Ik wist niet dat leren leuk kon zijn

05018_EC Ik wist niet dat leren

25-03-2005

15:32

Pagina 1

Ik wist niet dat leren leuk kon zijn Good practices in de volwasseneneducatie

CINOP, ’s-Hertogenbosch Samenstelling: Thomas Bersee, Patricia Defesche, Annelies Dickhout, Maaike Lens en Margriet Snellen


25-03-2005

15:32

Pagina 2

Voorwoord Leren doe je toch alleen als je jong

internet, moeten we kunnen omgaan met

bent? Je leert eerst tien tot vijftien jaar

computers. Maar ook de werkomgeving

en daarna werk je tot aan je pensioen.

verlangt steeds meer kennis: wie

Misschien leer je nog voor een hobby en

gevaarlijke stoffen vervoert, moet de

soms voor je werk, maar dat is het dan

eigenschappen ervan kennen, wie auto’s

wel. Zo dachten we er vroeger over.

verkoopt of repareert, moet thuis zijn in

Tegenwoordig kijken we daar anders

milieuwetgeving, en wie in de

tegenaan. Natuurlijk gaan we nog steeds

gezondheidszorg werkt, zal zich steeds

naar school, maar we houden niet op

weer moeten bijscholen om de

met leren als we een diploma op zak

ontwikkelingen op dat terrein bij te

hebben.

kunnen benen.

Dat kan ook niet: nieuwe technologieën bieden zoveel mogelijkheden en hebben

In maart 2000 werd in Lissabon door de

zoveel consequenties voor ons dagelijks

Europese Commissie het besluit

bestaan, dat we wel moeten bijblijven.

genomen dat het onderwijsbeleid in de

De samenleving stelt steeds meer eisen

lidstaten in toenemende mate gericht

aan onze kennis. Als we willen thuis-

dient te zijn op een leven lang leren.

bankieren, gemakkelijk onze belasting-

Volgens de commissie is dat nodig om

aangifte willen doen, een nette

een succesvolle overgang naar de

sollicitatiebrief willen schrijven of

kennissamenleving mogelijk te maken.

boodschappen willen doen op het

“Lifelong learning is an essential policy


25-03-2005

15:32

Pagina 3

for the development of citizenship, social

een leven lang leren. Beide initiatieven

Het is goed dat een breed publiek kennis

cohesion and employment”, zo staat in

richten zich op het stimuleren van

kan nemen van de beschreven projecten

de slotconclusie van Lissabon. Ik

volwassenen om (weer) te gaan leren.

en er inspiratie uit kan putten. Het gaat

onderschrijf dit met hart en ziel. Het is

Zowel in het kader van de Week van het

om projecten met aansprekende en

belangrijk dat mensen hun talenten

leren als in het kader van het Actieplan

creatieve leeractiviteiten die aansluiten

ontwikkelen, zich vrijer voelen en

Alfabetisering zijn prijzen ingesteld. De

bij de directe leefomgeving van de

minder afhankelijk zijn van anderen, dat

prijzen worden toegekend aan projecten

cursisten. Mijn bewondering geldt niet

ze een sociaal bestaan opbouwen en

en organisaties die op bijzondere wijze

alleen voor de cursisten die de drempel

volop blijven meedoen aan het

hebben bijgedragen aan de vernieuwing

genomen hebben om weer te gaan leren,

maatschappelijk leven. Dit is niet alleen

en de versterking van het

maar ook voor hun deskundige en

goed voor de mensen zelf, maar het is

volwassenenonderwijs. Het gaat om

toegewijde docenten. Samen zorgen zij

vooral ook goed voor de samenleving als

zogeheten best practices die alom

er immers voor dat de lessen meer dan

geheel. De bevordering van ‘een leven

navolging verdienen. In dit boekje

de moeite waard zijn. De projecten laten

lang leren’ is daarom speerpunt van

worden de best practices uit het

zien dat je op vele manieren kunt leren

beleid.

afgelopen cursusjaar geportretteerd. Het

maar bovenal dat leren ook heel leuk

gaat om zes projecten uit het

kan zijn.

De Week van het leren en het Actieplan

alfabetiseringsonderwijs en om zes

Alfabetisering Autochtone Nederlanders

projecten op een breder terrein binnen

Mark Rutte

dat door het ministerie van OCW naar

de volwasseneneducatie.

Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en

de Tweede Kamer is gestuurd, zijn initiatieven vanuit het OCW-beleid rond

Wetenschap


25-03-2005

15:32

Pagina 4

Inhoudsopgave Inleiding

6

Een lange adem

8

26 jaar alfabetiseringsonderwijs in Amersfoort Vrouwenplein Drenthe

13

Een website voor en door vrouwen Een eigen fotoboek

17

Woonwagenvrouwen brengen hun leven in beeld en onderzoeken hun toekomst Leren hoort bij het leven Nedwerk NT1: de Stichting Landelijk Netwerk Nederlandstaligen in de (basis)educatie

20


25-03-2005

Bouwen aan je toekomst

24

Een programma voor nieuwkomers Blokletters

28

15:32

Pagina 5

Peer Gynt Theaterdiner

40

Leden van de jury

spelen theaterfragment en verzorgen een

Klankbordgroep Week van het leren

diner

Voortgangsberaad Actieplan

Televisieserie voor vrouwen die moeite hebben met lezen en schrijven 32

Arbeidsmarkt (h)erkent verborgen

45

volwassenen voor dienstverlening rond werk en studie

talenten Zo doe ik dat! De boze buitenwereld…

36

56

Alfabetisering Autochtone Nederlanders Jongerenloket

Een fysiek herkenbare balie voor jongKansarmen worden kansrijk

Bijlage:

Mensen met verstandelijke beperking

49

Portfolioproject ter versterking van de

Alfabetiseringsonderwijs en sociale

autonomie van mensen die moeite

activering van de woonwagenbewoners/

hebben met lezen en schrijven

zigeuners van De Kring European Summer Academy

53

Volwassenen uit verschillende landen richten zich op intercultureel leren en duurzame ontwikkeling


25-03-2005

15:32

Pagina 6

Inleiding De Week van het leren en het Actieplan

centra (ROC’s), bibliotheken, de open

Alfabetisering Autochtone Nederlanders

universiteit, volksuniversiteiten,

dragen bij aan het beleid rond een leven

creativiteitscentra, club- en buurthuizen,

lang leren. CINOP voert deze projecten

instellingen voor vormingswerk, musea,

uit in opdracht van het ministerie van

opleidingen via de LOI enzovoorts.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Het

Leren voor je werk, in het kader van

zijn twee voorbeelden van overheids-

persoonlijke ontwikkeling of gewoon

maatregelen die erop gericht zijn

‘voor de lol’: het kan allemaal.

mensen te prikkelen tot leren. De

De Week van het leren wordt geïnitieerd

kennissamenleving waar we in leven,

vanuit het landelijke coördinatiepunt

vraagt zo veel van ons aanpassings-

maar wordt vooral regionaal en lokaal

vermogen dat het meer dan ooit van

bedacht en uitgevoerd. In 2004 waren er

belang is dat mensen zich blijven

meer dan tweehonderd activiteiten in

ontwikkelen.

bijna zeventig plaatsen in Nederland. Deze activiteiten varieerden van

6

De Week van het leren zet jaarlijks – in

cursusmarkten tot lokale dictees, een

september 2004 was het alweer voor de

werkontbijt of een kettingbrief van elfjes

vijfde keer – de leermogelijkheden voor

en gedichten. Op 6 september werden

volwassenen in de schijnwerpers. Wie in

de jaarlijkse prijzen uitgereikt voor de

Nederland wil leren, kan kiezen uit vele

leerder van het jaar en het meest

mogelijkheden: regionale opleidingen-

innovatieve project in de volwassenen-


25-03-2005

15:32

Pagina 7

educatie van het jaar (nationaal en met

de SIRE-campagne ‘Wie dit niet kan

hoe de inzet en deskundigheid van

een internationaal tintje).

lezen is niet gek’ van start. Ook de

medewerkers in het volwassenen-

prijzen voor projecten die zich

onderwijs kunnen bijdragen aan de

Het Actieplan Alfabetisering Autochtone

onderscheiden op het gebied van

ontwikkeling van mensen. Het gaat om

Nederlanders behelst een meerjarenplan

alfabetisering, zijn belangrijk bij het

zeer diverse doelgroepen, uiteenlopend

voor de periode 2003-2006. Het doel is

vestigen van de aandacht op

van (plattelands)vrouwen, mensen met

het alfabetiseringsonderwijs aan

analfabetisme en alfabetisering.

een verstandelijke beperking, allochtonen

autochtone Nederlanders een nieuwe

en jongeren tot mensen met moeite met

impuls te geven. Samen met de Stichting

En natuurlijk: geen kennissamenleving

lezen en schrijven. Vooral het maatwerk

Lezen & Schrijven worden er activiteiten

zonder websites!

en de flexibiliteit waarvan de projecten

uitgevoerd, om mensen die moeite

Op www.weekvanhetleren.nl en

getuigen, vielen mij op. Ik hoop dat de

hebben met lezen en schrijven over de

www.alfabetisering.nl vindt u alle

projecten in dit boekje een voorbeeld-

drempel te helpen naar een cursus. Er is

informatie over deze projecten.

functie zullen hebben en dat ze anderen

het landelijke telefoonnummer 0800-

op ideeën zullen brengen.

0234444 dat 24 uur per dag en zeven

In deze uitgave gaat de aandacht uit naar

dagen per week gebeld kan worden door

de projecten die een prijs kregen dan

Prof. dr. Jos Claessen

mensen die zich voor een lees-, schrijf-

wel genomineerd waren vanuit de Week

Algemeen directeur CINOP

of rekencursus willen opgeven. Er is veel

van het leren en het Actieplan

aandacht voor media-acties gericht op

Alfabetisering. Ik beveel deze good

attendering, bewustwording en taboe-

practices van harte bij u aan: ze tonen

doorbreking. Zo ging in september 2004

vanuit heel verschillende invalshoeken

7


25-03-2005

15:32

Pagina 8

Een lange adem 26 jaar alfabetiseringsonderwijs in Amersfoort

8


25-03-2005

15:32

Pagina 9

Onder het motto ‘Een lange adem: 26 jaar basiseducatie in Amersfoort’ wordt gewerkt aan het in stand houden van een passend educatief aanbod voor volwassen autochtone Nederlanders die moeite hebben met lezen en schrijven, zodat zij zich beter kunnen redden in onze samenleving.

KORTE

hun persoonlijke leven, maar die moeilijk

bespreekbaar maken van de problemen

Het project in Amersfoort is er een van

te toetsen zijn. Korte trajecten zijn geen

met lezen en schrijven versterkt het

lange adem. Vanaf 1977 zijn er lees- en

optie voor deze mensen. De cursisten

groepsproces en de betrokkenheid bij

schrijfcursussen voor autochtone

hebben juist lang de tijd nodig in een

elkaar en het versterkt het gevoel niet

volwassenen. Sindsdien is er altijd voor

veilige omgeving om echt verder te

de enige te zijn met dit probleem. Dat

gestreden dat het cursusaanbod voor de

komen. De gemeente Amersfoort heeft

werkt bevrijdend.

lees- en schrijfgroepen gehandhaafd

het voortbestaan van deze cursussen

bleef, ook als de aantallen cursisten

ook daadwerkelijk mogelijk gemaakt.

BESCHRIJVING

tijdelijk wat terugliepen. Binnen de

De cursisten worden op een respectvolle en standvastige manier benaderd.

verzakelijkte sfeer van het ROC, waarbij

A ANPAK

Door hen een veilige leeromgeving te

het ook binnen de sector educatie

Bij de basiseducatie wordt uitgegaan van

bieden, door hen serieus te nemen en

vooral om de cijfers gaat, was het af en

betekenisvol leren. Dat houdt in dat

hen bewust te maken van hun

toe een hele toer om dit voor elkaar te

cursisten hetgeen ze leren direct moeten

leermogelijkheden, groeit hun

krijgen. De tendens is immers om steeds

kunnen toepassen. Daarbij wordt zo veel

zelfvertrouwen en leren zij lezen en

kortere trajecten aan te bieden. Het

mogelijk aangesloten op de actualiteit.

schrijven. Zij leren te verwoorden wat

aanbod wordt gestandaardiseerd en er

Cursisten werken op hun eigen niveau

hen bezighoudt en op die manier komt

moet getoetst worden. Maar bij

aan taalvaardigheden die van belang zijn

er een veranderingsproces op gang.

cursisten van lees- en schrijfgroepen gaat

voor hun functioneren in het dagelijkse

het juist vaak om kleine stapjes

leven. Een onderdeel van de cursus is

De resultaten liegen er niet om. De

voorwaarts en om het verwerven van

om ieders ervaringen met het leren

cursisten kunnen zich redden in het

vaardigheden die veel impact hebben op

onder de loep te nemen. Het

dagelijkse leven. Zij hoeven voor het

9


25-03-2005

lezen en schrijven van een brief geen hulp van familie meer in te roepen; zij gaan naar ouderavonden op de school van hun kinderen en zij durven gesprekken te voeren op een verjaardag. Voorts maken zij gebruik van het openbaar vervoer, ze halen hun rijbewijs, zij durven te solliciteren, zij komen voor zichzelf op in hun werk, zij durven hun mening te zeggen, zij praten mee in een ondernemingsraad of durven een stap te zetten voor een hogere functie. En zo gaat het nog veel verder. Mensen gaan hun (klein)kinderen voorlezen; lezen de krant (“er gaat een wereld voor mij open”); vormen zich een mening over de gebeurtenissen in de wereld; gaan naar een cursus Engels en volgen een computercursus. Het allerbelangrijkste is wel dat ze zich niet meer aan de kant laten zetten. Midden jaren tachtig werd in Amersfoort gedurende een aantal jaar een theaterproject met cursisten en docenten van lees- en schrijfgroepen uitgevoerd volgens de methode Boal (‘theater van de onderdrukten’). Samen met de cursisten werd een thema gekozen, naar aanleiding van situaties die door hen als problematisch werden beschouwd. De grote lijnen van het stuk werden afgesproken en al improviserend op de planken gezet. Het stuk werd één keer in zijn geheel gespeeld. Na de pauze werd het nog een keer gespeeld, maar mensen uit het publiek konden er een andere

10

15:32

Pagina 10


25-03-2005

15:32

Pagina 11

wending aan geven. Deze manier van

worden uitgewisseld, maakt deelnemers

en ging naar het arbeidsbureau voor

werken maakte veel los en liet zien dat

sterk.

ander werk. Zij is nu verantwoordelijk

problemen gevarieerd konden worden

Over vrouwenemancipatie gesproken:

voor de catering bij een bedrijf. Zij

opgelost door geen slachtoffer van de

• Een vrouw zette de grote stap en ging

geniet er enorm van.

situatie te blijven, maar zelf initiatief te

naar een blijf-van-mijn-lijfhuis, omdat

nemen. En dat is iets wat wezenlijk is

zij door de cursus zoveel

binnen de lees- en schrijfcursussen:

zelfvertrouwen kreeg dat zij alleen

mensen gaan zelf meer sturing geven aan

voor haar kind kon zorgen. Zij is een

hoofdpijn, zij kan nu lezen en hoeft

nieuw leven begonnen.

geen smoezen meer te bedenken.

hun leven.

• Een ander stuurde een kaartje aan B ETROKKEN

• Een vrouw kreeg een leidinggevende functie omdat zij beter kon schrijven. • Een cursist heeft nooit meer

Daardoor staat zij open voor

haar docent “Zonder de cursus had ik

veranderingen en is zij niet meer bang

Het ROC Midden Nederland (voorheen

het nooit aangedurfd: reizen met het

om nieuwe stappen te zetten. Ze

de Amerlanden), unit Educatie,

vliegtuig naar Istanbul om op bezoek

neemt nu uitnodigingen aan om op

uitvoeringslocatie Bisschopsweg,

te gaan bij mijn dochter en kleinkind.”

koffievisite te komen. “Ik kan over

Amersfoort.

Vrouwen geven zich op als

meer onderwerpen praten door de

hulpmoeder op de school van hun

cursus.”

ORGANISATIE

S UCCESFACTOREN

EN SUCCESSEN

De groepsgewijze aanpak waarbij cursisten merken, dat ze niet de enigen zijn die niet of slecht kunnen lezen en schrijven en waarbij (leer)ervaringen

kind, gaan mee op schoolreisje of helpen mee met het organiseren van

Door de basiseducatie krijgen vrouwen

een ouderavond.

een stevige positie in het gezin en

• Een interieurverzorgster merkte dat zij meer kon dan alleen schoonmaken

dwingen zij respect af. Zij laten zich niet meer ‘de kaas van het brood eten’. Zij

11


25-03-2005

15:32

Pagina 12

zijn een voorbeeld voor hun dochters.

U ITSPRAKEN

Zij stimuleren hun kinderen goed hun

“Ik heb hier meer geleerd dan in mijn

factor. En voor radio- en televisie-

best te doen op school en zij houden de

hele leven.”

uitzendingen zijn herhaaldelijk cursisten

vorderingen in de gaten. Zij letten erop

“Ik heb nooit geweten dat leren ook

geïnterviewd (Catherine Keyl-show, Plein

dat hun dochters een vak leren. Veel

leuk kon zijn.”

Publiek, Omroep Amersfoort). Dit

vrouwen staan niet meer dag en nacht

“Ik voel me niet meer zo onzeker. Ik ben

materiaal is prima bruikbaar bij

voor hun familie klaar. Zij gaan zelf hun

wie ik ben. En daar schaam ik mij niet

voorlichtings- en wervingsactiviteiten.

leven invullen, nemen zelf

voor.”

verantwoordelijkheid voor hun leven en

“Ik heb geleerd om op mezelf te

T IPS

worden onafhankelijk en gelukkiger.

vertrouwen.”

• Zorg voor goede contacten met de

DEELNEMERS

“Sinds de cursus is mijn leven veranderd, mijn kinderen worden groot en ik had

uitgezonden, is een niet onbelangrijke

gemeente en CWI. • Ook contacten met het

nooit kunnen dromen dat ik nog eens op

maatschappelijk werk zijn van belang;

een kantoor zou werken. Nu doe ik het.”

de laatste tijd worden er in

“Wat heb ik geleerd op de Basiscursus

Amersfoort weer veel cursisten via

Nederlands? Mijn pannenkoeken zijn

deze lijn doorverwezen.

lekkerder.”

• De plaatselijke kranten en huis-aanhuisbladen worden heel goed gelezen.

Ook de medewerking van cursisten aan

Zorg op gezette tijden dus voor

de totstandkoming van diverse video-

informatie in deze bladen. Ook de

banden die op de lokale televisie zijn

lokale radio en televisie zijn prima media om informatie over lees- en schrijfcursussen te verspreiden. Nota bene: docenten en cursistenbegeleiders dienen wel zeer zorgvuldig om te gaan met contacten tussen de pers en cursisten. C ONTACT ROC Midden Nederland, afd. Educatie Mevrouw Inez de Graaff Bisschopsweg 167 3817 BT Amersfoort Telefoon: 033-4650727 E-mail: [email protected]

12


25-03-2005

15:32

Pagina 13

Vrouwenplein Drenthe Een website voor en door vrouwen

13


25-03-2005

15:32

Pagina 14

‘Vrouwenplein Drenthe’ heeft drie doelstellingen: • Zorgen dat steeds meer vrouwen internetten. • Uitwisseling van informatie tussen vrouwenorganisaties. • De samenhang tussen verschillende vrouwenorganisaties in Drenthe vergroten.

KORTE

14

A ANPAK

de voortgang van de website op zich

De Drentse Vrouwenraad en ENOVA

ENOVA leverde een projectleider die

neemt. Het redactieteam bestaat uit

(Emancipatie Adviesbureau Drenthe)

verantwoordelijk was voor de voortgang

ongeveer zes vrouwen die trainingen

namen het initiatief voor een website die

en inhoud van het project. De

hebben gevolgd voor het onderhouden

voor en door vrouwen en vrouwen-

projectleider deed een

van het Vrouwenplein en om trainingen

organisaties in Drenthe wordt gemaakt

inventarisatieonderzoek naar

voor andere vrouwen te verzorgen.

en onderhouden. De verschillende

internetgebruik en -behoeften onder de

Voor ‘bouw en het onderhoud’ zijn

vrouwenorganisaties kunnen hun eigen

vrouwenorganisaties in Drenthe. Door

verschillende trainingen en cursussen

website hierin hangen en beheren.

dit onderzoek werd duidelijk waar het

gegeven. Als start zijn binnen het project

Binnen een jaar hebben al ongeveer 85

project zich op moest richten en

internetworkshops gegeven aan leden

vrouwenorganisaties (van grote tot

tegelijkertijd ontstond er een actueel

van vrouwenorganisaties. Daarnaast heeft

kleine) meegewerkt aan de website die

adressenbestand van geïnteresseerden.

de Bibliotheek Assen webmaster-

wordt onderhouden door ongeveer 150

Het onderzoek heeft ook bijgedragen

trainingen gegeven aan veertig vrouwen

vrouwen. Hiervoor worden regelmatig

aan de bekendheid van het project en

zodat zij de site mee konden bouwen en

trainingen gegeven. Het Vrouwenplein

draagvlak hiervoor.

beheren.

heeft een duidelijke functie gekregen

Vanuit de verschillende vrouwen-

Nadat de site was opgezet en het

voor de vrouwenorganisaties en

organisaties werd een stuurgroep

beheer aan de redactie was

vergemakkelijkt het in contact komen

samengesteld die het project leidde. Na

overgedragen, zijn de trainingen

met elkaar, met nieuwe leden en

het opzetten van de website is in juni

voortgezet op een andere manier. De

– specifiek – jongeren.

2003 het product Vrouwenplein

vrouwen van het redactieteam, aangevuld

overgedragen aan een redactieteam dat

met nog enkele enthousiaste vrouwen

BESCHRIJVING


25-03-2005

15:32

Pagina 15

uit verschillende vrouwenorganisaties,

Studenten van de Hogeschool Drenthe

Ten slotte zijn er verschillende

zijn door de Bibliotheek Assen opgeleid

hebben een website e-learning

initiatieven door de redactie opgezet,

om webmastertrainingen te verzorgen.

ontwikkeld met handleidingen voor het

zoals een helpdesk waar webmasters

Vervolgens hebben zij deze trainingen in

aanvragen, lezen en verzenden van

terecht kunnen met vragen. Er zijn

verschillende dorpen en steden

e-mail, het bewerken van plaatjes, het

netwerkbijeenkomsten georganiseerd

uitgevoerd. In totaal hebben ongeveer

plaatsen van teksten enzovoort. De

waar de webmasters konden uitwisselen

150 vrouwen het eerste jaar hieraan

onderwerpen zijn later door de redactie

en discussiëren over maatwerk in de

deelgenomen.

verder uitgebreid en aangevuld.

volwasseneneducatie. En er worden nieuwsbrieven verstuurd.

15


B ETROKKEN

25-03-2005

ORGANISATIES

15:32

Pagina 16

S UCCESFACTOREN

EN SUCCESSEN

B IJZONDERHEDEN

De Drentse Vrouwenraad is initiatief-

“Inspiratie, enthousiasme en draagvlak.

De stichting ENOVA heeft het project

nemer van dit project. ENOVA heeft

Dat zijn de belangrijkste succesfactoren

Vrouwenplein ingebracht in een

voor de projectleiding gezorgd en het

van het vrouwenplein.”

Europees project waarin organisaties uit

onderzoek uitgevoerd. De Bibliotheek

“Je krijgt een bredere ervaring, leert

Spanje, Italië, Zweden, Litouwen en

Assen heeft het Vrouwenplein zowel

nieuwe netwerken kennen en veel

Nederland goede voorbeelden

technisch als inhoudelijk begeleid en

inspiratie komt via ‘learning by doing’.”

uitwisselen rond leven lang leren en

heeft (een deel van) de trainingen

Het project is in samenwerking met de

burgerparticipatie.

uitgevoerd. Studenten van Hogeschool

doelgroep uitgevoerd en gemotiveerde

ENOVA ontving hiervoor in de Week

Drenthe, afdeling Mens en informatica,

mensen werden stap voor stap begeleid.

van het leren een aanmoedigingsprijs van

hebben een handleiding gemaakt op het

Vervolgens konden deze mensen hun

de Internationale Commissie van de

Vrouwenplein. Daarnaast zijn er vele

ervaring en kennis weer overdragen aan

Stichting voor Volkshogeschoolwerk om

vrouwenorganisaties actief betrokken bij

anderen.

op haar eigen enthousiaste wijze door te

het vrouwenplein. Ook zijn er sponsoren

gaan met de ontwikkeling van het

die het project mede mogelijk hebben

T IPS

Vrouwenplein en de ervaringen met dit

gemaakt. Deze zijn te vinden op de

• Besteed veel aandacht en energie aan

project in Europees verband te

website.

het creëren van draagvlak. Mensen en

multipliceren.

organisaties waren in het begin huiverig en onbekend, maar met een

C ONTACT

klein groepje enthousiaste vrouwen is

Vrouwenplein Drenthe

toch een begin gemaakt. Zodra het

Mevrouw Wietske Anema

project concreter werd, groeide ook

E-mail: [email protected]

het enthousiasme.

Website: www.vrouwenpleindrenthe.nl

• Schakel de doelgroep zelf in om mensen over de streep te trekken. Op deze manier wordt het project ook echt gedragen door de doelgroep: het is hun eigen project.

16


25-03-2005

15:32

Pagina 17

Een eigen fotoboek

Foto’s: Evert van de Biezen

Woonwagenvrouwen brengen hun leven in beeld en onderzoeken hun toekomst

17


25-03-2005

15:32

Pagina 18

Het doel was om een methode te ontwikkelen en toe te passen waarbij cursisten – op basis van verhalen uit verleden, heden en toekomst – bewuste keuzes maken over hun deelname aan de maatschappij. Bij de groep woonwagenvrouwen gebeurde dit via het in beeld brengen van ieders persoonlijke leven met een eigen fotoboek.

KORTE

BESCHRIJVING

Binnen de School voor Volwasseneneducatie te Eindhoven werd het alfabetiseringstraject van vrouwelijke analfabete woonwagenbewoners uitgebreid met een toekomstperspectievenonderzoek. Hierbij werd de leefwereld van de vrouwen zelf centraal gesteld. De vrouwen onderzochten hoe hun leven er nu uitzag en hoe ze dachten of wensten dat hun leven (of dat van hun kinderen) er in de toekomst uit zou zien. In overleg met de cursisten werd besloten hun eigen leven in beeld te brengen door een fotoboek te maken,

Het programma was gericht op:

met daarbij behorende verhalen. Het

• Het onderzoek van eigen identiteit en

beeld dat uit de fotoboeken naar voren kwam, werd met de vrouwen besproken en zij gaven een presentatie over hun fotoboek.

competenties. • Het binnenbrengen van de school in het gezin en andersom. • De koppeling van taalontwikkeling aan zelfonderzoek.

18

• Participatie in de burgermaatschappij. • Het onderzoeken van toekomstmogelijkheden en -beperkingen. • Het durven presenteren van een eigen fotoboek aan buitenstaanders.


25-03-2005

15:32

Pagina 19

B ETROKKEN

ORGANISATIE

Het ROC Eindhoven, School voor Het project werd een groot succes en

Volwasseneneducatie.

de woonwagenvrouwen vonden het bijzonder motiverend om eraan te

S UCCESFACTOREN

werken. Positieve aspecten waren

Dat de weerstand om – verplicht – aan

bewustwording van en reflectie op hun

het programma mee te doen werd

eigen leven. Zo kwam bijvoorbeeld de

overwonnen, geeft wel aan hoe

positie van de woonwagenvrouw in het

stimulerend en motiverend de

gezin aan de orde en de combinatie

methodiek werkt. Het geloof in eigen

school en gezin. Tevens waren de

mogelijkheden wordt op een goede

opvoeding en de toekomst van de

manier opgepakt en versterkt. Het in

kinderen onderwerp van gesprek. Ook

beeld brengen en beschrijven van het

leidde het project tot een positiever

eigen leven zijn uitstekende

zelfbeeld. De vrouwen waren trots op de

hulpmiddelen bij taalontwikkeling en

geleverde prestatie.

maatschappijoriëntatie. De methodiek is bovendien te vertalen naar programma’s

De methode is inmiddels uitgebreid en

sociale redzaamheid, professionele

succesvol ingezet in een project sociale

redzaamheid en opvoedings-

activering (van niet-woonwagen-

ondersteuning.

bewoners).

Kortom: “Een erg enthousiast en inventief project voor een moeilijke

A ANPAK

doelgroep”, aldus de jury.

De weerstand tegen een verplichte

M ATERIALEN

uitbreiding van het taaltraject werd

T IPS

De methodiek is niet beschikbaar. Wel

grotendeels overwonnen door het leven

• Als je met een nieuw project aan de

kunnen geïnteresseerden altijd terecht

van de woonwagenvrouwen centraal te

slag wilt, probeer dan vooral praktisch

bij ROC Eindhoven voor mondelinge

stellen. De vrouwen vonden het heel

aan het werk te gaan en niet van

informatie.

bedreigend om het eigen boek te presenteren, maar de docent trok hen

tevoren alles al beschreven te hebben. • Vertel ook je cursisten zelf dat iets de

C ONTACT

over de streep. Zij waren erg trots bij de

eerste keer is en dat zij meehelpen bij

ROC Eindhoven, School voor

presentatie van hun boeken en namen

het ontwikkelen van een nieuw

Volwasseneneducatie

programma.

Mevrouw Francé Coppens

deze uit eigen beweging mee naar externe instanties. Een vrouw maakte

• Kom – met name in het begin – vaak

Van Vorststraat 50

zelfs op eigen initiatief een prachtig foto-

bij elkaar om de voortgang te

5622 CX Eindhoven

verhalenboek over en voor haar

bespreken en knelpunten op te

Telefoon: 040-2695890

kleinkind.

lossen.


19


25-03-2005

15:32

Pagina 20

‘Leren hoort bij het leven’

20

Illustratie: Nedwerk NT1

Nedwerk NT1: de Stichting Landelijk Netwerk Nederlandstaligen in de (basis)educatie


25-03-2005

15:33

Pagina 21

‘Leren hoort bij het leven en leren kun je in de (basis)educatie’. Onder dit motto behartigt Nedwerk NT1 de onderwijsbelangen van volwassenen die nauwelijks of geen opleiding gevolgd hebben. Het Nedwerk NT1 stelt zich tot doel de deelname (kwantiteit) van laagopgeleide Nederlandstalige (autochtone) volwassenen aan de (basis)educatie te doen toenemen door profilering van de doelgroep en door publiciteit. Bovendien beoogt de Stichting de kwaliteit van het onderwijs te verhogen door het bevorderen van onderzoek en het stimuleren tot inhoudelijke vernieuwing. De leden van Nedwerk NT1 zijn de ROC’s, de regionale opleidingencentra in Nederland.

KORTE

BESCHRIJVING

A ANPAK

Het Nedwerk NT11 is in 1997 opgericht door leidinggevenden, docenten en

Landelijke uitwisselingsdag

ondersteuners uit de (basis)educatie.

Jaarlijks wordt er een landelijke

Aanleiding tot de oprichting was de

uitwisselingsdag gehouden voor de

gedeelde zorg over de verminderde

deskundigheidsbevordering van docenten

deelname van (semi-)analfabeten aan het

en begeleiders.

volwassenenonderwijs. Het aantal analfabeten nam niet af, maar het aanbod

Elektronische uitwisseling

lees- en schrijfcursussen voor

Door middel van het e-mailnetwerk

volwassenen verminderde wel sterk. In

FLITSned Extra kunnen leden van

onze kennisintensieve samenleving heb je

Nedwerk NT1 elkaar vragen naar

deze vaardigheden echter hard nodig. De

nieuwe ontwikkelingen binnen de

mensen die deze vaardigheden missen,

basiseducatie. De digitale communicatie

raken in een achterstandssituatie en

bevordert een snelle uitwisseling en

ondervinden problemen in de samen-

overdracht van nieuw ontwikkelde

leving, op het werk maar ook in de

werkwijzen en kennis.

privésfeer.

21


25-03-2005

15:33

Pagina 22

Nieuwsbrief Elk kwartaal verschijnt de nieuwsbrief Nedwerknieuws met nieuws en achtergrondartikelen. Landelijke bellijn 0800-0234444 Deze bellijn is 24 uur per dag en zeven dagen per week bereikbaar. Wie niet goed kan lezen, schrijven of rekenen of wie zo iemand kent, kan gratis bellen naar deze informatielijn. Bij dit nummer kunnen mensen zich aanmelden voor of informatie verkrijgen

S UCCESFACTOREN

T IPS

over een cursus bij het dichtstbijzijnde

Het Nedwerk NT1 levert via de inzet

De posters, leaflets en briefkaarten van

ROC.

van de nationale bellijn en de adequate

het Nedwerk NT1 (zie verder onder

reactie op de meldingen een prima

Materialen) kunnen tegen betaling

Publiciteitsacties

bijdrage aan de doelstelling van het

besteld worden via www.nedwerk-nt1.nl.

Het Nedwerk NT1 levert producten op

Actieplan Alfabetisering. Door de

Het landelijke 0800-nummer staat erop

het gebied van publiciteit die door de

inspanning van de leden van het

vermeld. Zo zijn ze door het hele land

deelnemende ROC’s gebruikt kunnen

Nedwerk NT1 is er een goed werkend,

bruikbaar voor iedereen die iets wil

worden bij hun lokale of regionale

landelijk dekkend systeem. Mensen die

doen aan de werving van mensen die

activiteiten. Voorts verschaft het

voor zichzelf de stap hebben gezet zich

moeizaam lezen en schrijven voor lees-

Nedwerk NT1 informatie over het

te melden als potentiële deelnemer aan

en schrijfcursussen.

onderwerp aan de landelijke en regionale

een alfabetiseringsprogramma, kunnen er

media.

door de inspanningen van het Nedwerk

M ATERIALEN

NT1 op rekenen dat ze gehoord worden

Er is een serie leaflets, affiches en

en de kans krijgen uit hun isolement te

briefkaarten beschikbaar om de aandacht

De leden van Nedwerk NT1 zijn de

breken.

te vestigen op de problematiek. Op alles

regionale opleidingencentra in

En door de uitwisseling en het

staat het nummer 0800-0234444

Nederland. Het streven is dat ieder ROC

bevorderen van onderzoek levert het

vermeld.

is vertegenwoordigd. Het aantal ROC’s

Nedwerk NT1 een essentiële bijdrage

Een voorbeeld van het materiaal is te

dat lid is van Nedwerk NT1 is in drie

aan de kwaliteit van het onderwijs aan

bekijken op www.nedwerk-nt1.nl en te

jaar tijd gestegen van 31 naar 40.

analfabete Nederlanders.

klikken op de ‘i’.

B ETROKKEN

22

ORGANISATIES


25-03-2005

15:33

Pagina 23

Er is ook videomateriaal verkrijgbaar dat gebruikt kan worden bij voorlichting en werving (materiaal waarin mensen uit de doelgroep aan het woord komen). Ook dit materiaal is te bestellen via www.nedwerk-nt1.nl. C ONTACT Stichting Landelijk Netwerk Nederlandstaligen in de (basis)educatie Mevrouw Anne-Marie Verhagen Lyra 1 3328 NE Dordrecht Telefoon: 06-18237876 E-mail: [email protected] Website: www.nedwerk-nt1.nl

23


25-03-2005

15:33

Pagina 24

Bouwen aan je toekomst Een programma voor nieuwkomers

24


25-03-2005

15:33

Pagina 25

De unit Educatie van ROC Midden Nederland (voorheen ROC De Amerlanden) in Zeist biedt naast de taallessen die worden gegeven aan nieuwkomers een extra programma van twintig weken loopbaanoriëntatie met aansluitend een verplichte taalstage. Cursisten leren zo meer over de Nederlandse arbeidsmarkt en ze verdiepen zich in de arbeidssegmenten die bij hun competenties aansluiten.

KORTE

A ANPAK

Hierin komen bijvoorbeeld aan de orde:

De doelen van het project zijn enerzijds

Het project maakt deel uit van het

• Wat zijn de Nederlandse namen voor

gericht op het inkaderen van de

Alphatraject van ROC Midden

taallessen voor gebruik binnen de eigen

Nederland. De inhoud van het

loopbaan. Dit vanuit het idee dat je de

Alphatraject beslaat drie jaar. De eerste

taal die je leert ook echt moet

twee jaar bestaat uit basisaanbod NT2

gebruiken, anders zijn de lessen van

(Nederlands als tweede taal). Hier wordt

te maken met werk (zoals sofi-

weinig waarde.

ook de basis gelegd voor loopbaan-

nummer, arbeidscontracten,

Anderzijds is het project erop gericht

oriëntatie door bijvoorbeeld het

deelnemers te helpen hun weg op de

programma Maatschappij Oriëntatie aan

De taalstage betekent in een bedrijf

arbeidsmarkt in Nederland te vinden, de

te bieden. Het derde jaar is gericht op

meelopen met iemand die daar werkt.

weg naar een betaalde baan of naar stage

uitstroom uit de opleiding en instroom

Dat kan het inpakken van parfumflesjes

dan wel vrijwilligerswerk. Werk, betaald

in de arbeidsmarkt. Naast NT2-

bij een drogist zijn of het vakken vullen

of onbetaald, is belangrijk in Nederland.

onderwijs wordt twintig weken lang het

in een winkel of meelopen op een

Dit is goed voor het netwerk dat je

programma Loopbaanoriëntatie

basisschool of in een verzorgingshuis. Er

opbouwt, voor het integreren in de

aangeboden, waarna een verplichte

wordt gewerkt aan taalopdrachten

samenleving en goed voor je

taalstage volgt. Voor het loopbaan-

gekoppeld aan werkzaamheden.

eigenwaarde en zelfverzekerdheid.

oriëntatieprogramma is een werkmap

De taalstage loopt twaalf weken lang,

samengesteld.

ongeveer één dag per week. De cursist

BESCHRIJVING

beroepen? • Wat doet het CWI? en breng een bezoek aan het CWI. • Welke wetten hebben in Nederland

belasting)?

kan de stage eventueel zelf regelen. De

25


25-03-2005

15:33

Pagina 26

taalstage levert een getuigschrift op dat

welke stappen ga ik nu zetten?’ kan

cursisten raken zeer gemotiveerd

in het portfolio wordt opgenomen.

doorlopen.

wanneer ze zien dat ze zelf vorm kunnen

Ten slotte wordt de cursist het hele

B ETROKKEN

derde jaar individueel begeleid door een

ROC Midden Nederland, unit Educatie.

geven aan hun toekomst. Ze raken ook ORGANISATIE

uitstroombegeleider bij het samenstellen

26

erg betrokken bij hun eigen leerproces. Door dit project zijn alle cursisten actief bezig met hun toekomstplannen. Ze

van het portfolio en het opstellen en

S UCCESFACTOREN

uitvoeren van een actieplan om aan werk

De combinatie van wat iemand al weet

hen haalbaar is en wat niet. En, ze weten

te komen. Dit betekent dat de cursist

en heeft gedaan, gekoppeld aan een

waar ze terecht kunnen om betaald of

onder begeleiding leert om vorm te

perspectief op de arbeidsmarkt levert

onbetaald werk te vinden.

geven aan de eigen loopbaan, zodat hij na

een actieplan op, gericht op sociale

Alle cursisten uit dit project zijn goed

afloop van het programma zelf de

activering, vrijwilligerswerk of arbeids-

uitgestroomd: óf ze hebben (on)betaald

stappen ‘Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil

markt. De mogelijkheid om buitenshuis

werk gevonden óf ze zijn door-

ik? Welke aanvullende kennis is nodig? En

te functioneren, komt in beeld. De

gestroomd naar een vervolgopleiding.

EN SUCCESSEN

hebben een duidelijker beeld wat voor


25-03-2005

15:33

Pagina 27

T IPS

M ATERIAAL

C ONTACT

• Zowel bedrijven en instellingen als

Het materiaal van ‘Bouwen aan je

ROC Midden Nederland

cursisten waren in het begin

toekomst’ is te bestellen (indien

Mevrouw Marjan Brave

onbekend en huiverig voor taalstages.

voorradig). Het bestaat uit een

Noordweg 12

Door excursies en gastlessen zijn

cursistenboek en een cd-rom met

3704 GN Zeist

deze drempels geslecht.

handleiding, werkbladen, fotomateriaal en

Telefoon: 030-6999400

portfolio. Ook staat er een artikel over


• Er waren veel vooroordelen over vrijwilligerswerk. Ook deze zijn

de opzet in LES, nr 124, 21e jaargang,

weggenomen door ermee

september 2003.

geconfronteerd te worden via gastlessen, excursies en taalstages. • De cursisten hadden over het algemeen geen ervaring met solliciteren. Daar is met een communicatietraining aan gewerkt.

27


25-03-2005

15:33

Pagina 28

Blokletters Televisieserie voor vrouwen die moeite hebben met lezen en schrijven

28


25-03-2005

15:33

Pagina 29

Blokletters is een televisieserie voor vrouwen die moeite hebben met lezen en schrijven. Het doel van de serie is: • het taboe rond analfabetisme doorbreken; • vrouwen bewust maken van hun mogelijkheden; • vrouwen stimuleren om een cursus Nederlands te volgen. Het gaat erom dat functioneel analfabete vrouwen gestimuleerd worden om hun situatie van ongeletterdheid te veranderen.

KORTE

Aflevering 2: Belemmeringen en

Dieuwertje bezoekt haar op haar werk.

Presentatrice Dieuwertje Blok gaat in

overlevingsstrategie

Aan bod komt verder het contact met

zes afleveringen op stap met

Dieuwertje gaat op stap met Reina. Ze

collega’s en de beperkingen in het soort

verschillende vrouwen die functioneel

nemen de trein en de tram. Wat voor

werk dat je kunt doen.

analfabeet zijn. Ze ervaart wat het

problemen kom je dan tegen? In het

betekent om niet te kunnen lezen en

panel wordt gesproken over het

Aflevering 5: De stap naar school

schrijven. Een studiopanel praat uit eigen

isolement waarin je terecht kunt komen.

Petra heeft pas besloten om weer naar

BESCHRIJVING

ervaring mee. Vragen die aan de orde

school te gaan. Ze werkt als vrijwilligster

komen zijn: welke trucs kun je toepassen

Aflevering 3: Familie en vrienden

bij Feyenoord Jeugd. Dieuwertje zoekt

om problemen te omzeilen? Wat

Dieuwertje gaat eten bij Corina. Ze

haar daar op. Ze praten over de

betekent het voor je zelfvertrouwen, je

praat met haar en haar familie over hoe

moeilijke keuze om weer naar school te

sociale contacten en je loopbaan?

ze omgaan met het feit dat Corina

gaan.

moeite heeft met lezen en schrijven. Het

Het studiopanel praat uit eigen ervaring

Aflevering 1: De oorzaken van

studiopanel praat over het begrip en

mee over deze dappere stap, over de

analfabetisme

onbegrip van je naaste omgeving en over

moed die daarvoor nodig is en over de

In deze eerste aflevering zien we een

hoe afhankelijk je bent van je familie.

opluchting nadat je die keuze hebt

portret van Corina. Dieuwertje gaat

gemaakt.

samen met haar naar Corina’s oude

Aflevering 4: Op het werk

basisschool. Ze praten over de oorzaken

Wil werkt als interieurverzorgster op

Aflevering 6: Op school en na school

van het moeite hebben met lezen en

het politiebureau. Een rechercheur helpt

Wil gaat niet alleen naar school, ze heeft

schrijven.

haar bij het leren lezen en schrijven.

zelfs bijles en is niet meer te stoppen.

29


25-03-2005

15:33

Pagina 30

Voor het eerst leest ze nu uit boeken en

follow-up. De serie zal de komende jaren

schrijft ze een kaartje. Dieuwertje volgt

nog enkele keren worden herhaald.

haar tijdens de lessen. Een aflevering over soorten scholen,

Het bleek niet eenvoudig vrouwen te

lengte van de cursus, kansen op de

vinden die mee durfden te werken aan

arbeidsmarkt en over het opdoen van

het programma en zich te laten

nieuwe contacten.

portretteren. Hieruit blijkt hoe diep het schaamtegevoel zit en het taboe dat met analfabetisme gepaard gaat. Er is kennelijk veel moed voor nodig. De vrouwen die uiteindelijk ‘ja’ zeiden tegen de opnamen, waren achteraf aangenaam verrast over de mooie manier waarop zij

B ETROKKEN

‘neergezet’ waren. Ook de vele

ETV.nl is een initiatief van de regionale

voorgesprekken en het natuurlijke en

opleidingencentra Albeda College

spontane optreden van presentatrice

(Rotterdam), de Mondriaan

Dieuwertje Blok hebben zeker

onderwijsgroep (Den Haag), het ROC

bijgedragen aan het positieve resultaat.

van Amsterdam en ROC Midden

ORGANISATIES

Nederland. Sinds 1999 werken deze vier

30

De uitzendingen op ETV.nl (Educatieve

aanbieders van beroepsonderwijs en

Televisie) waren te zien in de regio’s van

volwasseneneducatie samen met de

A ANPAK

Rotterdam, Haaglanden, Utrecht en in de

(lokale) overheid aan de realisatie van

Televisie blijkt een zeer geschikt medium

stad Amsterdam.

Educatieve Televisie. ETV.nl biedt een

te zijn om deze doelgroep – voor wie

nieuw multimediaal concept met

schriftelijke media uiteraard buiten

televisie, teletekst, internet en ‘gewoon’

bereik liggen – te motiveren tot actie.

lesmateriaal, dat verder kan worden

De serie heeft een optimistische,

afgestemd op andere voorzieningen in

positieve toon, laat herkenbaar vrouwen

stad of regio.

en situaties zien en geeft concreet aan

Op landelijk niveau werken de ROC’s

hoe actie te ondernemen. Blokletters

samen in de ‘Stichting Expertisecentrum

levert daarmee een positieve bijdrage

ETV.nl’. Doel van het expertisecentrum

aan emancipatie van vrouwen die zich

is het opbouwen van expertise, het bij

door hun ongeletterdheid in een

elkaar brengen en toegankelijk maken

geïsoleerde positie bevinden. Door de

van kennis en materiaal en de uitbreiding

serie bovendien te verbinden aan de al

van ETV.nl. Het expertisecentrum

bestaande landelijke informatielijn

ondersteunt ROC’s als ze in hun eigen

alfabetisering, krijgt het project een

stad of regio willen starten met ETV.nl.


25-03-2005

15:33

Pagina 31

overwonnen en de landelijke informatielijn gebeld (0800-023 44 44). De cursist die in een van de afleveringen te zien is, heeft onlangs haar eerste zelfgeschreven brief naar Dieuwertje Blok gestuurd om haar te bedanken. T IPS Gebruik de serie als wervingsmateriaal. Bijvoorbeeld door het uit te zenden via de lokale of regionale televisie. Een andere mogelijkheid is om dit te doen bij potentiële intermediairs (bijvoorbeeld wachtkamers van artsen of wachtruimtes van instanties als de gemeente, CWI, arbodiensten). M ATERIAAL Blokletters: televisieserie voor vrouwen die moeite hebben met lezen en schrijven van zes afleveringen. Verkrijgbaar op video, 6 afleveringen op VHS, Prijs € 25,Docenten NT1 van de unit Educatie en leerlingen van de Multimedia Academie ETV.nl biedt een gevarieerd aanbod van

van het ROC Midden Nederland hebben

programma’s over taal, werk,

een on-line-oefenprogramma gemaakt bij

samenleving, onderwijs, opvoeding en

Blokletters, dat is te vinden op

gezondheid.

www.etv.nl/blokletters.

S UCCESFACTOREN

C ONTACT

De uitzending van de serie op televisie

Stichting Expertisecentrum ETV.nl

maakt de kans op contact met de

De heer Emiel Stubbe

doelgroep groot. Het is een

Postbus 9451

laagdrempelig medium. Meer dan

3007 AL Rotterdam

tweehonderd analfabete vrouwen hebben

Telefoon: 010-2666999

door de uitzendingen hun schroom


31


25-03-2005

15:33

Pagina 32

Kansarmen worden kansrijk Arbeidsmarkt (h)erkent verborgen talenten

32


25-03-2005

15:33

Pagina 33

“Een uitstekende aanpak om van kansarmen op de Nederlandse arbeidsmarkt kansrijken te maken met alle voordelen van dien voor deelnemers en maatschappij.” Het project wil een substantiële bijdrage leveren aan het oplossen van knelpunten in arbeidsmarkt-, allochtonen-, grote steden- en onderwijsbeleid en deze beleidsterreinen integreren. Het doet dit door kwalificering en werk op tenminste mbo-niveau te realiseren. Hierdoor verbetert de sociaal-economische positie van allochtonen (23+) en hun kinderen en neemt de kwaliteit van de dienstverlening aan een multiculturele samenleving toe.

KORTE

verwerven van een reguliere functie, de

bereiken. Hiervoor worden creatieve

Grote groepen mensen in Nederland

aldaar gehanteerde bedrijfstaal en

werkvormen gebruikt: presentatie-

hebben geen toegang tot de arbeids-

cultuur, sociale en emancipatoire

trainingen, rollenspelen, socratische

markt. Redenen hiervoor zijn vaak

vaardigheden vormen onderdeel van het

gesprekken en creatieve schrijf-

geen/weinig scholing of een opleiding in

loopbaantraject.

opdrachten dragen bij aan het vergroten

BESCHRIJVING

een niet-westers land. Vaak wordt de

van zelfvertrouwen, zelfbewustheid en

oorzaak van het uitblijven van de in- of

A ANPAK

assertiviteit van de deelnemers.

doorstroom op de arbeidsmarkt bij de

Bij Verborgen Talenten staat het individu

Dan start het duale opleidingstraject,

werkloze of werkzoekende zelf gelegd.

centraal met al datgene wat hij al wel

aangevuld met onderdelen als

Uit onderzoek blijkt echter dat vooral

kent en kan. In de aanloopfase van het

Nederlandse taal & beroepscultuur,

veel allochtone vrouwen bereid zijn te

loopbaantraject worden elders

beroepskeuzebegeleiding & beroeps-

investeren in scholing, om zich zo een

verworven competenties (EVC)

differentiatie naar allochtone

plek op de arbeidsmarkt te verwerven.

geïnventariseerd en krijgt de deelnemer

doelgroepen en sociale & emancipatoire

Juist deze groepen beschikken over

een aantal assessments. Waar mogelijk

vaardigheden. Voor het verwerven van de

allerlei verborgen capaciteiten. Het

ontvangt de deelnemer vrijstellingen of

bedrijfstaal en -cultuur (op

loopbaantraject ‘Verborgen Talenten’

wordt extra ondersteuning geboden.

communicatief terrein) wordt veelvuldig

biedt deze mensen de mogelijkheid om

Deelnemers zijn in eerste instantie heel

gebruik gemaakt van de eerder

via een verkorte, reguliere duale/BBL-

onzeker, omdat hen jarenlang is

genoemde expressietechnieken. De

opleiding op maat een zo hoog mogelijke

voorgehouden toch niets te kunnen. Bij

deelnemer kan tijdens het traject

startkwalificatie te behalen, waardoor zij

de aanvang van het project wordt

bovendien rekenen op de ondersteuning

meer uitzicht hebben op een baan. Het

geprobeerd een omslag in het denken te

van een trajectbegeleider. Deze

33


25-03-2005

15:33

Pagina 34

combinatie van factoren bepaalt het

aan de eigen doelgroep. Vanuit deze

succes van de trajecten en maakt dat het

kennis en kunde de Nederlandse

opleidingstraject van iedere deelnemer

competenties leren, inclusief de

flink verkort wordt. De overgrote

gehanteerde waarden en normen

meerderheid van de deelnemers rondt de opleiding af op niveau 3 of 4; circa 15

(verborgen curriculum). • Voor-en-door-aanpak: door

procent stroomt door naar hbo, slechts

groepsvorming steunen de

20 procent valt uit.

deelnemers elkaar en jagen elkaar ook op. De trajectbegeleiders (de

B ETROKKEN

ORGANISATIES

en het waarderen van elders verworven competenties leiden tot verkorte scholingstrajecten. • Intensieve en nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen (vrouwen, werkgevers, opleidingen en gemeente). • Ontschotting van financieringsstromen.

zogenaamde ombudsvrouwen) zijn

Het succes van het loopbaantraject is

tegelijk deelnemer aan het

T IPS

mede te danken aan de zeer intensieve

loopbaantraject. Zij staan daardoor

• Houd rekening met de thuissituatie

en nauwe samenwerking van alle

dicht bij de doelgroep, waardoor de

van de veelal vrouwelijke deelnemers:

betrokken organisaties, te weten: de

hulp effectiever is.

begrip voor de hindernissen die zij

gemeente Rotterdam, werkgevers uit de sectoren Zorg, Welzijn en Onderwijs, opleidingsinstituten Albeda College, ROC

• Beroepspraktijkvorming is leidend in het leerproces. • Algemene ontwikkeling, verwerven

aan het thuisfront moeten nemen, is van groot belang. • Stel tegelijkertijd hoge eisen aan hen, vanuit het adagium ‘je kunt het’.

Zadkine en de Hogeschool Rotterdam,

van Nederlandse taal & bedrijfs-

allochtone deelnemers en hun

cultuur en sociale & emancipatoire

• Emancipatoire vorming door externe

achterban, Stichting Kunstzinnige Vorming

vaardigheden vormen een integraal

trainers uit de eigen doelgroep is

Rotterdam, kenniscentra beroeps-

onderdeel van het onderwijs in

onderwijs bedrijfsleven, de vakbonden

theorie en praktijk.

CNV en FNV en onderzoeken innovatie-instellingen als Universiteit

• Maatwerk dat aansluit bij de verborgen talenten van het individu

zeer belangrijk. • Houd rekening met de zogenaamde verborgen curricula (indirecte discriminatie). Veel lesmateriaal,

Amsterdam ITTA. De coördinatie van de

toetsen en selectiemechanismen gaan

uitvoering van het project in Rotterdam

impliciet uit van de waarden en

berust bij RBO Rijnmond, per 1 januari

normen van de Nederlandse

2005 ondergebracht bij het Albeda

middenklasse die het beroep heeft

College. De landelijke coördinatie berust

vormgegeven. Bijvoorbeeld het tonen

bij Divosa, VNG en StimulanSZ.

van initiatief is geen aangeboren maar een aangeleerde eigenschap. Het in

S UCCESFACTOREN

kaart brengen van deze waarden en

• Uitgaan van wat de deelnemers

normen en het aanleren daarvan met

kennen en kunnen en deze

onder meer expressietechnieken is

competenties versterken, bijvoorbeeld

dan ook een absolute voorwaarde.

door professionalisering en differentiatie van de dienstverlening

34


25-03-2005

15:33

Pagina 35

Het comité van aanbeveling heeft het

arbeidsmarkt bereikt en het geloof in

C ONTACT

project Arbeidsmarkt (h)erkent

eigen kunnen van deze mensen weet te

Regionaal Bureau Onderwijs Rijnmond

Verborgen Talenten naar voren

versterken. Door Verborgen Talenten is

Mevrouw Cile Reniers-van der Cammen

geschoven als winnaar van de

er een doorstroom naar de reguliere

Westblaak 180

innovatieprijs Week van het leren 2004.

arbeidsmarkt. Het project brengt écht

3012 KN Rotterdam

Het comité was onder de indruk van de

verborgen talent naar boven, heeft een

Telefoon: 010-2666900

wijze waarop het project grote groepen

goede nazorg en een (kleine) relatie met


met een slechte toegang tot de

kunstzinnige vorming.

35


25-03-2005

15:33

Pagina 36

De boze buitenwereld… Alfabetiseringsonderwijs en maatschappelijke participatie van de woonwagenbewoners/ zigeuners van De Kring

36


25-03-2005

15:33

Pagina 37

Het project richt zich op de bewoners van het Groningse woonwagenkamp De Kring. Het doel is om de bewoners sociaal te activeren en redzaam te maken in de wereld buiten het woonwagenkamp. Deze wereld wordt door hen veelal beschouwd als ‘de boze buitenwereld’. Leren lezen en schrijven is een middel om woonwagenvrouwen uit hun geïsoleerde bestaan te halen.

KORTE

A ANPAK

rondom alfabetisering en dit biedt de

Dit alfabetiseringsproject in het

Door nauwe samenwerking tussen

mogelijkheid om ook andere onder-

woonwagenkamp De Kring ging in 2002

gemeente en ROC is het gelukt om in

werpen aan te bieden. Naast lezen en

van start. Het richt zich niet alleen op

een half jaar tijd een doelgroep te

schrijven staat het ontwikkelen van

het leren lezen en schrijven, maar ook

bereiken die jarenlang negatief in de

digitale vaardigheden op het programma.

op het ontwikkelen van sociale en

belangstelling stond. Vooral voor de

Daarbij wordt een mobiel computer-

digitale vaardigheden.

vrouwen is de stap naar een cursus

netwerk gebruikt. Met thema’s wordt er

De deelnemers volgen een individueel

lezen en schrijven erg groot. Aanvankelijk

aandacht besteed aan gezondheid en

programma met een eigen uitstroom-

waren er vijf deelnemers die nauwelijks

voeding.

doel. Zij kunnen flexibel instromen en

gemotiveerd waren, maar al snel groeide

Bij aanvang zagen de deelnemers het nut

volgen een onderwijstraject op maat,

het enthousiasme en de groep is

niet in van lezen en schrijven, want “ze

verdeeld over tien lesuren per week. Er

inmiddels uitgegroeid tot 21 deelnemers,

hadden het toch nooit nodig gehad…!”,

worden niet alleen docenten ingezet die

waaronder ook mannen. De woonwagen-

maar nu merken ze dat er een wereld

de lessen geven, maar er wordt ook

bewoners hebben een traditionele

voor hen opengaat; de ‘boze buiten-

gebruik gemaakt van een traject-

samenleving op het gebied van man-

wereld’ wordt minder boos.

begeleider die de woonwagenbewoners

vrouwverhoudingen. De scholing heeft

volgt en begeleidt en die de contacten

vooral bij vrouwen een emancipatorisch

DE

met verwijzende instanties onderhoudt.

effect en de deelnemers maken nieuwe

Eerst is er een uitgebreide observatie/

De woonwagenbewoners krijgen veel

toekomstplannen. Er is sprake van een

assessment van de cursist met een

persoonlijke aandacht.

sneeuwbaleffect. Het vertrouwen van de

basisprogramma. Het doel van het

doelgroep is gewonnen met de aanpak

basisprogramma is om te observeren

BESCHRIJVING

OPZET

37


25-03-2005

15:33

Pagina 38

voor welke vaardigheden de cursist ondersteuning nodig heeft. Het programma is daarom breed en gevarieerd opgezet, gericht op sociale vaardigheden, lezen, schrijven, rekenen en computervaardigheden. De gemiddelde lesfrequentie per week en totale duur van het traject kan per cursist verschillen. Doel is het gestelde uitstroomperspectief te bereiken. B ETROKKEN

ORGANISATIES

Het project is totstandgekomen door nauwe samenwerking tussen het ROC Alfa-college, unit Educatie en de gemeente Groningen, dienst SoZaWe. Ook met andere organisaties in de stad Groningen is overleg over het onderwijsaanbod op het woonwagencentrum. S UCCESFACTOREN Dat deze moeilijke en vaak verwaarloosde doelgroep bereikt wordt en ook echt geboeid raakt, heeft alles te maken met het maatwerk en de flexibele aanpak. Ongemotiveerde deelnemers krijgen persoonlijke begeleiding waarbij hun eigen leerwensen centraal staan. Uitgangspunt is niet de cursus maar: “Wat wil jij, wat kun jij en hoe kunnen we samen iets bereiken?” Ook de lestijden worden vastgesteld in onderling overleg en iedereen kan op elk moment instromen. Het aanbod is goed vanuit de deelnemers doordacht. Dat de cursus succesvol is, wordt misschien nog wel

38


25-03-2005

het beste aangegeven door de uitspraak van een cursiste die inmiddels spellend

15:33

Pagina 39

• 7/43 boek en computer, vervolg op 7/43-methode Tempo

C ONTACT ROC Alfa-college

kan lezen. Toen zij min of meer hardop

• Zet het op papier

Mevrouw Elly Pastoor

een verhaaltje las, mompelde ze aan het

• incidenteel Teksten op maat

Postbus 233

eind: “Verdomme, ik geloof dat ik écht

• Klare taal

9700 AE Groningen

kan lezen!”

• in de toekomst Alfabeter op de

Telefoon: 050-5973366/06-51111272

computer

[email protected]

T IPS • Werk aan vertrouwen. Woonwagenbewoners vormen een zeer naar binnen gerichte gemeenschap waarin veel wantrouwen bestaat ten opzichte van de buitenwereld. Om dat wantrouwen te doorbreken is er een zeer zorgvuldige samenwerking nodig tussen de consulenten van SoZaWe en de trajectbegeleiders en docenten van het ROC. • Zorg voor een nette en goed uitgeruste lesruimte. Een rommelige en vieze lesruimte werkt demotiverend. Een nette ruimte met computers is motiverend en geeft status. • Creëer een veilige leeromgeving: als de drempel om naar het ROC te komen te hoog is voor deelnemers, geef dan de lessen in het woonwagenkamp. M ATERIALEN In verband met de verschillende niveaus van de woonwagenbewoners worden aan de individuele situatie aangepaste methoden gebruikt, bijvoorbeeld: • Spelling in de lift

39


25-03-2005

15:33

Pagina 40

Peer Gynt Theaterdiner

40

Foto’s: Dario Fo college

Mensen met verstandelijke beperking spelen theaterfragmenten en verzorgen een diner


25-03-2005

15:33

Pagina 41

“Kijk nou eens niet naar wat we niet kunnen, maar naar wat we wel kunnen!” (Uitspraak van deelnemer Wilfried Ter Laak.)

KORTE

Het project is uitgevoerd in het kader

A ANPAK

Twee groepen mensen met een

van een cursus werken aan

Het Peer Gynt Theaterdiner is de

verstandelijke beperking hebben het

zelfstandigheid voor mensen met een

gezamenlijke presentatie van twee

Peer Gynt Theaterdiner uitgevoerd.

verstandelijke beperking. Sociale

groepen die een jaar lang een cursus

Scènes uit het stuk Peer Gynt van Henrik

redzaamheid, sociale vaardigheden en

gericht op zelfstandig functioneren

Ibsen werden afgewisseld met

taal zijn onderdelen van deze cursus.

hebben gedaan.

verschillende gangen van een

Een project waarin de kijker zich

Een groep heeft zich beziggehouden met

Scandinavisch diner. De toneelspelers

realiseert dat: niet het vele goed is, maar

toneelspelen. Als uitgangspunt is gekozen

waren verantwoordelijk voor de

het goede veel!

voor Peer Gynt van Henrik Ibsen. Een jaar

BESCHRIJVING

theaterfragmenten en de andere groep trad op als gastvrouw of gastheer en zorgde voor de bediening. Jongeren van Theaterschool Koperen Kees, onderdeel van het Dario Fo college, hielpen bij de productie achter en voor de schermen mee. Zij verzorgden de schmink, hielpen mee met de kostuumwisselingen, waren inspeciënt, werkten mee in de keuken & achter de bar en speelden in sommige scènes mee ter ondersteuning.

41


25-03-2005

15:33

Pagina 42

lang heeft de groep gewerkt aan teksten,

G EDICHT

houding, uitspraak en presentatie. In

J OLANDE B ARENDSE

VAN DEELNEEMSTER

fases is gewerkt aan de thematiek, de rolopbouw, beweging en zelfstandig

een leuke baan, En ik? Ik werk op een sociale werkplaats en

Mijn gevoel…

werken.

ik baal er van dat ik niet dezelfde weg als zij kan gaan.

De tweede groep nam deel aan het

Je bent zoals je bent,

Mijn droom is om bij Maatzorg te werken

Vuurtorenproject, een onderdeel van een

Niemand kent je beter dan jij jezelf kent.

en er veel van te weten.

Comeniusproject van de Europese Unie.

Soms denk ik: “waarom ik”

Maar door mijn beperking kan ik dat wel

In dit uitwisselingsproject hebben de

En ik heb wel eens verdriet en een slik.

vergeten.

deelnemers gewerkt aan de Engelse taal,

Ik vind het soms moeilijk om mezelf te

Ik weet dat ik een leuke en lieve griet ben.

gedichten schrijven, omgaan met de

nemen zoals ik ben,

En elke dag probeer ik te lachen en te

computer, internet en e-mail en

Maar dan denk ik aan dingen die ik heel

vergeten wat ik heb.

contacten opbouwen met deelnemers uit

goed ken.

En mensen die raar doen: Hou je klep!

de andere landen (Zweden, Finland en

Dansen, dichten, toneel, lachen en

Zelf weet ik beter en laat de mensen lekker

Engeland).

vriendschap zijn voor mij heel belangrijk.

denken.

Door warme muziek ga ik nadenken en

Ik hoop dat ik mijn boodschap aan jullie

schrijven.

mee kan schenken.

Waarom worden mensen beoordeeld op hun handicap? Daar kan ik zo boos om worden!

42

Mijn zus en broer hebben gevochten voor


25-03-2005

15:33

Pagina 43

Ook informatie zoeken en

gebracht en werd het gevoel van

B ETROKKEN

overeenkomsten en verschillen

eigenwaarde van de deelnemers aan het

Het project is voorbereid en uitgevoerd

ontdekken tussen de deelnemende

project versterkt. Ook hebben ze als

door het Dario Fo college, onderdeel

landen waren onderdeel van het

gastspelers een scène van Peer Gynt in

van de Mondriaan onderwijsgroep2 .

programma. Verder verdiepten ze zich in

Theater De Appel in Scheveningen

aspecten van de cultuur van de

gespeeld, als onderdeel van een

S UCCESFACTOREN

Scandinavische landen, waaronder de

landelijke wedstrijd voor leerlingen uit

De kwaliteit van de presentatie en

eetgewoonten.

het voortgezet onderwijs. De

daaruit voortvloeiend het enthousiasme

Een kant-en-klare aanpak voor een

ontmoetingen waren zo bijzonder dat de

bij het publiek bracht een extra dimensie

dergelijk project is er niet; de

initiatiefnemer, de Van der Poll Stichting

en leidde tot het behalen van

deelnemers vragen een individuele

uit Amsterdam, volgend jaar wil samen-

onverwachte resultaten op het gebied

benadering.

werken met het Dario Fo en een

van sociale integratie en acceptatie. Het

ORGANISATIES

EN SUCCESSEN

bewegingsproject wil uitvoeren met

leerproces in het project en de

De presentaties waren indrukwekkend

leerlingen uit het voortgezet onderwijs

waardering van het publiek zijn van grote

en zelfs familieleden en vrienden hebben

en de deelnemers.

waarde voor de deelnemers in hun

vaak met verrassing en ontroering gezien

ontwikkeling naar zelfstandigheid.

welke onvermoede talenten naar boven zijn gekomen. De twee geplande voorstellingen waren zo succesvol, dat er uiteindelijk zestien keer voor publiek is gespeeld. Dit waren deels voorstellingen die voor iedereen toegankelijk waren en deels op verzoek van onder andere de gemeente Westland, scholen voor voortgezet onderwijs, politieke partijen en serviceclubs. Door dit succes werden extra (niet verwachte) doelen bereikt. Zo werd opgetreden voor havo/vwo-leerlingen van de Dalton Scholengemeenschap in Den Haag ter voorbereiding op de jaarlijkse stageweek in zorginstellingen. Deze voorstellingen werden afgesloten met een uitwisseling van gedachten en gevoelens tussen kijkers en spelers en gastvrouwen/-heren. Hierdoor werden bewustwording en dialoog op gang

43


25-03-2005

15:33

Pagina 44

T IPS • Mensen met een verstandelijke beperking hebben hun eigen karakteristieken. Een individuele benadering is essentieel in dit proces. Blijven motiveren speelt een belangrijke rol. Mensen met een verstandelijke beperking hebben vaak een zeer gestructureerde en schematische levensstijl en het vraagt grote overredingskracht om ze hier af en toe van los te maken. De docenten

B IJZONDERHEID

M ATERIAAL

hebben de deelnemers altijd

Het project kreeg een eervolle

Het tekstboek van de scènes van Peer

aangesproken op hun

vermelding tijdens de Week van het

Gynt en het draaiboek van de uitvoering

verantwoordelijkheid en de

leren. De jury was onder de indruk van

van het theaterdiner zijn beschikbaar bij

verplichting die ze zijn aangegaan met

het grote enthousiasme waarmee het

het Dario Fo.

hun medecursisten.

Dario Fo college steeds weer cultuureducatieve projecten weet te realiseren

C ONTACT

tijd en inzet, belangrijk is dan ook de

met verschillende doelgroepen. Dit

Dario Fo college

inzet van vrijwilligers. In dit project is

project is een heel mooi voorbeeld van

Onderdeel Mondriaan onderwijsgroep

hulp gevraagd van jongeren van

een werkwijze waarmee de verborgen

Mevrouw Helene Vos en

theaterschool Koperen Kees voor

talenten van mensen met een

mevrouw Petra van Mil

ondersteuning achter de schermen en

verstandelijke beperking naar buiten

Voorstraat 88

bij de bediening. Ook hier was

worden gebracht.

2685 EP Poeldijk

• Begeleiding van de groep vraagt veel

44

wederzijdse samenwerking en

Telefoon: 0174-244455

waardering van beide groepen een


succes.

Website: www.mon3aan.nl


25-03-2005

15:33

Pagina 45

Jongerenloket Een fysiek herkenbare balie voor jong-volwassenen voor dienstverlening rond werk en studie

45


25-03-2005

15:33

Pagina 46

Het Jongerenloket is een echte balie op de beursvloer van het CWI waar jongeren zich kunnen melden voor dienstverlening op het gebied van werk en studie. Met het Jongerenloket wil men elke jongere uit Arnhem-Zuid, de gemeente Overbetuwe of Lingewaard in de leeftijdsgroep tot 23 jaar snel en efficiënt opvangen en vervolgens intensieve begeleiding bieden richting werk. Dit met als doel het percentage jongeren dat direct in een uitkering terechtkomt te beperken met 20 procent en daarnaast het versnellen van het uitstromen uit een uitkeringssituatie te stimuleren.

KORTE

46

zijn studie, dan wel op een combinatie

doorlopen. De School voor Educatie is

Het Jongerenloket wordt bemand door

van leren en werken. Het is belangrijk

daarvoor uitgekozen als partner. Zij

medewerkers van zowel het CWI als

dat jongeren een goede startkwalificatie

fungeert als centrale voordeur richting

ook de Dienst Inwonerszaken van de

hebben bij het betreden van de arbeids-

alle denkbare beroepsopleidingen en

Gemeente Arnhem. Samen vormen zij

markt. Door de aanwezigheid van het

cursussen binnen het ROC.

het Kernteam Jongeren. Uitgangspunt van

ROC op de beursvloer van het CWI kan

Het project is 1 mei 2004 van start

dit project is: studie en werk gaan boven

de Kernteammedewerker meteen een

gegaan en tot nu toe (tot en met eind

uitkering.

doorverwijzing naar het spreekuur van

november 2004) zijn er gemiddeld 121

Door sterke netwerkstructuren zijn er

het ROC maken. Het CWI en Dienst

jongeren per maand aan het loket

korte lijnen naar het regionaal

Inwonerszaken trekken samen op in het

gekomen. Dat zijn er sinds de start 848

opleidingencentrum, de hulpverlening en

organiseren van werkgelegenheids-

in totaal.

werk. Het ROC Rijn IJssel heeft zich bij

projecten, acquisitie van banen

het Jongerenloket gevoegd en houdt

enzovoort. Ook hier is er sprake van

A ANPAK

minstens een dagdeel per week

een sterke netwerkrelatie die weer van

Kernteam Jongeren: CWI en Dienst

spreekuur op de beursvloer van het

invloed kan zijn op combinatieprojecten

Inwonerszaken van de gemeente Arnhem

CWI. Een jongere schrijft zich in bij het

in de zin van werken en leren. Voor die

hebben de krachten gebundeld. Basis van

CWI en krijgt een vaste medewerker

jongeren waarbij een snelle doorstroom

het project was de gemeentelijke notitie

van het Kernteam Jongeren als

richting werk niet direct mogelijk of

Arnhem maakt er werk van, waarin

contactpersoon. In eerste instantie

zinvol is, kan ook gekozen worden voor

initiatieven benoemd zijn om ervoor te

wordt deze jongere altijd gewezen op de

de optie om ze eerst een

zorgen dat er zo min mogelijk jongeren

mogelijkheid van het voortzetten van

(vervolg)schooltraject te laten

uitvallen. Het Kernteam Jongeren voert

BESCHRIJVING


25-03-2005

15:33

Pagina 47

in dat hele proces de regie. Via het

jongerenadviseur ze te maken krijgen, de

aanvraag voor een uitkering indient. Van

Jongerenloket wordt elke jongere die

dienstverlening blijft hetzelfde. Het

de jongeren die een aanvraag voor een

binnenkomt direct opgevangen en in een

Jongerenloket is de regievoerder voor de

WW-uitkering willen indienen, kan men

intensief begeleid traject van dertig

gehele ketendoorloop die voor de

inmiddels 55 procent tegenhouden. Dit is

dagen in de richting van werk

jongeren nodig is (gemeente, CWI,

een stijging van 24 procent ten opzichte

gestimuleerd. Intern is de bundeling van

reïntegratie). Het resultaat is duidelijk te

van vóór de start van het Jongerenloket.

krachten zeer ver doorgevoerd. De

zien in de cijfers van een sterk

En in plaats van de eerdere 63 procent

medewerkers van het CWI en de

verminderd aantal aanvragen voor

blijkt nu 81 procent van de jongeren te

medewerkers van de gemeente Arnhem

uitkeringen onder de jongeren in

worden weerhouden van een aanvraag

die aan het Jongerenloket meewerken,

Arnhem! In het project heeft het

WWB omdat ze verder worden

doen allemaal hetzelfde werk, ongeacht

Kernteam Jongeren tot nu toe een winst

geholpen op de arbeidsmarkt of naar

hun ‘bloedgroep’. Voor de jongeren

van circa 20 procent extra preventie

een opleiding gaan.

maakt het dus niet meer uit met welke

behaald op het aantal jongeren dat een

47


B ETROKKEN

25-03-2005

15:33

Pagina 48

ORGANISATIES

CWI Arnhem Zuid, Gemeente Arnhem Dienst Inwonerszaken BVG Zuid en ROC Rijn IJssel. Inmiddels hebben twee andere gemeenten en het RMC (regionaal melden coördinatiepunt voortijdig schoolverlaters) zich bij het initiatief aangesloten en probeert het Jongerenloket die samenwerking verder te intensiveren. S UCCESFACTOREN

helpen. De gesprekken die het RMC

C ONTACT

• De tweedeling CWI – gemeente is bij

met jongeren voert, gaan in de nabije

Inwonerszaken Gemeente Arnhem

dit project weggevallen. Dit scheelt

toekomst ook plaatsvinden in het

Mevrouw Jolanthe Bothof,

niet alleen (overleg)tijd door minder

Jongerenloket. Zo blijft de

Hoofd BVG Zuid

overdrachtsmomenten, maar het

herkenbaarheid van het loket voor de

Groningensingel 1

voorkomt ook verwarring. Het

jongeren gewaarborgd.

6835 EA Arnhem

verkleint de kans dat een jongere tussen wal en schip valt. • Een andere succesfactor is dat het

T IPS • Houd het aantal aanspreekpunten

ROC ook een belangrijke rol speelt in

voor de jongeren overzichtelijk: één

het Jongerenloket. Het ROC Rijn

jongerenadviseur en één voordeur!

IJssel houdt wekelijks een spreekuur

• Het personeel van de meewerkende

op het Jongerenloket. Zo kan het

partijen dient gemotiveerd te zijn. De

opleidingencentrum een beoordeling

bundeling van alle adviseurs van het

maken of iemand in aanmerking komt

CWI en de gemeente, alsmede al het

voor een startkwalificatie en of het

instrumentarium kost tijd en

ROC Rijn IJssel daarin kan voorzien.

inspanning van alle betrokkenen.

Als het ROC niet in aanmerking komt, gaat de jongere wellicht door naar het RMC. Het RMC heeft een breder en diepgaand instrumentarium om de jongeren te begeleiden om ze alsnog aan een startkwalificatie te

48



25-03-2005

15:34

Pagina 49

Zo doe ik dat! Portfolioproject ter versterking van de autonomie van mensen die moeite hebben met lezen en schrijven

49


25-03-2005

15:34

Pagina 50

Het portfolio is een instrument dat bijdraagt aan de autonomie van de beoogde cursisten. Het waardeert de leerervaringen die de volwassenen tijdens hun leven hebben opgedaan en stimuleert hen om verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces te nemen.

KORTE

50

kunstopleiding. In andere gevallen zijn de

portfoliomethodiek stimuleert reflectie

De Citogroep ontwikkelde Zo doe ik dat!

eisen aan de bewijzen duidelijk

op het leerproces en dwingt cursisten

op verzoek van en in samenwerking met

gespecificeerd. Er moet mee aangetoond

om de verantwoordelijkheid voor het

een aantal regionale opleidingencentra

kunnen worden of de portfoliohouder

leerproces in eigen hand te nemen.

(ROC’s) die alfabetiseringscursussen

over een bepaalde vaardigheid of

geven. Zo doe ik dat! is een portfolio

competentie beschikt. Kortom, een

A ANPAK

voor gebruik in cursussen voor

portfolio is een doelgerichte verzameling

Het portfolio Zo doe ik dat! bestaat uit

Nederlands als moedertaal. Deze

van informatie waarmee een individu

drie onderdelen: de biografie, de check-

cursussen worden gegeven aan (zeer)

verslag doet van geleverde inspanningen

list en het dossier.

laagopgeleide volwassen mannen en

en activiteiten en die inzicht geeft in zijn

vrouwen die beter willen functioneren in

voortgang of prestaties.

B IOGRAFIE

alledaagse situaties.

Naast het informeren van anderen over

De biografie is vergelijkbaar met een

In toenemende mate wordt in alle

voortgang of prestaties, is er nog een

uitgebreid cv. De portfoliohouder legt in

vormen van onderwijs gebruik gemaakt

ander doel. De portfoliomethodiek

de biografie vast wie hij is, wat hij kan en

van dossiers waarin de cursisten hun

nodigt mensen uit om zelf na te denken

waar hij heen wil. Omdat de cursisten

prestaties verzamelen. Deze verzameling

over de vraag wat ze willen leren en in

een moeizaam en weinig effectief

van prestaties dient in sommige gevallen

welke situaties ze het geleerde nodig

onderwijsverleden hebben, wordt ook

als visitekaartje, zoals bij het bekende

hebben. De methodiek maakt dat

uitgebreid stilgestaan bij het informele

voorbeeld van aspirant-studenten aan de

cursisten zich systematisch afvragen:

leren. Iedere volwassene heeft immers in

kunstacademie, die met hun portfolio

waar sta ik, waar wil ik heen, wat kan ik

de loop van zijn leven allerlei

toegang proberen te krijgen tot een

al goed en wat moet ik nog oefenen? De

vaardigheden geleerd. Het leren op

BESCHRIJVING


25-03-2005

15:34

Pagina 51

school is niet zo succesvol geweest, maar het is daarmee beslist niet zo dat de cursist ‘niks kan’. Aandacht besteden aan wat je wel kunt, dát waarderen en zo serieus nemen dat je het opneemt in het portfolio werkt sterk motiverend en vergroot het zelfvertrouwen van de cursist. Een cursist die ziet dat hij wel degelijk tot leren in staat is, gaat met meer vertrouwen een nieuwe leertaak tegemoet. C HECKLIST De checklist is een vitaal onderdeel van het portfolio. Hij bevat de doelen of mogelijke doelen van een onderwijstraject. De lijst is opgebouwd rond een aantal domeinen waarin mensen in het dagelijkse leven zouden moeten kunnen functioneren. Dit zijn domeinen als huisvesting, gezondheidszorg, boodschappen en onderwijs. De domeinen zijn verdeeld in kerntaken: taken die van vitaal belang zijn in het dagelijkse leven. Per domein zijn vaardigheden geformuleerd waarover je zou moeten beschikken om je in het domein min of meer staande te houden. Een voorbeeld uit het domein Post, telefoon en internet, kerntaak Omgaan met post: • Ik kan op een brief lezen of hij voor mij bedoeld is. • Ik kan begrijpen of een brief belangrijk is. • Ik kan een brief adresseren. • Ik vraag hulp als ik mijn post niet begrijp.

51


25-03-2005

15:34

Pagina 52

Per statement geven de cursisten aan of

D OSSIER

Na de pilotperiode is Zo doe ik dat!

ze de vaardigheid al beheersen en zo

In het dossier worden bewijzen

geëvalueerd, waar nodig bijgesteld en

niet, of deze wel belangrijk voor hen is

opgenomen van de geleerde

vervolgens gedigitaliseerd. De belangrijke

en dus een leerdoel wordt. Regelmatig

vaardigheden. Dat kunnen resultaten zijn

meerwaarde van de digitale versie is dat

wordt de checklist opnieuw

van toetsen of van observaties van de

de cursist de stellingen in de checklist

doorgenomen en wordt bekeken wat de

docent, maar ook concrete producten

door de computer kan laten voorlezen.

vorderingen zijn.

die de cursist heeft gemaakt.

Voor laaggeletterde leerders kan het

Een briefje of een kopie van een ingevuld

gebruik van geschreven taal in een

formulier kan in het dossier worden

checklist immers een belangrijk

opgenomen.

struikelblok zijn. Door de voorleesoptie in de digitale versie is dit probleem

B ETROKKEN

ORGANISATIES

ondervangen.

Citogroep in samenwerking met een aantal ROC’s.

M ATERIAAL De digitale versie van Zo doe ik dat! is

S UCCESFACTOREN

vanaf begin 2005 voor het veld

De proefversie van Zo doe ik dat! werd

beschikbaar.

op een tiental ROC’s uitgeprobeerd en enthousiast ontvangen. Docenten

C ONTACT

signaleren dat de cursisten ook buiten

Citogroep

de school actiever gaan leren en dat ze

Mevrouw Kaatje Dalderop

dingen die ze in het dagelijkse leven

Nieuwe Oeverstraat 50

tegenkomen, meenemen naar school. Het

6801 MG Arnhem

wordt veel concreter voor hen wat ze

Telefoon: 026-3521111

nu eigenlijk aan het leren zijn en hoe ze


dat kunnen toepassen. Verder vertellen veel docenten dat ze door het werken aan de biografie merken dat hun cursisten over talenten en vaardigheden beschikken waar de docent voorheen geen weet van had. Het beeld dat de docent van de cursist heeft, wordt ook positiever. Portfoliomethodiek mag dan ook met recht een sleutel tot succes worden genoemd.

52


25-03-2005

15:34

Pagina 53

European Summer Academy

Foto’s: Paul de Krom

Volwassenen uit verschillende landen richten zich op intercultureel leren en duurzame ontwikkeling

53


25-03-2005

15:34

Pagina 54

Jaarlijks komen (jong-)volwassenen uit Nederland, Duitsland, Roemenië, Griekenland, België, Denemarken, Letland en Polen bij elkaar in een zomeracademie die gericht is op duurzame ontwikkeling en intercultureel leren. Deelnemers maken op Europees niveau vrienden voor het leven.

KORTE

strategieën ontwikkeld om de leervraag

BESCHRIJVING

In september 2003 vond alweer de

van volwassenen te stimuleren. Het is

zevende Summer Academy plaats, deze

niet alleen een internationale

keer in Roemenië met ruim 140

ontmoeting tussen studenten en

personen. De deelnemers uit Nederland

docenten, maar ook een professioneel

zijn volwassen studenten (20-45 jaar) en

ontwikkelingsprogramma voor docenten

hun docenten. De Summer Academy

in de volwasseneneducatie.

functioneert als een praktische oefenplaats voor intercultureel leren en

A ANPAK

samenwerken. Jaarlijks wordt een ander

De deelnemers aan de Academy komen ieder jaar bijeen in een ander land, ook

thema uitgediept (het afgelopen jaar was

54

dit bijvoorbeeld ‘Metamorphose’),

deelnemende docenten krijgen via deze

Nederland was al eens gastland in 2001

waarbij het steeds gaat om uitwisseling

‘academy’ beter inzicht in de achter-

en ontving de deelnemers op Texel. De

van visies en ideeën over elkaars sociale

grond en leefsituatie van hun studenten

deelnemers zijn kansarme leerders, zij

werkelijkheid. Halverwege het jaar

en kunnen hierdoor gedurende het

komen (afhankelijk van het land) uit

komen studenten en docenten nogmaals

verdere schooljaar de lessen beter

groeperingen als migrerende

bij elkaar voor een vervolgbijeenkomst.

aanpassen aan de realiteit van de

werknemers, zigeuners, mensen met een

De Summer Academy stimuleert de

studenten.

reizend beroep en gehandicapten. In

studenten tot het verhelderen van de

In de Summer Academy wordt

Nederland gaat het vooral om cursisten

eigen leervragen en geeft een positieve

geëxperimenteerd met nieuwe

van de verkorte SPW 4-opleiding die

impuls aan hun zelfbeeld. De

pedagogische methoden en worden

eerder zijn vastgelopen in het onderwijs


25-03-2005

15:34

Pagina 55

en/of zich laten omscholen. De

uit. Zij krijgen een beter zich op de

deelnemers werken gedurende een week

belevingswereld van de student anno

aan een gezamenlijk thema. Het

2004.

programma is heel gevarieerd en bestaat uit creatieve workshops, lezingen en

B ETROKKEN

excursies. De voertaal tijdens deze week

Het project wordt uitgevoerd door ROC

is Engels en om de deelnemers de kans

ter AA in het kader van een Grundtvig 2

te geven om zich rond het thema zo

project. Het werkt hierin samen met

goed mogelijk te uiten, wordt veel

partners uit Duitsland, Roemenië,

gebruik gemaakt van expressie-

Griekenland, België, Denemarken, Letland

werkvormen als schilderen, fotografie,

en Polen.

ORGANISATIES

leerervaringen opdoen die invloed

video, theater en muziek. Aan het eind van de week worden de resultaten van

S UCCESFACTOREN

de workshops gepresenteerd aan de

De Summer Academy is relatief

deelnemers en het publiek. De resultaten

eenvoudig te organiseren. Het project

EN SUCCESSEN

hebben op de leermotivatie en de onderwijsbenadering.

draagt bij aan een positieve verandering

M ATERIAAL

van het zelfbeeld van de deelnemers. Zij

Zie www.summer-academy.org

maken op Europees niveau vrienden voor het leven.

C ONTACT ROC ter AA

T IPS

De heer Paul de Krom

• Zorg voor een draagvlak binnen de

Nieuwveld 59

eigen organisatie. • Verbind eindtermen aan dergelijke

5702 AL Helmond Telefoon: 0492-507900

projecten. • Houd rekening met culturele verschillen en financiële zijn ook te zien op de website van het

(on)mogelijkheden van de diverse

project.

partners.

Door de Summer Academy wordt de horizon van de deelnemers aanzienlijk

B IJZONDERHEID

verbreed. Ze maken kennis met

ROC ter AA won met dit project de

gebruiken en gewoonten van deelnemers

Internationale Prijs 2004 voor zijn

uit andere landen. Door samen te

jarenlange inzet voor het inhoudelijk

werken in gemengde groepen wisselen

welslagen en de continuïteit van dit

docenten uit de diverse landen

project. Een project waarbij zowel

ervaringen en methodieken met elkaar

studenten als docenten belangrijke

55


25-03-2005

15:34

Pagina 56

Bijlage J URY

K LANKBORDGROEP

VOORTGANGSBERAAD ACTIEPLAN

W EEK

A LFABETISERING A UTOCHTONE

VAN HET LEREN

De prijzen voor de beschreven projecten

N EDERLANDERS

werden toegekend en uitgereikt door

De Week van het leren wordt

het comité van aanbeveling van de Week

geadviseerd door een klankbordgroep.

Het voortgangsberaad van het landelijke Actieplan Alfabetisering Autochtone

van het leren. De internationale prijs wordt jaarlijks toegekend door de

Bij deze klankbordgroep zijn de volgende

Nederlanders 2003-2006 bestaat uit de

internationale commissie van de

organisaties betrokken:

volgende leden:

Stichting voor Volkshogeschoolwerk.

• De Beraadsgroep Vorming

• Het ministerie van Onderwijs Cultuur

• Internationale Commissie Het comité van aanbeveling van de Week van het leren bestond in 2004 uit: • Dhr. prof. dr. A.M.L. van Wieringen,

Volkshogeschoolwerk • De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG)

voorzitter Onderwijsraad en lid

• De Nationale Unesco Commissie

Nationale Unesco Commissie

• Teleac/NOT

• Dhr. L.J. de Waal, voorzitter vakcentrale FNV • Mw. drs. C.P. Vogelaar, voorzitter Borea • Dhr. R.W. Munniksma, voorzitter onderwijscommissie van de VNG

• De Vereniging van openbare bibliotheken • De Bve Raad • Het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap • Paepon

• Dhr. drs. L.M.L.H.A. Hermans,

lid Tweede Kamer

• De Bve Raad • De Nederlandse Taalunie • De Landelijke Vereniging van Beleidsambtenaren Onderwijs (LVO) • De Vereniging van openbare bibliotheken • ABC: Stichting Belangenbehartiging Alfabetisering • Nedwerk NT1: Stichting Landelijk Netwerk Nederlandstaligen in de (basis)educatie

voorzitter MKB Nederland • Dhr. mr. ing. W.G.J.M. van de Camp,

en Wetenschap • De Stichting Lezen & Schrijven

• De Nationale Unesco Commissie en met 2004 worden uitgevoerd. Cultuurprojecten zoals Lied van verdriet, een concert met muziek van twintig Nederlandse componisten, gebaseerd op gedichten van NT2-cursisten in samenwerking met het Residentie Orkest. En de opera Carmen

56

1 NT1 = Nederlands als eerste taal/moedertaal.

die in 2003 en 2004 voor 15.000 bezoekers is

De cultuurprojecten van het Dario Fo zijn

2 Het Dario Fo college is aangewezen door de

uitgevoerd. Een community-opera waar inwoners

overdraagbaar aan ROC’s. Ook levert het Dario Fo

Provincie Zuid-Holland als cultuuraanjager van de

van het Westland aan meededen die nog nooit

cultuur op maat voor het onderwijs, particulieren,

regio Westland en Midden-Delfland. Het college

eerder op een podium hadden gestaan en nog

bedrijven en instellingen op het gebied van

ontwikkelde het Actieplan Cultuurbereik Tussen

nooit eerder een theater hadden bezocht, onder

presentaties, manifestaties en voorstellingen.

kust & kunst, met zestien cultuurprojecten die tot

begeleiding van het Nederlands Promenade Orkest.

Ik wist niet dat leren leuk kon zijn

Recommend Documents