“Do’s and Don’ts” of Bilingual Education Een korte handleiding Tweetalig Onderwijs voor
Leerlingen Leraren Ouders Het tweetalig HAVO op Philips van Horne en tweetalig VWO op Het College komt mede tot stand met hulp van
Inleiding Voor u ligt een korte handleiding voor TTO die oorspronkelijk is gemaakt door Herman van Baars en Ben Kerkwijk, coördinatoren TTO van Het Stedelijk Lyceum Zuid in Enschede. De bedoeling van deze handleiding is leerlingen, ouders en docenten enigszins een houvast te bieden op het gebied van Tweetalig Onderwijs. Omdat het zo’n goed document is, hebben we beslogen om de handleiding, in enigszins aangepaste vorm, ook binnen LVO Weert te gaan gebruiken.
De handleiding is opgesplitst in drie delen, maar elke doelgroep krijgt het boekje in zijn geheel, zodat iedereen van elkaar weet wat er van hem/haar verwacht kan worden. Duidelijkheid is heel belangrijk.
Natuurlijk weten we dat zo’n handleiding niet alle problemen op kan lossen, maar het kan wel een aantal onzekerheden wegnemen. Mochten zich toch nog vragen voordoen, dan is het van groot belang dat men die stelt! Dit geldt met name voor de leerlingen en de ouders.
Gerry Verhaegh en Sascha Engbersen Coördinatoren TTO LVO Weert
e-mail:
[email protected] [email protected]
Leerlingen Don’t panic! Als je met TTO begint, zul je af en toe behoorlijk schrikken en denken: “Waar ben ik aan begonnen?” Datzelfde gold een paar jaar geleden ook voor de leraren van wie je nu les hebt. Dit boekje is bedoeld om je voor een deel gerust te stellen. Alle onrust kunnen we niet wegnemen: je bent aan iets compleet nieuws begonnen. Wat we proberen is je een aantal aanwijzingen te geven die je wat op je gemak stellen. Het is de bedoeling dat je deze lijst regelmatig doorloopt om te zien of je de aanwijzingen inderdaad opgevolgd hebt. Hier komen ze: Leg woordenlijsten aan. Doe dat in een deel van je schrift voor een vak, bijvoorbeeld achterin. Als je woorden opschrijft, ben je met die woorden bezig en leer je ze beter. Het kost tijd, zeker in het begin, maar je zult er later voordeel van hebben. Maak deze woordenlijsten altijd in overleg met je leraar/lerares. Gebruik in het begin vaak je woordenboeken. Als je een stuk tekst moet bestuderen, zul je veel woorden niet kennen, ook al begrijp je wel wat er in grote lijnen bedoeld wordt. Denk niet te gemakkelijk: “O, dat weet ik al.” Schrijf deze woorden en hun betekenis ook op. Het is niet de bedoeling dat je deze woorden vanaf het begin allemaal uit je hoofd kent, behalve wanneer je leraar/lerares ze als huiswerk opgeeft. Veel belangrijker is dat je woorden regelmatig (hardop) doorleest. Je leert zaken beter als je ze vaker ziet. Spreek zoveel mogelijk Engels, al vanaf het begin. Het is helemaal niet erg als je fouten maakt. Weet je een woord niet, dan omschrijf je het in het Engels, of je zegt het Nederlandse woord. Je leraar/lerares zal je dan het Engelse woord zeggen. Als je iets niet weet, moet je het vragen! Domme vragen stellen lijkt misschien dom, maar niets vragen is nog dommer! Bovendien, als je een domme vraag stelt, maak je anderen aan het lachen, en plezier kan nooit kwaad. Als je het vervelend vindt om de vraag in de les te stellen, kun je dat altijd aan het eind van de les doen.
Lees dezelfde dag nog alle dingen door die op die dag besproken zijn. Dan kun je controleren of je alles nog wel begrijpt. Begrijp je iets niet, maak daar dan een aantekening van en vraag het de volgende les. Net zo goed als je leraar/lerares van jou mag eisen dat je Engels spreekt, mag je dat ook van je leraar/lerares eisen. Je kunt dan rustig hem/haar vragen dat ook te doen. Natuurlijk moet er af en toe iets in het Nederlands verduidelijkt worden. Je leraar/lerares zal heus wel eens fouten maken in de uitspraak van het Engels (niemand is perfect). Als je dat merkt, dan mag je dat best zeggen. De leraar/lerares zal jou ook verbeteren. Van elkaar kun je leren. Werk netjes en overzichtelijk. Zorg dat je weet waar aantekeningen en dergelijke te vinden zijn. Op die manier voorkom je paniek. Kijk, als dat mogelijk is, naar de BBC. Als je niet helemaal begrijpt wat er gezegd wordt, kun je jezelf helpen door teletekstpagina 888 te gebruiken. Op die manier combineer je geluid en woordbeeld. Zo leer je dingen sneller. Niet de hele dag voor de tv hangen, want je hebt misschien nog wel leukere dingen te doen. Lees regelmatig. Ook van je leraar/lerares Engels zul je dat vaak horen. Stap ook eens spontaan naar je leraar/lerares en vraag of het Engels dat je opgeschreven hebt wel goed is. Je hoeft dat natuurlijk niet altijd te doen. Je moet het in ieder geval doen als je twijfelt over iets.
Leraren Als je als docent in augustus/september (voor het eerst) een TTO-klas krijgt, moet je daar toch wel voorzichtig mee omgaan. Veel leerlingen kennen natuurlijk al best wel wat Engels, maar kunnen het nog niet altijd actief gebruiken. Hieronder volgt een aantal aanwijzingen die je kunt gebruiken bij het lesgeven in het TTO. Sommige aanwijzingen geven misschien het idee van een open deur intrappen, maar toch is het beter ze te noemen zodat je er wel even bij stil staat.
Overvraag de leerlingen in het begin niet met Engels: niet iedereen heeft hetzelfde niveau. Daag de leerlingen uit door hen vragen te stellen. Als ze in het Nederlands antwoorden is dat niet erg. Vraag vervolgens of ze het misschien in het Engels kunnen zeggen. Laat leerlingen woordenlijsten aanleggen. Denk erom: het is tweetalig onderwijs. Leerlingen zullen later in hun schoolloopbaan ook de vaktermen in het Nederlands moeten kennen. Het is aan te raden de leerlingen de vaktermen in het Engels en het Nederlands te laten leren. Laat leerlingen vaak de woordenboeken gebruiken. Stimuleer dat ook. Een woord voorzeggen laat de les misschien wel sneller verlopen, maar helpt niet altijd bij het verwerven van de woordenschat. Sommige leerlingen zijn misschien geneigd snel te zeggen: “Dat weet ik al.” Accepteer dat niet te snel. Controleer dan of de leerling het woord ook echt kent. Engels spreken is natuurlijk een must binnen het TTO. Waak ervoor dat je niet over de hoofden van de leerlingen heen praat. Controleer ook of de leerlingen begrijpen wat je gezegd hebt. Leerlingen zullen fouten maken. Je kunt natuurlijk de fout van de leerling zelf corrigeren, maar je kunt het ook de leerling zelf laten doen door bijvoorbeeld te vragen zijn antwoord anders te formuleren. Als je zelf het goede antwoord geeft, is het nog maar de vraag of de leerling jouw verbetering oppikt. Maar, hiervoor geldt wel, vind een goede balans met je lestempo.
Geef de leerlingen de opdracht dezelfde dag nog de lessen van die dag door te nemen. De stof blijft meestal beter hangen als leerlingen dat doen. Geef hen ook de opdracht en de ruimte bij je te komen voor vragen als mocht blijken dat ze bepaalde dingen niet begrepen hebben. Natuurlijk maak je fouten in het Engels. Als je merkt dat een leerling jou op een fout betrapt, schiet dan niet in de stress of uit je slof, maar neem de leerling serieus. Vaak leiden er meer wegen naar een goed antwoord. Het Engels tot perfectie brengen berust in het TTO meer op samenwerking dan op confrontatie. Eis van leerlingen dat ze netjes en overzichtelijk werken. Controleer dat ook en geef de leerlingen waar nodig advies. Natuurlijk moet je zoveel mogelijk Engels praten, maar forceer het niet. Als jouw Engels in een bepaalde situatie onnatuurlijk is, schiet je je doel voorbij. Het kan best gebeuren dat er situaties zijn waarin je gewoon het Nederlands moet gaan gebruiken. Het laatste, maar niet onbelangrijkste advies: blijf jezelf!
Ouders De “tears and phone calls” zullen misschien komen: de school is nieuw en groot; TTO is nieuw en vreemd; Engels is toch veel moeilijker dan gedacht werd. Kortom, genoeg om je als ouders zorgen te maken over wat je zoon of dochter allemaal overkomt. Vandaar dat we proberen u een paar adviezen te geven.
Vaak blijkt het begin het moeilijkste te zijn. Naarmate kinderen langer in het TTO zitten raken zij meer gewend aan de manier van werken en komt alles wel op zijn pootjes terecht. Zorg vooral voor rust en kalmte. Als uw kind in paniek is, wordt het niet beter als u ook in paniek raakt. Neem de tijd om zaken eens rustig door te spreken als er zich problemen voordoen. Geef uw kind advies met betrekking tot wat het doen kan. Lees deze hele handleiding goed door, zodat u weet wat er van alle partijen verwacht wordt. Uw kind overhoren helpt, ook als u geen Engels kent. U kunt dat doen door het Nederland te zeggen en uw kind het Engels op te laten schrijven. Daarna kunt u samen controleren of alles inderdaad goed is gegaan. Informeer naar de belevenissen van uw kind op school. Gewoon een beetje belangstelling, zonder druk, doet al wonderen. Zo af en toe schriften van uw kind belangstellend lezen (misschien ook eens controleren?) mag best. Geef uw kind de kans naar de BBC te kijken. Teletekst pagina 888 kan gebruikt worden als hulp. Natuurlijk niet uren lang. Vaak levert een half uurtje per dag al een aardige bijdrage aan taalverwerving. Blootstelling aan de taal is één van de pijlers waarop TTO steunt. Het is natuurlijk niet zo dat u om de haverklap aan de telefoon moet hangen als er paniek uitgebroken is, want dan wordt het leven voor alle partijen wel erg zwaar. Kijk eerst eens goed waar de problemen liggen en pak ze aan waar dat nodig is. Stimuleer dat uw kind de woordenboeken gebruikt. Het is natuurlijk duidelijk dat de school u met raad en daad terzijde wil staan in geval van problemen.
Weert, juni 2015 www.ttoweert.nl
