Biomedische wetenschappen

Biomedische wetenschappen >> faculteit farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen >> masteropleiding | 2010-2011

Colofon Redactie Departement studentgerichte diensten en de faculteiten. Vormgeving Ann Engelen (kaft), Ellen Willockx (binnenwerk) Fotografie J. Crab Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma’s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van opleidingsonderdelen van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure. |2

Inhoud Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

Biomedische wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Master Biomedische wetenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

Doelgroep en toelatingsvoorwaarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

Verder studeren na je universitair diploma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

Loopbaanperspectieven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

Studieprogramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Vakbeschrijvingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Beschrijving vakkenclusters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Studeren in het buitenland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Onderwijs en examens. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Studieadvies en studentenbegeleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Nuttige websites. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Meer info?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

3|

Voorwoord Misschien is dit je eerste kennismaking met de Universiteit Antwerpen. Misschien heb je reeds enkele jaren geleden de weg naar onze universiteit gevonden en hier je bacheloropleiding voltooid. In elk geval word je masterstudent, en wil je informatie over de masteropleidingen die wij aanbieden. Het boekje dat je nu ter hand neemt, brengt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 13 000 studenten. Vanaf 2007-2008 zijn de masteropleidingen gestart die aansluiten op de academische bachelor­opleidingen. Binnen de associatie wordt de samenwerking bevorderd met de Plantijnhogeschool, de Karel de Grote Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Tijdens je masteropleiding wordt de kennis die je opdeed tijdens je bacheloropleiding verder uitgediept. De Universiteit Antwerpen stelt alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van de opleiding op topniveau te houden. Onze opleidingen worden regelmatig bijgestuurd en aangepast aan maatschappelijke en ­wetenschappelijke evoluties. We nodigen je alvast uit op onze infodagen (20 maart en 24 april 2010) of op de infomarkt (15 september 2010). Welkom bij de Universiteit Antwerpen! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen

|4

Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? STUDENTGERICHTHEID De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent onder andere dat je zoveel mogelijk college volgt in kleine groepen, hetgeen een vlotte interactie mogelijk maakt. De kleine afstand tussen studenten en het docentencorps zorgt ervoor dat je bij je profs terecht kan met allerlei vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard; dit biedt ook nieuwe kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden ook uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Tenslotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en –ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. INNOVERENDE ACADEMISCHE OPLEIDINGEN De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen aan, waarbij de opleidingen zowel oog hebben voor theorie als praktijk. De opleidingen zijn stevig ­verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De academische ‘ivoren’ toren werd echter reeds lang geleden gesloopt: academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet zozeer het memoriseren van feitenkennis centraal: je verwerft relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroeps­relevante opdrachten en problemen op te lossen. Ook de BaMa-structuur werd gezien als een kans tot vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen werden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen verruimd. INFRASTRUCTUUR Voor haar onderwijs beschikt de Universiteit Antwerpen over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en meerdere studielandschappen. In alle publieke ruimten (bibliotheken, cafetaria, aula) zijn er “hotspots” waar je draadloos kan surfen met je eigen laptop. De laatste jaren werd grootschalig geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving aan te bieden. De Universiteit Antwerpen heeft vier campussen en zeven faculteiten. De ­campussen ­Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken liggen aan de stadsrand, in een groene ­omgeving. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openlucht­ museum voor Beeldhouwkunst Middelheim en het Nachtegalenpark. ­ 5|

Studeer je op de campus Drie Eiken? Dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de ­mooie vijvers rondom de campus. De Stadscampus, met zijn kern van ­prachtig ­gerenoveerde 16de-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. De opleiding Bio­medische wetenschappen is gesitueerd op Campus Drie Eiken en Groenenborger. VORMING De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen aanbieden, maar ook vorming. Ze wil jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit in haar curricula, personeel en studenten. ANTWERPEN Tenslotte kies je voor de stad Antwerpen. Studeren is meer dan met je neus in de ­boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad. Antwerpen is, naast een universiteitsstad, een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige ­pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur, .... Kortom: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. Speciaal voor de lancering van de nieuwe huisstijl van de Universiteit Antwerpen, schreef Pieter Embrechts een lied “U Aan het woord”. In deze brochure vertellen wij graag over onze universiteit, daarna is het woord aan “A” !

Biomedische wetenschappen binnen de Universiteit Antwerpen De studierichting biomedische wetenschappen vormt kwaliteitsvolle ­wetenschappers die in een breed biomedisch veld onderzoek kunnen uitvoeren en begeleiden in een ­academische, klinische of industriële context. Biomedische wetenschappen ­bestudeert de gezonde en zieke mens en relevante diermodellen. Met de nadruk op de mens ­onderscheidt biomedische wetenschappen zich duidelijk van de studierichtingen ­biologie, bioingenieur en diergeneeskunde. De opleiding is niet gericht op het verwerven van klinische vaardigheden, dit komt aan bod in geneeskunde en farmacie, maar bereidt wel voor op technologisch of wetenschappelijk onderzoek in een klinische context. Zoals in de opleiding biochemie komen in de biomedische wetenschappen de moleculaire, genetische en proteoom wetenschappen uitgebreid aan bod, maar er wordt veel meer aandacht besteed aan de menselijke fysiologie en orgaansystemen dan in biochemie. In Antwerpen is de studierichting biomedische wetenschappen een multidisciplinaire opleiding met docenten van de faculteiten Farmaceutische, biomedische en diergenees|6

kundige wetenschappen, Geneeskunde en Wetenschappen. Binnen de masteropleiding heeft de student de kans een eigen studieoriëntatie te bepalen. Hij kan voor een specifieke onderzoeksrichting kiezen: • • • • • •

Klinisch wetenschappelijk onderzoek, Neurowetenschappen / Neuroscience, Tropische biomedische wetenschappen, Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen Molecular imaging (onderdeel van EMMI, een internationale master) Milieu en gezondheidswetenschappen Wanneer de student zich wenst te oriënteren op een functie in een onderneming of in het onderwijs, kan hij kiezen voor de richting:

• •

Onderzoek en ondernemerschap, met het interfacultair programma ‘Ondernemerschap voor wetenschappen en biomedische wetenschappen’. Onderzoek en onderwijs, met het startprogramma van de ‘specifieke lerarenopleiding’. Tijdens de masteropleiding wordt de helft van de studietijd besteed aan de onderzoekspraktijk tijdens stages en het thesiswerk. Er wordt steeds de kans geboden de studie voor een deel in het buitenland te realiseren.

Master biomedische wetenschappen De masteropleiding is sterk praktisch gericht. In het eerste jaar zijn er labo-stages van zes weken en in het tweede jaar kan je gedurende acht maanden bijna voltijds aan ­onderzoek doen binnen je masterproef. Vertrekkend van een brede basis in de bachelors worden in de masteropleiding ­bijzondere zwaartepunten ontwikkeld waarin Antwerpen zich sterk mag prijzen. De unieke samenwerking van de universitaire laboratoria met het Instituut Born Bunge voor Neurowetenschappen garandeert excellente onderzoeks- en studiemogelijkheden in de neurowetenschappen. Daarenboven is er een bijzondere kernfaciliteit in de experimentele biomedische beeldvorming die nieuwe horizonten verkent in de moleculaire beeldvorming van de hersenen in functie van het onderzoek van gedrag en neurologische aandoeningen. Het Interfacultair Instituut Moleculaire Neurowetenschappen, gestructureerd rond het departement Moleculaire Genetica van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie, en het Centrum Medische Genetica garanderen mee speerpuntonderzoek in de Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen.

7|

De samenwerking tussen het Instituut voor Tropische Geneeskunde met zijn inter­ nationale uitstraling en de universitaire laboratoria met onderzoeksopdrachten voor o.m. de “World Health Organisation” geven de studenten de unieke mogelijkheid om deel te nemen aan hoogstaand epidemiologisch, ecologisch, moleculair biologisch, microbiologisch, virologisch en immunologisch onderzoek naar o.m. HIV, malaria en ander infectie- en importziekten. Daarenboven heeft Antwerpen, samen met het Universitair Ziekenhuis Antwerpen, een van de grootste ziekenhuisnetwerken van Vlaanderen waar klinisch wetenschappelijk onderzoek gebeurt in samenwerking met ­gespecialiseerde ‘clinical research ­organisations’. Dit laat de biomedische weten­schappen in Antwerpen toe om een ­gespecialiseerde en een unieke richting aan te ­bieden die ‘clinical research professionals’ vormt die het ­geneesmiddelenonderzoek kunnen ­op­volgen en begeleiden, of hoogtechnologische medische technieken kunnen uitvoeren als wetenschappelijk medewerker in ziekenhuizen. De samenwerking met het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO), in het bijzonder met het departement Milieutoxicologie, en het Instituut voor ­Milieukunde (IMK) laat ons toe om een opleiding aan te bieden in een richting Milieu en Gezond­ heidswetenschappen. In deze opleiding krijgen de studenten de gelegenheid zich te specialiseren in de relatie tussen milieufactoren, chemische stoffen, voeding en de menselijke gezondheid door kennis te verwerven in de moleculaire toxicologie, voeding, volksgezondheid en ecologie. Dit laat toe om milieutoxicologen te vormen die veiligheid van stoffen en milieufactoren kunnen onderzoeken ten behoeve van overheden en industrie. In samenwerking met de internationaal erkende faculteit voor Toegepaste Economische Wetenschappen wordt in Antwerpen ook de mogelijkheid geboden om een aanzienlijk studiepakket te volgen met betrekking tot beleid, management en ondernemerschap. Dit vakkenpakket introduceert de studenten in verschillende aspecten van bedrijfsleven, innovatie en kwaliteitszorg en leert wetenschappers ook ondernemend functioneren. Wanneer je met je diploma aan de slag wil als leraar in het secundair onderwijs, volg je in de masterjaren de optie onderwijs en krijg je een academische lerarenopleiding van zeer hoog niveau, gegeven in samenwerking met het pedagogisch vooraanstaande Instituut voor Onderwijs- en Informatiewetenschappen van de Universiteit Antwerpen.

|8

Doelgroep en toelatingsvoorwaarden RECHTSTREEKSE TOELATING VANUIT • • • • • • • •

Bachelor Biomedische wetenschappen Bachelor in de Biologie* Bachelor in de Biochemie en biotechnologie* Bachelor in de Bio-ingenieurswetenschappen (afstudeerrichting cel en gen)* Bachelor in de Geneeskunde* Bachelor in de Farmaceutische wetenschappen* Bachelor in de Diergeneeskunde* Master in de Industriële wetenschappen (afstudeerrichting biochemie)* * Afhankelijk van de vooropleiding zijn 18 studiepunten van het masterprogramma specifiek vastgelegd door de onderwijscommissie.

Verder studeren na je universitair diploma Na het behalen van je universitair diploma zijn de verdere studie- en specialisatie­ mogelijkheden: • • •

Doctoraat en de doctoraatsopleiding Postacademische vorming Master na master opleidingen Aparte folders i.v.m. de verdere studie- en specialisatiemogelijkheden en de doctoraatsopleiding zijn verkrijgbaar bij de achteraan vermelde adressen. Binnen de faculteit ­farmaceutische, biomedische en diergeneeskundige wetenschappen kan u terecht bij het instituut voor permanente vorming in de life sciences (www.ua.ac.be/IPVLS).

Loopbaanperspectieven Gezien het niveau van de specialisatie, bereiden een groot aantal afgestudeerden een doctoraat in de biomedische sector voor. Een aantal blijven bedrijvig in het wetenschappelijk onderzoek. Anderen vinden een job in de biotechnologische of farmaceutische industrie, elders in het bedrijfsleven, in wetenschappelijke instellingen, bij de overheid, in ziekenhuizen en zeker ook in het onderwijs. Afhankelijk van de gekozen richting kan je bij de studieprogramma’s nog specifieke beroepenvelden vermeld zien.

9|

Studieprogramma Het studieprogramma van 120 studiepunten bestaat uit een aantal kernvakken zoals proefdierkunde voor proefleiders (met erkend getuigschrift), bio-ethiek, de taalvakken, de onderzoeksstage, het projectvoorstel en de masterproef. Naargelang de gekozen richting volg je daarbij een specifieke vakkencluster. RICHTING KLINISCH WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Studeren voor clinical research professional (CRP) In de richting Klinisch Wetenschappelijk Onderzoek leer je klinische functieonder­zoeken uitvoeren en analyseren, klinische laboratoriumtesten valideren en medische beeld­ vormingstechnieken gebruiken. Hierbij moet je een zeer kritische houding aannemen bij het werken in een laboratoriumomgeving, een farmaceutisch bedrijf of een ziekenhuis. Good Laboratory Practices (GLP) en Good Clinical Practices (GCP) worden een ­professionele attitude. Je leert ook hoe nieuwe geneesmiddelen ontwikkeld worden zodanig dat je preklinische gegevens correct in een registratiedossier kan plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek kan herkennen. Als toekomstig CRP leer je de uitvoering van een geneesmiddelenonderzoek en een klinische studie professioneel opvolgen, en verwerf je de nodige administratieve en juridische kennis voor de opvolging van een registratiedossier. Afgestudeerden van de richting ‘Klinisch wetenschappelijk onderzoek’ gaan aan de slag als clinical research professional (CRP, CRA, …) of als medewerker in een klinische dienst voor het uitvoeren en organiseren van klinische functieonderzoeken en laboratorium­ onderzoeken. Algemene stam Vakkencluster Klinisch wetenschappelijk onderzoek

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken

| 10

Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120

RICHTING NEUROWETENSCHAPPEN / NEUROSCIENCE Studeren voor onderzoeker van de hersenen, substraat van gedrag In de richting Neurowetenschappen bestudeer je enerzijds de onderliggende ­neuronale structuren en mechanismen van gedrag en geheugen en anderzijds de diagnose, ­verschijningsvorm en ontstaansmechanismen van verschillende neurologische en ­psychiatrische aandoeningen. Je leert experimenteel onderzoek opzetten, onder meer aan de hand van diermodellen, met het oog op onderzoek naar het neuraal substraat van gedrag en cognitie. Meer specifiek omvat dit het onderzoek naar excitatie, plasticiteit en connectiviteit van neuronen alsook hun werking in hersencircuits in normale toestand en bij ziekte. Daarnaast omvat dit ook onderzoek naar het autonoom zenuwstelsel en zijn centrale regulatorische functie. Tevens leer je experimenteel onderzoek opzetten naar de ontstaansmechanismen en pathologische processen gerelateerd aan neurologische en psychiatrische aandoeningen. Afhankelijk van de vraagstelling gebruik je hiervoor gedragsobservatorische, neurochemische, moleculair biologische, elektro­fysiologische en microscopische technieken maar ook beeldvormende technieken die op niet invasieve wijze de levende hersenen en hun werking in beeld brengen. Je leert de verworven neurowetenschappelijke inzichten toe te passen om fundamentele en ­medische vraagstellingen op te lossen, gebruik makend van de aangeleerde technieken, ­terwijl je ook je ­onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of ­presentaties. Deze opleiding zal zich -afhankelijk van de deelnemende studenten- ontwikkelen tot een Engelstalige internationaal toegankelijke Masteropleiding. Afgestudeerden van de richting ‘Neurowetenschappen’ gaan aan de slag als onderzoeker aan de universiteit of in de biomedisch georiënteerde industrie. Zij werken bij voorkeur aan een doctoraal proefschrift waarna zij een academische carrière kunnen verder zetten of een carrière ­beginnen als ­onderzoeker of onderzoeksmanager in biotechnologische of farmaceutische ­bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Neurowetenschappen / Neuroscience

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120 11 |

RICHTING TROPISCHE BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN Studeren voor onderzoeker van tropische ziekten In de richting Tropische Biomedische Wetenschappen bestudeer je relevante (tropische) infectieziekten met praktisch inzicht in het samenspel van de ecologie en de ziekte. Je verkrijgt een goed inzicht in diverse aspecten van gastheer-parasiet interacties ­(immunologie, pathologie, ziektebeeld) en je leert patronen herkennen in de epidemiologie van (tropische) infectieziekten, deze relateren aan ecologische omstandigheden en op basis daarvan strategieën voor ziektebestrijding evalueren of voorstellen. Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem in de tropische biomedische wetenschappen omschrijven, analyseren, erover rapporteren en oplossingen voorstellen, wat kan bijdragen tot de productontwikkeling in de farmaceutische en biotechnologische ­industrie, zoals in het vaccinonderzoek, de drugscreening en de diagnostica. Afgestudeerden van de richting ‘Tropische biomedische wetenschappen’ gaan aan de slag als onderzoeker in het Instituut voor Tropische Geneeskunde, farmaceutische ­bedrijven en universitaire laboratoria waar tropische ziekten en importziekten in het ­algemeen bestudeerd worden. Zij kunnen verderwerken aan een doctoraal proefschrift waarna zij als onderzoeker of onderzoeksmanager kunnen doorstromen naar farmaceutische en biotechnologische bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Tropische biomedische wetenschappen

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken

| 12

Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120

RICHTING MOLECULAIRE EN CELLULAIRE BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN Studeren voor onderzoeker van menselijke cellen en moleculen In de richting Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen bestudeer je hoe het menselijke lichaam functioneert in ziekte en gezondheid, op het niveau van de cel en op het niveau van de belangrijke moleculen in de cel, zoals bv. DNA en eiwitten. Je krijgt inzicht in technieken op het vlak van DNA en eiwitanalyse, en je gebruikt deze zelf in het onderzoek. Je krijgt inzicht in therapieën die op de allernieuwste technologie zijn gebaseerd, zoals stamceltherapie of gentherapie. Je leert zelfstandig een wetenschappelijk probleem te identificeren met betrekking tot een menselijke ziekte, de huidige stand van wetenschap en technologie na te gaan aan de hand van wetenschappelijke literatuur, en een onderzoeksplan op te stellen om ­diepere inzichten te krijgen in moleculaire processen die hierbij een rol spelen. Je begrijpt hoe je nieuwe technologieën kan gebruiken om ziektes te diagnosticeren op basis van het genoom of het proteoom, en hoe nieuwe wetenschappelijke inzichten in interacties tussen cellen en moleculen kunnen leiden tot nieuwe therapieën of geneesmiddelen. Je leert hoe je onderzoeksresultaten kan rapporteren in wetenschappelijke publicaties of presentaties. Afgestudeerden van de richting ‘Moleculaire en Cellulaire biomedische wetenschappen’ gaan aan de slag als onderzoeker aan de universiteit of in de biomedisch georiënteerde industrie. Zij kunnen verderwerken aan een doctoraal proefschrift waarna zij een academische carrière kunnen verder zetten of een carrière beginnen als onderzoeker of onderzoeksmanager in biotechnologische of farmaceutische bedrijven. Algemene stam Vakkencluster Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120

13 |

RICHTING MOLECULAR IMAGING Studeren voor expert in het gebruik van beeldvorming in geneesmiddelenonderzoek en ontwikkeling en vroege diagnose van ziekten, in een internationale omgeving In de richting ‘Moleculaire beeldvorming’ leer je onderzoek uit te voeren gebruik ­makend van beeldvormingstechnieken die biologische processen in beeld brengen op het moleculair en cellulair niveau en in levende systemen (mens en dier). Deze richting bundelt expertise uit de moleculaire biologie en genetica (reportergenen en transgenen), ­chemie ((radio)labeling van moleculen en geneesmiddelen), biologie (kennis van lichaams­ processen en -structuren), fysica (beeldvormingtechnieken zoals Positron Emissie ­Tomografie –PET-, Magnetische Resonantie Beeldvorming –MRI-, bioluminescentie en fluorescentie beeldvorming, X stralen beeldvorming, echografie etc..), farmacie (preklinisch geneesmiddelenonderzoek) en geneeskunde (kennis van ziekteleer en diagnose). Wanneer vroeger het geneesmiddelenonderzoek leidde tot medicijnen met een meer algemene werking is het ondertussen duidelijk geworden dat ziekten veelal gepersonaliseerd zijn en aldus dienen behandeld te worden. Hierdoor wordt moleculaire beeldvorming wereldwijd de noodzakelijke tool voor de biotech- en farmaceutische industrie en biedt het in de kliniek de mogelijkheid voor gepersonaliseerde moleculaire therapie. Dit leidde ondermeer tot recente ‘joint ­research programmes’ tussen de ­farmaceutische industrie en de beeldvormingindustrie en het werelwijd uitbouwen van life science ­faciliteiten met proefdierbeeldvorming­onderzoek. Op deze manier geeft ‘Moleculaire beeldvorming’ een nieuwe en nood­zakelijke wending aan het huidige geneesmiddelen­ onderzoek en draagt het bij tot de ontwikkeling van vroege diagnostische merkers voor ziekte en therapie. Medische en moleculaire beeldvorming in het bijzonder levert technieken die translationeel zijn, dit wil zeggen die zowel in het proefdier als de patient kunnen gebruikt worden. Studenten hebben de keuze om deze richting uitsluitend aan de Universiteit ­Antwerpen te voltooien of in te stappen in een Europees Joint Master Programma. Indien zij voor dit laatste kiezen kunnen zij hun onderzoeksstage invullen aan de hand van 4 opeen­ volgende kortere intensive trainingen inzake beeldvorming bij meerdere Europese ­partners en kunnen zij ook hun thesis in het buitenland uitvoeren. Afgestudeerden van de richting ‘Moleculaire Beeldvorming’ gaan aan de slag als professionals binnen deze vernieuwde onderzoeksstrategiën die zich volop voltrekken in de geneeskunde en de farmaceutische en biotech industrie.

| 14

Algemene stam Vakkencluster Molecular imaging

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120

RICHTING MILIEU EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Studeren voor milieugezondheidsdeskundige De richting ‘Milieu en gezondheidswetenschappen’ heeft als doelstelling multi­ diciplinaire academici te vormen met kennis van toxicologie, epidemiologie en risicoevaluatie die zullen werkzaam zijn op de doorsnee tussen mens en milieu. Ze verwerven inzicht in de gevaren en risico’s van chemische stoffen en andere agentia, op de mens en zijn ­omgeving, en in de toxische werkingsmechanismen die aan de basis hiervan liggen. Deze kennis is erg belangrijk voor de bescherming van het milieu en de volksgezondheid en voor het opstellen van veilige milieu- en voedingsnormen en beheersmaatregelen voor stoffen en producten die in het milieu terechtkomen en waarmee de mens in contact kan komen. In de farmaceutische industrie is deze kennis nodig voor de evaluatie van de veiligheid van nieuwe medicijnen die ontwikkeld worden. Aspecten zoals voedselveiligheid en de inschatting van de heilzame effecten van diverse voedingscomponenten in het lichaam komen uitgebreid aan bod. Door deze studie kan je de impact op het milieu en gezondheid van een populatie ­beschrijven, analyseren en hierover informatie verzamelen en communiceren. Bovendien kan je een kritische beoordeling geven over impact van chemische stoffen op ­milieu en gezondheid. Als milieugezondheidsdeskundige kan je programma’s opstellen om de invloeden van milieufactoren op de gezondheid van mens en milieu te onderzoeken en kan je zelfstandig wetenschappelijke onderzoeksprogramma’s opstellen over de ­werkingsmechanismen en impact op de gezondheid van stoffen in de voeding, water, lucht, bodem en consumentenproducten. Je bent ook in staat om beschermende maatregelen (milieu, levensstijl) voor te stellen die de gezondheid bevorderen.

15 |

Op de arbeidsmarkt is er een structurele vraag naar het profiel van afgestudeerden met kennis over toxicologie, risico-evaluatie en de invloed van voeding op de gezondheid. De nieuwe Europese REACH richtlijn over de registratie van chemicaliën, de veranderde wetgeving over het uitvoeren van toxiciteittesten, inspanningen rond milieugezondheid van nationale en internationale overheden vormen daarvoor een duidelijk kader. Ook de voedingsindustrie in Europa is één van de belangrijkste industrieën die nood hebben aan specialistisch gevormde academici. De recente Europese regelgeving rond het gebruik van gezondheidsclaims op voedingsmiddelen vereist expertise in dit domein. ­Bovendien wordt op Europees niveau een belangrijk deel van het R&D budget aan voeding (ondermeer functionele voeding) besteed. Dit is een nieuwe stroming met belangrijke toekomstperspectieven voor de voedingsindustrie. Algemene stam Vakkencluster Milieu en gezondheidswetenschappen

30

Laboratory animal science

12

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek, onderwijs en/of ondernemerschap

18

Masterproef

30

TOTAAL

120

RICHTING ONDERZOEK EN ONDERNEMERSCHAP Studeren voor een ondernemend biomedisch onderzoeker De richting ‘Onderzoek en ondernemerschap’ heeft tot doel de student kennis en vaardig­heden bij te brengen om als biomedisch wetenschapper te kunnen functioneren in het midden- en topkader van private en publieke wetenschappelijke organisaties ­zoals w ­ etenschappelijke instellingen en overheidsinstanties. Enerzijds geeft de opleiding de student het nodige inzicht in de werking van een organisatie om het management te kunnen duiden, begrijpen en beïnvloeden. Dit inzicht heeft voornamelijk betrekking op gehanteerde concepten, methoden en instrumenten. ­Anderzijds stimuleert de opleiding de ontwikkeling van belangrijke basisvaardig­heden m.b.t. ondernemerschap. De ­student leert hoe hij/zij de aangereikte inzichten pro­

| 16

fessioneel, methodisch en ­kritisch kan aanwenden bij de analyse en vormgeving van het management van organisaties. Het management van organisaties kent vele gezichten. Doorheen de cluster ­komen ­diverse managementaspecten aan bod. Enerzijds betreft het meer algemene managementaspecten zoals het plannen, organiseren, leiden en controleren van ­organisaties. Anderzijds betreft het meer specialistische aandachtspunten. Concreet gaat het over belangrijke aspecten van financieel en juridisch management, innovatie­management, ondernemerschap en procesmanagement. De keuze van deze ­specialistische aandachtspunten wordt ingegeven door de directe relevantie ervan bij midden- en topmanagementfuncties in een biotechnologische en wetenschappelijke omgeving. De algemene en specialistische kennis kan gebruikt worden om zowel te functioneren als midden- of topmanager binnen een bestaande organisatie als in een zelf opgerichte organisatie. In beide situaties is er immers nood aan eenzelfde basispakket ­generieke kennis en vaardigheden. In het eerste geval dienen de kennis en vaardigheden ter ­ondersteuning van het bestaande ondernemersschap binnen de organisatie. In het tweede geval dienen de kennis en vaardigheden voor de ontwikkeling van een eigen ­onderneming. De richting ‘Onderzoek en ondernemerschap’ heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Algemene stam Vakkencluster richting ondernemerschap

30

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek

30

Masterproef

30

TOTAAL

120

17 |

RICHTING ONDERZOEK EN ONDERWIJS Studeren voor biomedisch onderzoeker met de optie voor leraar In de richting ‘Onderzoek en onderwijs’ kun je de indalende specifieke lerarenopleiding volgen als deel van je masteropleiding. De decreetgever geeft aan dat van de 120 studiepunten er dan 30 studiepunten gaan naar opleidingsonderdelen van de lerarenopleiding. Het diploma leraar behaal je na het afwerken van de volledige lerarenopleiding van 60 studiepunten. Wie niet opteert voor de richting ‘onderzoek en onderwijs’ en later toch in het onderwijs wil stappen dient na de masteropleiding de lerarenopleiding te volgen in het systeem van de aansluitende lerarenopleiding. De basiscompetenties omschrijven de kennis, vaardigheden en attitudes waarover je moet beschikken om op een volwaardige manier als beginnend leraar te kunnen ­fungeren. De basiscompetenties stellen je in staat door te groeien naar het beroepsprofiel. De basiscompetenties zijn geordend in 10 ‘functionele gehelen’, rollen die je als leraar zal vervullen: begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen, opvoeder, inhoudelijke expert, organisator, innovator, onderzoeker, partner van de ouders/verzorgers, lid van een schoolteam, partner van externen, lid van de onderwijsgemeenschap en cultuur­participant. Ten slotte bevatten de basiscompetenties 10 attitudes waarover je als een beginnend leraar dient te beschikken: beslissingsvermogen, relationele gerichtheid, kritische ­ingesteldheid, leergierigheid, organisatievermogen, zin voor samenwerking, verantwoordelijkheidszin, creatieve gerichtheid, flexibiliteit en gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie. De richting ‘Onderzoek en onderwijs’ heeft evenveel aandacht voor het onderzoek in de biomedische wetenschappen. Bovendien blijven de onderzoeksstage en de masterproef per definitie georiënteerd op biomedisch onderzoek. Algemene stam Vakkencluster richting onderwijs

30

Onderzoeksstage

12

Bio-ethiek

3

Taalvak: Scientific English of Communication française

3

Projectvoorstel

12

Optievakken

| 18

Keuze uit vakkenclusters specifieke richtingen onderzoek

30

Masterproef

30

TOTAAL

120

Vakbeschrijvingen In de beknopte beschrijvingen worden vooral de doelstellingen van de afzonderlijke ­vakken beschreven. Het aantal studiepunten en het semester binnen de tweejarige opleiding (4 semesters) wordt aangegeven. Bij de samenstelling van zijn/haar vakkenpakket dient de student wel rekening te houden met de volgtijdelijkheid, hiermee wordt aangegeven welke voorkennis nodig is om een bepaald vak te kunnen volgen. Sommige vakken worden hieronder weergegeven met een Engelstalige titel. Dat wil zeggen dat dit vak in principe in het Engels gedoceerd wordt. Dit is van belang in het kader van het internationaal karakter van deze masteropleiding PROEFDIERKUNDE VOOR PROEFLEIDERS (ERKEND GETUIGSCHRIFT) Laboratory animal science (12 sp – sem 3) Deze cursus heeft als doel de student te leren hoe op een zorgvuldige en ­verantwoorde wijze gebruik gemaakt wordt van proefdieren in biomedisch onderzoek en hoe dit ­gebeurt conform de vigerende wetgeving. De noodzakelijke praktische vaardigheden worden eveneens aangeleerd. Bovendien beoogt deze cursus, de student een overzicht en inzicht te verschaffen in de verschillende types proefdiermodellen en ook hun relevantie en specifieke aanwendbaarheid kritisch te analyseren. De cursus biedt onderwerpen aan die in het KB 13/09/2004 opgelijst staan en waarvan een grondige kennis vereist is voor de erkenning als proefleider. In verschillende ­sessies wordt dieper ingegaan op zowel meer algemene (ethiek, gedrag, wetgeving) als heel praktische onderwerpen (voeding, huisvesting, anatomie, anesthesie, ...) met ­betrekking tot proefdieren. De definitie, validatie, aanwendbaarheid en ­beperkingen van dier­modellen worden in het laatste deel van het opleidingsonderdeel belicht. ­Representatieve diermodellen (voor toxicologisch, cardiovasculair, gastroenterologisch, nefrologisch, ­oncologisch, neurologisch ea. onderzoek) voor humane ziekte­beelden worden vanuit een praktische benadering op een interactieve manier behandeld. ­Tijdens ­praktische sessies leren studenten met proefdieren om te gaan en een aantal ­eenvoudige ­experimentele technieken toe te passen. In de mate van het mogelijke worden ­alternatieve methoden ingeschakeld. VERBREDINGSVAKKEN Bio-ethiek (3 sp – sem 2) De studenten worden vertrouwd gemaakt met de ethische problemen en discussies rond biotechnologie en bio-medische wetenschappen die in de maatschappij en de wetenschappelijke wereld aan de orde zijn. Dit vak wil veeleer tot kritische reflectie uitnodigen dan pasklare antwoorden bieden. Het nodigt de studenten uit tot zelfstandig kritisch denken, gesteund door voldoende wetenschappelijke informatie, maar ook bewust van 19 |

de eigenheid van tradities, methoden en stijlen van ethische reflectie die vandaag impliciet of expliciet de maatschappelijk-ethische discussies en debatten vorm geven. Scientific English (3 sp – taalkeuzevak - sem 2) De cursus is gericht op het ontwikkelen van vaardigheden met betrekking tot enerzijds het schrijven van een gedetailleerd academisch essay, rapport of scriptie en anderzijds het overtuigend mondeling presenteren van deze informatie. Via het analyseren van zowel wetenschappelijke als wetenschapspopulariserende teksten krijgen de studenten inzicht in het wordingsproces van een artikel, paper of rapport. Andere belangrijke aandachtspunten zijn de ontwikkeling van een formele geschreven stijl en aangepast taalgebruik en het vermijden van plagiaat. De vaardigheden die vereist zijn om overtuigend mondelinge presentaties te geven worden elke les verbeterd door regelmatig oefenen en het toepassen van de gekregen feedback. Alle opdrachten worden zodanig geselecteerd dat ze discussie in groepsverband bevorderen. Communication française (3 sp – taalkeuzevak – sem 2) In de hoorcolleges worden de studenten vertrouwd gemaakt met diverse communicatie­ technieken in het Frans: synthese, presentatie, argumentatie, debat, vergaderen, ­notuleren, correspondentie en telefoongesprekken. In de werkcolleges worden de communicatieve vaardigheden uitgediept. De studenten zullen leren de basismechanismen en technieken toepassen voor begrip en productie van diverse zakelijke tekstsoorten (mondeling en schriftelijk). Centraal daarbij staan duidelijke en gepaste formulering, ­argumentatie en tekststructurering. Deze aspecten zijn zeer karakteristiek voor de ­Franse taal en cultuur. Het studieprogramma bestaat uit de volgende onderdelen: • synthese van lees- en luisterteksten in het belangstellingsveld van de studies ­klinische wetenschappen; • vaktechnische presentaties en debatten; • vergadertechnieken en notuleren; • zakelijke brieven; • telefoneertechnieken. TRAINING WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Onderzoeksstage (12 sp – sem 2) Door het introduceren van een korte stage tijdens het eerste masterjaar biomedische wetenschappen wordt de student de gelegenheid geboden reeds kennis te maken met een bedrijfs-, ziekenhuis- of labo-omgeving, klinisch of wetenschappelijk onderzoek van nabij te volgen en zelf reeds enkele vaardigheden aan te leren. De stage omvat 6 weken

| 20

aan een regime van 4 dagen per week en vindt plaats gedurende de tweede helft van het tweede semester. Deze stage dient vooral gezien te worden als een technische opleiding waarbij niet ­zozeer de inhoud van het onderzoek maar wel de praktische vaardigheden centraal staan.­ ­Ontvangstlabo’s bieden experimentele vaardigheden aan die tijdens de stage kunnen gevolgd worden en vervolgens zelf uitgevoerd. Klinische diensten en klinische laboratoria bieden een kennismaking aan tot de belangrijkste klinische functie-onderzoeken, beeldvormings- en laboratoriumtechnieken die tijdens de stage kunnen gevolgd ­worden en vervolgens onder begeleiding zelf uitgevoerd. Bedrijfsstages hebben tot doel de ­student te introduceren in de verschillende deeldomeinen van klinische research. De uitgevoerde activiteiten en bekomen resultaten worden in het lab- of activiteitenjournaal opgenomen en kritisch besproken met de begeleider en promotor. Projectvoorstel (12 sp – sem 3) In de voorbereiding van de masterproef dient de student een uitgebreide literatuur­studie te verrichten. Bovendien dient hij de wetenschappelijke opdracht van de promotor te vertalen in een onderzoeksplan met gemotiveerde keuze van de onderzoeksmethoden. Zowel de literatuurstudie en het onderzoeksplan vormen een onderwerp van overleg binnen de onderzoeksgroep. Het projectvoorstel wordt geëvalueerd door voorstelling ervan binnen de onderzoeksgroep en de verantwoording tegenover de promotor en de assessoren van de masterproef. Masterproef (30 sp – sem 4) De masterproef is een zelfgeschreven tekst op basis van eigen onderzoek dat verricht wordt onder begeleiding van de promotor. Daartoe kiezen alle studenten een laboratorium of onderzoeksplaats uit een lijst van potentiële laboratoria of plaatsen waar ze hun masterproef willen uitvoeren. De tekst (30 tot 50 blz.) van de masterproef is opgebouwd zoals een wetenschappelijk artikel met (1) een inleiding, die het onderzoek kadert in het onderzoeksveld (2) materiaal en methoden, die de gebruikte technieken weergeeft (3) de resultaten, die de bekomen gegevens beschrijft (4) een discussie, die de resultaten ­bespreekt en kadert in het onderzoeksveld (4) een literatuurlijst. De evaluatie is gebaseerd op het schriftelijke verslag van de masterproef en op een openbare verdediging. Elke masterproef wordt beoordeeld door de promotor en twee assessoren. Bij de ­evaluatie wordt rekening gehouden met de kwaliteit van de schriftelijke verhandeling. Er wordt gekeken naar het gehalte van het wetenschappelijke werk, de verwerking van de gegevens, de bespreking en de conclusies die worden getrokken, de bondigheid en de algemene presentatie en schrijfstijl. Bij de evaluatie wordt tevens rekening gehouden met de kwaliteit van presentatie en de discussie tijdens de verdediging.

21 |

Beschrijving vakkenclusters RICHTING KLINISCH WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK • • • • •

Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 1) Preclinical drug research (6 sp - sem 1) Klinische onderzoeks- en laboratoriumtechnieken (6 sp - sem 2) Klinisch geneesmiddelenonderzoek (6 sp - sem 2) State-of-the-Art lectures in Biomedicine (6 sp - sem 3)

Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp – sem 1) De basisprincipes van de biomedische beeldvorming worden als parate kennis bij­ gebracht. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan radio-actieve isotopen, de interactie van straling met materie en het biologisch gedrag van radiofarmaceutische ­verbindingen voor diagnostisch en therapeutisch gebruik. De cursus behandelt zowel de fysische basisprincipes als biomedische toepassingen van de verschillende types van biomedische beeldvorming: X-stralen beeldvorming en CT-scan, echografie met ultra geluid, Doppler ultrasoon, MRI magnetische resonantie beeldvorming, radionuclide beeldvorming: scintigrafie, SPECT en PET. Preclinical drug research (6 sp – sem 1) Met deze cursus verwerft men inzicht over de preklinische ontwikkeling van genees­ middelen door farmaceutische en biotechnologische bedrijven. De afgestudeerde moet in staat zijn om preklinische gegevens in een registratiedossier correct te plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek te herkennen. In een overzicht van de belangrijkste farmaceutische en biotechnologische ­bedrijven worden onderzoeksstrategieën, product portfolio’s, e.a. besproken. De volgende ­thema’s komen aan bod: • •

•

| 22

Biotechnologische uitdagingen en toepassingen in geneesmiddelonderzoek. Algemene structuur/werking van een farmaceutisch/biotechnologisch bedrijf met de nadruk op enerzijds management, quality control, onderzoek en productie en ander­zijds op Good Laboratory Practices (GLP) en Good Manufacturing Practices (GMP) Preklinische ontwikkeling: flowchart en proces analyse. Hierbij wordt ingegaan op bronnen van nieuwe moleculen via chemische, natuurlijke of biotechnologische processen, de farmacologische evaluatie m.i.v. strategieën en -modellen, computersimulaties, cellulaire en niet-cellulaire screening, proefdiermodellen, e.a.. , de farmacokinetiek: absorptie, distributie, metabolisme en excretie (ADME), de toxicologie: acute en chronische toxiciteit, mutagenese, carcinogenese, reproductietoxiciteit en ecotoxiciteit, en de farmaceutische ontwikkeling: doseringsvormen, stabiliteit, productie vereisten, e.a.

Klinische onderzoeks- en laboratoriumtechnieken (6 sp – sem 2) Met deze cursus verwerft men de competentie om als medewerker te functioneren in een klinische dienst voor het uitvoeren en organiseren van klinische functieonderzoeken en laboratoriumonderzoeken. De afgestudeerde kan cardiovasculaire en respiratoire functieonderzoeken uitvoeren en analyseren, de sensitiviteit, specificiteit en predictieve waarden van laboratoriumtesten bepalen, en van de klinisch microbiologische, biochemische en hematologische testen de technische en medische validatie van de test­ resultaten analyseren. In het deel ‘Klinische functieonderzoeken’ worden cardiovasculaire functieonderzoeken, niet-invasieve cardiovasculaire functie evaluatie, invasieve cardiovasculaire functie evaluatie, respiratoire functieonderzoeken behandeld die gepaard gaan met sitebezoeken. In het deel ‘Klinische laboratoriumonderzoeken’ behandelt men de thema’s klinische microbiologie, klinische biochemie, klinische hematologie die steeds gepaard gaan met sitebezoeken. Klinisch geneesmiddelenonderzoek (6 sp – sem 2) Met deze cursus verwerft men inzicht over de klinische ontwikkeling van genees­ middelen, vaccins en devices door farmaceutische en biotechnologische bedrijven. De afgestudeerden moeten in staat zijn om klinische gegevens in een registratiedossier ­correct te plaatsen en inzien hoe deze gegevens voortbouwen op de kennis uit het preklinische onderzoek. De studenten hebben een grondig inzicht in de inhoud en opbouw van een ­studieprotocol, en kennis over mogelijke keuzes op gebied van studieopzet, en hun consequenties. Zij kennen alle actoren die betrokken zijn bij klinisch geneesmiddelenonderzoek, en hun specifieke percepties en verwachtingen. De in dit vak verworven kennis, aangevuld met de praktische ervaring van stage en meesterproef, stelt de studenten in staat om vlot door te stromen naar een uitvoerende en/of coördinerende functie binnen het klinisch-wetenschappelijk onderzoek. State-of-the-Art lectures in Biomedicine (6 sp – sem 3) In deze lezingencyclus worden thema’s behandeld die verdiepend en verbredend zijn voor de richting. Zo kunnen onderwerpen aan bod komen zoals: ontwikkeling en ­registreren van devices, het medisch dossier en beheer van gezondheidsgegevens, het ­opstarten van een bedrijf in de medische en life sciences. De lezingen worden verzorgd door ervaringsdeskundigen en kunnen jaar na jaar aan­ gepast worden.

23 |

RICHTING NEUROWETENSCHAPPEN / NEUROSCIENCE • • • • • •

Cellular and molecular neuroscience (6 sp - sem 1) Clinical neuroscience (6 sp - sem 1) System neuroscience (6 sp - sem 2) Behavioral neuroscience (6 sp - sem 2) Neuroimaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 3) Computational neuroscience (6 sp - keuze - sem 3)

Cellular and molecular neuroscience (6 sp – sem 1) De cursus behandelt de biofysische en moleculaire mechanismen van neuronale ­exciteerbaarheid en van synaptische transmissie en plasticiteit. Het eerste deel van de cursus omvat synapsen, synaptische plasticiteit en exciteerbaarheid van neuronen waarbij uitgebreid recente literatuur wordt bestudeerd. ­Presynaptische mechanismen zoals neurotransmitters, vesikel cyclus en quantale vrijstelling, en postsynaptische mechanismen zoals de expressie en farmacologie van ionotrope en ­metabotrope receptoren, worden bestudeerd. Recente inzichten in de ­mechanismen van synaptische plasticiteit ter hoogte van spines worden besproken. Neuronale ­exciteerbaarheid wordt bepaald door de interactie van spanningsgevoelige ionen­kanalen, wat aanleiding geeft tot fenomenen zoals bursting en accomodatie, en de integratie van synaptische input. Hierbij worden ook begrippen van de kabelvergelijking geïntroduceerd. Het tweede deel gaat in op de moleculaire biologie en diversiteit van spannings­gevoelige ionenkanalen waarbij aandacht besteed wordt aan structuurfunctie analyse en farmacologie, en de biofysische mechanismen van permeatie. Experimentele technieken ­zoals voltage clamp, patch clamp, noise analyse, FRET wordten gedemonstreerd en inge­ oefend. Gebruik makend van computermodellen worden gating, permeatie en ­neuronale activiteit geïllustreerd. Verder worden kanaalziekten zoals congenitale en verworden stoornissen in exciteerbaarheid behandeld. Clinical neuroscience (6 sp – sem 1) De cursus zal een overzicht geven van neurologische en psychiatrische nosologische ­entiteiten, met additionele aandacht voor een reeks neurologische aandoeningen die centraal staat in de Antwerpse neurowetenschappelijke onderzoeksgemeenschap. Het eerste deel van de cursus geeft een algemeen overzicht van het klinische beeld, ­epidemiologie, etiologie en management van neurologische en neuropsychiatrische aandoeningen. Volgende topics worden o.a. behandeld: slaapstoornissen, psychiatrische aandoeningen (schizofrenie, affectieve stoornissen), motorneuron aandoeningen, cerebrovasculaire aandoeningen, epilepsie, hoofdpijn, neurodegeneratieve aan­doeningen, multiple sclerose en demyeliniserende aandoeningen, neuromusculaire aandoeningen, | 24

infectieuze aandoeningen, neuro-oncologie, trauma, metabole aandoeningen, ruggenmergpathologie . Het tweede deel van de cursus verschaft een gedetailleerde analyse van neuro­ degeneratieve aandoeningen (dementie en ziekte van Parkinson), epilepsie, cerebrovasculaire aandoeningen, multiple sclerose en neuromusculaire aandoeningen, m.i.v. lopend onderzoek naar pathofysiologie, diagnose en management. Wetenschappelijke preklinische en klinische studies gerelateerd aan deze aandoeningen worden in detail bestudeerd. System neuroscience (6 sp – sem 2) Met deze cursus leert de student hoe netwerken van neuronen nieuwe functies ­kunnen genereren en hoe experimenteel verkregen kennis met verschillende graden van ­detail of complexiteit (van ionenkanalen tot gedrag) kan leiden tot een geïntegreerd ­inzicht ­aangaande functies op het systeemniveau. Bovendien leert de student hoe de ­belangrijkste systemen van het zenuwstelsel hun functie vervullen, en in staat zijn de ­functionele ­gevolgen van letsel of ziekte te voorspellen. In het deel ‘Sensorische Functies’ wordt een overzicht gegeven van de zintuigorganen (visueel, auditief, olfactorisch, gustatief, vestibulair, somatosensorisch, proprioceptief), en gaat men dieper in op de verwerking van sensorische signalen door hogere (subcorticale en corticale) centra. Verder komen aan bod : de synaptische organizatie van de thalamus, visuele aandacht, cochlea-prothesen, laterale inhibitie. In het deel ‘Motorische Functies’ gaat men dieper in op oogbewegingen, principes van bio-mechanica, de synaptische organizatie van het ruggenmerg, de houdingcontrole, locomotie, vrijwillige bewegingen, de synaptische organizatie van de basale ganglia en het cerebellum. In het deel ‘Autonome en Regulatorische Functies’ behandelt men de vergelijkende anatomie en fysiologie van het autonome zenuwstelsel, de centrale controle over het autonome zenuwstelsel, de neuronale controle over het cardiovasculaire, respiratoire, urogenitale en digestieve systeem, autonome neuro-effector-mechanismen, interacties met het endocriene systeem, stoornissen van het autonome zenuwstelsel, de ­synaptische organizatie van de hypothalamus en de hersenstam. Het deel ‘Cognitieve en gedragsfuncties’ biedt een overzicht van de functionele en ­synaptische organizatie van de neocortex en van het limbische systeem, een inleiding tot beeldvorming van de hersenen en tot de cognitieve neurowetenschappen, en de principes van netwerkdynamica en van het ontstaan van hersenritmes en epilepsie.

25 |

Het deel ‘Ontwikkeling en Plasticiteit’ herhaalt de basisstappen van de neuroembryo­logische ontwikkeling, en gaat dieper in op zelforganizatie en de vorming van ­topografisch geordende connecties, en plasticiteit in het zangvogelmodel. Behavioral neuroscience (6 sp – sem 2) Deze cursus zal de studenten inzicht verschaffen in neurale substraten van normaal en pathologische gedrag. Wetenschappelijke onderzoeksmethodologieën komen eveneens aan bod. Eerste deel van de cursus omvat methodologische aspecten van gedragsanalyse zoals het testen en observeren van motoractiviteit, neurochemische correlaten van gedrag ­zoals in vivo microdialyse, neuroanatomische lokalisatie van gedragsfuncties, ­functionele beeldvorming gecorreleerd met gedrag, gedragsalteraties m.i.v. analyse (Behave-AD, MFS en NPI) en neurofysiologische substraten. Verschillende vormen van normaal gedrag worden behandeld in een tweede deel van de cursus zoals slaap en circadiane ritmes, sexueel gedrag, bewustzijn in mens en dier, leren en geheugen , eet- en drinkgedrag, faciale expressie en herkenning van ­emoties, exploratie en novelty seeking, cognitieve en gedragsmatige functie m.i.v. taal en ­communicatie. Een derde deel behandelt (potentieel) pathologische vormen van gedrag, e.g. ­depressie, angst (o.a. post-traumatisch stress syndroom), agressie, pijn, dementie, epilepsie, ­hyperkinesie (ADHD) en schizofrenie. De cursus zal eveneens aandacht schenken aan psychofarmacologische interventies met neurobiologische – neurochemische ­substraten. Neuroimaging, preclinical and clinical studies (6 sp – sem 3) De verschillende technieken gebruikt in de beeldvorming van het centrale zenuwstelsel worden toegelicht. Van alle technieken zal de toepassing, indicatie en medische waarde in theorie worden besproken en met praktijkvoorbeelden worden geïllustreerd. Bovendien zal ook de nodige aandacht worden besteed aan de geavanceerde beeldverwerking gebruikt in biomedisch onderzoek. Naast de bespreking van de technieken, tracht de cursus inzicht te geven in de wijze waarop het beeldcontrast tot stand wordt gebracht en wat de onderliggende fysio­ logische of anatomische mechanismen zijn. In het deel Computertomografie (CT) wordt aandacht gegeven aan CT contraststoffen en hun toepasbaarheid in biomedisch onderzoek, perfusie CT, 3D technieken en CT-­ angiografie.

| 26

In het deel Magnetische resonantie imaging (MRI) wordt aandacht gegeven aan MRI contraststoffen en hun toepasbaarheid in biomedisch onderzoek, diffusie MRI en toepassing van DW MRI in verschillende applicaties (herseninfarct, MS, ontwikkeling/­ degeneratie witte stof ..), perfusie gewogen MRI met toepassing van PW MRI in verschillende applicaties (ischemie, hersentumoren), functionele MRI voor hersenwerking, flow en MR angiografie met toepassingen, ultrafast imaging met toepassingen (gebruik in fMRI, quantificatie volume hersenregio’s), en bepaling lek in bloed-hersen-barrière ahv dynamische MRI met gebruik van contraststoffen. Computational neuroscience (6 sp – keuze – sem 3) De cursus introduceert het gebruik van kwantitatieve methoden en modellen om de ­werking van neuronen en het zenuwstelsel te begrijpen. De cursus combineert hoor­ colleges met de demonstratie en toepassing van computersimulatie. Aan de hand van voorbeelden uit visuele en auditieve perceptie wordt het concept ­neurale code ingeleid alsook de gebruikte analyse technieken zoals mutuele ­informatie en Bayesiaanse inferentie. Dit wordt aangevuld met modellen van signaal­verwerking door het visuele en auditieve systeem. In leren en geheugen worden belangrijke ­principes uit ­machine leren behandeld zoals auto-associatieve netwerken, leren met supervisie en leren met bekrachtiging. Biologische toepassingen zijn modellen van synaptische plasticiteit, geheugenvorming, geconditioneerd gedrag. De dynamica van neuronen en netwerken wordt vanuit een biofysisch perspectief behandeld waarbij modellen van biochemische signaaltransductie, vuurgedrag van neuronen, synaptische integratie, oscillaties en synchronisatie worden besproken. Tot slot keren we met zelf-organiserende systemen terug tot machine leren met leren zonder supervisie en het vormen van topografisch geordende verbindingen. Alle theorie wordt aangevuld met demonstratie van verscheidene gespecialiseerde software pakketten zoals GENESIS, KinetiKit, SNNS en XPP, waarbij de student zich in één van de programma’s bekwaamt. RICHTING TROPISCHE BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN • • • • •

Tropische, humane parasieten, micro-organismen en zoönosen (6 sp - sem 1) Ecologie, epidemiologie en bestrijding van tropische ziekten (6 sp - sem 1) Tropische infectieziekten (6 sp - sem 2) Immunologie van tropische infectieziekten (6 sp - sem 2) State-of-the-Art lectures in Tropical Medicine (6 sp - sem 3)

Tropische humane parasieten, micro-organismen en zoönosen (6 sp –sem 1) Aan de hand van de algemene systematiek worden de parasieten soorten behandeld die het meest belangrijk zijn in de humane geneeskunde. De biologie, de morfologie en ­enkele basisgegevens over pathogenese worden geïllustreerd aan de hand van de 27 |

l­ evenscycli van respectievelijk de parasitaire ééncellige eukaryoten (Protozoa), platwormen (Trematoda, Cestoda), ronde wormen (Nematoda) en ectoparasieten (Insecta, Acari). Epidemiologische en klinische aspecten komen in beperktere mate aan bod. Ook worden vergelijkingen gemaakt met enkele relevante dierparasieten, die als bron van zoönose moeten worden onderkend. In het deel microbiologie worden enkele medisch relevante bacteriën (tuberculose, ­cholera, e.a.), fungi (candidosis, cryptococcosis, mycotoxicosis, dermatophytosis, e.a.) en virussen (ebola, dengue en andere hemorragische koortsen, virale enteritiden en ­encephalitiden, e.a.) behandeld. Bijzondere aandacht wordt gegeven aan nieuwe en heropflakkerende tropische infectieziekten in de tropen, en aan het medisch, economische belang van microbiële infecties. Ecologie, epidemiologie en bestrijding van tropische ziekten (6 sp – sem 1) De student verwerft met deze cursus basiskennis van de ecologie van infectieziekten, en begrijpt hoe de ecologische dynamiek van belang is bij het uitwerken van strategieën voor de bestrijding van een ziekte. Verschillende soorten modellen hierbij een nuttig ­instrument kunnen zijn worden besproken. De student krijgt ook inzicht in hoe de omgeving een rol speelt bij de verspreiding van een ziekte, o.a. via effecten op de parasiet zelf, op vectoren en gastheren; en begrijpt hoe ruimtelijke informatie kan gebruikt worden bij het uitwerken van strategieën voor de bestrijding van een ziekte. Bovendien leert de student hoe interventies in de omgevingsfactoren kunnen bijdragen tot de controle van infectieziekten en hoe daarbij rekening te houden met randvoorwaarden. Tropische infectieziekten (6 sp – sem 2) Met deze cursus wordt de student inzicht bijgebracht over epidemiologie, fyso­ pathologie en kliniek van zowel de typische tropische infectieziekten als de specifieke ­presentatie van cosmopolitische ziekten in de tropen. Het niet de bedoeling om een volledig overzicht te geven van alle tropische infecties. Er zal eerder gewerkt worden met een aantal typische modelvoorbeelden en aan aantal concrete concepten, waarop de studenten zelf verder kunnen bouwen. Aandacht zal gegeven worden aan de klinische aspecten van reactiepatronen eigen aan tropische aandoeningen, infectieziekten en andere. ­Eerder dan op een encyclopedische wijze alle aandoeningen aan bod te ­laten komen zal de ­nadruk liggen op het ontrafelen van waarom bepaalde aandoeningen ­gepaard gaan met specifieke klinische afwijkingen. Gaandeweg worden ook een aantal

| 28

typische ­medische termen toegelicht, zodat de student na deze cursus ook het gebruikelijke medische ­“jargon” beter zal begrijpen. Infectieziekten van verschillende oorsprong worden behandeld: protozoaire ­infecties: malaria, slaapziekte, leishmaniasis; wormziekten: intestinale wormen, filariasis; ­bacteriële infecties: gastrointestinaal (cholera), sexuaal overdraagbare aan­doeningen (chlamydia, lymphogranuloma, syphylis), neurologische (meningitis), respiratoire ­(pertussis) en veralgemeende aandoeningen (typhus); mycobacteriën: tuberculosis, ­lepra, Buruli ­ulcer; en virale aandoeningen: HIV en HTLV-1, Dengue, hemorragische koortsen ­(EBOLA). Ook wordt de nodige aandacht gegeven aan vaccinaties en reizigersgeneeskunde. Immunologie van tropische infectieziekten (6 sp – sem 2) Na een algemene inleiding van de immunologische afweer tegen infecties door ­virussen, bacteriën, schimmels en parasieten, wordt bijzondere aandacht besteed aan de ­diverse componenten van het immuunsysteem die een rol spelen bij het tot stand komen van de natuurlijke en verworven immuniteit en aan gastheerafhankelijke en gastheer­ onafhankelijke factoren die dit bepalen. Daarna wordt er dieper ingegaan op diverse immuno­logische thema’s gerelateerd aan infecties. Ten slotte worden enkele typevoorbeelden van de immunologische afweer tegen virussen, bacteriën, en parasieten ­uitvoerig behandeld. In een bijzonder deel wordt ingegaan op mucosale immuniteit, immunobiologie van ­vaccinaties, infectieuze immunopathologie, en immuun-escape. Een grondige ­bespreking wordt gehouden over de immunologie van tropische infectieziekten, met name HIV, ­tuberculose, lepra, malaria, ziekte van Chagas en slaapziekte, en schistosomiasis. State-of-the-Art lectures in Tropical Medicine (6 sp – sem 3) Diverse aspecten van tropische ziekten via direct contact met nationale en inter­ nationale experten op verschillende vakterreinen wordt georganiseerd. Via een publieke ­verdediging van een zelfgekozen ‘topic’ en een mondelinge vraagstelling over de onderwerpen behandeld in de ‘state of the Art’ voordrachten bewijst de student zijn vermogen om via zelfstudie bepaalde problematieken uit te werken en te communiceren.

• • • •

Een tentatieve lijst van voordrachten en vraagstellingen die op jaarbasis wordt vast­ gelegd: Buruli ulcer Multi-drug resistente tuberculosis Cysticercosis en trichinellosis Kabisa medische besliskunde in de tropen 29 |

• • • • •

Toegepaste moleculaire biologie voor tropische parasieten Volksgezondheid in de tropen Human resources and roll-out ART (HIV behandeling in de tropen) Challenges of laboratory QC in developing countries The Climate Change and Human Health

RICHTING MOLECULAIRE EN CELLULAIRE BIOMEDISCHE WETENSCHAPPEN • • • • •

Eiwittechnologie en proteoomanalyse (6sp - sem 1) Gen- en genoomanalyse (6 sp - sem 1) Moleculaire celbiologie (6 sp - sem 2) Medische celbiologie m.i.v. stamcellen en gentherapie (6 sp - sem 2) State-of-the-Art lectures in Biomedicine (6 sp - sem 3)

Eiwittechnologie en proteoomanalyse (6 sp – sem 1) In deze cursus zal de theoretische achtergrond van het menselijke proteoom uiteengezet worden en nadien experimenteel toegepast worden. De volgende thema’s komen aan bod: 1. Chemische modificatie van eiwitten: Model eiwitten zullen (i) chemisch gewijzigd worden op de aminozuren cysteïne en lysine door vinylpyridilatie en modificatie met maleïnezuur anhydride; (ii) gebiotinyleerd worden. 2. Zuivering van eiwitmengsels met beperkte complexiteit door ionenuitwisseling- en omgekeerde fase chromatografie. Controle van de zuiverheid door SDS-PAGE en electroblotting. 3. Strategiën voor het klieven van ­eiwitten in peptide mengsels. 4. Scheiden van peptide mengsels met ­beperkte ­complexiteit via omgekeerde fase chromatografie. 5. N-terminale sequentiebepaling van eiwitten en peptiden door Edman afbraak. 6. Voorbeelden van affiniteitschromatografie van gebiotinyleerde eiwitten. In een laatste deel wordt in een aantal hoorcolleges de proteoomanalyse sensu ­strictu uiteengezet, waarbij vooral aandacht zal gaan naar 1. scheidingstechnieken van ­complexe eiwitmengsels op basis van gelelectroforese of chromatografie en 2. identificatie­technieken op basis van massaspectrometrie. Dit theoretische gedeelte wordt gevolgd door een praktisch gedeelte dat zowel laboratoriumwerk (2D-gelelectroforese) als ­demonstraties (2D-microcapillaire chromatografie en massaspectrometrie) omvat. Aansluitend hierop zullen verschillende strategiën besproken worden voor de vergelijking van eiwitprofielen (ICAT, iTRAQ, DIGE, O16/O18 labeling). Gen- en genoomanalyse (6 sp – sem 1) Deze cursus behandelt de anatomie van het genoom, met inbegrip van algemene ­organisatie, RNA genen en eiwit coderende genen, en repetitief DNA. De belangrijkste hedendaagse technieken die gebruikt worden bij de analyse van het genoom worden toegelicht. Het betreft amplificatie van DNA via PCR en cel gebaseerde DNA klonering, | 30

met speciale toepassingen van PCR, geavanceerde DNA kloneringssystemen, restrictie endonucleases en modificerende enzymen met hun toepassingen. Ook de principes en toepassingen van nucleïnezuurhybridisatie, met inbegrip van soorten probes, detectiesystemen, screeningsmethodes en DNA microarrays komen aan bod, met aan­sluitend genetische technieken voor DNA sequentiebepaling (traditionele en nieuwe high through­put technologie), real-time kwantitatieve PCR en mutagenese. Het menselijke genoom project wordt getoetst aan verwante andere genoomprojecten, met aandacht voor de achtergrond en organisatie van het menselijke genoomproject, gebruikte technieken en technologie, controversiële aspecten en model organismen. Er worden ook technieken behandeld die gericht zijn op de studie van gen structuur, ­expressie en functie, gebruik makende van cel extracten en celculturen en technieken die gericht zijn op identificatie van genen voor Mendeliaanse en multifactoriële ziekten. De gen expressie in menselijke cellen wordt behandeld, met inbegrip van trans- en cisacting regulatorische sequenties, alternatieve transcriptie en processing, differentiële genexpressie, long range controle, imprinting en methylatie. Afsluitend wordt de aandacht gegeven aan fnctionele genomics, transcriptomics en bioinformatica, met inbegrip van genetische databases, functionele annotatie, sequentievergelijkingsstrategieën, comparatieve genomics, mRNA profiling en toepassingen van DNA microarrays. Moleculaire celbiologie (6 sp – sem 2) De cursus moleculaire celbiologie belicht het moleculair functioneren van de eukaryote cel, in relatie met de structuur van de cel, met de nadruk op de moleculaire mechanismen voor de subcellulaire distributie van de proteinen en voor de interactie van cellen met hun omgeving in de verschillende weefsels. • •

•

Evolutie van de cel en basistechnieken celbiologie. Interne organisatie van de cel: intracellulaire compartimentalisatie en eiwitsortering; vesiculair transport in secretorische en endocytotische wegen; cel-cel signalisatie en signaaltransductie; het cytoskelet; celdeling, celcyclus en apoptose. Cellen in hun sociale context: celjunctie en adhesie; de extracellulaire matrix en zijn receptoren, proliferatie en differentiatie.

Medische celbiologie m.i.v. stamcellen en gentherapie (6 sp – sem 2) Met deze cursus zullen de studenten vertrouwd gemaakt worden met nieuwe ­richtingen in de medisch-gerichte celbiologie, vooral deze die te maken hebben met celtherapie, gentherapie en regeneratieve geneeskunde. In het bijzonder zal er brede aandacht ­geschonken worden aan de stamcelbiologie, zowel wat de cellulaire als wat de moleculaire aspecten betreft. Daarnaast zullen de studenten vertrouwd gemaakt worden met de recente biomedische toepassingen in het diagnostisch laboratorium en in de ­therapie. 31 |

Na de bespreking van de hematopoiëtische stamcellen en de adulte en embryonale stamcellen worden biologische en moleculaire aspecten van zelf-hernieuwing van stamcellen besproken. Aansluitend wordt van de hematologische maligniteiten de classificatie, fysiopathologie en behandeling besproken. Er wordt ook gedifferentieerd tussen gentherapie en celtherapie zoals bloedtransfusie, stamceltherapie voor het hart met o.m. endotheliale progenitorcellen. In een transplantatiecontext wordt chimerisme en tolerantie bij orgaantransplantaties besproken. Naar de klinische praktijk wordt de geautomatiseerde hematologische cel­telling en leukocytaire formule toegepast. Moleculaire amplificatietechnieken en ­flowcytometrische onderzoekstechnieken in het klinisch diagnostisch laboratorium worden geïmplementeerd. State-of-the-Art lectures of Biomedicine (6 sp - sem 3) In deze lezingencyclus worden thema’s behandeld die verdiepend en verbredend zijn voor de richting. Zo kunnen onderwerpen aan bod komen zoals: ontwikkeling en ­registreren van devices, het medisch dossier en beheer van gezondheidsgegevens, het ­opstarten van een bedrijf in de medische en life sciences. De lezingen worden verzorgd door ervaringsdeskundigen en kunnen jaar na jaar aan­ gepast worden. RICHTING MOLECULAR IMAGING • • • • •

Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 1) Preclinical drug research (6 sp - sem 1) Moleculaire beeldvorming in preklinische en klinische context (6 sp - sem 2) Biomedische digitale signaal- en beeldverwerking (6 sp - sem 2) Neuroimaging, preclinical and clinical studies (6 sp - sem 3)

Principles of in vivo biomedical imaging, preclinical and clinical studies (6 sp – sem 1) De basisprincipes van de biomedische beeldvorming worden als parate kennis bijgebracht. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan radio-actieve isotopen, de interactie van straling met materie en het biologisch gedrag van radiofarmaceutische ­verbindingen voor diagnostisch en therapeutisch gebruik. De cursus behandelt zowel de fysische basisprincipes als preklinische en klinische toepassingen van de verschillende types van biomedische beeldvorming: X-stralen beeldvorming en CT-scan, echografie met ultra geluid, Doppler ultrasoon, MRI magnetische resonantie beeldvorming, radionuclide beeldvorming: scintigrafie, SPECT en PET.

| 32

Preclinical drug research (6 sp – sem 1) Met deze cursus verwerft men inzicht over de preklinische ontwikkeling van genees­ middelen door farmaceutische en biotechnologische bedrijven. De afgestudeerde moet in staat zijn om preklinische gegevens in een registratiedossier correct te plaatsen en de relevantie hiervan voor het klinische onderzoek te herkennen. In een overzicht van de belangrijkste farmaceutische en biotechnologische ­bedrijven worden onderzoeksstrategieën, product portfolio’s, e.a. besproken. De volgende thema’s komen aan bod: • •

•

Biotechnologische uitdagingen en toepassingen in geneesmiddelonderzoek. Algemene structuur/werking van een farmaceutisch/biotechnologisch bedrijf met de nadruk op enerzijds management, quality control, onderzoek en productie en anderzijds op Good Laboratory Practices (GLP) en Good Manufacturing Practices (GMP). Preklinische ontwikkeling: flowchart en proces analyse. Hierbij wordt ingegaan op bronnen van nieuwe moleculen via chemische, natuurlijke of biotechnologische ­processen, de farmacologische evaluatie m.i.v. strategieën en -modellen, computersimulaties, cellulaire en niet-cellulaire screening, proefdiermodellen, e.a., de farmacokinetiek: ­absorptie, distributie, metabolisme en excretie (ADME), de toxicologie: acute en chronische toxiciteit, mutagenese, carcinogenese, reproductietoxiciteit en ecotoxiciteit, en de farmaceutische ontwikkeling: doseringsvormen, stabiliteit, productie vereisten, e.a.

Moleculaire beeldvorming in preklinische en klinische context (6 sp – sem 2) Deze module omvat ‘Radiofarmacie en Contraststoffen’ in functie van macroscopische PET/SPECT beeldvorming, en ‘Tracers en Probes’ voor microscopische beeldvorming, ­inclusief fluorescente en bioluminescente reportergen-beeldvorming. Beoogde competenties zijn: De studenten verwerven inzicht in de mogelijkheden van radioactieve verbindingen bij medisch diagnostische toepassingen, en van fluorescentie en bioluminescentie als in vivo, ex vivo en in vitro onderzoekstechnieken op organismen, weefsels en cellen. De ­studenten verwerven de vaardigheid om voor willekeurige beoogde toepassingen ­informatie te kunnen verzamelen over state-of-the-art mogelijkheden voor detectie, visualisatie en kwantificering van moleculaire processen in een preklinische en een ­klinische context. Biomedische digitale signaal- en beeldverwerking (6 sp –sem 2) Als grondslag voor de digitale beeld- en signaalverwerking wordt de student vertrouwd gemaakt met het basismodel en de nodige basiswiskunde wordt aangebracht.

33 |

In het deel ‘Biomedische signaalverwerking’ wordt aandacht gegeven signalen en ­systemen, tijdsdomein beschrijving en convolutie, spectrale analyse, signaal ­bemonstering, digitale filters en Wavelet transformatie. In het deel ‘Biomedische beeldverwerking’ ligt de nadruk op algemene aspecten van digitale beeldtechnologie, het beeldmodel (Lineaire systeemtheorie, Fourier Trans­ formatie, Filter Theorie), de digitale beeldverwerking (Puntoperaties, Locale operaties, Globale operaties, met toepassingen), digitale beeldanalyse (Objectmetingen, patroon­ herkenning). Hierbij wordt ingegaan op moderne technieken in de beeldverwerking ­zoals de wavelet transformatie, artificiele neurale netwerken, genetische algoritmen en fuzzy logica De studenten leren deze technieken zelf uitvoeren met beschikbare software en hardware. De studenten passen deze technieken toe op een probleem uit de medische of ­microscopische beeldvorming. Neuroimaging, preclinical and clinical studies (6 sp – sem 3) De verschillende technieken gebruikt in de beeldvorming van het centrale zenuwstelsel worden toegelicht. Van alle technieken zal de toepassing, indicatie en medische waarde in theorie worden besproken en met praktijkvoorbeelden worden geïllustreerd. Bovendien zal ook de nodige aandacht worden besteed aan de geavanceerde beeldverwerking gebruikt in biomedisch onderzoek. Naast de bespreking van de technieken, tracht de cursus inzicht te geven in de wijze waarop het beeldcontrast tot stand wordt gebracht en wat de onderliggende fysio­ logische of anatomische mechanismen zijn. In het deel Computertomografie (CT) wordt aandacht gegeven aan CT contraststoffen en hun toepasbaarheid in een preklinische en klinische context, perfusie CT, 3D ­technieken en CT-angiografie. In het deel Magnetische resonantie imaging (MRI) wordt aandacht gegeven aan MRI ­contraststoffen en hun toepasbaarheid in een preklinische en klinische context, ­diffusie MRI en toepassing van DW MRI in verschillende applicaties (herseninfarct, MS, ­ont­wikkeling/degeneratie witte stof ...), perfusie gewogen MRI met toepassing van PW MRI in verschillende applicaties (ischemie, hersentumoren), functionele MRI voor ­hersenwerking, flow en MR angiografie met toepassingen, ultrafast imaging met toepassingen (gebruik in fMRI, quantificatie volume hersenregio’s), en bepaling ­lekkage in bloed-hersen-­barrière aan de hand van dynamische MRI met gebruik van ­contraststoffen.

| 34

RICHTING MILIEU EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN • • • • • • •

Milieudruk en gezondheidseffect (6 sp - sem 1) Toxicologische werkingsmechanismen (6 sp - sem 1) Voedingsmiddelen, xenobiotica en gezondheidseffect (6 sp - sem 2) Evaluatie van milieurisico’s (6 sp - sem 2) State-of-the-Art lectures of Biomedicine (6 sp - sem 3) Milieubeleid (keuzevak - 3 sp - sem 1) Duurzame ontwikkeling (keuzevak - 3 sp - sem 1)

Milieudruk en gezondheidseffect (6 sp – sem 1) Deze cursus geeft inzicht in de organisatie en werking van ecosystemen en het belang ervan voor de mens. De student verwerft inzicht in de druk die de mens op het milieu uitoefent en de gevolgen van die druk op onze leefomgeving. Hij/zij kent de verstorings­ keten tussen milieuverontreiniging en gezondheidschade, kan de toestand van de ­milieucompartimenten (water, bodem, buitenlucht en binnenhuismilieu ) analyseren en weet hoe chemische, fysische en microbiologische milieurisicofactoren inwerken op het menselijk lichaam. Hij/zij kent de impact van polluenten op de menselijke gezondheid. Hierbij gaat ruime aandacht naar straling, naar nieuwe stoffen die in ons milieu terecht komen zoals vlamvertragers en naar nieuwe producten zoals nanopartikels. De student maakt kennis met de methodes ( epidemiologie, biomonitoring) die gebruikt worden bij bevolkingsonderzoeken . Toxicologische werkingsmechanismen (6 sp – sem 1) Met deze cursus worden de studenten vertrouwd gemaakt met de basisprincipes van de interactie van stoffen met cellen en weefsels en met de technieken die gebruikt worden in het hedendaags milieu- en humaan toxicologisch onderzoek om eventueel gezondheids­bedreigende stoffen op te sporen. • • •

• • • •

De volgende aspecten komen aan bod: Principes van cellulaire toxiciteit, van orgaan specifieke toxiciteit en van ­systemische toxiciteit; Metabole pathways en toxicokinetiek; Effecten van milieufactoren of chemische en fysische agentia op specifieke organen en weefsels; i.h.b. genetische effecten , hormoonverstoring, reproductie­toxicologie, immuno­toxiciteit, neurotoxiciteit e.a.; Toxiciteit van mengsels; Relatie tussen de structuur van stoffen en hun resulterende toxiciteit; Synergieën, additieve of antagonistische effecten van stoffen (wisselwerkingen tussen verschillende stoffen en hun gecombineerd effect op cellen, weefsels en organisme; Het gebruik van nieuwe biomerkers zoals transcriptomics, proteomics, meta­bonomics en nieuwe biomerkers van blootstelling en effect. 35 |

Voedingsmiddelen, xenobiotica en gezondheidseffect (6 sp – sem 2) De cursus leert de student over de energie- en voedingswaarde van voeding (eiwitten, koolhydraten, vetten, vezels, vitaminen en mineralen) en de samenstelling van een evenwichtige voeding. Hierbij worden de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden voor energie en macro- en micronutriënten aangeleerd en de toepassing en totstandkoming van deze waarden. Daarnaast zal de cursus de student inzicht verwerven in de gezondheidsaspecten van ‘functionele voeding’. De fysiologische en metabolische effecten van functionele voedselcomponenten (bioactive componenten zoals ω3/ω6 poly-onverzadigde vetzuren, pro- en prebiotica, polyfenolen, plantensterolen- en stanolen, enz.) zullen besproken worden. Hierbij zal de rol van functionele voeding geplaatst worden in een algemene context van een gezonde voeding. Ook zal ingegaan worden op de regelgeving betreffende gezondheidsclaims. Ook zal de cursus de student het belang van een veilige voeding aanleren. Hierbij zullen de maatregelen besproken worden in de voedingsketen ter behoud van de voedselveiligheid alsook de bevoegde controle instanties. Vreemde stoffen (‘xenobiotica’) die intentioneel (additieven) en accidenteel (contaminatie van fysische, chemische of biologische oorsprong) in de voeding kunnen voorkomen, de toepassingen, risico’s en de voor- en nadelen hiervan op de gezondheid zullen de student worden aangeleerd. Begrippen rond de inbreng van vreemde genen in voedsel zullen worden besproken. De verschillende transvectiesystemen (fysisch, biologisch) en het doel van deze manipulaties zullen worden uitgelegd. Onderscheid tussen transgene planten van de eerste en tweede generatie en een aantal courante voorbeelden van deze ‘xeno-organismen’ zullen worden besproken. Ook technieken om transgeen voedsel op te sporen komen aan bod. State-of-the-Art lectures of Biomedicine (6 sp - sem 3) In deze lezingencyclus worden thema’s behandeld die verdiepend en verbredend zijn voor de richting. Zo kunnen onderwerpen aan bod komen zoals: ontwikkeling en ­registreren van devices, het medisch dossier en beheer van gezondheidsgegevens, het ­opstarten van een bedrijf in de medische en life sciences. De lezingen worden verzorgd door ervaringsdeskundigen en kunnen jaar na jaar aan­ gepast worden. Milieubeleid (3 sp - sem 1) Keuzevak i.s.m. Instituut voor Milieukunde

| 36

Duurzame ontwikkeling (3 sp - sem 1) Keuzevak i.s.m. Instituut voor Milieukunde RICHTING ONDERNEMERSCHAP • • • • •

Strategische bedrijfscommunicatie (6 sp - sem1) Management van een organisatie (6 sp - sem 1) Financieel management en juridische aspecten (6 sp - sem 2) Innovatie en entrepreneurship (6 sp - sem 3) Procesmanagement en kwalteitszorg (6 sp - sem 3)

Strategische bedrijfscommunicatie (6 sp – sem 1) De wetenschapper die in een organisatie functioneert, dient ook in staat te zijn om op een strategische manier te communiceren met collega’s in zijn werkomgeving, zowel met ondergeschikten als met hoger geplaatsten. Daarbij komen zowel vakgebonden als niet-vakgebonden inhouden aan bod. Het is dan ook belangrijk om een aantal schriftelijke en mondelinge communicatieve vaardigheden op een professioneel niveau te beheersen en om een goed inzicht te verwerven in managementaspecten van communicatie. De student verwerft basiskennis van communicatietheorieën die van ­toepassing zijn in een organisationele (bedrijfs)context, de vaardigheid om strategisch te ­communiceren, ­zowel mondeling als schriftelijk, en de vaardigheid om sociaal vaardig te ­communiceren. Management van een organisatie (6 sp – sem 1) De cursus behandelt enerzijds de concrete betekenis van de begrippen management, manager en managementwetenschappen. Anderzijds wordt de aandacht gevestigd op de verschillende managementfuncties (i.e. plannen, organiseren, leiden geven en controleren). Pér managementfunctie wordt stil gestaan bij de concrete betekenis, de hieruit voortvloeiende activiteiten en de hierbij gebruikte methoden en instrumenten. Ten slotte wordt er ingegaan op de onderlinge samenhang én de variante benaderingswijzen (vb. er bestaat niet één wijze/manier om te plannen, te organiseren, leiding te geven en te controleren). In het praktijkgericht deel passen de studenten de theoretische kennis systematisch toe in een bestaande/reële organisatie naar keuze. Toepassen impliceert dat ze de theorie gebruiken als “(analyse)bril” om naar de complexe werkelijkheid te kijken. Op deze wijze leren ze de complexe werkelijkheid te ordenen, te duiden, te benoemen en te ­begrijpen (dit is een belangrijk aspect van hun latere job als leidinggevende of manager). Concreet neemt deze bril de vorm aan van een te realiseren SWOT analyse (Strenghts, Weak­ nesses, Opportunities en Threats). Bij voorkeur kiezen de studenten een organisatie die vanuit het oogpunt van hun opleiding én van hun later carrièreperspectief, het “werkveld”, voldoende interessant en vooral relevant is. 37 |

Financieel management en juridische aspecten (6 sp – sem 2) De cursus bestaat uit twee onderdelen: financieel management van een KMO en ­juridische aspecten van het bedrijfsbeleid. Na een inleiding in de financiële aspecten die van toepassing zij bij het starten van een eigen zaak, wordt aandacht besteed aan de techniek van het boekhouden en de inhoud van de jaarrekening van een onderneming. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de wijze waarop deze informatie kan gebruikt worden bij het nemen van financiële beslissingen. Na een algemene inleiding in de juridische basisconcepten van het bedrijfsbeleid, wordt aandacht besteed aan de belangrijkste aspecten van het handels-, vennootschaps- en fiscaal recht. Oefeningen en case-studies moeten er voor zorgen dat de aangeleerde kennis inzake begrippen en technieken worden geassimileerd en toegepast in reële praktijksituaties. De deelnemers dienen een aantal groepopdrachten uit te werken en te presenteren. Innovatie en entrepreneurship (6 sp – sem 3) Vooreerst wordt ingegaan op de specifieke beleidsopties en maatregelen die verband houden met innovatie en entrepreneurship. Naast een theoretisch overzicht, zal de student aan de hand van praktische voorbeelden vernemen wat de mogelijkheden en ­restricties zijn die uit dit beleid ontstaan. Als voorbeelden van groepen van maatregelen worden gezien: sociale maatregelen, fiscale en subsidiemaatregelen. Daarna wordt het aspect entrepreneurship benaderd vanuit een innovatie-standpunt. Innovatie geeft in vele gevallen aanleiding tot wat men noemt spin off of spin out, ­wanneer men beslist het geheel van innovatie onder te brengen in een nieuwe vennootschap. Anderzijds zal ook het aspect innovatie binnen bestaande organisaties aan bod komen, dikwijls gerefereerd als “portfolio innovation”. Een gedeeltelijk op theorie maar vooral op praktijkvoorbeelden gebaseerde cursus geeft de studenten de inzichten nodig om tot succesvol ondernemen te komen in innovatieve gebieden. Deze inzichten worden verder uitgewerkt in specifieke hoofdstukken over teambuilding en HRM , partnerships, IPR, markt en marketing, financiering en het opstellen van een business plan. De bedoeling is om tot een geïntegreerd geheel te komen van kennis en skills die de student in staat moeten stellen innovatie te combineren met economische haalbaarheid en dit neer te schrijven in een marktwaardig Business Plan.

| 38

Procesmanagement en kwaliteitszorg (6 sp – sem 3) De cursus brengt de kennis bij om massa- en energiebalansen op te stellen, flowsheets te tekenen, de controle circuits en de daarvoor benodigde meetinstrumenten aan te ­geven, de juiste keuze te maken van de benodigde materialen en uiteindelijk een finan­ ciële inschatting te geven ten behoeve van de haalbaarheid van het gehele proces. Bovendien verwerft de student de kennis van tools voor total quality management (TQM) die men moet kunnen overplaatsen naar andere gevalstudies, met kennis van zowel theoretische als praktijkelementen in relatie tot het vaststellen van de problematiek, de definitie van het onderliggende systeem, het identificeren van de belangrijkste problemen en de daaraan te geven oplossingen, met tot slot de prioriteitsstelling van deze remedies en de bijgaande planning van hun implementatie. RICHTING ONDERWIJS • • • • • • • • • •

Inleiding in de didactiek (3 sp - sem 1) Didactiek van natuurwetenschappen (3 sp - sem 1) Didactiek uitbreidingsmodule biologie of chemie (3 sp - sem 1) Oefenlessen (3 sp - sem 1) Leerlingenbegeleiding - trend en ontwikkelingen (3 sp - sem 2) Inleefstage (3 sp - sem 2) Onderwijsorganisatie en -beleid (3 sp - sem 3) Instapstage (3 sp - sem 3) Keuzevakken specifieke lerarenopleiding (6 sp - keuze - sem 3) Stage (3 sp - sem 3)

Inleiding in de didactiek (3 sp – sem 1) In deze cursus komen de basiscomponenten van de onderwijskunde aan bod. De focus ligt op de opdracht van de leraar als begeleider van leer- en ontwikkelingsprocessen. Er is aandacht voor de basiscompetenties van de leraar secundair onderwijs, de onderwijs­ visie van de leraar, de lesvoorbereiding, de beginsituatie van de leerlingen, didactische principes, doelstellingen, leerinhouden, werkvormen, groeperingsvormen, media, leerprocessen, evaluatie, ordeproblemen, klasdynamieken en sociometrie. In de cursus ­leren de studenten deze componenten binnen een klassieke onderwijssituatie onderscheiden en herkennen en beoordelen. Didactiek van natuurwetenschappen (3 sp – sem 1) De basismodule Didactiek Natuurwetenschappen vormt samen met een uitbreidingsmodule Vakdidactiek Biologie of Chemie één geheel. Hierbij wordt, vanuit een spiraalvormige ordening van leerinhouden, gewerkt aan de nodige competenties om op een didactisch verantwoorde wijze een les (natuur)wetenschappen voor te bereiden en te ­geven. Vandaar dat sommige competenties, alsmede de inhouden die daaraan 39 |

­ ekoppeld worden, aan bod komen in beide modules. De uitbreidingsmodules zorgen g echter voor de nodige verdieping en verbreding binnen een specifieke vakdidactiek. Leren wordt in beide modules steeds gezien als het actief verwerken van aangeboden informatie tot nieuwe kennis, en dit op basis van voorkennis. De implicaties van deze visie voor het onderwijs van exacte vakken loopt als een rode draad doorheen de diverse onderdelen van cursus. Volgende topics komen aan bod: 1. Het leren van wetenschappen: resultaten en inzichten van onderwijsonderzoek m.b.t. het leren van en de instructie in wetenschappen 2. Visie op het onderwijs (natuur)wetenschappen in Vlaanderen 3. Bepalen van leerinhouden 4. Doelstellingen 5. Concretisering van didactische werkvormen binnen wetenschappen 6. Het maken van een lesvoorbereiding 7. ICT en nieuwe media 8. Evalueren (Formele toetsen – Productevaluatie, Procesevaluatie) Didactiek uitbreidingsmodule biologie of chemie (3 sp – sem 1) De basismodule Didactiek van natuurwetenschappen en de uitbreidingsmodule Vakdidactiek biologie of chemie vormen één geheel. Hierbij wordt gewerkt aan de nodige competenties om op een didactisch verantwoorde wijze een les biologie/chemie voor te bereiden en te geven. Vandaar dat sommige competenties aan bod komen in beide modules. De uitbreidingsmodule zorgt echter voor de nodige verdieping en verbreding binnen de specifieke vakdidactiek.

1. 2.

3. 4.

5.

6. | 40

De volgende topics komen onder meer aan bod, afhankelijk van de gekozen vakdidactiek (biologie of chemie): De plaats van en de visie op het vak biologie/chemie binnen het Vlaamse secundair ­onderwijs. De operationalisering van de doelstellingen in de klaspraktijk via de keuze en ordening van leerinhouden (vakgebonden eindtermen/leerplannen/schoolboeken), met inbegrip van de problematiek van de jaarplanning. Kiezen van de juiste instap. De analyse van de formele structuur van de biologie (conceptuele structuur, biologische generalisaties en benaderingswijzen typisch voor de biologie), die de basis vormt voor leerstofanalyse en lesopbouw. Analyse van de beginsituatie van de leerlingen in hun relatie tot het vak biologie/chemie en vakoverschrijdend (voorkennis, sociale en motivationele factoren), differentiatie en motivatie van leerlingen. Keuze van werkvormen op grond van de fase van het leerproces. Naast de klassieke

werkvormen (reeds behandeld in de basismodule) wordt vooral de nadruk gelegd op vakspecifieke didactische werkvormen (demonstratie- en leerlingenpractica, excursies en veldbiologische technieken, groepswerk –projectwerk, probleemgestuurd leren,…). 7. Vakdidactische concepten (modellen, analogieën, concept maps, cartoons, misconcepties, voorbeeldoefeningen,….). 8. Didactische hulpmiddelen typisch voor het biologie/chemie onderwijs (bronnen voor het construeren en stofferen van biologie/chemielessen, organisatie van vaklokaal, leer­ middelen). 9. Biologie/chemie en vakoverschrijdende eindtermen. 10. Het gebruik en de functie van nieuwe media en ICT binnen het biologie/chemie ­onderwijs (werken met applets, bruikbare websites, transparanten). 11. De rol van taal in de wetenschappelijke begripsvorming. Oefenlessen (3 sp – sem 1) De oefenlessen sluiten aan bij de vakdidactiek die de student gekozen heeft. Ze worden begeleid door de vakdidacticus en de praktijkassistent(en). Oefenlessen verwijzen naar lessen die studenten aan de universiteit aan medestudenten of leerlingen secundair ­onderwijs geven. Deze lessen moeten voorbereid worden en worden achteraf besproken. Studenten wonen ook de lessen van collega-studenten bij en nemen actief deel aan de nabespreking. De aanwezigheid en een actieve inbreng van de studenten is dus vereist, zowel wanneer ze zelf les geven als wanneer collega-studenten les geven. Studenten leren gericht observeren, reflecteren en hun bevindingen achteraf structureren (bv. in een logboek). De concrete invulling van dit opleidingsonderdeel en de gebruikte methodieken zijn aangepast aan de gekozen vakdidactiek(en): geven van volledige lessen of mini-lessen en/of inoefenen van deelvaardigheden, geven van practica, individueel en/ of in groep les geven, ... Leerlingenbegeleiding – trend en ontwikkelingen (3 sp – sem 2) In dit opleidingsonderdeel worden de volgende topics behandeld. Ten eerste komt het­ ­volledige veld van de leerlingenbegeleiding aan bod: er wordt gewerkt rond socio­ -­emotionele begeleiding ‘leren leven’, studiekeuzebegeleiding ‘leren kiezen’ en leer­ begeleiding ‘leren leren’. De aandacht wordt gericht op de partners in de zorg om ­leerlingen: het drie lijnen model en het zorgbeleid van de school worden behandeld. Vervolgens worden gesprekstechnieken zoals actief luisteren en het slecht nieuws­ gesprekken ­ingeoefend. Daarnaast worden geïntegreerd onderwijs (GON), inclusief onderwijs en multidisciplinair overleg nader bekeken. Ten slotte wordt ingezoomd op leerlingen die specifieke zorgen nodig hebben. De opdrachten bij dit opleidingsonderdeel sluiten aan bij de inleefstage.

41 |

Inleefstage (3 sp – sem 2) Tijdens de inleefstage maken de studenten kennis met een breed spectrum van ­activiteiten, inherent aan het leraarsberoep. Naast observatie van het lesgeven (microniveau) gaat aandacht naar activiteiten op het niveau van de school (meso-niveau) en hoe de school als organisatie omgaat met richtlijnen van de overheid (macro-niveau). Wanneer de studenten lessen observeren, ligt de klemtoon op het opmerken van de ­interactie tussen leraar en leerlingen, van de leefwereld van de adolescent, van het ­hanteren van activerende werkvormen, enz. Activiteiten op schoolniveau betreffen onder meer deelname aan vak(overschrijdend) overleg, toezicht op de speelplaats, bijwonen van een klassenraad of oudercontact, enz. De studenten bestuderen ook de schoolcontext via bv. het schoolwerkplan, het beleid dat de school voert op het gebied van leerlingenbegeleiding, het participatiebeleid van de school, enz. en dit vanuit de ­decretale richtlijnen ter zake. Studenten doorlopen hun inleefstage in één secundaire school. Afhankelijk van het aanbod van de school wordt er van zoveel mogelijk contexten (onderwijsvormen, studie­ richtingen, klassen) geproefd. De meerwaarde van de inleefstage ligt in de ervaringen die studenten opdoen in voor hen minder bekende onderwijs- en leersettings en waardoor ze hun blik verruimen. Onderwijsorganisatie en –beleid (3 sp – sem 3) In dit opleidingsonderdeel wordt een overzicht gegeven van het onderwijssysteem in Vlaanderen. Thema’s zoals de grondwettelijke waarborgen voor onderwijs, de leerplicht, de structuur van het onderwijslandschap, het onderwijsbeleid op macro-, mesoen microniveau, de onderwijsfinanciering en het onderwijsbudget, de beleidsvorming en de beleidsuitvoering en de impact van Europa op het Vlaamse onderwijs komen aan bod. Daarnaast wordt de evaluatie van het onderwijs en het onderwijssysteem in Vlaanderen besproken: de onderwijsinspectie, de dienst Curriculum en de pedagogische begeleidingsdiensten staan centraal. Bijzondere aandacht gaat ook naar het gelijke ­onderwijskansenbeleid (GOK) en andere maatregelen voor de begeleiding van leer­lingen. Arbeidsvoorwaarden en statuut van het onderwijzend personeel worden bekeken. Het onderwijsbeleid van de Vlaamse regering (beleidsnota’s en beleidsbrief) wordt kritisch en op interactieve wijze besproken. Instapstage ( 3 sp – sem 3) Tijdens de instapstage maken de studenten verder kennis met het functioneren als vakleraar. De begeleiding op de stageschool gebeurt door een vakmentor. Vanuit de universiteit worden de studenten begeleid en opgevolgd door de vakdidacticus en de praktijkassistent(en). De nadruk ligt op het vakdidactische aspect. De studenten obser-

| 42

veren lessen uit hun eigen vakdiscipline, staan zelf voor de klas, stellen een toets op en verbeteren die. Zelf leren lesgeven gaat gradueel, bv. starten in teamteaching met de vakmentor (kleine delen van de les overnemen, begeleiden bij groepswerk), co-­teaching met een medestudent (een groter deel van een les geven), tot het zelfstandig voo­ rbereiden en geven van een volledige les. De student observeert 10 lessen en geeft 6 volledige stagelessen. De stagelessen worden gegeven in één school; de observaties kunnen in twee scholen. De studenten kiezen dan voor uiteenlopende onderwijs- en leersettings, o.a. de onderwijsvormen (aso/kso/tso/ bso). Keuzevakken specifieke lerarenopleiding (6 sp – keuze - sem 3) Er worden twee vakken gekozen uit het volgende aanbod van vakken van ieder 3 studiepunten: • • • • • • • • •

Begeleid zelfstandig leren: seminaries onderwijskunde Bouwstenen voor beleidsvoerend vermogen Klasmanagement Leer- en denkprocessen bevorderen Onderwijs aan achtergestelden Ontwerpen van multimediale leeromgevingen Volwasseneneducatie Taal en leren Vakoverschrijdende educaties

Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan de Europese uitwisselingsprogramma’s zoals ERASMUS. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het ERASMUS-programma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal Europa. Maar de Universiteit Antwerpen kijkt verder dan Europa. Op bilaterale basis (buiten het kader van ERASMUS) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma’s uitgewerkt. In het kader van Internationale Ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal ­maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van

43 |

de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de ­Universiteit Antwerpen. Meer info op www.ua.ac.be/dis De masteropleiding biomedische wetenschappen laat je toe om een deel van je opleiding in het buitenland uit te ­voeren via uitwisselingsprogramma’s. Het betreft hier in de eerste plaats de masterproef waarvan de keuze vanuit iedere richting binnen de opleiding begeleid wordt. Ook als je in België blijft maak je kennis met de internationale dimensie van de wetenschap via buitenlandse gastdocenten en wetenschappelijke literatuur. De richting ‘Molecular Imaging’ biedt de mogelijkheid om rechtstreeks in de ­stappen in een Europees Joint Master programma mits 40 studiepunten in één van de ­betrokken buiten­landse instellingen wordt behaald. De vier betrokken partners naast de ­Universiteit Antwerpen zijn The National Institute for Nuclear Science and Technology –­INSTN- (France), University of Crete (Greece), University of Torino (Italy) and University of Paris-Sud 11 (France).

Onderwijs en examens MASTER IN BAMA In heel Europa werd het BaMa-systeem ingevoerd, na het ondertekenen van het ­bologna-akkoord. Alle bestaande opleidingen in het hoger onderwijs werden omgevormd tot ­academische en professionele bachelor- en masteropleidingen. Meer informatie over het BaMa-systeem vind je op www.ua.ac.be. In Vlaanderen zijn alle masteropleidingen academisch. Elke masteropleiding aan de Universiteit Antwerpen heeft specifieke toelatingsvoorwaarden. In elk geval heb je een professioneel of een academisch bachelordiploma behaald, als je inschrijft voor een masteropleiding. Afhankelijk van het diploma dat je reeds op zak hebt, kan je ofwel rechtstreeks instromen in een masteropleiding, ofwel eerst een schakelprogramma (na sommige professionele bacheloropleidingen) of een voorbereidingsprogramma (na sommige academische bacheloropleidingen) doorlopen. Visueel kunnen we dit als volgt voorstellen: Academische Bachelor Academische Bachelor Professionele Bachelor

| 44

Academische Master

voorbereidingsprogramma

schakel



Academische Master Academische Master

SEMESTERSYSTEEM EN EXAMENS Aan de Universiteit Antwerpen wordt het semestersysteem gehanteerd. Het academiejaar wordt opgesplitst in twee delen, die elk afgesloten worden door een ­examenperiode. Deze twee examenperiodes (in januari en juni) vormen samen de eerste zittijd. In de tweede zittijd worden alle examens hernomen waarvoor je minder dan 10/20 behaalde. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je slaagt, behaal je credits. Het examenreglement wordt elk jaar kritisch geëvalueerd en aangepast, in samenspraak met studentenvertegenwoordigers. Het volledige reglement kan je raadplegen op www.ua.ac.be/studport.

Studieadvies en studentenbegeleiding STUDIEADVIES EN STUDENTENBEGELEIDING Tijdens het academiejaar kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding in eerste instantie terecht voor informatie en advies. Je kan daarbij niet alleen denken aan algemene informatie over opleidingen binnen en buiten de Universiteit Antwerpen, maar ook aan informatie over het leerkrediet, over het onderwijs- en examenreglement, enzovoort. Daarnaast kan je bij de dienst terecht met studiegebonden en ­persoonlijke problemen. Dit zowel onder de vorm van groepsactiviteiten als onder de vorm van ­individuele begeleiding, die beide volledig gratis worden aangeboden. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). STUDIEKEUZE EN HERORIËNTERING Bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding kan je onder meer terecht voor ­advies omtrent je studiekeuze. Aan de hand van gesprekken en oefeningen kan je meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten, interesses en de studierichtingen die daarbij passen. Ook bij twijfel aan je studiekeuze kan je bij de dienst terecht om je ­oorspronkelijke studiekeuze te herevalueren om vervolgens na te gaan welke stappen je kan ondernemen wanneer je wil stoppen of veranderen van studierichting. ALGEMENE STUDIEBEGELEIDING: STUDIEVAARDIGHEDEN EN STUDIEPLANNING Daarnaast organiseren Studentenbegeleiders elk semester trainingen over studie­ vaardigheden, o.a. de trainingen ‘effectief plannen en studeren’ en ‘uitstelgedrag’. Je kan er echter ook terecht voor individuele en digitale begeleiding rond deze topics. PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING Ook wanneer je last hebt om je te concentreren, twijfelt aan je studiekeuze, kampt met examenangst of persoonlijke problemen ervaart zoals het afspringen van een ­relatie, ernstige ziekte in je onmiddellijke omgeving, ... kan je een afspraak maken met een studentenbegeleider voor een psychologische begeleiding. Dat kan op verschillende 45 |

manieren, gaande van individuele gesprekken over het volgen van een training tot het bekomen van een gepaste doorverwijzing. Dit alles gebeurt steeds op vrijwillige basis. BEGELEIDING VAN STUDENTEN MET EEN FUNCTIEBEPERKING, TOPSPORT OF K ­ UNSTBEOEFENING: Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leer­stoornis zoals dyslexie, AD(H)D, psychische problemen ...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en ­Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attesten zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. AFSTUDEERBEGELEIDING Tot slot kan je bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding terecht voor ­begeleiding bij het afstuderen. Misschien kan je hulp gebruiken bij je zoektocht naar geschikte jobs, wil je weten welke jobs bij je passen, wil je weten welke studies je na het behalen van je diploma nog kan gaan doen, hoe je het solliciteren best aanpakt, … Met al deze vragen kan je op de dienst terecht voor een individuele begeleiding. Ook worden jaarlijks sollicitatietrainingen aangeboden en jobdagen georganiseerd met ­panelgesprekken, infosessies en bedrijvenstanden. Je kan hierover meer informatie ­krijgen op het STIP. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt ook in het ­begin van elk semester bekend gemaakt in alle mogelijke publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac.be/studentenbegeleiding.

| 46

Nuttige websites WEBSITE MASTERS Op www.ua.ac.be/masters vind je uitgebreide informatie over alle masteropleidingen die de Universiteit Antwerpen inricht. Je kan vanuit deze URL ook doorklikken naar de website van een faculteit. INFOMOMENTEN VOOR TOEKOMSTIGE STUDENTEN Infodagen Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen informatiedagen voor leerlingen van het secundair onderwijs. Deze hebben plaats in maart en april. Naast een algemene en een specifiek studiegerichte infosessie kan je aan de infostanden cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid tot vragen stellen en desgewenst tot een persoonlijk gesprek. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen. Infomarkt Twijfel je nog over je studiekeuze? Wil je nog graag een bevestiging van je keuze? Dan kan je terecht op de infomarkt in september. Bachelor-, schakel, master- en master na masterprogramma’s komen aan bod, alsook “flexibel studeren en avondonderwijs”. Aan de infostanden kan je cursussen inkijken, brochures verkrijgen en bijkomende vragen stellen aan de medewerkers van de opleidingen en studentenbegeleiders. Vooraf inschrijven is niet nodig. De datum en meer info vind je op www.ua.ac.be/infodagen. INSCHRIJVEN Praktische informatie in verband met inschrijvingen vind je op: www.ua.ac.be/inschrijven. HET STUDENTENPORTAAL Op het studentenportaal van de Universiteit Antwerpen www.ua.ac.be/studport vind je algemene informatie die voor alle studenten nuttig kan zijn: de academische kalender, de computer- en netwerkinfrastructuur, blackboard, beschikbare cursussen, ­financiering, huisvesting, sociale voorzieningen, eten en drinken op de campussen, studentenjobs, studentenclubs, sport, contactpersonen studieloopbaanbegeleiding per faculteit, doctoreren, enz.. BIBLIOTHEEK De Universiteit Antwerpen heeft een uitgebreide collectie ter beschikking voor studenten en personeel. Op de Stadscampus is er een gloednieuwe bibliotheek voor de humane en sociale wetenschappen. Op de campus Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken zijn de bibliotheken voor de Exacte en Medische Wetenschappen gehuisvest. Meer info? Kijk op http://lib.ua.ac.be 47 |

BEGIN ACADEMIEJAAR Het academiejaar 2010-2011 start op maandag 29 september 2010. Op www.ua.ac.be/ onthaaldag kan je vanaf midden september actuele informatie over het begin van het academiejaar terugvinden. HOE DE CAMPUS TE BEREIKEN? De vier campussen zijn vlot bereikbaar met de auto, de fiets of het openbaar vervoer. Op www.ua.ac.be/route vind je duidelijke wegbeschrijvingen.

Meer info? SECRETARIAAT OPLEIDING Faculteit Farmaceutische, Biomedische en Diergeneeskundige Wetenschappen Departement Biomedische Wetenschappen Campus Drie Eiken Universiteitsplein 1 2610 Wilrijk (Antwerpen) Dr. Jo Vandervoort T +32 (0)3 265 20 03 [email protected] Onderwijscommissie Biomedische Wetenschappen Prof. dr. Filip Lardon T +32 (0)3 265 2576 [email protected] INFO OVER DE AFSTUDEERRICHTINGEN: Klinisch Wetenschappelijk Onderzoek Prof. dr. Johan Bosmans T +32 (0)3 265 25 95 [email protected] Moleculaire en cellulaire biomedische wetenschappen Prof. dr. Guy Van Camp T +32 (0)3 275 97 62 [email protected]

| 48

Neurosciences Prof. dr. Annemie Van Der Linden T +32 (0)3 265 32 30 [email protected] Tropische biomedische wetenschappen Prof. dr. Louis Maes T +32 (0)3 265 33 54 [email protected] Molecular imaging Prof. dr. Annemie Van Der Linden T +32 (0)3 265 32 30 [email protected] Milieu en gezondheidswetenschappen Prof. dr. Greet Schoeters T +32 (0)14 33 52 00 [email protected] Polyvalente opleiding: onderzoek, onderwijs en ondernemerschap Optie Onderwijs Prof. dr. Elke Struyf T +32 (0)3 265 20 44 [email protected] Optie Ondernemerschap Prof. dr. Paul Matthyssens T +32 (0)3 265 50 63 [email protected] www.ua.ac.be/masterbiomedische

49 |

DEPARTEMENT STUDENTGERICHTE DIENSTEN Studenten Informatie Punt (STIP) Stadscampus Agora-gebouw, 1ste verdieping Grote Kauwenberg 2 2000 Antwerpen T +32 (0)3 265 48 72 Campus Drie Eiken Gebouw G Universiteitsplein 1 2610 Antwerpen (Wilrijk) T +32 (0)3 265 20 09 [email protected]

| 50

Nota’s

51 |

Nota’s

| 52

Nota’s

53 |

Nota’s

| 54

Nota’s

55 |

Nota’s

| 56