegepast ³RQYHUPLQGHUG GH ILVFDOH JHOGERHWHQ´324 Het spreekt mijns inziens voor zich dat de gebruikte bewoordingen niet langer te rijmen zijn met de gehanteerde principes door de ingevoerde una via-wet. Uit de omzendbrief die werd gepubliceerd door het College van procureurs-generaal op 22 oktober 2012 blijkt dat de procureurs-generaal tot een gelijkaardig besluit komen. De omzendbrief beschrijft de problematiek als volgt:                                                                                                                 319

Zie ook supra randnummer 166 e.v. ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 719; D. NORɳ8QDYLD-principe in fiscaal recht wHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1. 321 ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 719. 322 D. NORɳ8QDYLD-SULQFLSHLQILVFDDOUHFKWZHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1. 323 ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 719. 324 J. SPEECKE³Una viaGHRSORVVLQJYRRUDOOHSUREOHPHQ"´TFR 2013, 948. 320

98  

 

³2P HHQ RQEHNHQGH UHGHQ KHHIW GH ³XQD YLD´-ZHW GH ZRRUGHQ ³2QYHUPLQGHUG GH ILVFDOHERHWHQ´LQGHDUWLNHOHQYDQKHW:HWERHNGHUUHJLVWUDWLH-, hypoheek-, en griffierechten, artikel 133 van het Wetboek der successierechten en artikel 207 van het Wetboek diverse rechten en taksen niet geschrapt, hetgeen in strijd lijkt met de JHHVWYDQGH³XQDYLD´-ZHWHQKHW³QRQELVLQLGHP´-EHJLQVHO´325 216.

De una via-wet van 20 september 2012 biedt echter geen absolute garantie

dat eenzelfde dossier niet tegelijk het voorwerp uitmaakt van een onderzoek door de fiscale administratie en door het Openbaar Ministerie. 326 Het onderzoek kan gelijktijdig administratief en gerechtelijk worden gevoerd. De toepassing van het non

bis

in

idem-beginsel

blijft

beperkt

tot

een

decumul

van

de

administratiefrechtelijke en strafrechtelijke sanctie. 327 Dit element verdient onze aandacht. § 2.

Parallel administratief en strafrechtelijk onderzoek in strijd met de doelstellingen?

217.

Dit lijkt enigszins paradoxaal met de doelstellingen die de wetgever wou

nastreven door het invoeren van de una via-wet. Men wou het parallel werken door de fiscus en het Openbaar Ministerie vermijden en komen tot een efficiëntere inzet van de beperkte overheidsmiddelen die er zijn.328 We dienen vast te stellen dat de inzet van overheidsmiddelen vooral nodig is in de onderzoeksfase. Het administratief en het strafrechtelijk onderzoek kunnen nog steeds naast elkaar gebeuren wat betekent dat de effectieve reductie van de procedurekost niet zo groot zal zijn. Daarnaast werkt men in de onderzoeksfase nog steeds parallel naast elkaar, waardoor deze doelstelling ook niet effectief zal kunnen worden gerealiseerd. Om deze redenen geeft de parlementaire voorbereiding aan dat na                                                                                                                 325

College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 9-10. W. DEFOOR³6WULMGWHJHQde fiscale fraude- De wet van 20 september 2012 tot instelling van het una via-SULQFLSHELMGHYHUYROJLQJYDQILVFDOHPLVGULMYHQZHJRPOHLGLQJHQEOLMYHQPRJHOLMN´Notariaat 2013, nr. 5, 6. 327 W. DEFOOR³6WULMGWHJHQde fiscale fraude- De wet van 20 september 2012 tot instelling van het una via-principe bij GHYHUYROJLQJYDQILVFDOHPLVGULMYHQZHJRPOHLGLQJHQEOLMYHQPRJHOLMN´Notariaat 2013, nr. 5, 6. 328 :HWVYRRUVWHO  GHFHPEHU  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/001, 6. 326

 

99  

de ontdekking van de fraude het overleg zo snel mogelijk dient te gebeuren. 329 Men maakt echter ook meteen de kanttekening dat men tijdens het overleg met kennis van zaken dient te oordelen over de weg die men wenst te volgen. Het inwinnen van voldoende informatie zal hiervoor cruciaal zijn. Mijns inziens is deze opmerking WHUHFKW 'H ZRRUGHQ ³]R VQHO PRJHOLMN´ GLHQHQ GDQ RRN LQ GH MXLVWH FRQWH[W WH worden geplaatst. Vast staat dat het een moeilijke denkoefening zal zijn voor de YHUVFKLOOHQGHDFWRUHQLQHONFRQFUHHWGRVVLHURPKHW³MXLVWH´PRPHQWWHYLQGHQYRRU het overleg. 218.

Hetgeen hierboven werd geconcludeerd dienen we meteen te nuanceren

doordat

de

wetgever

overlegprocedure

moet

in

een

vermijden

overlegprocedure dat

er

heeft

overlappingen

voorzien. gebeuren

Deze in

de

onderzoeksfase van de administratieve en de gerechtelijke procedure. Door het vermijden van overlappingen zou er aan de verspilling van overheidsmiddelen een halt worden toegeroepen.330 Het voorziene overleg tussen de verschillende actoren wordt in de volgende afdeling uitvoerig besproken. § 3.

Schendt

de

overlegprocedure

het

grondwettelijk

gelijkheidsbeginsel? 219.

Met de invoering van de una via-wet vroeg VAN DYCK zich af of het

grondwettelijk gelijkheidsbeginsel niet werd geschonden doordat geschorste administratieve boetes toch nog dienden te worden betaald nadat een fraudeur door de raadkamer reeds buitenvervolging was gesteld. 331 Wanneer men de                                                                                                                 329

:HWVRQWZHUS  MXQL  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en voor de Economische aangelegenheden, Parl. St. Senaat, 2011-2012, nr. 5 ± 1592/3, 41. Deze opmerking werd ook overgenomen in de omzendbrief over deze materie. College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 16. 330 :HWVYRRUVWHO  DSULO  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/005, 6, 35, 46. Een logisch gevolg van deze doelstelling was dan ook dat de overlegregeling geen extra kosten met zich mocht meebrengen. Men voorzag zelfs naast een besparing op de overheidsmiddelen door het wegwerken van de overlappingen een stijging van de inkomsten door het beter op elkaar afstemmen van de bestaande structuren. Of deze doelstelling ook effectief zal worden behaald zal nog moeten blijken. M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM ³(HQ WRHOLFKWLQJ ELM GH Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 6; 331 J. VAN DYCK³8QD9LD¶EHVOLVVLQJQDRYHUOHJWXVVHQ$GPLQLVWUDWLHHQ3DUNHW´Fiscoloog 23 mei 2012, 1.

100  

 

verdachte had doorverwezen naar de vonnisrechter en men had nadien de vrijspraak bekomen, zouden de administratieve boetes definitief niet opeisbaar worden. Een beslissing tot buitenvervolgingstelling is natuurlijk niet gelijk met een definitieve

vrijspraak.

332

Toch

lijkt

het

aangewezen

om

bij

een

buitenvervolgingstelling door de raadkamer de administratieve boetes definitief niet op te eisen. 220.

'H µY]Z /LJD YDQ EHODVWLQJSOLFKWLJHQ¶ NZDP WRW HHQ JHOLMNDDUGLJH FRQFOXVLH

en vroeg aan het Grondwettelijk Hof om de artikelen 3, 4 en 14 van de una via-wet van 20 september 2012 te vernietigen. Het Grondwettelijk Hof oordeelde op 3 april 2014 dat er sprake is van een schending van het non bis in idem-beginsel.333 De opeisbaarheid van de administratieve geldboetes na een buitenvervolgingstelling door de raadkamer strookt niet met het non bis in idem-beginsel en bij uitbreiding het grondwettelijke gelijkheidsbeginsel. Het Hof vernietigde daarom de artikelen 3, 4 en 14 van de una via-wet. 221.

De rechtsleer betwist of afgesloten minnelijke schikkingen die gebaseerd

waren op de vernietigde bepalingen nog kunnen behouden blijven. 334 Sommigen zijn van oordeel dat fraudeurs hun afgesloten minnelijke schikking nu zouden kunnen terugvorderen. Een nieuw wetgevend ingrijpen lijkt aangewezen om de ontstane rechtsonzekerheid te remediëren.

Afdeling 3.

Overleg tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie

§ 1. 222.

Het overlegprincipe Het una via-principe bepaalt dat men enkel via administratieve of

strafrechtelijke weg kan sanctioneren. Een cumulatie van beide regimes wordt niet mogelijk geacht. Bijgevolg dient men een keuze te maken tussen de                                                                                                                 332

M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 15. 333 GwH 3 april 2014, 61/2014, http://www.const-court.be/public/n/2014/2014-061n.pdf; F. DESTERBECK³*URQGZHWWHOLMN+RINHXUWRYHUOHJILVFXV-gerecht goed maar veroordeelt praktische XLWZHUNLQJ´Fisc. Act. Nr. 13, 7-9. 334 H. BROCKMANS³9Hrnietiging Una Via-ZHWYHURRU]DDNWILVFDOHFKDRV´Trends 7 april 2014.

 

101  

administratieve weg en de strafrechtelijke weg. In dit onderdeel gaan we na wie de keuze tussen de verschillende opties dient te maken. 223.

De wetgever was van oordeel dat de beste manier om een weloverwogen

keuze te maken bestond in een overleg tussen de verschillende actoren die betrokken zijn in de sanctionering. De overlegprocedure werd uitdrukkelijk opgenomen in de wet. Artikel 2 van de una via-wet voegde een derde lid toe aan artikel 29 van het Wetboek van Strafvordering. Het bestaat uit hetgeen hierna volgt. ³'H LQ KHW WZHHGH OLG EHGRHOGH JHZHVWHOLMNH GLUHFWHXU RI GH DPEWHQDDU GLH KLM aanwijst, kan in het kader van de strijd tegen de fiscale fraude over concrete dossiers overleg plegen met de procureur des Konings. De procureur des Konings kan de strafrechtelijk strafbare feiten waarvan hij kennis heeft genomen tijdens het overleg, vervolgen. Het overleg kan ook plaatsvinden op initiatief van de procureur des Konings. De bevoegde politionele overheden kunnen deelnemen aan dit oYHUOHJ³ We merken op dat een concrete invulling van de organisatie van dit overleg niet is opgenomen in de tekst. Uit de parlementaire voorbereiding blijkt dat dit een bewuste keuze is geweest van de wetgever om het overleg soepel te kunnen houden.335 224.

Uit de wettekst blijkt daarnaast ook dat zowel de procureur des Konings als

de fiscale administratie het initiatief tot overleg kunnen nemen. Voor de politie is er enkel een rol van deelnemer weggelegd. Het feit dat de politiediensten niet de mogelijkheid krijgen het overleg op te starten vormt mijns inziens geen probleem. De wettekst heeft het steevast over µkan¶ overleg plegen. Daaruit blijkt dat aan het overleg een facultatief karakter moet worden toegekend. Dit facultatief karakter blijkt ook in de omzendbrief die werd gepubliceerd door het College van procureurs-generaal bij de hoven van beroep. 336 Ondanks het feit dat men                                                                                                                 335

:HWVYRRUVWHOGHFHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/001, 9. 336 College van procureurs-JHQHUDDO&2/%UXVVHORNWREHU&%³8QDYLD RSVSRULQJVRQGHU]RHNVFKRUVWILVFDOHVDQFWLHVQRJ QLHW´Fiscoloog 2012, nr. 1315, 9; B.

102  

 

helemaal niet verplicht is om overleg te plegen zijn DE JAEGER en VAN VOLSEM van mening dat het Openbaar Ministerie wel dient in te gaan op een verzoek tot overleg vanwege de administratie. Een weigering zou volgens hen in strijd zijn met de geest van de wet en de omzendbrief.337 Ik meen van oordeel te zijn dat we hen in deze beoordeling moeten volgen. Het initiatiefrecht dient terecht als faculteit te worden beschouwd, maar de mogelijkheid om een uitgestoken hand te weigeren zou het systeem onwerkbaar maken. Men mag niet vergeten dat beide actoren uiteindelijk dezelfde belangen hebben, met name een veroordeling te bekomen van dader. Ook dienen we te oordelen dat ondanks het feit dat DE JAEGER en VAN VOLSEM niets zeggen over de situatie waarin het Openbaar Ministerie een verzoek tot overleg doet aan de fiscale administratie, dit ook in strijd is met de geest van de wet en de omzendbrief. 225.

Het spreekt voor zich dat zowel het Openbaar Ministerie als de fiscale

administratie de vrijheid genieten om op een weloverwogen wijze een selectie te maken

van

de

dossiers

die

ze

wensen

te

behandelen

tijdens

de

overlegprocedure.338 226.

De weg die zal worden gekozen wordt beslist tijdens het overleg tussen het

Openbaar Ministerie en de fiscale administratie. De ernst van de feiten en de middelen die nodig zijn om de fraude te onderzoeken zullen bepalen welke weg er wordt gekozen. Determinerend voor de ernst van de feiten zijn onder meer: ingewikkelde fraudeconstructies, oogmerk om te schaden of sprake van een criminele organisatie. Bij de middelen die noodzakelijk zijn voor het voeren van het onderzoek kan onder meer worden verwezen naar de methoden waarvoor de wet de tussenkomst van een onderzoeksrechter vereist. Het kan dan gaan om bijvoorbeeld een huiszoeking of een telefoontap. De verschillende actoren die deelnemen aan het overleg zullen, bij het bepalen van de meest adequate afhandelingsmethode, rekening moeten houden met het subsidiariteitsbeginsel.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     VERSTRAETEN³2SQDDUHFKWVFKHLGLQJPHWRQGHUOLQJHWRHVWHPPLQJWXVVHQILVFXVHQSDUNHW"´Fisc. Act. 2012, nr. 7, 6. 337 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 8. 338 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMde Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 8; B. VERSTRAETEN³2SQDDUHFKWVFKHLGLQJPHWRQGHUOLQJHWRHVWHPPLQJWXVVHQ ILVFXVHQSDUNHW"´Fisc. Act. 2012, nr. 7, 6.

 

103  

§ 2. 227.

Het subsidiariteitsprincipe Het overleg tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie

steunt in principe op twee pijlers. Enerzijds hebben we het hierboven reeds uitvoerig

besproken

non

subsidiariteitsbeginsel.

Het

bis

in

idem-beginsel

subsidiariteitsprincipe

en

kennen

anderzijds we

vanuit

het het

gemeenrechtelijk publiekrecht als de organisatiewijze of regel in de taakverdeling tussen een hogere en een lagere overheid of openbare instelling. Men vertrekt dan vanuit het principe dat wat een lagere overheid kan doen niet door de hogere overheid dient te worden uitgevoerd.339 228.

Deze

algemene

regel

kan

niet

worden

gebruikt

om

het

subsidiariteitsbeginsel uit te leggen in de relatie tot de una via-wet. Er is in de relatie tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie geen sprake van een hogere en een lagere overheid. De beide organen hebben gewoon elk een andere taakomschrijving die in sommige gevallen kon leiden tot een overlapping. Door de invoering van de una via-wet hoopt met dit te vermijden. Het subsidiariteitsprincipe geeft hieraan uiting. 229.

Het subsidiariteitsbeginsel op fiscaal vlak geeft de voorkeur aan een

administratieve afhandeling van het dossier door de fiscale administratie. Wanneer blijkt dat de fiscale administratie onvoldoende mogelijkheden heeft om de feiten afdoende te sanctioneren komt het Openbaar Ministerie in actie en kennen we een gerechtelijke afhandeling. Het is aldus in eerste instantie aan de fiscale administratie om de fiscale schuld vast te stellen en in te vorderen, dit met inbegrip van de vaststelling van fiscale fraude. De fiscale administratie moet voor het uitvoeren van deze taak uiteraard alle wettelijke middelen aanwenden waarover men kan beschikken. Ze beschikken

                                                                                                                339

E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 34, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf.

104  

 

immers over ambtenaren met een goede kennis om, op grond van de vastgestelde feiten, snel en doeltreffend de ontdoken belasting te bepalen en in te kohieren.340 Indien uit het onderzoek van de fiscale administratie blijkt dat de wettelijke middelen waarover ze beschikken niet zullen volstaan om de ernstige, complexe en georganiseerde fraude te onderzoeken en te bestraffen, zouden de wettelijke onderzoeksmiddelen van de rechterlijke macht moeten worden ingezet. 341 230.

De onderzoeksmiddelen waarover het Openbaar Ministerie kan beschikken

zijn uitgebreider als deze waarover de fiscale administratie beschikt. Vandaar is het aangewezen dat de relatief eenvoudige fiscale fraudedossiers een administratieve handeling genieten terwijl de ernstigere fraudedossiers worden afgehandeld door het Openbaar Ministerie. Het Openbaar Ministerie kan, naargelang het geval, samen met de onderzoeksrechter meer verregaande maatregelen nemen. Concreet kan het dan gaan om een huiszoeking of de vrijheidsbeneming van een verdachte. 231.

De overlegprocedure dient bovenstaande parameters te gebruiken om tot de

conclusie te komen welke afhandelingsmethode de meest aangewezen weg lijkt. Indien deze procedure kiest voor een afhandeling langs de fiscaalrechtelijke weg beperkt de fiscale administratie zich tot het vaststellen van de ontdoken belasting zonder een administratieve sanctie op te leggen.342 De wet voorziet nochtans niet letterlijk in een verbod om nadien nog administratieve sancties op te leggen. In de wet is er enkel sprake van een niet opeisbaarheid van de administratieve sanctie bij het opstarten van een gerechtelijk onderzoek. SMET stelt zich de vraag of de fiscus bij het vaststellen van de belasting dan nog steeds een administratieve sanctie kan opleggen die ze dan naargelang het geval niet kan opeisen.343 232.

De administratieve afhandeling van fiscale schulden en in beginsel ook

fiscale boetes lijkt de regel te moeten zijn, de gerechtelijke afhandeling de                                                                                                                 340

College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 13. College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, 13. 342 College van procureurs-JHQHUDDO&2/%UXVVHORNWREHU&%³8QDYLD RSVSRULQJVRQGHU]RHNVFKRUVWILVFDOHVDQFWLHVQRJ QLHW´Fiscoloog 2012, nr. 1315, 9 343 F. SMET³8QDYLD HQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8. 341

 

105  

uitzondering. Het spreekt voor zich dat een gerechtelijke afhandeling van bepaalde feiten slechts kan wanneer er effectief ook strafsancties op de begane misdrijven staan. Het gaat dan om inbreuken op de fiscale wetten die worden gepleegd met bedrieglijk opzet of met het oogmerk te schaden. § 3. 233.

Schending van het Charter van de belastingplichtige In fiscale strafzaken wordt de strafvordering uitgevoerd door het Openbaar

Ministerie volgens de regels van de gemene strafprocedure. Op de fiscale strafvordering zijn er echter een aantal specifieke regels van toepassing. De specifieke regels zijn vervat in het Charter van de belastingplichtige dat deel uitmaakt van de wet van 4 augustus 1986.344 234.

Het Charter van de belastingplichtige voerde een regeling in over de relatie

tussen de fiscale administratie en het Openbaar Ministerie. De bevoegdheid van de verschillende

actoren

werd

in

dit

Charter

duidelijk

afgebakend.

Belastingambtenaren kunnen sinds dan niet langer optreden als deskundige in fiscale strafzaken, maar enkel nog optreden als getuige.345 De beperkingen werden ingevoerd om te vermijden dat de fiscus zich teveel zou inlaten met de strafprocedure.346 Het Charter is de laatste jaren meer en meer onder druk komen te staan doordat het ondermeer beïnvloed werd door de invoering van het una viaprincipe. Het bestaande Charter zal complementair moeten worden toegepast met de nieuwe regels.347 Het is echter te verregaand om hieruit te concluderen dat de ambtenaren van de administratie hun directe medewerking zouden mogen verlenen aan het gerechtelijk onderzoek.348                                                                                                                 344

Wet 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, BS 20 augustus 1986. $UWLNHO:,%EHSDDOW³De ambtenaren van de Administratie der directe belastingen en van de Administratie van de bijzondere belastinginspectie mogen, op straffe van nietigheid van de akte YDQUHFKWVSOHJLQJVOHFKWVDOVJHWXLJHZRUGHQJHKRRUG« ´ 346 In de praktijk is er altijd enige wisselwerking blijven bestaan. Zie supra randnummer 126; F. DESTERBECK³)LVFDOHDPEWHQDUHQPRJHQSROLWLHLQOLFKWLQJHQYHUVWUHNNHQHQGLHRRNVSRQWDDQ DDQYXOOHQ´Fisc. Act. 2008, nr. 8, 9. 347 E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 16, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf. 348  M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´ T. Straf. 2013/1, 8; M. ZAGHEDEN , ³8QDYLDGHJXOGHQPLGGHQZHJRIGHZHJ]RHN"(HQDQDO\VH van het wetsvoorstel una via LQGHYHUYROJLQJYDQRYHUWUHGLQJHQYDQGHILVFDOHZHWJHYLQJ´LQ/ MAES en H. DE CNIJF (ed.), Fiscaal praktijkboek Directe Belastingen 2012-2013, Antwerpen, Kluwer 345

106  

 

235.

De

beschouwd.

scheiding 349

wordt

door

verschillende

rechtsleer

als

artificieel

Dezelfde rechtsleer pleit ervoor om het Charter niet langer

toepassing te laten vinden. Volgens hen zorgt de huidige fiscale procedure voor eindeloos lange procedures die in sommige gevallen zelfs uitmonden in een vrijspraak door de overschrijding van de redelijke termijn. De redelijke termijn weegt alsmaar zwaarder door in concrete fiscale dossiers. In fiscale strafzaken wordt er door fiscale advocaten vaak op ingespeeld. Eerst zal men pogingen ondernemen om de zaak te rekken en daarna roept men in dat de zaak onredelijk lang heeft geduurd. Het probleem van de lange duurtijd ligt hem soms in het feit dat de fiscus eerst een administratief onderzoek voert en er pas in een later stadium een strafrechtelijk onderzoek wordt opgestart door het parket. 236.

Mijns inziens is het van belang voor de rechtsonderhorige dat het beginsel

YDQ GH ³UHGHOLMNH WHUPLMQ´ LQ RQV UHFKWVstelsel een steeds grotere rol gaat spelen. Het mag niet zo zijn dat het principe van de redelijke termijn in vraag mag worden gesteld omdat de procedures in het huidig geldende recht niet in staat blijken te zijn om aan dit principe te voldoen. Een optie die eerder zou moeten worden bekeken, is of het niet wenselijk is dat de procedures worden aangepast op die manier dat het

principe

van

de

redelijke

termijn

wordt

geëerbiedigd.

Naar

alle

waarschijnlijkheid zal het inkorten van de procedures in conflict komen met andere rechtsregels en andere geldende principes. Het is dan aan de wetgever om de verschillende belangen correct tegen elkaar af te wegen om zo tot een oplossing te                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     2012, 230; Een tegengestelde visie is te vinden in: F. SMET ³8QDYLD¶RQWGXEEHOLQJILVFDOH YHUYROJLQJHQVDQFWLRQHULQJ"´Fiscoloog nr. 1282, 9.   349 Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 'HFRPPLVVLHVWHOWKHWYROJHQGHYDVW³Volgens verschillende gehoorde personen is het uit 1986 daterende Charter van de belastingplichtige niet langer aangepast aan de thans gangbare fraudepraktijken. Het charter beknot danig de actiemiddelen van het gerecht en de belastingadministratie in de strijd tegen de fiscale fraude. Het is zaak een nieuw evenwicht te vinden tussen de rechten van de belastingplichtigen en de middelen van de belastingadministratie en het gerecht om fraude doeltreffender te bestrijden. Daarbij kan inspiratie worden geput uit initiatieven in bepaalde buurlanden. In dat verband moet worden nagedacht over een nauwere en doeltreffendere samenwerking tussen gerecht en fiscus.´Daarnaast beveelt men hetvolgende aan: ³« te zorgen voor een balans tussen de rechten van de loyale en behulpzame belastingplichtigen en de administratieve en gerechtelijke middelen die vereist zijn om doeltreffend op te treden tegen fiscale fraude. Een nauwere samenwerking tussen gerecht en fiscus waarborgen met respect van de onafhankelijkheid van beide diensten.´

 

107  

komen die alle rechtsbeginselen kan respecteren. Een herziening van het Charter van de belastingplichtige kan hiertoe een eerste aanzet vormen.

Afdeling 4. § 1. 237.

De verhoging van de pecuniaire sancties

De verhoging van de maximale boetes We werden bij de bespreking van de hoogte van het bedrag van de

minnelijke schikking reeds geconfronteerd met het feit dat het maximale bedrag van de minnelijke schikking beperkt was.350 Artikel 216bis § 1, 4e lid Sv. bepaalt sinds zijn meest recente wijziging dat de voorgestelde geldsom niet meer mag bedragen dan het maximum van de geldboete, verhoogd met de opdeciemen, voor het desbetreffende misdrijf. 238.

Voor de komst van de una via-wet kon het afsluiten van de minnelijke

schikking nog worden gecombineerd met het opleggen van administratieve sancties. Echter sinds de inwerkingtreding van una via-wet op 1 november 2012 is de combinatie van een minnelijke schikking en administratieve geldboetes niet langer mogelijk. De wetgever oordeelde dat de bestraffing via de strafrechtelijke weg, waaronder het afsluiten van een minnelijke schikking, een even groot ontradend effect diende te hebben als de administratieve sanctionering. 351 De mogelijke geldboetes die konden worden opgelegd tot voor de verhoging bleken hiervoor onvoldoende.352 Men diende te vermijden dat men bij zeer grote zaken de voorkeur zou geven aan een administratieve afhandeling enkel en alleen omdat de mogelijke geldboete strafrechtelijk te laag zou uitvallen. Dit zou leiden tot een

                                                                                                                350

Zie supra randnummer 111 e.v. De staatssecretaris voor de bestrijding van de sociale en fiscale fraude John Crombez verklaarde in de parlementaire voorbereiding naar aanleiding van de una-via wet reeds dat er veel belang dient te worden gehecht aan de bepaling van de boetes, en vooral aan de proportionaliteit. Beide wegen, administratief of juridische PRHWHQHYHQ³DIVFKULNZHNNHQG´NXQQHQ]LMQWetsvoorstel 23 april 2012 WRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/005, 7. 352 F. DESTERBECK, Fiscale toepassing minnelijke schikking vaak niet evident, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 1. 351

108  

 

ongezonde

en

onbedoelde

spanning

tussen

de

administratieve

en

de

strafrechtelijke afhandelingsprocedure.353 239.

Voor een goede werking van het una via-beginsel was het dan ook

noodzakelijk dat de maxima van de geldboetes voor fiscale misdrijven werden opgetrokken. Zoals verderop zal blijken gebeurde dit meteen zeer drastisch. 354 De oorzaak hiervan was tweeledig. Enerzijds was zoals hier reeds besproken de verhoging noodzakelijk omdat het opleggen van een bijkomende sanctie niet meer mogelijk is in fiscale strafzaken. Anderzijds was de verhoging van de strafrechtelijke boetes ook noodzakelijk om een sanctie te kunnen opleggen die proportioneel is aan de gepleegde fraude, een problematiek die hierboven reeds ter sprake kwam.355 240.

De verhoging van de geldboetes in fiscale strafzaken bestond uit twee

verschillende luiken. Enerzijds werden de maximumbedragen, zoals deze vermeld stonden in de wet, opgetrokken.356 Anderzijds werd er ook een einde gemaakt aan de uitsluiting van de fiscale geldboeten uit het toepassingsgebied van de regelgeving op de opdeciemen.357

                                                                                                                353

:HWVYRRUVWHODSULOWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 1973/005, 5. 354 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWing bij de Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 18; D. LIBOTTE³'HZHWYDQVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetHV´TBH 2012, 946. 355 Zie supra randnummer 111 e.v. en F. DESTERBECK, Fiscale toepassing minnelijke schikking vaak niet evident, Fisc.Act. 2012, nr. 21, 1. 356 De artikelen 10, 11, 12, 18, 19, 20, 22, 23, 24 en 30 van de una via-wet trokken het maximumbedrag van de geldboetes op tot 500.000 euro. Voorheen was dit beperkt tot respectievelijk 12.500 of 125.000 euro naargelang het geval. De aanpassing van dit bedrag werd gemaakt in de artikelen 449, 450, eerste en tweede lid, 452 en 456 WIB 1992, de artikelen 73, 73bis en 73quater WBTW, de artikelen 206, tweede lid, 206bis, derde lid en 207bis, tweede lid W. Reg. en de artikelen 207, 207bis en 207quater WDTR. Merk op dat de maxima voorzien voor geldboetes in het Wetboek der Successierechten niet werden opgetrokken. 357 De artikelen 13, 21, 25 en 31 van de una via-wet wijzigde de wetgeving zodanig dat de wet van 5 maart 1952 betreffende de opdeciemen op de strafrechtelijke geldboeten toepassing vindt op de in die bepalingen vermelde misdrijven. Specifiek werden volgende artikelen gewijzigd: artikel 457, § 2 WIB 1992, artikel 73quinquies, §3 WBTW, artikel 207ter, §3 W.Reg. en artikel 207 73quinquies, §3 WDRT. Merk ook hier op dat de artikelen 133, 133bis en 133quater W.Succ. niet werd gewijzigd, waardoor de wet van 5 maart 1952 betreffende de opdeciemen op de strafrechtelijke geldboeten geen toepassing vindt.

 

109  

241.

Het maximumbedrag voor geldboetes in fiscale strafzaken werd verhoogd tot

500.000 euro in de meeste gevallen. Uitzonderingen zijn terug te vinden in de registratie- en de successierechten.358 Daarnaast worden sinds de verhoging ook de opdeciemen toegepast. Dit heeft tot gevolg dat iedere opgelegde strafrechtelijke geldboete dient te worden vermenigvuldigd met een factor zes. Daardoor kan de maximumgeldboete oplopen tot een bedrag van maar liefst 3 miljoen euro. 359 Verwijzend naar het hieronder beschreven onderdeel over de werking van de wet in de tijd dienen we vast te stellen dat deze verhoogde geldboetes pas effectief zullen kunnen worden opgelegd voor feiten gepleegd na de inwerkingtreding van de una via-wet. Feiten die werden gepleegd voor 1 november 2012 zullen bijgevolg nog niet vallen onder de verhoogde geldboetes.360 242.

Verschillende auteurs zijn van oordeel dat door deze verhoging het beoogde

ontradingseffect door de wetgever zijn doel niet zal missen. 361 Dat de verhoging van de maximale geldboetes een goede zaak is en inderdaad zal leiden tot een grote ontrading valt niet te betwijfelen. Bovendien zal de toepassing van de opdeciemen leiden tot een automatische actualisering van het bedrag. We zijn echter van oordeel dat we niet mogen nalaten kritisch te blijven. We merken dan ook op dat de mogelijkheid bestaat dat de wetgever reeds opnieuw door de feiten werd ingehaald. Het behoort niet tot het opzet van dit werk om concrete dossiers te behandelen, maar we stellen vast dat het Openbaar Ministerie vorig jaar de grootste minnelijke schikking ooit afsloot. Op 7 mei 2013 sloten de Antwerpse bijzondere belastinginspectie en het Antwerpse parket met het bedrijf Omega Diamonds een minnelijke schikking voor een zeer groot fraudegeval. 362 Volgens                                                                                                                 358

Voor meer informatie over de exacte draagwijdte van deze uitzonderingen verwijzen we naar: M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHlichting bij de Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 18; D. LIBOTTE³'HZHWYDQVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale ERHWHV´TBH 2012, 946. 359 ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 720. 360 Zie supra randnummer 111 e.v.; K. JANSSENS³8QDYLDWUHHGWLQZHUNLQJRSQRYHPEHUPDDU QLHWQRRG]DNHOLMNYRRUERHWHV´Fisc. Act. 2012, afl. 37, 9. 361 M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 19; D. LIBOTTE³'HZHWYDQVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale ERHWHV´TBH 2012, 946. 362 L. BOVɳ*HUHFKWHQILVFXVVOXLWHQJURRWVWHIUDXGHGHDORRLW´De Tijd 2013, 7 mei 2013; M. EECKHOUT en C. VANSCHOUBROECK, ³2PHJD'LDPRQGVNRRSWYHUYROJLQJYRRUIUDXGHDI´De Standaard 2013, 7 mei 2013; M. MAUS, M. DE JONCKHEERE, M. DELANOTE en E. CLAESEN³'H omgekeerde logica achter de Belgsiche fraudebestrijding, De Morgen 2013, 10 mei 2013.

110  

 

verschillende mediaberichten zouden de ontdoken belastingen in casu twee tot drie miljard euro bedragen. Volgens diezelfde mediaberichten zou het bedrijf 160 miljoen euro hebben betaald, waarvan 150 miljoen euro voor de fiscale administratie en 10 miljoen euro aan het Antwerpse parket.363 Over hoe men dit bedrag heeft samengesteld is niets bekend, maar dit voorbeeld toont aan dat de hierboven gestelde maxima waarschijnlijk nog steeds onvoldoende zijn voor de echt grote fraudegevallen.

§ 2.

243.

Werking van de wet in de tijd

Gelet op de zeer lange doorlooptijd van sommige fiscale procedures lijkt het

ons hier toch aangewezen om een korte zijsprong te maken naar de werking van de una via-wet in de tijd voor de verhoogde fiscale boetes. 244.

De wet bepaalt dat een mildere strafwet retroactief dient te worden

toegepast, maar een strengere strafwet kan slechts van toepassing zijn op feiten die plaatsvinden na de inwerkingtreding van de wet.364 Bijgevolg kan enkel fiscale fraude die zich situeert na 31 oktober 2012 met de hogere strafrechtelijke boetes in aanraking komen.365 245.

Gelet op de non bis in idem-regel die wel meteen van toepassing is voor

feiten gepleegd voor 1 november 2012 zal dit gevolgen hebben voor zaken die hangende zijn voor de correctionele rechtbank. Enerzijds zal de verdachte kunnen genieten van de niet opeisbaarheid van zijn administratieve geldboetes. Anderzijds zijn de verhoogde strafrechtelijke boetes nog niet op hem van toepassing. Het lijkt

                                                                                                                363

L. BOVɳ*HUHFKWHQILVFXVVOXLWHQJURRWVWHIUDXGHGHDORRLW´De Tijd 2013, 7 mei 2013. Art. 2 SW, art. 15 BUPO-verdrag en art. 7 EVRM erkennen dit principe. 365 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 9; K. JANSSENS³8QDYLDWUHHGWLQZHUNLQJRSQRYHPEHUPDDUQLHWQRRG]DNHOLMNYRRUERHWHV´ Fisc. Act. 2012, nr. 37, 9; B. VERSTRAETEN³2SQDDUHFKWVFKHLGLQJPHWRQGHUOLQJHWRHVWHPPLQJ WXVVHQILVFXVHQSDUNHW"´Fisc. Act. 2012, nr. 7, 8.; ; M. ZAGHEDEN ³8QDYLDGHJXOGHQPLGGHQZHJ of de weg zoek? Een analyse van het wetsvoorstel una via in de vervolging van overtredingen van GHILVFDOHZHWJHYLQJ´LQ/MAES en H. DE CNIJF (ed.), Fiscaal praktijkboek Directe Belastingen 2012-2013, Antwerpen, Kluwer 2012, 250; M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGH Una Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 19. 364

 

111  

erop dat grote fraudedossiers die van deze eigenaardigheid kunnen gebruik maken er zeer goedkoop vanaf zullen komen.366 246.

Naar alle waarschijnlijkheid zal de rechter in vele gevallen dienen te

oordelen dat de strafrechtelijke geldboete door deze eigenaardigheid op zichzelf onvoldoende is. Er bestaat voor de betrokkene nog steeds het risico dat de rechter zal teruggrijpen naar andere sancties om een globaal afdoende bestraffing te kunnen bewerkstelligen. In de eerste plaats komt dan de piste van de verbeurdverklaring aan de orde. Dit kan effectief of voorwaardelijk gebeuren. Dit zal echter maar kunnen binnen de mate van het mogelijke en vaak al deel uitmaken van de sancties die de rechter voor ogen heeft. Een andere mogelijkheid bestaat erin dat de rechter een bijkomende gevangenisstraf zal opleggen. Laat de gevangenisstraf nu net de straf bij uitstek zijn die een gemiddelde fraudeur ten allen tijde wil vermijden. Het is mijns inziens goed mogelijk dat de tijdelijke beperking die aan de rechter wordt opgelegd betreffende het opleggen van strafrechtelijke geldboetes als een boemerang zal terugkregen in het gezicht van de verdachte. Wat op het eerste zicht een aardige meevaller lijkt voor de verdachte zou kunnen leiden tot een zeer groot nadeel en in de ogen van de verdachte een strafverzwaring. Een andere alternatieve en/of bijkomende sanctie die de rechter in overweging zou kunnen nemen, is het opleggen van een beroepsverbod.367 247.

Het is dan ook niet ondenkbaar dat een verdachte die zich in een

bovenstaande situatie bevindt, bereid zal zijn een minnelijke schikking af te sluiten met het Openbaar Ministerie omdat hij een gevangenisstraf voorwaardelijk of effectief ten allen tijde wenst te vermijden. De vraag is echter of het afsluiten van een minnelijke schikking in de praktijk nog mogelijk zal zijn.

                                                                                                                366

Zoals hierboven reeds werd beschreven bedroegen de strafrechtelijke geldboetes tussen 7 januari 2007 tot de inwerkingtreding van de una via-wet maximaal 125.000 euro. Voorheen was de maximale geldboete slechts 12.500 euro. Ook was de toepassing van de strafrechtelijke opdeciemen niet mogelijk. 367 Artikel 1, i, Wet Beroepsuitoefening.

112  

 

248.

We zagen reeds uitvoerig bij de bespreking van de hoogte van de te betalen

geldsom voor het afsluiten van een minnelijke schikking dat er aan dit bedrag maxima werden gekoppeld.368 De geldsom kan niet hoger zijn dan het maximum van de voor het betreffende misdrijf in de wet bepaalde geldboete.369 Het probleem hier is dat men nog zal werken met de oude bedragen van voor de una via-wet. 249.

Alvorens de uitvoering van de minnelijke schikking mogelijk is, is het

noodzakelijk dat de fiscale administratie zijn goedkeuring geeft over het gedane voorstel. Dit principe werd voorheen ook reeds besproken.370 SMET vreest dat de fiscale administratie zal weigeren om zijn fiat te geven aangezien de reeds opgelegde administratieve sancties dan definitief niet opeisbaar worden. 371 We zijn van mening dat de auteur met deze stelling aan de werkelijkheid voorbijgaat. Wanneer de fiscale administratie op grond van deze reden zijn goedkeuring zal weigeren aan het voorstel tot minnelijke schikking dan zullen de feiten hun gerechtelijke weg verderzetten. De feiten zullen worden beoordeeld door de rechter, maar ook hij zal zich moeten houden aan de oude maximale geldboetes. Wanneer hij dan de veroordeling zal uitspreken zal men opnieuw tot de conclusie moeten komen dat de opgelegde administratieve sancties definitief niet opeisbaar zijn. Aldus blijven de inkomsten voor de staat gelijk bij een goedkeuring of een weigering van een voorstel tot minnelijke schikking door de fiscale administratie. Het is immers zo dat ook de verbeurdverklaring van goederen zowel deel kan uitmaken van een voorstel tot minnelijke schikking als van een gerechtelijke veroordeling. Dus ook op dit gebied zien we geen meerwaarde aan de weigering van de goedkeuring door de fiscale administratie. De enige meerwaarde die aan de weigering tot goedkeuring van een minnelijke schikking kan worden gekoppeld is de bijkomende gevangenisstraf en het feit dat de gerechtelijke veroordeling, in tegenstelling tot een minnelijke schikking, op het strafblad van de betrokkene te zien zal zijn.                                                                                                                 368

Zie supra randnummer 111 e.v. B. COOPMAN en K. HENS³'HYHUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJ: de deus ex machina voor fiscale VWUDIGRVVLHUV"´Fisc. Act. DIO-9'³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJLQILVFDOH]DNHQPLQLPDDO ´Fiscoloog 2012, nr.1300, 6; F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMN KXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 9; E. DEPRÉ, Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 110, http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01-002060853_2013_0001_AC.pdf. 370 Zie supra randnummer 78; Dit principe is terug te vinden in artikel 216bis, § 6, tweede lid Sv. 371 F. SMET³8QDYLDHQPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHHQRQPRJHOLMNKXZHOLMN"´Fiscoloog 2012, nr. 1317, 9. 369

 

113  

250.

Men dient zich de vraag te stellen of het aan de fiscale administratie toekomt

om over dit onderdeel een opportuniteitsoordeel te vellen. Het valt niet onder de bevoegdheid van de fiscale administratie om te oordelen over potentiële gevangenisstraffen. Ook de mogelijke uitlokking ervan valt niet onder hun bevoegdheid valt. 251.

In tegenstelling tot SMET denken we van oordeel te mogen zijn dat de fiscale

administratie zelfs niet zijn goedkeuring zal weigeren met betrekking tot bovenstaande gevallen. De doelstellingen van de fiscale administratie kunnen in zeer ruwe bewoordingen worden omschreven als het ophalen van belastingen en in de mate van het mogelijke het recupereren van nadeel dat in het verleden werd geleden. In deze zeer ruwe, ongenuanceerde en onnauwkeurige taakomschrijving zien we dat de fiscale administratie helemaal geen belang heeft bij een bijkomende gevangenisstraf voor de betrokkene. Wat ons voor hen essentieel lijkt is dat de Staat haar geleden nadeel zoveel mogelijk geldelijk kan recupereren. Door toch de goedkeuring te verlenen aan een voorstel tot minnelijke schikking krijgt men enerzijds de zekerheid dat de opgelegde geldsom wel degelijk zal moeten worden betaald aan de Staat. Anderzijds krijgt de Staat de gederfde inkomsten reeds vroeger dan bij de volledige afwikkeling van de strafrechtelijke procedure.

Afdeling 5.

De relatie tussen de una via-wet en de minnelijke schikking

§ 1. 252.

Gelijkaardige doelstellingen? Na deze korte bespreking van de una via-wet van 10 september 2012, die

als vernieuwend voor het Belgische fiscaal strafrecht mag worden gezien, is het aangewezen om de essentie van dit hoofdstuk te behandelen. De vraag die men zich moet stellen is of de nieuwe una via-wet enige invloed zal hebben op de rechtsfiguur van de minnelijke schikking zoals deze bestaat sinds de verruiming ervan door de wet van 11 juli 2011.

114  

 

253.

Hierboven gaven we reeds aan dat de verruiming van de minnelijke

schikking onder meer tot doel had om de overbelasting van het gerechtelijke apparaat tegen te gaan en de lange duurtijd van de procedures in fiscale strafzaken te verminderen. Geoordeeld werd dat door het afhandelen van simpele en kleine fiscale strafzaken via de rechtsfiguur van de minnelijke schikking er meer tijd zou overblijven voor de betrokken actoren om complexe zaken tot een goed einde te brengen. In de praktijk dient men vast te stellen dat ook grote complexe zaken een minnelijke schikking krijgen voorgesteld omdat deze zaken anders zouden verjaren.372 254.

De verwezenlijking van deze doelstellingen mag worden gezien als een

rechtstreekse aanleiding voor de wetgever om over te gaan tot de invoering van het una via-principe in fiscale strafzaken. Het doel van de wetgever is om, na de implementatie van de una via-wet, het gebruik van de figuur van de minnelijke schikking als uitzonderingsmaatregel te gebruiken.373 255.

In dit hoofdstuk zagen we reeds dat de una via-wet van 20 september 2012

tot doel heeft om overlappingen tussen de administratieve en de strafrechtelijke vervolging en sanctionering te vermijden. De keuze tussen een strafrechtelijke en een administratieve weg zou al in een vroege fase dienen te worden gemaakt. Indien de wetgever de optie van de strafrechtelijke weg zou beperken tot dossiers waar het daadwerkelijk een meerwaarde biedt en voornamelijk zou opteren voor een administratieve afhandeling, kan dit er volgens bepaalde rechtsleer toe leiden dat er ruimte vrijkomt bij rechters. De te behandelen zaken zouden dan een betere en grondigere behandeling moeten kunnen krijgen. Doordat een groot aantal zaken in een vroege fase reeds worden afgeleid naar een administratieve afhandeling blijven er slechts een beperkt aantal zaken over die een strafrechtelijke afhandeling zullen ondergaan. Op deze manier zou het niet langer nodig zijn om in fiscale strafzaken massaal gebruik te maken van de rechtsfiguur van de minnelijke

                                                                                                                372

Zie supra randnummer 37 e.v. M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 20. 373

 

115  

schikking. Deze figuur zou op die manier worden beperkt tot uitzonderlijke gevallen.374 256.

Door vele dossiers administratief te verwerken, zouden dan de initiële

doelstellingen die de wetgever aanhaalde bij de verruiming van de minnelijke schikking door de wet van 11 juli 2011, kunnen worden verwezenlijkt, zij het niet door gebruik van de figuur van de minnelijke schikking. § 2. 257.

Verwezenlijking van deze doelstellingen Hierboven zagen we reeds dat het aantal minnelijke schikkingen die werden

opgelegd in fiscale strafzaken in vergelijking tot het totaal aantal minnelijke schikkingen slechts een klein aandeel vertegenwoordigt.375 Als we meegaan in het verhaal dat de minnelijke schikking in de toekomst slechts mag worden gezien als een rechtsfiguur die bij uitzondering wordt gebruikt, dienen we meteen het toepassingsgebied van deze stelling te beperken tot het toepassingsgebied waarvoor ook de una via-wet geldt. 258.

Bovendien zagen we dat de beoogde doelstellingen van de wetgever bij de

invoering van de verruimde minnelijke schikking door de wet van 11 juli 2011 slechts in een beperkte mate konden worden gerealiseerd. Enerzijds de overbelasting en de hoge kosten van het gerechtelijke apparaat en anderzijds de lange doorlooptijd van bepaalde dossiers blijven acute problemen voor de goede werking van ons rechtssysteem. 259.

De invoering van de una via-wet zal het tij niet, of slechts in beperkte mate,

kunnen doen keren. Het lijkt zeer voorbarig dat de una via-wet dan ook nog eens het gebruik van de minnelijke schikking zal kunnen doen afremmen. Deze stelling zal door sommigen als ongenuanceerd worden beschouwd en dat is ze ook. Bepaalde elementen worden hieronder verder uitgewerkt en pleiten in het voordeel van een beperkte toepassing van de minnelijke schikking in fiscale strafzaken.                                                                                                                 374

M. DE JAEGER en F. VAN VOLSEM³(HQWRHOLFKWLQJELMGHUna Via-:HWYDQVHSWHPEHU´T. Straf. 2013/1, 20. 375 Zie supra randnummer 208.

116  

 

260.

We dienen na te gaan op welke moment men, de una via-wet indachtig,

gebruik zal maken van de mogelijkheid om te kiezen voor enerzijds een administratieve en anderzijds een strafrechtelijke behandeling. We kunnen aannemen dat dit moment in vele dossiers vroeger zal vallen dan het moment waarop men oordeelt of een voorstel tot minnelijke schikking aan de orde kan zijn. Hierdoor zullen een aantal zaken die tot voor de invoering van de una via-wet in aanmerking kwamen voor een minnelijke schikking vandaag de dag worden afgeleid naar een administratieve afhandeling. Gedacht kan worden dat enkel de ergste overtredingen het voorwerp zullen blijven uitmaken van een strafrechtelijke vervolging en sanctionering. Het spreekt voor zich dat voor een groot deel van deze zaken een minnelijke schikking niet langer aan de orde zal zijn. 261.

Ondanks het potentieel beperktere gebruik van de figuur van de minnelijke

schikking ligt de oorzaak niet in het reeds realiseren van de doelstelling van de wetgever. De problemen van overbelasting, lange doorlooptijden en hoge kosten zullen worden verschoven naar de administratie. De administratie zal zich geconfronteerd zien met een toename van het aantal dossiers dat zij dient af te handelen. Bovendien krijgt de rechtsonderhorige in een administratieve procedure veel minder garanties dan in een gerechtelijke procedure dat de rechten van de verdediging worden geëerbiedigd. Denk maar aan de mogelijkheid van de rechtsonderhorige om een beroepsprocedure in te leiden in een gerechtelijke procedure. 262.

Het lijkt aangewezen dat naast het una via-principe de figuur van de

minnelijke schikking in een eerste fase blijft bestaan totdat blijkt dat de initiële doelstellingen van de wetgever werden bereikt. Pas dan mag de minnelijke schikking worden bestempeld als een uitzonderingsregime. We zagen echter dat door de una via-wet, de strafrechtelijke behandeling van dossiers zou moeten worden beperkt tot die zaken waarvoor de strafrechtelijke weg een meerwaarde kan bieden. Het lijkt aangewezen dat wanneer de verschillende actoren dienen te oordelen over de weg die ze wensen te nemen voor de afhandeling van de zaak, ze ook de mogelijkheid tot het voorstellen van een minnelijke schikking dienen te overwegen. Wanneer ze tot de conclusie komen dat  

117  

een minnelijke schikking de beste afhandelingsmethode is kan er toch worden gekozen om via de strafrechtelijke weg verder te gaan. Op deze manier wordt de potentiële overbelasting van de administratie meteen getemperd. § 3. 263.

De administratieve geldboete versus bedrag minnelijke schikking. Men kan zich de vraag stellen of het bedrag van de administratieve

geldboete in lijn zal liggen met de te betalen geldsom die zou worden opgelegd aan de verdachte indien men hem een minnelijke schikking had kunnen voorstellen wanneer de strafrechtelijke weg gevolgd zou zijn geweest. 264.

Zoals hieronder zal blijken zijn er grote gelijkenissen te vinden tussen de

administratieve geldboete en de minnelijke schikking. Voor de una via-wet diende het Openbaar Ministerie rekening te houden met reeds opgelegde administratieve sancties om de hoogte van de te betalen geldsom te bepalen wanneer hij aan de verdachte een voorstel tot minnelijke schikking deed. Echter sinds de invoering van het una via-beginsel voor fiscale strafzaken zal de cumulatie van strafsancties en administratieve sancties niet meer mogelijk zijn. In fiscale zaken zal een administratieve sanctie enkel nog kunnen wanneer men kiest voor een administratieve afhandeling. Een minnelijke schikking kan enkel worden voorgesteld door het Openbaar Ministerie indien men kiest voor een strafrechtelijke afhandeling van de zaak. We oordelen dat de hoogte van de administratieve geldboete in lijn dient te liggen met de hoogte van de te betalen geldsom wanneer er een minnelijke schikking wordt voorgesteld. We gaan uit van dit principe omdat we vinden dat de beoordeling van de feiten door, enerzijds het Openbaar Ministerie en anderzijds de fiscale administratie, doorslaggevend dient te zijn voor het bepalen van de hoogte van het bedrag. Indien zou blijken dat de administratieve of de strafrechtelijke weg duidelijke voordelen biedt voor de betrokkene zou dit niet conform zijn met de nagestreefde doelstellingen van de wetgever. Beide afhandelingsmethoden hebben namelijk een gelijkaardige doelstelling dus dienen ze mijns inziens ook gelijkaardige gevolgen teweeg te brengen.

118  

 

265.

De reden dat we deze vergelijking dienen te maken ligt hem in het feit dat de

administratieve geldboete en de minnelijke schikking niet ver uit elkaar liggen voor wat betreft de gevolgen. Het voorgestelde bedrag van een minnelijke schikking mag echter niet worden gezien als een sanctie, noch een administratieve boete of transactie. 376 Het gaat om een buitenrechtelijke afhandeling door het parket. 377 Toch kan men er niet omheen dat de minnelijke schikking, net als de administratieve geldboete, tot doel heeft een vorm van maatschappelijke genoegdoening te bewerkstelligen. Indien dit niet het geval zou zijn, lijkt het opleggen van een minnelijke schikking geen effectieve afhandelingsmethode en kan men beter gebruik maken van de figuur van de seponering. 266.

Naast de gelijkenis dat een administratieve geldboete en een minnelijke

schikking tot doel hebben de maatschappij te vergoeden voor het geleden nadeel kan er nog andere gelijkenis worden gevonden. Zowel de administratieve geldboete als de minnelijke schikking hebben geen invloed op het strafblad van de betrokken dader. 267.

De minnelijke schikking en de administratieve geldboete hebben ook enkele

essentiële kenmerken die duidelijk van elkaar verschillen. Een eerste verschil zien we vanzelfsprekend in het feit dat een administratieve geldboete enkel kan worden opgelegd in een administratieve procedure terwijl een minnelijke schikking enkel toepassing kan vinden in de strafrechtelijke procedure. Een tweede verschil kan worden gevonden in het feit dat de minnelijke schikking een ruimer arsenaal aan sancties biedt dan het louter opleggen van een te betalen bedrag. Denk maar aan het feit dat de minnelijke schikking ook kan slaan op de verbeurdverklaring van in beslag genomen goederen of de afgifte ervan. Ook het feit dat de verdachte zijn aansprakelijkheid dient te bevestigen van de door de slachtoffers geleden schade maakt in tegenstelling tot bij de minnelijke schikking, geen onderdeel uit van de administratieve sanctie.

                                                                                                                376

Zie supra randnummer 19; B. DE RUYVER en K. VAN IMPE³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJHQGH EHPLGGHOLQJLQVWUDI]DNHQ´RW 2000-01, 460. 377 C. VAN DEN W YNGAERT m.m.v. B. DE SMET, Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, p. 747.

 

119  

Hoofdstuk 7. Conclusie 268.

Concluderend moeten we vaststellen dat de minnelijke schikking als

rechtsfiguur in fiscale strafzaken een zeer actuele en boeiende alternatieve afhandelingsmodaliteit is. De minnelijke schikking maakt het het Openbaar Ministerie mogelijk om een strafzaak af te handelen tegen de betaling van een geldsom door de verdachte. Om een minnelijke schikking te kunnen afsluiten moeten een aantal voorwaarden vervuld zijn. 269.

Uit het geschetste historische overzicht bleek al dat de overheid reeds lange

tijd experimenteerde met de figuur van de minnelijke schikking. Dit gebeurde met wisselend succes. Sinds 1935 kunnen we deze rechtsfiguur ook terugvinden in de Belgische wetgeving. 270.

Vanaf dat moment wordt de historiek van deze rechtsfiguur in grote mate

gekenmerkt door een steeds grotere verruiming van haar toepassingsgebied en dit zowel op het materiële als op het procedurele vlak. In grote lijnen kunnen er twee grote verruimingsgolven waargenomen worden, enerzijds door de wet van 28 juni 1984 en anderzijds de verruiming door de wetten van 14 april 2011 en 11 juli 2011. Tot op heden is de wettelijke bepaling van de minnelijke schikking terug te vinden in artikel 216bis Sv. 271.

Deze drang naar verruiming werd veroorzaakt door maatschappelijke

problemen waarvoor de wetgever geen pasklare oplossing voor handen had. De overheid werd geconfronteerd met een chronisch hoge werkdruk voor de rechtbanken en de daaruit volgende gerechtelijke achterstand. Dit leidde ertoe dat verschillende grote fraudezaken dreigden te verjaren of effectief verjaarden. Deze gang van zaken stootte de publieke opinie zeer tegen de borst. Daarnaast veroorzaakte de overbelasting van het gerechtsapparaat ook een verhoging van het aantal geseponeerde zaken. Dit fenomeen leidde tot een gevoel van straffeloosheid bij de bevolking. Een mogelijke praktische oplossing voor deze

120  

 

problemen kon worden gevonden in een verruiming van het toepassingsgebied van de

minnelijke

schikking.

Daarenboven

was

een

verruiming

van

het

toepassingsgebied wenselijk om de kosten van het gerechtsapparaat te drukken en kon het afsluiten van een minnelijke schikking leiden tot een betere reclassering van de dader. 272.

Als gevolg van deze praktische benadering wijzigde ook het type zaken

waarvoor een minnelijke schikking werd voorgesteld. Het afhandelen van een misdrijf via de minnelijke schikking was initieel enkel bedoeld voor zeer kleine misdrijven. De laatste jaren wordt de minnelijke schikking echter ook gebruikt voor de afhandeling van complexe fraudegevallen. Uit deze evolutie leiden we af dat ons rechtsapparaat niet langer in staat is om uiterst complexe fiscale misdrijven te vervolgen binnen een redelijk tijdsbestek. Kritische stemmen beschrijven de verruimde minnelijke schikking dan oRN DOV µDINRRSZHW¶ GLH HHQ µNODVVHQMXVWLWLH¶ creëert. 273.

Men stelt vast dat van de verruimde minnelijke schikking veel werd

verwacht. Toch slaagde de wetgever slechts ten dele in haar opzet. Kritische geluiden lieten niet lang op zich wachten en de verruimde minnelijke schikking kende veel tegenstand in de rechtsleer. Men kan zich de terechte vraag stellen of de figuur van de minnelijke schikking niet het principiële beginsel miskent dat stelt dat de strafvordering van openbare orde is. We stellen vast dat de minnelijke schikking een uitzondering vormt op dat principe. 274.

Vast staat dat de macht van het Openbaar Ministerie door de verruiming van

de minnelijke schikking werd vergroot in het strafproces. In sommige gevallen kunnen we spreken van een zekere interferentie met de taken die werden toebedeeld aan de zittende magistratuur. Een grondige analyse van de aandachtspunten met betrekking tot, enerzijds de minnelijke schikking in haar geheel, en anderzijds specifieke aandachtspunten met betrekking tot de verruiming, maakten dan ook de kern uit van deze masterproef. 275.

De hoogte van de te betalen geldsom bij het afsluiten van de minnelijke

schikking vormt een terecht punt van kritiek. De minnelijke schikking mag niet  

121  

hoger zijn dan de maximale geldboete die op het misdrijf staat. Deze regeling bleek niet in staat om de grote fraudegevallen op een degelijke manier af te handelen. De hoogte van de te betalen geldsom bleek niet in verhouding te staan met de omvang van de fiscale fraude. Met de invoering van het una via-beginsel in fiscale strafzaken door de wet van 20 september 2012 werd deze problematiek geremedieerd.

De

maximale

geldboetes

werden

drastisch

verhoogd

en

opdeciemen werden vanaf de inwerkingtreding van de wet ook toegepast in fiscale strafzaken. De una via-wet voerde echter ook een strikte interpretatie in van het non bis in idem beginsel waardoor het niet langer mogelijk is om administratieve geldboetes te combineren met de minnelijke schikking. Het strikte non bis in idem-beginsel is vanaf haar invoering van toepassing op reeds hangende zaken, maar de verhoogde maxima van de te betalen geldsom om een minnelijke schikking te kunnen afsluiten zijn pas van toepassing voor feiten begaan na 31 oktober 2012. Gelet op het feit dat het afhandelen van fiscale fraudegevallen soms erg lang duurt, zullen we nog enkele jaren worden geconfronteerd met een maximaal te betalen som voor de minnelijke schikking die niet in verhouding staat met de ernst van de begane fraude. Men moet zich de vraag stellen of deze problematiek invloed zal uitoefenen op het aantal afgesloten minnelijke schikkingen in fiscale strafzaken. 276.

De samenwerking tussen het Openbaar Ministerie en de fiscale administratie

lijkt noodzakelijk voor wat betreft de verbeurdverklaring van goederen, een modaliteit die kan worden gekoppeld aan het afsluiten van de minnelijke schikking. Enerzijds wordt de verbeurdverklaring gevorderd door het Openbaar Ministerie en anderzijds dient de fiscale administratie in te staan voor de invordering van de fiscale schuld. Een samenwerking van deze twee actoren wordt echter verhinderd doordat het Charter van de belastingplichtige het nauwe overleg niet toestaat. We stellen vast dat dit nauwe overleg vandaag in de praktijk wel gebeurt waardoor de verdachte zijn fiscale schuld kan voldoen met gelden die eerder strafrechtelijk in beslag genomen werden. De totstandkoming van een wettelijke regeling omtrent deze problematiek lijkt ons wenselijk. Hierbij pleiten we ervoor om het nauwe overleg tussen de twee actoren mogelijk te maken. Het Charter van de belastingplichtige lijkt ons dus aan herziening toe. We merken hierbij op dat door de

122  

 

recente invoering van de una via-wet het Charter van de belastingplichtige nog meer onder druk komen te staan is. 277.

De totstandkoming van de minnelijke schikking vereist een gevorderde

medewerkingsplicht van de verdachte om te komen tot een bedrag dat correspondeert met de ernst van het begane misdrijf. Ondanks het feit dat de informatie die werd verstrekt door de verdachte vertrouwelijk dient te blijven, moet men alert blijven dat het Openbaar Ministerie deze informatie later niet zal misbruiken. 278.

Tijdens de meest recente verruiming van de minnelijke schikking voerde de

wetgever het principe in dat een voorstel tot minnelijke schikking de strafvordering stuit. Na een grondige afweging gemaakt te hebben van de voordelen en de nadelen van deze stuitingsgrond zijn we van mening dat de invoering ervan als een vergissing door de wetgever moet worden gezien. Als alternatief oordelen we dat het schorsen van de strafvordering hier beter tot zijn recht zou komen. 279.

Het Openbaar Ministerie heeft sinds de verruiming de mogelijkheid om een

minnelijke schikking voor te stellen voor misdrijven waarvan het van oordeel is dat de feiten niet van die aard zijn dat ze in concreto met meer dan twee jaar correctionele gevangenisstraf dienen te worden bestraft. Hier komt de grote macht die het Openbaar Ministerie wordt toegekend goed tot uiting. Het Openbaar Ministerie plaatst zich bij de beoordeling ervan in de positie van de zittende magistratuur. Op zich is dit te verdedigen, al is het frappant om vast te moeten stellen dat er nadien geen rechterlijke controle gebeurt. Ondanks het feit dat het net tot de doelstellingen van de wetgever behoorde om de werkdruk van de rechters te verminderen door het toepassingsgebied van de minnelijke schikking te verruimen, moeten we vaststellen dat hierdoor aan rechtszekerheid wordt ingeboet. Een rechter biedt tot op vandaag nog steeds de grootste

zekerheid

aan

de

rechtsonderhorige

qua

onafhankelijkheid

en

onpartijdigheid. We pleiten hier dan ook voor een rechterlijke toetsing bij toepassing van de minnelijke schikking in fiscale strafzaken.

 

123  

280.

De minnelijke schikking is tot op heden een gunst die wordt aangeboden

door het Openbaar Ministerie. De verdachte heeft er geen recht op. We oordelen dat het gelijkheidsbeginsel op deze problematiek van toepassing dient te zijn. Iedere verdachte van een misdrijf zou op dezelfde wijze moeten worden behandeld. En wanneer men volgens het oordeel van het Openbaar Ministerie voldoet om een voorstel tot minnelijke schikking te krijgen, dient dit te gebeuren aan de hand van objectieve parameters. Die parameters kunnen pas als objectief worden beschouwd indien ze voor iedereen gelijk zijn. De gelijkheid kan slechts worden getoetst indien het Openbaar Ministerie wordt verplicht om haar motieven, het al dan niet verlenen van een voorstel tot minnelijke schikking, kenbaar te maken. We zijn van mening dat een motiveringsplicht de rechtszekerheid ten goede zou komen. We merken nog op dat in de omzendbrief die is verschenen naar aanleiding van de verruiming van de minnelijke schikking er reeds een aanzet werd gegeven om de gelijkheid enigszins te waarborgen. De invoering van een referentiemagistraat

moet

ervoor

zorgen

dat

de

voorgestelde

minnelijke

schikkingen niet onredelijk veel van elkaar verschillen. Naar onze mening is dit onvoldoende. 281.

Het afsluiten van een minnelijke schikking vereist een akkoord over de te

vergoeden schade met de slachtoffers, de fiscus en de sociale zekerheid. Een effectieve vergoeding van de schade is niet noodzakelijk. Indien de verdachte zijn aansprakelijkheid erkent, kan de minnelijke schikking ten uitvoer worden gebracht. We stellen vast dat de loutere erkenning van de te vergoeden schade grote voordelen biedt. Op die manier kan de minnelijke schikking snel worden afgesloten en hoeft men eventuele geschillen over de burgerlijke vordering niet af te wachten. We dienen echter op te merken dat het slachtoffer tot op heden geen enkele zekerheid geniet over de solvabiliteit van de verdachte. We opteren dan ook een invoering van een zekerheidsmechanisme zodat de solvabiliteit van de dader wordt verzekerd. 282.

Besluiten doen we met de vraag of de wetgever de voornaamste doelstelling

die hij wou realiseren met de verruimde minnelijke schikking zal bereiken. De wetgever beoogde met de verruiming een einde te maken aan de gerechtelijke achterstand waarmee ons justitieapparaat al jaren te kampen heeft. Over dit

124  

 

onderdeel dienen we enerzijds een kritisch en anderzijds een onzeker oordeel te vellen. Het oordeel is kritisch aangezien de wetgever met het steeds bredere toepassingsgebied laat uitschijnen dat het gerechtelijk apparaat niet in staat is om complexe fraudegevallen te behandelen volgens de klassieke strafprocedure. Het oordeel is onzeker aangezien het aandeel van de fiscale strafzaken, in het geheel van zaken waarvoor men een voorstel tot minnelijke schikking doet, eerder klein is. Concluderend kunnen we stellen dat de verruiming van de minnelijke schikking een wenselijk product is in onze hedendaagse maatschappij. Dit alternatieve afhandelingsmodel heeft bepaalde kenmerken die in sommige situaties beter kunnen zijn dan via de klassieke strafprocedure. Toch zijn er een vrij groot aantal bemerkingen aan de huidig geldende regeling. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de minnelijke schikking nog vatbaar is voor evolutie en dat we in de komende decennia nog een aantal aanpassingen zullen mogen verwachten aan art. 216bis Sv. We dienen ons echter af te vragen of het wel zal blijven bij een loutere aanpassing van de wettekst. Het zou ook kunnen leiden tot een aanpassing van de gehele strafrechtelijke procedure die gevolgen zal hebben voor de minnelijke schikking. De invoering van het una via-principe kan mijns inziens worden gezien als een eerste, voorzichtige, aanzet van de wetgever daartoe.

 

125  

Hoofdstuk 8. Bibliografie x Wetgeving A. Internationale verdragen Verdrag 4 november 1950, verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, ondertekend op 4 november 1950, te Rome, BS 8 september 1960, 1950110414. Verdrag 19 december 1966, Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, BS 6 juni 1983, nr. 1983900036. B. Belgische wetgeving Wetboek van Strafvordering van 17 november 1808, BS 21 november 1808, 1808111701. Wet 17 april 1876 houdende de voorafgaande titel van het wetboek van Strafvordering, BS 25 april 1876, 1878041750. Wetboek Diverse Rechten en Taksen 2 maart 1927, Wetboek der met de zegel gelijkgestelde taksen, BS 6 maart 1927, 1927030201. Wetboek 31 maart 1936, Wetboek der Successierechten, BS 7 april 1936, 1936033102. Wetboek 30

november

1939, Wetboek der

Griffirechten, BS 1 december 1939, 1939A13002. Wet van 16 juni 1947, BS 14 augustus 1947.

126  

 

Registratie-, Hypotheek-

en

Wet van 7 juni 1949, BS 30 juni 1949. Wet van 30 december 1957, BS 13-14 januari 1958. Wet van 10 oktober 1967, Gerechtelijk wetboek, BS 31 oktober 1967, 1967101052. Wetboek 8 juni 1967, Strafwetboek, BS 9 juni 1867, 1867060850. Wet 3 juli 1969 tot invoering van het wetboek van de belasting over de toegevoegde waarde, BS 17 juli 1969, 1969070305. Wet 28 juni 1984 tot uitbreiding van het toepassingsveld van het verval van de strafvordering voor sommige misdrijven, tegen betaling van een geldsom, BS 22 augustus 1984. Wet 4 augustus 1986 houdende fiscale bepalingen, BS 20 augustus 1986. Wet van 1 juni 1993, BS 17 juni 1993 Wet van 10 februari 1994 houdende regeling van een procedure voor de bemiddeling in strafzaken, BS 27 april 1994. Wet van 23 maart 1994, BS 30 maart 1994. Wet van 13 februari 1998, BS 19 februari 1998. Wet van 10 april 2003, BS 7 mei 2003. Wet van 6 juni 2010, BS 1 juli 2010 Wet van 14 april 2011 houdende diverse bepalingen, BS 6 mei 2011.

 

127  

Wet van 11 juli 2011 tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van Strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2010 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, BS 1 augustus 2011. :HWVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, BS 22 oktober 2012, 64132. Koninklijk Besluit nr. 22 van 24 oktober 1934 betreffende het rechterlijk verbod aan bepaalde veroordeelden en gefailleerden om bepaalde ambten, beroepen of werkzaamheden uit te oefenen, BS 27 oktober 1934, 1934102450. Koninklijk Besluit nr. 59 van 19 januari 1935, BS 13 januari 1935. Koninklijk Besluit nr. 7 van 21 juni 1939, BS 30 juni 1939. Koninklijk Besluit 27 augustus 1993 tot uitvoering van de het Wetboek Inkomstenbelasting van 1992, BS VHSWHPEHU.%:,%¶  C. Voorbereidende werken Voorstel 12 juli 2007 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 - 0034/001. Voorstel 19 maart 2008 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, addendum, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 - 0034/002. Voorstel 3 april 2008 tot oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie om de grote fiscale fraude-dossiers te onderzoeken, verslag namens de Commissie voor de Financiën en de Begroting, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52-0034/003.

128  

 

Parlementaire onderzoekscommissie 7 mei 2009 naar de grote fiscale fraudedossiers te onderzoeken, verslag namens de onderzoekscommissie, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 - 0034/004. Parlementaire onderzoekscommissie 13 mei 2009 naar de grote fiscale fraudedossiers te onderzoeken, voorstellen van moties, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52 - 0034/005. Parlementair onderzoek 14 mei 2009, naar de grote fiscale fraude-dossiers, motie aangenomen in plenaire vergadering, Parl. St. Kamer 2008-2009, nr. 52-0034/006. Wetsvoorstel 23 december 2009 tot invoering van de una via-regel in fiscale strafzaken, de oprichting van een fiscaal auditoraat en de oprichting van een comité F, Parl. St. Kamer 2009-2010, nr. 52 - 2210/001. Wetsvoorstel 23 december 2009 tot invoering van de una via-regel in fiscale strafzaken, de oprichting van een fiscaal auditoraat en de oprichting van een comité F, Advies van de Raad van State, nr. 47 426/2 van 9 december 2009, Parl. St. Kamer 2009-2010, nr. 52 - 2210/002. Wetsvoorstel 5 maart 2010 tot invoering van de una via-regel in fiscale strafzaken, de oprichting van een fiscaal auditoraat en de oprichting van een comité F, Advies van het Rekenhof, Parl. St. Kamer 2009-2010, nr. 52 - 2210/003. Wetsontwerp tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van Strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2012 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, Advies van de Raad van State, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53 - 1344/005. Wetsontwerp tot wijziging van de artikelen 216bis en 216ter van het Wetboek van Strafvordering en van artikel 7 van de wet van 6 juni 2012 tot invoering van het Sociaal Strafwetboek, aanvullend verslag, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 531344/007.

 

129  

Wetsvoorstel van 8 februari 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering wat de minnelijke schikking en de bevrijdende aangifte betreft tot invoering van een bankonderzoeksprocedure inzake directe belastingen door invoeging van de artikelen 332/1 en 338ter in het Wetboek van de Inkomstenbelastingen 1992, Parl. St., Kamer, 2010-11, nr. 53-1185/001. Wetsvoorstel van 24 februari 2011 tot wijziging van het Wetboek van Strafvordering wat het verval van de strafvordering tegen betaling van een geldsom betreft, Parl. St. Kamer 2010-2011, nr. 53-1252/001. Amendement nr. 18 van de heer VERHERSTRAETEN c.s. bij het wetsontwerp van 2 maart 2011 houdende diverse bepalingen, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 531208/007. Wetsontwerp 14 maart 2011 houdende diverse bepalingen verslag namens de commissie voor de financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 2010-11, nr. 531208/012. Verslag namens de Commissie voor de justitie bij het wetsontwerp houdende diverse bepalingen, Parl. St. Senaat 2010-11, nr. 5-893/3. :HWVYRRUVWHO  GHFHPEHU  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/001. :HWVYRRUVWHO  IHEUXDUL  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, addendum, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/002. :HWVYRRUVWHO  IHEUXDUL  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, addendum, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/003.

130  

 

:HWVYRRUVWHOPDDUWWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, amendementen, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53-1973/004. :HWVYRRUVWHODSULOWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en de begroting, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/005. :HWVYRRUVWHODSULOWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, tekst aangenomen door de commissie voor de Financiën en de Begroting, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/006. :HWVYRRUVWHODSULOWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, tekst aangenomen in plenaire vergadering en overgezonden aan de Senaat, Parl. St. Kamer 2011-2012, nr. 53 - 1973/007. :HWVRQWZHUS  PHL WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, ontwerp geëvoceerd door de Senaat, Parl. St. Senaat, 2011-2012, nr. 5 ± 1592/1. :HWVRQWZHUS  MXQL  WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, amendementen, Parl. St. Senaat, 2011-2012, nr. 5 ± 1592/2. :HWVRQWZHUS  MXQL WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, verslag namens de Commissie voor de Financiën en voor de Economische aangelegenheden, Parl. St. Senaat, 2011-2012, nr. 5 ± 1592/3.

 

131  

:HWVRQWZHUS  MXQL WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, tekst verbeterd door de Commissie voor de Financiën en voor de Economische aangelegenheden, Parl. St. Senaat, 2011-2012, nr. 5 ± 1592/4. WHWVRQWZHUS  MXQL WRW LQVWHOOLQJ YDQ KHW µXQD YLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van de fiscale penale boetes, beslissing om niet te amenderen, Parl. St. Senaat 2011-2012, nr. 53 1592/5. D. Administratieve bronnen Uiteenzetting van de vice-eersteminister en Minister van Justitie Jean Gol, Parl. St. Kamer 1982-1983, 698, nr. 5. Adv.Rvs, Parl.St. Senaat 1982-83, nr. 381. Parl. St. Kamer 1983-84, 698/4 PG Gent, R. 60/84, 24 december 1984. PG Gent, R.53/94, 1 november 1994. PG Antw., Circ. 23/94, 20 december 1994. Beleidsplan Openbaar Ministerie van 27 juni 2007 Strategisch Plan voor de Modernisering van het Openbaar Ministerie van 3 juli 2008. Adv.Rvs van 7 juni 2011, nr. 49.792/2, Parl.St. Kamer 2010-11, nr. 53 - 1344/005. Omzendbrief van het College van procureurs-generaal, COL 6/2012, Brussel, 30 mei 2012, http://www.om-mp.be/extern/getfile.php?p_name=4263343.PDF.

132  

 

Omzendbrief van het College van procureurs-generaal, COL 11/2012, Brussel, 22 oktober 2012, http://www.om-mp.be/extern/getfile.php?p_name=4332675.PDF&pid=5026047

x Rechtspraak EHRM 23 oktober 1995, Grandinger t. Oostenrijk, Publ. Eur. Court H.R., series A, nr. 328 C. EHRM 30 juni 1998, Oliveira v. Zwitserland, Rec. 1998, V, 1990. EHRM 14 september 1999, Ponsetti en Chesnel v. Frankrijk, Rec. 1999, VI, 557. EHRM 29 mei 2001, Fisher v. Oostenrijk, www.echr.coe.int/ECHR/ENG/hudoc. EHRM 10 februari 2009, Zolotukhin t. Rusland, RABG 2009, 871-891, noot P. HOET. EHRM 16 juni 2009, Ruotsalainen t. Finland, AFT 2010, nr. 11, 35-36, TFR 2010, 501, noot. B. COOPMAN, K. HENS. HvJ 11 februari 2003, Gözütok, C-187/01. GwH. 14 februari 2013, nr. 6/2013, ftp://ftp.arbitrage.be/pub/n/2013/2013-006n.pdf. GwH. 3 april 2014, 61/2014, http://www.const-court.be/public/n/2014/2014-061n.pdf Cass. 12 mei 1969, Pas. 1969, I., 840. Cass. 22 februari 1977, Pas. 1977, I, 659. Cass. 20 november 1979, Bull. 1980, I, 366, Pas. 1980, I, 366.  

133  

Cass. 16 maart 1982, Arr. Cass. 1981-82, 878. Cass. 25 oktober 1985, RW 1985-86, 2827. Cass. 30 september 1987, Pas, 1988, I, 132 en Dr. Circ., 1988, 24. Cass. 7 september 1988, Arr. Cass. 1988-89, 19. Cass. 5 mei 1992, Arr. Cass. 1992, 837. Cass. 19 februari 1992, Arr. Cass. 1991-92, nr.321. Cass. 9 december 1997, P.95.0610.N, FJF nr. 98/3, Arr.Cass. 1997, 1307. Cass. 16 september 1998, JT 1998, 656, AJT 1998-99, 207 en JLMB 1998,1340. Cass. 5 februari 1999, RW 1998-99, nr. 37, 1352, TFR 1999, nr. 167, 381-385. Cass. 30 januari 2001, RW 2001-02, 888. Cass. 20 februari 2002, AR P.01.1045 F, Arr. Cass. 2002, nr. 122. Cass. 22 oktober 2003, met conclusie J. SPREUTELS. Cass. 8 november 2005, NC 2006, 126, noot J. ROZIE. Cass. 25 mei 2011, RW 2011-2012, nr. 38, 1673-1679, noot L. VERMEULEN, JTT 2012, 54, noot G. RANERI. RvS 15 maart 1995, Arr.RvS 1995, 171, noot R. DEFOOR. Antwerpen (7de k.) 2 december 1999, RW. 2000-01, 167, noot A. VANDEPLAS.

134  

 

Rb. Mechelen, 6 december 1982, RW 1984-85, 2091. Pol. Brugge 23 juni 2009, RW 2009-10, 1489.

x Rechtsleer A. Boeken COOPMAN, B. (ed.), HENS, K., De minnelijke schikking in fiscale zaken, Antwerpen, Intersentia, 2012, 237 p. DEPRÉ, E., Het una via-principe in het Belgisch fiscaal strafrecht. Welke weg wordt ingeslagen?, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 145 p. http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/853/RUG01002060853_2013_0001_AC.pdf DRIEGHE, L., De minnelijke schikking in strafzaken, onuitg., Masterproef Universiteit Gent, 2012-2013, 112 p. http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/002/060/789/RUG01002060789_2013_0001_AC.pdf FRANCHIMONT, M., JACOBS, A., MASSET, A., Manuel de procédure pénale, Brussel, De Boeck en Larcier, 2006, 1407 p. LIPPENS, S., THIEL, C., Het Belgisch una via-model in fiscale strafzaken, Antwerpen, Kluwer Business, 2012, 131 p. VAN CAENEGHEM, R., Geschiedenis van het strafrecht in Vlaanderen van de XIe tot de XIVe eeuw, Koninklijke academie, Brussel, 1954, 399 p. VAN DEN W YNGAERT, C., m.m.v. VANDROMME, S., Strafrecht en strafprocesrecht in hoofdlijnen, Deel I: Strafrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 536 p.

 

135  

VAN

DEN

W YNGAERT, C., m.m.v. DE SMET B., Strafrecht en strafprocesrecht in

hoofdlijnen, Deel II: Strafprocesrecht, Maklu, Antwerpen, 2011, 1277 p. VERBRUGGEN, F., VERSTRAETEN, R., strafrecht en strafprocesrecht voor bachelors, Deel II, Antwerpen, Maklu, 2011, 590 p. VEROUGSTRAETE, I., LECLERCQ, J., BOSSUYT, A., ERNIQUIN, T., Jv. Cass. 2002-03, 273 p.   VERSTRAETEN, R., Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2005, 1193 p.   VERSTRAETEN, R., Handboek strafvordering, Antwerpen, Maklu, 2012, 1372 p.   B. Bijdragen in verzamelwerken ANTHONISSEN, K., VERVECKEN*³:DDUGHQHQQRUPHQYDQGH%%,´LQ0$860 en ROZIE, M., (ed.), Actuele problemen van het fiscaal strafrecht, Antwerpen, Intersentia, 2012, 733-759. ARNOU3³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJJHPHHQUHFKW ´OSS 1993, afl.16, april 1993, 41 p. ARNOU3³PLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQVANDEPLAS, A., ARNOU, P. (ed.), Strafrecht en strafvordering- Commentaar met overzicht van rechtspraak en rechtsleer, Antwerpen, Kluwer, 1984, losbladig. CHRISTIAENSEN 6 ³DIGRHQLQg buiten proces door middel van transactie: een SUREOHHPVWHOOLQJ´ LQ PARMENTIER, S., HUBEAU, B., (ed.), De rechter buitenspel. Conflictregeling buiten de rechtbank om, Antwerpen, Kluwer, 1990, 59-90. DE NAUW  $ ³&XPXODWLH YDQ VWUDIIHQ HQ DGPLQLVWUDWLHYe sancties met een VWUDIUHFKWHOLMNNDUDNWHUQDGHDUUHVWHQ=RORWKRXNLQHQ5XRWVDODLQHQ´LQ' ERUYCK, F. (ed.), Strafrecht meer ... dan ooit, Brugge, Die Keure 2011, 1-19.

136  

 

DESTERBECK, ) ³0LQQHOLMNH VFKLNNLQJ´ Postal Memorialis. Lexicon strafrecht, strafvordering en bijzondere wetten, Mechelen, Kluwer, december 2002, 1-7. MAUS, M., ³'HUHFKWHUHQGHILVFDDODGPLQLVWUDWLHYHVDQFWLHV´LQROZIE, J., VAN OEVELEN, A., RUTTEN, S., Toetsing van sancties door de rechter, Antwerpen, Intersentia, 2011, 67-112. MAUS, M., VAN DOOREN, E., ³'HVDQFWLHV´LQDE JONCKHEERE, M., (eds), De fiscale procedure, Brugge, Die Keure, 2012, 317-411. NYS&³2QWZHUSPHPRULHYDQWRHOLFKWLQJELMZHWVRQWZHUSKRXGHQGHZLM]LJLQJYDQ artikel 216bis Sv. houdende het verval van de strafvordering tegen betaling van een JHOGVRP´LQ9/$$06(&21)(5(17,(%,-'(%$/,(7($17:(53(1*HERHLG door het strafrecht ± De advocaat en de rechtspleging, Brussel, Larcier, 2011, 85107. RAVYSE 6 ³'H PLQQHOLMNH UHJHOLQJ YDQ IUDXGH LQ VWUDIRQGHU]RHNHQ heden en WRHNRPVW´ LQ DE BIE, B., De transactie als instrument voor fraudebestrijding. Afstemming van de sociale, fiscale en strafrechtelijke aspecten. Antwerpen, Intersentia, 2006, 118 p. VERSEE7³0LQQHOLMNHVFKLNNLQJ´LQAPR, Gent, Story-Scientia, 1954, 1-95. VERSTRAETEN 5 ³'H YHUUXLPLQJ YDQ GH PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ´ LQ 9/$$06( CONFERENTIE BIJ DE BALIE TE ANTWERPEN, Geboeid door het strafrecht, de advocaat en de rechtspleging, Brussel, Larcier, 2011, 59-83. ZAGHEDEN0³8QDYLDGHJXOGHQPLGGenweg of de weg zoek? Een analyse van het wetsvoorstel una via in de vervolging van overtredingen van de fiscale ZHWJHYLQJ´ ,Q MAES, L., DE CNIJF, H. (ed.), Fiscale praktijkboeken 2012-2013, Antwerpen Kluwer 2012, 217-253. C. Tijdschriftartikels

 

137  

ANTHONISSEN, K., VERVECKEN * ³+RH HQ ZDDU VFKLNNHQ LQ ILVFDOH VWUDI]DNHQ´ AFT 2012, nr. 3, 11-15. BOSLY, H.-' ³XQ SURMHW GH ORL pWHQGDQW FRQVLGpUDEOHPHQW OH FKDPS G¶DSSOLFDWLRQ GHODµWUDQVDFWLRQ¶HQPDWLqUHSpQDOH´JT 1983, 725-727. BROSENS : ³(QNHOe recente evoluties in verschillende domeinen van het VWUDIUHFKW´Openingsrede 1 september 1988, hof van beroep Antwerpen, RW 198889, 313-321. &% ³8QD YLD RSVSRULQJVRQGHU]RHN VFKRUVW ILVFDOH VDQFWLHV QRJ  QLHW´ Fiscoloog 2012, nr. 1315, 9-11. CLOSE)³/DWUDQVDFWLRQHQPDWLqUHSpQDOHO¶DSSOLFDWLRQGHODORLGXMXLQ HQGURLWFRPPXQ´Rev.dr.pén. 1986, 47-77. CONINGS, &³1HELVLQLGHP´NjW 2012, nr. 261, 274-282. COOPMAN, B., HENS, K., ³6DPHQORRS YDQ VWUDI HQ ERHWH LQ ILVFDOLEXV QLHt meer PRJHOLMNLQJHYROJH UHFHQWH UHFKWVSUDDN (XURSHHV +RI"´ TFR 2010, afl. 382, 511513, noot onder EHRM 16 september 2009. COOPMAN, B., HENS . ³'H YHUUXLPGH PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ GH GHXV H[ PDFKLQD YRRUILVFDOHVWUDIGRVVLHUV"´Fisc. Act. 2011, nr. 32, 6-12. CUYPERS - ³'H UHFKWHU EXLWHQVSHO" 2YHU GH WRHSDVVLQJ YDQ GH PLQQHOLMNH VFKLNNLQJLQGHSUDNWLMN´Panopticon, 1991, 458-600. DECAIGNY 7 ³3OHD-EDUJDLQLQJ LQ %HOJLs HHQ NRHNRHNVHL"´ jura falconis 20022003, afl. 3, 457-476. DECAIGNY, T., DE HERT, P., VAN GARSSE/³'HPLQQHOLMNHVFKLNNLQJQDGHZHWWHQ van 14 april en 11 juli 2011: verruiming van de buitengerechtelijke afhandeling en IXQGDPHQWHOHKHUYRUPLQJ´RW 2011-12, afl. 12, 19 november 2011, 550-563.

138  

 

DEFOOR:³6WULMGWHJHQ de fiscale fraude- De wet van 20 september 2012 tot instelling van het una via-principe bij de vervolging van fiscale misdrijven: ZHJRPOHLGLQJHQEOLMYHQPRJHOLMN´Notariaat 2013, nr. 5, 5-6. DE HALLEUX³/DWUDQVDFWLRQLQWURGXLWHGDQVOHGURLWSpQDO´ Ann. dr. Pol. 1939, 7072. DE JAEGER, M., VAN VOLSEM ) ³(HQ WRHOLFKWLQJ ELM GH 8QD 9LD-wet van 20 VHSWHPEHU´T. Straf. 2013, nr. 1, 2-23. DE RUYVER, B. en VAN IMPE . ³'H PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ HQ EHPLGGHOLQJ LQ VWUDI]DNHQ´RW 2000-01, afl. 11, 10 november 2000, 445-463. F. DESTERBECK³)LVFDOHDPEWHQDUHQPRJHQSROLWLHLQOLFKWLQJHQYHUVWUHNNHQHQGLH RRNVSRQWDDQDDQYXOOHQ´Fisc. Act. 2008, nr. 8, 9-10. DESTERBECK)³)LVFDOLWHLWHQRQWQHPLQJ´Orde dag 2010, 29-34 DESTERBECK, F., Fiscale toepassing minnelijke schikking vaak niet evident, Fisc.Act. 2012, nr.21, 1-4. DESTERBECK, F., ³*URQGZHWWHOLMN +RI NHXUW RYHUOHJ ILVFXV-gerecht goed maar YHURRUGHHOWSUDNWLVFKHXLWZHUNLQJ´Fisc. Act. Nr. 13, 7-9. DUPONT/³+RHPLQQHOLMNLVGHPLQQHOLMNVFKLNNLQJ"´Panopticon 1984, 469-476. HALLOY * ³$VVXUDQFH REOLJDWRLUH des véhicules HW WUDQVDFWLRQV FRUUHFWLRQHOOHV´ JT 1969, nr. 4658, 309-312. HOET, 3 ³*HOLMNKHLG YDQ IHLWHQ RI YDQ LQEUHXNHQ HQ YDQ VWUDIUHFKWHOLMNH vervolgingen of van vervolgingen PHW HHQ VWUDIUHFKWHOLMN NDUDNWHU´ QRRW RQGHU EHRM 10 februari 2009, nr. 14939/03), RABG 2009, nr. 13, 890-902.

 

139  

JANSSENS.³%DQNJHKHLPYHUVRHSHOGLQUXLOYRRUPLQQHOLMNHVFKLNNLQJ´ Fisc. Act. 2011, afl. 37, 8-9. JANSSENS . ³8QD YLD WUHHGW LQ ZHUNing op 1 november, maar niet noodzakelijk YRRUERHWHV´Fisc. Act. 2012, nr. 37, 8-9. -9' ³0LQQHOLMNH VFKLNNLQJ LQ ILVFDOH ]DNHQ PLQLPDDO ´ Fiscoloog 2012, nr.1300, 6-7. KENIS 3 ³+HW YHUYDO YDQ GH VWUDIYRUGHULQJ GRRU EHWDOLQJ YDQ HHQ JHOGVRP RRk PLQQHOLMNHVFKLNNLQJJHQRHPGQDGHZHWWHQYDQDSULOHQMXOL´ T. Strafr. 2012, afl. 6, 395-409. LIBOTTE'³'HZHWYDQVHSWHPEHUWRWLQVWHOOLQJYDQKHWµXQDYLD¶-principe in de vervolging van overtredingen van de fiscale wetgeving en tot verhoging van GHILVFDOHSHQDOHERHWHV´TBH 2012, 946. MAUS, M., ³8QDYLDLQ ILVFDOHVWUDI]DNHQHHQZHJ YROSXWWHQHQEXLOHQ´ Fisc. Act. 1012/19, 5-9. MEESE, J., TERSAGO, P., ³9HUUXLPGHPLQQHOLMNHVFKLNNLQJLQVWUDI]DNHQ´ NjW 2012, afl. 262, 16 mei 2012, 314-321. MESSINE - ³/D QDWXUH MXULGLTXH GH OD WUDQVDFWLRQ HQ PDWLqUH UpSUHVVLYH´ 5&-% 1972, 56. NORÉ, '³8QDYLD-SULQFLSHLQILVFDDOUHFKWZHOGUDHHQIHLW´Juristenkrant 2012, nr. 254, 1. NIEMEGEERS, W., ³9HUPRJHQVYRRUGHHO XLW HHnvoudige fiscale fraude verbeurd YHUNODDUG´)LVF$FWQU-4. ONGENA, T., ³'H µQH ELV LQ LGHP¶-regel en de Schengen-landen. Ook buitenlandse WUDQVDFWLHVYHUKLQGHUHQYHUGHUHYHUYROJLQJ´NJW 2003, 761-768.

140  

 

PUT-³Bis sed non idem. Een denkoefening over de toepassing van het non bis in idem-EHJLQVHORSGHFXPXODWLHYDQDGPLQLVWUDWLHYHHQVWUDIVDQFWLHV´ RW 200102, 937-949. RANERI, G., ³Non bis in idem ± La cour de cassation rejette-t-elle la jurisprudence Zolotoukhine"´QRRWRQGHU&DVV25 mei 2011), JTT 2012, 52-54. REYNAERTS % ³9HUUXLPGH PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ LQ VWUDI]DNHQ ]HW NODVVLHNH UHFKWVSOHJLQJRSGHKHOOLQJ´Juristenkrant 2012, afl. 251, 13 juni 2012, 16. SMET, ) ³8QD YLD HQ PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ HHQ RQPRJHOLMN KXZHOLMN"´ Fiscoloog 2012, nr. 1317, 8-11. SMET, F ³¶8QD YLD¶ RQWGXEEHOLQJ ILVFDOH YHUYROJLQJ HQ VDQFWLRQHULQJ"´ Fiscoloog 2012, nr. 1282, 8-10. SPEECKE-³Una viaGHRSORVVLQJYRRUDOOHSUREOHPHQ"´TFR 2013, 945-956. TERSAGO3³+HWEHODQJYDQJHUHFKWHOLMNHDQWHFHGHQWHQLQKHWVWUDISURFHV UHFKW´ NC 2011, 8-38. THIEBAUT;³'HVWUDIUHFKWHOLMNHYHUDQWZRRUGHOLMNKHLGYDQUHFKWVSHUVRQHQ´Pacioli 2000, nr.76. 8-11. TRAEST P.,

STESSENS * ³0HHU PRJHOLMNKHGHQ WRW LQEHVODJQHPLQJ HQ

verbeurdverklaring in strafzaken, RW 2003-04, 1041-1058. VANDEPLAS $ ³2YHU KHW verval van de strafvordering tegen betaling van een JHOGVRP´RW 2008-09, 940VAN DYCK, J., ³8QD9LD¶EHVOLVVLQJQDRYHUOHJWXVVHQ$GPLQLVWUDWLHHQ3DUNHW´ Fiscoloog 23 mei 2012, 1.

 

141  

VANPRAET, J., ³'XEEHOH EHVWUDIILQJ YRRU GH]HOIGH IHLWHQ RS EDVLV YDQ HHQ ZHW HQ een decreet: over de bevoegsheidsverdeling, administratieve sancties en het EHJLQVHO³non bis in idem´´RW 2008-09, 514-525. VERMEULEN/³RYHUKHW³QRQELVLQLGHP´-SULQFLSH´noot onder Cass. 25 mei 2011), RW 2011-12, 1673-1679. VERSTRAETEN, %³2SQDDUHFKWVFKHLGLQJPHWRQGHUOLQJHWRHVWHPPLQJWXVVHQ ILVFXVHQSDUNHW"´Fisc. Act. 2012, nr. 7, 5-9. VERVAELE - ³+HW 2SHQEDDU 0LQLVWHULH LQ GH VWUDIUHFKWVSOHJLQJ-

Vergt

strafrHFKWVEHOHLG HHQ QLHXZH GHILQLWLH YDQ GH WULDV SROLWLFD"´ RW 1990-91, 10141020. ;³8QDYLDYRRUILVFDOHVWUDI]DNHQ´NJW 2012, afl. 271, 719-720.

x Media BALTUSSEN / ³)DPLOLH +HQGULFN[ RQWORRSW ILVFXV QLHW PHW PLQQHOLMNH VFKLNNLQJ´ Knack 2 augustus 2011. BOVÉ/³.%.%/X[-]DDNEHODQGWQDMDDULQSUXOOHPDQG´ De Tijd 2011, 1 juni 2011. BOVÉ, L., ³*HUHFKWHQILVFXVVOXLWHQJURRWVWHIUDXGHGHDORRLW´ De Tijd 2013, 7 mei 2013. H. BROCKMANS³9HUQLHWLJLQJ8QD9LD-ZHWYHURRU]DDNWILVFDOHFKDRV´Trends 7 april 2014. DENDOOVEN, P., VANSCHOUBROECK * ³%HDXOLHX HQ %%, UDNHQ HU QLHW XLW´ De Standaard 2013, 28 maart 2013, 28.

142  

 

EECKHOUT 0 ³7RSEDQNLHUV YRRU UHFKWHU LQ ]DDN .%-/X[´ De Standaard 19 oktober 2009. EECKHOUT, M., VANSCHOUBROECK, C., ³Omega Diamonds koopt vervolging voor IUDXGHDI´De Standaard 2013, 7 mei 2013. MAUS, M., DE JONCKHEERE, M., DELANOTE, M., CLAESEN, E., ³'HRPJHNHHUGHORJLFD achter de Belgsiche fraudebestrijding, De Morgen 2013, 10 mei 2013. 09/³$QWZHUSVHIDPLOLHEHWDDOWPLOMRHQRPILVFXVWHRQWORSHQ´De Morgen 30 juli 2011.

 

143