Cultuur-sensitieve aspecten in de zorg Toegespitst op kankerzorg
dr. Mohamed Boulaksil Cardioloog i.o.
Pharos Utrecht, 18 juni 2013
Indeling • Definitie van begrippen • Epidemiologische verschillen migrant vs autochtoon • Communicatie met de (migranten)patient • Culturele aspecten van communicatie
2
Migrant, allochtoon, nieuwe Nederlander • ‘Migrant‘: mensen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse of Arubaanse achtergrond. • ‘Allochtoon’: persoon van wie ten minste 1 ouder in buitenland is geboren. (CBS) – Zelf in buitenland geboren: 1e generatie. – In NL geboren: 2e generatie. – Westerse en niet-westerse allochtonen.
• ‘Nieuwe Nederlanders’ (NNLs) en ‘Oude Nederlanders’ (ONLs).
3
Migrant vs. autochtoon • Ziekte en gezondheid ongelijk verdeeld binnen Nederlandse bevolking • Inkomen, opleiding en sociale afkomst (SES, socio-economische status) invloed op vóórkomen ziekten. • In NL: (in jaren 90) gezondheid migranten (gemiddeld) slechter dan autochtonen. • Verschillen omgang ziekte en gezondheid tussen migranten en autochtonen. • Verschillen gebruik voorzieningen in
4
Kanker onder migranten • Minder kanker (lagere incidentie) dan bij autochtonen. • Wel vaker kanker gerelateerd aan infecties (baarmoederhals-, leverkanker). • Binnen migrantengroep verschillen, bijv.: veel vaker longkanker bij Turkse mannen (veel roken?). • Weinig voorkomende doodsoorzaak onder migranten (lagere sterfte): aandeel kanker als doodsoorzaak ~50% lager dan
5
Oorzaak verschillen • Genetische verschillen? M.n. genen die een rol hebben in 'vatbaarheid' voor kanker. • Migranten nog relatief kort in NL (m.n. 1e generatie): kortere blootstelling aan 'westerse leefstijl' (extra risico op kanker (alcohol en roken). – Kankerincidentie herkomstlanden vaak lager. – Kankersterfte hoger des te jonger naar NL (niet hoe langer in NL). – ‘Healty migrant effect’
• Selectieve remigratie. 6
Verschillen nemen af • Vóórkomen kanker en kankersterfte onder migranten verschuift langzaam naar gemiddelde in NL. • Dit heet 'convergentie‘. • Dus: verwachting toename kankersterfte onder migranten. 7
Communicatie • Goede communicatie essentieel voor goede arts-patientrelatie en dus zorg voor patiënt met kanker. • ‘Communicatie’ is meer dan ‘taal‘ alleen. • Begrip en inzicht essentieel in elkaars (ziekte) opvattingen, beleving en leefwereld. 8
Sociaal-culturele aspecten communicatie 1 • Belevingswereld migrant-patiënt van invloed op de communicatie tussen behandelaar en patiënt. • Ook referentiekader behandelaar van invloed op communicatie! • Welke aspecten kunnen de communicatie bemoeilijken? 9
Sociaal-culturele aspecten communicatie 2 • Taal – Kan communicatie in de weg staan. – Niet ideaal: familielid tolkt. – Beter (maar ook niet ideaal): (migrant)tolk. Echter, tegenwoordig niet betaald.
10
Sociaal-culturele aspecten communicatie 3 • Kennis en ziekte-inzicht – (Gebrek aan) kennis van menselijk lichaam en inzicht in ziekte. – Laag-geschooldheid en analfabetisme. – Mythen over kanker (‘kanker is besmettelijk’). – Medisch-biologische visie in Westen vs bovennatuurlijke machten (djinn) bij ontstaan en genezing van kanker. 11
Sociaal-culturele aspecten communicatie 4 • Bespreekbaarheid – Kanker vaak moeilijk bespreekbaar, zowel voor patiënt, familie als naaste omgeving. – Opnieuw gebrek aan kennis. – Groeps-gericht vs. individu-gericht. Daardoor meer implicatie op sociale relaties van patiënt. – Angst voor uitzonderingspositie waardoor verzwijgen ziekte of vermijden (noodzakelijke) medische therapie. – Onvoldoende informatie c.q. vertolking door tolk of familieleden.
12
Sociaal-culturele aspecten communicatie 5 • Gebruik van zorg – Mogelijk minder gebruik van (noodzakelijke) medische zorg – Opkomst bevolkingsonderzoeken (borst- en baarmoederhalskanker) lager. – Mogelijk minder gebruik van verpleeg/verzorgingshuizen en terminale thuiszorg.
13
Aanbevelingen KWF • Aandacht voor sociale en culturele aspecten van ziektebeleving van groot belang. • Hulpverleners verdiepen in sociaal-culturele leefwereld van patiënt. • Inlevingsvermogen in opvattingen over ziekte en gezondheid aan beide kanten. • Meer intermediairs (ook als tolk), vertrouwenspersoon voor migrantpatiënt met kanker. • Meer kennisoverdracht over menselijk lichaam bij (oudere) migranten. • Wijzen op goede aspecten (niet-westerse) leefstijl (beschermend tegen kanker). • Wijzen op aanbod voorzieningen en instellingen (voor kankerpatiënt) in NL . • Lotgenotencontact en psychosociale ondersteuning toegespitst op migrant-patiënt. 14
Einde Dank u voor uw aandacht
