Vrouwelijke Genitale Verminking: juridische aspecten. Netwerk Cultuursensitieve Zorg, 6 mei 2014 Elvire Delwiche Vzw INTACT
Structuur 1. Vzw INTACT 2. Internationale verdragen en bescherming 3. Context in België: a) Belgisch strafrecht b) VGV is kindermishandeling en intrafamiliaal geweld c) Hoe omgaan met een risico op VGV? d) Beroepsgeheim
1. Vzw INTACT = juridisch steunpunt met betrekking tot vrouwelijke genitale verminking (VGV) en andere schadelijke traditionele praktijken. Juridisch advies over vormen van « traditioneel » geweld, vb melding van een risico op VGV Bijstaan van professionals door het ontwikkelen van instrumenten (asielprocedure, gerechtelijke procedure) Vormingen Het beleid inzake VGV beïnvloeden (vb aanbevelingen asiel/aanpak risico op VGV) Deelnemen aan netwerken rond deze thematiek op nationaal of internationaal niveau
1. VGV en de mensenrechten schending van fundamentele rechten
Recht op leven Recht om niet aan foltering of onmenselijke en vernederende behandeling te worden onderworpen Recht op vrijheid en veiligheid Recht om niet gediscrimineerd te worden Recht op gezondheid (best mogelijke fysieke en mentale gezondheid)
2. Internationale verdragen: bescherming van de mensenrechten Mensenrechten: – Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, 4 november 1950, art. 3. – VN Folterverdrag: Verklaring van de Speciale Rapporteur over foltering en ander onwaardig gedrag, Juan E . Mendez; “FGM in its form and cruelty amounts to torture and cruel, inhuman or degrading treatment or punishment as set forth in article 1 and 16 of the CAT”;
Vrouwenrechten: - Verdrag inzake de Uitbanning van alle vormen van Discriminatie van Vrouwen. New York, 18 december 1979. - Verdrag van Istanbul van 11 mei 2011 (Raad van Europa) nog niet in voege - MAPUTO-Protocol, Afrikaanse Unie, 11 juli 2003, art 5.
Kinderrechten: Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, 1989, art. 19 en art. 24
2. Internationale instrumenten: bescherming van de mensenrechten Europese resoluties: - Resolutie van het Europees Parlement van 24 maart 2009 over de strijd tegen VGV van vrouwen in de EU (2008/2071(INI)) - Resolutie van het Europees Parlement van 14 juni 2012 over het uitbannen van genitale verminking van vrouwen (2012/2684(RSP)) - Resolutie van de Raad van Europa: asiel en gendergebonden geweld van 8 oktober 2010 Resolutie van de Algemene Vergadering van de VN: Intensifying global efforts for the elimination of female genital mutilations, 20 december 2012 European Commission Communication: Toward the elimination of FGM, 25 november 2013
2. VGV en internationale bescherming VGV is een vorm van gendergebonden vervolging in de zin van de Conventie van Genève betreffende de status van de Vluchtelingen van 28 juli 1951 een vrouw met een vrees voor besnijdenis voor zichzelf of haar dochter kan om internationale bescherming vragen en verkrijgen Vb. Somalië, Guinee, Djibouti, Soudan
2. Definitie van vluchteling 1. Zich buiten het land van herkomst bevinden 2. Gegronde vrees voor vervolging 3. Gronden voor vervolging: 1. 2. 3. 4. 5.
ras, nationaliteit, godsdienst, politieke opinie of behoren tot een sociale groep
4. Geen bescherming mogelijk in land van herkomst (effectieve bescherming, wetgeving is niet voldoende in se)
2. Gegronde vrees voor vervolging Interpretatie door UNHCR (orientatienota over VGV, mei 2009): VGV is een term voor alle vormen van verminkingen ook al zijn ze gemedicaliseerd VGV= gendergebonden geweld VGV = vervolging, ook al opgelegd door privé personen VGV= continuous form of harm: – vrouwen kunnen verschillende keren VGV ondergaan – een vrouw moet levenslang de consequenties ondergaan van de VGV
2. Subsidiaire bescherming Definitie: een reëel risico op ernstige schade. Ernstige schade bestaat uit : a) doodstraf of executie; of, b) foltering of onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing van een verzoeker in zijn land van herkomst; of, c) ernstige bedreiging van het leven of de persoon van een burger als gevolg van willekeurig geweld in het geval van een internationaal of binnenlands gewapend conflict.
2. Bewijsvoering in de asielprocedure Bewijsvoering is verdeeld maar verplichting tot medewerking – Rekening houden met moeilijkheid om over VGV te spreken
Bewijs van een belangrijk risico of van een objectieve vrees; – Belang van informatie over land van herkomst (prevalentie VGV) – Manier waarop er wordt gestreden tegen VGV – Medisch attest van verminking of van andere vormen van ondergaan geweld in het verleden (EHRM, I. t. Zweden, 5 september 2013; EHRM, R.J.t. France, 19 september 2013).
Belang van psychologische attesten = Begin van bewijs van ondergane = manier om de kwestsbaarheid van de asielzoeker te onderlijnen
2. Praktijk van het CGVS Ondertekening van een document waarbij de vluchteling er zich toe bindt het kind niet te laten besnijden Het CGVS mag de opheffing van het statuut beslissen op basis van art. 55/3 van de wet van 15.12.80 Het kind wordt elk jaar aan een medisch onderzoek onderworpen en een medisch attest moet aan het CGVS overhandigd worden
3. Meisjes met een risico op VGV a) VGV is verboden bij wet Art. 409 SW : « Hij die eender welke vorm van verminking van de genitaliën van een persoon van het vrouwelijke geslacht uitvoert, vergemakkelijkt of bevordert, met of zonder de toestemming van deze persoon, zal bestraft worden met een gevangenisstraf van 3 tot 5 jaar. De poging zal bestraft worden met een gevangenisstraf van 8 dagen tot een jaar. » In voege sinds 2001
3.a) Strafrecht: voorwaarden Indien de verminking uitgevoerd wordt op een minderjarige of met een winstoogmerk zal de straf bestaan uit een opsluiting van 5 tot 7 jaar. De daders (ouders en/of besnijdster) kunnen vervolgd worden voor een besnijdenis uitgevoerd in België, in Europa of in Afrika tijdens een vakantie voor zover de dader in België gevonden is (art. 10ter Sv) Verjaringstermijn =15 jaar; begint slechts te lopen vanaf de dag waarop het slachtoffer de leeftijd van 18 jaar bereikt.
3.a) Strafrecht: voorwaarden Enkel de verminking van de vrouwelijke genitaliën, zelfs indien ze ermee instemmen Het bevorderen of vergemakkelijken wordt eveneens bestraft (rol van de ouders) Sinds 2001 is er geen veroordeling uitgesproken – Geen rechtspraak in België – Geen toepassing van de wet
3.a) Strafrecht Taboe: geen klacht of aanmelding van de naaste familie Studie ICRH- Universiteit Gent na overleg met Kind en Gezin en CLB’s (2008) – Weinig kennis over VGV en strafwetboek – Afschrikking omwille van traditionele origine – Geen instrumenten of werkervaring aanwezig – Geen waakzaamheid wanneer Afrikaanse families op vakantie gaan – Geen herkenning van signalen of klachten Vooral een belangrijk preventiemiddel om een bespreking aan te gaan met ouders !
3.b) VGV is intrafamiliaal geweld en kindermishandeling Opgenomen in het NAP 2010-2014: – vormingen van hulpverleners om een betere detectie/opsporing van een risico op VGV – Rol van de preventieve gezondheidszorg – Het organiseren van een consensusvergadering over de meest geschikte procedures om kinderen met risico op VGV en kinderen/slachtoffer van VGV te identificeren
Protocol Kindermishandeling, 30 maart 2010: Stappenplan voor een optimale aanpak van kindermishandeling Aanbevelingen VFK Vlaams Parlement: resolutie betreffende de verspreiding en bestrijding van het fenomeen van VGV, 25 oktober 2013
3.c) Risico op VGV opsporen Signalen bij minderjarigen – Preventieve gezondheidszorg
Signalen bij volwassenen – In de discussie rond het thema – Zwangerschap = goed moment om te sensibiliseren (best pratice: Standpunt Preventie in Nederland)
objectief risico = geplande reis met meisje naar herkomstland met grote prevalentie met VGV – kaart GAMS-INTACT
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV? Het thema en situatie’s bespreken in het team Gesprek aangaan met de familie (echtgenoot, ouders) Noodzaak om voorlichting te geven; ideaal moment is het zwangerschap. Advies vragen (INTACT, GAMS, VK’s, K&G,…)
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV? 5 niveau’s: • Geen risico
• Mogelijk risico; risico is niet uitgesloten • Reëel risico: onrustwekkende signalen • Een vermoeden van een uitgevoerde VGV • VGV wordt geconstateerd
3.c) Hoe omgaan met een risico op VGV? • Rol van de VK’s en OCJ’s:notie van maatschappelijke noodzaak • Rol van het Parket bij dringende zaken: – “Rappel à la loi” – Jeugdrechter aanstellen die dringende maatregelen kan nemen ivm het kind. In hoogdringendheid: voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg: bv. een uitreisverbod
3.d) Beroepsgeheim Art. 458 Sw. Het beroepsgeheim is een belangrijk beginsel. Het is een zwijgplicht Het beoogt de bescherming van: - de persoon, zijn vrijheid, zijn privéleven; - de noodzakelijke vertrouwensrelatie; - de belangen van de maatschappij.
3.d) Beroepsgeheim Art. 422bis SW: Verplichting tot hulp aan personen in nood om iemand bij te staan indien er gevaar is voor deze persoon Noodtoestand: -afweging maken van de betrokken interesten; zwijgplicht versus nood om een risico op VGV te voorkomen. -Wanneer hogere waarden zoals het leven, de waardigheid en de eer in het gedrang komen, die een onmiddellijke bescherming vragen en niet op een andere manier dan door schending van het beroepsgeheim kunnen worden gevrijwaard, mag men spreken.
3.d) Beroepsgeheim Art. 458 bis SW: Het beroepsgeheim weegt minder zwaar indien het slachtoffer minderjarig is/behoort tot een kwetsbare groep en slachtoffer is van VGV. Voorwaarden: er is een ernstig en dreigend gevaar voor de psychische en fysieke integriteit gewichtig en reëel gevaar dat andere minderjarigen of bedoelde kwetsbare personen het slachtoffer worden van de misdrijven kan de integriteit zelf of met hulp van anderen niet beschermen
Nuttige instrumenten Handleiding FOD Gezondheid Brochure beroepsgeheim « Paspoort tegen VGV » Flyers en affiches Wereldkaart met prevalentie VGV Bijdrage ICRH - INTACT-GAMS in handboek ‘Familiaal geweld’ Voorbeeldzinnen Standpunt Preventie
Contact INTACT vzw Paleizenstraat 145 -1030 Schaarbeek Tel: 02/539 02 04 GSM: 0497/55 04 56 FAX: 02/215.54.81
[email protected] [email protected] http://www.intact-association.org
