Dementie & diversiteit. Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie

Dementie & diversiteit Britt Fontaine Lid kenniskring lectoraat Psychogeriatrie

Wat ga ik doen?  Leeftijd en Veroudering  Dementie wereldwijd  Is dementie een ziekte?  ‘wij’ en ‘zij’ denken  Vragen en een preekje

Wat is leeftijd?  Het aantal jaren sinds je geboorte  Objectief?  Universeel?

 Levensfase  Gaat uit van idee van natuurlijk rijping  Rituelen om overgang naar volgende fase te markeren  Vaak verbonden met biologische processen  Benadrukt sociale relaties en sociale afhankelijkheid

 Een ontwikkelingsstadium  Gaat uit van actief proces: ontwikkelingstaken  Ontwikkeling tot zelfstandig individu  Gaat uit van wederkerigheid in sociale relaties

Veroudering wereldwijd Overal ter wereld bestaat een idee van ‘ouderdom’, maar de invulling verschilt. Twee beelden: De ‘nutteloze’ oudere ‘bij ons’, ‘ weggestopt in een tehuis: Weinig status en duur! Kentering? Maar de meeste oude mensen wonen thuis en worden zonodig verzorgd door mantelzorgers

De ‘wijze’ oudere ‘daar’ in de schoot van de familie Ouderen hebben iets te geven: kennis van rituelen, van sociale relaties, dichter bij de voorouders. Maar dat is wel eindig! Er is niet altijd een uitgebreid familie Opnemen in de familie gaat niet altijd vanzelf En in families is het niet per definitie leuk

Dementie: eerst maar wat gegevens  Over dementie wereldwijd is nog niet heel veel bekend.  Lijkt in het westen vaker voor te komen dan in andere delen

van de wereld.  Verschillen in de VS:

Afrikaanse Amerikanen: 4 maal zo vaak dementie Mensen met een Spaans/Latijnse achtergrond 3 maal zo vaak Aziaten waarschijnlijk gelijk aan blanke Amerikanen Nederland: migranten meer risicofactoren  Verschillen in prevalentie (het voorkomen) hebben te maken

met de interactie tussen genetische factoren en culturele en sociaaleconomische factoren (armoede)

Veranderingen

Risicofactoren: combinatie van factoren o Laag opleidingsniveau o Armoede o Dieet o Leefstijl o Ziektes als diabetes

Is dementie een universele ziekte?  Overal ter wereld is er een onderscheid tussen ‘normale’ en

‘abnormale’ veroudering  Dementie valt niet overal onder de ‘abnormale’ veroudering  Verschijnselen zijn wel overal hetzelfde  maar dementie wordt niet overal als ziekte gezien Waar heeft dat mee te maken?

Wanneer is er sprake van dementie? Dementie is een chronische ziekte van de hersenen, waarbij hersenweefsel wordt aangetast of afsterft. Symptomen:  Ernstige geheugenstoornissen  Stoornis in tenminste 1 andere denkvaardigheid (taal, aandacht, handelen, plannen)  Klachten zijn niet omkeerbaar  Klachten verstoren het dagelijks leven  Klachten zijn niet toe te schrijven aan andere factoren

‘karakterveranderingen’  Wat doet dementie met mensen?  Karakterveranderingen? o o o

Copinggedrag Omgevingsfactoren Besef

kernbegrippen  Disease: disfunctioneren van organen en/of fysiologische

processen in het lichaam. Oplossing: het lichaam genezen door ziekte onder controle te krijgen

 Illness: ziek-zijn, ziektebeleving. Individuele ervaringen van

ziek-zijn, ziek voelen van de mens als geintegreerd organisch, psychosociaal en cultureel wezen. Oplossing: healing (genezing, heel-wording)

 Sickness: sociale en maatschappelijke oorzaken van ziek-zijn:

internaliserend of externaliserend systeem

‘wij’ en ‘zij’  De mens denkt in tweedelingen, bijvoorbeeld Westers Modern Individualistisch

niet-westers Traditioneel/primitief collectivistisch

Nadelen:  Cultuurdeterminisme: alles toeschrijven aan ‘cultuur’  Exotisme: de ‘Ander’ als rariteit  Generaliseert: verschillen worden niet meer gezien  Statisch en onveranderlijk: geen oog voor nieuwe ontwikkelingen

Wat dan wel? Vragen stellen!  Welke betekenis heeft leeftijd in de sociale context en waar       

wordt dat aan afgemeten? Welke rol en functie vervullen ‘oudere’ mensen in een gemeenschap? Hoe zit de familiestructuur in elkaar? Hoe wordt het onderscheid tussen ‘normale’ en ‘abnormale’ veroudering gemaakt? Waaruit bestaat ‘abnormaal’ gedrag? Waaraan wordt ‘abnormaal’ gedrag toegeschreven? Hoe vindt men dat er met dit gedrag moet worden omgegaan? Hoe gaat men er daadwerkelijk mee om?

Tenslotte: een preekje  Er bestaan meer ‘culturen’ dan je denkt!  Mensen zijn altijd ‘anders’, maar ze zijn ook allemaal

hetzelfde.  “Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, alle ongelukkige gezinnen zijn ongelukkig op hun eigen wijze”: kijk naar dit gezin, deze familie, deze persoon als uniek.