DOCENTENHANDLEIDING PROJECT MIDDELEEUWEN OP HET ISENDOORN 2013 1
INTERMEZZO LEERJAAR 1
“MIDDELEEUWEN OP HET ISENDOORN”
Tijdens de derde intermezzoweek gaan de leerlingen van klas 1A t/m 1S aan het werk met het project Middeleeuwen op het Isendoorn. Het jeugdboek Kruistocht in Spijkerbroek van Thea Beckman en de verfilming ervan staan centraal tijdens dit intermezzo. Aan dit thema zijn opdrachten gekoppeld die inzicht geven in de tijd waarin het boek speelt en de middeleeuwse samenleving in al zijn facetten. De begeleidende docent van de klas beoordeelt of een opdracht voldoende is gemaakt. (zie beoordelingsformulier) De leerlingen bewaren alle opdrachten in een snelhechter. De eerste bladzijde van de snelhechter is een beoordelingsformulier dat door de begeleidende docent wordt ingevuld. TTO -klassen maken de opdrachten in het ENGELS. Voorafgaand aan dit project is in de godsdienstlessen aandacht besteed aan het thema kruistochten en is in de geschiedenislessen begonnen met de middeleeuwen. De opzet van de intermezzoweek is als volgt: Klas 1A t/m 1F (regulier) 1 dag
Film kruistocht in spijkerbroek met allerlei opdrachten
1 dag
Stadswandeling door Zutphen
1 dag
Creatieve dag met als thema de middeleeuwen
1 dag
Drama en kerkbezoek
1 dag
Sportdag
Klas 1M t/m 1S (TTO) 1 dag
Film kruistocht in spijkerbroek met allerlei opdrachten
1 dag
Stadswandeling door Zutphen
1 dag
Museumles op school en geschiedenisopdrachten Hercynian forest
1 dag
Religious education, subject holy places
1 dag
Sportdag
Bij IC instellingen vind je het leerlingboekje per afdeling voor de Ipad. In het leerlingboekje staat ook de planning per klas. Let goed op de lokalen!
2
Stadswandeling door Zutphen Begin om 8.30uur met de uitleg in je lokaal. De leerlingen lopen in groepjes en krijgen allemaal een opdrachtenboekje dat ze individueel moeten invullen. Alle leerlingen hebben dus EIGEN schrijfmateriaal mee. Klas 1A en de tto-klassen beantwoorden alle opdrachten in het ENGELS. Het verdient aanbeveling om met deze klassen op school de tekst van het opdrachtenboekje door te nemen. Ieder groepje krijgt ook een plattegrond met daarop het startpunt van de routes. Wijs leerlingen op de veiligheid en fatsoensnormen. De stadswandeling start om 9.00uur. Klas 1A en de tto-klassen kunnen om 9.20uur starten, omdat ze eerst de tekst in het opdrachtenboekje op school doornemen. De klassen gaan op eigen gelegenheid naar de afgesproken plek in de stad. Alle klassen lopen dezelfde route, maar ze starten op een ander punt van de route. Het lopen van de route duurt ongeveer twee uur. Als begeleider ben je tevens controlepost voor je eigen klas. Dit om te voorkomen dat veel leerlingen de wandeling “fietsen” of zelfs helemaal niet lopen. Als alle leerlingen van je klas zijn vertrokken, met een pauze van 5 tot 10 minuten tussen ieder groepje, zoek je zelf een plek langs de route op om te controleren of ze de route ook daadwerkelijk lopen. De leerlingen van je klas komen uiteindelijk weer bij hun startpunt uit, waar jij uiteraard weer staat. Neem de opdrachtboekjes in en controleer of alle vragen gemaakt zijn. Is dit niet het geval, dan moet het groepje nogmaals een stuk van de route lopen. Tijdens het 6e uur op school ga je de antwoorden bespreken. De antwoorden staan achterin de docentenhandleiding. Het opdrachtenboekje bij de stadswandeling moet goed bewaard worden. Tijdens de 2-toets geschiedenis over de middeleeuwen worden vragen gesteld over de stadswandeling door Zutphen. De leerlingen moeten met hun groepje van de vijf middeleeuwse kenmerken (bestuur rechtspraak, geloof, verdediging en handel/nijverheid) die in Zutphen terug te vinden zijn een foto maken. De 5 foto’s moeten ze tijdens de geschiedenisles na de intermezzoweek laten zien. Klas 1a 1b 1c 1d 1e 1f 1m 1p 1q 1r 1s
Dag Woensdag 15 mei Woensdag 15 mei Dinsdag 14 mei Dinsdag 14 mei Woensdag 15 mei Woensdag 15 mei Maandag 13 mei Maandag 13 mei Dinsdag 14 mei Maandag 13 mei Dinsdag 14 mei
Route nr 1 2 1 2 3 4 3 4 3 1 4
Fiets parkeren Bibliotheek IJsselkade Bibliotheek IJsselkade Walburgiskerk Rabobank Walburgiskerk Rabobank Walburgiskerk Bibliotheek Rabobank
Gs docent Grm Smi Smi Grm Sal Sal Dam Dam Dam Hrs Sch
Begeleider mlm wgl smi grm hoa lei kmf vnl gmj wle hoa
LET OP!!! Route 1 begint bij het hofje achter de bibliotheek, dus niet bij de bibliotheek zelf! De leerlingen moeten door het steegje achter de bibliotheek lopen om hun route te kunnen starten!!
3
Middeleeuws drama alleen klas 1a t/m f Willem van Dijk en Kim Som verzorgen voor klas 1a t/m f twee lesuren drama in de aula Westkaap of in het drama lokaal 031. Zorg ervoor dat de klas op tijd aanwezig is. De leerlingen gaan een quiz doen en een tableau vivant maken over een middeleeuws thema. Je bent uiteraard als begeleider aanwezig. Sportdag Als begeleider word je de gehele dag ingezet. De leerlingen van de reguliere klassen gaan schermen in de Kei en op het veld doen ze allerlei spelletjes. De tto klassen krijgen een progamma dat samengesteld wordt door leerlingen uit de tweede klas tto in het kader van de talentlessen. BV dag alleen klas 1a t/m f. Leerlingen gaan een gehele dag werken aan een middeleeuws miniatuur. Ze gaan de eerste letter van hun voornaam middeleeuws versieren. Een bv docent begeleidt 2 klassen, je bent zelf als docent alle uren aanwezig. De leerlingen krijgen een 1 toets cijfer voor deze opdracht. Werken met het projectboekje De leerlingen moeten het projectboekje voor hun klas mavo/havo havo/vwo of tto via IC instellingen op hun I pad downloaden. De leerlingen nemen zelf een snelhechter met blaadjes mee waar ze alle opdrachten op maken. Opdracht 9 (woordzoeker) en opdracht 10 (kerk in de middeleeuwen) kunnen de leerlingen met de app pdf free op de Ipad maken. Er liggen in ieder lokaal ook papieren versies van deze opdrachten voor de leerlingen die liever op papier werken. Alle overige opdrachten moeten op papier gemaakt worden en in de snelhechter worden verzameld. Bij het projectboekje hoort een dvd waarop fragmenten staan die een beeld geven van de film, de totstandkoming ervan en het leven in de middeleeuwen. Ga hiervoor naar video/audio dan geschiedenis, project kruistocht in spijkerbroek. Hier vind je de trailer en de fragmenten die gedraaid kunnen worden. De film ‘Kruistocht in spijkerbroek’ staat onder video/audio, geschiedenis, kruistocht in spijkerbroek. Je kan i.p.v de film kruistocht in spijkerbroek ook kiezen voor de film ‘Floris’ (versie met Rutger Hauer of Daan Schuurman)of ‘Brief voor de koning’. Opdracht 1 De buitenkant van het boek Laat het boek Kruistocht in Spijkerbroek zien. Je kan het boek bij de mediatheek lenen. Voor de liefhebbers is er ook een luisterboek beschikbaar. De leerlingen beantwoorden de vragen bij opdracht 1 eerst alleen. Daarna volgt de bespreking in de groep.
4
Een sprong in de tijd Opdracht 2 Leerlingen maken vragen bij fragmenten uit het begin van Kruistocht in Spijkerbroek. De antwoorden worden in een groepje met elkaar vergeleken.
Opdracht 3 Het schrijven van een doorgeefverhaal in een groepje. Eén groepslid schrijft de eerste twee zinnen en geeft het papier door aan het volgende groepslid. Die leest de zinnen schrijft er twee nieuwe bij. Het volgende groepslid doet hetzelfde. Zo gaat het verhaal de groep rond, net zolang tot er een compleet verhaal is ontstaan. Tip: het is handig als de leerlingen voordat ze beginnen gezamenlijk de grote lijn van het verhaal doorpraten. Het verhaal moet in het net uitgewerkt worden en in de snelhechter worden bewaard. 5
Opdracht 4 Ieder groepslid schrijft een eigen achterkant tekst. De teksten van alle groepsleden worden naast elkaar gelegd om hiervan een gezamenlijke achterkanttekst te maken. Het is ook mogelijk meteen gezamenlijk de tekst te schrijven. De nieuwe tekst moet voldoen aan de volgende eisen: - er moet een eerste indruk van de inhoud worden gegeven - de lezer moet nieuwsgierig worden gemaakt en worden aangespoord het boek te gaan lezen - de tekst moet spannend zijn - eenvoudiger dan de oorspronkelijke tekst - minder of geen overbodige informatie, vergeleken met de oorspronkelijke tekst Extra opdracht Laat iedere groep een nieuwe omslag (A3 formaat) voor het boek Kruistocht in Spijkerbroek ontwerpen. Laat de groep bij deze nieuwe omslag een korte toelichting schrijven waarin de keuze van de afbeelding wordt uitgelegd. Het boek verfilmen Klassikaal bekijken van de trailer op de dvd. De trailer staat op het schoolnetwerk video/audio, geschiedenis, project kruistocht in spijkerbroek. Opdracht 5 Leerlingen geven hun eigen mening over het verschil tussen boek en film. Kort klassikaal nabespreken. Laat de film Kruistocht in spijkerbroek, Floris of Brief voor de koning zien. De films staan op het schoolnetwerk bij video/audio,geschiedenis, kruistocht in spijkerbroek (dus niet bij het project kruistocht in spijkerbroek) er zijn 2 films van Floris beschikbaar, met Daan Schuurman in de hoofdrol en de zwart wit versie met Rutger Hauer. Voor de leerlingen is de versie met Daan Schuurman het meest ideaal. De dvd’s kun je ook bij de mediatheek lenen. Opdracht 6 Leerlingen beantwoorden na het kijken van de film vragen over de film. Opdracht 7 Oefenen in het schrijven van een sollicitatiebrief in het Nederlands (ook tto). Leerlingen schrijven een sollicitatiebrief zoals de opdracht aangeeft. In de opdracht staat precies wat ze moeten doen en wat er in elk deel van de brief moet komen te staan. Aan de hand hiervan kun je de brieven het makkelijkst doornemen.
6
Opdracht 8 (alleen tto klassen) Een nieuw einde verzinnen voor de film. Leerlingen schrijven zelf (in ongeveer 500 woorden) een ander einde aan de film ‘Kruistocht in spijkerbroek’ . Opdracht 9 (voor klas 1a t/m f is dit opdracht 8) Een tekst uit het boek “Kruistocht in spijkerbroek” weer goed leesbaar maken. De oorspronkelijke tekst is hieronder afgebeeld:
7
Opdracht 10 (voor klas 1a t/m f is dit opdracht 9) Woordzoeker middeleeuwse woorden. De antwoorden:
8
Opdracht 10 De kerk in de middeleeuwen (alleen voor klas 1a t/m f)
Als voorbereiding op het bezoek aan de Sint-Janskerk of Nieuwstadskerk in Zutphen ga je ontdekken hoe het er tijdens de Middeleeuwen in de kerk aan toe ging en hoe de mensen in die tijd geloofden. Je gaat zelfstandig aan het werk met de Prezi ‘De kerk in de Middeleeuwen’. Om de Prezi te kunnen openen, moet je eerst de app Prezi for iPad op je iPad installeren. http://prezi.com/5gagrgakfzmk/de-kerk-in-de-middeleeuwen/ Wanneer je klikt op de link, kun je de Prezi openen. Dat kan even duren … Links en rechts zie je een pijl. Met de rechter pijl ga je naar de volgende stap. Met de linker pijl ga je naar de vorige stap. LET OP: het is niet de bedoeling dat je gaat ‘schuiven’. Je mag wel zelf doorklikken of terugklikken om je eigen volgorde te bepalen. De Prezi is opgebouwd uit de volgende vier delen: • • • •
Introductie. Dagelijks leven en de kerk. De kerk. De Sint-Jan.
De infoblokken zijn bruin. De opdrachten zijn te herkennen aan de ‘brackets’: [….] Voor kijkopdrachten en luisteropdrachten gebruik je natuurlijk je ‘oortjes’. Om de filmfragmenten te bekijken tik je één keer op de pijl. Even geduld! Als het goed is begint het filmfragment dan vanzelf. LET OP: Je vindt een letter bij elke opdracht en bij infoblokken en afbeeldingen. Voorbeeld: Bij opdracht 1 vind je de letter (D). Noteer de D op je antwoordblad bij opdracht 1. Wanneer je alle letters hebt gevonden, zet je ze op de goede plaats en ontstaat er een zin. Opdracht Antwoord of aanwijzingen Lette r De kerk in de middeleeuwen Als voorbereiding … A Lang geleden … C Opdracht 1: Hoe heette het Antwoord: het klein Vaticaan. IJ deel van Zutphen waar de geschiedenis van het Isendoorn is begonnen? Afbeelding Isendoorn L
9
Dagelijks leven en de kerk Opdracht 2: Bekijk het filmpje Antwoord: O.a. kok, houtbewerker, spinner, “Dagelijks leven in de tonnenmaker, bezemmaker, wever, middeleeuwen”. Welke muzikant, houtzagers, pottenmaker, smid.
I N
Filmfragment bij opdracht 2 De katholieke kerk … Opdracht 3: De taal van de kerk was het … In elk dorp … Opdracht 4: Als je ziek werd dan was dat een … In iedere plaats … Opdracht 5: Hoeveel feestdagen hadden de middeleeuwers? Zondag in La Villette Opdracht 6: In het verhaal heb je gelezen of gehoord dat de priester de boeren heeft geleerd om … De kerk In de middeleeuwen … Opdracht 7: Het leven op aarde was voor de mensen in de middeleeuwen een voorbereiding op .. De vroege kerk … Opdracht 8: Wat betekent het Latijnse woord ‘paus’? Afbeelding Italië/Rome Opdracht 9: In Rome ligt … Zutphen hoorde bij … Opdracht 10: Het woord kathedraal komt van het Latijnse woord … Dit betekent: … Afbeelding cathedra In sommige talen … Opdracht 11: Hoe wordt een kathedraal in andere landen ook wel genoemd?:
Antwoord: Latijn.
S M T
Antwoord: straf van God.
U K
Antwoord: 100
I E
beroepen zie je?
V Antwoord: … ‘moeder Maria’ te zeggen in L plaats van ‘moeder Aarde’, als ze bidden om een goede oogst.
Antwoord: het eeuwig leven na de dood.
L E L
Antwoord: papa
E A
Antwoord: Vatican City/Vaticaanstad
A T
Antwoord: Cathedra/Cathedralis Bisschopsstoel/Bisschoppelijke hoofdkerk
Antwoord: een dom
N R
D G K
10
In Nederland zijn … Opdracht 12: Hoe heet de kathedraal van Utrecht? Afbeelding bisdommen Opdracht 13: Hoeveel bisdommen zijn er in Nederland? Filmfragment basiliek Oudenbosch Opdracht 14: De meest opvallende plek in deze basiliek is ... De Sint-Jan Afbeelding Sint Jan Zutphen ontstond … Opdracht 15: Wanneer is de Nieuwstad gesticht? Vanaf die tijd … Opdracht 16: Hoe werd de kerk in de Nieuwstad later genoemd? Opdracht 17: In welk jaar wordt er voor het eerst iets vermeld over een kerk in de Nieuwstad? Wanneer je naar … Opdracht 18: Opdracht 18: Welke bouwstijl hadden kerken na 1200? Veel kerken zijn … Opdracht 19: Naar welke heilige is de kerk in de Nieuwstad genoemd? Tot slot: Filmfragment Laatste dia
Antwoord: Sint Catharina
N E
Antwoord: 7
E D
-
D
Antwoord: het altaar
R
Antwoord: in de 13e eeuw
W E E E
Antwoord: Nieuwstadskerk, Sint-Jan, Johannes de Doper.
E K
Antwoord: 1272 zie: http://www.kijkopzutphen.nl/NEW/index.php/ nieuwstadskerk.html
E
Antwoord: gotisch
D H
Antwoord: Johannes de Doper
E N
-
-
Wanneer je de letters op de goede plaats zet, ontstaat er een zin die te maken heeft met deze Prezi-opdracht.
____________:
11
__ ____ ________ __ ___ ________ _ _ _ _ _. Oplossing: Middeleeuwen: de kerk centraal in het dagelijks leven.
Opdracht 11 Excursie Sint Janskerk (alleen voor klas 1a t/m f) Zorg ervoor dat de leerlingen op de aangegeven tijd in het rooster ( zie intermezzoboekje) aanwezig zijn. Klas 1a 10.30 uur Klas 1b 9.30 uur Klas 1c 12.30 uur Klas 1d 11.30 uur Klas 1 e 8.30 uur Klas 1f 13.30 uur Het adres van de kerk is: Nieuwstadskerksteeg 7201 NH Zutphen Fietsen parkeren op het kerkplein tegenover het Baudartius College. Op de plattegrond die de leerlingen bij de stadswandeling gebruiken is de Sint Janskerk ook aangegeven. De leerlingen krijgen per klas eerst een rondleiding (10-15 min). Daarna gaan zij zelf op onderzoek uit m.b.v. de vragen(ong. 20-30 min.). De leerlingen schrijven de antwoorden op. Deze opdracht wordt beoordeeld door de godsdienstdocent en telt mee als 1-toets. Marjan Ebbekink verzorgt de rondleiding. Ze is indien nodig telefonisch bereikbaar 0643843330 Het is plezierig als de leerlingen zich netjes gedragen tijdens het kerkbezoek. Geen petten, eten enz.
12
Opdracht 13 Middeleeuwse krant maken (alleen klas 1a t/m f) Start met het doornemen van de opdracht. Op het schoolnetwerk staat bij audio/video/ geschiedenis project Kruistocht in Spijkerbroek filmmateriaal over een aantal onderwerpen die in de krant moeten komen. Laat van deze dvd: Leven in de middeleeuwen scène 2 muziek, scène 3 eten en drinken en scène 5 ziekte en dood zien. Dit hoeft niet allemaal achter elkaar. Goed als onderbreking te gebruiken. De leerlingen moeten in een groepje van 3 of 4 personen (groepjes zijn al door de geschiedenisdocent gemaakt) een krant maken. De leerlingen kunnen informatie uit hun geschiedenisboek hoofdstuk 5 en 6 gebruiken. Maar ook op internet en in de mediatheek is informatie te vinden. De krant wordt met de hand geschreven. Echt monnikenwerk! Er is tijdens de intermezzo week niet voldoende tijd om de krant af te krijgen. De leerlingen maken de krant af tijdens de geschiedenislessen. De krant telt mee als 1 toets geschiedenis.
13
Religious Education day: Holy places 1tto. De klassen zijn in de lessen RE al ingedeeld in groepjes. Elk groepje heeft een bepaalde heilige stad (Jeruzalem, Bethlehem, Santiago de Compostella, Rome, Assisi, Walsingham) als onderwerp voor die dag. Aan het eind van de dag presenteren ze hun heilige plaats aan de rest van de klas. De presentatie moet in jouw ogen voldoende zijn. De leerlingen krijgen na het intermezzo een toets over het onderwerp ‘heilige plaatsen’ in de lessen RE. Elke klas is dus in zes groepen verdeeld. Elke groep ontfermt zich over een heilige plaats (dat weten ze al) en gaan met de volgende opdrachten aan de slag: 1. Een ppt over de heilige plaats met informatie over de ligging, het aantal inwoners in de middeleeuwen, waarom het een belangrijke plaats was (en is) , heilige gebouwen die er zijn, rituelen die er plaatsvinden (processies, vieringen etc). 2. Een stadsplattegrond die van de stad in de middeleeuwen (zo dicht mogelijk benaderen) 3. Een klein toneelstukje\rollenspel waarin ze het verhaal verbeelden dat die stad heilig maakt in de ogen van de middeleeuwse Christen. 4. Uiteindelijk voegen ze dit samen in een presentatie aan het eind van de dag. Wat moet je doen: 1. Neem de opdracht goed door met de leerlingen. 2. Begeleid ze met het verdelen van de taken. Laat ze pas aan het werk gaan als het werk goed verdeeld is. Zorg dat het rollenspel is uitgewerkt op papier. 3. Er liggen informatiepakketjes klaar met knipsels over de verschillende plaatsen. Die moeten de leerlingen ook gebruiken! Zorg ervoor dat alles aan het eind van de dag weer verzameld wordt: we hebben het later in de week nog nodig. De leerlingen moeten, naast info van het internet, ten minste 1 boek en een knipsel gebruiken als bron. 4. Begeleid de leerlingen vooral bij het samenwerken 5. Alle PowerPoint-presentaties, uitgeschreven toneelstukje en de stadsplattegrond moeten bij de RE-docent worden ingeleverd.
Hercynian forest 1 tto. De leerlingen zijn tijdens de geschiedenis les al begonnen met opdrachten over het hercynische woud. Deze opdrachten werken ze op vrijdag 17 mei verder uit. Op vrijdag 17 mei krijgen alle tto leerlingen 1 lesuur een workshop over de Romeinen/Middeleeuwen in lokaal 004. Na de workshop gaan de leerlingen weer terug naar hun lokaal en komt Michel van Dam extra uitleg over de workshop geven.
14
ANTWOORDEN STADSWANDELING ZUTPHEN KLAS 1 Kenmerk middeleeuwen Bestuur
Gebouw / straat in Zutphen Burgerzaal (in de lange hofstraat)
Rechtspraak
Terechtstelling voor de Wijnhuistoren
Geloof
Walburgiskerk
Verdediging
Stadsmuur/Berkelruïne/Drogenapstoren
Handel/nijverheid
Kuiperstraat/Zaadmarkt/Berkel/Schupstoel Wijnhuis (stadswaag)
à Start route 1 Dormitorium is een middeleeuwse slaapzaal van het Dominicanenklooster Poortersklokje, geeft de tijd aan waarop iedereen (de poorters) binnen de muren moest zijn Plafond van dit poortje bestaat uit houten balken aan het eind zit een verroest scharnier hier hebben waarschijnlijk deuren gezeten. Nu is dit het archief van Zutphen en omgeving, in de 15e eeuw was het een gasthuis voor arme lieden (weeskinderen) Onder de brug stroom te rivier de Berkel à Start route 2 Ambachten die met scheepvaart te maken hadden: Touwslagerij Smederij Zeilmakerij Timmerlieden enz. Huidige bedrijven die de IJssel nodig hebben, rederij voor pleziervaart, cafe (toerisme) Het wijnhuis is ook de stadswaag geweest. De stad kocht het wijnhuis in 1420 Het wapen van Gelre Kuipers zijn mensen die tonnen (kuipen) maakten
15
Bier was de meest zuivere drank, je kon dit beter drinken dan water, het was schoner. Burgerzaal 1450-1452 Vleeshal vanaf de 16e eeuw schepenbank Lijken op middeleeuwse uithangborden, weinig lichtreclame, Zutphen probeert de oude middeleeuwse stijl te handhaven. à Start route 3 Walburgis in 710 in Engeland geboren, gestorven in 779 in Duitsland. Ze is dus 69 jaar geworden. Tonnenmakerij Witte gebouw is de Proostdij, woning van het kapittel. Gevel is gemaakt van tuf steen. Windrichting is het Zuiden Op de zaadmarkt werd zout verhandeld De Saltpoort is gebouwd in de 15e eeuw (1444-1446) Het beeld is van Thomas Drogenap stadstrompetter van Zutphen rond 1555 Schupstoel hier vond je vooral Berkelzompen Gaten in de stadsmuur voor uitkijk/schieten. à Start route 4 Berkelruïne was de plek waar tol moest worden betaald. Platte schuiten vanwege ondiep water en lage doorgang. 5639 in het Joods opschrijven De eerste steen is in 1878 (5638) gelegd.
16
17
