BESCHERM HET BOS! DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Dit lespakket gaat over (illegale) ontbossing in de Amazone. Het materiaal bestaat uit een korte les waarbij de leerlingen kennismaken met het online-platform The Guardians. In deze les ontdekken ze hoe ze met behulp van satellietbeelden ontbossing kunnen monitoren. Ook wordt er aandacht besteed aan de verantwoordelijkheid van andere landen (zoals Nederland!) voor het tegengaan van illegale houtkap. Dit materiaal is geschikt voor de onderbouw van het middelbaar onderwijs en kan ingezet worden tijdens de aardrijkskundeles. Deze docentenhandleiding biedt alle praktische informatie die nodig is om het lesmateriaal optimaal in de les te gebruiken. Veel plezier!
Leerdoelen.................................................................................................................................. 2 Voorbereiding en aandachtspunten .......................................................................................... 3 Waarom Greenpeace Educatie? ................................................................................................ 5 Bijlage: aansluiting bij methode en kerndoelen ........................................................................ 6
1
Aan de les zijn de volgende leerdoelen verbonden: - De leerlingen kunnen verschillende landschapstypes onderscheiden aan de hand van satellietbeelden; - De leerlingen kunnen door middel van remote sensing illegale ontbossing ontdekken en monitoren; - De leerlingen kennen minimaal drie redenen voor en drie gevolgen van ontbossing; - De leerlingen weten hoe Nederland betrokken is bij ontbossing en wat wij kunnen doen om de ontbossing tegen te gaan. In bijlage 1 staat omschreven hoe dit materiaal aansluit bij de methode en kerndoelen. Voor meer informatie over de bossen of de campagne van Greenpeace, kijk op: http://www.greenpeace.nl/campaigns/oerbossen-2/
2
Deze les is ontworpen voor op het digibord/smartbord. De les wordt ondersteund door een PowerPoint presentatie. De les duurt ongeveer 45 minuten. Hierbij is het maken van een verdiepingsopdracht niet meegerekend. Gebruiken van de menubalk: De PowerPoint-presentatie bevat een menubalk waar je op kunt klikken. Het is mogelijk om onderwerpen over te slaan en direct te beginnen met bijvoorbeeld het platform of de verdiepingsopdrachten. Gebruik van het platform The Guardians Bij deze les wordt gebruik gemaakt van een online platform. Doorloop de volgende stappen om toegang te krijgen tot het platform: 1. Ga naar http://guardianes.greenpeace.org.ar/ 2. Maak een account aan. Het is ook mogelijk om het volgende account te gebruiken, bijvoorbeeld om even het platform te bekijken: Vul het volgende emailadres in:
[email protected] En vervolgens het wachtwoord: 12345 3. Je bent nu ingelogd LET OP: Om gebruik te kunnen maken van dit platform is Microsoft Silverlight nodig. Voor installatie: https://www.microsoft.com/silverlight/ Daarnaast werkt het platform alleen in internetbrowsers FireFox en Internet Explorer.
Het platform The Guardians werkt aan de hand van een aantal zoekfuncties. Ten eerste zijn de verschillende bosgebieden verdeeld in allemaal ‘’plots’’. Dit zijn kleinere gebieden, waardoor het ontdekken van ontbossing makkelijker en gedetailleerder is. Deze plots kun je onderzoeken met behulp van de tijdbalk. Door met je muis over de tijdbalk te bewegen kunnen satellietbeelden vanaf 2008 van het gebied bekeken worden. In 2008 is de wet aangenomen die vaststelt dat er in deze gebieden niet ontbost mag worden. Hierom zijn de satellietbeelden vanaf dit jaar relevant voor dit platform. De satellietbeelden worden iedere drie maanden vernieuwd. De plots hebben verschillende kleuren. Wanneer een plot groen is betekent dit dat er geen illegale ontbossing is waargenomen. Bij een rood plot is dit wel het geval. Als een plot geel is betekent dit dat dit plot ook gecontroleerd is door Greenpeace zelf. 3
Het ontdekken van ontbossing op het platform: Ontbossing is niet altijd even eenvoudig te ontdekken. Wolken kunnen het zicht op het plot belemmeren en in het geval van ontbossing voor de aanleg van landbouw of plantages kan het zijn dat de kleur van het plot niet of nauwelijks veranderd is. Het is in deze gevallen extra belangrijk om te letten op de aanwezigheid van patronen of lijnen die het ontstaan van landbouwkavels of plantages aangeven. Verdiepingsopdrachten Na het doorlopen van de les is er keuze uit drie verschillende verdiepingsopdrachten: Verdiepingsopdracht 1: Zelf aan de slag als Guardian (individueel) Na klassikaal het platform verkend te hebben, kunnen de leerlingen nu individueel aan de slag. De leerlingen kunnen zelf een account aanmaken, de tutorial doorlopen en plots gaan monitoren. Verdiepingsopdracht 2: Schrijf een brief (individueel/groepsopdracht) Via de Guardians kun je een brief sturen naar de overheid om illegale ontbossing te rapporteren. Bij deze opdracht schrijven de leerlingen zelf een brief aan een persoon in de EU of Nederland die invloed uit zou kunnen oefenen op het hout- of importbeleid. Hierbij moeten ze bedenken welke eisen en welke oplossing de leerlingen zelf zouden geven en hoe zij zelf de betrokkenheid van Nederland zouden beïnvloeden. Verdiepingsopdracht 3: Een actie voor de school (groepsopdracht) De leerlingen bedenken producten waarvoor bossen worden gekapt en die dagelijks op school gebruikt worden. Na het gebruik van dit product te onderzoeken/te meten, bedenken ze een actie waarmee dit gebruik geminimaliseerd kan worden. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld spandoeken ophangen in de kantine, prullenbakken neerzetten voor afvalscheiding of posters maken om dubbelzijdig printen te stimuleren. Bij deze opdracht kan ook sociale media ingezet worden.
Verdieping op ontbossing: Wil je meer informatie over ontbossing of bijvoorbeeld het gebruik van palmolie? Vraag dan vrijblijvend een voorlichter aan via de website (http://www.greenpeace.nl/getinvolved/Haaleen-voorlichter-in-huis/). Dan komt er iemand naar jouw klas om hier meer over te vertellen. Ook kunnen leerlingen meer ontdekken over ontbossing in de les ‘’Tijd voor Duurzaam’’. Deze les is te downloaden via de website. In deze les beoordelen leerlingen hoe duurzaam productieprocessen zijn voor mensenrechten, milieu en dierenwelzijn. Thema’s die in deze les naar voren komen zijn ontbossing voor palmolie, monoculturen en duurzame landbouw.
4
De toekomst van de aarde ligt niet alleen in onze handen, maar ook in die van de kinderen en jongeren van vandaag. Bijna de helft van de wereldbevolking is jonger dan 25 jaar. Hoe denken zij over het milieu en hoe gaan zij (straks) om met onze kwetsbare aarde? Vrijwel iedereen vindt duurzaamheid belangrijk. Maar hoe geef je daar in de klas vorm aan als er weinig tijd is en de lesmethodes en toetsen niet altijd voldoende aandacht besteden aan duurzaamheid? Greenpeace helpt docenten om duurzaamheidsthema’s in de klas te brengen. Dit wordt gedaan omdat leerlingen het recht hebben om te leren over de wereld waar zij in leven en om hen te inspireren en te motiveren om zelf een steentje bij te dragen voor een groenere planeet. Wil je vaker aan de slag met Greenpeace educatie? Kijk dan op www.greenpeace.nl/docenten. Omdat wij docenten willen stimuleren om aandacht te besteden aan het milieu, bieden wij de materialen kosteloos aan. Wel stellen wij een vrijwillige bijdrage voor de materialen zeer op prijs. Greenpeace neemt geen subsidies van overheid en bedrijven aan en heeft enkel bestaansrecht dankzij de bijdrage van haar donateurs.
5
Deze les sluit naast een aantal aardrijkskundige vaardigheden, ook aan op veel thema’s uit de aardrijskundemethoden. In de tabel hieronder is een voorbeeld gegeven van hoe deze les geïntegreerd kan worden bij het gebruik van de methode De Geo. Boek Lesboek met examentraining
Lesboek 1 Aardrijkskunde voor de bovenbouw Lesboek 2 Aardrijkskunde voor de bovenbouw Studieboek havo. Gebieden: Indonesië actueel
Niveau 3/4 vmbo
Hoofdstuk H2 Bronnen van energie
1 havo/vwo
H2 Landschapszones op aarde1
2 havo/vwo
H7 Het klimaat in de VS en India
Bovenbouw/2 e fase havo
H3 Werk en welvaart in Indonesië
Paragrafen 2.5 Energie in Brazilië
Thema’s en begrippen Productie suikerriet
2.6 Energie, ruimte en milieu 1 Leven in het Amazonegebied
Palmolie
7.4 Weer en natuurgeweld in India 3.1 Kappen, graven en planten rond de evenaar
tropisch regenwoud, biodiversiteit, ontbossing, natuurlijke hulpbronnen, duurzaam gebruik, herbebossing Ontbossing en overstromingen
Bosbouw, tropisch hardhout
H4 Ontbossing in Indonesië 4.1 Een wankel evenwicht
Biodiversiteit, tropisch regenwoud, draagkracht, zwerflandbouw Ontbossing, (illegale) houtkap
4.2 Indonesisch regenwoud bedreigd 4.3 Gevolgen van ontbossing Studieboek havo – Wereld/Aarde: (Over)leven in Europa Studieboek VWO – Aarde: klimaatvraagstukken Vakvaardigheden
Bovenbouw/2 e fase havo
H3 Verder kijken dan de costa’s
3.3 Menselijke invloeden
Bovenbouw/2 e fase vwo
H4 Klimaatbeleid in de praktijk
4.2 Duurzame energie
H3 Geografische hulpmiddelen H4 Aardrijkskundige werkwijzen H5 Stappenplan Geografisch onderzoek
Tropisch regenwoud, bodemerosie, landdegradatie, ecosysteem, bosexploitatie, ontbossing, broeikaseffect, oliepalmplantages, boswetten, duurzaam bosbeheer Landdegradatie, ontbossing
Palmolie, ontbossing
Kaarten, remote sensing, kaartanalyse, schaalniveau, relatie tussen verschijnselen
Aardrijkskundige vaardigheden: - Geografische werkwijzen o Verschijnselen en gebieden op verschillende ruimtelijke schalen/schaalniveaus beschrijven en analyseren (Geo: 1) o Verschijnselen en gebieden vergelijken in tijd en ruimte (Geo: 4) o Leggen van relaties binnen een gebied en tussen gebieden (Geo: 5) o Onderzoeken en bestuderen van geografische kenmerken met betrekking tot ligging en landschappelijke kenmerken - De kaart als hulpmiddel gebruiken o Het herkennen en gebruiken van remote sensing-beelden o Kaartanalyse (ordenen en relateren, verbanden leggen) 6
Kerndoelen Kerndoel 30: Het milieu De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. Kerndoel 38: Geografische basiskennis De leerling leert een eigentijds beeld van de eigen omgeving, Nederland, Europa en de wereld te gebruiken om verschijnselen en ontwikkelingen in hun eigen omgeving te plaatsen. Kerndoel 41: Omgaan met atlas en kaarten De leerling leert de atlas als informatiebron te gebruiken en kaarten te lezen en te analyseren om zich te oriënteren, zich een beeld van een gebied te vormen of antwoorden op vragen te vinden. Kerndoel 42: Inzicht in de eigen omgeving De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu.
7
