Energetische aspecten in de geneeskunde

R. Van Wijk, R. Gaymans, F. Sluijters, A. Coronel [email protected]

>

Energetische aspecten in de geneeskunde Sinds langere tijd is er een fundamentele verschuiving van inzicht aan de gang, die de geneeskunde een veel meer fundamentele basis lijkt te gaan bieden. Energetische geneeskunde biedt inzicht in die andere manier van kijken en denken.

R. Van Wijk, R. Gaymans, F. Sluijters, A. Coronel

1 Inleiding tot het thema

Het Gaymans Studiefonds stelt zich ten doel om op

pecten in de geneeskunde wil, en kan, een grote

een kritische manier te kijken naar de rol van de

bijdrage leveren aan het zichtbaar maken, inzicht

medische interventie en interactie bij gezondheid

geven, leren begrijpen en bewust toepassen van de

en ziekte. Daarbij is het fonds met name geïnteres-

energetische werking bij alle vormen en soorten van

seerd in het stimuleren en het serieus onderzoeken

arts-patiënt-contacten. De hierna volgende vijf inter-

en ontwikkelen van nieuwe concepten, welke een

views, die op initiatief van het Gaymans Studie-

aanvulling of uitbreiding geven van het bestaande

fonds zijn afgenomen, zijn dan ook bedoeld om

heersende mechanistische denkmodel in de ge-

deze inzichten te verduidelijken. Wij hopen dat het

neeskunde. Energetische geneeskunde wordt vaak

enthousiasme van de geïnterviewden bij de lezer

gezien als zo’n alternatief concept. Het is niet iden-

over zal komen.

tiek en soms zelfs de tegenpool van het chemisch-

In de interviews is hoofdpijn een gemeenschappe-

mechanistische model. Toch is het een moeilijk af

lijk thema: het is een onderwerp dat in de reguliere

te grenzen gebied. We kunnen vaak niet nauwkeurig

geneeskunde vaak niet eenduidig kan worden be-

aangeven waar het begint en waar het ophoudt

grepen. Dit is ook duidelijk te zien als hoofdpijn

werkzaam te zijn. Wel weten we dat we ons als arts

vanuit andere geneeswijzen wordt beschouwd: er

en patiënt midden in dit energetisch werkzame veld

zijn meerdere benaderingen en behandelingen voor

bevinden. Van daaruit kunnen we op een andere

te vinden. De effectiviteit ervan laat zich alleen in

manier kijken wanneer we het hebben over commu-

de praktijk bewijzen, voor elk unieke geval. Dat er

nicatie in de patiënt-artsrelatie en begrippen als

over hoofdpijn heel verschillend kan worden ge-

spanning en ontspanning, woorden als geruststel-

dacht is ook in de volgende interviews duidelijk te

ling, hoop en verwachting. Termen als kracht, inter-

lezen.

actie, blokkering en verstoring van evenwicht geven

Achtereenvolgens komen de volgende aspecten aan

ook duidelijk aan dat we te maken hebben met

bod:

energetische fenomenen.

T. van Gelder presenteert de visie van de biologi-

Dit themanummer van het TIG over energetische as-

sche regelsystemen. Een biologische visie, met haar

279

TIG jaargang 19 | nr. 5 | 2003

>


implicaties voor de therapeutische interactie, wordt vertolkt door R. van Wijk. P. Van Dijk beschrijft de therapeutische interactie en de attitude van de arts

tie worden die inzichten dan overgedragen aan de cliënt, die ze dan kan implementeren. 3 De arts-cliënt-interactie: De cliënt is de directe

in de huisartspraktijk, W. van Daal beschrijft de rol

betrokkene is bij deze verstoring. Deze verstoring

van de betrokkenheid van de patiënt in de praktijk

ontstaat door een verschuiving in de dynamische

vanuit het perspectief van de specialist, en M. van

proces-samenhang: in de patiënt, tussen de pa-

Gelder gaat verder in op hun interactie.

tiënt en de omgeving, of beide. Het is van primair

De beschrijvingen gaan daarbij in op meerdere as-

belang dat de ook cliënt zich zelf bewust wordt

pecten van het therapeutisch proces, die als cate-

van deze verschuivingen in de samenhangen. De

gorieën kunnen worden benoemd. Vier van zulke

arts-cliënt-relatie zelf is ook een proces, dat een

categorieën zijn te onderscheiden: 1) concept, 2)

rol speelt in het bijstellen en herstellen van deze

diagnose/analyse, 3) arts-cliënt-interactie, en 4) de

processen. Het interne proces in de cliënt, in de

procesinteracties.

therapeut, in hun interactie, en in hun omgeving,

1 Het concept energetische geneeskunde: Door de

moeten dus allemaal afgestemd zijn op elkaar.

processen en verschuivingen in hun relaties te

Ook de therapeut dient zich daarin terdege be-

benoemen in termen van regelsystemen worden

wust te zijn van de eigen rol in deze interactie en

de energetische aspecten van het genezingspro-

in het effect ervan op alle genoemde processen.

ces meer inzichtelijk en beter begrijpbaar. In hun

De subjectieve waarneming en beleving is daar-

samenhang zijn deze dynamische processen te begrijpen als een samenhangend energieveld. De

mee expliciet deel van dit proces. 4 De therapeutische interventie: doordat in de

verschuivingen daarin kunnen leiden tot interfe-

interactie tussen therapeut en cliënt de proces-

renties tussen die processen; die dan als ‘span-

dynamiek verandert in beiden (en dus ook tus-

ningen’ worden ervaren. Het oplossen van deze

sen hen, en in elk ten opzichte van de omgeving)

‘spanningen’ kan dan worden begrepen in ter-

zal er altijd een verschuiving zijn in hun relatie,

men van het herstel van de optimale samenhang

en dus ook in hun interne processen en beleving.

tussen deze processen.

Het is de bedoeling dat door de geïnduceerde

2 De diagnose/analyse: De verschuivingen in de

280

Energetische aspecten in de geneeskunde [1]

verschuivingen de procesordening toeneemt, de

samenhang tussen deze dynamische processen

stabiliteit van de coherentie met de omgeving

zijn herkenbaar aan de interferentiepatronen die

wordt vergroot, en de autonomie van de cliënt

daardoor kunnen ontstaan. Specifieke vormen

daardoor wordt hersteld. Ten opzichte van de

van verschuiving, typische veranderingen van de

klassieke veelal passieve rol van de patiënt in de

procesdynamiek en andere parameters zijn dan

therapeutische interactie, staat in de energiege-

de maat voor herkenbaarheid van verstoringen in

neeskunde de cliënt centraal en is de therapeut

de energie-uitwisseling in het systeem en tussen

vooral begeleider om de stabiele procesdyna-

het systeem en haar omgeving. Diagnostische

miek weer te herkennen en herstellen. Door de

methoden zijn erop gericht om blokkaden te lo-

eigen betrokkenheid en het hervinden van eigen

kaliseren die ontstaan zijn door verlies aan dyna-

inzicht ontstaat ook een betere prognose: ook in

miek en adaptatie. Dit inzicht leidt ook tot begrip

de toekomst kan de cliënt het geleerde toepas-

van methoden die deze procesdynamiek weer

sen in het bewaren van de optimale processa-

kunnen herstellen. In de therapeutische interac-

menhang in eigen leven en beleving.




>

2 Een gesprek met Ton van Gelder, arts-acupuncturist

“Gewone geneeskunde richt zich op de biochemi-

Soms kijkt de arts verder bijvoorbeeld naar de emo-

sche aspecten, maar we hebben meer nodig”, zo

tionele kant of naar intoxicaties door een externe

stelt Ton van Gelder, en hij voegt toe: “die aanvul-

belasting (door bijvoorbeeld zware metalen). Ieder

ling moet zich richten op regelsystemen.” Dat kan

cluster heeft wel een testmethode waarmee je kunt

op verschillende manieren worden geïllustreerd met

zien of zo’n cluster interessant is.

een patiënt die met de klacht hoofdpijn komt. De klacht maakt eigenlijk niets uit voor de benadering

VAS en het lichaamsenergieveld

waarin regelsystemen centraal staan. Wat je doet is

De Pols van Nogier is het belangrijkste meetinstru-

dat je een energetische analyse van iemand maakt,

ment bij het onderzoek. De patiënt wordt hierbij be-

een analyse die vooral gericht is op regelsystemen.

schouwd als een black box waaraan een prikkel

Van Gelder onderscheidt daartoe drie grote regelsy-

wordt gegeven en vervolgens naar de reactie van de

stemen. Het eerste regelsysteem heeft met bewust-

pols wordt gekeken. Prikkels zijn specifiek voor een

zijn te maken, het tweede systeem heeft met ener-

bepaald soort van informatie. Die prikkels bieden

gie te maken, en tenslotte is er het gangbaar

we aan rondom het lichaam, in de aura of direct op

westerse systeem waarin bijvoorbeeld het immuun-

het lichaamsoppervlak. Van Gelder gebruikt de term

en hormonale systeem worden onderscheiden.

aura in dit verband om aan te geven dat iets om het

Aanvullend op deze drie regelsystemen bestaat er

lichaam aanwezig is: een veld, misschien elektro-

ook de interactie met de omgeving. Totaal geeft dat

magnetisch van aard, dat heel veel informatie bevat

vier grote, onderscheidbare, maar gerelateerde re-

dat met onze methode kan worden onderzocht.

gelsystemen. We kijken of in één of meer van deze grote regelsystemen een probleem is te vinden.

Trigger en respons

Voor het opsporen van deze problemen bestaan be-

In het model dat we gebruiken geldt dat hoe verder

paalde technieken. Het zou heel veel werk beteke-

weg van het lichaam de prikkel wordt aangeboden,

nen als de meer dan honderd verschillende regule-

des te ijler is het regelsysteem waarover een uit-

rende condities of factoren afzonderlijk moeten

spraak wordt gedaan. De regelsystemen zijn in een

worden onderzocht. Het onderzoek wordt vereen-

hiërarchie gerangschikt en hoe ijler het regelsys-

voudigd doordat de factoren in bepaalde clusters

teem is, des te hoger is dit systeem geplaatst in de

zijn te verdelen en het mogelijk is om eerst naar de

hiërarchie. Ver weg van de huid wordt informatie

clusters te kijken. Zo is er het cluster dat is gericht

verkregen over het regelsysteem dat met het be-

op het aspect van beweging, met name van de wer-

wustzijn verband houdt. Dichterbij het lichaam gaat

velkolom. In dat cluster valt bijvoorbeeld een blok-

het om informatie over het energetische regelsys-

kering in de nek. Een tweede cluster is gericht op

teem, terwijl heel dicht bij of op het lichaam aange-

de intoxicatie uit voeding. Uit de praktijk blijkt dat

boden informatie betrekking heeft op biochemische

voor een patiënt met hoofdpijn deze beide clusters

regelsystemen. Niet alleen de afstand waarop de

het belangrijkst zijn om diagnostische informatie

prikkel wordt aangeboden is van belang voor de in-

uit te halen die voor een behandeling geschikt is.

formatie, ook de plaats van het lichaam waar de

281


>



prikkel wordt aangeboden, bijvoorbeeld bij het

mis is.

hoofd of bij de voeten, is van belang. Dan heeft de

Op het niveau waarop we bestaan, onderscheiden

informatie een verschillende betekenis.

we materie, energie en bewustzijn. Deze drie kun-

In de prikkels is een enorme schakering mogelijk.

nen niet los van elkaar worden gezien en zijn ook

Daardoor draagt de ene soort prikkel een reeks van

niet los van elkaar te repareren. In het denkmodel

informatie in zich die verschilt van die van een an-

is energie het sleutelwoord. Mensen begrijpen ‘be-

dere soort prikkel. Indien is vastgesteld dat er een

wustzijn’ meestal niet; ‘energie’ wordt nog wel be-

ontregeling is van een cluster, bijvoorbeeld intoxi-

grepen en neemt daarom een sleutelpositie in in de

catie door externe belasting, dan is de volgende

communicatie. Bij gezondheid gaat het er om dat

stap dat binnen dat cluster weer verder onderzoek

energie kan bewegen. Ziekte ontstaat als er een

gebeurt met de reeksen van prikkels van dat clus-

fixatie is in de beweging van energie. Het kan zich

ter. De prikkel bevat informatie die resoneert met in

ook uiten in emotionele fixaties. Bij bewustzijn kan

het lichaam aanwezige informatie.

het zich uiten in overtuigings-fixaties. Er zijn veel patiënten die willen begrijpen wat er

Integrale behandeling

met hen aan de hand is omdat ze dan het gevoel

Als de analyse voltooid is, dan ga je kijken wat je

hebben dat de klacht voor een belangrijk deel al

eraan kunt doen. Bij een patiënt met een klacht

overgaat. Anderen hebben behoefte aan advies. Op

moet je het betreffende regelsysteem bijstellen. In

de vraag wat ze er zelf aan kunnen doen, verwijs ik

dit complexe geheel rijst dan de vraag welke storing

naar een cursus waarin ze leren hoe je met energie

primair moet worden behandeld: er zijn vele behan-

om kunt gaan. Na zo’n cursus kun je ook beter met

delkeuzes. De behandeling baseert zich op erva-

de patiënt communiceren over de benadering.

ring, een ervaring die wordt opgebouwd door die te

282

delen met andere behandelaars. In de behandel-

Interactie model

praktijk werken we met een aantal artsen en enkele

Het is interessant om in deze benadering ook naar

therapeuten. Dat zorgt ervoor dat we gespeciali-

de relatie tussen arts en patiënt te kijken. Er ge-

seerde behandelingen in de acupunctuur, ooracu-

beurt iets merkbaars met de patiënt en met de arts.

punctuur of homeopathie kunnen aanbieden, als-

Niet zozeer in het objectieve deel, de analyses, die

ook manuele en psychotherapeutische behandeling

anderen ook kunnen uitvoeren. Maar meer in de

en dieetadviezen. Afhankelijk van de analyse kun je

interactie die je hebt met de patiënt. Wat daar ge-

dus verschillende interventies doen. De patiënt ziet

beurt, is niet gemakkelijk te beschrijven.

daardoor tenminste twee behandelaars. In aanwezigheid van de andere behandelaar volgt er ge-

Bijstellen van beleving

woonlijk een gesprek over het behandelplan. Bij

Voor de relatie is van belang dat de patiënt een pro-

hoofdpijn leert de ervaring dat in de meeste geval-

bleem heeft. Dat probleem zit in zijn hoofd, hij

len de behandeling de kant opgaat van een stress-

denkt erover na en ervaart het als iets negatiefs,

behandeling of van voedingsadviezen.

tenminste iets dat hij als negatief bestempelt. Op het moment dat je iets als negatief bestempelt, ver-

Leefgedrag en lichaamsrespons

kramp je. Je verkrampt zowel fysiek als in je bewust-

Bij het communiceren met de patiënt over deze be-

zijn. Dat betekent dat het belangrijk is dat in de

nadering of denkmodel over ziekte maken we dui-

interactie met de patiënt de arts zo min mogelijk

delijk dat de ziekte altijd te maken heeft met het

verkrampt is. Hij moet open zijn en blijven. Als twee

eigen regelsysteem of in de interactie met de omge-

mensen elkaar ontmoeten en de één is open en de

ving. In het lichaam ervaren we slechts dat er iets

ander verkrampt, dan hebben ze direct een effect




op elkaar. Als je open bent, nodig je namelijk de

een vorige ontmoeting een rol. Als de patiënt zich

ander uit om te ontkrampen. Je ziet dat mensen

die ontmoeting herinnert, kan die herinnering weer

kunnen ontkrampen. Ontkrampen is voor de gene-

een ontkramping met zich meebrengen.

zing een belangrijk iets: alles kan weer een beetje

Als je kijkt naar het behandelresultaat, doet zich de

gaan bewegen. Vanuit de kant van de arts gezien is

vraag voor door welke factoren het herstel bevor-

dit verhaal ook interessant. Immers, de arts ont-

derd is, en in hoeverre je de effecten van de zoge-

moet iemand die verkrampt is. De arts heeft de nei-

naamde ‘niet-specifieke’ patiënt-arts-relatie van de

ging om mee te gaan verkrampen. Voor hem is het

‘specifieke’ aspecten van het behandelsysteem

dan ook een leerzame oefening om ontkrampt of

kunt onderscheiden. Van Gelder denkt dat midde-

open te blijven terwijl hij met iemand zit die ver-

len werkzaam zijn: “Ik vind het persoonlijk prettig

krampt is. De optimale situatie ontstaat wanneer je

om dat houvast te hebben.”

>

je maximaal kunt openen en de ander zich ook gaat openstellen. Je kunt met de emoties van de ander meegaan ter-

T. van Gelder is arts-acupuncturist en directeur van

wijl jezelf goed geaard blijft.

het Instituut voor Energetische Geneeskunde in

Bij de ontkramping speelt ook de herinnering aan

Rotterdam

283


>



3 Een gesprek over hoofdpijn met moleculair celbioloog Roel van Wijk

284

Hoe kunnen we het energetische aspect bij gezond-

kent dat er een teveel of te weinig aan energie is als

heid en ziekte definiëren en daarmee de medische

gevolg van deze herorganisatie. Dat moet direct in

interventie benaderen? Roel van Wijk kijkt als mole-

verband worden gebracht met de beweeglijkheid

culair celbioloog naar deze vraag en probeert zijn

van de energie, die in bepaalde delen van het li-

visie op het begrip energetisch in dit verband te for-

chaam te snel of te langzaam is. Er is in de energie-

muleren. De nadruk moet liggen op het energeti-

verdeling van het lichaam een dynamiek gaande en

sche aspect en niet op het aspect van het mecha-

als gevolg van een ontregeling in die dynamiek

nistische handelen. ‘Energetisch’ wordt daarbij be-

komt er een klacht. Als zo’n mogelijke klacht kan

doeld in de zin van de verdeling, dynamiek en in-

hoofdpijn optreden. In de praktijk is het dan de

zetbaarheid van die energie in het lichaam.

kunst om overmaat en tekort in de energieverdeling

De verdeling van energie over het lichaam van de

op te sporen en de oorzaak te detecteren. Zo is het

mens is niet los te zien van de ordening. De energie

van belang na te gaan of de hoofdpijn een bepaald

die er is houdt de mens rechtop en werkzaam, maar

patroon volgt door de dag, bijvoorbeeld alleen ’s

alleen als daarachter een bepaalde ordening schuil-

ochtends en in de middagen niet. Juist in een dag-

gaat. Je zou de energieverdeling in kaart kunnen

verdeling kan zichtbaar worden hoe iemand zich

brengen, maar dat is niet gemakkelijk. Om iets van

aanpast, aanpast aan ieder ritme, bijvoorbeeld dag-

die energieverdeling te bemerken, wordt pas moge-

ritme. Juist die aanpassing brengt met zich mee dat

lijk als de energie niet goed verdeeld is. In dat

er misschien grenzen bereikt worden, waar het

geval is er vaak sprake van een klacht. Wanneer een

moeilijk wordt om snel te adapteren. De adaptatie

storing in de ordening optreedt en de energieverde-

is datgene waar de dynamiek van energie op gericht

ling over het lichaam is veranderd, dan hangt dit

is. Als die in feite te traag is en een snelle aanpas-

samen met veranderde lichaamsfuncties en structu-

sing niet plaatsvindt, dan kan daarmee de klacht

ren.

ontstaan. Theoretisch gezien moet er rekening mee worden gehouden dat zowel de energieverdeling bij

Energiebalans

iemand onder druk kan staan, als wel dat externe

Deze energetische benadering van gezondheid en

factoren daar een zodanige invloed op uitoefenen

ziekte kan worden geïllustreerd aan de hand van

dat op een bepaald moment een kritische grens in

een patiënt met hoofdpijn, door te vragen hoe dit

de energieverdeling – overmaat of tekort – wordt

energetisch in elkaar kan zitten, en hoe dat is te

overschreden. Op dat moment is de dynamiek ver-

vertalen naar de situatie die mensen in de praktijk

stoord: de energie wordt niet naar behoren ingezet.

tegenkomen. Als je deze energetische benadering volgt, dan is hoofdpijn een klacht die voortkomt uit

Energieverschuiving en haar grenzen

een verdeling van energie die ongelijk is aan de op-

De moeilijkheid in het behandelen komt al gauw tot

timale (voor gezonde toestand normale) verdeling.

uiting als we nu naar een patiënt kijken die vertelt

Die leidt tot een herordening welke zich uit als ver-

dat hij voor zijn hoofdpijn een tijd onder behande-

anderingen in de beweging van energie. Dat bete-

ling is geweest bij een fysiotherapeut, waarbij het




aanvankelijk goed ging. Maar later, en met name

methode die ze kunnen hanteren. Maar ook die

nu, zijn de klachten weer net als vroeger. Om dit te

heeft grenzen aan de mogelijkheden. In dat opzicht

begrijpen binnen de energetische benadering die

blijf ik er wel veel baat bij vinden dat je meerdere

we hier volgen, moet je uitgaan van de (onbekende)

disciplines binnen de energetische geneeskunde

storing die is opgebouwd in de energieverdeling en

hebt om vast te stellen hoe dat energieverloop is.

dynamiek, die de oorzaak is geweest van de klacht.

Daar komt ook het hele concept van integrale ge-

Daarnaast bestaat er natuurlijk een mechanisme

neeskunde om de hoek kijken. Juist bij deze bena-

dat, dankzij de ordeningseigenschappen, het her-

dering waar de verdeling en dynamiek van energie

stel bevordert, en dat de patiënt stuurt in zijn weg

een rol speelt, gaat het erom dat men geen solist is.

naar heling. In de meeste gevallen werkt dit mecha-

Het gaat immers om een veelheid van methoden

nisme, maar kan het af en toe bij iemand af laten

die bijna allemaal nog onvoldoende uitgekristalli-

weten. Op dat moment (bij die gelegenheid) is die

seerd zijn. Als behandelaar heb je een specifieke

persoon een patiënt geworden, omdat het proces

benadering maar die is onvolledig. In dat opzicht

van herordening en zelfheling niet volledig is afge-

moet je weten wanneer je uitbehandeld bent.

>

werkt. De fysiotherapeut heeft bijvoorbeeld geprobeerd te zien waar de energieverdeling zijn normale

Integrale aanpak

dynamiek mist. Hij is daarbij op grond van zijn dia-

Als je op zoek gaat naar een integrale methodiek en

gnose tot de conclusie gekomen dat hij een bepaal-

je bekijkt de verschillende methoden, dan zie je

de behandeling kan toepassen om het proces een

vele voorbeelden van individuele methoden om de

zetje te geven. Maar dat wil in het geval van de pa-

energieverdeling en dynamiek in kaart te brengen.

tiënt blijkbaar niet zeggen dat het zelfhelingsproces

Zo heb je de verschillende methoden die met be-

geheel afloopt naar volledige herstel. In dat geval

hulp van metingen aan het orgaan huid uitspraken

kan men denken aan een gedeeltelijk zelfherstel tot

doen over het functioneren van andere organen en

de volgende blokkade bereikt wordt. Maar men kan

over het aanwezig zijn van structurele blokkades

ook denken aan de terugkeer van de externe prikkel

Dan zit je in de hoek van de acupunctuur of elektro-

of de gevoeligheid ervoor. In deze fase gaat iemand

acupunctuur. Ook aan de hand van de spanning

op zoek naar een andere discipline die voor hem

van huid en bindweefsel, of met behulp van spier-

toch misschien op andere wijze de energieverdeling

spanning en houding, zijn uitspraken over de ener-

en dynamiek bepaalt en behandelt.

gieverdeling en dynamiek mogelijk. Interessant in

Dat is een belangrijk punt: de fysiotherapeut heeft

dat verband is ook de cranio-sacraal therapeutische

een tijdlang een effectuerende invloed gehad, heeft

methode, waar het detecteren van specifieke oscil-

er iets mee kunnen doen en dan gebeurt er niets

latoire bewegingen van belang is.

285

meer, dan komt er een breekpunt. Op dat moment zou je onmiddellijk moeten overschakelen en niet

Energie-uitwisseling in de behandeling

doorgaan. Dat vereist inzicht van de therapeut, in-

Terwijl de energetische benadering hiervoor hoofd-

zicht van de patiënt, en een notie van breedte van

zakelijk is besproken uitgaande van de lichamelijke

de energetische benadering. Daar merk je het grote

klacht van de patiënt, moet in deze benadering ook

voordeel van het kennis hebben van de vele disci-

aandacht worden geschonken aan de energetische

plines die allemaal werken met energetische con-

aspecten die te maken hebben met het contact tus-

cepten.

sen patiënt en behandelaar. Misschien wordt daar

In de praktijk is dat vaak moeilijk. De behandelaars

nog het meest puur met de energie omgegaan. In

zijn mensen die vaak als solist werken. Ze hebben

de interactie tussen behandelaar en patiënt zit

gestudeerd en hebben zich vastgezet in de mooiste

ondermeer het element hoop. Iemand vraagt: wat


>



denk je dat je voor me kunt doen? Hoe kan ik met

der, waarin het aspect van het invoelen mee gaat

mijn leven, mijn energie omgaan? Om de behande-

spelen. Als een patiënt komt bij een arts, dan stelt

laar, als persoon, te betrekken in het proces van

hij zich al open – anders kwam hij niet, het gaat om

helen, heel-maken moeten we toe naar het begrip

een ingeboren eigenschap om bij anderen hulp te

coherentie, dat een sleutelbegrip dient te zijn in de

halen. De energie in de ene mens heeft iets te ma-

energetische geneeskunde.

ken heeft met wat een andere mens ook aan moge-

Coherentie is een moeilijk begrip en heeft te maken

lijkheden heeft. Mensen onderling hebben een

met een patroon. Enigszins wordt het begrip duide-

band —gelukkig maar. En naar die band wordt door

lijk als je kijkt naar een grote wolk van spreeuwen.

patiënten gezocht. Dan ga je je ook anders daarin

Die wolk illustreert het begrip coherentie. De wolk

opstellen. Wat kan die arts op dat moment doen?

kan uitdijen en inkrimpen naar alle kanten, maar

Die kan zich openstellen voor wat hij ervaart van de

blijft een wolk, terwijl de vogels die het ene mo-

energie van de ander. En dan kom je bij een ander

ment aan de grenzen zijn later binnen in de wolk

niveau van energetische geneeskunde waarin ook

vliegen. Vogels ervaren de grens en weten dat ze

het aspect van invoelen mee gaat spelen. Dat zal

niet verder gaan. Het samenspel van de vogels is

niet iedereen doen maar het is een belangrijk ele-

gebaseerd op onderlinge signalen die de vogelwolk

ment om die kortsluiting te maken en zo de energie

een coherent karakter geeft. Belangrijk is dat dit

te laten vloeien, op gang te brengen. Maar of daar-

niet alleen in het lichaam plaats vindt, maar dat

mee de energie van de arts naar de patiënt gaat? Ik

daarin ook de relatie tussen de arts en de patiënt

denk het niet, ik denk dat het meer een kwestie is

betrokken wordt. De communicatie tussen de pa-

van op elkaar afgestemd zijn.

tiënt en de arts is daarbij van fundamenteel belang om een coherent interactiepatroon tot stand te brengen. Dat houdt in: het zich openstellen van de arts voor wat hij ervaart van de energie van de an-

R. van Wijk is moleculair celbioloog verbonden aan het International Institute of Biophysics te Neuss

286




>

4 Een gesprek over hoofdpijn met huisarts Paul van Dijk

Als Paul van Dijk, huisarts in Zaltbommel, wordt ge-

praten. Je vormt zo samen met de patiënt een beeld

confronteerd met een denkbeeldige patiënt, een

van de hoofdpijn. Stel je hiermee een behandeling

man van ongeveer 45 jaar, kleine ondernemer met

uit? De vraag is: wat is een behandeling? Die kan

een eigen zaak, dan wil hij weten of deze getrouwd

natuurlijk bestaan uit medicatie, maar ook uit een

is, kinderen heeft en vroeger vaker klachten heeft

uitleg.

gehad of bepaalde medicaties gebruikt heeft.

Als huisarts heb je bij dit soort indicaties weinig

Daarna richt hij zich op de hoofdpijn en probeert

controle over in hoeverre deze benadering gehol-

deze in kaart te brengen door in eerste instantie te

pen heeft. Wel is duidelijk dat indien het niet min-

vragen waar de hoofdpijn zit, één of tweezijdig is,

der is binnen zoveel tijd, er opnieuw moet worden

deze stekend, drukkend of bonzend aanvoelt.

overlegd.

Verder: wat de frequentie is, wanneer het voorkomt bijvoorbeeld in het weekeinde of juist doorde-

De betrokken patiënt

weeks, thuis of op het werk, overdag of ’s nachts.

Als na een bepaalde behandelstrategie de hoofd-

Ook van belang is te weten of het gaat om hoofdpij-

pijn is overgegaan, dan kun je je afvragen: wat

nen van een paar uur of dat deze dagenlang door-

heeft het doen overgaan en welke factoren zijn

gaan. En of er begeleidende symptomen bijkomen.

daarbij van belang geweest.

Deze laatste vraag is van belang om bijvoorbeeld

Ten eerste, en in grote mate, is dat de tijd. De tijd is

aan migraine te denken, waardoor je je bij praten

je grote bondgenoot. Dat je er de tijd voor genomen

en doorvragen richt op de migraine-kant. Aan een

hebt een dagboek bij te houden. Tweede factor is

behandeling kom je bij dat eerste gesprek niet toe,

dat mensen gerustgesteld zijn. Veel mensen zijn

behalve als je uit het gesprek afleidt dat er sprake

bang. Zeker een middenstander die nooit wat heeft,

is van sinusitis of er aanwijzingen zijn voor een

zal bang zijn dat hij iets ernstigs heeft. Daarover te

achterliggende hersentumor, wat maar heel zelden

praten, zelf de registratie te doen, en er dan op-

voorkomt. Dan zit je heel gauw in de behandelings-

nieuw er over te praten, zorgt ervoor dat hij uit de

hoek. Maar als niet duidelijk is dat een somatische

cirkel van zijn eigen angst wordt gehaald. De pijn

oorzaak voor de hand ligt, volgt bij de meeste ande-

wordt breder gemaakt en de angst voor het pro-

re situaties niet bij het eerste consult al een behan-

bleem gaat verdwijnen, en daarmee in veel gevallen

deling. Dan vraagt Van Dijk bijna altijd, bij kinderen

het probleem zelf of een deel darvan. Ten derde kan

maar ook bij volwassenen, om een dagboek bij te

dagboekregistratie en het praten met de huisarts er

houden. Om duidelijk te maken waarom hij zo

toe leiden dat er een aantal spanningselementen

werkt bij hoofdpijn, vertelt hij dat hoofdpijn iets is

aan het licht komen die met die pijn te maken heb-

waar zelden iets ernstigs achter steekt, dat het be-

ben. Daarin kun je dan proberen verandering aan te

langrijk is dat we precies erachter komen hoe de

brengen, en dat kan ook verbetering opleveren.

287

hoofdpijn in het leven past, en dat de patiënt dit zelf moet registreren, met behulp van een dagboek,

De betrokken arts

waarna hij weer terugkomt om er opnieuw over te

De patiënt speelt in deze aanpak niet alleen een


>



belangrijke rol in zijn eigen genezing: in dit geval

op. De rol van de huisarts is het probleem op te los-

ligt álles bij de patiënt. Dat bepaalt dus ook de

sen of in ieder geval het klein te houden. Dat pro-

prognose. De dokter is meer de mediator: iemand

beer je met je verhaal te bereiken. Het is immers

waartegen gepraat kan worden en die meer ruimte

geen kunst om alle mensen met hoofdpijn bij de

geeft, waarin dingen duidelijker worden dan wan-

neurochirurg te krijgen. Met alle nare gevolgen van-

neer je in je eentje was blijven staan. Van Dijk

dien, want daarmee kun je hoofdpijn veel langer

meent dat je bij dit soort hoofdpijn als huisarts een

laten duren.

veel grotere functie hebt dan bij veel andere zaken waar je je als huisarts mee bezig houdt. Als je het

De betrokkenheid

goed doet, kun je hierin een zinvolle rol spelen. De

De rol van de persoonlijke, menselijke interactie in

invloed van de persoon zelf op zijn eigen genezing

het hele proces, bijvoorbeeld een goed verhaal, is

brengt automatisch het punt ter sprake wat er ge-

heel groot. Juist die persoonlijke interactie maakt of

beurt als de patiënt blokkeert en zelf denkt dat hij

iets bij een patiënt goed overkomt. En dat is het

het niet kan. Dan helpt de behandelstrategie niet.

grote geluk van een huisarts. Dat kun je aan de

En dat toont tegelijk aan hoeveel afhangt van het

hand van het verhaal goed illustreren. Je kunt een

verhaal. Het verhaal is van het grootste belang. Zo

goed verhaal hebben, maar ook een slecht verhaal.

heeft Van Dijk een prima verhaal bij heel veel men-

Maar het voordeel is dat je als huisarts al een good-

sen met chondropathie om ze uit het medisch cir-

will hebt van alle verhalen die eraan vooraf gegaan

cuit te halen. Dat lukt bijna altijd. Maar wat als het

zijn. Mensen hebben vertrouwen in je als arts, als

een slecht verhaal blijkt te zijn geweest? Of anders

ze met bijvoorbeeld een hoofdpijnklacht bij je ko-

gezegd: bij elk praatje, of het goed of slecht is, kan

men. Zelfs als je verhaal als arts op een moment

het zo zijn dat het bij iemand niet aanslaat. Hij

niet optimaal is, dan kan het toch werken, op basis

blokkeert. De middenstander zou misschien niets

van opgebouwd vertrouwen in de huisarts. Je kunt

van dat geheel willen hebben. Hij wil pillen, of een

de klacht klein houden.

doorverwijzing naar een neurochirurg. Als zo iemand doorverwezen wil worden, dan heeft Van Dijk geen bezwaar om door te verwijzen. Bij mensen die met het verhaal niets doen, houdt het

288


P. van Dijk is huisarts te Zaltbommel



>

5 Een gesprek over hoofdpijn met Wim van Daal, radio-therapeut

Hoe kijkt een radio-therapeut vanuit zijn discipline

klacht een eerste verschijnsel kunnen zijn van een

aan tegen een patiënt met hoofdpijn als klacht?

metastase. Daarop moet een radio-oncoloog goed

Wim van Daal probeert hierop een antwoord te for-

bedacht zijn. Het onderzoek moet dan ook in de

muleren. Hij was hoogleraar aan de Katholieke Uni-

eerste plaats gericht zijn op de mogelijkheid van

versiteit Nijmegen, en is als radio-therapeut verbon-

metastase. De vraag is hoe aannemelijk dat is.

den aan in de oncologie-afdeling van het Universi-

Daarvoor kan het van belang zijn te weten of de

tair Medisch Centrum St. Radboud in Nijmegen.

hoofdpijn een bepaald patroon volgt, bijvoorbeeld

Alle patiënten die bij radio-oncologie komen, zijn al

’s ochtends meer dan in de loop van de dag. Maar

bij andere artsen geweest. Ze zijn daar geweest

wat ik nu schets is bij een minderheid van de pa-

voor behandeling en om gediagnosticeerd te wor-

tiënten het geval. Bij de meeste patiënten heeft

den. Ze komen bij de radio-oncoloog met de dia-

hoofdpijn iets te maken met het hebben van kan-

gnose kanker en dienen voor de betreffende vorm

ker, met de vraag hoe er mee om te gaan, met de

van kanker behandeld te worden. Vanuit je weten-

spanning die dat teweegbrengt voor de mens zelf,

schap dat de mens tegenover je kanker heeft, is het

op het werk en bij andere zaken. In dat geval is het

dan ook onvermijdelijk dat de kanker centraal staat

te beschouwen als een secundaire klacht.

in het eerste contact met de patiënt. In dat eerste

De vraag is dan uiteraard hoe je als radio-oncoloog

gesprek gaat het over het proces dat de patiënt

met de patiënt en zijn hoofdpijnklacht omgaat. De

heeft doorgemaakt, de gang naar de huisarts en

behandeling van de tumor staat immers centraal.

naar de specialist die heeft geleid tot de diagnose

Het gaat erom dat we de mensen genezen van de

kanker.

tumor. Als het gaat om de hoofdpijn, is er geen eenduidig recept. Ik overleg eerst altijd met de mensen

Hoofdpijn: teken van metastase, of andere oorzaak?

over hun situatie om erachter te komen in welke

Hoofdpijn komt in dat eerste contact – dat vooral

daarna kan plaatsen. Wat we in onze benadering in

over de kankertherapie gaat – gewoonlijk niet voor

het algemeen doen, is dat we de mensen een reëel

de dag. In de follow-up gesprekken, waarbij dieper

beeld proberen te geven van de kanker, wat daar-

kan worden ingegaan op de persoonlijke beleving,

mee aan de hand is, wat er van verwacht kan wor-

kan het onderwerp soms wel aan bod komen Het

den, en wat we met de bestraling kunnen doen. Dat

gebeurt dan wel dat mensen over hoofdpijn gaan

is geen gemakkelijke opgave, omdat we bijna altijd

klagen. Dan moet een goed onderscheid worden ge-

afhankelijk zijn van de 5-jaars overlevingstermijn

maakt tussen mensen die een tumor hebben in het

om te leren of de kanker echt weg is.

sfeer ik de hoofdpijn moet zoeken en hoe ik hem

289

hoofd en mensen waarbij naar andere oorzaken moet worden gezocht. Er kan een directe fysische

Beleving van de patiënt

aanleiding zijn dat mensen hoofdpijn hebben. Als

Een interessante vraag daarbij is in hoeverre je ziet

ik naar mijn eigen patiënten kijk, dan zou met name

dat de patiënt invloed heeft op het behandelings-

bij mamma of bronchus carcinoma de hoofdpijn-

proces. Niet zozeer op de uitkomst van de bestra-


>

290



ling, maar op de uitkomst in het algemeen. Want,

Attitude van de behandelaar

als het om een bijdrage van de patiënt gaat, geloof

De persoonlijke instelling van de arts is daarbij

ik niet dat de patiënt direct het effect van de bestra-

zeker van invloed op het verloop van het hele pro-

ling of van de chemotherapie kan beïnvloeden.

ces. Niet dat mijn instelling het effect van de fysi-

Maar er is wel een ander aspect. We kunnen name-

sche therapie beïnvloedt. Maar mijn instelling als

lijk wel mensen trainen hoe ze met de behandeling

arts is juist heel belangrijk als het gaat om hoe de

om kunnen gaan, hoe ze zich er op in kunnen stel-

patiënt met zijn ziekte omgaat en deze ziet. De be-

len en hun leven kunnen aanpassen. We kunnen de

langrijkste elementen hierin zijn de persoonlijke

patiënt helpen de vraag te stellen wat de kanker be-

aandacht, zorgvuldigheid, en het altijd tijd hebben.

tekent in zijn leven, en voor zijn leven, en boven-

Voor mij persoonlijk betekent persoonlijke aan-

dien hoe dat leven nu aan te passen aan deze nieu-

dacht ook het aanraken van de persoon. Als arts

we omstandigheid. We proberen bij de patiënt over

praktiseer je weliswaar het aanraken, maar sinds

te brengen dat het initiatief bij hem ligt. Maar er

een jaar of vijf maak ik van het aanraken een soort

zijn geen regels aan te geven hoe de mensen be-

ritueel, zonder dat mensen dat in de gaten hebben.

wust te maken dat hun leven nu ernstig bedreigd

Net als zoveel dokters wanneer ze onderzoek gaan

wordt en hoe ze daar het beste mee om kunnen

doen bij mensen, vraag ik ze voor het onderzoek

gaan.

naar de onderzoeksbank: niet om te gaan liggen,

In dat geval kan ook het verwachtingspatroon ten

maar eerst te gaan zitten. Ik houd beide handen

aanzien van de behandeling belangrijk zijn. Of je

even goed vast, en terwijl ik bijvoorbeeld bij vrou-

daar iets mee kunt doen als radio-oncoloog? Het

wen met een mammacarcinoom suggereer dat ik

uitgangspunt is dat hier iets met het leven gebeurt,

naar hun borsten kijk, doe ik diepe ademhalingen.

en dat wij proberen mensen ervan bewust te maken

Terwijl ik diep inadem en uitadem voel ik dat die

dat het juist hún leven is waarin die gebeurtenis –

mensen dan tot rust komen. En zelf kom ik ook tot

kanker – plaatsheeft en dat zij daar zelf invloed op

rust. Dan kun je heel veel voelen bij de ander, hoe

uit kunnen oefenen. Misschien niet op de ziekte,

de ander erbij zit. Zo kan ik ook de schouder palpe-

maar wel op het leven. Ik richt dat zodanig in dat ze

ren, maar die onderwijl veel langer vasthouden dan

het gevoel krijgen dat ze autonoom zijn en blijven,

nodig is om de klieren te voelen. Dan zeg ik ze te

dat ze invloed hebben op hun beslissingen. Dat wil

gaan liggen en voel de borsten en de lever, waar-

zeggen dat als er beslissingen worden genomen in

door ik met die aanraking veel meer kan voelen van

het medisch circuit, dit met hun volle instemming

die ander dan alleen de lever of de lymfeklieren. Ik

gebeurt, en dat het hun leven blijft.

stel ze dan ook wel eens een voor de hand liggende vraag, zo van: hebt u wel eens hoofdpijn, of last van

Zelfbeleving van de patiënt

slecht slapen.

In mijn praktijk leg ik niet de nadruk op bepaalde

Zo heb ik het gevoel gekregen dat deze benadering

behandeltechnieken, om de kans op herstel te ver-

niet alleen helpt om het contact te intensiveren,

groten van 60 naar 65 procent. Ik leg liever de na-

maar ook dat het contact van mens tot mens

druk op het contact met de ander, de patiënt,

daardoor beter is. Ik zou niet meer anders kunnen

waardoor hij het de juiste plaats leert te geven en

werken.

rekening houdt met bepaalde eventualiteiten, er zo reëel mogelijk mee omgaat, en geen verwachtingen heeft die haaks staan op wat de dokters ervan verwachten.


W. van Daal is radio-oncoloog te Nijmegen



>

6 Een gesprek over hoofdpijn met psycholoog Maarten van Gelder.

Een denkbeeldige patiënt met hoofdpijn wordt

menlijk overleg, vragen of hij deze week heel pre-

voorgesteld aan Maarten van Gelder, psycholoog,

cies wil bijhouden wanneer de hoofdpijn optreedt,

die wordt uitgenodigd iets te vertellen over hoe, in

hoelang deze duurt en wat eraan vooraf is gegaan.

het kader zoals hij werkt, hij deze patiënt zou be-

Daarbij zou hij ook het voedsel moeten bijhouden

handelen.

dat hij eet. Een lijst van 24 uur per dag die hij moet bijhouden.

Anamnese Ik zou beginnen met te vragen hoe lang de klacht al

Patroonherkenning

voorkomt, of hij er al mee naar de huisarts is ge-

Bijna altijd wanneer je zo’n lijst doorneemt bij het

weest, of hij specialistisch onderzoek heeft gehad,

tweede gesprek, blijkt dat er bepaalde wetmatig-

en welk verder medisch circuit hij reeds heeft door-

heden inzitten. Zo zou kunnen blijken of er bijvoor-

lopen. Als hij zou antwoorden dat hij dat medisch

beeld een verband bestaat met zijn vrouw, met zijn

circuit al heeft gehad, dan zou ik verder op de

baas, met veel werk, het kan van alles zijn. Door die

hoofdpijn ingaan: wat voor hoofdpijn, hoe lang hij

wetmatigheden ontstaat een beeld, een landschap,

die al heeft, hoe vaak het voorkomt, of het scherpe,

van de situaties waarin hij de hoofdpijn meestal

kloppende, schele hoofdpijn is, en waar hij die

krijgt. Als je weet waar het in zou kunnen zitten,

voelt, als een band om zijn hoofd bijvoorbeeld. Dat

kan ik er verder op ingaan. Is hij bijvoorbeeld altijd

alles allereerst om te weten wat er aan de hand is,

gestresst, niet assertief genoeg? Is hij erg ambitieus

maar ook vanwege de oefeningen waarmee we

en moet iets altijd klaar? Er kunnen allerlei factoren

gaan werken. Voor die oefeningen moet je dat heel

in de persoonlijkheid zijn die spanning in het alge-

precies weten, zodat je er op in kunt haken met je

meen oproepen. Dat manifesteert zich dan bij de

suggesties.

ene persoon als hoofdpijn, terwijl anderen misschien maagklachten krijgen.

291

Hoofdpijn als indicator van spanning Heel belangrijk is dat hoofdpijn bijna altijd te ma-

Advies

ken heeft met spanning. Heel vaak houdt het ver-

Er zijn verschillende mogelijkheden die je iemand

band met spanningssituaties. Daarom zou ik het

kunt aanraden om zich zo te gaan gedragen dat hij

met hem gaan hebben over of hijzelf een idee heeft

geen last meer heeft van spanningen. Zo kan ik me

waar die hoofdpijn vandaan komt. Of hij heeft op-

goed het gebruik voorstellen van ontspanningsoefe-

gemerkt wanneer het zich voordoet. Ik kan hem ook

ningen. Je suggereert bijvoorbeeld dat er wat ruimte

suggesties geven over situaties waarin hij die

is tussen de huid van het hoofd en de schedel zelf,

hoofdpijn heeft, bijvoorbeeld op zijn werk vooral als

en dat je die kunt veranderen. Zo kun je de pijn ook

hij binnenkomt of wanneer hij naar huis gaat. Of

een cijfer geven, bijvoorbeeld een 8, misschien nog

begint hij het pas te krijgen als zijn vrije tijd ingaat,

wel hoger. Daarna geef je de suggestie dat de pijn

in het weekend? Ik zou in ieder geval, standaard,

veranderbaar is. Dank zij oefeningen en het onbe-

een monitorinstructie meegeven en dan, in geza-

wuste wordt het een 7, of lager. Pijn mag niet hele-


>



maal weg. Zo is pijn belangrijk voor een vrouw

Dan is er sprake van somatiseren: het somatiseren

zodat ze weet dat ze een menstruatie heeft. De in-

van een vermijdingsgedrag. Zo kan dus de patiënt,

structies voor de oefeningen krijgen ze op cassette

als de klachten psychogeen zijn en niet uit de medi-

mee en daarmee moeten ze elke dag oefenen. Zo

sche hoek komen, grote invloed uitoefenen op het

zijn er allerlei methodes. Je hebt ook de mogelijk-

resultaat van het behandelproces.

heid om kleur te gebruiken: wat voor kleur heb je in

Bij de invloed die de patiënt zelf uit kan oefenen

gedachten als je die met de hoofdpijn associeert?

moet je ook denken aan de gedragsverandering en

Stel dat het geel is. Dan kun je een suggestie geven

de motivatie. Want er is weliswaar vaak een sterke

en zien wat er dan gebeurt als de pijn zachter

lijdensdruk, maar voor de goede psychotherapie

wordt. Dan zegt de man bijvoorbeeld: zachter geel.

moet je naast lijdensdruk ook een sterke motivatie

Of de scherpe punten moeten van de pijn af: dan

tot veranderen hebben. Je hebt het over de klacht,

heb je de suggestie dat de pijnscheuten een meer

wanneer die precies optreedt, maar ook dat hij zich

stompe en ronde vorm krijgen.

er voordien niet van bewust was dat het gebeurt als

Belangrijk is dat je ervan uitgaat hoe de patiënt het

bijvoorbeeld zijn baas binnenkomt, en hij het dan

definieert en vervolgens ga je het tegendeel gebrui-

benauwd krijgt. Dan krijgt hij door hoe hij omgaat

ken om terug te koppelen. Een goed voorbeeld is

met spanning in situaties. En daar kan bijna altijd

ook dat iemand de pijn ervaart als een strakke

wat aan gedaan worden als iemand gemotiveerd is.

band om het hoofd, bijna een ijzeren band. Waarop losser zit, van rubber is, en meegeeft. Je zou er zelfs

Behandelen van de klacht, of bevorderen van de gezondheid?

een bloemenband van kunnen maken. Dit zijn alle-

Ook degene die de behandeling doet, heeft per-

maal manieren om met de pijn om te gaan.

soonlijk veel invloed op het proces van verandering

Of de klacht vermindert na de behandeling, moet je

en verbetering. Je zou dat kunnen zien in de des-

van de patiënt zelf horen. Je vraagt om eerlijk te ver-

kundigheid, het weten waar je mee bezig bent. Stel

tellen hoe het is gegaan, en probeert een sociaal

dat er een spanning is en je komt bij de psychothe-

wenselijk antwoord uit te sluiten. Want als het niet

rapeut en deze begint gelijk te graven in het verle-

heeft geholpen, dan kunnen we kijken of we het op

den. Dat is absoluut niet goed. Eerst stabiliseren,

een andere manier kunnen doen. Daarbij is het

tot rust brengen. Pas behandelen als er voldoende

goed te bedenken dat er minstens vier of vijf ses-

ruimte is. Je zult als therapeut als persoon veilig-

sies nodig zijn.

heid moeten bieden. Je zult in ieder geval deskun-

je de suggestie geeft dat hij een band maakt die

292

digheid moeten uitstralen, zodat de patiënt het ge-

Welke signaalfunctie heeft hoofdpijn?

voel krijgt dat de therapeut iemand is die weet waar

De patiënt zelf, als persoon, heeft heel veel invloed

hij het over heeft. Als er veel afstand is en de cliënt

op het proces. Het hangt er ook van af waar die pijn

het gevoel heeft dat je teveel op afstand bent, dan

vandaan komt. Soms heb je nog secundaire ziekte-

zal het niet goed werken.

winst. Je moet kijken hoe zijn functioneren erdoor

Ook als je een therapie instelt, heb je als persoon

in het dagelijks leven wordt beïnvloed. Als er mo-

een bepaalde invloed op wat er gebeurt bij die

menten zijn waarop er een beroep op hem wordt

ander. Het heeft met je techniek en je persoon te

gedaan en hij dan hoofdpijn krijgt, dan moet je met

maken. Want als ik iemand ben die veel spanning

hem doornemen waarom hij er zo tegenop ziet, zich

oproept, dan zal, als ik met geleide fantasie werk,

terugtrekt, en met die hoofdpijn te maken krijgt.

iemand die gespannen is niet gemakkelijker ont-

Het kan dan duidelijk worden dat hij bepaalde si-

spannen gaan liggen. Dus zul je je eigen ontspan-

tuaties vermijdt en daarvoor de hoofdpijn gebruikt.

ning eerst naar boven moeten brengen en op de pa-




tiënt moeten overdragen, zodat hij rustig wordt, een

zijn. Dat voelen mensen. En dat ook niet alles wordt

receptieve houding krijgt en luistert. Bij hypnose is

gecodeerd vanuit jezelf, zoals je zou kunnen doen

ook de stem belangrijk, eigenlijk is de hele setting

als je agressie ervaart en dit als zodanig benoemt

belangrijk. En als ik samen met iemand naga op

zonder er verder op in te gaan. Dan moet je ook

welke momenten hij die hoofdpijn heeft en hoe

kunnen zeggen: wat zorgt er bij mij voor dat ik deze

lang hij die hoofdpijn heeft, dan moet ik als per-

agressie voel —dat je dus ook over jezelf moet kun-

soon vertrouwen wekken. Ik kan me voorstelen dat

nen praten en direct de relatie als zodanig ter dis-

je als 23-jarige psycholoog bij een 50-jarige patiënt

cussie kunt stellen zonder de ander te blameren en

minder vertrouwen hebt dan wanneer je van dezelf-

hem direct ziet als ziek. Er moet te praten zijn over

de leeftijd bent.

wat er gebeurt.

Vooral innerlijke rust bij een behandelaar is een be-

Tenslotte moet je op tijd kunnen stoppen als het

langrijke factor om goed te kunnen behandelen. En

niet gaat. Kunnen zeggen dat je niet meer tot je be-

dat je overal bij aanwezig durft te zijn bij wat ie-

schikking hebt en het beter is om naar een ander te

mand doormaakt. Het is soms vreselijk wat mensen

gaan, bijvoorbeeld naar een collega die veel meer

allemaal meemaken bij een traumabehandeling.

ervaring heeft met hypnose of met pijnbestrijding.

Maar ook dat hij voelt dat ik niet verdwijn als hij

Niet door blijven sukkelen als je merkt dat het niet

heel agressief of heel sadistisch wordt, of diep weg-

meer helpt.

>

zakt in ontzettend verdriet. Dat ik erbij blijft, ook bij alles wat gebeurt. Dat is het allerbelangrijkste. En ook dat je iemand respecteert omdat hij zo is en niet afhaakt als hij ideeën heeft die niet de jouwe

M. van Gelder is psycholoog

293


>



7 De betekenis van de persoonlijke instelling bij behandelen: een nabeschouwing

294

De voorgaande beschrijvingen zijn gebaseerd op

band met de dynamische verdeling van energie in

interviews met behandelaren of onderzoekers van-

ons lichaam. Verstoringen van die in principe dyna-

uit verschillende disciplines. Zoals de reacties laten

mische processen zal zich uiten in kenmerkende

lezen, wordt er op het gemeenschappelijke thema,

veranderingen van de biologische ritmen. Zoals die

hoofdpijn, heel verschillend gereageerd.

bijvoorbeeld te zijn te zien bij hoofdpijn, met verer-

T. van Gelder presenteerde het perspectief van de

geringen of verbeteringen in ritmen die vaak ver-

biologische regelsystemen en hoe daarin bewust-

band houden met ons samenspel met de natuur-

zijn, energie, het biologische systeem en de omge-

lijke (en onnatuurlijke) ritmen van onze omgeving.

ving allemaal als onderscheidbare systemen met el-

Ook de relatie tussen cliënt en therapeut is op die

kaar zijn verbonden. In het beschouwen van een

manier te begrijpen en te beschrijven.

klacht als hoofdpijn, wordt deze opgevat als een

De communicatie tussen de patiënt en de arts is

verstoring van de samenhang van deze regelsyste-

daarbij van fundamenteel belang: daardoor kan een

men, mogelijk als gevolg van een verstoring van

coherent, geordend, interactiepatroon tot stand

één van deze regelsystemen of hun samenspel.

worden gebracht. Het afstemmen van de communi-

Diagnosemethoden zoals VAS worden gebruikt om

catie vereist een afstemmen op de communicatie:

inzicht te krijgen in de aard en plaats van deze ver-

de arts zal zich moeten openstellen voor de veran-

storingen, met als doel het verkrijgen van inzicht in

deringen in het samenspel met de patiënt, en dus

de optimale interventie waarmee de balans dan wel

moeten letten op de energie van de ander. Het as-

de interactie in en tussen die systemen kan worden

pect van invoelen gaat dus meespelen in de inter-

hersteld, waardoor de klacht weer verdwijnt. De

actie.

klacht is dus signaal voor de verstoring. Maar de

De rol van de therapeut kan daarbij ook op een

verstoring zelf kan liggen in het bewustzijn, in de

meer algemene manier worden bezien: elke thera-

energie of biologie, en in hun samenspel in de om-

peut heeft eigen mogelijkheden en beperkingen;

geving, waar de arts-patiënt-relatie terdege deel

die per therapiesoort verschillen. Daardoor kan de

van uitmaakt en dus wel degelijk moet worden

keuze voor een bepaalde soort van behandeling

meebegrepen als deel van het therapeutisch pro-

worden bepaald; in principe heeft het daarbij voor-

ces. Samengevat stelt hij dat bij gezondheid het

deel om meerdere disciplines in het herstelproces

erom gaat dat energie kan bewegen. Ziekte ontstaat

te betrekken. Vaak is namelijk niet de behandeling

als er fixatie is opgetreden in de beweging van de

zelf, maar de uitwisseling tussen behandelde en

energie. Energie is het sleutelwoord en neemt daar-

behandelaar bepalend voor het effect. Dat sa-

om een sleutelpositie in in de communicatie, ook in

menspel is dynamisch en vergelijkbaar met een

de interactie tussen arts en patiënt.

dans.

R. van Wijk gaat vanuit een andere invalshoek in op

P. van Dijk presenteert de behandeling van hoofd-

de interventie. Het uitgangspunt is de ordening die

pijn vanuit de visie van een huisarts met een inte-

kenmerkend is voor biologische systemen, dus ook

grale visie. De subjectieve beleving staat daarin in

ons lichaam. De samenhangen daarin houdt ver-

eerste instantie centraal. Dat helpt ook om de cliënt



beter te betrekken bij de eigen beleving. In samen-


>

omgeving. Daarin zijn vaak patronen te herkennen,

spel tussen arts en patiënt ontstaat dan een veran-

die, als ze worden doorzien en begrepen, andere

dering in functioneren en beleving waarbij de

keuzen mogelijk maken in het omgaan met de

hoofdpijn meestal verdwijnt. Terugkijkend is dan te

eigen beleving en het samenspel met de omgeving.

verkennen waardoor de hoofdpijn verdween. Ook

Daarbij moet niet worden onderschat dat spanning

hier kan de patiënt meer diepgaand worden betrok-

en pijn soms een sociale signaalfunctie kunnen

ken in het begrijpen van eigen gedrag en beleving.

hebben, en dat het kwijtraken van een pijn het soci-

De arts fungeert dus vooral als coach om iemand te

ale samenspel kan verschuiven. Niet alleen de pati-

helpen de eigen beleving te optimaliseren en zo te

ënt maar ook de sociale omgeving moet zich daarin

genezen. Eigen beleving en eigen verantwoordelijk-

realiseren dat de (pijn)beleving verandert. Dit is via

heid voor de gezondheid zijn daarin bepalende fac-

subjectieve maten aan te geven aan de hand van

toren. Ook hier wordt expliciet gesteld dat de rol

verschillende soorten van oefeningen, die aspecten

van de persoonlijke, menselijke interactie heel

van de eigen beleving accentueren en aanleren om

groot is, en opgebouwd vertrouwen daarin mee-

daar op meer en andere manieren mee om te gaan.

speelt.

De verschuiving in het sociale samenspel in en met

W. van Daal ziet in zijn praktijk in de oncologie

de omgeving kan in eerste instantie in de therapeu-

hoofdpijn vaak in de context van kanker, en dus als

tische interactie te zien zijn; de therapeut dient zich

mogelijk teken van metastasen. Hoofdpijn komt in

daarbij terdege te beseffen dat de cliënt moet kun-

dergelijke situaties meestal als secundaire klacht

nen omgaan met de veranderingen die de interven-

aan bod, waarbij de genezing van de kanker cen-

tie/interactie teweegbrengt. Het afstemmen van de

traal blijft. Het accent van passieve beleving van

therapeut-cliënt-relatie is een essentieel aspect van

een behandeling is in het geval van bijvoorbeeld

de interventie. De therapeut zal zich daarbij dan

hoofdpijn te verschuiven naar een actieve beleving

ook terdege bewust moeten zijn van de eigen be-

van de patiënt, en naar het effect dat dit heeft op

trokkenheid en beleving.

de eigen gezondheid. Ook voor de uitkomst van de

Al deze beschrijvingen samen bieden een duidelijk

bestraling is dat van belang. De therapeutische

beeld dat voorbij gaat aan een eenvoudige causale

interactie is er in dit geval vooral op gericht om de

relatie. Het is de interactie die in eerste instantie

patiënten een besef te bieden dat het initiatief voor

bepalend is voor het effect. Die interactie is opge-

genezing bij henzelf ligt, en dat zij in principe zelf

bouwd door een uitwisseling in een omgeving,

kiezen voor de kwaliteit en beleving van hun leven.

waarbij de processen in de cliënt en in de therapeut

Dat wordt vooral in het contact met de omgeving er-

met elkaar zijn gekoppeld.

varen, met anderen en ook met de therapeut. De

De beschrijving van de visie van regelsystemen kan

therapeut kan daardoor door de eigen attitude ook

daarbij in principe in alle andere interviews ook

een grote invloed hebben op het beloop van het

worden onderkend. Maar het is net zo duidelijk dat

hele proces van genezing. Het menselijk contact is

alle interactieprocessen gebaseerd zijn op de biolo-

in deze ook tastbaar te maken door het met gevoel

gische processen, in hun omgeving, van de mens

aanraken van de patiënten, wat het contact meestal

als levend wezen.

veel verbeterd.

De keuzes die we kunnen maken in onze beleving

M. van Gelder gaat in op de omgang met de subjec-

en het omgaan met onze omgeving worden in de

tieve beleving van hoofdpijn. Vaak is hoofdpijn ge-

beschrijvingen door de diverse sprekers geaccen-

relateerd aan spanning: de beleving van spanning

tueerd. Dat maakt dat in deze energie-geörienteer-

en het omgaan met spanning. Dat is meestal direct

de benadering van een therapeutische interactie de

gerelateerd aan de beleving van het contact met de

cliënt meer centraal staat, en de therapeut – als

295


>



deel van de omgeving – helpt om de eigen autono-

causaliteit gebonden visie van de geneeskunde.

me positie ten opzichte van de omgeving en de be-

Het is deze meer omvattende benadering die voor

leving te bepalen. Energetische geneeskunde is

de cliënten en hun eigen beleving de doorslag voor

daarin, en daardoor, meer omvattend dan de aan

genezing kan geven.

Dit onderzoek was opgezet door de Gaymans Stichting,

bevorderen; als tweede geld proberen te ontvangen om

met het doel om meer inzicht te verkrijgen in de momen-

deze doelstellingen te realiseren.

teel beschikbare visies op Energetische Geneeskunde. Het

Heeft u een idee dat uitgewerkt moet worden: vraag ons

F. Gaymans Studiefonds is opgericht met als doelstelling

geld. Heeft u geldbronnen: geef het aan ons Fonds.

het stimuleren van wetenschappelijke studie en publicatie op die terreinen van de geneeskunde die niet universitair onderwezen worden. Dit kan zijn een alternatieve genees-

Voor nadere inlichtingen:

kunde richting of een nog niet als universitair geaccepteer-

Het F. Gaymans Studiefonds

de nieuwe stroming in de geneeskunde in de breedste zin

Akkerstr. 21

van het woord. Daarmee is de doelstelling tweeledig: als

4851 AJ Ulvenhout

eerste ideeën stimuleren en wetenschappelijke publicatie

T 076 565 14 68

296



Energetische aspecten in de geneeskunde

<

Samenvatting Energetische aspecten in de geneeskunde Energetische geneeskunde is een algemene bena-

onderzoekers vanuit diverse disciplines, wordt aan

ming voor de geneeswijzen waarin de verschuiving

de hand van een thema – hoofdpijn – verkend hoe

van samenhangen en relaties meer expliciet wordt

de energetische geneeskunde kan worden be-

bekeken dan in de klassieke geneeskunde vaak het

schouwd. Een visie van biologische regelsystemen,

geval is. De dynamiek van processen en hun uitwis-

biologische procesdynamieken, de attitude van de

seling komen hierin aan bod. Dit is met meer ge-

arts, de eigen betrokkenheid van de patiënt, en het

mak te beschrijven vanuit een visie van dynamische

belang van hun interactie komen hierbij aan bod.

systemen. In een serie van interviews met artsen en

Summary Energetic aspects in health care Energy medicine is a general term for those forms of

views with therapists and researchers from various

healing which offer a more explicit description of

disciplines, reflecting on energy medicine from the

the role of the relationships and dynamics, than is

perspective of a common theme: head ache.

usually offered by classical medicine. The process

Biological system regulation, cell process dynamics,

dynamics, and interactive relationships can be

the attitude of the therapist, the involvement of the

more suitably described in terms of dynamic

patient, and the relevance of their interaction are

systems. This article presents summaries of inter-

discussed.

Key words Energy Medicine

Bioregulation

process dynamics

responsible interactions

patient-therapist relationship

297


Energetische aspecten in de geneeskunde

Recommend Documents