Collega: Joanca Gort leert studenten dat eigen protocollen niet heilig zijn. Losgescheurde bovenbeenperforans. Handboek Endoscopische Chirurgie

3 E JAARGANG, NR. 3, MEI 2009

Losgescheurde bovenbeenperforans Handboek Endoscopische Chirurgie Liesbreuk OK uit en Himalaya in Hygiëne Hoe houd je lucht steriel?

Collega: Joanca Gort leert studenten dat eigen protocollen niet heilig zijn

OKO_mei_2009.indd 1

4/27/09 2:53 PM

ALLEEN DE BESTE VINDEN WIJ GOED GENOEG!

O

Confesso staat bekend als kwaliteitsaanbieder op de arbeidsmarkt voor detachering van medische vakmensen.

Ben jij als anesthesiemedewerker of operatieassistent op zoek naar nieuwe uitdagingen en veel afwisseling? Kom dan eens praten met Confesso, de betrouwbare partner met de beste arbeidsvoorwaarden. Confesso staat voor de zekerheid van een vaste baan en het avontuur van een wisselende werkomgeving.

Confesso werkt met gemotiveerde, initiatiefrijke en ervaren mensen. Zij hebben aan een half woord genoeg om in nieuwe werksituaties optimaal te functioneren. Part-time of full-time. Onze mensen worden ingezet op basis van opleidingsniveau, werkervaring, specifieke vaardigheden en persoonlijke wensen.

WIJ ZOEKEN

ANESTHESIEMEDEWERKERS EN OPERATIEASSISTENTEN Wanneer je kiest voor Confesso krijg je alle informatie over projectmatig werken, onze bedrijfscultuur, organisatie en procedures. In overleg met de Medisch Manager en onze Sector Opleidingen zorgen wij voor ondersteuning in de vorm van vakopleidingen, cursussen, trainingen en persoonlijke coaching. Je kunt rekenen op een marktconforme honorering, een pensioen- en spaarloonregeling. Ook werken wij met een prestatieafhankelijk bonussysteem.

Ben jij je bewust van jouw capaciteiten? Neem contact met ons op door een uitgebreide cv te sturen naar [email protected]. Meer informatie vind je op onze website www.confesso.nl. Of bel (072) 750 18 10. Confesso BV Robijnstraat 68 1812 RB Alkmaar T 072 - 750 18 10 F 072 - 750 18 15 E [email protected]

OKO_mei_2009.indd 2

4/27/09 2:53 PM

adv OK-nieu

Snel op de hoogte met

OK nieuws.nl Ontwikkelingen in de wereld van de OK volgen elkaar in snel tempo op. Daarom vindt u op www.OKnieuws.nl dagelijks:

• het laatste nieuws • interessante achtergrondverhalen • agenda met vakevenementen • vacatures

Dé nieuwssite voor de OK: van operatieassistent tot anesthesiemedewerker en van OK-manager tot chirurg. adv OK OK-nieuws.indd nieuws indd 1 OKO_mei_2009.indd 3

4/27/09 2:46 PM 4/27/09 2:53 PM

Veranderingen

Collega

Niets is meer zeker tegenwoordig; op dit moment vinden er

Joanca Gort (43) leidt haar leerlingen aan het

veel veranderingen plaats. Kijk alleen al naar de natuur en het

Wenckebach Instituut op voor de hele regio. ‘Ik

weer; de zomerkleding is alweer tevoorschijn gehaald. Minder leuk zijn de vele veranderingen in het bedrijfsleven.

leer hun dat er verschillende wegen naar Rome leiden.’

Die maken dat we leven in een onzekere tijd met werktijdvermindering en gedwongen ontslagen. We lijken er als beroepsgroep goed van af te komen, maar zelfs in ziekenhuizen zijn de gevolgen merkbaar. Zijn wij nog verzekerd van een goed pensioen, of is het geld daar ook in het niets verdwenen? Yvonne Maatjens, bestuurslid beroepsbelangen, houdt ons hierover in

16

de komende nummers op de hoogte. Binnen de LVO zijn we volop aan het zoeken naar nieuwe bestuurs- en commissieleden. We beseffen dat iedereen het tegenwoordig erg druk heeft met zijn werk en gezin. Dan kun je erover twijfelen of je er nog een verenigingsfunctie naast zult nemen. Bovendien: wat krijg je ervoor terug? Geen geld – maar wel een brok ervaring, nieuwe contacten en inzichten. In deze OK Operationeel weer volop aandacht voor nieuwe boeken. Ook in het digitale tijdperk wil je toch iets tastbaars in je handen en in de kast hebben.

18

Veranderen is ook volhouden en doorzetten. Dr. Van Erp beschrijft patiënten die een laparoscopische liesbreukcorrectie hebben ondergaan. Tien jaar geleden werd deze techniek door collega’s als not done beschouwd. Inmiddels is het een niet meer weg te denken techniek binnen de chirurgie. De patienten in kwestie verrichtten kort na hun operatie opvallende sportieve prestaties, zoals het beklimmen van de Kilimanjaro! Veranderaars zijn in ieder geval doorzetters Verder presenteert de werkgroep zich, die de richtlijn aan het ontwikkelen is voor het voorkomen van achterblijven van materialen. Ook zij voorspellen dat er wat gaat veranderen. Wist u trouwens dat verandering het enige is dat echt zeker is in het leven?

Veel leesplezier, Hennie Mulder [email protected]

Snel weer actief na liesbreuk Patiënten zijn snel weer actief na een endoscopische liesbreuk. Dit type operatie zou vaker de voorkeur moeten hebben boven een open procedure.

4

OK OPERATIONEEL MEI 2009

OKO_mei_2009.indd 4

4/27/09 2:53 PM

Bloedverlies bij VSM-strip

Let op de laminaire flow

Tijdens een korte strip na een liescrossectomie

Dat een open deur de OK-lucht vervuilt is

scheurt de verbindingsvene tussen de VSM en

bekend. Maar wist je dat je ook grote schade

het diepe venenstelsel aan de vena-femoralis-

kunt aanrichten door bijvoorbeeld een lamp

kant af.

verkeerd te positioneren?

24 34

30

38

Verder in dit nummer: 4 Redactioneel 6 Nieuws

Richtlijn ‘tellen van IGDH’

Achtergronden bij endoscopie

De LVO en het Kwalititeitsinstituut voor de

Gebruik jij ook altijd de standaardinstelling

gezondheidszorg CBO zijn een landelijke richt-

van endoscopische apparaten? De hoogste

lijn aan het ontwikkelen om het onbedoeld

tijd om het Handboek Endoscopische Chirur-

45 Column Paul Meijsen

achterblijven van materialen bij operaties te

gie te lezen, aldus de auteurs Broeders en

voorkomen.

Kalisingh.

47 Agenda en colofon

10 LVO-nieuws 28 Boeken 44 Anita Heideveld over kwaliteitsbeleid


OKO_mei_2009.indd 5

5

4/27/09 2:53 PM

Tekst: Menno Goosen

Mobieltjes bron van vuil in ziekenhuizen Mobiele telefoons in ziekenhuizen kunnen een rol spelen bij het verspreiden van ongewenste bacteriën. Dat blijkt uit onderzoek naar tweehonderd gsm’s van artsen en verpleegkundigen. Op bijna alle onderzochte apparaten (95,5 procent) werd ten minste één ziekteverwekker aangetroffen; in een aantal gevallen ging het om een gevaarlijke bacterie. Slechts één op de tien ziekenhuismedewerkers verklaarde zijn of haar gsm regelmatig schoon te maken. Het onderzoek werd verricht door een team van de Ondokuz Mayisuniversiteit in het Turkse Samsun aan de Zwarte Zee.

Tweehonderd doden minder door nieuwe dottermethode Door een nieuwe behandelmethode bij het dotteren van hartpatiënten daalt het aantal doden en infarcten in het eerste jaar na een dotterbehandeling met een derde. Dit blijkt uit onderzoek onder leiding van de Nico Pijls, hoogleraar in Eindhoven. In een land als Nederland zouden door de behandelmethode zo’n tweehonderd minder mensen overlijden en vijfhonderd minder hartinfarcten plaatsvinden. Bij de nieuwe methode wordt nauwkeu-

Ziekenhuizen starten nieuwe benchmark Vijf topklinische ziekenhuizen zijn een zesjarig project gestart om hun personeelsbeleid te verbeteren. Het gespecialiseerde onderzoeksbureau SKB zal in die periode werkbelevings- en vitaliteitsonderzoeken onder de medewerkers verrichten. Met dit project bereiden de ziekenhuizen zich voor op een steeds krappere arbeidsmarkt en

FOTO: STOCKXPERT.COM

rig de bloeddruk voor en na de vernauwing gemeten. Uit deze fractional flow reserve-meting kunnen artsen afleiden of er geen sprake is van zuurstoftekort, wat tot een hartinfarct kan leiden. Alleen als dat het geval is volgt een operatie. Dit leidt tot aanzienlijk minder operaties dan wanneer de keuze wordt gemaakt op basis van visuele inspectie. Er wordt gemeten met een katheter, die bij de lies in het lichaam en vervolgens via de bloedbaan naar de kransslagader wordt gebracht.

toenemende kwaliteits- en prestatieeisen. Deelnemende ziekenhuizen zijn het Martini Ziekenhuis (Groningen), Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (Amsterdam), St. Antonius Ziekenhuis (Nieuwegein), Catharina-ziekenhuis (Eindhoven) en Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis (Nijmegen).

Nieuwe website: www.oknieuws.nl Uitgeverij Y-Publicaties heeft het initiatief genomen om www.oknieuws.nl te lanceren. Een website met nieuws voor iedereen die werkzaam is op de OK: van operatieassistent tot anesthesiemedewerker en van ok-manager tot chirurg. Op de site vindt u onder andere het laatste nieuws, interessante achtergrondverhalen, vacatures, een poll en een agenda met belangrijke vakevenementen. Op de site kunt u zich aanmelden voor de gratis nieuwsbrief. Dan ontvangt u het laatste oknieuws vanzelf in uw mailbox.

6


OKO_mei_2009.indd 6

4/27/09 2:53 PM

HEEFT U NIEUWS? Mail dit dan naar [email protected]


Recensie-exemplaren kunnen,

Snellere bepaling ziekenhuisbacterie is betrouwbaar Net als misdadigers zijn ook bacteriën via een DNA-profiel herkenbaar. Promovenda Risma Ikawaty van de universiteit Utrecht onderzocht de effectiviteit van DNAprofielen bij het typeren van MRSA. Als een MRSA-bacterie wordt aangetroffen, willen artsen zo snel mogelijk weten of het om een gevaarlijke, zich snel verspreidende stam gaat. Het maken van een DNA-profiel (de MVLA-methode) blijkt net zo betrouwbaar als de huidige gouden standaard (PF-

GE-methode) maar is sneller, goedkoper en objectiever. Artsen kunnen er binnen een dag mee vaststellen of aangetroffen MRSAbacteriën horen bij een ‘uitbraakstam’. Met andere methodes moeten ze daar drie dagen tot wel een week op wachten. Al die tijd worden verdachte patiënten in isolatie verpleegd, terwijl dat wellicht onnodig is. Ikawaty raadt ziekenhuizen aan om MRSA via DNA-profielen te typeren.

FOTO: MAASSTAD

Maasstad opereert radicale prostatectomie met Da Vinci-robot

De urologen van het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis opereren als eerste ziekenhuis in de regio met behulp van de Da Vinci-robot. De robot zal eerst worden

ingezet bij een radicale prostatectomie. Het driedimensionale zicht en de extreme vrijheid en beweeglijkheid van de werkinstrumenten maken een ingreep zeer nauwkeurig en gecontroleerd. Bij een radicale prostatectomie heeft dit bijvoorbeeld voordelen voor continentie en potentie. De toegang via kleine huidincisies versnelt het postoperatief herstel. Uitvoerend uroloog Sjoerd Klaver heeft ervaring opgedaan in het Academisch Ziekenhuis Leuven. Het Maasstad Ziekenhuis biedt urologen van andere ziekenhuizen de mogelijkheid om als collega bij de ingreep te assisteren.

voorzien van een persbericht, gestuurd worden naar: OK Operationeel, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam.

Betere MRIscans mogelijk bij kanker Onderzoeker Kristina Djanashvili van de TU Delft heeft tijdens haar promotie een stof ontwikkeld die MRI-scans van tumoren verbetert. Deze bestaat uit een verbinding van een zogenoemd lanthanidechelaat met een fenylboronaatgroep. Het lanthanidechelaat zorgt ervoor dat er een sterk en duidelijk MRI-signaal ontstaat; de fenylboronaatgroep maakt dat de stof de tumor goed weet te vinden. Tumoren zijn hiermee in principe dus sneller op te sporen en scherper af te beelden.

Rapport invasieve chirurgie WIBAZ (de Werkgroep Instrumentatie Beheer Academische Ziekenhuizen) en NVKF (de beroepsvereniging van de klinisch fysici in Nederland) hebben een gezamenlijk rapport uitgebracht over de kwaliteitsborging van instrumenten en apparatuur die worden gebruikt bij minimaal invasieve chirurgie. Het rapport is te downloaden op www.wibaz.nl en www.nvkf.nl.


OKO_mei_2009.indd 7

7

4/27/09 2:53 PM

Inspectie sluit operatiekamers privékliniek

Hybride operatiekamer voor cardiovasculaire chirurgie

Privékliniek Silhouet in Breda en Weert moet per direct stoppen met opereren. De Inspectie voor de Gezondheidszorg vindt dat er te veel gezondheidsrisico’s voor de patiënten zijn. Zo is er geen goede luchtbehandeling op de operatiekamers en worden patiënten verdoofd zonder dat er een anesthesist aanwezig is. De Inspectie trof verder infuusnaalden aan die over de sterilisatiedatum

heen waren. En radiatoren, voorraadkasten en wasbakken horen volgens haar niet thuis in een operatiekamer; deze zijn moeilijk schoon te houden en kunnen een bron zijn van infecties. De melding van twee slecht uitgevoerde borstvergrotingen alarmeerde de Inspectie. Pas als zij ervan overtuigd is dat de situatie is verbeterd, mag er weer geopereerd worden in de kliniek.

FOTO: PHILIPS

Laparoscopische apparatuur voor JBZ

Philips heeft een nieuw type hybride operatiekamer ontwikkeld. In deze OK kunnen, volgens de fabrikant, zowel open als endovasculaire procedures worden uitgevoerd, en kan makkelijk van de ene methode op de andere worden overgeschakeld. Prof.dr. Verhagen, hoofd vasculaire chirurgie aan het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam: ‘De eisen die vaatspecialisten aan de operatiekamer stellen zijn ingrijpend veranderd. Een veelgehoorde wens is om beide behandeltypes in één en dezelfde ruimte te kunnen uitvoeren. Noch de gangbare OK, noch de bekende vaatkamer – waar het vaatstelsel met radiologische diagnostiek in beeld wordt gebracht – zijn daarvoor een goed uitgangspunt. De eisen die aan deze kamers worden gesteld lopen ver uiteen en conflicteren soms zelfs.’

8

Het Brabantse Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) heeft hypermoderne laparoscopische apparatuur aangeschaft. Het ziekenhuis geeft met deze investering uiting aan de ambitie om behandelen operatiemethodes steeds veiliger, efficiënter en patiëntvriendelijker te maken. Het ziekenhuis investeerde eerder

al in een operatierobot voor prostaatoperaties. De apparatuur heeft beeldschermen die highdefinitionkwaliteit bieden (100 Herz). Daardoor is het zicht op het te opereren gebied uitstekend en kan er efficiënt en met minder bloedverlies worden geopereerd.

Cardiostick voor hartpatiënten Radboud

Het UMC St Radboud begint een proef met de cardiostick. Op deze USB-stick in de vorm van een creditcard kunnen de medische gegevens van een hartpatiënt geladen worden. Het is de bedoeling dat de patiënt deze kaart bij zich draagt, zodat artsen in geval van nood de gegevens meteen kunnen raadplegen. Het gaat onder andere

om gegevens over katheterisatie, medicijngebruik en een eventuele pacemaker. De kaart kan op elke computer afgelezen worden. De komende tijd krijgen honderd hartpatiënten die de preoperatieve poli van de afdeling Cardiothoracale chirurgie bezoeken, een cardiostick met hun persoonlijke medische gegevens mee. De verwachting is dat zij zich in de periode tot aan hun hartoperatie met de kaart op zak veiliger voelen. Na de hartoperatie wordt ook de ontslagbrief op de kaart gezet. De proef is erop gericht om na te gaan of de cardiostick in de praktijk aan de verwachtingen voldoet en een nuttig hulpmiddel is.


OKO_mei_2009.indd 8

4/27/09 2:53 PM


Orthopedie Amphia wint prijs

Isala klinieken betaalt schade door meeroken Een ex-werknemer van Isala klinieken in Zwolle moet door haar voormalige werkgever worden gecompenseerd voor de schade die ze heeft geleden door meeroken. Dit heeft de Hoge Raad bepaald. De vrouw werk-

te in 1999 en 2000 als secretaresse van twee gastro-enterologen. Zij waren beiden stevige rokers. Het arrest heeft waarschijnlijk geen directe gevolgen voor andere werkgevers, omdat de Zwolse kwestie vrij specifiek was.

Steekproef: brandveiligheid ziekenhuizen redelijk op orde De brandveiligheid in Nederlandse ziekenhuizen is redelijk op orde, maar kan beter. De Consumentenbond hield een steekproef onder negen willekeurig gekozen ziekenhuizen. Daarbij zijn geen ernstige misstanden aangetroffen, maar er valt nog wel het een en ander te verbeteren. Tijdens de rondgang langs de ziekenhuizen stuitte de door de Consumentenbond ingehuurde specialist onder andere op verkeerd aangegeven vluchtroutes, bedden en rolstoelen die delen van de gang blokkeerden, karren of infuusrekken voor de nooduitgang, deuren die de verkeerde kant op draaien en een niet gekeurde brandblusser. Het gaat vaak om kleine punten, maar als er paniek uit-

breekt bij brand en het zicht is verminderd door rook, zijn ook kleine dingen belangrijk. In de Gezondgids van april staat een uitgebreid overzicht van de bevindingen. Omdat de steekproef in een beperkt aantal ziekenhuizen en op een selectie van afdelingen is gedaan, is het niet mogelijk om conclusies te trekken over de brandveiligheid van Nederlandse ziekenhuizen in het algemeen. Wel pleit de Consumentenbond op basis van de resultaten voor een scherpere naleving van de brandveiligheidseisen. Enkele betrokken ziekenhuizen hebben inmiddels maatregelen genomen of veranderingen aangekondigd naar aanleiding van dit onderzoek.

Een onderzoeksproject van de orthopedie van het Amphia Ziekenhuis heeft een prijs gekregen van de Nederlandse Vereniging voor Orthopaedische Traumatologie (NVOT). Het onderzoek leidt tot een betere behandeling van patiënten met een radiuskopfractuur. De prijs van de NVOT wordt jaarlijks uitgereikt voor de beste publicatie op het gebied van orthopedische traumatologie. Hiermee wil de vereniging onderzoek in traumatologie stimuleren. De prijs bestaat uit een geldbedrag en een oorkonde.

Time-out voor operatie in Enschede Het Medisch Spectrum Twente in Enschede is begonnen met de time-outprocedure. De gynaecologen bijten het spits af. Gaandeweg wordt deze extra veiligheidscheck ziekenhuisbreed ingevoerd. Vlak voordat een operatie begint en als de patiënt nog wakker is, gebruiken gynaecoloog, anesthesioloog en chirurgie- en anesthesiemedewerkers het time-outmoment om zich er gezamenlijk van te overtuigen dat alle gegevens over de operatie overeenkomen.


OKO_mei_2009.indd 9

9

4/27/09 2:54 PM

Turbulentie in vakbondswereld De LVO is sinds 2001 aangesloten bij vakbond De Unie Zorg en Welzijn (UZW). Sinds het vertrek van De Unie per 1 januari j.l. bestaat De UZW uit 24 verenigingen. Omdat ik gemerkt heb, dat veel mensen de koepel De Unie Zorg en Welzijn en De Unie met elkaar verwarren, heb ik het verder over De UZW. Namens de LVO ben ik al vele jaren afgevaardigde in het bestuur van De UZW. De Unie, net als de LVO ook al vanaf de start lid van De UZW, heeft haar lidmaatschap nu opgezegd. De Unie is daardoor geen partij meer bij de Cao en niet meer betrokken bij onderhandelingen over sociale plannen of andere activiteiten die aan de Cao zijn gekoppeld. Voor haar opzegging heeft De Unie redenen aangevoerd. Maar wat mij betreft, lijkt het er vooral op dat De Unie onvoldoende leden wist te werven binnen de beroepsverenigingen en vond dat zij onvoldoende rendement haalde uit de investeringen die De Unie uit eigen wil en voor eigen gewin deed in De UZW. Inmiddels is duidelijk dat, nu De Unie geen partij meer is bij de Cao, zij ook de LVO en de andere

Gratis voor LVO-leden: Veilig werken in de OK Een handreiking voor operatieassistenten Veiligheid is voor OK-medewerkers van (levens)belang. In OK Operationeel zijn de afgelopen jaren regelmatig artikelen over dit thema verschenen. Deze zijn nu gebundeld in dit eerste deel in de nieuwe reeks ‘Werken op de OK’. Het eerste deeltje is voor LVO-leden GRATIS en wordt uitgedeeld op de diverse LVOactiviteiten. Niet-LVO-leden betalen € 14,50. Bestellen kan via de webwinkel van www.y-publicaties.nl of door te mailen naar [email protected].

verenigingen daar schijnbaar geen plaats meer gunt. De Unie heeft beslag laten leggen op de gelden van De UZW. De Unie claimt de terugbetaling van de aanloopkosten van 2001 en 2002 (die De Unie volgens afspraak voor eigen rekening zou nemen) op zodanige wijze dat De

LVO-informatie Henk Folkertsma, voorzitter [email protected]

UZW deze niet kan betalen. De beslaglegging door De Unie heeft ernstige gevolgen voor de bedrijfsvoering van De UZW. Het kan wat betreft de arbeidsvoorwaardelijke belangenbehartiging aan de Cao-tafels in de (academische)

Hennie Mulder, penningmeester en bestuurslid Media Tel.: 040-2538921, [email protected]

ziekenhuizen die op dit moment spelen, overigens nog

Monique de Kort, bestuurslid Congres, [email protected] Charmaine Betzema, secretaris en bestuurslid PR&V [email protected] [email protected] Postbus 552, 9700 AN Groningen.

E-mailadressen [email protected] [email protected] [email protected] Internet: www.lvo.nl

Jacques Henkelman, bestuurslid Onderwijs [email protected]

Lidmaatschap Opzeggen: Secretariaat LVO Postbus 552, 9700 AN Groningen

Yvonne Maatjens, bestuurslid Beroepsbelangen [email protected]

gewoon door. Persoonlijk en als afgevaardigde ben ik diep teleurgesteld in het gedrag van De Unie Mijn lidmaatschap heb ik dan ook ingeruild voor VHP-Zorg. Ik hoop dat alle leden van de LVO dit voorbeeld volgen. Dit kan via www. deuniezorgenwelzijn.nl. Hoe de toekomst eruit zal zien, wordt met de afgevaardigden van de 24 verenigingen besproken. Via de maandelijkse digitale nieuwsbrief, LVO-

0345-851931 Iedere werkdag van 8.30 tot 17.00 uur Adres: LVO, Postbus 552, 9700 AN Groningen Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl of bel met 0345-851 931. Opzegging van lidmaatschap dient voor 1 oktober schriftelijk te gebeuren - het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd.

ziekenhuizen ook de LVO-leden raken. Langs diverse wegen gaan de Cao onderhandelingen voor de algemene

LVO TELEFOONNUMMER:

site en LVO-nieuws in OK-Operationeel houd ik jullie op de hoogte. Yvonne Maatjens, Bestuurslid beroepsbelangen

10


OKO_mei_2009.indd 10

4/27/09 2:54 PM

De LVO-vertegenwoordiger Tekst: Astrid van Pelt

Naam: Walda Aan Leeftijd: 49 jaar Woonplaats: Oostzaan Werkt als: Operatieassistent in het BovenIJ ziekenhuis, Amsterdam-Noord Leuke van het vak: ‘Het technische aspect’

‘Op de middelbare school raadde de decaan me aan om de opleiding tot operatieassistent te volgen. Omdat ik gruwelde bij het idee de rest van mijn werkende bestaan achter een bureau door te brengen, nam ik zijn advies ter harte. Na mijn middelbare school begon ik meteen aan de opleiding in het Andreas Ziekenhuis. De gemoedelijke werksfeer die daar hing sprak me zo aan, dat ik er na mijn afstuderen ook in dienst ben getreden. Tien jaar later switchte ik naar het BovenIJ ziekenhuis, zodat ik wat dichter bij huis kwam te werken en sportief op de fiets naar mijn werk kon gaan. Inmiddels zit ik al 32 jaar in het vak, en door de jaren heen is de medische sector blootgesteld aan allerlei technische vernieuwingen. Ik kan me de lange hechtdraad in potten nog goed herinneren; die moest je naar eigen inzicht

afknippen. Inmiddels gebeurt er veel meer op de automatische piloot. Daar ben ik niet rouwig om. Alles draait uiteindelijk om het comfort van de patiënt, en de technische hulpmiddelen hebben gelukkig geen afbreuk gedaan aan de gemoedelijkheid op de OK. Sinds eens jaar of tien ben ik LVOvertegenwoordiger. Ik vind het een geruststellend idee dat er een vereniging is die zich hardmaakt voor onze belangen. Ik verspreid de nieuwsbrief in het ziekenhuis en mensen kunnen mij uiteraard ook aanspreken op LVOgerelateerde zaken. Op dit moment vind ik dat het promoten van ons beroep de hoogste prioriteit heeft, zodat er veel operatieassistenten in spe met frisse motivatie aan de opleiding beginnen. We kunnen niet zonder hen, en bovendien hebben wij een fantastisch beroep.’



11

4/27/09 2:54 PM

LVO-vertegenwoordigersdag over regelgeving

De LVO organiseerde ook dit jaar weer de vertegenwoordigersdag, 16 maart in het Sophia-ziekenhuis te Zwolle. Zo’n zestig operatieassistenten, die als vertegenwoordigers werken in verschillende Nederlandse ziekenhuizen, schreven zich in. Rond tien uur begonnen we met het programma, dat ging

12

over de vraag: schiet de regelgeving niet te ver door? Charmaine Betzema, secretaris van de LVO, wenste iedereen een leerzame bijeenkomst. Daarna besprak het hoofd van de operatieafdeling van het Sophiaziekenhuis, Lynette van Rooijen, wat de regelgeving op de OK betekent. Bart Jongbloed van MediRisk vertelde over het voorkomen van missers. Uit zijn verhaal bleek dat er bij de schadeverzekeraar achthonderd tot duizend claims per jaar binnenkomen en dat 33 procent daarvan afkomstig is van de operatieafdeling. Een zaak waarover we ons als operatieassistenten volgens Jongbloed wel degelijk druk mogen maken en waarvoor we bij MediRisk oplossingen mogen aandragen. Na het betoog van Bart Jongbloed kreeg Nicole Dreessen het woord. Zij neemt deel aan de LVO-projectgroep die een richtlijn samenstelt om het onbedoeld achterblijven van operatiemateriaal te voorkomen (zie ook pag. 30). Een aantal jaren geleden hebben de LVO-leden hierom gevraagd. Ook de vangnetten die MediRisk opgesteld heeft, hebben ertoe geleid dat deze werkgroep in het leven geroepen is. Verdere aanleiding vormden de rapporten van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over het preoperatieve (2007) en peroperatieve proces (2008), en de verantwoordelijkheid en professionaliteit van de operatieassistenten. De werkgroep onderzoekt onder meer wie waarvoor verantwoordelijk is, wat het effect is van wegen en tellen en wat het effect is van de randvoorwaarden binnen het operatiecomplex. Hopelijk kan zij nog dit jaar een kant-en-klare richtlijn openbaar maken die voor alle ziekenhuizen in Nederland bruikbaar is.

De laatste spreker voor de pauze was Jacques Henkelman, LVO-bestuurslid Onderwijs. Hij hield een ludiek praatje over wat nu eigenlijk regels zijn en hoe ze op dit moment worden toegepast in Nederland. Na een lekkere lunch en een ronde langs onze sponsors, de firma’s Emdamed, Stöpler en Braun Aesculap, en een stand van de Unie Zorg en Welzijn, konden we met volle aandacht het middagprogramma ingaan. Dat begon met Ed Schoemaker, inspecteur voor de gezondheidszorg. De Inspectie zal dit jaar het rapport over het postoperatieve proces presenteren. Zij is erg blij dat de LVO samen met de CBO een nationale richtlijn opstelt en zal deze graag overnemen als norm. De laatste spreker van deze dag was Henk van Haren van de firma Stöpler. Hij vertelde ons een verhaal over starre optieken, hun opbouw en eigenschappen. Ook vertelde hij over reiniging. Hij legde uit hoe je problemen kunt herkennen. Na de presentaties was het tijd voor actie en hebben we met z’n allen een workshop boogschieten gevolgd. Na een korte uitleg mochten we allemaal een keer oefenen, waarna we in groepen voor de ‘echte’ punten gingen schieten. Uiteindelijk hebben de beste boogschieters uit iedere groep het tegen elkaar opgenomen. Robert-Jasper Zoer uit de Isala klinieken kwam als winnaar uit de bus. Rond vieren keerden we huiswaarts, ons weer eens bewust van de fouten en missers die zo gemakkelijk gemaakt kunnen worden op een OK en die grote gevolgen kunnen hebben voor de patiënt. Fryda Menger, commissielid PR&V



4/27/09 2:54 PM

Reacties op ‘Time-out voor OK Operationeel!’ Beste redactie van OK Operationeel, Met stomme verbazing en stijgende woede heb ik het stukje over de ‘foute foto’ gelezen dat op pagina 11 in OK Operationeel 2 staat. Ik voel me erg aangevallen!!! Ik ben degene die op de besproken foto staat. Natuurlijk poseer je voor de camera. Ik vind de reactie van de anderen beneden peil. Begrijpen ze niet dat het maar een foto is? OK Operationeel is er voor vakmensen en die weten heus wel dat je zo niet werkt. Het gaat ook niet om de foto maar om het interview! Jullie fotograaf vertelde me hoe ze het graag zag. Als jullie het als redactie niet eens zijn met de foto’s, publiceer ze dan niet. Gelukkig heb ik zelf alleen maar positieve reacties gehoord. Zelfs op de

LVO-vertegenwoordigersdag werd er met geen woord over de ‘foute foto’s’ gesproken. Op pagina 12 van OK Operationeel 2 staat een advertentie van de LVO voor nieuwe bestuursleden. Hebben jullie wel even goed naar de foto gekeken? Alle personen hebben een mondmasker om de nek. Hoezo geen foute foto’s meer? Vriendelijke groet, Annette de Jong

Beste redactie, Graag wil ik reageren op de commotie die is ontstaan over een tweetal foto’s in de vorige uitgave van OK Operationeel. Het feit alleen al dat er mensen zijn die hierin een aanval zien op de ernst van hun beroep, betekent dat deze mensen eens heel lang in de

Ik hou van Holland!

spiegel moeten kijken. Deze collega’s zijn zo te lezen totaal hun gevoel voor humor verloren en nemen zichzelf dusdanig serieus dat het tijd wordt om een ander beroep te kiezen. Misschien is er in de politiek plaats voor hen. Op de foto staat mijn lieve collega Annette, die bijzonder serieus met haar beroep bezig is. Gelukkig heeft zij wel zo veel gevoel voor humor dat ze op deze leuke manier gefotografeerd kon worden. Hart voor het vak, maar niet de lach vergeten!! Vriendelijke groet, Inez Huizinga, operatieassistent-planner Refaja

Invitation to Work

In opdracht van ziekenhuizen door héél Nederland zoeken wij operatie-assistenten en anesthesiemedewerkers voor vaste banen. Denk jij erover om van baan te veranderen? Stop met sollicitatiebrieven schrijven en laat je door Interchange begeleiden. Dit heeft naast onze transferpremie van € 1750,- vele andere voordelen. Natuurlijk kun je via ons óók naar Zwitserland, dan is de premie € 450,-. Meer weten? Op onze website kun je lezen hoe wij al sinds 1990 vraag en aanbod bij elkaar brengen.

010 - 4366301 www.inter-change.nl

Vacancy Full-time Anesthesia Assistant & Operating Room Technician Grow with our operations team! The St. Maarten Medical Center in the Netherlands Antilles is looking for qualified, motivated persons to join our Operating Room Team. Are you enthusiastic and willing to take on the challenge of transition and growth with an expanding hospital? If you have the qualifications and what it takes to work well in a small but dynamic environment and are willing to provide a high level of care to patients, then come and join us at the St. Maarten Medical Center.

Interested candidates, please submit CV to: Human Resources Department [email protected] Telephone: +599-543-1111 ext. 2520 For more information on this and other vacancies, please visit SMMC website:

www.sintmaartenmedicalcenter.org OK OPERATIONEEL MEI 2009


13

4/27/09 2:54 PM


De LVO op bezoek bij onze zuiderburen

De LVO was aanwezig bij het symposium van de Vereniging van Vlaamse Operatieverpleegkundigen (VVOV), 26 maart in Blankenberge. De donderdag was traditioneel de dag waarop de fabrikant en de gebruiker elkaar ontmoeten. Deze dag stond in het teken van back to the basics; te denken valt aan de basisprincipes van diathermie, afdekmateriaal en stapling. Veel dingen zijn in België hetzelfde als bij ons, maar er zijn daar nog wel veel taboes! Wij hebben lijsten met de beste ziekenhuizen, de beste specialisten. Dit is in België not done. Uit het UMC Groningen kwam Gerda Lensen, practitioner arbeidsdermatologie. Zij sprak over latexallergieën en het belang van een latexvrije omgeving voor het meervoudig geopereerde kind. Na het programma was er gelegenheid

14

om met collega’s bij te praten onder het genot van een borrel. Na het uitmuntende diner was er een feestavond. Vrijdag stond de dag in het teken van het kind. Vier workshops waren volledig gewijd aan de kleinsten in onze maatschappij. Deze dag werd geopend door VVOV-voorzitter Monique van Hiel. Mr. Vande Moortel, advocaat-lector, sprak over het omgaan met zorgkundigen en vertegenwoordigers op de OK. In België zijn er alleen maar operatieverpleegkundigen. De titel en het beroep zijn beschermd; op de OK mogen alleen verpleegkundigen handelingen verrichten. De wet is hier duidelijk over, maar door tekorten zetten directies soms zorgkundigen, kinesisten, vroedvrouwen en vertegenwoordigers in. De operatieverpleegkundige is mede

aansprakelijk als een niet-verpleegkundige assisteert. Dit geldt niet voor artsassistenten. Bij de workshop genaamd Hoop sprak dr. Rene Heylen van Ziekenhuis OostLimburg in Genk over optimalisering van de samenwerking tussen het medisch diensthoofd en de hoofdverpleegkundige OK. Hij gebruikte de Suske en Wiskestrip De Apekermis om problemen naar voren te brengen die bestaan tussen de verschillende geledingen in het ziekenhuis. De oplossing is het oprichten van een OK-commissie. Na de lunch gaf dr. Verbanck, anesthesist en OK-manager, de lezing ‘OK-commissie: basis voor degelijk management?’. Hij liet met praktijkvoorbeelden zien dat een OK-commissie vooral bij fusies van ziekenhuizen onontbeerlijk is. De laatste lezing van de workshop was van hospital coach Jan De Boeck: ‘De kunst van te motiveren en er zelf in te blijven geloven’. Een echte aanrader, deze interactieve lezing! Een fijne, positieve afsluiting van het symposium. Door jezelf vragen te stellen, zoals ‘waar word ik gelukkig van?’ en ‘waarom heb ik ooit voor deze job gekozen?’, krijg je direct al een andere kijk op je eigen motivatie. Ontwikkel zelf een positieve levenshouding en wees besmettelijk! We kregen een film te zien over de belevenissen van een patiënt op het operatiecomplex die zich eenzaam en onbegrepen voelde. Het is de taak van operatieassistenten om patiënten gerust te stellen en optimale aandacht te geven. Het symposium werd afgesloten met een borrel en dinerbuffet. Charmaine Betzema, secretaris LVO



4/27/09 2:54 PM


De Unie Zorg en Welzijn verder zonder De Unie

Na een lidmaatschap van acht jaar heeft vakbond De Unie, met leden in de industrie, dienstverlening en zorgsector, zich teruggetrokken uit de koepel De Unie Zorg en Welzijn. De onderlinge verhoudingen zijn ernstig verstoord. Via allerlei procedures probeert De Unie een faillissement van De Unie Zorg en Welzijn te realiseren. Omdat dit de positie van de LVO ernstig schaadt, roept de LVO haar leden op om hun lidmaatschap bij De Unie te beëindigen en zich aan te sluiten bij de VHP Zorg. Cao-tafel Net als de LVO was vakbond De Unie in de ziekenhuizen en academische ziekenhuizen vertegenwoordigd aan de caotafel via De Unie Zorg en Welzijn. Nu De Unie haar lidmaatschap heeft opgezegd, is zij geen partij meer bij onderhandelingen over deze cao’s of over sociale plannen, zoals bij de IJsselmeerziekenhuizen en Orbis. De Unie Zorg en Welzijn is dat wel en voert deze onderhandelingen ook namens de leden van de LVO. Opzeggen Toen De Unie nog lid was van De Unie Zorg en Welzijn, konden leden van de LVO zich onder gunstige voorwaarden bij deze vakbond aansluiten. Enkele honderden LVO-leden maakten van die mogelijkheid gebruik. Zij betalen tot het eind van dit jaar slechts 5 euro per maand aan contributie aan De Unie. De Unie richt haar pijlen nu op een faillissement van De Unie

Zorg en Welzijn en ondergraaft zo de positie van de LVO aan de onderhandelingstafel in de ziekenhuizen en bij sociale plannen. Daarom adviseert de LVO haar leden hun lidmaatschap bij De Unie op te zeggen. Zij moeten rekening houden met een opzegtermijn van drie maanden en met een poging van De Unie om hen telefonisch te overreden vooral lid te blijven. Alternatief: VHP Zorg Om de LVO’ers die nu (nog) zijn aangesloten bij De Unie van dienst te zijn, heeft De Unie Zorg en Welzijn samen met de VHP Zorg een alternatief ‘duolidmaatschap’ ontwikkeld. De VHP Zorg is oorspronkelijk een vakbond voor hoger personeel, maar stelt alle leden van de LVO en van andere aangesloten beroepsorganisaties in de gelegenheid voor eenzelfde maandelijkse contributie van 5 euro lid te worden. Deze regeling geldt in 2009; daarna wordt de contributie mogelijk verhoogd. Met de VHP Zorg is afgesproken dat die verhoging uiterst beperkt zal blijven. Het dienstenpakket is gelijkwaardig aan dat van De Unie. Dus ook bij de VHP Zorg kunt u terecht met vragen over uw cao, FWG, de Arbeidstijdenwet et cetera. Aanmelden bij de VHP Zorg is mogelijk via www.deuniezorgenwelzijn.nl. Klik onder ‘lidmaatschap’ door naar ‘duo-leden’. Voortgang De Unie Zorg en Welzijn verkeert in zwaar weer. De 24 aangesloten beroepsverenigingen werken met de VHP echter intensief samen om de continuïteit van De Unie Zorg en Welzijn te waarborgen. De LVO houdt u op de hoogte.



15

4/27/09 2:54 PM

16



4/27/09 2:54 PM

Joanca Gort: ‘Ik leer studenten dat er meer wegen naar Rome leiden’ Operatieassistent Joanca Gort (43) geeft praktijklessen aan het Wenckebach Instituut van het UMC Groningen. Dit doet zij naast haar werk als specialismeoudste Chirurgie in het Antonius Ziekenhuis in Sneek. Ze benadrukt tijdens de lessen dat protocollen van het opleidingsziekenhuis niet heilig zijn. ‘De studenten zijn erg geneigd vast te houden aan de aanpak van hun eigen ziekenhuis.’ TEKST: MARIEKE LOS | FOTO: IVONNE ZIJP

Sinds twee jaar geef je praktijklessen, naast je werk als operatieassistent. Waarom? ‘Kennisoverdracht heb ik eigenlijk altijd al interessant gevonden. Vlak na mijn diplomering heb ik dan ook de post-hbo-opleiding praktijkbegeleiding gevolgd, aan de Fontys Hogeschool. In die tijd werkte ik in het Ignatius Ziekenhuis in Breda, nu het Amphia. Daar was ik coördinator praktijkopleiding. Na een verhuizing ben ik in Sneek gaan werken. Ik was inmiddels ook moeder en had een aantal jaren alleen als operatieassistent gewerkt. Twee jaar geleden zag ik een vacature voor praktijkdocent bij het Wenckebach Instituut. Heerlijk vond ik het om weer les te geven.’ Wat vind je daar zo leuk aan? ‘Het contact met de studenten vind ik geweldig. Het zijn ook altijd leuke, gemêleerde groepjes. De opleiding tot operatieassistent trekt veel verschillende mensen, van verschillende leeftijden. Ik heb tieners die net van de havo of het vwo komen, maar ook veertigers die al een hele carrière achter de rug hebben. Verder vind ik het boeiend om mijn praktijkervaring en kennis over te

dragen. Het blijft voor mij ook heel leerzaam. Je moet voortdurend up-to-date blijven.’ Hoe gaan die praktijklessen precies? ‘We geven ze altijd in het lab. Het Wenckebach Instituut heeft de beschikking over een skills lab met twee volledig ingerichte OK’s. Er staan operatietafels inclusief steunen, er is een diathermieapparaat, enzovoort. Dat is een unieke situatie, ontstaan doordat het Instituut onderdeel is van een groot ziekenhuis. Het lab krijgt onderdelen en apparaten van leveranciers van het ziekenhuis en oude, afgedankte apparatuur van het UMCG. Ik werk met kleine groepjes, van maximaal vijf studenten. Iedere les heeft een thema, bijvoorbeeld positioneren. Samen met een collega werken we alle facetten van dat thema af. We laten de studenten de rol van patiënt spelen. Zo voelen zij hoe het is om patiënt te zijn.’ Je vindt het belangrijk om de studenten te leren dat niet alle ziekenhuizen dezelfde protocollen hebben, niet altijd alles op dezelfde manier doen. Waarom? ‘Onze studenten worden opgeleid in het UMCG. We vinden het echter belangrijk

dat ze niet alleen voor het UMCG worden opgeleid, maar voor de hele regio. Dus leren we ze bijvoorbeeld dat het UMCG weliswaar altijd reusable groene afdekdoeken gebruikt, en dat dat prima is, maar dat er ook ziekenhuizen zijn die daarvoor alleen wegwerpmateriaal gebruiken. En dat in het ene ziekenhuis het overbedden van een patiënt op de OK gebeurt, maar dat in het andere ziekenhuis een bed op de OK uit den boze is. Het is daarom ook zo goed en belangrijk dat onze praktijkdocenten uit verschillende ziekenhuizen komen. Ik vind het heel waardevol om tijdens de lessen aan te geven dat er verschillende wegen naar Rome leiden.’ Zijn er nog meer voordelen? ‘Er ontstaan regelmatig interessante discussies als we het erover hebben dat bepaalde gebruiken in de OK ook anders kunnen. Ik zie wel dat de studenten erg geneigd zijn vast te houden aan de aanpak van hun eigen ziekenhuis. Dat is ook logisch. De opleiding tot operatieassistent van tegenwoordig vind ik best zwaar, veel zwaarder dan in mijn tijd. Dan begrijp ik het dat de leerlingen de zekerheden die ze hebben met beide handen aangrijpen.’ OK OPERATIONEEL MEI 2009


17

4/27/09 2:54 PM

Snel weer in de running na een liesbreuk Na een liesbreuk lijkt snelle belasting van de buikwand mogelijk zonder verhoogde kans op een recidief. Dit dankzij een kunststof mat ter versteviging van de buikwand, in plaats van het aan elkaar hechten van weefsels, spieren en fascie. Over de Lichtensteinplastiek, TEP, TAPP en hun resultaten. TEKST: DR. W.F.M. VAN ERP EN J.A. CHARBON, CHIRURGEN, MÁXIMA MEDISCH CENTRUM

S

telt u zich eens voor: u constateert een gat in de buitenband van uw fiets. De binnenband puilt hierdoor naar buiten. U neemt een ruim stuk canvas en bedekt daarmee van binnenuit de opening in de buitenband. Nu kan de binnenband hier niet meer door uitpuilen, ook niet als de band hard wordt opgepompt. Op dit principe berust de endoscopische behandeling van een liesbreuk. Een breuk is een uitstulping van het peritoneum door een al of niet gepreformeerde opening in de buikwand (figuur 1). Het lieskanaal is zo’n gepreformeerde opening. Als de processus vaginalis zich niet heeft gesloten en deze zich vult met een darmlis of omentum, bestaat er een aangeboren (indirecte) liesbreuk. De liesstreek is een relatief zwakke plek; het lieskanaal is complex aangelegd om de ductus spermaticus en de spermati18

vanwege een vergrote prostaat, door veelvuldig hoesten bij COPD of bij zwaar tillen, kunnen de spieren fascielagen op deze zwakke plek gaan wijken en kan het peritoneum naar buiten puilen. Dan ontstaat een niet-gepreformeerde opening, de directe liesbreuk. Ook aanleg, anatomische variatie en roken lijken een rol te spelen.

Open correcties

Figuur 1. Anatomie van de rechterlies. Plaats van de hernia medialis (1), hernia femoralis (2) en hernia lateralis (3). sche vaten op ingenieuze wijze de buik te laten verlaten. Door verhoogde druk op de buikwand, bijvoorbeeld bij persen

De klassieke behandeling van een liesbreuk bestaat uit verwijdering van de breukzak en uit herstel en versterking van de achterwand. Dit gebeurt door de weefsels, spieren en fascie aan elkaar te hechten. In de loop der tijd zijn hiervoor verschillende technieken ontwikkeld, zoals de plastiek volgens Bassini, BassiniHackenbruch, McVay en Shouldice. Het bij elkaar brengen van deze weefsels om



4/27/09 2:54 PM

het defect te overbruggen gaat gepaard met enige spanning hierop. Daardoor hebben de patiënten de eerste weken last van wondpijn. Bovendien moet zwaar tillen de eerste zes weken worden vermeden, zodat de plastiek de gelegenheid krijgt om te genezen. De weefsels kunnen op termijn wijken en na enige jaren kan een recidief liesbreuk ontstaan. Dit gebeurt, afhankelijk van de toegepaste techniek, in maximaal 40 procent van de gevallen.1 Na het verwijderen of terugstulpen van de breuk kan de buikwand ook worden verstevigd met een kunststof matje, zonder dat daarbij de spieren aan elkaar worden gehecht. Dit is een spanningsvrije techniek. Het matje kan aan de ventrale zijde van de spierlaag worden gelegd (Lichtenstein) of aan de dorsale zijde (Stoppa, Ugahary). De Lichtensteinplastiek, wereldwijd de meest toegepaste plastiek met mat, is weliswaar een spanningsvrije plastiek, maar er is een toegangsincisie van ongeveer 10 centimeter voor nodig en de mat moet met een reeks hechtingen worden gefixeerd. Hoewel postoperatief meestal geen beperkingen worden geadviseerd, hebben de patiënten nog enkele dagen tot weken last. De open operaties met mat laten op termijn minder recidieven zien dan die zonder mat.

Laparoscopieën Eind jaren tachtig, begin jaren negentig van de vorige eeuw doet de laparoscopie in de chirurgie haar intrede. Nieuwe technieken voor endoscopische

Figuur 2. TEP (Totaal ExtraPeritoneaal): a. ballon in cavum Retzii (a); b. matje (zwarte vlak) geplaatst tussen peritoneum en buikwandmusculatuur; c. overzicht van de plaats van de instrumenten: de laparoscoop in de navel, één trocart craniaal van de symfyse en één trocart ter hoogte van de spina iliaca anterior superior aan de aangedane zijde.

Figuur 3. TAPP (TransAbdominaal PrePeritoneaal): a. benadering van de breukpoort via de navel transabdominaal naar de breukpoort; b. matje (zwarte vlak) geplaatst tussen peritoneum en buikwandmusculatuur; c. overzicht van de plaats van de instrumenten: de laparoscoop door de navel, één trocart links en één rechts lateraal van de navel.

liesbreukoperaties worden ontwikkeld: de TEP (Totaal ExtraPeritoneaal) en de TAPP (TransAbdominaal PrePeritoneaal).

de ductus deferens en de spermatische vaten tevens ruim worden vrijgelegd. De gehele achterwand van de liesstreek wordt nu met een ruime mat van 12 bij 15 centimeter bedekt. De mat komt tussen de peritoneaalzak en de spierlaag te liggen. Soms is het nodig om de mat met enkele tackers (kleine metalen spiraaltjes) te fixeren. Omdat de buikholte niet wordt bereikt, is dit strikt genomen geen laparoscopische maar een endoscopische ingreep.

TEP Bij de TEP (figuur 2) wordt via de navel extraperitoneaal de ruimte tussen peritoneum en buikwand caudaal van de navel (cavum Retzii) vrijgeprepareerd met een ballon of de laparoscoop. De holte wordt met CO2-gas gevuld om goed zicht te verkrijgen. Twee trocarts worden geplaatst voor de instrumenten, één caudaal in de mediaanlijn en de andere links of rechts ter hoogte van de spina iliaca anterior superior. De breukzak wordt vrijgeprepareerd uit de directe of indirecte breukpoort. Een ruim gebied tussen peritoneum en spierlaag hieromheen wordt nu vrijgeprepareerd, waarbij

TAPP Bij de TAPP (figuur 3) wordt de buikholte via de navel met CO2-gas gevuld om ruimte en zicht te krijgen. Daarna wordt de buikwand met een trocart voor de laparoscoop gepasseerd. Een overzicht van de anatomie, vanuit de buikholte gezien, OK OPERATIONEEL MEI 2009


19

4/27/09 2:54 PM

is weergegeven in figuur 4. Twee trocarts worden links en rechts van de navel ingebracht voor de instrumenten. Met een paktangetje en ultracision (opereren met hoogfrequent geluid) worden na repositie van de breukinhoud in de buikholte het peritoneum geopend, de breukpoort vrijgeprepareerd en de funiculus spermaticus bij de man en het ligamentum rotundum bij de vrouw vrijgelegd. Vervolgens wordt met een matje, ook van 10 bij 15 centimeter, de liesregio belegd, waar de breukpoort is afgedekt bij zowel een laterale als een mediale en een femorale breuk. De mat wordt mediaal met enige tackers gefixeerd en het peritoneum wordt hierover gesloten met een doorlopende PDS-draad. De breukzak is een onderdeel van het peritoneum en wordt gebruikt voor het bedekken van de mat. Een groot voordeel van de TEP- en TAPPtechniek is dat er geen spanning op de weefsels staat. Verder is de toegang tot het operatiegebied minimaal invasief: slechts enkele kleine huidincisies, waarna in bestaande of virtuele ruimtes gewerkt wordt. De mat wordt aan de dorsale zijde van de buikwand gelegd en bij verhoogde druk zal de mat alleen maar vaster worden aangedrukt. Om migratie van de mat vóór de ingroei van weefsel te voorkómen, wordt deze bij de TAPP gefixeerd met tackers of tissuecol, een weefsellijm. De structuur van het matje lijkt op vitrage, waardoor weefsel door het matje groeit. Dit bewerkstelligt extra fixatie. Zowel de TEP als de TAPP is dus een spanningsvrije, minimaal invasieve techniek om een matje te plaatsen. De patiënt kan snel na de ingreep en narcose zonder noemenswaardige pijnklachten worden gemobiliseerd en mag zonder restricties belasten.

Indicaties en contra-indicaties De indicatie voor TAPP en TEP zijn de liesbreuk en de femorale breuk. Absolute contra-indicaties zijn bestraling 20

Casussen

Figuur 4. Anatomie van de rechter liesregio vanuit de buikholte gezien. Plaats van de mediale breukpoort (1), femorale breukpoort (2) en laterale breukpoort (3). De ligging van het matje is met een stippellijn aangegeven. De vena iliaca bevindt zich direct achter de arteria iliaca en is daarom niet zichtbaar.

Foto 1. Patiënt A tijdens de halve marathon. wegens prostaatcarcinoom, recidief van TEP of TAPP en stollingsstoornissen. Eerdere chirurgische intra-abdominale ingrepen kunnen een relatieve contraindicatie vormen.

Dat vroege forse belasting na een laparoscopische liesbreukcorrectie mogelijk is, wordt geïllustreerd door drie voorbeelden. Patiënt A, 49 jaar oud, is reeds tweemaal met de plastiek van BassiniHackenbruch geopereerd wegens een liesbreuk. Hij weet zich te herinneren dat hij na deze ingrepen zes weken letterlijk en figuurlijk uit de running was. Na de derde operatie, de TAPP, ervaart hij dat hij binnen een week normaal kan belasten. Hij besluit om veertien dagen na de operatie (14 oktober 2007) de halve marathon van Eindhoven te lopen en volbrengt die met succes (foto 1). Patiënt B, 58 jaar oud, deelt na de TAPPoperatie mee dat hij als reisleider een afspraak heeft om twee weken later met een groep van tien personen de Kilimanjaro in Tanzania te beklimmen. Annuleren van deze tocht is erg bezwaarlijk en teleurstellend. Aangezien wij geen medische argumenten tegen de beklimming kunnen aanvoeren, besluit de patiënt om deze tocht te volbrengen. Wat is het effect van de narcose na veertien dagen op 5500 meter hoogte? Het is ons niet bekend. Drie weken later ontvangen wij een ansichtkaart uit Tanzania met de mededeling: ‘Gelukt en geen pijnstillers nodig gehad’ (foto 2). De man heeft alleen diamox gebruikt, als preventie tegen hoogteziekte. Wel trok de buikwand af en toe fors en had de patiënt (eigenlijk de omgeving) last van onbedaarlijk snurken, wat hij hiervóór niet deed, zoals zijn echtgenote beaamde. Patiënt C, een enthousiaste 61-jarige bergbeklimmer met de bestijging van de Kilimanjaro al op zijn naam, bemerkt ongeveer zes weken voor een reis naar het Himalayagebied een hinderlijke zwelling in zijn linkerlies. Vier weken voor zijn vertrek ondergaat hij een TEP in dagbehandeling. Hij vertrekt op de geplande datum naar Nepal en trekt vier weken rond in het hooggebergte met 12 kilo op zijn rug (foto 3). Drie pieken worden bedwongen, waar-



4/27/09 2:54 PM

van de hoogste 5700 meter bedraagt. Dankzij de minimaal invasieve ingreep is hij toch in staat om zo kort na de operatie zijn droomreis te maken.

Geschiedenis De ontwikkeling van de endoscopische liesbreukcorrectie begon in 1990 en heeft een forse evolutie doorgemaakt. Het was aanvankelijk niet bekend hoe groot de mat moest zijn. In de eerste twee jaar werd een matje aanbevolen van 8 bij 12 centimeter. Het grote aantal recidieven leidde al snel tot het uitbreiden van het formaat naar 10 bij 15 centimeter. In de beginperiode werd de mat gefixeerd met nietjes. Het aantal patiënten met postoperatieve uitstralende pijn naar het bovenbeen was echter

hoog wegens zenuwbeschadiging (beklemming) door de nietjes. Daarom werden deze niet meer ingebracht en werd de mat los in een daarvoor ontwikkelde envelop tussen het peritoneum en de buikwand gelegd. Vanaf medio 2005 wordt aanbevolen om bij een TAPP de mat te fixeren met tackers of tissuecol. Het aantal recidieven is snel afgenomen. De recidieven zijn het gevolg van een te kleine mat, van inadequate positionering naar mediaal en van migratie van de mat naar lateraal.5

Eigen onderzoek Vanaf september 1992 tot en met december 2007 werd in het Máxima Medisch Centrum bij 1661 patiënten met een enkel- of dubbelzijdige breuk een endoscopische operatie uitgevoerd. Bij

116 patiënten betrof het een femoraalbreuk. In 150 gevallen werd gekozen voor een TEP. Uiteindelijk is bij 1395 patiënten een TAPP verricht. Bij de eerste duizend patiënten (tot 2003) volgde een naonderzoek.2 Het recidiefpercentage betrof 6 procent voor een primaire breuk of recidief van een open operatie en 21 procent na een recidief van een TAPP of TEP. Daarom wordt aanbevolen een recidief na een endoscopische operatie niet opnieuw endoscopisch te benaderen. Dan dient een Lichtensteinprocedure te worden uitgevoerd. Van 2003 tot september 2005 bedroeg het aantal recidiefbreuken na een TEP of TAPP 2,7 procent2 en vanaf september 2005, toen het matje werd gefixeerd, slechts 0,87 procent. Dit laatste getal kan nog oplopen omdat

Foto 2. Patiënt B, tweede van rechts, op de top van de Kilimanjaro. OK OPERATIONEEL MEI 2009


21

4/27/09 2:54 PM

Foto 3. Patiënt C in een basiskamp in Nepal.

de controleperiode pas ruim twee jaar is. Ter vergelijking: bij de Lichtensteinplastiek wordt een recidiefpercentage tussen 0,7 en 4,9 procent,3 zelfs tot 7,94 procent4 gezien. Het blijkt dat 73 procent van de recidieven bij liesbreuken, ongeacht de gekozen methode, meer dan twee jaar na de operatie wordt gezien. Deze bevinding maakt aannemelijk dat weefselverzwakking een belangrijke oorzaak van liesbreuken is.

Literatuurstudies In gerandomiseerde gecontroleerde trials worden de TAPP en Lichtenstein6 en de TEP, TAPP en Lichtenstein3 verge22

leken. De complicatiepercentages zijn in deze studies bij de TEP en TAPP lager dan bij Lichtenstein. Wel zijn de recidiefpercentages hoger. Lagere recidiefpercentages worden gevonden door Liem et al.7 en Butters et al.8 De laatste vergelijken Lichtenstein, Shouldice en de TAPP en geven de voorkeur aan de TAPP. De verschillen in recidiefpercentages verdwijnen als de operateurs ruime ervaring hebben, vanaf 250 ingrepen.6 Na dertig tot honderd ingrepen beheerst de chirurg de ingreep al behoorlijk goed. De leercurve voor de open technieken wordt onderschat.10 Hij valt niet zo op omdat de open methode onderdeel is van de opleiding tot

chirurg en de meeste chirurgen pas na hun opleiding endoscopisch gaan opereren.11 Vergelijkende onderzoeken kijken tegenwoordig ook naar andere complicaties dan alleen de kans op recidiefbreuk.3,6,8,9 Vooral het percentage patiënten met postoperatieve pijnklachten in lies of bovenbeen krijgt meer aandacht, en dat blijkt na de Lichtensteintechniek hoger te liggen dan na een endoscopische ingreep.8,9 Zenuwletsel komt bij endoscopische ingrepen nauwelijks voor, terwijl bij de Lichtensteintechniek 40 procent van de patiënten klaagt over pijn na de operatie,1 zelfs tot 60 procent.9



4/27/09 2:54 PM

Voorkeur MMC Vrijwel alle endoscopische liesbreuken worden in het Máxima Medisch Centrum door arts-assistenten (geassisteerd door de chirurg) verricht. Er is een voorkeur voor de TAPP, ook al is de TEP een goede, eigenlijk eenvoudiger methode. De anatomie is bij de TAPP goed te demonstreren, wat handig is voor mensen in opleiding. Bovendien ontstaat bij de TEP tijdens het inbrengen van de ballon soms een fausse route en kan tijdens de ingreep het beeld wel eens vertroebeld worden door bloedinkjes, waarna conversie naar de TAPP moet plaatsvinden.

Richtlijn NVvH In 2003 verscheen de richtlijn ‘Behandeling van de liesbreuk’ van de commissie Richtlijn Liesbreuk van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH).10 De Lichtensteintechniek krijgt een prominente plaats in de aanbevelingen, en de endoscopische benadering een ondergeschikte rol. Er wordt geconcludeerd dat de leercurve lang is en dat deze benadering duurder is dan open operaties. Toch worden in de richtlijn de voordelen verbonden aan de endoscopische benadering uitvoerig benoemd: sneller postoperatief herstel en lagere kans op langdurige pijnklachten. Een van de adviezen uit de NVvHrichtlijn luidt dat de endoscopische liesbreukchirurgie voordelen heeft bij een bilaterale breuk of bij een recidief van een open procedure; dit zijn lastiger ingrepen.

Kosten Vanuit ziekenhuisperspectief is voor de behandeling van een liesbreuk de open techniek met een matje het kosteneffectiefst. Vanuit maatschappelijk-economisch perspectief is bij patiënten die aan het arbeidsproces deelnemen een endos-

copische procedure waarschijnlijk het kosteneffectiefst. De endoscopische techniek is duurder bij gebruik van disposables. Bij gebruik van reusables, die opnieuw gesteriliseerd kunnen worden, vallen de kosten mee. Na een endoscopische operatie is de patiënt aanzienlijk eerder aan het werk dan na een open procedure. De meerkosten van het ziekenhuis worden hierdoor ruimschoots gecompenseerd. De open en de endoscopische operaties gebeuren beide in dagbehandeling, zodat er geen hogere opnamekosten zijn. De operatieduur is in ervaren handen voor beide operaties even lang.

Conclusie De hardste conclusie, gebaseerd op het beste bewijs, pleit vanuit het patiëntenstandpunt vóór toepassing van de endoscopische techniek: deze geeft minder pijn en sneller herstel dan een open operatie. Het is zinvol om niet alleen een bilaterale breuk of een recidief van een open procedure endoscopisch te benaderen, maar ook primaire breuken endoscopisch te opereren. In de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde heeft de Lichtensteintechniek de voorkeur bij de primaire ongecompliceerde breuk.10 Strikt genomen betekent dit dat de chirurg de patiënt moet uitleggen dat deze een correctie dient te ondergaan waarvan het herstel minder snel is dan dat van de endoscopische techniek en dat er meer kans bestaat op langdurige pijnklachten. Het lijkt verstandig om terughoudend te zijn met de endoscopische techniek bij ouderen, wegens de verhoogde kans op complicaties bij narcose, en juist liberaler bij jongeren. Ook bij een primaire liesbreuk. De patiënt profiteert direct van dit beleid, net als de chirurg. Het wordt voor de laatste eenvoudiger voldoende ervaring op te doen omdat ook de makkelijkere breuken endoscopisch geopereerd mogen worden.

En voor de patiënt geldt: weer snel in de running. W

Uit literatuurstudie blijkt ook dat narcose bij ouderen tot een hogere kans op complicaties leidt.3

Literatuur 1. Loos MJA, Roumen RMH, Scheltinga MRM. ‘Chronic sequelae of common elective groin hernia repair’. Hernia 2007; 11:169-173. 2. Hagen SJ van der, Erp WFM van. ‘Langetermijnresultaten van 826 transabdominale liesbreukcorrecties (TAPP) zonder fixatie van de mat’. Abstract. Ned Tijdschr Heelkd 2004; 13:168. 3. Neumayer L, Giobbe-Hurder A, Jonassen O et al. ‘Open mesh versus laparoscopic mesh repair of inguinal hernia’. N Engl J Med 2004; 350:1819-1827. 4. Hay J-M, Boudet M-J, Fingerhot A, et al. ‘Shouldice inguinal repair in the male adult: the golden standard?’ Ann Surg 1995; 222:719-727. 5. Knook MTT. Endoscopic inguinal hernia repair. Thesis, Rotterdam, 2002. 6. Douek M, Smith G, Oshowo A, et al. ‘Prospective randomized controlled trial of laparoscopic versus open inguinal hernia mesh repair: five year follow-up’. BMJ 2002; 324:1092-1094. 7. Liem MS, Van der Graaf Y, Van Steensel CJ et al. ‘Comparison of conventional anterior surgery and laparoscopic surgery for inguinal-hernia repair’. N Engl J Med 1997; 336:1541-1547. 8. Butters M, Redecke J, Köninger J. ‘Longterm results of a randomized clinical trial of Shouldice, Lichtenstein and transabdominal preperitoneal hernia repairs’. Br J Surg 2007; 94:562-565. 9. Cunningham J, Temple WJ, Mitchell P et al. ‘Cooperative hernia study. Pain in the postrepair patient’. Ann Surg 1996; 224:598-602. 10. Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH). Richtlijn Behandeling van de liesbreuk. Utrecht: NVvH, 2003. 11. Stassen LPS, Broeders IAMJ, Lange JF et al. ‘Endoscopische liesbreukchirurgie. Is er een probleem, en zo ja: voor wie?’ Ned Tijdschr Heelkd 2005; 14:67-71. OK OPERATIONEEL MEI 2009


23

4/27/09 2:54 PM

Tijdens een invaginerende korte strip na een liescrossectomie ontstond fors bloedverlies. De verbindingsvene tussen de VSM en het diepe venenstelsel was aan de vena-femoraliskant afgescheurd, en had zo een gat in het diepe aderlijke systeem veroorzaakt. Was dit te voorspellen geweest? TEKST: M.J.W. ALDENZEE, PHYSICIAN ASSISTANT VAATCHIRURGIE; DR. M.R.M. SCHELTINGA, VAATCHIRURG, MÁXIMA MEDISCH CENTRUM

Losgescheurde bovenbeenperfo voorspelbaar of gewoon pech?

E

en 47-jarige gezonde man presenteerde zich op de polikliniek vaatchirurgie in verband met veneuze insufficiëntie aan het linkerbeen. Een zweer aan dit been bleek door dermatologische zwachteltherapie na zes maanden grotendeels genezen. Anamnestisch gaf hij aan soms pijn in het been te hebben. Er was geen sprake van een vermoeid gevoel of jeuk. De patiënt had nooit een diepveneuze trombose doorgemaakt. Hij had wel op 16-jarige leeftijd een tandextractie onder narcose in een academisch ziekenhuis onder24

gaan. Als medicatie gebruikt hij een statine wegens hypercholesterolemie. Bij lichamelijk onderzoek werd een gezonde man van middelbare leeftijd gezien. Aan de voorzijde van het linker onderbeen waren tekenen zichtbaar van chronische veneuze insufficiëntie in de vorm van stase dermatitis met een klein genezend wondje. Er waren vele forse spataderen in het verloop van de vena saphena magna (VSM) te zien. Met een draagbaar dopplerapparaatje werd duidelijk reflux over de VSM gehoord. Onder de diagnose ‘genezen ulcus ve-

nosum op basis van insufficiëntie van het oppervlakkige VSM-systeem’ werd duplexonderzoek verricht. De VSM was inderdaad insufficiënt. Hoewel conservatieve behandeling middels het dragen van steunkousen een optie was, werd bij deze relatief jonge, gezonde man gekozen voor een operatieve crossectomie met een invaginerende korte VSM-strip.

Bloeding Nadat onder narcose een probleemloze crossectomie was uitgevoerd, werd de VSM ontkoppeld van het diepe systeem.



4/27/09 2:54 PM

De stripper werd via de VSM vanuit de lies in de richting van de knie geleid. Hij perforeerde echter de VSM halverwege het bovenbeen. Via een aparte incisie werd de stripper net boven de knie naar buiten geleid, en werd getracht de VSM inverterend te strippen.

De vene bleef enigszins ‘hangen’, maar uiteindelijk kon de VSM met een kort rukje naar buiten worden getrokken. Aansluitend verscheen een forse hoeveelheid veneus bloed, zowel in de lieswond als in het kniewondje. Ondanks langdurig afdrukken bleef het stripka-

naal fors doorlekken. Besloten werd om een stevig drukverband aan te leggen, en patiënt wakker te laten worden. Een dag na absolute bedrust werd patiënt met een drukverband om voorzichtig gemobiliseerd. Na enige stappen begon de wond boven de knie we-

rans bij routineuze VSM-strip:



25

4/27/09 2:54 PM

derom flink te bloeden. Patiënt kreeg vervolgens vijf dagen strikte bedrust. Duplexonderzoek daags voor ontslag liet nauwelijks hematoomvorming zien. Er werd een goede flow over het diepe systeem vastgesteld, zonder tekenen van diepveneuze trombose. Dit geruststellende beeld werd bevestigd door een veneuze CT-angiografie. Het hemoglobinegehalte bij ontslag was 6,7 mmol/l, terwijl de opnamewaarde 8,9 mmol/l was. Twee maanden later bleek patiënt volledig hersteld.

Varicosis

Strippen Volgens de richtlijn ‘Diagnostiek en behandeling van varices’ is bij VSM-insufficiëntie het strippen van de VSM-stam met een crossectomie de gouden standaard.1 Een endoveneuze behandeling, met als doel het oblitereren van de VSM, lijkt een goed alternatief te zijn, staat in het addendum. Specifieke complicaties van een operatieve stripprocedure zijn excessieve hematoomvorming met mogelijke abcedering of zenuwletsels. Om beschadiging van de nervus saphenus te voorkomen, wordt tegenwoordig vrijwel altijd de korte strip tot net onder de knie uitgevoerd. 26

komen? Er dient in de anamnese altijd gevraagd te worden naar doorgemaakte ontstekingen van de spataderen in het bovenbeen. Duplexonderzoek kan een verdikte MTP mogelijk aantonen. Dan valt een beperkte strip tot halverwege het bovenbeen te overwegen. Als alternatief kan worden gekozen voor een laserbehandeling. De vraag is echter of de VSM gemakkelijk kan worden gecanuleerd bij een doorgemaakte VSM-ontsteking. Bij lasertherapie moet de VSM eerst worden aangeprikt, wat bij een verdikte wand lastig kan zijn. Ook het opvoeren van de laser probe in de richting van de lies kan bij status na tromboflebitis onmogelijk blijken. W

De anatomie van het beenadersysteem is overzichtelijk. Het bestaat uit een oppervlakkig en een diep aderlijk stelsel. De oppervlakkige venen (vena saphena magna en vena saphena parva) kunnen met de diepe communiceren via perforators, oftewel door de fascie perforerende venen. Bij varicosis is sprake van uitgezette en slecht functionerende oppervlakkige venen, soms in combinatie met lekke perforators. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat een kwart van de volwassenen enigerlei vorm van varices heeft.1 Deze progressieve aandoening gaat in een aantal gevallen op den duur zelfs over in chronische veneuze insufficiëntie.

Een tweede manier om zenuwletsel te voorkomen is het reversed strippen: strippen van lies naar knie in plaats van omgekeerd.2 Onderzoek uit onze eigen MMC-kliniek laat zien dat een strip met invaginatie van de VSM potentieel nog meer zenuwsparend is, en met minder bloedverlies in het stripkanaal gepaard gaat.3,4 Vasculaire letsels aan een diepe vene of arterie zijn uitermate zeldzaam tijdens spataderoperaties (0,0017%-0,3%).5 Ook het ontstaan van diepveneuze trombose en longembolie is zeer ongewoon, evenals het ontstaan van een lymfocele of fistelvorming. De laatst twee complicaties zullen echter in de meeste gevallen spontaan genezen.6

Eerdere ontsteking Fors bloedverlies door een uit het diepe systeem gescheurde perforans is in de medische literatuur niet eerder beschreven. Hoe is het excessieve bloedverlies (> 750 cc) bij onze patiënt ontstaan? Onze hypothese is dat de perforerende bovenbeenvene (MTP, mid-thigh perforator) aan de diepveneuze zijde werd losgescheurd in plaats van aan de VSMzijde. Zo ontstond een vers defect in het diepe veneuze systeem, dat tot bovenmatig aderlijk bloedverlies heeft geleid. Bij navraag bleek patiënt enige maanden eerder een oppervlakkige ontsteking van de aders te hebben doorgemaakt. Mogelijk dat deze tromboflebitis heeft geleid tot fibrose van de VSM, die is overgegrepen op de perforerende bovenbeenvene. Bij het strippen van de VSM was deze MTP ‘sterker’ dan het diepe systeem, waardoor de VSM de perforator achter zich aan trok. Een nauwkeurige inspectie van de verwijderde VSM laat inderdaad een fibreus veranderde zijtak zien: de hoogstwaarschijnlijk eerder ontstoken MTP.

Aanbevelingen Hoe kan deze complicatie worden voor-

Literatuur 1. Richtlijn ‘Diagnostiek en behandeling van varices’. April 2007. Initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde en de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. 2. Cox SJ, Wellwood JM, Martin A. ‘Saphenous nerve injury caused by stripping of the long saphenous vein’. Br Med J 1974; 1(905):415-417. 3. Scheltinga MR, Wijburg ER, Keulers BJ, de Kroon KE. ‘Conventional versus invaginated stripping of the great saphenous vein: a randomized, double-blind, controlled clinical trial’. World J Surg 2007; 31(11):2236-42. 4. Lacroix H, Nevelsteen A, Suy R. ‘Invaginating versus classic stripping of the long saphenous vein. A randomized prosective study’. Acta Chir Bleg 1999; 99(1):22-25. 5. Rudström H, Björck M, Berggvist D. ‘Iatrogenic vascular injuries in varicose vein surgery: a systematic review’. World J Surg 2007; 31(1):228-33. 6. Mildner A, Hilbe G. ‘Complications in surgery of varicose veins’. Zentralbl Chir 2001; 126(7):543-5.



4/27/09 2:54 PM

Stap in de wereld van Koraal en ervaar het unieke van onze mogelijkheden!

Wij zijn op zoek naar:

Anesthesie-assistenten en Operatie-assistenten

Het mooiste vak van de wereld heb je al.

Meld je nu vrijblijvend aan voor meer informatie! www.koraal.org

Anesthesiemedewerker m/v Je werkt zowel binnen als buiten het operatiecentrum. Komt in aanraking met collega’s van uiteenlopende disciplines. Begeleidt leerlingen en stagiairs. Maakt deel uit van het interne reanimatie- en traumateam en het externe Medisch Mobiel Team. En krijgt alle gelegenheid je verder te specialiseren. Zou je daarmee niet kunnen zeggen dat je keuze voor de anesthesiologische zorg in het AMC een keuze is voor afwisseling én persoonlijke en vakmatige ontwikkeling? Wij denken van wel. Dus als je een diploma NVZ hebt, over goede contactuele vaardigheden beschikt, en kwaliteit en veiligheid net zo belangrijk vindt als wij: solliciteer. OptiFlex (TM) KORMA ICT Solutions (TM)

Groot denken. Durven dromen. Internationaal

Werving & Selectie (Nat. en Int.)

samenwerken. En je nooit laten beperken door het

Projectmanagement

idee dat iets ‘nou eenmaal zo hoort’. Dat maakt

Interimmanagement

het AMC zo bijzonder als werkomgeving. Voor

Opleidingen / Trainingen

meer informatie over deze vacature en de sollicitatieprocedure bezoek je www.amc.nl/werken.

Apeldoorn • Tilburg • Den Haag Steinhausen / CH



27

4/27/09 2:54 PM

Tekst: Menno Goosen

Hartwijzer

1-1-2 daar red je levens mee

Cardiologisch zapboek Auteur: Bart Boon en Richard Braam Uitgeverij: Thoeris ISBN: 9789072219602 Prijs: € 17,95 Hartwijzer is een cardiologisch zapboek: het is niet bedoeld om van kaft tot kaft te lezen, maar laat het verband tussen cardiologische onderwerpen zien. Stel, je hebt een hartinfarct gehad. Hartwijzer biedt je dan niet alleen informatie over deze hartziekte, maar ook over de risicofactoren die het risico van herhaling groter maken, over slagaderziekte en over medicijnen om je bloeddruk of je cholesterolgehalte te verlagen. Het boek besteedt ook aandacht aan operatieve technieken zoals dotteren, harttransplantaties, ICD en pacemakers.

112 * Ambulance Amsterdam

Auteur: Mickelle Haest Uitgeverij: Thomas Rap ISBN: 9789060057667 Prijs: € 12,90 Journaliste Mickelle Haest raakte steeds meer onder de indruk van de verhalen die haar buurman, ambulancecentralist Rini van de Poel, vertelde. Haest besloot zijn belevenissen op te tekenen. En dat heeft ze met veel liefde en respect, maar ook met humor en relativering gedaan. De belevenissen van de 112-centralist vormen bovendien een spiegel van het leven in de hoofdstad. De meldkamer verwerkt 200 telefoontjes en 150 spoedritten per dag, waarvan een deel op de OK terechtkomt. De centralisten van 112 staan mensen te woord die in paniek bellen met de meest uiteenlopende vragen over vechtpartijen, comazuipen, ademnood, drugsgebruik, koortsstuipen, bevallingen, burenruzies, seksattributen, vermiste personen en verloren liefdes. De verhalen verschenen eerder in dagblad Het Parool.

Werken met zorg

Fotografie: Willem Poelstra Redactie: Eddie Marsman Uitgeverij: Mets & Schilt ISBN: 9789053306345 Prijs: € 29,90

Auteur: Ingeborg Wind Uitgeverij: Terra ISBN: 9789058977786 Prijs: € 24,95

Nog een indrukwekkend boek over de hoofdstedelijke ambulancedienst. b l di 112 * Ambulance Amsterdam is echter vooral een prachtig uitgevoerd fotoboek met soms nogal heftige (zwart-wit)fotografie. Het meemaken van een zwaar ongeluk vormde voor Willem Poelstra (1956) een omslagpunt in zijn leven. Hij kon zijn werk als duiker niet meer doen, en liet zich aan de fotoacademie omscholen tot fotograaf. Tijdens deze opleiding had hij een onderwerp nodig voor een langetermijnproject. De keus was snel gemaakt; hij ging de ambulancedienst van Amsterdam volgen. Wat een paar maanden had moeten duren, wordt uiteindelijk een project van bijna vier jaar. Dit boek is daar de neerslag van.

Een nostalgisch fotoboek over de gezondheidszorg in Nederland van 1900 tot 1950. Een apart hoofdstuk wordt besteed aan ziekenhuizen. Interessant zijn operatiefoto’s uit de jaren dertig. Ook het vak van operatieassistent wordt aan de hand van enkele foto’s belicht. Daarnaast is er aandacht voor (onder andere) de apotheker, de schooltandarts, de (huis)arts aan het werk en de kraamverzorgster op de fiets. Hollandse foto’s die een beeld schetsen van de geschiedenis van de Nederlandse gezondheidszorg.

‘Boeken!’ besteedt aandacht aan uitgaven op het gebied van chirurgie en daarmee samenhangende vakgebieden en de gezondheidszorg in het algemeen. Recensie-exemplaren kunt u samen met een persbericht sturen naar: OK Operationeel, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam. 28



4/27/09 2:54 PM

Het nut van ziekte Een eigenzinnige medicus over de samenhang tussen ziekte en evolutie Auteur: Sharon Moalem Uitgeverij: De Bezige Bij ISBN: 9789023422440 Prijs: € 19,90 Waarom komt onder Noord-Europeanen zo veel suikerziekte voor? Waarom kunnen Aziatische mensen minder goed tegen alcohol en hebben Afrikanen vaker een hoge bloeddruk? Omdat die nu soms levensbedreigende erfelijke aandoeningen hen in het verleden in staat stelden een ijstijd, de slavenschepen of de pest te overleven. In Het nut van ziekte doet Sharon Moalem verslag van zijn baanbrekende onderzoek naar de samenhang tussen ziekte en evolutie. Meeslepend en overtuigend beschrijft hij het verband tussen omgevingsfactoren en genetische afwijkingen en onderzoekt hij de invloed van de geschiedenis en van de moderne wereld op de ziektes van nu, van alzheimer tot ziekenhuisbacterie. Voor meer informatie zie: www.survivalofthesickestthebook.com.

Altijd is Kortjakje ziek Honderd jaar gezondheidszorg Auteur: Ellen Boonstra-de Jong en Anne Jongstra Uitgeverij: Scriptum ISBN: 9789055945450 Prijs: € 16,00 Fotoboek over honderd jaar Nederlandse gezondheidszorg. Rond 1900 verandert de gezondheidszorg ingrijpend: geschoolde verpleegsters doen hun intrede; huisartsen gaan zich bemoeien met de behandeling van de opgenomen patiënten; en het ziekenhuis krijgt de beschikking over een operatiekamer, een aparte kinderafdeling, badkamers en een wachtruimte. Na de Tweede Wereldoorlog maken medische wetenschap en technologie een stormachtige ontwikkeling door. Diagnostiek en behandeling gaan een steeds voornamere plaats innemen in het ziekenhuis. Al deze ontwikkelingen worden geïllustreerd aan de hand van oude foto’s. Leuk is het hoofdstuk ‘Het mes erin’, dat aandacht schenkt aan operatie(technieken).

Londen, spookstad Hoe een cholera-epidemie de wetenschap, de steden en de moderne wereld veranderde Auteur: Steven Johnson Uitgeverij: Meulenhoff ISBN: 9789029080187 Prijs: € 22,50 De zomer van 1854. Cholera heeft Londen in zijn greep. Met meer dan twee miljoen mensen is het een wereldstad. Zonder de infrastructuur voor het verwijderen van vuilnis en voor het leveren van schoon water en zonder riool is het echter de ideale broedplaats voor vreselijke ziektes. In Londen, spookstad wordt de geschiedenis van deze stad meeslepend verteld: de uitbraak en de verspreiding van een epidemie en de wanhopige pogingen deze tegen te gaan. Auteur Steven Johnson laat zien dat een epidemie aan de basis van de moderne metropool staat en hoe wetenschappelijk begrip zich kan ontwikkelen in de meest vijandige omgeving.

Met de pacemaker op stap Auteur: Jacques Janssen Uitgeverij: SWP ISBN: 9789088500114 Prijs: €14,90 Oud-wetenschapsvoorlichter Jacques Janssen doet in dit boek verslag van de langdurige en moeizame implantatie van een pacemaker. maker Een draadloslating bij de pacemaker zet na twee maanden alles op losse schroeven. Toenemende angst en onzekerheid over een niet te traceren slagingspercentage beheersen wekenlang zijn bestaan. Een unieke operatie waarbij de hartchirurg tussen twee ribben door op een kloppend hart een nieuwe draad moet bevestigen, moet hem redding brengen. Dan maakt hij kennis met de wet van Murphy. Hij vecht zich terug in weerwil van een bureaucratische gezondheidszorg en geeft de lezer een onthutsende kijk in de medische wereld en de klachtenafhandeling. Prof. dr. B. Smalhout, hoogleraar en voormalig hoofd afdeling Anesthesiologie UMCU: ‘Hoewel het lijkt dat het beruchte medische bolwerk, waar patiënten niet in konden doordringen, geleidelijk aan toegankelijk is geworden, bewijst dit boek van hartpatiënt Janssen het tegendeel. Pas als het misgaat worden de tekorten van de huidige medische zorg in volle omvang zichtbaar …’



29

4/27/09 2:54 PM

Richtlijn ‘tellen van IGDH’

Deel 4: U hoort nog van ons! De LVO en het Kwalititeitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO zijn een landelijke richtlijn aan het ontwikkelen om het onbedoeld achterblijven van materialen bij operaties te voorkomen. In een serie van vier artikelen wordt dit proces gevolgd en toegelicht. In dit vierde deel kunt u lezen wie de werkgroepleden zijn en welke veranderingen zij verwachten na de publicatie van de richtlijn. TEKST: PAUL MEIJSEN

B

ij het ontwikkelen van een richtlijn staat vooral de zoektocht naar bewijzen centraal. Een richtlijn mag namelijk geen ongefundeerde uitspraken bevatten, maar moet evidencebased zijn. De werkgroep heeft daarom in samenwerking met het CBO allereerst een grondig literatuuronderzoek verricht om de richtlijn te kunnen onderbouwen. Uit een enorme hoeveelheid internationale artikelen zijn bewijzen geselecteerd. Bij alle uitspraken in de richtlijn zullen de herkomst en de bewijslast worden vermeld. Alle literatuur is inmiddels gelezen en er wordt geschreven aan een conceptrichtlijn. Voordat de definitieve tekst wordt gepubliceerd, wordt deze nog voorgelegd aan een panel van onafhankelijke deskundigen. De LVO hoopt de richtlijn nog dit najaar te publiceren. Inmiddels volgen zowel de Inspectie voor de Gezondheidszorg als verzekeraar MediRisk het proces met belangstelling.

worden opgesteld door organisaties van beroepsbeoefenaars en hebben een adviserend karakter. Richtlijnen zijn primair bedoeld om het handelen van de beroeps-

beoefenaar te ondersteunen (Cox, 2004). Op basis van een richtlijn kunnen ziekenhuizen hun protocol schrijven. Daarin wordt de richtlijn zo nodig aangepast

Nicole Dreessen, operatieassistent en voorzitter werkgroep Orbis-concern, Sittard Wat is je motivatie voor deelname aan de werkgroep? ‘Ik ben al een paar jaar actief in de commissie Beroepsbelangen van de LVO. Daardoor was ik betrokken bij de ontwikkeling van de vangnetten van MediRisk. Hier bleek al snel dat onze beroepsgroep zijn eigen verantwoordelijkheid moet nemen en verder moet gaan met het ontwikkelen van landelijke richtlijnen. Onze leden vroegen er ook al geruime tijd naar. Omdat het een wetenschappelijk onderbouwde richtlijn moest worden, werken we samen met het CBO.’ Waarom moet er een richtlijn komen? ‘Nogmaals: eigen verantwoordelijkheid en professionaliteit horen bij ons beroep. De wetenschappelijke onderbouwing geeft je een veel betere reden om iets te doen dan: “we doen dit al jaren zo”. Andere landen zijn hierin verder ontwikkeld. Een richtlijn creëert duidelijkheid en ondersteunt de operatieassistent. En het uiteindelijke doel is uiteraard: meer veiligheid voor de patiënt.’

Is een richtlijn vrijblijvend?

Welke effecten verwacht je na publicatie van de richtlijn?

Ja en nee. Richtlijnen zijn systematisch ontwikkelde aanbevelingen om zorgverleners te helpen bij beslissingen over passende zorg in specifieke situaties (Lohr & Field, 1992). Ze sluiten aan bij de stroming van evidence-based practice,

‘Er zal misschien eerst weerstand komen, maar omdat de richtlijn onderbouwd is,

30

kun je er niet meer omheen. Inspectie en MediRisk hebben aangegeven hem te zullen overnemen als hun norm. Het uiteindelijke resultaat zal zijn dat er minder vaak operatiemateriaal onbedoeld achterblijft. In de toekomst kunnen we meer richtlijnen gaan ontwikkelen, wellicht multidisciplinair.’



4/27/09 2:54 PM

aan de lokale omstandigheden. Een protocol zal dus veel concreter dan een richtlijn omschrijven hoe er precies gehandeld moet worden; maar een ziekenhuis moet wel heel goede argumenten hebben om aanbevelingen uit een richtlijn niet in een protocol op te nemen. Dit geldt ook voor individuele beroepsbeoefenaren die handelingen uitvoeren in de gezondheidszorg. De verantwoordelijkheid voor het eigen handelen ligt te allen tijde bij de individuele beroepsbeoefenaar die de handeling uitvoert. Het is mogelijk om onder speciale omstandigheden af te wijken van een richtlijn of protocol. Maar ook hier moet een medewerker van goeden huize komen wil hij zich kunnen verdedigen als hij consequent richtlijnen en protocollen negeert. Een richtlijn is te vergelijken met een wegwijzer op een kruispunt. Deskundigen hebben nagedacht over de beste route. De aanbevolen richting wordt aangegeven, maar je mag anders rijden. Wel loopt iemand dan de kans niet de

Paul Meijsen, operatieassistent en docent Catharina-ziekenhuis, Eindhoven Fontys Hogeschool, Eindhoven Wat is je motivatie voor deelname aan de werkgroep? ‘Drie jaar geleden deed ik een onderzoek. Veel ziekenhuizen hebben geen sluitend protocol voor het tellen van materialen. Als er al voorschriften zijn, worden ze in bijna de helft van de gevallen niet opgevolgd. Iedere operatieassistent kent voorbeelden van missers en bijna-missers. Het klinkt toch als een horrorscenario! De ontwikkeling van de richtlijn was een van de belangrijkste aanbevelingen uit het onderzoek.’ Waarom moet er een richtlijn komen? ‘Om duidelijkheid te verschaffen voor alle partijen en de verantwoordelijkheden vast te leggen. Pas dan kun je echt gaan werken aan kwaliteitsverbetering. Compleetheidscontrole en steriliteit vind ik de belangrijkste zaken die een operatieassistent moet kunnen garanderen, wil hij zich een professional kunnen noemen. Hij moet de verantwoordelijkheid hiervoor voor 100 procent willen en kunnen dragen.’ Welke effecten verwacht je na publicatie van de richtlijn? ‘Ik kan me soms voorstellen dat sommige protocollen in ziekenhuizen momenteel niet worden opgevolgd. Ze zijn vaak onduidelijk en daarnaast gebaseerd op tradities, gevaarlijke praktijken en lokale ideeën. Dit geeft een soort schijnveiligheid. Een richtlijn kan duidelijk maken wat nu echt zin heeft en wat ook echt géén zin heeft.’

RobertJasper Zoer, operatieassistent Isala klinieken, Zwolle

Jeanine Stuart, operatieassistent en assortimentscoördinator VUmc, Amsterdam

Wat is je motivatie voor deelname

‘Ik ben al jaren bezig met kwaliteit en veiligheid, om uiteindelijk de patiëntenzorg op

aan de werkgroep?

een hoger peil te kunnen brengen. Dit vind ik een goed initiatief van de LVO, mede

‘Meemaken hoe een evidence-based

omdat de beroepsgroep zo meer bekendheid krijgt.’

Wat is je motivatie voor deelname aan de werkgroep?

richtlijn wordt ontwikkeld.’ Waarom moet er een richtlijn komen? Waarom moet er een richtlijn komen?

‘Het is belangrijk dat er één landelijke richtlijn komt. Iedereen doet z’n best, maar de

‘Om eenheid te creëren in het telbe-

beroepsgroep moet zich professionaliseren.’

leid.’ Welke effecten verwacht je na publicatie van de richtlijn? Welke effecten verwacht je na publi-

‘Als de Inspectie voor de Gezondheidszorg en MediRisk de richtlijn overnemen, is dit

catie van de richtlijn?

denk ik een extra stimulans voor de ziekenhuizen om, met de richtlijn als basis, goede

‘Dat de richtlijn als norm wordt over-

protocollen op te stellen. Misschien zal de LVO zich hierdoor meer kunnen profileren?

genomen.’

Ik vind het moeilijk te voorspellen.’



31

4/27/09 2:54 PM

HECHTEN wij ons binnenkort aan jou?

Kom werken bij het Spaarne Ziekenhuis! Wij zijn op zoek naar een: Leidinggevende anesthesie/recovery (32-36 uur per week)

Kijk voor meer informatie op www.ziekenhuiswerk.nl %HZIVXIVIRMRHISTIVEXMIZEOFPEHIRZER=4YFPMGEXMIW#

3/3TIVEXMSRIIPMWLqXSJ½GMtPIZIVIRMKMRKW ZEOFPEHZERHI0:3ZSSVSTIVEXMIEWWMWXIRXIR IRERIWXLIWMIQIHI[IVOIVW

3/1EREKIQIRXMWLqXSJ½GMtPIZIVIRMKMRKW ZEOFPEHZERHI2:03KIVMGLXSTLIXQEREKI QIRXZERSTIVEXMIEJHIPMRKIR

3/3TIVEXMSRIIPZIVWGLMNRXEGLXOIIVTIVNEEVIR[SVHX KIVMGLXZIVWTVIMHSRHIV^SVKTVSJIWWMSREPW[IVO ÊEQEPWSTIVEXMIEWWMWXIRXIRERIWXLIWMIQIHI[IVOIVW LSSJHIRIRXIEQPIMHIVW3/,IXZEOFPEHPMKXSTEPPI STIVEXMIOEQIVWMR2IHIVPERHIR[SVHXXIZIRWREEVEPPI PIHIRIRVIPEXMIWZERHI0:3 0ERHIPMNOI:IVIRMKMRKZER 3TIVEXMIEWWMWXIRXIR KIWXYYVH

3/1EREKIQIRXZIVWGLMNRXZMIVOIIVTIVNEEVIR[SVHX KIVMGLXZIVWTVIMHSRHIV^SVKTVSJIWWMSREPW[IVOÊEQ EPWYRMXGS}VHMREXSVIRXIEQPIMHIVWLSSJHIR3/IR QEREKIVW,IXZEOFPEHPMKXSTEPPISTIVEXMIOEQIVWMR 2IHIVPERHIR[SVHXXIZIRWREEVEPPIPIHIRIRVIPEXMIWZER HI2:03 2IHIVPERHWI:IVIRMKMRK0IMHMRKKIZIRHIR 3TIVEXMIEJHIPMRK KIWXYYVH

OK G, 3 E JAARGAN

2008 NR. 4, JUNI

MAGAZIN

O P E R AT I E VOOR

EASSISTE

ANESTHE NTEN EN

SIEMEDE

WERKER

S

VAKBLAD VOOR

OK G, 3 E JAARGAN

ER NR. 5, SEPTEMB

2008

E MAGAZIN

E R AT I VOOR OP

EASSI

THESIEM EN ANES STENTEN

EDEWER

VAKBLAD VOOR

CHERRY PONS

EN (KLINIEK

:SSVQIIVMRJSVQEXMISZIV EHZIVXIVIRMRFIMHIFPEHIROYRXY GSRXEGXSTRIQIRQIX'VSWW %HZIVXMWMRKSTXIPIJSSRRYQQIV SJ SOZEOFPEHIR$GVSWWEHZIVXMWMRKRP

ie Hysterectom isch Laparoscop n? of toch ope

Collega:

Cytostatica ken

Veilig wer verzorgt Do HIPEC n Do bijorn Diane van ie gie log olo eco aec gyna en gyn usssen urssus cur

Jong: llega Roel de

Co

g niet een din ‘Een mens is ert’ dat je repare 18-08-2008


OPERATIE AFDELING

EN

MANAGERS VAN

OPERATIE AFDELING

EN

KLEIN

ROSENDAEL) ‘SOMS MIS IK HET BLOE D OP DE MUUR ’

Time-out r Briefen voo veiligheid Overtillen Belasting van aag transfers oml

MANAGERS VAN

KERS

12:23:18

MIMOEN AHM IDI ID DI (S DI ((SLO SLOTER OTTERVVA

AARTZIEKENH UIS) ‘DEZE BA AAN AN IS EE E N GOEDE LEERSCHO HOO OLL’’

TOEKOMSTV ISIE NVLO-BE STUUR VEILIGHEIDSM ANAGEMENT OP DE OK PROFESSOR LANGE OVE R TEAMWORK

UITBESTEDE N VAN DE CSA TNO KEURT OK’S OP VEIL HEER IN HET IGHEID GROENE HAR ZIJN MEDIRISK T ZIEKENHUIS S VANGNETCRIT ERIA UITVOER BAAR?

MAGAZIJNBE OKM_02_20

08.indd 1

4/27/09 2:54 PM

Astrid Hooijer, operatieassistent Isala klinieken, Zwolle

‘Omdat de ziekenhuizen in Nederland niet allemaal zelf het wiel hoeven uit te vinden.’

Harriet Staal Sperling, operatieassistent en logistiek coördinator OK Catharina-ziekenhuis, Eindhoven


Wat is je motivatie voor deelname

‘Dat er vanuit deze richtlijn een stap genomen wordt om in alle Nederlandse zieken-

aan de werkgroep?

huizen een tel/weegprocedure in te voeren en daardoor de patiëntveiligheid weer een

‘Ik wil de ervaring van ons ziekenhuis

stukje te verbeteren.’

delen met collega’s in andere zieken-

Wat is je motivatie voor deelname aan de werkgroep? ‘Ik was in het ziekenhuis bezig met het opzetten van een telprotocol voor instrumenten, toen de LVO een werkgroep startte voor het ontwikkelen van de richtlijn. Voor mij de kans om mee te werken aan het ontwikkelen van een evidence-based richtlijn.’ Waarom moet er een richtlijn komen?

huizen. Verschillende ziekenhuizen vragen of ze bij ons kunnen komen

Charmaine Betzema, operatieassistent Medisch Centrum Leeuwarden

kijken hoe wij onze instrumentensets wegen. Daarom verwacht ik een bijdrage te kunnen leveren.’

Wat is je motivatie voor deelname aan de werkgroep?

Waarom moet er een richtlijn komen?

‘Als LVO-bestuurslid vind ik het belangrijk dat wij als beroepsgroep richtlijnen opstellen.

‘Een richtlijn draagt bij aan de veilig-

Voor het MCL heb ik een projectplan geschreven over het belang van wegen en tellen

heid en kwaliteit tijdens en na een

van instrumentarium. Ik zat dus al redelijk in de materie en vond het een uitdaging

operatieve ingreep. Hij geeft het

om mee te doen met de werkgroep.’

operatieteam een grotere zekerheid dat er geen materialen onbedoeld

Waarom moet er een richtlijn komen?

achterblijven in de patiënt.’

‘Voor de veiligheid van de patiënt. Als je de literatuur bekijkt over het achterblijven van operatiemateriaal, zie je dat dit toch nog vaak voorkomt.’



‘Ik hoop dat de collega’s in de diverse

‘Ik verwacht dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg de richtlijn overneemt als

Nederlandse ziekenhuizen hun werk

norm en dat ziekenhuizen door deze richtlijn geholpen worden om onbedoeld achter-

veiliger kunnen uitvoeren en het

blijven van operatiemateriaal te voorkomen.’

daardoor nog leuker gaan vinden.’

gemakkelijkste en kortste weg te volgen, of te verdwalen. De vraag hierbij is: mag u dit laatste als professional overkomen als het om een belangrijk veiligheidsproces gaat?

Standaarden of normen

U hoort nog van ons! Aan de ontwikkeling van de richtlijn wordt hard gewerkt door een groep van zeven operatieassistenten en het CBO, een gerenommeerd instituut op het gebied van kwaliteit. We hopen het geweten en de professionele waardigheid die

operatieassistenten moeten hebben, goed in te schatten, en verwachten dat zij ervoor gaan zorgen dat de richtlijn in hun ziekenhuis worden toegepast. Het onbedoeld achterblijven van materialen bij operaties zal nooit 100 procent voorkomen kunnen worden. Fouten blijven menselijk, maar het laten liggen van kansen om dit te voorkomen is onmenselijk in ons vak. U hoort nog van ons! W

Standaarden of normen zijn concreter, maar ook dwingender dan richtlijnen. Ze zijn ook concreet te meten en geven een minimaal niveau aan dat behaald dient

te worden. Het kan zijn dat de Inspectie voor de Gezondheidszorg de richtlijn erkent en als norm gaat hanteren.



33

4/27/09 2:54 PM

Essentiële tips voor behoud van steriele O Steriele lucht op de OK is van levensbelang, dat is bekend. Maar ben je je ook bewust van de vele manieren waarop je zelf verspreiding van kiemen in de OK-lucht kunt voorkomen? TEKST: KARINA NOLTE, HYGIËNIST-DESKUNDIGE INFECTIEPREVENTIE BIJ TENSEN & NOLTE INFECTIEPREVENTIE, GESPECIALISEERD IN HET ONTWIKKELEN, IMPLEMENTEREN EN TOETSEN VAN INFECTIEPREVENTIEBELEID (WWW.TENSENNOLTE.NL).

L

ucht in de OK is bijzondere lucht. Hij is weliswaar gewoon afkomstig uit de buitenlucht, maar zo bewerkt dat hij weinig tot geen deeltjes bevat. Dat is belangrijk, omdat deeltjes in de OK kiemen transporteren. En er is een verband aangetoond tussen het aantal kiemen in de OK-lucht en het ontstaan van postoperatieve wondinfecties. De route die de lucht aflegt voordat hij de operatiekamer wordt ingeblazen, is een technisch ingewikkelde. Hij wordt van buitenaf ingezogen in de luchtbehandelingkast. Daar wordt hij direct gefilterd, meestal door twee achtereenvolgende filters. Hier worden de grove deeltjes en verontreinigingen weggevangen. Door sensoren wordt daarna 34

gemeten welke temperatuur de lucht heeft. De luchtbehandelinginstallatie past de temperatuur vervolgens aan. In de winter zal de lucht te koud zijn en moeten worden verwarmd. In de zomer is de lucht vaak warm, zodat hij moet worden gekoeld. Als het nodig is wordt de lucht ook bevochtigd. Te droge lucht leidt tot wonduitdroging, en dat is een risico voor het optreden van een postoperatieve wondinfectie. Bovendien is te droge lucht een veiligheidsrisico, vooral door statische oplading. Vlak voordat de lucht de OK wordt ingeblazen, passeert die een HEPA-filter. Deze High Efficiency Particle Air-filter wordt ook wel een absoluutfilter genoemd. Dit filter vangt 99,9 procent van de deeltjes met een grootte van 0,3 mi-

crometer af. De lucht kan dan als steriel worden beschouwd. Voor de inblaaslucht van operatiekamers zijn meerdere HEPA-filters nodig.

Laminaire flow De lucht betreedt vervolgens de operatiekamer via een plenum – een luchtbox in het plafond, boven de operatietafel, met een heel fijn geweven doek – of bij wat oudere OK’s via een gaatjesplafond. Hier wordt de lucht met hoge druk doorheen geblazen. Dit heeft tot gevolg dat de lucht de OK betreedt in een snelle, strakke, naar beneden gerichte stroom: de zogeheten laminaire flow. De ingeblazen steriele stroom lucht moet een bepaalde snelheid en temperatuur hebben om ook werkelijk op de



4/27/09 2:54 PM

OK-lucht

fectie enorm. Verder moet het steriele instrumentarium onder deze stroom lucht liggen, want ook kiemen hierop leveren infectierisico.

FOTO: EDWIN WIEKENS

Let op Zo’n luchtbehandelingsysteem is mooi maar kwetsbaar. Om te controleren of dit hele technische verhaal goed functioneert, wordt jaarlijks een validatie gehouden. Hiermee wordt gecheckt of de installatie goed werkt. Eigenlijk kun je dan alleen zeggen dat die goed functioneert zolang er geen mensen in werken … Want juist de mens is de grootste kiemenverspreider in de OK, en ook handelingen tijdens de operatie hebben invloed op het aantal deeltjes en kiemen. Dus niet alleen de installatie, ook het OK-team moet zorg dragen voor een goed luchtklimaat in de OK. Niet altijd is bij de OK-medewerkers bekend hoe de steriele lucht optimaal steriel kan worden gehouden. Daarom een aantal aandachtspunten voor het OK-team die een belangrijke rol spelen in het behoud van de kwaliteit van de lucht.

Patiënt Positioneer de patiënt zodanig dat het operatiegebied onder het plenum, in de steriele luchtstroom, staat. Kijk dus naar boven voor een optimale positie. Plaats ook de instrumententafels zo veel mogelijk onder het plenum, in ieder geval de overzettafel. Als tafels buiten het plenum moeten staan, plaats ze dan niet bij de deur.

Afzuigroosters Houd de afzuigroosters vrij. Plaats geen anesthesiekarren, omloopkarren en dergelijke voor een rooster. Dit vermindert de afzuigcapaciteit en beïnvloedt het effectieve stromingspatroon van de lucht direct.

Deuren Houd OK-deuren zo veel mogelijk geslo-

OK-lamp Positioneer OK-lampen zo veel mogelijk schuin gericht vanaf opzij. Een grote horizontaal geplaatste OK-lamp onder het plenum verstoort de steriele luchtstroom enorm en kan er zelfs toe leiden dat deze lucht helemaal niet over het operatiegebied stroomt.

Temperatuur Gebruik de verstelknop voor de ruimtetemperatuur liever niet. Schommelingen in de inblaastemperatuur hebben invloed op de stabiliteit van het luchtstroompatroon. Dus als je het zelf koud hebt, kun je beter een extra ondershirt of hemd onder het OK-pak aantrekken.

Dankbaar Al deze aandachtspunten dragen wezenlijk bij aan een goed luchtklimaat in de OK en kunnen zonder veel moeite worden uitgevoerd. Zorg voor behoud van de kwaliteit van de OK-lucht. Je patiënt zal je dankbaar zijn! W

operatietafel te belanden. De temperatuur moet 1 à 2°C lager zijn dan de ruimtetemperatuur in de OK, want alleen koude lucht daalt. Ook mogen er geen obstakels in de luchtstroom hangen; denk aan een grote OK-lamp. Deze verstoort de richting van de steriele luchtstroom natuurlijk behoorlijk. De lucht moet ook weer goed worden afgezogen, zodat een vast bewegingspatroon van de lucht wordt gehandhaafd. Hiervoor zijn meestal vier tot acht afzuigroosters in de OK-wand aanwezig. Voor de patiënt is het essentieel dat het operatiegebied in de steriele luchtstroom ligt. Een continue stroom steriele lucht voorkomt introductie van kiemen in de wond en vermindert het risico van een postoperatieve wondin-

ten. Bij het openen valt de aanwezige overdruk tussen OK en aanliggende ruimte geheel weg. Dit veroorzaakt uitwisseling van kiemrijke lucht. Heen en weer lopen leidt bovendien tot opdwarreling van deeltjes op de grond; ook dit is ongewenst. Beperk al vanaf het moment van opdekken het in- en uitlopen. De kiemen die door heen en weer lopen binnengebracht worden, kunnen het instrumentarium contamineren. Bedek opgedekt instrumentarium met een steriele doek als nog moet worden ingeleid, als moet worden gepositioneerd of als moet worden gewacht. Houd de OK-deur ook tussen operaties in zo veel mogelijk gesloten. De luchtbehandelinginstallatie zorgt dan dat de lucht in de OK binnen tien minuten weer het gewenste kiemarme niveau heeft bereikt, na alle luchtbewegingen die bij het beëindigen van de ingreep horen.



35

4/27/09 2:54 PM

PALAMIX

®

Va c

mengsystee üm

m

u

Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig – veilig – efƂciënt*

vo

nt

EUS VAN HERA or b otc e m

e

PALAMIX® – eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * efƂciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan patronen met verschillende afmetingen en speciale accessoires Heraeus Kulzer Benelux BV · Postbus 986 · 2003 RZ Haarlem · Nederland · Tel.: +31 (0)23 543 42 56 · www.palacos.com

36


OKO_mei_2009.indd 36 31725_OK_Operationeel_215x285_NL1 1

4/27/09 2:55Uhr PM 04.02.2009 8:10:20

9 8:10:20 Uhr

JE LAAT OPERATIES GOED VERLOPEN MAAR HOE GOED LOOPT ` JE EIGEN CARRIERE TMI ZOEKT OPERATIEASSISTENTEN EN ANESTHESIEMEDEWERKERS Vrijheid met de zekerheid van een uitstekend salaris r ervaring door afwisselend werk

TMI & ZZP TMI bemiddelt al jaren voor ZZP’ers.

De voordelen: direct je geld, geen voorschotten een auto is mogelijk uniek en uitgebreid netwerk uitbesteden facturatie scholing & trainingen

Kortom SVZN ontzorgt! Een vast dienstverband of een 0-uren contract. Tevens bemiddelt TMI al jaren voor ZZP’ers. Interesse?

Interesse?

KOM EENS PRATEN BIJ TMI. DE DETACHEERDERS IN DE ZORG.

KOM EENS PRATEN BIJ TMI. DE BEMIDDELAAR VOOR ZZP’ERS

www.tmidetachering.nl

www.tmidetachering.nl


4/27/09 2:55 PM

Handboek over endoscopische technologie

‘Altijd de standaardinstelli Met z’n allen rondom een grote wond, stapels bebloede gazen en veel hechtingen: wie dit romantische beeld van de OK heeft, wordt vanzelf door de tijd ingehaald, denkt chirurg en hoogleraar Ivo Broeders. Hij schreef een handboek over de technologische kant van endoscopieën voor wie met zijn tijd mee wil gaan. TEKST: CAROLINE BURGER

D

e tijd dat alle instrumenten van staal waren is voorbij. Minimaal invasieve operaties komen steeds vaker voor, en iedereen die met endoscopische technologie te maken heeft, hoort daar een gedegen kennis van te hebben. Dat vindt chirurg en hoogleraar robotica en minimaal invasieve chirurgie Ivo Broeders, een van de auteurs van het Handboek Endoscopische Chirurgie. ‘Een goed boek over de achtergronden van de apparatuur, het instrumentarium en de OK-inrichting was er nog niet’, vertelt hij. ‘Boeken over endoscopische operaties zelf zijn er genoeg. Wil je weten hoe je endoscopisch een blinde darm verwijdert? Rijen boeken zijn erover volgeschreven!’ Broeders, voormalig voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Endoscopische chirurgie, schreef het handboek

38

samen met medisch informatiekundige Sandy Kalisingh. Het idee ervoor ontstond in 2006. Broeders zocht iemand voor de benodigde technologische knowhow en kwam al snel uit bij TNO. Sandy Kalisingh doet daar onderzoek naar nieuwe technieken die voor de medische sector bruikbaar zouden kunnen zijn. Ze vertelt: ‘TNO doet veel aan ontwikkeling van medische technologieën, en dat willen we ook graag laten zien. Het mooie van het boek dat we ontwikkeld hebben, is dat het de slag maakt van theorie naar praktijk: hoe werkt een apparaat, en waarom werkt het zo? Operatieassistenten leren vaak wel hoe een apparaat ingesteld moet worden, maar meestal wordt er niet bij verteld waarom. Het nieuwe handboek geeft juist deze informatie.’



4/27/09 2:55 PM

ng gebruiken is niet goed’ Basisconcepten

bedoeld is. Altijd de standaardinstelling gebruiken, alleen maar “omdat we dat zo gewend zijn”, is natuurlijk niet goed. Ook bij de aanschaf van nieuw instrumentarium is dit boek belangrijk, om een goed onderbouwde keus te kunnen maken.’ Het handboek bedient een bredere

doelgroep dan alleen artsen en operatieassistenten. Ook voor anesthesisten en anesthesieassistenten bevat het waardevolle informatie, evenals voor hoofden OK, medewerkers van een afdeling Inkoop en medische fysici. Kortom: iedereen die te maken heeft met endoscopische chirurgie.

FOTO: SINT LUCAS ANDREAS

‘Artsen zouden tijdens de chirurgische vooropleiding verplicht dit boek moeten uitpluizen, en operatieassistenten moeten ook een groot deel van de inhoud kennen’, vindt Broeders. ‘Pas dan kun je veilig werken en het instrumentarium gebruiken op de manier die

Steeds meer ziekenhuizen krijgen de beschikking over speciale endoscopische operatiekamers. Op de foto één van de splinternieuwe OK’s van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam. OK OPERATIONEEL MEI 2009


39

4/27/09 2:55 PM

>W]WP_[a[d^k_ilWd Z[c[diWY^j[hZ[fhe\[ii_edWb

=[Z_fbec[[hZWd[ij^[i_[c[Z[m[ha[hc%l Een afwisselende en uitdagende werkkring. Dat is wat het HagaZiekenhuis een ambitieuze gediplomeerd anesthesiemedewerker heeft te bieden. Ons vakgebied is uiteenlopend. We doen ons werk voor zowel acute als planbare zorg, bijvoorbeeld voor cardio-, neuro-, vaatchirurgie en traumatologie óf orthopedie gynaecologie en urologie. Ook ons werkterrein is divers: van een groot ziekenhuis aan de Leyweg tot een kleinere locatie aan de Sportlaan of het specialistische Juliana Kinderziekenhuis. Onze uitnodiging Wil je even sfeer proeven, dan willen we jou graag ontmoeten. Dan laten wij je zien waar jouw toekomst ligt. Maak een afspraak met onze unithoofden Bas Krul op de locatie Leyweg (070) 210 25 12 óf met Paul Schoustra op onze locatie aan de Sportlaan (070) 210 72 32.

Jouw toekomst In een professionele werkkring met bijzonder aardige en enthousiaste collega’s zoeken we jou. Wat je echt moet weten is dat: - we willen investeren in jouw professionele ontwikkeling - je vanaf 24 uur per week aan de slag kan - een 9-urige werkdag bespreekbaar is - je kunt kiezen op welke locatie je wil werken - we uitkijken naar jouw kwaliteiten Jouw sollicitatie Natuurlijk ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer weten. De volledige vacaturetekst kan je lezen op www.hagaziekenhuis.nl. Klik op ‘werken’ en vervolgens op ‘vacatures’ in het linkermenu. Daarna klik je op ‘medische en medisch ondersteunende functies’ en zoek je op de functie Gediplomeerd Anesthesiemedewerker. Daar ligt je toekomst! www.hagaziekenhuis.nl

40

Het HagaZiekenhuis is lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidings Ziekenhuizen (STZ) en biedt vrijwel alle medische specialismen. Ruim 3700 medewerkers en 220 specialisten werken vanuit de kernwaarden Zorgzaamheid, Innovatie en Samenwerking aan zorg met een menselijke maat. Het Ziekenhuis is gevestigd op de locaties Leyweg en Sportlaan, Juliana Kinderziekenhuis en de buitenpolikliniek Wateringse Veld.



4/27/09 2:55 PM

je moet letten bij het positioneren van de patiënt, en welk soort beensteunen, armsteunen, opzetstukken en andere “slimmigheden” je kunt gebruiken.’ De ontwikkelingen in de endoscopische chirurgie lijken erg snel te gaan, is zo’n handboek niet gauw achterhaald? ‘Nee’, zeggen beide auteurs beslist. Kalisingh: ‘We schrijven in het boek niet of je trocart type A of B moet kiezen.’ Broeders vult aan: ‘De basisconcepten veranderen

niet zo snel. Om bij het voorbeeld van de trocart te blijven; het is een buis die je wilt inbrengen zonder organen kapot te maken, en hij moet stevig blijven zitten. Dat is al zo sinds we endoscopieën doen, en dat zal ook nog wel even zo blijven.’ W

‘Instrumentarium, hardware en de inrichting en ergonomie van de endoscopische OK komen in het boek uitgebreid aan de orde’, aldus Broeders. ‘En dan zijn er nog enkele hoofdstukken gewijd aan specifieke onderwerpen als anesthesiologie, opleiding en robotchirurgie. Een chirurg die een endoscopische ingreep gaat verrichten, kan in het boek alle benodigde achtergrondinformatie vinden. Bijvoorbeeld waarop

Het ‘Handboek Endoscopische Chirurgie’ van Sandy Kalisingh en Ivo Broeders is verschenen bij Bohn Stafleu van Loghum en kost €125,-.

De auteurs blikken vooruit Wat staat ons volgens de auteurs van het Handboek Endoscopische Chirurgie te wachten op het gebied van endoscopische chirurgie? Sandy Kalisingh van TNO: ‘Wij signaleren dat de markt voor minimaal invasieve chirurgie razendsnel groeit, en dat brengt technische uitdagingen met zich mee. Daaraan werken we bij TNO met mechatronica, geminiaturiseerde fijnmechanica, optica, geminiaturiseerde sensoren, ultrageluid en materiaaltechnologie. Uiteraard luisteren we daarbij goed naar de wensen van de gebruikers, bijvoorbeeld als het gaat om de ergonomie.’ Een instrument waarin diverse technologieën gecombineerd worden is de haptischefeedbacktang, die de chirurg zijn gevoel teruggeeft. Kalisingh, die met haar team onderzoekt welke ontwikkelingen in sectoren als de ruimtevaart of defensie bruikbaar zijn voor de gezondheidszorg: ‘Een eerste demomodel is al gebouwd. De technologie van sensoren wordt hierin gecombineerd met mechanica en regeltechniek.’ TNO werkt ook aan een endoscoop voor operaties via natuurlijke lichaamsopeningen, een zogeheten proprioseptische multispectrale stereoscopische endoscoop. Deze ‘superscoop’ bootst tastzin na, volgt gemakkelijk de lichaamsbochten, maakt belangrijke structuren zoals bloedvaten beter zichtbaar en laat diepte zien. ‘Maar voor deze endoscoop op de markt komt, zijn we wel vijftien tot twintig jaar verder.’ Chirurg en hoogleraar Ivo Broeders denkt dat uiteindelijk zo’n 70 procent van de operaties via endoscopie verricht zal worden, bij alle medische specialismen. Zo verwacht hij dat straks de vervanging van heupen en knieën, maar ook hartoperaties en leverchirurgie via endoscopie zullen gebeuren. Broeders: ‘Aan minimaal invasieve chirurgie komt steeds ingewikkelder technologie te pas. Niet alleen de artsen, ook operatieassistenten zullen zich in de toekomst steeds meer moeten specialiseren. Wie denkt zich alleen nog maar te kunnen blijven richten op dat kleine deel open chirurgie dat overblijft, zal door de tijd worden ingehaald.’ Ivo Broeders relativeert de ontwikkeling van operaties door natuurlijke lichaamsopeningen. ‘Ingrepen die we nu succesvol laparoscopisch uitvoeren, blijven we ook gewoon zo doen. Ik verwacht niet dat we straks voor elke galblaasoperatie een gastroenteroloog op de OK hebben staan. Wel kunnen spin-offs ontstaan uit deze ontwikkelingen, zoals een nieuwe generatie instrumentarium voor de reguliere endoscopie. Bij elke nieuwe ontwikkeling moet je de vraag stellen: is het zinnig, praktisch en veilig? Anders moet je het niet doen.’



41

4/27/09 2:55 PM

Optipac® Het vacuüm mixsysteem met voorverpakt botcement

All-in-one Just-click-it N

N

N N

N

N

Voorverpakt met Biomet (Refobacine) Bonecement Geen directe blootstelling aan PMMA of MMA Geen glazen ampul Zeer praktisch en gemakkelijk te gebruiken Eén bestelling, twee producten: vacuüm mixsysteem en botcement Veilig!

Kijk op www.biomet.nl voor meer informatie, of bel (078) 629 29 29 voor een demonstratie. Spine

42

Trauma

Care Concepts

Biologics

Cement

Orthopedics


www.biomet.nl


4/27/09 2:55 PM

Ben jij operatie-assistent chirurgie óf anesthesiemedewerker (m/v) en heb je zin om een jaar in het bruisende Amsterdam te wonen en werken? Grijp dan nu je kans! Interchange biedt jou in samenwerking met het Academisch Medisch Centrum (AMC) de mogelijkheid een jaar te komen wonen en werken in Amsterdam. Wat verwachten wij van jou? ✦ ✦ ✦

Je tekent een contract voor een jaar of onbepaalde tijd bij het AMC, jij kiest! Je blijft 1 jaar, langer mag natuurlijk altijd. Let op: het betreft een vaste baan voor een periode van minimaal 1 jaar. Je treedt dus in dienst van het AMC.

Wat kun je van ons verwachten? ✦ ✦ ✦ ✦ ✦ ✦ ✦ ✦

Huisvesting wordt geregeld! Een bijzonder leerzame periode op een OK van een academisch ziekenhuis. Mogelijkheden tot bijscholing en het volgen van cursussen. Je kunt altijd gratis parkeren bij het AMC. Je hebt 9-urige werkdagen, 4 dagen werken is fulltime. Je hebt aanwezigheidsdiensten i.p.v. bereikbaarheidsdiensten. Met het openbaar vervoer zit je zo in het centrum van de stad. Van Interchange krijg je gegarandeerd € 1.750,00 zakgeld, óf een scooter kado om Amsterdam mee te verkennen!

Het maakt niet uit of je veel of weinig ervaring hebt als operatieassistent, dit is een unieke kans om een jaar lang te werken op een academische OK en daarnaast te genieten van het leven in Amsterdam. Met onze terugplaatsgarantie weet je bovendien zeker dat je na 1 jaar weer in je eigen regio aan de slag kunt. Als je dan nog weg wilt uit Amsterdam! Voor meer informatie: www.inter-change.nl of bel naar Interchange en vraag naar Marco Xenakis.

010 - 436 63 01 OK OPERATIONEEL MEI 2009


43

4/27/09 2:55 PM

Anita Heideveld werkt als operatieassistent en kwaliteitsfunctionaris in het UMC St Radboud. In een prikkelende serie over patiëntveiligheid geeft ze een inkijkje in het kwaliteitsbeleid op de OK van haar ziekenhuis. Wil je reageren? Aarzel niet en mail naar: [email protected]. TEKST: ANITA HEIDEVELD-CHEVALKING

Je kunt het niet alleen: meten en verbeteren in teamverband

V

orige maand schreef ik over patiëntveiligheid en wat jij hieraan kunt doen: de patiënt net zo behandelen als je zelf behandeld wilt worden. Maar dat is niet genoeg. De operatiepatiënt wordt immers door een OKteam behandeld, niet door een individu. Optimale samenwerking tussen jou en je OK-collega’s is dus essentieel.

Blijven toetsen Toen ik in 2001 begon als kwaliteitsfunctionaris, dacht ik dat ons kwaliteitssysteem grotendeels af zou zijn als het kwaliteitshandboek OK was opgesteld. Daarin staan tenslotte alle processen en werkinstructies. Nu – jaren later en twee NIAZ-accreditaties verder – weet ik dat het daarnaast absoluut noodzakelijk is om de praktijk te blijven toetsen: werken de processen en instructies goed, waar liggen onze risico’s en kunnen we nog meer verbeteren? Werken aan kwaliteitsverbetering is nooit af.

van onnodig tijdverlies?’. Dit onderzoek werd uitgevoerd door OK-medewerkers: operatieassistenten en anesthesie- en verkoeverkamermedewerkers. Zij weten immers als geen ander waar de sterke en zwakke plekken liggen op de OK, hun dagelijkse werkplek. De toelichting op de antwoorden leverde veel nuttige informatie en inzichten op, en in totaal zeven verbeterprojecten. Een van de belangrijkste aandachtspunten is

communicatie en afstemming tussen de professionals in het OK-team.

Invoer time-out Om de communicatie en afstemming te verbeteren hebben we begin vorig jaar een OK-brede preoperatieve time-out ingevoerd: voor een laatste controlemoment komt het hele OK-team vlak voor elke operatie een paar minuten bij elkaar. Aan de hand van een ‘checklist OK’

Time-outervaringen in het UMC St Radboud Mijn eerste ervaring met de time-outprocedure was positief. De gynaecoloog informeerde de patiënt dat de laatste zaken nog werden gecontroleerd. Deze keek belangstellend toe en zei daarna: ‘Maar nu wil ik ook nog iets zeggen: ik heb een niet-reanimatieverklaring getekend. Houden jullie daar rekening mee?’ Collega Marieke vertelde na een weekenddienst enthousiast over een perfect timeoutmoment: ‘Het kind zat bij de ouder op schoot, het OK-team stond erbij en de kinderchirurg nam rustig de leiding.’

Risico’s inventariseren In 2007 startten we een onderzoek om te inventariseren hoe we de kwaliteit verder kunnen verbeteren. Bij 1450 OK-patiënten afkomstig uit alle specialismen werden twee simpele vragen onderzocht: ‘Is er bij deze patiënt sprake van onveiligheid?’ en ‘Is er bij deze patiënt sprake 44

Maar er zijn ook minder goede ervaringen: • Terwijl de assistent de wond sluit, schuift de operateur de checklist onder de neus van de anesthesioloog met de woorden: ‘O ja, teken jij hier nog even?’ • De operatieassistent heeft lang op de operateur gewacht, zodat er een time-out gedaan kan worden. Uiteindelijk besluit ze dan maar nog even snel iets anders te doen. Als ze weer binnenkomt, is de time-out al zonder haar gedaan.



4/27/09 2:55 PM

worden diverse punten besproken en afgestemd. We begonnen met een pilot op twee werkplekken: de kinderurologie en de plastische en neurochirurgie. In juni 2008 werd de pilot uitgebreid naar de specialismen op het centrale OKcomplex en in november 2008 werd de time-outprocedure OK-breed uitgerold. De procedure is inmiddels geëvalueerd en de conclusies zijn: • Er is verbetering in de communicatie en samenwerking wanneer het hele team gezamenlijk voor de operatie aanwezig is bij de time-out. • De uitvoer van de time-out gebeurt echter nog niet overal even zorgvuldig en gemotiveerd, en niet altijd in aanwezigheid van het hele team. • Extra aandacht is nodig voor de uitvoerbaarheid van de time-out, vooral om acht uur ’s morgens en voor de inleiding. • Een aantal time-outitems op de checklist OK moet duidelijker worden opgesteld. • Extra aandacht is nodig bij drie specialismen waar specifieke problemen en/of bezwaren ervaren worden. Deze resultaten worden binnenkort naar alle belanghebbenden teruggekoppeld. Voor de OK-medewerkers gebeurt dit op onze bijscholingsdag, waar we tevens een aangepaste checklist zullen introduceren.

Schrale handhygiëne ygiëne Besmette handen van ziekenhuispersoneel kunnen voor een patiënt even dodelijk zijn als een pistoolschot. Na een schot is het echter meteen afgelopen, terwijl een dodelijke infectie een lange lijdensweg betekent. De World Health Organization is een campagne gestart voor verbetering van de handhygiëne. Deze acties lijken ons eigenlijk altijd tot actie bereide landje geruisloos te passeren. Let wel: het gaat hier niet over chirurgische handdesinfectie, maar over gewone handhygiëne voor iederéén die in een ziekenhuis werkt. Handen zijn het favoriete vervoermiddel van bacteriën: huid is lekker vochtig en er is voedsel in overvloed. Meeliftend wachten bacteriën daar op ieder kansje om ergens anders binnen te glippen, met gevolgen variërend van een panaritium tot een dodelijke sepsis. Handen van ziekenhuismedewerkers zijn trouwe helpers van bacteriën. Verspreiding kan ook via deurklinken, bedhekken en wc-brillen, maar die zijn tweede keus voor een stafylokok. We vinden het altijd professioneel om ons voor te stellen aan de patiënt. Maar dat heeft ook zo zijn nadelen. Als je je handen niet vooraf desinfecteert, loopt de patiënt de kans om tevens kennis te maken met de bacteriën van de voorgaande patiënt. Vervolgens zorgen menselijke gedragingen – zoals krabben – voor een snelle verspreiding over het hele lichaam. Ziekenhuishygiënisten kennen deze plekjes ook. Als ze iemand screenen, zoeken ze het eerst in neus en bilnaad. Dus als je een patiënt een hand geeft, weet je nu ook waar zijn handen zojuist geweest zijn.

Bijscholingsdag

W

De bijscholingsdag staat in het teken van patiëntveiligheid. Professionele trainers uit de luchtvaart begeleiden ons aan de hand van door onze eigen collega’s ingebrachte praktijkcasussen. We willen leren om als volwaardig lid van het OK-team op een goede manier zaken te bespreken en elkaar ergens op aan te spreken, maar ook om elkaar te helpen en samen te werken. Want hoe reageer je bijvoorbeeld op een juiste manier wanneer je de OK binnenkomt en de time-out is al zonder jou gedaan? Ik heb er nu al zin in, goed voor een volgende aflevering!

Slechts vier van de tien keer dat we onze handen moeten wassen of desinfecteren, doen we dit ook. Disposable handschoenen dragen we meestal uit egoïstische overwegingen en we besmetten er vervolgens de hele omgeving mee. Maar we blijven trouw aan onze rituelen en uitspraken: ‘het valt wel mee bij ons’, ‘ik krijg schrale handen’, ‘artsen doen het ook niet’. Ondertussen laat ook jij als individu zes van de tien kansen liggen om besmetting te voorkomen. Terwijl de oplossing simpel is: hang op iedere operatiekamer een dispenser met handalcohol en gebruik deze vooral vaak! Waarschijnlijk is deze oplossing te simpel voor OK-personeel; dat houdt zich liever bezig met het redden van mensenlevens. Paul Meijsen Operatieassistent in het Catharina-ziekenhuis en docent operatieve zorg en technieken aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven. OK OPERATIONEEL MEI 2009


45

4/27/09 3:02 PM

“Meeleven is meewerken” Meeleven met een collega is belangrijk. Door goed naar iemand te luisteren bijvoorbeeld. Over dingen op het werk, maar ook ten aanzien van privé-zaken. Dat draagt bij aan een prettige sfeer. Bovendien verloopt het werk efficiënter doordat iedereen goed is geïnformeerd. Gaat het even iets minder met iemand, dan kun je die collega ontzien. Zo werk je écht samen. Dat houdt je gezond. En de organisatie ook. Hans Kegel Inkoper

25

TIP #

“Wij vinden het vanzelfsprekend dat je voor elkaar zorgt. Vandaar de tip. Wil jij ook werken in een ziekenhuis waar je echt betrokken kunt zijn? Waar je je kunt inzetten voor de mensen in de regio? Dan ben jij zeker op je plek bij ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk.”

/PERATIEASSISTENTMV UUR Voor onze operatieafdeling, met zes klinische OK’s, een recovery en vier poliklinische OK’s met recovery, waar een grote diversiteit aan chirurgische ingrepen plaatsvindt (alle specialismen met uitzondering van cardio), zoeken wij een enthousiaste collega die een bijdrage wil leveren aan de positieve sfeer en gaat voor kwaliteit. Je komt te werken binnen een afdeling waar veel met geavanceerde apparatuur wordt gewerkt. Je bent primair inzetbaar op de OK en incidenteel op de POK. We werken negen uur per dag, kennen weinig verloop op de OK en maken een sterke groei door in

productie. We voeren als ziekenhuis een gezond financieel beleid. sVacaturenummer 2008.260. Interesse? Kijk dan op www.stjansdal.nl/vacatures voor meer informatie over de vacatures en onze organisatie. Of bel onze afdeling Personeel & Organisatie, telefoon 0341 - 46 38 84. Neem een gratis abonnement op onze elektronische vacaturenieuwsbrief. Ga naar www.stjansdal.nl/werkenenleren/vacatures en meld je aan. ACQUISITIE N.A.V. DEZE ADVERTENTIE WORDT NIET OP PRIJS GESTELD.

JE ZORGT VOOR ELKAAR

Utrecht | Zeist | Doorn Leven als arts of verpleegkundige in Zwitserland. Werken in de beste zorg ter wereld. De Alpen in je achtertuin. Ieder weekend skiën, elke dag een ervaring rijker. Goed voor uw cv, maar vooral voor uw geluk.

Helemaal OK? Operatieassistent 24 tot 36 uur, locaties Utrecht en Zeist

Waakzaam type?

In Zwitserland bestaat een grote vraag naar Nederlands medisch personeel. En CareAnesth helpt artsen en verpleegkundigen die hun grenzen willen verleggen. CareAnesth is origineel Zwitsers en een grote speler als het gaat om bemiddeling van medisch personeel in Zwitserland. Dus wie kan u beter helpen aan een baan in de Zwitserse zorg? CareAnesth. Eerste hulp bij werken in Zwitserland.

Anesthesiemedewerker 24 tot 36 uur, locaties Utrecht en Zeist

www.diakonessenhuis.nl/vacatures

Eerste hulp bij werken in Zwitserland

46

‘De beste zorg dichtbij’ , dat is wat het Diakonessenhuis wil leveren. De mens staat dan ook centraal in de kwalitatief hoogwaardige medische en verpleegkundige zorg die wordt aangeboden op de locaties in Utrecht, Zeist en Doorn. Het Diakonessenhuis is een ondernemende, resultaatgerichte organisatie met vakmensen die een collectief vormen en plezier hebben in wat ze doen.



4/27/09 2:55 PM

COLOFON OK Operationeel, Magazine voor operatieassistenten en anesthesiemedewerkers, is de gezamenlijke voortzetting van de vakbladen OK Magazine en Operationeel. Het blad wordt gemaakt door Uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO. OK Operationeel verschijnt acht keer per jaar. De oplage is 7.000 exemplaren. Het blad wordt verspreid onder alle 2.000 LVO-leden, verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen en opleidingscentra.

Redactiesecretariaat Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder. Telefoon: 040-253 89 21. E-mail: [email protected] + [email protected] Kopij voor OK Operationeel kunt u sturen naar beide e-mailadressen. Foto’s uitsluitend aanleveren in hoge resolutie (300 dpi). Neem bij vragen contact op met redactiecoördinator LVO Hennie Mulder of bladmanager Menno Goosen. (Zie onder uitgeverij). Bij het gebruik van illustraties van derden is toestemming voor publicatie nodig en vermelding van de bron.

Uitgeverij: Y-Publicaties, postbus 10208, 1001 EE Amsterdam Telefoon: 020-520 60 77. E-mail: [email protected] Uitgever: Ralf Beekveldt Bladmanager: Menno Goosen: [email protected] Medewerkers: Jennie Lipperts, Paul Meijsen, Cindy Lammers, Marieke Los, Astrid van Pelt, Linda van Pelt, Stan Verhaag. Eindredactie: Marloes van Hoorn Fotografen: Johannes Abeling, Valentijn Brandt, Jos Heijnen, Stockxpert.com, Edwin Wiekens, Ivonne Zijp. Tekstcorrectie: Marijn Mostart Lay-out: Thomson Digital Traffic: Hans Jansens Druk: BalMedia

Advertenties: Cross Advertising: Nick Konings & Arlan van der Velden Telefoon: 010-409 17 00 [email protected]

Abonnementen: Voor abonnementen, vragen over het abonnement of adreswijzigingen: SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn Telefoon: 0172-476085 E-mail: [email protected] Toezending van OK Operationeel is voor LVO-leden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet leden gelden de volgende abonnementsprijzen per 2009: Jaarabonnement: € 59,50 Losse nummers: € 8,50 Abonnementen buiten Nederland: € 95 Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2009 OK Operationeel Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.

LVO-activiteiten 2009 24 september LVO-leerlingendag 6 oktober Algemene ledenvergadering LVO 19 november LVO-praktijkbegeleidersdag www.lvo.nl Sint Maartenskliniek 14 mei Basisprincipes cervicale wervelkolom voor operatieassistenten Nijmegen, www.maartenskliniek.nl/ operatieassistenten, [email protected]

15 mei Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie OK 10 september Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie POK 11 september Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie OK 5 november Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie POK 6 november Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie OK Tiel, [email protected] , of 0620445810

MediRisk 16 juni Symposium invoering vangnetcriteria Bilthoven, [email protected] of 030-247 47 55

NKI Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis 10 oktober 5e symposium operatieve oncologie in ontwikkeling Amsterdam, www.nki.nl, [email protected] of 020-512 24 70

Stryker 19 mei Joint replacements: primaire knie voor gevorderden 15 september Spine & interventional pain: what’s new? 13 oktober Trauma: fracturen aan de bovenste extremiteiten

Interster 14 mei Infectiepreventie, communicatieknelpunten 24 september Opslag en logistiek, proceduretrays Wormerveer, www.interster.nl

17 november Joint replacements: een nieuwe heup, van template tot prothese Waardenburg, [email protected]

Synthes Nederland 4 juni Synthes Study Station, Maastricht [email protected]

BIOMET college i.s.m. LVO 14 mei Nieuwe ontwikkelingen binnen de heupchirurgie 11 juni Anatomie en prothesiologie van de hand 17 september Traumatologie van het bewegingsapparaat 8 oktober Knierevisies 26 november Cervicale wervelkolom Dordrecht, www.biomet.nl 078-629 29 29 Linda Oomsen

AO Nederland 14-15 september AO-basiscursus voor operatieassistenten, Oisterwijk 19 november Craniomaxillofacial workshop voor operatieassistenten [email protected] Atos Medical 16 oktober Bijscholing operatieassistenten KNO Zoetermeer, iris.schaap@atosmedical. com of 079-593 50 04

OTC Netherlands 14 mei Cursus osteosynthese voor operatieassistenten Lunteren, www.aiod.nl, [email protected] 5 Rivierenlandziekenhuis Tiel, Gynco 14 mei Workhop nieuwe ontwikkelingen gynaecologie POK

Activiteiten die u via deze rubriek wilt aankondigen, kunt u per e-mail sturen naar Paul Meijsen: [email protected].

ISSN 1872-6712



47

4/27/09 2:55 PM

Persoonlijke groei in de zorg High Care Detachering bestaat sinds januari 2000 en heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld als dé marktleider voor de specialistische zorg. Wij zetten dé toon als het om detacheren gaat! Met diverse Nederlandse ziekenhuizen zijn langdurige raamovereenkomsten of samenwerkingsafspraken gemaakt voor de inzet van gespecialiseerd personeel. We zijn erg sterk in het invullen van vitale functies zoals operatie assistenten, anesthesie medewerkers, intensive care- en dialyse verpleegkundigen. We zijn voortdurend op zoek naar ervaren professionals Zekerheid: High Care Detachering is lid van de ABU (Algemene

die er bewust voor kiezen flexibel te worden ingezet.

Bond van Uitzendbureaus) en we voldoen aan

We bieden je graag een dienstverband aan met High Care.

de NEN 4400-1 norm. Dit keurmerk garandeert

We zijn sterk, betrouwbaar en deskundig.

dat je bij ons in veilige en deskundige handen bent. CAO:

we volgen voor 100% de CAO ziekenhuizen.

High Care Detachering tracht voortdurend op innovatieve

Salaris:

We betalen 15% boven CAO inschaling en een

wijze te blijven voldoen aan de wensen van onze

5% eindejaarsuitkering.

opdrachtgevers. Zo worden wij regelmatig gevraagd

Loon gaat altijd door! Ook tijdens ziekte of tussen

onze mobiele operatie teams in te zetten om wachtlijsten

twee opdrachten.

weg te werken, productiepieken op te vangen of

Garantie:

Flexibiliteit: We vragen een flexibele basishouding en daar hoort

continuïteit te waarborgen.

een leaseauto bij. Bijblijven: Premie:

(Bij)scholing vinden we belangrijk, we organiseren

Heb je belangstelling om eens vrijblijvend te praten over

zelf veel en je krijgt een persoonlijk studiebudget.

wat High Care Detachering voor jou als professional

Als je in vaste dienst komt ontvang je een

kan betekenen? Vraag dan nu een brochure aan, bekijk de

fikse welkomstpremie.

website of bel voor een persoonlijke kennismaking.

Hoofdkantoor Rotterdam, Postbus 25011, 3001 HA Rotterdam, Westersingel 103, 3015 LD Rotterdam, T 010 225 11 13, F 010 225 01 68, E [email protected], www.highcaredetachering.nl

48


OKO_mei_2009.indd 48 6766 0101 HCD Adv Operationeel OK-Magazine 215x285.indd 4

4/27/09 2:55 PM 9-1-09 16:44:53

Collega: Joanca Gort leert studenten dat eigen protocollen niet heilig zijn. Losgescheurde bovenbeenperforans. Handboek Endoscopische Chirurgie

Recommend Documents