Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

Directoraat -Generaal Rijkswaterstaat

Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ

Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme werkdocument RIKZ/AB/2001.109x

Colofon RIKZ Waterverkenningen Oplage 250 Datum October 2001 Informatie: Frans Otto RIKZ Postbus 20907 2500 EX ‘s-Gravenhage Telefoon: 070-3114355 Telefax : 070-3114321 e-mal: [email protected] Onderzoeksteam: drs. Ton Verweij (NRIT) drs. Kim Michielsen (NRIT) drs. Frans Otto (RIKZ) RIKZ-werkdocument 2001.109x NRIT-rapport 2001.023/2001-033

Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme

2

Inhoud

SAMENVATTING

5

1 INLEIDING

7

1.1 Aanleiding voor de analyse

7

1.2 Doel van de economische analyse

8

1.3 Opzet van het onderzoek

8

2 RECENTE ONTWIKKELINGEN IN DAG- EN VERBLIJFSRECREATIE

11

2.1 Algemeen 2.1.1 Dagtochten van Nederlanders 2.1.2 Binnenlandse vakanties van Nederlanders 2.1.3 Inkomend toerisme 2.1.4 Uitgaand toerisme

11 11 12 13 14

2.2 Toeristisch-recreatieve bestedingen in 2000 2.2.1 Bestedingen in het kader van dagtochten van Nederlanders 2.2.2 Bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties van Nederlanders 2.2.3 Bestedingen in het kader van inkomend toerisme 2.2.4 Bestedingen in het kader van uitgaand toerisme 2.2.5 Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen

14 15 15 16 17 18

3 WATERGERELATEERDE DAG- EN VERBLIJFSRECREATIE

21

3.1 Algemene relatie met water 3.1.1 Watergerelateerde dagtochten van Nederlanders 3.1.2 Watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders 3.1.3 Watergerelateerd inkomend toerisme

21 21 22 23

3.2 Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagen verblijfsrecreatie 24 3.2.1 Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagtochten van Nederlanders 24 3.2.2 Bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders 24 3.2.3 Bestedingen in het kader van watergerelateerd inkomend toerisme 25 3.2.4 Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen t.b.v. aan water gerelateerde vormen van recreatie en toerisme 26 3.3 Watergerelateerde recreatie en toerisme en werkgelegenheid27


3

4 MACRO-ECONOMISCHE BETEKENIS VAN WATERGERELATEERDE TOERISTISCHE EN RECREATIEVE ACTIVITEITEN 29 4.1 Begripsomschrijvingen

29

4.2 Betekenis voor finale afzet en productie

29

4.3 Betekenis voor werkgelegenheid

33

5 VERANTWOORDING VAN DE UITGEVOERDE BEREKENINGEN

35

5.1 Dagtochten van Nederlanders

35

5.2 Binnenlandse vakanties van Nederlanders

37

5.3 Inkomend toerisme

38

5.4 Uitgaand toerisme

39

5.5 Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen

40

5.6 Macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten

40

6 TRENDMATIGE ONTWIKKELINGEN

41

6.1 Trends in toerisme en recreatie in het algemeen

41

6.2 Toerisme en recreatie in relatie tot water in het algemeen en de watersport in het bijzonder 41

BIIJLAGEN


43

4

Samenvatting

Het doel van deze in opdracht van het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ) uitgevoerde studie is: ‘Het verkrijgen van een compleet beeld van de huidige totale waarde van de toeristische en recreatieve sector en de rol die het water daarin speelt, zowel in directe als in indirecte zin’. Het Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT) heeft in het verleden met een gemiddelde frequentie van ongeveer eens per drie jaar studies gepubliceerd waarin de macro-economische betekenis van recreatie en toerisme in kwantitatieve zin werd berekend. Deze expertise en ervaring is ingezet bij de uitvoering van de onderhavige opdracht. Het is vanuit deze achtergrond dat benadrukt wordt dat de gepresenteerde resultaten benaderingen zijn van de werkelijkheid. De berekeningen worden uitgevoerd op een vrij hoog aggregatieniveau en zijn noodzakelijkerwijs (door gebrek aan gedetailleerde gegevens) gebonden aan een uitgebreide set vooronderstellingen. Desondanks menen we dat de gehanteerde methodiek garant staat voor een verantwoorde uitwerking. De gebruikte vooronderstellingen en de toegepaste rekenmethodieken zijn waar mogelijk toegelicht. Gewerkt is met de cijfers voor het jaar 2000. Het resultaat van de studie laat zich in een paar regels samenvatten. In het jaar 2000 is aan toerisme en recreatie naar schatting ruim 54 miljard gulden besteed, waarvan 18 miljard gulden voor vakanties in het buitenland. De totale werkgelegenheid die daardoor ontstaat beloopt ruim 350.000 banen of 220.000 arbeidsjaren. Ten behoeve van deze studie zijn we een stap verder gegaan door te becijferen welke rol daarin het water speelt. Het ligt immers voor de hand dat een substantieel deel van alle uitgaven in het kader van recreatie en toerisme verband houdt met verblijf op, in of aan het water. Het is voor zover bekend de eerste keer dat een dergelijke berekening is uitgevoerd. We menen echter de raming met de nodige voorzichtigheid te hebben uitgevoerd en hebben nadrukkelijk gewaakt voor het overschatten van de betekenis van water. Het resultaat van de berekeningen is weer te geven met behulp van de volgende kengetallen. De bestedingen aan watergerelateerde recreatie en toerisme, worden voor het jaar 2000 geraamd op ruim 8 miljard. Als gevolg van de doorwerking in de economie (indirecte effecten) leidt dit tot een productiewaarde in Nederland van bijna 10 miljard gulden. De werkgelegenheid die langs deze weg ontstaat, omvat circa 44.000 arbeidsjaren of 70.000 banen. In figuur 1 op de volgende bladzijde wordt een en ander visueel weergegeven. In het rapport zijn diverse tabellen opgenomen waarin nadere specificaties van deze cijfers worden gegeven. Een invalshoek die daarbij is gebruikt betreft een detaillering naar stroomgebied. De


5

toerekening van de diverse grootheden aan stroomgebieden is gebaseerd op enkele aannames, die alleen door nader onderzoek beter onderbouwd kunnen worden.

toerisme 34% recreatie binnenland 66% w atergerelateerde niet-w atergerelateerde recreatie en toerisme 77%

toerisme 23%

Figuur 1 Economische betekenis van water bij recreatie en toerisme (op basis van bestedingen in het jaar 2000) Voor wat betreft de algemene toekomstige ontwikkelingen kan gesteld worden dat er zich op het gebied van recreatie en toerisme de laatste jaren weinig spectaculaire ontwikkelingen hebben voorgedaan, zowel niet in positieve als niet in negatieve zin. Er is eerder sprake van stabilisatie met kleine veranderingen c.q. verschuivingen ten aanzien van bijvoorbeeld wat meer uithuizige dagrecreatie. Deze trend betekent in ruimtelijk opzicht dat aanzienlijke oppervlakteclaims voor nieuwe toeristisch-recreatieve projecten nog maar sporadisch hoeven te worden verwacht. De verwachting is dat in de toekomst nog wel ruimtebeslag voor recreatie en toerisme gegenereerd zal worden, als gevolg van de behoefte aan meer (kwalitatief hoogstaande) specifieke voorzieningen. Ondanks de relativerende opmerking die hierboven is gemaakt met betrekking tot het feit dat de gepresenteerde cijfers moeten worden aangemerkt als ramingen, mag toch gesteld worden dat de betekenis van recreatie en toerisme in het algemeen en die van aan water gerelateerde in het bijzonder, van aanzienlijke betekenis is voor de Nederlandse nationale economie. Een grotere nauwkeurigheid van de gebruikte gegevens is alleen te verkrijgen met aanvullend onderzoek. Het gaat daarbij vooral om het beschikbaar krijgen van aanvullende data. Te denken valt aan een nadere specificatie van de bestedingen (aan welke goederen en diensten besteden toeristen en recreanten het geld), aan meer inzicht in de bewegingen en bestedingen van buitenlandse toeristen en aan specificatie van de bestedingen naar stroomgebied, coropgebied en gemeente.


6

1

Inleiding

Het Rijksinstituut voor Kust en Zee (RIKZ) heeft het NRIT opdracht gegeven tot het samenstellen van dit onderzoeksrapport. De gebruikte methodiek is ontleend aan het rapport ‘De economische betekenis 1 van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’ van het NRIT . De berekeningen zijn voor een deel te beschouwen als een actualisering (update) van dat rapport, zij het dat in het verleden nooit nadrukkelijk is ingegaan op het oorzakelijk verband tussen de aanwezigheid van water en het economisch belang van recreatie en toerisme. In die zin is dit onderzoek te beschouwen als een primeur. 1.1

Aanleiding voor de analyse

De waterrecreatiesector in Nederland is al jarenlang in beweging. Door rijk, provincies, regio’s en gemeenten, maar ook door een groot aantal bedrijven wordt geïnvesteerd in de waterrecreatie ten behoeve van de ontwikkeling en versterking van de sector. Investeringen in waterrecreatie worden vaak gezien als een middel om een gebied te verlevendigen of om extra economische impulsen aan een regio te geven. Men heeft dan met name de positieve neveneffecten van waterrecreatie op het oog. Ook in het waterbeleid en de ruimtelijke ordening groeit het besef dat water een grote rol kan spelen bij het vergroten van de kwaliteit van de leefomgeving. Daarnaast blijkt uit de, in het kader van het e kabinetsstandpunt Waterbeheer 21 eeuw, gevoerde discussie dat meervoudig ruimtegebruik van waterberging de acceptatie ervan sterk vergroot. De wisselwerking tussen waterberging en waterrecreatie is zeer sterk. Gezien het toenemende belang van de sector recreatie en toerisme is er een discussie ontstaan over de rol van water en de waterbeheerder op dit terrein. De vraag is in hoeverre de overheid de recreatieve functie van water een plaats kan geven. De behoefte aan een samenhangend overheidsbeleid ten aanzien van recreatie is dan ook groot. Recreatie aan, op of rond het water levert een belangrijke bijdrage aan de waterbeleving van mensen. Mogelijk kunnen maatregelen in het waterbeheer een belangrijke impuls aan deze belevingswaarde geven. Omgekeerd is in de waterbeleidssector de invulling hiervan nog niet uitgekristalliseerd. De economische betekenis van de toeristische en recreatieve 2 bestedingen in Nederland is aanzienlijk . Een deel hiervan is gerelateerd aan recreatieve activiteiten die een directe relatie hebben met het water. Van een vrij directe relatie is sprake bij feitelijk recreatief gebruik van het water. Het betreft hier dus diverse 1

‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), Breda, 1998. 2 Volgens een raming uit 1998 bedragen de toeristische en recreatieve bestedingen in Nederland in totaal ca. 50 miljard gulden per jaar, waardoor een werkgelegenheid van zo’n 245.000 arbeidsjaren wordt gegenereerd. (‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), Breda, 1998.)


7

waterrecreatieve (gebruiks)vormen zoals watersport, oever/strandrecreatie en bijvoorbeeld hengelsport. Een ander deel kan worden toegeschreven aan de indirecte relatie tussen recreatie en water. Deze indirecte relatie heeft te maken met de belevingswaarde 3 c.q. intrinsieke attractiviteit van het wateropppervlak . Voor veel recreanten heeft het water namelijk ook een functie als ‘kijkwater’, bijvoorbeeld wanneer men aan het wandelen of fietsen is, of als men op een terras langs het water zit. Beide relaties zullen in de analyse worden betrokken. Rijkswaterstaat (RWS) wil namelijk een volledig inzicht in het belang van water voor recreatie en toerisme. 1.2

Doel van de economische analyse

Ten behoeve van deze verkenning dient een analyse te worden gemaakt van de kansen en knelpunten ten aanzien van bestaand beleid (landelijk en regionaal) en hun kosten/baten-verhouding. Het onderhavige onderzoek zal met name ingaan op zaken als huidige omvang van de waterrecreatie en het belang daarvan voor de Nederlandse economie. Ook toekomstige ontwikkelingen (trends) die van invloed kunnen zijn op recreatie en toerisme in het algemeen, en in het bijzonder in relatie tot het water, zullen in dit onderzoek nader worden belicht. Daarnaast worden de verschillende vormen van waterrecreatie (niet alleen varen) onderscheiden voor de stroomgebieden Eems, Rijn, Maas, Schelde en het kustgebied, 4 waaronder de Waddeneilanden en de Noordzee . Het doel is ‘een compleet beeld te verkrijgen van de huidige totale waarde van de toeristische en recreatieve sector en de rol die het water daarin speelt, zowel in directe als in indirecte zin’. Om meer inzicht te krijgen in het belang van water voor recreatie en toerisme wordt gestreefd naar: • een vergaande uitsplitsing van recreatie en toerisme naar activiteiten en bestedingen; • een regionale uitsplitsing van activiteiten en bestedingen; • een schets van de toekomstige ontwikkelingen op nationaal niveau op basis van een trendanalyse. 1.3

Opzet van het onderzoek

Om een compleet beeld te verkrijgen van de omvang van de waterrecreatie en het belang daarvan voor de Nederlandse economie, wordt volgens onderstaande indeling te werk gegaan: Hoofdstuk 2 In dit hoofdstuk wordt een update gegeven van het NRIT-rapport ‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’. De gegevens uit dit rapport worden aan de hand van beschikbare actuele gegevens bijgesteld. Met name wordt gebruik gemaakt van CBS-gegevens (o.a. Nationale Rekeningen) en CVOgegevens met betrekking tot het jaar 2000. Deze bijstelling blijft beperkt tot de gegevens die van belang zijn in het kader van het huidige onderzoek. In hoofdstuk 2 worden o.a. aantallen en 3

Trainingen van het Nederlands voetbalelftal, symposia, congressen, en andere zakelijke bijeenkomsten worden veelal bewust in een waterrijke omgeving of aan de kust georganiseerd. Hierbij speelt de beleving van water een rol. 4 Volgens de indeling van Nederland die Rijkswaterstaat (aan de hand van de loop van de rivieren in Nederland) gebruikt.


8

bestedingen uitgesplitst naar activiteit weergegeven. Hierbij is een indeling gemaakt aan de hand van de volgende categorieën: • dagtochten (waaronder zonnen, zwemmen, picknicken, dagkamperen, sport en sportieve recreatie, toeren, recreatief winkelen, etc.); hierbij worden het aantal dagtochten en de bijbehorende bestedingen weergegeven, ingedeeld naar stroomgebied; • binnenlands toerisme; naar bestemming (stroomgebied), verblijfsomgeving en vakantieduur; hierbij worden zowel het aantal vakanties als de bestedingen weergegeven, ook weer ingedeeld naar stroomgebied; • inkomend toerisme; (naar logiesvorm); hierbij worden het aantal vakanties en de bestedingen weergegeven, ingedeeld naar stroomgebied; • uitgaand toerisme; in deze rapportage zullen de totale bestedingen aan vakanties in het buitenland worden weergegeven, waarbij wordt beschouwd welk deel via reisbemiddeling in Nederland achterblijft; de relatie met water valt in dit verband niet aan te geven; de gegevens worden echter opgenomen om een compleet beeld weer te geven; • toeristisch-recreatieve goederen en vervoer (bezit- en aanschafgegevens van duurzame recreatiegoederen zoals caravans, tenten, boten, e.d.). Een belangrijk deel van de gegevens in dit hoofdstuk is beschikbaar binnen de CVO-dataverzameling. Via het Continu Vakantie Onderzoek (CVO) wordt het vakantiegedrag van de Nederlander nauwkeurig in kaart gebracht. Het CVO is een onderzoek waarbij gebruik wordt gemaakt van een omvangrijk en voor Nederland representatief panel van personen. Deze krijgen op een viertal meetmomenten per jaar een vragenlijst voorgelegd met betrekking tot hun vakantiegedrag gedurende de voorliggende drie maanden. Op die manier worden onder meer gegevens verzameld over vakantiebestemmingen, bestedingen, aantal vakantiedagen, verblijfsomgeving, wijze van vervoer, wijze van vakantiereservering en -boeking, omvang van het reisgezelschap etc. Voor dit onderzoek is met name gebruik gemaakt van de frequenties waarmee de onderscheiden toeristische en recreatieve activiteiten worden ondernomen. Met name voor het inkomend toerisme en de dagtochten is gebruik gemaakt van de in dit verband beschikbare en meest recente (2000) CBS-gegevens. Hoofdstuk 3 In dit hoofdstuk wordt berekend welk deel van recreatie en toerisme afhankelijk is van de aanwezigheid van water. Uitgangspunt hierbij vormen de gegevens van hoofdstuk 2. In dit hoofdstuk wordt voor elke categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, e.d.) een raming gemaakt van het aandeel in de bestedingen dat gerelateerd kan worden aan het water. Hierbij wordt een indeling aangehouden naar stroomgebied. Een diepgaander detailniveau (analyses naar gemeente/corop/postcode) blijkt niet mogelijk te zijn in verband met de statistische betrouwbaarheid van de gegevens. Hoofdstuk 4 Dit hoofdstuk geeft de macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten weer (op basis van input/outputtabellen), onder andere uitgedrukt in werkgelegenheidscijfers. De hierbij toegepaste rekenmethodiek is dezelfde als gebruikt is bij de opstelling van het rapport


9

‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’. Hoofdstuk 5 In dit hoofdstuk wordt de gehanteerde methodiek die ten grondslag lag aan de berekeningen en ramingen van bestedingen in de voorgaande hoofdstukken, uitgebreid omschreven. Daarbij worden tevens aanbevelingen gedaan ter verbetering of verdere uitbreiding van de gegevens. Voor een deel zijn in dit onderzoek namelijk (vrij grove) schattingen gedaan (bijvoorbeeld op basis van extrapolaties van gedateerde gegevens) om uiteindelijk een zo compleet mogelijk beeld te geven van de totale omvang van de waterrecreatiesector. Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 6 geeft een schets van trendmatige ontwikkelingen en de consequenties daarvan voor de toekomstige bestedingen. Deze schets is vooral kwalitatief van aard. Hierbij is gebruik gemaakt van de e beschreven ontwikkelingen in het rapport ‘Waterbeleid voor de 21 5 eeuw ’ en daarnaast van de inzichten en gegevens die ook ten grondslag lagen aan de productie van het onlangs verschenen 6 Trendrapport Toerisme en Recreatie 2000/2001 , aangevuld met recent(er) gesignaleerde trendmatige ontwikkelingen.

5

e

e

‘Waterbeleid voor de 21 eeuw. Advies van de Commissie Waterbeheer 21 eeuw’, e Commissie Waterbeheer 21 eeuw (WB21), Den Haag, 2000. 6 ‘Trendrapport toerisme en recreatie’, Nederlands Research Instituut voor Recreatie en Toerisme (NRIT), 2001, Breda.


10

2

Recente ontwikkelingen in dagen verblijfsrecreatie In dit hoofdstuk worden de resultaten van de analyse met betrekking tot recente ontwikkelingen in dagen verblijfsrecreatie nader belicht. Hierbij gaat het dus om de actualisering van het rapport ‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’ in algemene zin, waarbij een overzicht wordt gegeven van de ondernomen activiteiten in het jaar 2000 en de bijbehorende bestedingen. 2.1

Algemeen

In dit eerste algemene deel zal per categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, inkomend toerisme, uitgaand toerisme en toeristischrecreatieve goederen en vervoer) met behulp van cijfermateriaal en tabellen, worden weergegeven wat de huidige stand van zaken is op het gebied van dagen verblijfsrecreatie. 2.1.1 Dagtochten van Nederlanders De ontwikkeling van het aantal recreatieve dagtochten van Nederlanders wordt periodiek gemeten door het CBS in het dagtochtenonderzoek. In dit onderzoek gaat het om dagtochten ondernomen vanuit het woonadres, met een totale reisduur (uit en thuis) van tenminste 2 uur. Dagtochten ondernomen vanuit het vakantieadres worden niet meegenomen. Dit laatste is voor het inschatten van de economische betekenis van toerisme en recreatie (en de rol van het water daarin) geen extra probleem, omdat de uitgaven hieraan worden geregistreerd als onderdeel van de vakantieuitgaven binnen het CVO. Ook wordt geen aandacht besteed aan het familie- of kennissenbezoek aangezien dit niet is meegenomen in het dagtochtenonderzoek. Het meest actuele statistisch onderzoek met betrekking tot de dagtochten die door inwoners van Nederland in eigen land worden 7 ondernomen, is de CBS- publicatie ‘Dagrecreatie 1995/1996 ’. Teneinde enig inzicht te krijgen in het aantal ondernomen binnenlandse dagtochten in 2000, alsmede in de daarbij behorende 8 bestedingen, is een extrapolatie uitgevoerd . In hoofdstuk 5 van dit rapport wordt de daarbij gehanteerde methodiek nader toegelicht (zie 5.1 Dagtochten van Nederlanders). Het resultaat van deze extrapolatie is weergegeven in tabel 1 (naar stroomgebied) en 2 (de oorspronkelijke tabel; naar provincie) in bijlage 1. Een kort overzicht is opgenomen in staat 1 op de volgende bladzijde. Het totaal aantal dagtochten (exclusief familie/ kennissenbezoek) 9 bedroeg in 1995/1996 circa 936 miljoen. Aan de hand van de gehanteerde extrapolatie (werkwijze: zie hoofdstuk 5) wordt het aantal dagtochten voor 2000 geschat op circa 973 miljoen. 7

‘Dagrecreatie 1995/’96’, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), 1997, Voorburg/ Heerlen. 8 Extrapolatie is vooralsnog noodzakelijk omdat het CBS pas eind 2001 start met een nieuw dagrecreatief onderzoek 9 Dagtochten ondernomen in de periode september 1995 t/m augustus 1996.


11

Staat 1 Aantal dagtochten (x 1.000.000) naar belangrijkste activiteit Aantaldagtochten (x 1.000.000) 1995

Zonnen,zw em m en, picknicken,dagkam peren w aarvan o.a.: strand bijzee strand bijm eer/plas e.d. Binnen (zw em m en) Sport & sportieve recreatie w aarvan o.a.: W atersport Schaatsen (natuurijs) Toeschouw er/begeleider bijsport Toeren w aarvan o.a.: rondvaart,boottocht,cruise Bezoek attractiepunt, beziensw aardigheid,evenem ent Recreatiefw inkelen U itgaan O verig (verenigingen,hobby's) TO TAAL

2000

53,2

55,3

8,6

8,9

4,9

5,1

29,5

30,7

297,7

309,6

5,4

5,6

13,9

14,5

33,1

34,5

17,4

18,1

1,4

1,5

89,8

93,4

129,1

134,2

186,2

193,6

129,3

134,4

935,8

973,2

Bron: CBS & NRIT schattingen

Uit de uitgebreide versie van bovenstaande tabel (zie tabel 2 in bijlage 1) blijkt dat de meeste dagtochten worden ondernomen in de provincie Zuid-Holland (209,5 miljoen); daarna volgen Noord-Holland (166 miljoen) en Noord-Brabant (138,2 miljoen). De minste dagtochten worden gemaakt in Flevoland (13,2 miljoen). Bij de categorie ‘recreatief winkelen’ worden de meeste dagtochten genoteerd (134,2 miljoen). Daarna volgen de ‘overige binnen- en buitensporten’ (resp. 65,4 mln. en 59,2 mln.), wandelen (61,7 mln.), bar- en cafébezoek (49 mln.), uit eten gaan (44,9 mln.) en recreatief fietsen (43 mln.). 2.1.2

Binnenlandse vakanties van Nederlanders

Uit het CVO-bestand van 2000 zijn gegevens bekend met betrekking tot het aantal binnenlandse vakanties. In staat 2 op de volgende bladzijde is de ontwikkeling in het aantal vakanties van 1998 naar 2000 weergegeven. Voor het jaar 2000 is tevens een uitsplitsing gemaakt naar stroomgebied (aan de hand van gemeentenummers). In de bijlage geeft tabel 3 een verdere uitsplitsing naar vakantieduur (kort, middellang en lang).


12

Staat 2 binnenlandse vakanties (x 1000) naar stroomgebied Eems

Maas

Rijn

Schelde

Wadden-

Kust

Kust

Kust

TOTAAL

TOTAAL

MUTATIE

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

2000

1998

1998 2000

84

3.729

9.398

318

931

893

828

468

16.649

16.056

+3,7%

Bron: CVO 2000

Uit CVO-gegevens van het jaar 1998 blijkt het aantal binnenlandse vakanties door Nederlanders 16.056.000 te zijn geweest. In 2000 ligt dit aantal 593.000 hoger. Dit houdt een stijging in van circa +3,7%. Deze stijging is met name te danken aan het aantal korte vakanties (2 tot 4 dagen), dat met +10% is toegenomen. Het aantal lange vakanties (9 dagen en langer) nam tevens toe, zij het in iets mindere mate, met +5,8%. Bij het aantal middellange vakanties (5 tot 8 dagen) is een afname te zien van -8,2%. De meeste vakanties in Nederland vinden plaats in het stroomgebied de Rijn. Dit gebied is dan ook het grootst in oppervlakte. 2.1.3

Inkomend toerisme Aan de hand van het laatst beschikbare onderzoek ‘inkomend toerisme’ van het CBS (1993/’94), is voor 2000 een schatting gemaakt van het aantal overnachtingen en de bijbehorende bestedingen van buitenlanders in Nederland. Voor het aantal overnachtingen is gebruik gemaakt van de meest recente Statistiek Logiesaccommodaties (CBS, 2000). Een update van het onderzoek inkomend toerisme wordt verwacht in november van dit jaar. Het totaal aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties bedraagt voor het jaar 2000 ruim 27,2 miljoen. In 1998 werden 24,7 miljoen overnachtingen geregistreerd. Dit betekent dus een stijging van circa +10%. Het grootste deel van de overnachtingen vindt plaats in hotels, pensions of jeugdaccommodaties (bijna 58 % van het totale aantal overnachtingen). Verder wordt zo’n 41 % van alle overnachtingen doorgebracht in de provincie Noord-Holland. Een groot deel hiervan wordt doorgebracht in hotels, pensions of jeugdaccommodaties (hotelovernachtingen in Noord-Holland maken voor 32% deel uit van het totale aantal overnachtingen in Nederland). Een groot deel van deze overnachtingen wordt doorgebracht in Amsterdam en aan de Noordzeekust. Met 15% van de overnachtingen volgt de provincie Zuid-Holland op een tweede plaats. Om iets te kunnen zeggen over de verdeling van overnachtingen over de stroomgebieden, zijn in staat 3 de overnachtingen van buitenlanders in Nederland opgenomen, uitgesplitst naar logiesvorm en stroomgebied. De oorspronkelijke tabellen, waarin de verdeling naar provincies/stroomgebieden zijn opgenomen, uitgesplitst naar logiesvorm, staan in bijlage 1 (tabel 4 en 5).


13

Staat 3 Aantal overnachtingen (x 1000) van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties* naar stroomgebied Eems

Maas 68

Rijn

5.160

Schelde

15.226

Wadden-

Kust

Kust

Kust

TOTAAL

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

2000

0

664

1.413

3.054

1.675

27.260

* Exclusief overnachtingen op vaste standplaatsen

Bron: CBS & NRIT Schattingen

De wijze waarop de provincies zijn omgezet naar stroomgebieden, is beschreven in hoofdstuk 5. In bijlage 2 (tabel 1) is een tabel opgenomen waarin de gehanteerde verhoudingen tussen provincies en stroomgebieden zijn gespecificeerd. 2.1.4 Uitgaand toerisme Noch de omvang van, noch de bestedingen aan uitgaand toerisme van Nederlandse inwoners lijken beïnvloed te kunnen worden door het in Nederland aanwezige water. Alleen uit het oogpunt van volledigheid is hier enige aandacht gegeven aan het uitgaand toerisme. In de onderdelen van dit onderzoek die specifiek ingaan op de rol van water in relatie tot recreatie en toerisme zal het uitgaand toerisme niet als afzonderlijke categorie aan de orde komen. Met betrekking tot het uitgaand toerisme is evenals voor het binnenlands toerisme gebruik gemaakt van de gegevens uit het CVO van het jaar 2000. Staat 4 geeft inzicht in het aantal buitenlandse vakanties, verdeeld naar herkomst van de vakantieganger op basis van de indeling in stroomgebieden. Tabel 6 in bijlage 1 geeft bovendien een onderverdeling naar vakantieduur. Staat 4 Aantal buitenlandse vakanties (x 1000) naar stroomgebied Eems 115

Maas 3.617

Rijn 9.641

Schelde

Wadden

Kust

Kust

Kust

TOTAAL

TOTAAL

MUTATIE

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

2000

1998

'98 - '00

195

*

32

274

21

13.895

13.553

+2,5%

Bron: CVO 2000 * in de steekproef zijn geen respondenten uit de bijbehorende gemeenten opgenomen

Vergeleken met 1998 is het totaal aantal buitenlandse vakanties van Nederlanders gestegen met +342.000. Procentueel gezien gaat het hier om een toename van +2,5%. Zowel het aantal korte als middellange vakanties is gestegen, terwijl het aantal lange vakanties (dus 9 dagen en langer) een kleine afname vertoont. In tabel 7 in bijlage 1 is het aantal buitenlandse vakanties opgenomen, met een uitsplitsing naar de wijze waarop het verblijf is geregeld. Op deze manier kan voor de volledigheid worden geraamd welk deel van de bestedingen via reisbemiddeling in Nederland achterblijft. Wanneer we alleen de vakanties meetellen die vooraf zijn geboekt bij reisorganisatie of bank gaat het dus om bijna 5,6 miljoen vakanties. 2.2

Toeristisch-recreatieve bestedingen in 2000

In het tweede deel van dit hoofdstuk komen de bestedingen aan toerisme en recreatie aan de orde. Voor de berekening van deze bestedingen is een groot aantal vraaggegevens verwerkt, merendeels afkomstig uit CVO- en CBS-gegevens. In deze paragraaf worden de bestedingen per categorie (dagtochten,


14

vakanties, e.d.) in het algemeen beschreven; in hoofdstuk 3 wordt de relatie met het water nader gespecificeerd. Bij een aantal tabellen is gebruik gemaakt van extrapolaties en schattingen; de gehanteerde methodiek daarbij is beschreven in hoofdstuk 5. 2.2.1

Bestedingen in het kader van dagtochten van Nederlanders

In tabel 8 in bijlage 1 is weergegeven wat de totale bestedingen aan dagtochten van Nederlanders zijn voor het jaar 1995 en de schatting die voor het jaar 2000 is gemaakt aan de hand van de extrapolatie, zoals deze is beschreven in hoofdstuk 5. Hierbij is tevens een indeling naar stroomgebied gehanteerd, gebaseerd op de indeling naar stroomgebieden bij de dagtochten (zie paragraaf 2.1.1). In onderstaande staat is een korte weergave van de tabel in de bijlage weergegeven. Staat 5 Consumptieve bestedingen in het kader van dagtochten (x ƒ 1 miljard) Bestedingen (x 1 m iljard gulden) 1995

Zonnen,zw em m en,picknicken,dagkam peren w aarvan o.a.: strand bijzee strand bijm eer/plas e.d. Binnen (zw em m en) Sport & sportieve recreatie w aarvan o.a.: W atersport Schaatsen (natuurijs) Toeschouw er/begeleider bijsport Toeren Bezoek attractiepunt,beziensw aardigheid,evenem ent Recreatiefw inkelen U itgaan O verig (verenigingen,hobby's) TO TAAL

2000 0,46

0,70

0,11

0,17

0,03

0,04

0,24

0,36

2,57

3,94

0,07

0,11

0,05

0,08

0,47

0,72

0,39

0,60

1,90

2,91

1,38

2,11

6,49

9,92

1,13

1,74

14,80

22,64


De bestedingen laten een forse stijging zien van bijna 15 miljard gulden naar ruim 22 miljard gulden. Deze toename van 53% is in belangrijke mate toe te schrijven aan prijsstijging (inflatie). Met name de aanzienlijke prijsstijging van vervoerskosten (brandstof) draagt hieraan bij. 2.2.2

Bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties van Nederlanders

De bestedingen van Nederlanders tijdens binnenlandse vakanties zijn te ontlenen aan het CVO van 2000. We sluiten daarbij aan op de tabel die gebruikt is in paragraaf 2.1.2 om de ontwikkeling van het aantal binnenlandse vakanties weer te geven. Hierbij is ook weer een indeling gemaakt naar stroomgebied en vakantieduur. Zoals blijkt uit staat 6, zijn de totale bestedingen aan binnenlandse vakanties met bijna +10% gestegen tussen 1998 en 2000 (tabel 9 in bijlage 1 geeft nog een nadere uitsplitsing naar vakantieduur). Met


15

name de bestedingen aan lange vakanties (9 dagen en langer) namen sterk toe: terwijl het aantal lange vakanties steeg met +5,8%, namen de bestedingen toe met +18,4%. Hierbij moet men er echter rekening mee houden dat de gemiddelde vakantieduur van de lange vakanties in het jaar 2000 11,1 dagen bedroeg, terwijl dat er voor 1998 gemiddeld 10,4 waren. Staat 6 Bestedingen aan binnenlandse vakanties (x ƒ1 mln) naar vakantieduur en stroomgebied Eems

Maas

49,0

1.043,0

Rijn

Schelde

2.423,5

Wadden-

Kust

Kust

Kust

TOTAAL

TOTAAL

MUTATIE

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

2000

1998

‘98-'00

66,0

415,2

189,1

266,7

207,5

4.659,9

4.239,0

+9,9%

Bron: CVO

In onderstaande tabel worden nogmaals de bestedingen aan binnenlandse vakanties weergegeven, maar ditmaal naar de belangrijkste verblijfsomgeving. Op deze wijze kan achterhaald worden welk deel van de bestedingen toekomt aan vakanties die aan het water gerelateerd zijn. De categorieën ‘strand, zee en duinen’ en ‘meren, plassen en rivieren’ worden als watergerelateerd aangemerkt. In het volgende hoofdstuk wordt nader ingegaan op het aandeel van de watergerelateerde bestedingen. Staat 7 Bestedingen aan binnenlandse vakanties (x ƒ1 mln.) naar verblijfsomgeving en stroomgebied

Eem s

strand,zee duinen

1,4

bos en/ofheide

anders TO TA A L

Schelde

2,4 3,1 4,9 15,6 2,8

49,0 1.043,0 2.423,5

66,0

4,4 2,6

stad platteland,polder e.d.

Rijn

30,7 87,5 215,1 78,8 62,0 344,3 534,9 1.380,7 80,5 129,9 110,3 393,8 9,6 8,5

heuvellandschap m eren,plassen,rivieren

M aas

40,5

37,2

W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

398,0

TO TA A L

165,6

250,8

145,9

15,9

2,0 6,5 1,3 3,0 3,1

60,0 1,6

1.117,2 293,8 431,0 1.942,8 217,1 632,4 25,6

266,7

207,5

4.659,9

15,0 2,2

0,6 7,0

415,2

189,1

Bron: CVO

2.2.3 Bestedingen in het kader van inkomend toerisme In staat 8 zijn de bestedingen van buitenlanders in Nederland opgenomen, uitgesplitst naar stroomgebied. De methodiek die gebruikt is om een raming te maken van de bestedingen van buitenlanders, is beschreven in hoofdstuk 5. De oorspronkelijke tabel (indeling naar provincies) is opgenomen in bijlage 1 (tabel 10). In tabel 11 (tevens bijlage 1) is een uitgebreide versie opgenomen van staat 8 op de volgende bladzijde (uitgesplitst naar logiesvorm).


16

Eems

Staat 8 Bestedingen van buitenlanders in Nederland (x ƒ1 mln) naar stroomgebied TOTAAL Rijn Schelde WaddenKust Kust Kust

Maas

eilanden 12,5

972,7

3.397,0

0

151,2

Maas 238,7

Rijn 718,5

Schelde 247,1

2000 5.737,7

Bron: CBS

In bovenstaande staat zijn in eerste instantie de bestedingen van buitenlanders in Nederland opgenomen die betrekking hebben op toeristische vakanties. De bestedingen van Nederlanders aan binnenlandse vakanties (staat 6 en 7), die zijn af te leiden uit het CVO, hebben betrekking op zowel toeristische vakanties als seizoenrecreatieve vakanties (vakanties op vaste standplaatsen). Voor het inkomend toerisme kan ook een schatting gemaakt worden van de totale bestedingen (dus zowel aan toeristische vakanties als aan vakanties op vaste standplaatsen). Om de verhouding toeristische/seizoenrecreatieve vakanties te achterhalen kan gebruik worden gemaakt van de Statistiek Vreemdelingenverkeer. De laatst beschikbare gegevens zijn afkomstig uit het jaar 1986 (in de Statistiek Inkomend Toerisme, waarvan de nieuwe publicatie wordt verwacht in november 2001, wordt geen onderscheid gemaakt tussen toeristische en seizoenrecreatieve vakanties). Daaruit is een verhouding af te leiden van 75% toeristische vakanties en 25% seizoenrecreatieve vakanties (voor de categorieën bungalow en kamperen). Wanneer we de bestedingen met betrekking tot het inkomend toerisme ophogen volgens deze verdeling, komen we tot een totaal van ruim 5,5 miljard gulden. Daarnaast zijn in de Statistiek Logiesaccommodaties geen overnachtingen op boten inbegrepen binnen de categorie 'overig'. Aangezien deze categorie zeker gezien het doel van dit onderzoek relevant genoemd mag worden, wordt aan de hand van de verhouding van binnenlandse vakanties van Nederlanders ook een ophoging gemaakt voor de bestedingen aan overnachtingen op boten. Uit het CVO van 2000 blijkt dat het aandeel van bestedingen aan overnachtingen op boten 4,1% van het totaal bedraagt. Als we dit percentage toepassen op staat 8, dan komen we tot het totaal van bestedingen van ruim 5,7 miljard. In het rapport ‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’ is een schatting gemaakt van de bestedingen van buitenlanders in Nederland aan de hand van de Reisverkeersbalans. Wanneer we deze schatting vergelijken met de totalen die in staat 8 te zien zijn, dan blijkt dat er relatief grote verschillen bestaan. Hiervoor zijn enkele oorzaken aan te wijzen, die geïllustreerd kunnen worden aan de hand van een overzicht van de Reisverkeersbalans. Dit overzicht is opgenomen in bijlage 1 (tabel 14), met daarbij tevens een nadere toelichting. 2.2.4 Bestedingen in het kader van uitgaand toerisme Hoewel niet exact kan worden aangegeven welk deel van de bestedingen aan vakanties in het buitenland via reisbemiddeling in Nederland achterblijft, kan daarvan wel een schatting worden gemaakt. De totale bestedingen aan buitenlandse vakanties in het jaar 2000 bedragen 18,2 miljard. Aan vakanties die vooraf in Nederland geboekt zijn, is bijna 9,2 miljard besteed (zie tabel 7 in bijlage 1).


17

In deze bestedingen zijn echter ook de kosten die ter plaatse gemaakt worden (voeding en vertier) opgenomen. Uitgaande van de 9,2 miljard aan bestedingen en een gemiddelde marge van 18% (bruto toegevoegde waarde, berekend op basis van Nationale Rekeningen) in de reissector, levert een schatting op van ruim 1,6 miljard aan totale bestedingen die in Nederland achterblijven. Nogmaals wordt hier vermeld dat deze informatie slechts dient ter volledigheid en dat betreffende de rol van water in relatie tot recreatie en toerisme het uitgaand toerisme niet als afzonderlijke categorie aan de orde zal komen. 2.2.5 Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen Aan de hand van CVO gegevens van het jaar 2000 is een overzicht gemaakt van het bezit van duurzame recreatiegoederen. Aan de hand van gegevens betreffende gemiddelde levensduur en aanschafwaarde kan een raming worden gemaakt van bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. Staat 9 Bezit duurzame recreatiegoederen (geprojecteerd met gezinsdeler) x ƒ1000

N iet op vaste standplaats: Tent

1.205

Tourcaravan,vouw caravan,vouw w agen

580

Kam peerauto,cam per

50

Kajuitboot(zondervaste ligplaats)

36

O p vaste standplaats:

Zom erhuisje,bungalow

135

Stacaravan

130

Tourcaravan,vouw caravan,vouw w agen Tent/ bungalow tent Kajuitboot(vaste ligplaats) Volkstuinhuisje w aarin m en kan overnachten

97 5 134 29

2.401

TO TAAL

Bron: CVO

Wanneer we de veronderstellingen volgens onderstaand overzicht aanhouden met betrekking tot levensduur en aanschafwaarden, kunnen we een tabel samenstellen die betrekking heeft op bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. In hoofdstuk 5 wordt de gehanteerde rekenmethode nader toegelicht.


18

Staat 10 Veronderstelde levensduur en aanschafwaarde duurzame recreatiegoederen Tent Caravan, kampeerauto, e.d. Kajuitboot Zomerhuisje, bungalow, volkstuinhuisje

Levensduur (in jaren) 10 20 20 30

Aanschafwaarde ƒ 500,ƒ 20.000,ƒ 30.000,ƒ 60.000,-

Bron: NRIT schattingen

Nadrukkelijk dient hierbij vermeld te worden dat het gaat om zeer grove schattingen die met name gebaseerd zijn op ervaringen van het NRIT, die echter niet door ‘harde’ cijfers onderbouwd zijn. Om tot een exacte raming te komen, zou dus nader onderzoek noodzakelijk zijn. Aan de hand van het voorgaande kan de volgende tabel worden samengesteld: Staat 11 Bestedingen aan duurzame recreatiegoederen (x ƒ1.000.000) B estedingen (x ƒ1.000.000) N iet op vaste standplaats:

Tent

60


580


50

Kajuitboot(zondervaste ligplaats)

54



270

Stacaravan

130


97

Tent/ bungalow tent

0,25

Kajuitboot(vaste ligplaats)

201

Volkstuinhuisje w aarin m en kan overnachten

TO TA A L

58

1.501

Bron: CVO & NRIT schattingen

Aan de hand van deze raming kan men stellen dat bestedingen aan duurzame recreatiegoederen in het jaar 2000 ruim 1,5 miljard gulden hebben bedragen. In het tweede deel van het volgende hoofdstuk zal een schatting gemaakt worden van het deel van deze bestedingen dat aan water kan worden toegeschreven.


19


20

3

Watergerelateerde dagen verblijfsrecreatie

3.1

Algemene relatie met water

In het eerste deel van dit hoofdstuk wordt per categorie (dagtochten, binnenlands toerisme, e.d.) een raming gemaakt van het aandeel van recreatie en toerisme (het gaat dus om aantallen vakanties, dagtochten, overnachtingen, e.d.) dat kan worden toegeschreven aan water. De hierbij gehanteerde methodiek wordt in hoofdstuk 5 nader toegelicht. 3.1.1 Watergerelateerde dagtochten van Nederlanders In paragraaf 2.1.1 is op basis van een extrapolatie van onderzoeksgegevens uit 1995 een raming opgesteld van het aantal binnenlandse dagtochten dat in 2000 in totaal door Nederlandse inwoners is ondernomen. Vervolgens dient vastgesteld te worden welk deel van dit aantal dagtochten op een of andere wijze in relatie staat tot water. Bovendien wordt een splitsing aangebracht naar stroomgebied. Verondersteld is dat van de in tabel 1 (in bijlage 1) genoemde categorieën dagtochten alleen de categorieën in tabel 12 (tevens bijlage 1) in een bepaalde mate watergerelateerd zijn. De mate waarin er sprake is van watergerelateerdheid is tot uitdrukking gebracht in een percentage. In hoofdstuk 5 worden de aannames die daarbij gebruikt zijn, toegelicht. Volgens de gehanteerde schattingen zou het totaal aantal aan water gerelateerde dagtochten 110,7 miljoen bedragen. Het totale aantal dagtochten werd geraamd op 973 miljoen. Het aandeel van de watergerelateerde dagtochten bedraagt dus bijna 11,4% van het totaal. Staat 12 Aantal watergerelateerde dagtochten (x 1 miljoen) T o ta a l a a n ta l d a g to c h te n 2 0 0 0 D a g to c h te n d ie m o g e lijk (m in s te n s w a te rg e re la te e rd zijn W ate rg e re la te e rd e d a g to c h te n (% va n to ta a l)

vo o r

een

D a g to c h te n in 2 0 0 0 973 d e e l) 373


Volgens de schattingen wordt het grootste aantal dagtochten ondernomen in het stroomgebied de Rijn (zie tabel 12 in bijlage 1). Daarna volgt het stroomgebied de Maas en vervolgens op grote afstand de overige gebieden. Deze verhouding valt ook eenvoudig te verklaren, aangezien de twee genoemde gebieden veruit het grootst in oppervlakte zijn en bovendien de grote steden binnen de grenzen hebben. Een tabel met indeling naar provincies, zoals valt af te leiden uit CBS-gegevens (dagtochtenonderzoek) is tevens opgenomen in bijlage 1 (tabel 13).


21

111 1 1 ,4 %

3.1.2 Watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders Om een uitspraak te kunnen doen over het aantal aan water gerelateerde binnenlandse vakanties van inwoners van Nederland maken we gebruik van de volgende aan het CVO van 2000 ontleende tabel. Staat 13 Aantal binnenlandse vakanties (x 1000) naar belangrijkste verblijfsomgeving en stroomgebied

Eems

Strand, zee duinen

Maas

3

Heuvellandschap Meren, plassen, rivieren bos en/of heide

11 15

Stad Platteland, polder e.d.

55

Anders TOTAAL

84

Rijn

Schelde Wadden

Kust

Kust

Kust

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

126 452 152 2.252 191 519 38

357 203 1.645 5.204 475 1.487 26

177

3.729

9.398

318

47 16 20 54 6

888

694

779

340

179

5 18 2 5 20

124 4

3.363 655 2.039 7.545 691 2.262 93

828

468

16.649

41 2

4 17

931

893

Bron: CVO 2000

Onderstaand wordt het aantal binnenlandse vakanties naar belangrijkste verblijfsomgeving (in % van het totaal aantal binnenlandse vakanties) weergegeven in een grafiek. Figuur 2

binnenlandse vakanties naar belangrijkste verblijfsomgeving (in % van het totaal)

platteland, polder e.d. 14%

anders 1% strand, zee duinen 20%

stad 4%

meren, plassen, rivieren 12%

heuvellandschap 4% bos en/of heide 45%

Bron: CVO

Alleen de vakanties in de verblijfsomgevingen ‘strand, zee, duinen’ en ‘meren, plassen, rivieren’ rekenen we tot watergerelateerde vakanties. In onderstaande tabel zijn met betrekking tot de relevante categorieën van de verblijfsomgeving de percentages ten opzichte van het totaal vermeld.


22

TOTAAL

Staat 14 Binnenlandse, watergerelateerde vakanties (in %) naar stroomgebied Eem s

strand,zee duinen

M aas

Rijn

Schelde

3,6

3,4

3,8

55,7

m eren,plassen,rivieren

13,1

4,1

17,5

14,8

TO TA A L

100

100

100

100

W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

95,4

100

77,7

94,1

20

0,6

100

100

TO TA A L

72,6

20,2 12,2

100

100

(absoluut aantal)

16,6 m ln.

Bron: CVO 2000

3.1.3

Watergerelateerd inkomend toerisme Met betrekking tot het gedrag van buitenlandse toeristen gerelateerd aan met water verbonden vakantiebestemmingen zijn geen onderzoeksgegevens bekend. Verondersteld is dat buitenlanders wat dit betreft eenzelfde gedrag vertonen als Nederlanders bij het bepalen van hun keuze voor een binnenlandse vakantie. Deze veronderstelling leidt tot een raming met betrekking tot het aan water gerelateerd inkomend toerisme zoals die is opgenomen in staat 15. In paragraaf 5.2 is aangegeven hoe deze tabel tot stand is gekomen. De oorspronkelijke tabel, gebaseerd op de indeling naar provincies, is opgenomen in bijlage 1 (tabel 15). Ook de gebruikte methodiek bij de schattingen die hebben geleid tot de indeling naar stroomgebied, is beschreven in paragraaf 5.2. Staat 15 Aantal aan water gerelateerde overnachtingen van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties naar stroomgebied (aantal nachten x 1.000) hotel,pension, jeugdaccom .

huisjescom plexen

kam peerterreinen

overig (groepsaccom .)

totaal

Eem s

2

4

9

0

15

M aas

238

409

330

16

993

6.169

1.671

1.162

210

9.212

0

0

0

0

0

W addeneilanden

344

83

66

19

511

K ust M aas

266

426

444

18

1.154

1.607

382

271

12

2.272

182

575

677

26

1.459

T otaal 8.807 Bron: CBS & NRIT schattingen

3.551

2.958

300

15.616

Rijn Schelde

K ust Rijn K ust Schelde

0

Van het totaal aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland (27,2 miljoen) zijn volgens de gehanteerde schattingen 7,4 miljoen overnachtingen gerelateerd aan water. Dit komt neer op een percentage van 27,2% watergerelateerde overnachtingen. Als gevolg van de gehanteerde verhoudingen komt het aantal overnachtingen van buitenlanders in stroomgebied de Schelde op 0 te staan. Verondersteld wordt dat de meeste overnachtingen van buitenlanders worden doorgebracht aan de kust. Overnachtingen in het overige deel van stroomgebied de Schelde zijn te verwaarlozen.


23

3.2

Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagen verblijfsrecreatie

In het tweede deel van dit hoofdstuk wordt per categorie (dagtochten, binnenlandse vakanties, inkomend toerisme en duurzame recreatiegoederen) beschouwd voor welk deel van de bestedingen er een relatie bestaat met de aanwezigheid van water. Een uitwerking van de gehanteerde methodiek is opgenomen in hoofdstuk 5. 3.2.1

Bestedingen in het kader van watergerelateerde dagtochten van Nederlanders Nadat in voorgaande paragrafen is bepaald welk deel van de onderscheiden categorieën dagtochten watergerelateerd is en welke bestedingen er samenhangen met deze categorieën dagtochten, confronteren we nu deze gegevens met elkaar teneinde de bestedingen te ramen die plaatsvinden in het kader van watergerelateerde binnenlandse dagtochten van Nederlanders. Het resultaat wordt weergegeven in tabel 16 in bijlage 1. Hierbij is wederom een indeling aangehouden naar stroomgebied. Staat 16 Bestedingen aan watergerelateerde dagtochten (x ƒ1 miljard)

Totaal bestedingen aan dagtochten 2000 Bestedingen aan dagtochten die mogelijk (minstens voor een deel) watergerelateerd zijn Watergerelateerde bestedingen aan dagtochten (% van totaal)

bestedingen in 2000 22,6 11,0 2,6 11,3%


Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, is het aandeel van de bestedingen aan watergerelateerde dagtochten zo’n 11,3% van de totale bestedingen aan dagtochten. In absolute aantallen gaat het om een totaal van circa 2,6 miljard gulden dat aan watergerelateerde dagtochten wordt besteed. 3.2.2

Bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties van Nederlanders In paragraaf 3.1.2 werd een totaaloverzicht gegeven van de bestedingen in het kader van binnenlandse vakanties onderverdeeld naar stroomgebied en verblijfsomgeving. Door ons te beperken tot de verblijfsomgevingen die samenhangen met water ontstaat een beeld van de bestedingen in het kader van watergerelateerde binnenlandse vakanties (zie staat 17 op de volgende bladzijde).


24

Staat 17 Totale bestedingen aan binnenlandse, watergerelateerde vakanties (in %) naar stroomgebied

Eem s

M aas

Rijn

Schelde

strand,zee duinen

2,9

2,9

3,6

56,4

m eren,plassen,rivieren

9,1

5,9

14,2

3,6

88

91,2

82,2

40

100

100

100

100

nietw atergerelateerd TO TAAL

W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

95,9

87,6

94,1

8,4

0,7

4,1

4

5,2

29,7

100

100

100

100

TO TA A L

70,3

24 9,2 66,8 100 ƒ4,7 m ld.

TO TAAL W ATERG ERELATEERD E BESTED IN G EN

5,9

92,7

431,8

40

399

181,6

252,8

145,9

1.548,20

(absoluutx 1 m iljoen gulden) AAN D EEL W ATERG ERELATEERD E BESTED IN G EN

0,4%

6%

27,9%

2,6%

25,7%

11,7%

16,3%

9,4%

PER STRO O M G EBIED

100% ƒ1,5 m ld.

(t.o.v.totaalw atergerelateerd) Bron: CVO 2000

Uit bovenstaande tabel blijkt dat van de totale bestedingen aan binnenlandse vakanties (circa 4,6 miljard) 33,2% mag worden toegerekend aan het water. De totale bestedingen aan binnenlandse vakanties die watergerelateerd zijn, komen dus neer op ruim 1,5 miljard gulden. Met name in het stroomgebied de Schelde en in de kustgebieden is het aandeel van watergerelateerde bestedingen uiteraard relatief groot. Wanneer we echter de absolute aantallen bekijken (watergerelateerde bestedingen per stroomgebied) ten opzichte van de totale watergerelateerde bestedingen, dan valt op dat met name de stroomgebieden de Rijn en de Waddeneilanden in sterke mate bijdragen tot dit totaal. Voor het stroomgebied de Rijn geldt echter wel dat dit qua oppervlakte een groot deel van Nederland in beslag neemt. 3.2.3

Bestedingen in het kader van watergerelateerd inkomend toerisme In staat 18 op de volgende bladzijde zijn de watergerelateerde bestedingen van buitenlanders in Nederland weergegeven naar logiesvorm en stroomgebied. Hierbij is dezelfde opzet gehanteerd als bij staat 15. In hoofdstuk 5 is beschreven hoe de aantallen zijn samengesteld. De oorspronkelijke tabel, waarbij een indeling naar provincies is aangehouden (deze indeling wordt gehanteerd in de Statistiek Logiesaccommodaties), is opgenomen in bijlage 1 (tabel 17).


25

Staat 18 Aantal aan water gerelateerd bestedingen van buitenlanders aan overnachtingen in Nederlandse logiesaccommodaties (x ƒ1 miljoen) H otel,pension,

H uisjes-

Kam peer-

O verig

jeugd-

com plexen

terreinen

(groeps-

accom m odatie

TO TA A L

accom m odaties)

Eem s

0,6

0,5

0,9

0,1

2,1

M aas

59,3

59,4

31,6

6,5

156,9

236,2

118,6

96,9

11,8

6,7

6,2

113,9 175,2

Rijn

1.589,4

2.041,1

Schelde W addeneilanden

89,2

KustM aas KustRijn KustSchelde Totaal

65,9

58,8

43,1

7,4

414,4

53,8

27,5

20,5

516,1

41,8

79,4

65,3

8,3

194,7

499,9

293,7

145,8

2.260,5

3.199,9

(inclusief oph ogingen)

Bron: CBS

In bovenstaande staat 18 is het aantal watergerelateerde bestedingen geraamd op bijna 3,2 miljard gulden. Evenals in het eerste deel van dit hoofdstuk zijn in eerste instantie de bestedingen berekend exclusief de bestedingen aan overnachtingen op vaste standplaatsen en boten. Door de gehanteerde ophoging komt men tot het bovenstaande resultaat. De daarbij gehanteerde methodiek is beschreven in hoofdstuk 5. In het vorige hoofdstuk werden de totale bestedingen geraamd op circa 5,7 miljard gulden. De totale watergerelateerde bestedingen maken dus voor circa 56% deel uit van de totale bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen. Opvallend is dat dit percentage ruim boven het percentage van de binnenlandse vakanties ligt. Met name de bestedingen aan overnachtingen in hotels, pensions en jeugdaccommodaties tellen zwaar mee; deze watergerelateerde bestedingen tellen voor ruim 70% mee in het totale aantal watergerelateerde bestedingen. Datzelfde geldt overigens voor de totale bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen: 72% daarvan wordt besteed aan vakanties waarbij wordt overnacht in hotel, pension of jeugdaccommodatie. 3.2.4

Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen t.b.v. aan water gerelateerde vormen van recreatie en toerisme Om te bepalen welk deel van de bestedingen aan duurzame recreatiegoederen als ‘watergerelateerd’ kan worden aangemerkt, wordt uitgegaan van gebruiksgegevens. Het is ons inziens minder van belang (en overigens ook niet te bepalen) waar (i.c. in welk stroomgebied) de recreatiegoederen zijn aangeschaft. Om een goede schatting te kunnen maken van het aantal watergerelateerde bestedingen, wordt de indeling naar verblijfsomgeving van binnenlandse vakanties uit het CVO aangehouden. Daaruit is gebleken (zie staat 17) dat 33,2% van de bestedingen aan binnenlandse vakanties aan het water gerelateerd kunnen worden. Uiteraard kunnen bestedingen aan kajuitboten in zijn geheel aan het water worden toegeschreven. Voor de overige categorieën wordt het percentage van 33,2% gehanteerd. In staat 19 op de volgende bladzijde wordt het aantal watergerelateerde bestedingen aan duurzame recreatiegoederen weergegeven.


26

Staat 19 Watergerelateerde bestedingen aan duurzame recreatiegoederen (x ƒ1 miljoen) B estedingen

%

(x 1000)

W atergerelateerde

w ater-

bestedingen

gerelateerd

(x ƒ1.000.000)

N iet op vaste standplaats:

Tent

60

33,2

20

580

33,2

193


50

33,2

17

Kajuitboot(zonder vaste ligplaats)

54

100

54


270

33,2

90

Stacaravan

130

33,2

43

97

33,2

32

Tent/ bungalow tent

0,25

33,2

0

Kajuitboot(vaste ligplaats)

201

100

201

58

33,2

19

1.501

44,6

669




Volkstuinhuisje w aarin m en kan overnachten TO TA A L

Bron: CVO & NRIT schattingen

Aan de hand van deze tabel kan gesteld worden dat de totale watergerelateerde bestedingen aan duurzame recreatiegoederen zo’n 669 miljoen bedragen. Dat komt neer op 44,6% van de totale bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. Een groot deel van de watergerelateerde bestedingen komt toe aan tourcaravans, vouwwagens en vouwcaravans die niet op een vaste standplaats staan. Het grootste deel van de bestedingen komt toe aan kajuitboten die op een vaste ligplaats zijn gelegen. 3.3

Watergerelateerde recreatie en toerisme en werkgelegenheid

Hoofdstuk 4 is geheel gewijd aan de (macro)economische betekenis die recreatie en toerisme hebben. Vooruitlopend daarop worden hier reeds enkele belangrijke kengetallen genoemd betreffende de invloed die de bestedingen in het kader van watergerelateerde recreatie en toerisme hebben voor werkgelegenheid en nationale productie. Het blijkt dat deze bestedingen naar schatting 70.000 banen genereren (of 44.000 arbeidsjaren). Deze werkgelegenheid is het gevolg van 8 miljard gulden aan bestedingen, die als gevolg van de doorwerking naar andere sectoren in de economie een totale productiewaarde opleveren van 10 miljard gulden.


27


28

4

Macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten

4.1

Begripsomschrijvingen

In dit hoofdstuk worden enkele economische begrippen gehanteerd. Voor een beter begrip worden die in deze paragraaf nader omschreven. Bestedingen

Uitgaven van consumenten uitgedrukt in consumenten- of winkelprijzen inclusief BTW. Finale productie en afzet De waarde van alle voor de verkoop bestemde goederen en ontvangsten voor bewezen diensten. De waarde is gebaseerd op de prijs die de producent daadwerkelijk overhoudt, dus exclusief de handels- en vervoersmarges van derden en exclusief BTW. Intermediair verbruik Omvat alle producten die zijn verbruikt in het productieproces. Toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is gelijk aan de waarde van de productie verminderd met het intermediair verbruik. 4.2

Betekenis voor finale afzet en productie

In de vorige hoofdstukken is successievelijk het totale bestedingsbedrag opgebouwd dat jaarlijks wordt besteed in het kader van recreatie en toerisme. Bovendien is nog een verbijzondering van deze uitgaven gegeven voor zover die zijn toe te rekenen aan recreatie en toerisme dat op enigerlei wijze verband houdt met water. Vatten we de in de vorige hoofdstukken verzamelde gegevens samen dan ontstaat het onderstaande overzicht (staat 20). In hoofdstuk 5 wordt de toegepaste werkwijze nader toegelicht (zie Betekenis voor finale productie en afzet). Staat 20 Bestedingen in het kader van recreatie en toerisme (jaar 2000) x ƒ 1 miljoen Totaal

w ater-

Eem s

M aas

Rijn

Schelde

W adden

gerelateerd

D agtochten

Kust

Kust

Kust

M aas

Rijn

Schelde

22.642

2.250

39

716

1.564

25

33

47

100

25

Binnenlandse vakanties

4.660

1.548

6

93

432

40

398

182

253

146

D agtochten buitenlanders

1.610

181

3

51

111

2

2

3

7

1

5.738

3.200

2

157

2.041

114

175

516

195

sub-totaal

Inkom end toerism e

34.650

7.479

50

1.016

4.148

67

547

408

876

368

Uitgaand toerism e

18.214

sub-totaal

52.863 1.501

669

4

91

371

6

49

36

78

33

54.364

8.148

54

1.107

4.519

73

596

444

954

401

Aanschafduurz.cons. Totaal

Bron: NRIT


29

De totale bestedingen bedragen ruim 54 miljard gulden. Ruim 8 miljard van deze bestedingen (of bijna 15%) is te relateren aan de aanwezigheid van water. Deze bestedingen zijn bruto-omzetbedragen, waarin onder andere nog inkoopwaarden (handelssectoren) en BTW zijn begrepen. Met behulp van de zogenaamde input/output-tabellen uit de nationale rekeningen (bron: CBS) is het belang dat deze bestedingen hebben voor de nationale economie nauwkeuriger in kaart te brengen. Zo is te becijferen welke bijdrage deze bestedingen leveren aan de finale productie en aan de toegevoegde waarde. De uitkomsten die op deze manier worden verkregen geven het totaal weer van directe en indirecte effecten. De directe effecten ontstaan in de sector(en) waar de consument zijn besteding verricht (m.n horeca en handel). De indirecte effecten ontstaan doordat de ‘directe’ sectoren voor hun productie een beroep moeten doen op andere sectoren, die op hun beurt eveneens weer inkopen bij andere sectoren enzovoort. Deze opeenstapeling van directe en indirecte effecten is begrepen in de hieronder gegeven cijfers.


30

In staat 21 is het resultaat van de uitgevoerde berekening met betrekking tot de totale bestedingen aan recreatie en toerisme weergegeven. De totale impact van deze bestedingen op de nationale economie omvat ruim 52 miljard gulden finale productie en 23,5 miljard gulden toegevoegde waarde. Staat 21 Finale productie en toegevoegde waarde gegenereerd door bestedingen ten behoeve van recreatie en toerisme, toegerekend aan 22 sectoren (bedragen x ƒ 1 miljoen) Sectoren

Finale

Toegevoegde

productie

w aarde

1 land-,tuin-,bosbouw en visserij

869

403

2 aardolie-en gasw inning

302

248

3 delfstoffenw inning overig

16

7

4 slachterijen,vleesw aren,zuivelen m elkproduktenindustrie

1.098

205

5 andere voedingsm iddelenindustrie

2.077

490

6 dranken en tabakindustrie

1.039

463

7 textiel,kleding en leder

116

35

8 papier,papierw aren en grafische industrie

872

347

9 aardolieraffinage,chem ische en rubberen

1.771

393

kunststofverw erkende industrie 10 overige industrie

1.302

415

11 electriciteits-,gas-en w aterleidingbedrijven

998

340

12 houtindustrie,bouw m aterialenindustrie,aardew erk en glas,

867

313

13 handel

2.822

1.682

14 horeca

17.990

9.152

15 transporten com m unicatie

2.689

1.402

16 reisbureaus

3.734

689

bouw nijverheid en bouw installatie

762

453

18 zakelijke diensten,exploitatie onroerend goed

17 financiele dienstverlening

4.667

3.059

19 cultuur,sport,recreatie,radio en televisie

7.386

2.836

3

2

21 overige dienstverlening

684

482

22 overheid

181

123

52.245

23.539

20 gokw ezen

Totaal Bron: NRIT / Nationale Rekeningen


31

In staat 22 is een soortgelijke berekening uitgevoerd teneinde een benadering te geven van het effect dat de aan water gerelateerde recreatieve en toeristische bestedingen hebben. De bijdrage van deze bestedingen aan de finale productie beloopt 10 miljard gulden en aan de toegevoegde waarde ruim 4,5 miljard gulden. Staat 22 Finale productie en toegevoegde waarde gegenereerd door bestedingen ten behoeve van aan water gerelateerde recreatie en toerisme, toegerekend aan 22 sectoren (bedragen x ƒ 1 miljoen) Sectoren

1 land-,tuin-,bosbouw en visserij 2 aardolie-en gasw inning 3 delfstoffenw inning overig

Finale

Toegevoegde

productie

w aarde

200

93

61

50

3

1


255

48


409

96


220

98

51

15


216

86


335

74

10 overige industrie

481

153


200

68


171

62


kunststofverw erkende industrie

bouw nijverheid en bouw installatie 13 handel

825

492

14 horeca

3.581

1.822

286

149

15 transporten com m unicatie 16 reisbureaus 17 financiele dienstverlening 18 zakelijke diensten,exploitatie onroerend goed 19 cultuur,sport,recreatie,radio en televisie

32

6

149

89

976

640

1.272

488

164

115

35

24

9.921

4.669

20 gokw ezen 21 overige dienstverlening 22 overheid Totaal Bron: NRIT / Nationale Rekeningen


32

4.3

Betekenis voor werkgelegenheid

De betekenis voor de werkgelegenheid van recreatie en toerisme is substantieel. Dit belang is te kwantificeren door de in de vorige paragraaf becijferde bijdragen aan de finale productie te confronteren met de arbeidsstatistieken die het CBS – eveneens in het kader van de nationale rekeningen – opstelt. In dat kader is nog onderscheid te maken tussen arbeidsvolume in arbeidsjaren en het aantal bezette banen. Als gevolg van het fenomeen deeltijdarbeid is het aantal bezette banen altijd (aanzienlijk) groter dan het arbeidsvolume gemeten in arbeidsjaren. Beide grootheden (arbeidsjaren en aantal banen) zijn berekend. Een nadere toelichting op de rekenmethode wordt weer gegeven in hoofdstuk 5. Verder is het van belang te benadrukken dat ook deze werkgelegenheidscijfers het totaal weergeven van de zgn. directe en indirecte effecten. De uitstraling die de bestedingen hebben voor andere sectoren dan specifiek voor de sector waarin de bestedingen zijn gedaan, zijn derhalve meegenomen in onderstaande cijfers. In staat 23 is het resultaat van de becijfering weergegeven. Uitgedrukt in arbeidsjaren spreken we over een werkgelegenheidsbelang van zo’n 220.000 arbeidsjaren en in banen gaat het om een aantal van ruim 350.000. Staat 23 Werkgelegenheid gegenereerd door bestedingen aan recreatie en toerisme Sectoren

1 land-,tuin-,bosbouw en visserij

Aantal

Aantal

arbeidsjaren

banen

4.467

5.670

2 aardolie-en gasw inning

72

74

3 delfstoffenw inning overig

18

18

1.106

1.322

4 slachterijen,vleesw aren,zuivelen m elkproduktenindustrie 5 andere voedingsm iddelenindustrie

3.656

4.371


1.129

1.349


349

412


2.577

2.772


1.528

1.559

4.049

4.441

kunststofverw erkende industrie 10 overige industrie 11 electriciteits-,gas-en w aterleidingbedrijven

853

910

3.044

3.339

13 handel

16.448

25.792

14 horeca

12 houtindustrie,bouw m aterialenindustrie,aardew erk en glas, bouw nijverheid en bouw installatie

106.624

181.176

15 transporten com m unicatie

8.970

10.646

16 reisbureaus

7.396

9.634

17 financiele dienstverlening

2.333

2.889

18 zakelijke diensten,exploitatie onroerend goed

19.510

33.427


30.437

52.155

8

14

20 gokw ezen 21 overige dienstverlening 22 overheid

Totaal

Bron: NRIT / Nationale Rekeningen


33

5.628

8.990

979

1.208

221.181

352.169

Dezelfde berekening kunnen we ook toepassen met betrekking tot de bestedingen aan recreatie en toerisme voor zover die op enigerlei wijze verband houden met water. Staat 24 op de volgende bladzijde geeft het eindresultaat weer. Staat 24 Werkgelegenheid gegenereerd door bestedingen aan water gerelateerde recreatie en toerisme Sectoren

1 land-,tuin-,bosbouw en visserij 2 aardolie-en gasw inning 3 delfstoffenw inning overig

Aantal

Aantal

arbeidsjaren

banen

1.029

1.306

14

15

4

3


257

307


719

860


239

286


154

182


637

685


289

295

1.496

1.641


171

183


599

657

13 handel

4.808

7.540

14 horeca

21.226

36.068

952

1.130

63

82

457

566

kunststofverw erkende industrie 10 overige industrie

bouw nijverheid en bouw installatie

15 transporten com m unicatie 16 reisbureaus 17 financiele dienstverlening 18 zakelijke diensten,exploitatie onroerend goed

4.081

6.992


5.242

8.983

1

2

1.348

2.153

189

223

43.975

70.167

20 gokw ezen 21 overige dienstverlening 22 overheid Totaal Bron: NRIT / Nationale Rekeningen


34

5

Verantwoording van de uitgevoerde berekeningen In dit hoofdstuk zal per onderdeel een toelichting worden gegeven op de gehanteerde methodieken en extrapolaties op basis waarvan de uiteindelijke ramingen van watergerelateerde bestedingen zijn samengesteld. 5.1

Dagtochten van Nederlanders

In tabel 1 (bijlage 1) is een extrapolatie uitgevoerd op de gegevens die stammen uit de CBS-publicatie ‘Dagrecreatie 1995/1996’. Afzonderlijke extrapolaties hebben plaatsgevonden voor respectievelijk het aantal dagtochten en de bestedingen. Met betrekking tot beide zal hieronder een nadere verantwoording worden gegeven. Extrapolatie aantal dagtochten (paragraaf 2.1.1) Voor de onderscheiden categorieën dagtochten zijn verschillende bronnen geraadpleegd om vanuit de getallen van 1995 tot een zo verantwoord mogelijke extrapolatie te komen naar cijfers voor 2000. Aangezien uit de geraadpleegde bronnen (o.a. Statistisch Jaarboek, Sociaal Cultureel Rapport, Vrijetijdsstatistieken) echter geen significante toe- dan wel afname met betrekking tot de intensiteit per persoon betreffende het aantal dagtochten valt af te leiden, is besloten het aantal dagtochten te extrapoleren aan de hand van de bevolkingsgroei (waargenomen trends hebben immers eerder op stagnatie of afname gewezen, dan op groei). Sinds 1995 is de bevolking in Nederland toegenomen met 4% (CVO 1995 – 2000). Dit percentage is ook toegepast om het aantal dagtochten in 2000 te ramen. Vervolgens zijn de aantallen dagtochten volgens de verhouding van 1995 verdeeld over provincies. Na overleg met het CBS is gebleken dat een indeling naar stroomgebied niet gehanteerd kan worden, in verband met de te beperkte betrouwbaarheid van de gegevens. Voor de indeling naar provincies is gebruik gemaakt van het basismateriaal uit het CBS-onderzoek ‘Dagrecreatie 1995/1996’. Om uiteindelijk toch een indeling naar stroomgebied te kunnen hanteren, zijn bepaalde aannames gedaan om de indeling van provincies om te zetten naar een indeling van stroomgebieden. Als indicatie is hierbij uitgegaan van de overeenkomstige oppervlakte. De gehanteerde verhoudingen staan in tabel 2 in bijlage 2. Om de werkelijke verhoudingen beter te benaderen, zou aanvullend onderzoek nodig zijn. Percentage dagtochten dat watergerelateerd is (paragraaf 3.1.1) Waar mogelijk is bij de bepaling van het percentage van de diverse categorieën dagtochten dat watergerelateerd is, aangesloten bij beschikbare onderzoeken. Voor diverse categorieën is logischerwijze een percentage van 100% aangehouden (bijvoorbeeld vissen, watersport, e.d.). Voor enkele andere categorieën is daarentegen vast te stellen dat de relatie met water geheel ontbreekt (bijvoorbeeld binnensporten). Weer enkele andere categorieën zijn buiten


35

beschouwing gelaten omdat de relatie met water niet valt aan te tonen, hoewel men zou kunnen aannemen dat er enige relatie bestaat. Dit laatste geldt bijvoorbeeld voor recreatief winkelen. Het zou bijvoorbeeld kunnen voorkomen dat men een dagje naar Scheveningen gaat en daar gaat winkelen. Als belangrijkste activiteit van de dagtocht zal echter vaak een bezoek aan bijvoorbeeld het strand worden geregistreerd, waarbij de bestedingen aan het winkelen wel worden meegenomen. Wanneer men inderdaad alleen is gaan winkelen, is de relatie met water moeilijk aantoonbaar. Vergelijkbare overwegingen hebben ertoe geleid enkele categorieën buiten beschouwing te laten. Voor de categorieën die zijn opgenomen in tabel 12 in bijlage 1, zal zo goed mogelijk beredeneerd worden wat de relatie met water is. In het dagtochtenonderzoek is met betrekking tot een beperkt aantal activiteiten nagegaan in welke omgeving de activiteit heeft plaatsgevonden, waarbij een indeling is aangehouden naar ‘stad of dorp’, ‘landbouwgebied’, ‘duinen en strand’, ‘bos en heide’, ‘meer, plas en rivier’ en ‘overige’. Als watergerelateerd zijn de categorieën ‘duinen en strand’ en ‘meer, plas en rivier’ aangemerkt. Aan de hand van deze gegevens kunnen de volgende percentages met betrekking tot de watergerelateerdheid van een aantal categorieën worden afgeleid: •

Wandelen:

26%

•

Fietsen:

18%

•

Buitenrit te paard:

13%

•

Trimmen buiten:

10%

•

Toeren met auto, motor, etc.:

18%

Vervolgens is voor het ‘toeren met andere vervoermiddelen’ de veronderstelling gemaakt dat de relatie met water dezelfde zal zijn als bij het ‘toeren met auto en dergelijke’. Een onderscheid naar stroomgebied of een andere soortgelijke indeling is hierbij niet gemaakt, daar deze gegevens niet zijn af te leiden uit onderzoek. Voor ‘bezoeken aan attractiepunten, bezienswaardigheden en evenementen’ is gebruik gemaakt van de meting van bezoekersaantallen aan een groot aantal attracties, evenementen, e.d. door Toerisme Recreatie Nederland (TRN). Met betrekking tot de categorie ‘uitgaan’ zijn gegevens van Horeca Nederland gebruikt. Hierbij is alleen na te gaan in welk toeristengebied de horecagelegenheden gelegen zijn. Op deze wijze is een percentage bepaald dat het aantal horecagelegenheden in watergerelateerde gebieden (Waddeneilanden, Noordzeebadplaatsen, IJsselmeerkust, Deltagebied, Meren in Groningen, Friesland en Noordwest-Overijssel en de Hollands-Utrechtse meren) aangeeft ten opzichte van het totaal. Wellicht zou door nader onderzoek voor meerdere activiteiten de relatie met water nader kunnen worden gespecificeerd. Extrapolatie bestedingen in verband met dagtochten (paragraaf 3.2.1) Aan de hand van de aanbod-/gebruikstabellen uit de Nationale Rekeningen is bepaald wat de ontwikkelingen ten aanzien van de consumptieve uitgaven van de Nederlandse bevolking zijn voor 7 bestedingscategorieën.


36

Deze categorieën zijn: Bestedingscategorie

nominale groei 1995 – 2000

Motorbrandstoffen (benzine, diesel, LPG) Vervoersdiensten (tram, bus, metro) Maaltijd- en drankverstrekking (eten en drinken) Diensten i.v.m. sport en recreatie Diensten van bioscopen, theaters en gezelschappen Diensten van omroepen, bibliotheken, musea, e.d.

85% 31% 38%

Totaal

53%

37%

De nominale groei geeft het totaaleffect weer van de volumegroei en de prijsstijging. In de periode 1995 – 2000 is met name de prijsstijging van brandstoffen en vervoersdiensten aanzienlijk geweest. Aangezien in het onderzoek overal gewerkt wordt met lopende prijzen, is de nominale ontwikkeling relevant en is afgezien van het berekenen van een afzonderlijke volumeontwikkeling. De totale stijging van +53% is een gewogen gemiddelde van de genoemde bestedingscategorieën, waarbij de bestedingen per categorie als wegingsfactor zijn gehanteerd. De aldus becijferde groeicijfers zijn gebruikt om de door het CBS geregistreerde bestedingen aan dagtochten te extrapoleren naar 2000. Daarbij is op dezelfde wijze als bij de aantallen dagtochten een indeling naar provincie en stroomgebied gemaakt.

5.2

Binnenlandse vakanties van Nederlanders

Aantal binnenlandse vakanties en de relatie met water (paragraaf 2.1.2 en 3.1.2) Het aantal binnenlandse vakanties kan worden vastgesteld aan de hand van analyses op het CVO-bestand van 2000. Aan de hand van de gemeentenummers is ook een indeling naar stroomgebied gemaakt. De mate van watergerelateerdheid is vastgesteld aan de hand van een indeling naar verblijfsomgeving. Daarbij zijn de categorieën ‘strand, zee en duinen’ en ‘meren, plassen en rivieren’ aangemerkt als watergerelateerd. Bestedingen aan binnenlandse vakanties en relatie met water (paragraaf 2.2.2 en 3.2.2) Ook zijn gegevens met betrekking tot bestedingen aan binnenlandse vakanties te ontlenen aan het CVO van 2000. De werkwijze met betrekking tot de relatie met water sluit aan bij hetgeen hierboven is beschreven. Tevens is hierbij een indeling naar stroomgebied gehanteerd. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de cijfers niet in alle gevallen als statistisch significant kunnen worden aangemerkt. Uiteraard geven de cijfers echter wel een goede indicatie van hoe de verhoudingen liggen. Indien met betrekking tot indelingen naar regio specifiekere informatie gewenst is, zou met betrekking tot binnenlandse vakanties nader onderzoek (aansluitend bij het gebruikelijke CVO) uitgevoerd dienen te worden.


37

5.3

Inkomend toerisme

Aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland (paragraaf 2.1.3) Het aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland kan direct worden afgeleid uit de Statistiek Logiesaccommodaties van 2000 (CBS). Hierbij is een indeling aangehouden naar provincie en logiesvorm. Later is deze indeling omgezet naar een indeling in stroomgebieden aan de hand van geschatte verhoudingen op basis van oppervlakte, aangevuld met schattingen die betrekking hebben op de verdeling van aantallen vakanties, zoals deze bekend zijn bij het NRIT. Deze verhoudingen zijn weergegeven in tabel 1 in bijlage 2. Om met betrekking tot de werkelijke verdeling over de stroomgebieden meer te kunnen zeggen, zou nader onderzoek noodzakelijk zijn. Aantal overnachtingen van buitenlanders in Nederland en de relatie met water (paragraaf 3.1.3) Uit de Statistiek Logiesaccommodaties zijn geen gegevens bekend met betrekking tot de relatie met water bij vakanties van buitenlanders in Nederland. Ook andere onderzoeken zoals de Statistiek Inkomend Toerisme geven hierover geen uitsluitsel. Voor wat betreft de relatie met water is daarom in het kader van dit rapport verondersteld dat buitenlanders bij hun keuze voor een vakantie eenzelfde gedrag zullen vertonen als Nederlanders. Nader onderzoek met betrekking tot bijvoorbeeld vakantiekeuzeprocessen betreffende buitenlanders die in Nederland op vakantie gaan, zou hierover uitsluitsel kunnen bieden. Met betrekking tot de overnachtingen is de verhouding van watergerelateerde vakanties uit het CVO van 2000 toegepast. Hierbij is gekeken naar het aantal overnachtingen, ingedeeld naar provincie/stroomgebied en logiesvorm. Bestedingen van buitenlanders in Nederland (paragraaf 2.2.3) Ook voor de extrapolatie van bestedingen van buitenlanders in Nederland, is gebruik gemaakt van het CVO. In eerste instantie is een overzicht gemaakt van de gemiddelde bestedingen per persoon per nacht, ingedeeld naar logiesvorm. Deze gegevens zijn afkomstig uit de laatst beschikbare Statistiek Inkomend Toerisme (1993/’94, CBS). Uit de CVO bestanden van 1994 en 2000 is de ontwikkeling van bestedingen per persoon per nacht afgeleid, tevens ingedeeld naar logiesvorm. Deze ontwikkeling is weergegeven in staat 25. Staat 25 Ontwikkeling van de bestedingen per persoon per nacht (in guldens), 1994 – 2000 1994 Hotel Bungalow Kamperen Overig Totaal

94,0 43,0 23,6 33,9 35,6

Bron: CVO


2000

38

110,3 53,0 25,6 36,9 41,3

index (1994 = 100) 117 123 108 109 116

Vervolgens is deze index toegepast op beschikbare gegevens met betrekking tot bestedingen per persoon per nacht uit de Statistiek Inkomend Toerisme 1993/’94. De geëxtrapoleerde bestedingen zijn tot slot vermenigvuldigd met het aantal overnachtingen in 2000. Daarnaast is voor de logiesvormen ‘bungalows’ en ‘kamperen’ een ophoging gemaakt, aangezien in de Statistiek Logiesaccommodaties alleen het aantal overnachtingen in het kader van toeristische vakanties wordt meegenomen, waar in het CVO ook seizoensrecreatieve vakanties worden meegerekend. Het gaat er hierbij om dat in de Statistiek Logiesaccommodaties bezoekers die een vaste standplaats op een kampeerterrein of een huisje voor langer dan 2 maanden hebben gehuurd, niet worden geregistreerd. Uiteraard maken de bestedingen die in het kader van dit soort vakanties worden gedaan, wel een aanzienlijk deel uit van het totale aantal bestedingen. Daarom wordt in het kader van de berekeningen met betrekking tot inkomend toerisme een ophoging gehanteerd voor dit type overnachtingen en bijbehorende bestedingen. De laatste Statistiek Vreemdelingenverkeer waarin de verhouding toeristische vakanties ten opzichte van seizoensrecreatieve vakanties werd gemeten, is die van 1986. De verhouding die daaruit is af te leiden, is toegepast op de berekende bestedingen. Verder zijn in de Statistiek Logiesaccommodaties geen overnachtingen op boten inbegrepen in de categorie ‘overig’. Aangezien deze categorie wel relevant wordt geacht in het kader van dit onderzoek, is aan de hand van verhoudingen die zijn af te leiden uit het CVO van 2000, ook een ophoging gemaakt voor deze bestedingen. Watergerelateerde bestedingen van buitenlanders in Nederland (paragraaf 3.2.3) Bij de bepaling van watergerelateerde bestedingen is tevens de verhouding van binnenlandse vakanties naar verblijfsomgeving uit het CVO (ingedeeld naar logiesvorm, aangezien de bestedingen aanzienlijk verschillen, afhankelijk van de soort accommodatie waarin men overnacht) aangehouden. Daarnaast is ook weer een ophoging gehanteerd voor vakanties op vaste standplaatsen en overnachtingen op boten. Een nauwkeuriger benadering van de (watergerelateerde) bestedingen zal kunnen worden gegeven aan de hand van de nieuwe Statistiek Inkomend Toerisme, die in november van dit jaar verwacht wordt. 5.4

Uitgaand toerisme

Aantal vakanties (paragraaf 2.1.4) Aan de hand van gegevens uit het CVO van 2000 is een overzicht gemaakt van het aantal vakanties in het buitenland, ingedeeld naar stroomgebied aan de hand van woonplaatsgegevens. Vervolgens is een indeling gemaakt naar de wijze waarop men de reis heeft geregeld. Zo kan worden vastgesteld welk deel van de vakanties vooraf in Nederland is geregeld. Bestedingen (paragraaf 2.2.4) Door vast te stellen welk deel van de vakanties via reisbemiddeling in Nederland is geregeld, kan ook een schatting worden gemaakt van het deel van de bestedingen dat op deze wijze in Nederland achterblijft. De schatting die hier is gemaakt dient slechts ter volledigheid, maar zal verder niet worden meegenomen in de totaalraming.


39

5.5

Aanschaf en bezit van duurzame recreatiegoederen

Bestedingen en de relatie met water (paragraaf 2.2.5 en 3.2.4) Aan de hand van het CVO van 2000 zijn aantallen vastgesteld met betrekking tot bezit van duurzame recreatiegoederen. Om deze gegevens om te zetten naar bestedingen is een voorstel gedaan voor de veronderstelde levensduur en aanschafwaarde van deze goederen. Als de veronderstelde levensduur bijvoorbeeld tien jaar is, mogen we aannemen dat ieder jaar een tiende deel van het totale bezit vervangen zal worden. Door deze vervanging te vermenigvuldigen met de veronderstelde aanschafprijs, verkrijgen we een benadering van de totale jaarlijkse besteding aan duurzame recreatiegoederen. Om vervolgens vast te stellen welk deel van deze bestedingen kan worden gerelateerd aan het water, is uitgegaan van het gebruik van de goederen, ofwel, welk deel van de vakanties watergerelateerd is. Deze gegevens zijn weer af te leiden uit het CVO van 2000. Het blijkt in de praktijk moeilijk te zijn om eenduidige gegevens te verzamelen met betrekking tot de jaarlijkse bestedingen aan duurzame recreatiegoederen. Nader onderzoek zou in dit geval dus gewenst zijn om de exacte gegevens te achterhalen. 5.6

Macro-economische betekenis van watergerelateerde toeristische en recreatieve activiteiten

Betekenis voor finale productie en afzet (paragraaf 4.2) Zodra de bestedingen bekend zijn, kunnen we met behulp van de input/outputtabellen van het CBS zowel de finale productie als de toegevoegde waarde becijferen. Aangezien het hierbij om een vrij complexe wiskundige berekening gaat die het bestek van dit rapport te buiten gaat, is ervan afgezien om deze gedetailleerd te beschrijven. Van groot belang bij dit alles is de notie dat bestedingen in een bepaalde bedrijfssector productie genereert in andere toeleverende sectoren. De input/outputanalyse biedt het instrumentarium om dit effect te kwantificeren. Wel moet nog vermeld worden dat zoveel mogelijk is aangesloten bij de rekenmethodiek die ook is gebruikt bij de opstelling van ons rapport ‘De macro-economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’. Zo is bijvoorbeeld de bedrijfssectorindeling gelijk gehouden. Tevens is verondersteld dat de relatieve verdeling van de diverse bestedingen (finale afzetten) over de onderscheiden sectoren dezelfde is gebleven. Uiteraard hoeft dat in werkelijkheid niet het geval te zijn geweest. Het zou een onderwerp van nadere studie kunnen zijn om deze verdeling te actualiseren. Betekenis voor werkgelegenheid (paragraaf 4.3) De arbeidstabellen van het CBS bieden inzicht in de relatie tussen productie en werkgelegenheid (zowel in arbeidsjaren als in banen) per bedrijfssector. Nadat in paragraaf 4.2 de finale productie per bedrijfssector is bepaald, is de berekening van de daarbij behorende werkgelegenheid een relatief eenvoudige.


40

6

Trendmatige ontwikkelingen

6.1

Trends in toerisme en recreatie in het algemeen

De toeristische en recreatieve markt in Nederland wordt -zeker wat de vraagontwikkeling betreft- steeds meer gekenmerkt door stabilisatie (met lichte dalingen en toenames) in plaats van verdere substantiële groei. Dit geldt al sinds een aantal jaren voor de dagrecreatie, maar nu en in de toekomst ook steeds meer voor de verblijfsrecreatie. Deze trend betekent in meer ruimtelijke termen dat aanzienlijke oppervlakteclaims voor nieuwe toeristische en recreatieve projecten (en of aanzienlijke uitbreidingen van reeds bestaande projecten) nog slechts sporadisch hoeven te worden verwacht. Echter, een stabilisatie in de verdere vraagontwikkeling betekent uiteraard niet dat alles nagenoeg hetzelfde zal blijven. Immers ook al blijven bepaalde marktsegmenten (meer kwantitatief gezien) nagenoeg gelijk, dan kan en zal er binnen dat segment toch nog het nodige kunnen veranderen. En dat in de vorm van interne verschuivingen in de vorm van meer dagtochten naar attractieparken en minder naar familie en kennissen, evenals bijvoorbeeld meer overnachtingen in de hotelsector in plaats van de bungalowsector. Dergelijke ‘interne verschuivingen’ zullen in de toekomst nog extra gestimuleerd worden wanneer er een verdere profilering (onderscheiding ten opzichte van anderen) vanuit bepaalde toeristisch-recreatieve producten en diensten zal plaatsvinden. Een dergelijke profilering op basis van bepaalde prijs/kwaliteitverhoudingen zal op haar beurt wel bepaalde (veelal) beperkte ruimtelijke consequenties met zich meebrengen. 6.2

Toerisme en recreatie in relatie tot water in het algemeen en de watersport in het bijzonder

•

de recreatieve activiteit ‘zonnen/zwemmen’ in het begin van deze 10 De verwachting - op basis van het SEO-Waterrecreatiemodel - is dat eeuw niet echt verder zal toenemen en dus gaat stabiliseren. Van een duidelijke afname zal - zoals soms wordt beweerd - echter geen sprake zijn. Daarvoor blijven zonnen en zwemmen een te belangrijk onderdeel binnen het totale recreatiegedrag. Deze oeverrecreanten zullen echter (ondanks voornoemde stabilisatie) in de toekomst een groter ruimtebeslag genereren door de behoefte aan meer (en specifiekere) voorzieningen;

•

De relatie van verblijfsrecreatie met water is en blijft vrij specifiek. Verblijfsrecreatieve projecten met een directe ‘waterrelatie’ (bijvoorbeeld uitzicht op het water en/of een zeer nabij gelegen jachthaven) blijken nog altijd een extra attractiewaarde te bezitten. In de nabije toekomst mag dan ook een toenemende belangstelling worden verwacht voor (vrij dure) verblijfsrecreatieve projecten in combinatie met (kwalitatief hoogstaande) watersportvoorzieningen. Hierbij kan ook worden gedacht aan alternatieve verblijfsmogelijkheden in de vorm van drijvende recreatieve wooneenheden;

10

SEO, Het SEO-Waterrecreatiemodel. Model in het kader van het project Watersysteemverkenningen, Amsterdam (1995).


41

•

Ter completering dient nog te worden vermeld dat ten aanzien van de sportvisserij, met name vanwege demografische ontwikkelingen, geen sterke toenames worden verwacht. Voor het sportduiken geldt het tegenovergestelde, waarbij echter wel rekening moet worden gehouden met een toenemende vraageffectuering (zeker bij meer geoefende duikers) in het buitenland;

•

Vanuit de vraagzijde bekeken valt er een afnemende belangstelling van met name jongeren voor de watersport (in relatie tot demografische factoren als ontgroening en vergrijzing) te constateren. Dit wordt door de watersportsector als een bedreiging gezien die onder meer kan worden gepareerd door watersport expliciet te (gaan) combineren met andere recreatieve activiteiten als bijvoorbeeld wandelen, fietsen, het bezoeken van attracties, enz.;

•

Andere factoren die een voorspoedige ontwikkeling van de watersport in gevaar kunnen brengen, zijn: de milieuregelgeving (en de daaruit voortvloeiende lastenstijgingen), de vaarbelastingen, infrastructurele knelpunten in de vorm van drukte op het water, het ondieper worden van vaarwegen, het terugdringen van het varen in natuurgebieden, etc.;

•

De recreatieve toervaart zal de komende jaren nog behoorlijk toenemen. Deze verwachting is gebaseerd op onder meer het SEO-Watermodel waarbij van gunstige inkomensontwikkelingen en flinke groei van de waterrecreatievloot wordt uitgegaan. Het basistoervaarnet zal dan echter verder moeten worden verbeterd conform de BRTN-plannen (in 1993 gestart en afronding in 2012). Deze plannen impliceren: het beweegbaar maken van vaste bruggen, verbetering van de brug- en sluisbediening, het wegwerken van capaciteitsknelpunten, het inrichten van parallelroutes bij drukke beroepsvaart en het tot stand brengen van nog ontbrekende schakels in het basistoervaartnet;

•

•

Er vindt binnen de watersportsector, mede door een toenemende trek naar grotere wateren, een verschuiving plaats naar grotere (luxere en exclusievere) schepen. Daardoor worden er ook steeds hogere eisen gesteld aan het comfort op en rondom de ligplaats;

•

De toenemende vergrijzing leidt tot een groei in de vraag naar ‘gemaksboten’, die weinig onderhoud vergen;

•

Bijna de helft van alle bestaande jachthavens signaleert de behoefte aan capaciteitsuitbreiding die voor de eerstkomende jaren in totaliteit iets minder dan 100 ha per jaar zou kunnen omvatten. Dit mede vanwege de reeds eerder vermelde toenemende vraag naar grotere schepen die op hun beurt weer eisen stellen aan de ligplaatsoppervlakte;

•

Verwacht mag worden dat er vanwege de hoge investeringslasten en de lange aanlooptijd voor een rendabele bezettingsgraad weinig of geen nieuwe jachthavens bij zullen komen. En voor zover daarvan wel sprake is, zullen combinaties met bijvoorbeeld oude binnenhavens en/of overnachtingsmogelijkheden (tweede woning met aanlegsteiger voor de deur) worden gezocht.


42

Bijlagen


43


44

Bijlage 1 Tabel 1 Aantal dagtochten (x1000) naar stroomgebied en belangrijkste activiteit Aantal dagtochten

Eems

Maas

Rijn

Schelde

(x 1000)

1995

2000

Wadden-

Kust

Kust

Kust

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

405,3

Zonnen, zwemmen, picknicken, dagkamperen Buiten: strand bij zee

8604

8948

10

1696,4

5084,7

405,3

147,25

507,9

622,15

strand bij meer/plas e.d.

4877

5072

74,5

1197,9

3429,5

15,6

64,3

58,85

183,75

15,6

openluchtzwembad

5756

5986

146

1882,1

3380,3

57,3

52

87,25

159,75

57,3

4459

4637

16,5

976,4

2802,9

125,4

55,05

116,8

163,55

125,4

23923

24880

niet aan het water Binnen (zwemmen): in gewoon binnenbad in subtropisch zwemparadijs

5594

5818

547

10043

17667

231

320,9

485,15

926,95

231

59383

61758

764,5

18354,6

36238,8

535,5

763,1

1053,8

2346,2

535,5

recreatief

41354

43008

als sport (wielrennen)

1617

1682

472,5

12859,2

26107,2

339,9

538,55

633,7

1378,05

339,9

Golfen

3779

3930

9

1078,8

2437,7

19,8

51,7

65,9

200,3

19,8

kanoën, roeien

1554

1616

87,6

Sport & sportieve recreatie Wandelen Fietsen

Watersport: zeilen

1833

surfen

258

268

motorboot, waterskieën e.d.

1743

1813

1906 91,5

798,5

4081,3

87,6

97,5

128,4

232,6

Vissen

5952

6190

150

1539

4051,1

36,3

55,2

108,5

180,6

36,3

in manege

9160

9526

26

3036,1

5864,1

28,8

122

92,7

280,5

28,8

buitenrit

2981

3100

132

1535,1

1275,1

11,1

18,1

39,1

64,4

11,1

binnen

25064

26067

390

7442,6

15739

261

335,3

503,7

1085,4

261

buiten

6177

6424

68,5

2141

3658,9

25,5

66,35

131,4

249,85

25,5

Paardrijden

Trimmen, hardlopen, fitness, e.d.

Schaatsen: kunstijsbaan

3061

3183

28

608

2246,8

55,6

47,9

145,7

natuurijs

13922

14479

186

2556,5

10418,6

96,9

319,85

222,45

579,8

Overige binnensport

62915

65432

1014

20154,6

39192,6

403,8

710,5

1024,5

2253,2

403,8

Overige buitensport

56977

59256

1299,5

18350

35048,8

363,3

699,6

852,35

2044,15

363,3

96,9

Toeschouwer/begeleider

33141

34467

598

11259,3

19739,7

164,7

477,1

473,95

1209,55

164,7

14400

14976

382,5

3555

8641,9

162,9

162,75

201,1

368,95

162,9

778

1917

20,1

45,9

42,3

106,6

20,1

Toeren: Met auto overig vervoer: bustocht

547

569

openbaar vervoer

388

404

rondvaart, boottocht, cruise

1395

1451

ander vervoermiddel

647

673

27

speeltuin, uitspanning

6143

6389

20,5

2090

3526,1

41,7

71,3

93,8

246,9

41,7

pretpark, sprookjespark, e.d.

8444

8782

10

4278,2

3341,2

16,2

29,2

86,55

105,45

16,2

5

1541

7480,7

67,65

101,05

289,6

177

2459

5680,3

94,5

160,4

278,8

Bezoek attractiepunt, bezienswh., evenement Bezoek attractiepunt:

direntuin, dolfinarium, e.d.

9435

9812

kinderboerderij, hertenkamp

7014

7295

heemtuin, kasteeltuin, e.d.

1751

1821

73,5

73,5

Bezoek bezienswaardigheid: (oude) stad/dorp

6447

6705

129

1396,9

3790,1

58,2

89,85

118,3

300,45

58,2

335,5

1908,6

6669,9

39,9

174,35

169,2

572,65

39,9

7937

62

2119,9

6017,3

55,5

169,2

115,1

512,5

55,5

13947

161,5

4680

7692,8

155,7

162,4

204,2

409,7

155,7

openluchtmuseum

1293

1345

overdekt museum

8371

8706

monument: kasteel/paleis e.d.

1428

1485

overige

7632 13411

Bezoek aan evenement: jaarmarkt, braderie, corso, e.d. beurs, tentoonstelling, show

11777

12248

175

2705,1

7945,4

44,7

142,8

140,55

482,75

44,7

overige

6649

6915

58

1601,2

4509,1

78,9

85,25

119,5

240,15

78,9

Recreatief winkelen

129065

134228

2336,5

38947,4

79495,9

687,9

1694,6

1876,45

5184,35

687,9

16963

17642 440,5

4769,2

11055,9

60,6

224,5

264,4

815,3

60,6 147,3

Uitgaan Naar toneel, film, concert, e.d.: film (gewone voorstelling) filmfestival

487

506

toneel, concert, ballet, e.d.

19431

20208

muziek-/cultureel festival

4426

4603

347,5

6486,5

15449,7

147,3

404,85

392,45

1170,4

terrasje zitten/ koffie drinken

4818

5011

51

1792,7

2574,7

64,2

53,7

117,75

196,75

64,2

uit eten gaan

43205

44933

727,5

12145,2

27488

307,5

542,7

760,5

1867,1

307,5

bar-/cafébezoek

47130

49015

kantinebezoek

535

556

1046

17549

26926,4

369,9

611,2

710,4

1669,2

369,9

kermis

6585

6848

circus

1343

1397

102

3680

3904,1

23,7

77,25

78,35

252,9

23,7

dansen

2685

2792

disco

17201

17889 6702,5

13889,4

Overig uitgaan:

bar-/cafébezoek (incl. kantine):

kermis + circus:

dansen, disco, bowling:

bowling

2394

2490

621

Bingo, casino, wedden op paarden

3819

3972

61,5

1684,5

1907,4

20,4

39,8

65,95

136,05

20,4

Feesten, bruiloften, e.d.

15172

15779

264

4741,6

9428,5

105,6

48

174,7

270,2

227,95

247,4

543,05

709,5

105,6

48

Overig (verenigingen, hobby's) Denksport

10155

10561

237

3302,1

6151,9

70,5

122,9

170,75

412,35

70,5

Verenigingsactiviteiten

97154

101040

1578

30719,7

60537,8

762,9

1243,25

1542,3

3380,15

762,9

Kinderactiviteiten

8488

8828

90

3688,5

4367,2

76,2

79,45

132,55

282,9

76,2

4282

121

1070,8

2622,7

43,8

55,35

88,75

220,8

43,8

Natuuractiviteiten

1962

2040

Overige activiteiten

Volkstuin

7376

4117

7671

79

3259,7

5603,8

59,4

123,15

146,95

319,6

59,4

TOTAAL

935767

973197

15669

287161,4

577079,3

6804

11962,7

15009,25

35381,35

6804



45

Tabel 2 Aantal dagtochten (x1000) naar provincie en belangrijkste activiteit Groningen

Aantal dagtochten (x 1000) 1995

Friesland

Drenthe

Overijssel

Flevoland

Gelderland

Utrecht

Noord-

Zuid-

Holland

Holland

Zeeland

N.B.

Limburg

2000


8.604

8.948

20

191

0

0

0

0

0

2.563

4.754

1.351

0

0


4.877

5.072

149

192

135

256

257

1.008

324

902

969

52

562

234

openluchtzwembad

5.756

5.986

292

151

463

607

19

716

186

738

981

191

1.088

390

niet aan het water

4.459

4.637

33

116

332

384

67

646

224

869

664

418

376

253

23.923

24.880

Binnen (zwemmen): in gewoon binnenbad in subtropisch zwemparadijs

5.594

5.818

1.094

1.223

951

2.378

331

3.391

2.156

3.972

6.623

770

4.367

3.196

59.383

61.758

1.529

2.133

2.150

2.817

519

7.328

4.315

10.996

13.936

1.785

6.974

6.110

Sport & sportieve recreatie Wandelen Fietsen recreatief

41.354

43.008

als sport (wielrennen)

1.617

1.682

945

2.149

1.586

2.863

516

6.110

3.173

6.473

8.142

1.133

7.000

2.579

Golfen

3.779

3.930

18

25

150

29

45

534

282

984

1.054

66

622

74

kanoën, roeien

1.554

1.616

zeilen

1.833

1.906

Watersport:

surfen

258

268


1.743

1.813

183

433

30

486

245

401

771

1.084

1.400

292

252

28

Vissen

5.952

6.190

300

231

342

468

150

1.200

128

642

1.686

121

683

206

in manege

9.160

9.526

52

530

506

300

446

759

1.440

1.380

1.470

96

1.813

687

buitenrit

2.981

3.100

264

72

59

54

0

305

136

218

634

37

692

615

binnen

25.064

26.067

780

834

375

1.769

290

2.264

2.140

5.038

6.594

870

3.462

1.602

buiten

6.177

6.424

137

212

99

261

79

686

248

903

2.288

85

963

406

Paardrijden

Trimmen, hardlopen, fitness, e.d.

Schaatsen: kunstijsbaan

3.061

3.183

56

230

166

461

23

56

215

652

958

0

268

47

natuurijs

13.922

14.479

372

1.792

524

1.075

760

1.228

1.011

2.813

3.157

323

1.211

211

Overige binnensport

62.915

65.432

2.028

2.112

1.280

4.940

1.127

7.246

5.357

9.986

15.106

1.346

9.400

5.229

Overige buitensport

56.977

59.256

2.599

2.216

1.620

4.242

1.206

6.559

3.814

9.560

12.203

1.211

9.500

4.291


33.141

34.467

1.196

1.953

1.186

2.318

624

3.176

1.519

5.636

7.283

549

6.226

2.421

Toeren: Met auto

14.400

14.976

765

706

676

1.133

224

2.404

843

1.843

1.850

543

1.659

992

76

385

63

312

144

518

578

67

400

160

253

1.206

overig vervoer: bustocht openbaar vervoer rondvaart, boottocht, cruise ander vervoermiddel

547

569

388

404

1.395

1.451

647

673

54

200

6.143

6.389

Bezoek attractiepunt, bezienswh., evenement Bezoek attractiepunt: speeltuin, uitspanning

41

110

298

265

31

1.320

139

1.011

566


8.444

8.782

20

193

160

1.050

431

499

0

198

1.515

54

3.677

86


9.435

9.812

10

48

1.150

281

0

2.937

1.140

1.257

2.021

0

589

52

kinderboerderij, hertenkamp

7.014

7.295


892

1.751

1.821

354

387

505

500

122

1.096

812

1.116

2.228

245

984

648

(oude) stad/dorp

6.447

6.705

258

162

158

348

52

471

401

1.473

1.590

194

553

281

openluchtmuseum

1.293

1.345

Bezoek bezienswaardigheid:

overdekt museum

8.371

8.706


1.428

1.485

overige

7.632

7.937

671

310

380

260

27

924

552

2.867

2.852

133

673

261

124

244

164

408

182

983

843

2.896

1.562

185

1.082

434

jaarmarkt, braderie, corso, e.d.

13.411

13.947

1.988

524

beurs, tentoonstelling, show

11.777

12.248

350

188

475

448

174

1.318

2.005

2.480

2.215

6.649

6.915

116

275

145

512

1.067 550

100

1.122

672

1.155

1.338

519

2.349

1.426

149

1.350

529

263

695

340

129.065

134.228

4.673

4.391

3.351

7.864

1.430

15.257

9.729

25.110

28.357

2.293

18.924

9.532

16.963

17.642

Bezoek aan evenement:

overige Recreatief winkelen

323

593

251

2.062

2.008

Uitgaan Naar toneel, film, concert, e.d.: film (gewone voorstelling) filmfestival toneel, concert, ballet, e.d. muziek-/cultureel festival

487

506

881

274

322

763

271

1.818

1.535

3.942

4.480

202

2.194

1.009

19.431

20.208

4.426

4.603

695

1.128

623

1.042

135

2.248

2.060

5.841

5.885

491

3.234

1.164

4.818

5.011

102

131

124

269

0

312

183

812

1.499

214

754

515

43.205

44.933

1.455

1.055

955

1.878

388

5.232

4.220

8.744

11.110

1.025

5.448

2.636

535

556

2.092

2.094

735

3.093

382

4.886

3.394

8.036

9.276

1.233

8.999

5.032

6.585

6.848 204

138

90

448

55

1.219

222

1.269

1.251

79

2.005

1.162

1.242

1.055

1.019

Overig uitgaan: terrasje zitten/ koffie drinken uit eten gaan bar-/cafébezoek (incl. kantine): kantinebezoek kermis + circus: kermis circus

1.343

1.397

2.685

2.792

17.201

17.889

dansen, disco, bowling: dansen disco bowling

2.394


3.819

3.972

123

119

75

205

60

228

119

558

1.047

68

788

546

15.172

15.779

528

462

369

1.129

204

2.229

1.094

2.570

3.151

352

2.247

1.256


2.490

2.446

153

2.441

1.284

3.294

4.308

160

3.525

1.609


10.155

10.561

474

267

303

370

97

1.226

777

1.924

2.475

235

1.440

950

Verenigingsactiviteiten

97.154

101.040

3.156

4.611

2.799

7.262

1.280

12.549

7.256

15.643

20.674

2.543

14.065

8.689

8.488

8.828

180

124

103

457

233

1.152

282

1.341

1.635

254

2.091

941

Kinderactiviteiten Volkstuin

4.117

4.282

242

16

71

18

102

543

233

1.075

1.191

146

396

234

Natuuractiviteiten

1.962

2.040


7.376

7.671

158

524

288

423

74

1.310

669

1.415

2.147

198

1.631

814

935.767

973.197

31.338

36.600

27.880

60.070

13.225

111.209

68.685

166.054

209.465

22.680

138.222

70.443

TOTAAL


* voorziening niet aanwezig


46

Tabel 3 Binnenlandse vakanties (x 1.000) naar vakantieduur en stroomgebied M U TA TIE Eem s

M aas

Rijn

Schelde W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

TO TA A L TO TA A L 1998

% '982000

lang

40 12 31

2.166 1.026 537

5.269 2.374 1.755

223 32 63

341 399 191

572 200 121

390 286 153

162 166 141

9.163 4.495 2.991

8.330 4.898 2.828

10% -8,2% 5,8%

TO TA A L

84

3.729

9.398

318

931

893

828

468

16.649

16.056

3,7%

kort m iddellang

Bron: CVO 2000

Tabel 4 Aantal overnachtingen (x 1000) van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties* naar logiesvorm en provincie hotel,pension,

huisjes-

kam peer-

overig

TO TA A L

jeugdaccom .

com plexen

terreinen

(groepsaccom .)

nachten

nachten

nachten

nachten

nachten

Friesland

301

301

221

223

444

D renthe

110

465

39

11

625

O verijssel

293

202

70

25

590

G elderland

624

194

151

25

994

Utrecht

536

86

28

5

655

N oord-H olland

8.784

1.190

1.182

39

11.195

Zuid-Holland

2.661

849

524

43

4.077

Zeeland

617

1.219

1.450

64

3.350

N oord-Brabant

876

572

108

68

1.624

Lim burg

708

1.504

129

18

2.359

G roningen

135

127

72

5

339

Flevoland

50

270

82

4

406

15.695

6.979

4.056

530

27.260

Totaal Bron: CBS

* Exclusief overnachtingen op vaste standplaatsen


47

Tabel 5 Aantal overnachtingen (x 1.000) van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties *naar logiesvorm en stroomgebied hotel,pension,

huisjes-

kam peer-

overig

jeugdaccom .

com plexen

terreinen

(groepsaccom .)

nachten

nachten

nachten

nachten

Eem s

27

M aas Rijn

1

68

2036

2424

595

106

5160

2972

1812

327

15226

W addeneilanden KustM aas

0

0

0

0

0

469

90

81

24

664

451

451

487

24

1413

2289

408

341

16

3054

309

610

725

32

1675

15695

6979

4056

530

27260

KustRijn KustSchelde

Bron: CBS

14

nachten

10114

Schelde

Totaal

25

TO TA A L

* exclusief overnachtingen op vaste standplaatsen

Tabel 6 Aantal buitenlandse vakanties (x 1.000) naar vakantieduur en stroomgebied M U TA TIE Eem s

kort m iddellang lang TO TA A L

M aas

Rijn

TO TA A L TO TA A L

Schelde W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

2000

% '98-

1998

2000

10 22 83

697 1.077 1.843

1.571 2.686 5.383

68 57 69

* * *

9 6 17

32 31 211

2 16 2

2.391 3.895 7.610

2.245 3.596 7.712

6,5% 8,3% -1,3%

115

3.617

9.641

195

*

32

274

21 13.895

13.553

2,5%

Bron: CVO 2000

* in de steekproef zijn geen respondenten uit de bijbehorende gemeenten opgenomen

Tabel 7 Aantal buitenlandse vakanties (x 1.000) naar wijze van regelen van het verblijf en stroomgebied (herkomst) B ESTEEem s

n.v.t. voorafbijreisorg./bank rechtstreeks bijreisorg. voorafbijboekingscentrale voorafbijeigenaar/beheerder verblijfis vaste standplaats nietvoorafgeboekt

TO TA A L

Bron: CVO 2000

M aas

Rijn

Schelde W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

192 470 59 1.455 3.849 3 396 946 177 360 15 891 2.322 4 42 121 34 464 1.572

103 38 7 19 6 22

* * * * * * *

12 4 3

66 106 17 7 37 11 32

115 3.617 9.641

195

*

32

274

13

8

9 5 21

TO TA A L

(X 1000)

728 5.593 1.400 551 3.304 188 2.131

48

366.938 9.159.812 2.008.204 341.534 3.244.753 247.909 2.844.643

13.895 18.213.793

* in de steekproef zijn geen respondenten uit de bijbehorende gemeenten opgenomen


D IN G EN

Tabel 8 Consumptieve bestedingen (x ƒ 1 miljoen) in het kader van dagtochten Bestedingen dagtochten

Eems

Maas

Rijn

Schelde

Wadden-

Kust

Kust

Kust

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

7,8

2,8

9,7

11,9

7,8

0,1

0,5

0,5

1,6

0,1

0,5 2,3

0,4 1,0

0,7 2,1

1,3 3,0

0,5 2,3

209,5

2,7

3,8

5,8

11,0

2,7

172,9

341,3

5,0

7,2

9,9

22,1

5,0

mln. guldens

1995

2000

strand bij zee

111

170

0,2

32,4

97,3


28

43

0,6

10,2

29,2

openluchtzwembad

31 52

47 80

1,2 0,3

15,3 17,7

27,5 50,9

236

361

6,5

119,1

7,2

Zonnen, zwemmen, picknicken, dagkamperen Buiten:

niet aan het water Binnen (zwemmen): in gewoon binnenbad in subtropisch zwemparadijs

0

Sport & sportieve recreatie Wandelen

373

571 0 0

Fietsen recreatief als sport (wielrennen)

228

349

3,9

105,1

213,4

2,8

4,4

5,2

11,3

2,8

Golfen

103

158

0,4

43,8

98,9

0,8

2,1

2,7

8,1

0,8

Watersport:

0

kanoën, roeien

0

zeilen

0 0

surfen

73 45

112 69

1,8 1,7

15,9 17,2

81,3 45,3

1,7 0,4

1,9 0,6

2,6 1,2

4,6 2,0

1,7 0,4

in manege

121

185

0,5

59,3

114,5

0,6

2,4

1,8

5,5

0,6

buitenrit

22

34

1,4

16,7

13,9

0,1

0,2

0,4

0,7

0,1

7,6

145,7

308,2

5,1

6,6

9,9

21,3

5,1 0,2

motorboot, waterskieën e.d. Vissen Paardrijden

0

Trimmen, hardlopen, fitness, e.d. binnen

333

buiten

509

30

46 0

0,5

15,4

26,4

0,2

0,5

0,9

1,8

kunstijsbaan

29

44

0,4

8,6

31,8

0,0

0,8

0,7

2,1

0,0

natuurijs

50

77

1,0

13,5

55,1

0,5

1,7

1,2

3,1

0,5

Overige binnensport

669

1024

15,9

316,6

615,7

6,3

11,2

16,1

35,4

6,3

Overige buitensport

496

759

16,7

235,9

450,7

4,7

9,0

11,0

26,3

4,7


473

724

12,7

239,0

419,1

3,5

10,1

10,1

25,7

3,5

282

431 0

12,1

112,5

273,4

5,2

5,1

6,4

11,7

5,2

overig vervoer: bustocht

0

openbaar vervoer

0 1,6

44,7

110,1

1,2

2,6

2,4

6,1

1,2

Schaatsen:

0

Toeren: Met auto

0

rondvaart, boottocht, cruise ander vervoermiddel

111

170

Bezoek attractiepunt,

0

bezienswh., evenement

0 0

Bezoek attractiepunt: speeltuin, uitspanning

46

0,2

24,0

40,5

2,8

0,5


340

520

0,7

282,3

220,5

1,1

1,9

5,7

7,0

1,1


257

393

0,2

63,9

310,1

0,0

2,8

4,2

12,0

0,0

75

115

2,3

31,4

72,4

0,9

1,2

2,0

3,6

0,9

201

308 0

6,7

72,3

196,2

3,0

4,7

6,1

15,6

3,0

214

327

11,1

63,1

220,4

1,3

5,8

5,6

18,9

1,3

openluchtmuseum overdekt museum

overige

1,1

0


160

245

206

315

1,7

57,0

161,7

1,5

4,5

3,1

13,8

1,5

3,7

108,3

178,0

3,6

3,8

4,7

9,5

3,6

0

Bezoek aan evenement: jaarmarkt, braderie, corso, e.d.

0,8

0


0,5

0

kinderboerderij, hertenkamp heemtuin, kasteeltuin, e.d.

70

overige

292 111

447 170

6,7 1,5

103,5 40,2

303,9 113,1

1,7 2,0

5,5 2,1

5,4 3,0

18,5 6,0

1,7 2,0

Recreatief winkelen

1382

2114

37,7

629,1

1284,0

11,1

27,4

30,3

83,7

11,1


0 Uitgaan

0

Naar toneel, film, concert, e.d.:

0 0

film (gewone voorstelling) filmfestival

393

601

15,0

162,1

375,8

2,1

7,6

9,0

27,7

2,1

887

0 1357

19,2

358,6

854,2

8,1

22,4

21,7

64,7

8,1

toneel, concert, ballet, e.d. muziek-/cultureel festival Overig uitgaan: terrasje zitten/ koffie drinken

109

167

1,7

60,8

87,4

2,2

1,8

4,0

6,7

2,2

uit eten gaan bar-/cafébezoek (incl. kantine):

2085

3190 0

52,6

877,6

1986,3

22,2

39,2

55,0

134,9

22,2

1698

2598

55,2

925,7

1420,3

19,5

32,2

37,5

88,0

19,5

3,7

133,5

141,6

0,9

2,8

2,8

9,2

0,9

0

bar-/cafébezoek kantinebezoek

0 0

kermis + circus: kermis circus

193

295 0

dansen, disco, bowling:

0

dansen

0

disco bowling

766

1172

32,3

348,6

722,3

2,5

14,1

12,9

36,9

2,5


94 260

144 398

2,2 6,7

61,6 121,0

69,7 240,6

0,7 2,7

1,5 4,5

2,4 5,8

5,0 13,9

0,7 2,7


0


94

144

3,2

45,1

84,0

1,0

1,7

2,3

5,6

1,0

Verneigingsactiviteiten

954

1460

22,9

446,0

879,0

11,1

18,1

22,4

49,1

11,1

Kinderactiviteiten

32

49

0,5

20,5

24,3

0,4

0,4

0,7

1,6

0,4

Volkstuin

10

15

0,4

3,8

9,4

0,2

0,2

0,3

0,8

0,2


44

67 0

0,6

22,7

39,1

0,4

0,9

1,0

2,2

0,4

TOTAAL

14799

22642

382,9

6820,3

13648,2

152,1

282,7

350,2

854,0

152,1

0

Natuuractiviteiten

0



49

Tabel 9 Bestedingen aan binnenlandse vakanties (x ƒ 1.000) naar vakantieduur en stroomgebied M U TA TIE Eem s

M aas

Schelde

W adden

Kust

Kust

Kust

eilanden

M aas

Rijn

Schelde

55.337 54.399 79.353

72.064 99.252 95.374

TO TA A L

TO TA A L

% '98-

1998

2000

lang

8.492 6.398 34.143

694.844 749.698 978.931

30.688 10.287 24.984

107.657 180.531 126.980

31.003 1.356.940 78.704 1.527.134 97.814 1.775.817

1.290.342 1.449.509 1.499.238

5,2% 5,4% 18,4%

TO TA A L

49.033 1.042.958 2.423.473

65.959

415.167 189.089 266.690 207.521 4.659.891

4.239.089

9,9%

kort m iddellang

356.855 347.865 338.238

Rijn

Bron: CVO

Tabel 10 Bestedingen van buitenlanders in Nederland (x 1000) naar logiesvorm en provincie hotel,pension,

huisjes-

kam peer-

overig

jeugdaccom .

com plexen

terreinen

(groepsaccom .)

TO TA A L

bestedingen

bestedingen

bestedingen

bestedingen

bestedingen

Friesland

78.862

27.692

14.144

19.847

140.545

D renthe

28.820

42.780

2.496

979

75.075

O verijssel

76.766

18.584

4.480

2.225

102.055

G elderland

163.488

17.848

9.664

2.225

193.225

Utrecht N oord-H olland

140.432

7.912

1.792

445

150.581

2.301.408

109.480

75.648

3.471

2.490.007 812.653

Zuid-Holland

697.182

78.108

33.536

3.827

Zeeland

161.654

112.148

92.800

5.696

372.298

N oord-Brabant

229.512

52.624

6.912

6.052

295.100

Lim burg

185.496

138.368

8.256

1.602

333.722

G roningen

35.370

11.684

4.608

445

52.107

Flevoland

13.100

24.840

5.248

356

43.544

4.112.090

642.068

259.584

47.170

5.060.912

100%

150%

150%

Totaal

O phogings % Totaal

4.112.090

963.102

Incl.'boten' Bron: CBS & NRIT schattingen


50

389.376

100% 47.170

5.511.738

273.151

5.737.719

Tabel 11 Bestedingen van buitenlanders in Nederland (x ƒ 1.000) naar stroomgebied en logiesvorm hotel,pension, jeugdaccom . bestedingen Eem s M aas Rijn Schelde W addeneilanden KustM aas KustRijn KustSchelde Totaal (inclusiefophogingen)

TO TAAL kam peeroverig terreinen (groepsaccom .) bestedingen bestedingen bestedingen

huisjescom plexen bestedingen

7074

3505

1382

583

12545

533406

334526

57072

47708,9

972713

2649894

410136

173981

162912,6

3396924

0

0

0

0

0

122957

12365

7795

8115

151231

118214

62183

46790

11492

238680

599718

56276

32755

29758

718508

80827

84111

69600

12581

247119

4112090

963102

389376

273150

5737718


Tabel 12 Aantal aan water gerelateerde dagtochten (totaal en naar stroomgebied) Eems

Aantal dagtochten

Maas

Rijn

Schelde

(x 1000) %

waterge-

totaal

water

relateerd

8.948 5.072

100 100

8.948 5.072

Wadden-

Kust

Kust

Kust

eilanden

Maas

Rijn

Schelde

147 64

508 59

622 184

405 16

87

160

Zonnen, zwemmen, picknicken, dagkamperen Buiten: strand bij zee strand bij meer/plas e.d.

10 75

1.696 1.198

3.380

405 16

5.986

100

5.986

146 0

0

0

0

0

0

0

0

Wandelen

61.758

26

16.057

199

4.772

9.422

139

198

274

610

139

Fietsen (recreatief en als sport)

61 0

openluchtzwembad Sport & sportieve recreatie

1.882

5.085 3.430

57

52

57

44.690

18

8.044

85 0

2.315 0

4.699 0

61 0

97 0

114 0

248 0

kanoën, roeien

1.616

100

1.616

0

0

0

0

0

0

0

0

zeilen

1.906

100

1.906

0

0

0

0

0

0

0

0

Watersport:

surfen

268

100

268

0


1.813 6.190

100 100

1.813 6.190

92

799

4.081

88

98

128

233

88

150

1.539

4.051

36

55

109

181

36

Vissen Paardrijden (buitenrit)

3.100

13

403

17

0

200

0

166

0

2

0

2

0

5

0

8

0

2

Trimmen, hardlopen, fitness (buiten)

6.424

10

642

7

214

366

2

7

13

25

2

Schaatsen (natuurijs)

14.479

100

14.479

186 0

2.557 0

10.419 0

97 0

320 0

222 0

580 0

97 0

14.976

18

2.696

69

641

1.556

29

29

36

66

29

0

0

0

0

0

0

0

0

Toeren met auto overig vervoer: bustocht

569

18

102

0

0

0

0

0

0

0

0

openbaar vervoer rondvaart, boottocht, cruise

404 1.451

18 100

73 1.451

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

ander vervoermiddel

673

18

121

16

443

1.092

11

26

24

61

11

0

0

0

0

0

0

0

0


0

0

0

0

0

0

0

0

bezienswh., evenement

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0

0


6.389

16

1.022

4

335

564

7

11

15

40

7


8.782

16

1.405

2

0

684

535

3

5

14

17

3

369

1.796

Bezoek attractiepunt:

0

0

16

24

70

0

dierentuin, dolfinarium,e.d.

9.812

24

2.355

kinderboerderij, hertenkamp, e.d.

7.295

16

1.167

0

0

0

0

0

0

0

0


1.821

16

291

29 0

393 0

910 0

12 0

15 0

26 0

45 0

12 0 10


1

0

0

(oude) stad/dorp

6.705

17

1.140

22

238

644

10

15

20

51

openluchtmuseum

1.345

13

175

0

0

0

0

0

0

0

0

overdekt museum

8.706

13

1.132

44

248

868

5

23

22

75

5

monument (kasteel/paleis, e.d.)

1.485

17

252

0

0

0

0

0

0

0

0

overig

7.937

15

1.191

10

318

902

8

25

17

77

8

0

0

0

0

0

0

0

0

Bezoek evenement: jaarmarkt/braderie/corso, e.d.

13.947

18

2.510

29

843

1.384

28

29

37

74

28


12.248

18

2.205

32

487

1.430

8

26

25

87

8

overig

6.915

18

1.245

14

11

288

811

14

15

21

43

Uitgaan

0

0

0

0

0

0

0

overig uitgaan:

0

0

0

0

0

0

0

0

0

terrasje zitten, koffie drinken

5.011

19

952

10

341

489

12

10

22

37

12

uit eten gaan

44.933

19

8.537

138

2.308

5.222

59

103

145

355

59

bar- en cafébezoek

49.015

19

9.313

199

3.334

5.117

70

116

135

317

70

TOTAAL

372.669

{29,7}*

110.759

1.577

28.439

68.418

1.180

1.506

2.103

4.263

1.180



51

Tabel 13 Aantal aan water gerelateerde dagtochten (totaal en naar provincie) Groningen

Aantal dagtochten

Friesland

Drenthe

Overijssel

Flevoland

Gelderland

Utrecht

(x 1000) %

waterge-

totaal

water

relateerd

Noord-

Zuid-

Holland

Holland

2.563

4.754

Zeeland

N.B.

Limburg


8.948

100

8.948

20

191

0

0

0

0

0

0


5.072

100

5.072

149

192

135

256

257

1.008

324

902

969

52

562

234

openluchtzwembad

5.986

100

5.986

292

151

463

607

19

716

186

0

738

981

1.351

191

1.088

390

Wandelen

61.758

26

16.057

398

555

559

732

135

1.905

1.122

2.859

3.623

464

1.813

1.589


44.690

18

8.044

170

387

285

515

93

1.100

571

1.165

1.466

204

1.260

464

1.616 1.906

100 100

1.616 1.906

Sport & sportieve recreatie

Watersport: kanoën, roeien zeilen surfen

268

100

268


1.813

100

1.813

183

433

30

486

245

401

771

1.084

1.400

292

252

28

Vissen

6.190 3.100

100 13

6.190 403

300 34

231 9

342 8

468 7

150 0

1.200 40

128 18

642 28

1.686 82

121 5

683 90

206 80

Paardrijden (buitenrit) Trimmen, hardlopen, fitness (buiten)

6.424

10

642

14

21

10

26

8

69

25

90

229

8

96

41


14.479

100

14.479

372

1.792

524

1.075

760

1.228

1.011

2.813

3.157

323

1.211

211

14.976

18

2.696

138

127

122

204

40

433

152

332

333

98

299

179

43

219

36

178

82

295

329

38

228

91

211

22

Toeren met auto overig vervoer: bustocht openbaar vervoer rondvaart, boottocht, cruise ander vervoermiddel

569 404

18 18

102 73

1.451 673

100 18

1.451 121

31

114

Bezoek attractiepunt, bezienswh., evenement Bezoek attractiepunt: speeltuin, uitspanning

6.389

16

1.022

7

18

48

42

5


8.782

16

1.405

3

31

26

168

69

80

0

32

242

9

588

14

dierentuin, dolfinarium,e.d.

24 16

2.355 1.167

2

12

276

67

0

705

274

302

485

0

141

12

kinderboerderij, hertenkamp, e.d.

9.812 7.295

143

40

193

162

91


1.821

16

291

57

62

81

80

20

175

130

179

356

39

157

104

1.140

44

28

27

59

9

80

68

250

270

33

94

48

87

40

49

34

4

120

72

373

371

17

87

34


6.705

17

openluchtmuseum

1.345

13

175

overdekt museum

8.706

13

1.132

monument (kasteel/paleis, e.d.)

1.485

17

252

overig

7.937

15

1.191

19

37

25

61

27

147

126

434

234

28

162

65

jaarmarkt/braderie/corso, e.d.

13.947

18

2.510

58

107

92

192

45

358

94

371

361

93

423

257


12.248

18

2.205

63

34

85

81

31

237

361

446

399

27

243

95

overig

6.915

18

1.245

21

49

26

99

18

202

121

208

241

47

125

61

Bezoek evenement:

Uitgaan overig uitgaan:

5.011

19

952

19

25

24

51

0

59

35

154

285

uit eten gaan

44.933

19

8.537

276

200

181

357

74

994

802

1.661

2.111

195

1.035

501

bar- en cafébezoek

49.015

19

9.313

397

398

140

588

73

928

645

1.527

1.762

234

1.710

956

TOTAAL

372.669

{29,7}*

110.759

3.154

5.244

3.601

6.474

2.118

12.506

7.158

19.641

26.337

3.932

12.652

5.849

terrasje zitten, koffie drinken

Bron: CBS & NRIT schattinge *voorziening niet aanwezig **gemiddeld gewogen percentage ‘toeren overig vervoer’


52

41

143

98

Tabel 14 Bestedingen van buitenlanders in Nederland 1995 – 2000

Bestedingen van:

Buitenlandse verblijfstoeristen Buitenlandse dagtoeristen Bestedingen aan w oon/w erkverkeeren grensaankopen Totale ontvangsten reisverkeer

m ln.guldens 1995 1998

2000

6.580 860 1.840

9.555 1.250 2.670

* 1.610 3.427

9.280

13.475

17.310

Bron: NRIT (schattingen o.b.v. Reisverkeersbalans)

* In het rapport ‘De economische betekenis van toerisme en recreatie in Nederland anno 1998’ zijn bovenstaande schattingen gemaakt op basis van de Reisverkeersbalans, de Statistiek Inkomend Toerisme 1984, de Statistiek Vreemdelingenverkeer en de Statistiek Logiesaccommodaties. Volgens dezelfde verhouding is voor het jaar 2000 een schatting gemaakt van het aantal buitenlandse dagtoeristen en de bestedingen die gedaan zijn ten behoeve van woon/werkverkeer en grensaankopen. Volgens deze verhoudingen zouden de bestedingen van buitenlandse verblijfstoeristen echter bijna 12,3 miljard bedragen, terwijl deze volgens de in dit rapport gehanteerde schattingen slechts 5,7 miljard bedragen. Het verschil is te verklaren aan de hand van een aantal zaken die in de Reisverkeersbalans zijn opgenomen, terwijl deze ons inziens niet in de uiteindelijke totalen dienen te worden opgenomen, aangezien deze zaken ook in de berekeningen van bestedingen aan dagtochten en binnenlandse vakanties buiten beschouwing worden gelaten. De volgende punten zijn aldus niet in onze berekeningen meegenomen: studiereizen; bezoek aan ééndaagse congressen en beurzen; bestedingen van asielzoekers; bestedingen van vaste gasten in hotels (verblijf langer dan 2 maanden); bestedingen van buitenlanders die voor langere tijd in Nederland werkzaam zijn; bestedingen van toeristen die overnachten bij familie of kennissen, in een gehuurde privéaccommodatie of in een tweede woning.


53

Tabel 15 Aantal aan water gerelateerde overnachtingen (x 1000) van buitenlanders in Nederlandse logiesaccommodaties hotel,pension,

huisjes-

kam peer-

overig

jeugdaccom .

com plexen

terreinen

(groepsaccom .)

nachten totaal

% w atergerelateerd

nachten w ater-

totaal

gerelateerd

% w ater-

nachten w ater-

totaal

gerelateerd gerelateerd

% w atergerelateerd

nachten w ater-

totaal

% w ater-

gerelateerd

gerelateerd

w atergerelateerd

Friesland

301

67,9%

204

301

91,9%

277

221

77,5%

171

223

77,8%

173

D renthe

110

0,0%

0

465

0,7%

3

39

2,8%

1

11

3,4%

0

O verijssel

293

7,2%

21

202

2,2%

4

70

3,3%

2

25

19,5%

5

G elderland

624

1,5%

9

194

3,0%

6

151

2,9%

4

25

25,2%

6

Utrecht

536

27,0%

145

86

0,0%

0

28

17,7%

5

5

19,1%

1

N oord-H olland

8.784

73,6%

6.465

1.190

92,9%

1.182

82,2%

972

39

81,3%

32

Zuid-Holland

1.106

2.661

59,0%

1.570

849

94,9%

806

524

72,8%

381

43

61,2%

26

Zeeland

617

59,0%

364

1.219

94,3%

1.150

1.450

93,3%

1.353

64

80,2%

51

N oord-Brabant

876

0,0%

0

572

2,7%

15

108

10,7%

12

68

4,5%

3

Lim burg

708

1,0%

7

1.504

5,5%

83

129

7,3%

9

18

0,0%

0

G roningen

135

6,3%

9

127

17,7%

22

72

62,0%

45

5

9,3%

0

Flevoland

50

25,4%

13

270

29,4%

79

82

3,8%

3

4

87,3%

3

15.695

56,1%

8.807

6.979

50,9%

3.551

4.056

72,9%

2.958

530

56,6%

300

Totaal



54

Tabel 16 Bestedingen in het kader van aan water gerelateerde dagtochten Eems

Bestedingen dagtochten

Maas

Rijn

Schelde

(x mln. gulden) totaal

%

waterge-

water

relateerd

Wadden-

Kust

Kust

Kust

eilanden

Maas

Rijn

Schelde


170

100

170

0,2

32,4

97,3

7,8

2,8

9,7

11,9

7,8


43

100

43

0,6

10,2

29,2

0,1

0,5

0,5

1,6

0,1

openluchtzwembad

47

100

47

1,2

15,3

27,5

0,5

0,4

0,7

1,3

0,5

0

Sport & sportieve recreatie W andelen

571

26

148

1,9

44,9

88,7

1,3

1,9

2,6

5,7

1,3


349

18

63

0,7

18,9

38,4

0,5

0,8

0,9

2,0

0,5

Watersport:

0

kanoën, roeien

100

0

zeilen

100

0

surfen

100

0

112

100

112


1,8

15,9

81,3

Vissen

69

100

69

1,7

17,2

45,3

0,4

0,6

1,2

2,0

0,4

Paardrijden (buitenrit)

34

13

4

0,2

2,2

1,8

0,0

0,0

0,1

0,1

0,0

Trimmen, hardlopen, fitness (buiten)

46

10

5

0,0

1,5

2,6

0,0

0,0

0,1

0,2

0,0

77

100

77

1,0

13,5

55,1

0,5

1,7

1,2

3,1

0,5

431

18

77,6

2,2

20,2

49,2

0,9

0,9

1,1

2,1

0,9

0,9

25,5

62,8

0,7

1,5

1,4

3,5

0,7

0,1


1,7

1,9

2,6

4,6

1,7

0

Toeren: Met auto overig vervoer:

0

bustocht

18

openbaar vervoer

18

rondvaart, boottocht, cruise

100

ander vervoermiddel

170

18

97

{57%}

0


0

bezienswh., evenement Bezoek attractiepunt:

0


70

16

11

0,0

3,8

6,5

0,1

0,1

0,2

0,5


520

16

83

0,1

45,2

35,3

0,2

0,3

0,9

1,1

0,2


393

24

94

0,0

15,3

74,4

0,0

0,7

1,0

2,9

0,0

0,4

5,0

11,6

0,1

0,2

0,3

0,6

0,1

1,1

12,3

33,4

0,5

0,8

1,0

2,6

0,5

1,4

8,2

28,6

0,2

0,7

0,7

2,5

0,2

kinderboerderij, hertenkamp heemtuin, kasteeltuin, e.d.

115

16

0

16

18


0

(oude) stad/dorp

308

17 13

0

327

13

43

openluchtmuseum overdekt museum monument: kasteel/paleis e.d.

52

17

0

245

15

37

0,2

8,5

24,3

0,2

0,7

0,5

2,1

0,2

jaarmarkt, braderie, corso, e.d.

315

18

57

0,7

19,5

32,0

0,6

0,7

0,9

1,7

0,6


447

18

80

1,2

18,6

54,7

0,3

1,0

1,0

3,3

0,3

overige

170

18

31

0,3

7,2

20,4

0,4

0,4

0,5

1,1

0,4

16,6

0,4

1,3

0,4

overige Bezoek aan evenement:

0

0

Uitgaan Overig uitgaan: terrasje zitten/ koffie drinken

0,3

0,8

uit eten gaan

3190

19

606

10,0

166,7

377,4

4,2

7,5

10,4

25,6

4,2

bar-/cafébezoek

2598

167

19 19

494

32

10,5

0,3

175,9

11,6

269,9

3,7

6,1

7,1

16,7

3,7

TOTAAL

10984

38,7

715,8

1564,2

25,4

32,7

47,4

100,1

25,4

0 2550 0


Tabel 17 Aantal aan water gerelateerde bestedingen* van buitenlanders aan overnachtingen in Nederlandse logiesaccommodaties (x ƒ1000) totaal

hotel,pension,

huisjes-

kam peer-

overig

jeugdaccom .

com plexen

terreinen

(groepsaccom .)

bestedingen totaal

bestedingen

% w ater-

w ater-

totaal

gerelateerd

gerelateerd

% w ater-

bestedingen w ater-

totaal

gerelateerd gerelateerd

bestedingen

% w ater-

w ater-

gerelateerd

gerelateerd

totaal

% w ater-

w ater-

gerelateerd

gerelateerd

w atergerelateerd

Friesland

78.862

76,4%

60.251

27.692

94,7%

26.224

14.144

84,2%

11.909

19.847

89,8%

17.823

D renthe

28.820

0,0%

0

42.780

1,1%

471

2.496

5,0%

125

979

3,0%

29

116.207 625

O verijssel

76.766

6,4%

4.913

18.584

2,5%

465

4.480

3,9%

175

2.225

13,4%

298

5.851

G elderland

163.488

2,9%

4.741

17.848

2,9%

518

9.664

4,7%

454

2.225

25,7%

572

6.285

Utrecht

140.432

20,1%

28.227

7.912

0,0%

0

1.792

10,6%

190

445

30,8%

137

28.554

N oord-Holland

2.301.408

72,3%

1.663.918

109.480

95,7%

104.772

75.648

86,4%

65.360

3.471

86,2%

2.992

1.837.042

Zuid-Holland

697.182

58,5%

407.851

78.108

95,3%

74.437

33.536

78,6%

26.359

3.827

80,3%

3.073

511.720

Zeeland

161.654

51,7%

83.575

112.148

94,4%

105.868

92.800

93,8%

87.046

5.696

87,5%

4.984

281.473

N oord-Brabant

229.512

0,0%

0

52.624

2,4%

1.263

6.912

7,2%

498

6.052

3,3%

200

1.961

Lim burg

185.496

0,7%

1.298

138.368

7,0%

9.686

8.256

6,0%

495

1.602

0,0%

0

11.479

G roningen

35.370

8,3%

2.936

11.684

14,7%

1.718

4.608

63,6%

2.931

445

14,3%

64

7.649

Flevoland

13.100

21,0%

2.751

24.840

31,7%

7.874

5.248

4,9%

257

356

95,8%

341

11.223

4.112.090

55,0%

2.260.461

642.068

51,9%

333.296

259.584

75,4%

195.799

47.170

64,7%

30.513

2.820.069

Totaal

Bron: CBS & NRIT schattingen * exclusief bestedingen aan overnachtingen op vaste standplaatsen en op boten


55


56

Bijlage 2 Tabel 1 Omrekensleutel Provincies – Stroomgebieden Inkomend Toerisme eem s G roningen Friesland D renthe O verijssel G elderland Utrecht N oord-H olland Flevoland Zuid-Holland N oord-Brabant Lim burg Zeeland

m aas

schelde

20%

rijn 80% 90% 100% 100% 90% 100% 75% 100% 60%

10%

10% 100% 100% 20%

w adden

kustschelde

kustm aas

kustrijn

10%

5%

20% 10%

0%

50%

20%

30%

Bron: NRIT Schattingen

Tabel 2 Omrekensleutel Provincies – Stroomgebieden Dagtochten eem s G roningen Friesland D renthe O verijssel G elderland Utrecht N oord-Holland Flevoland Zuid-H olland N oord-Brabant Lim burg Zeeland

m aas

schelde

rijn

50%

50% 90% 100% 100% 90% 100% 80% 100% 60%

10%

30% 100% 100% 20%

30%

Bron: NRIT Schattingen


57

w adden

kustschelde

kustm aas

kustrijn

10%

5%

15% 5%

30%

20%

5%


58

Economische analyse Waterrecreatie en -toerisme

Recommend Documents