Bewust aan de slag met je theaterloopbaan. ABC van Arbeidsduur tot Zorgverlof. Regisseur Kasper Kapteijn: Wie wil er nou een duizendpoot!

MYLIFE ONSTAGE

������

������

aan b p o rlo e t a e th e j t e erlof m

v g r o Z t o t r u oot! ’ t p u s d u n d e s d i duiz Bew e n e b e r u A n er no a l i v w e ABC – per Kapteijn: ‘Wi slag e d aan

r Kas u e s s i Reg

Een Magistrale stralende zon - Theaterhuize L.I.N.D.A.

uw pensioen: welke regie volgt ú?

Je denkt niet dagelijks aan je laatste voorstelling. Toch komt er wellicht een moment dat je het een beetje rustiger aan wilt doen. Dan is het plezierig dat je financieel iets extra’s hebt opgebouwd. Met een lijfrente van Kunst en Cultuur pensioen en verzekering kan dat al vanaf € 35 per maand. Meer weten over deze mogelijkheid, speciaal voor mensen in de culturele sector, vaak met een onvolledige of versnipperde pensioenopbouw? Kijk op www.kunst-cultuur.nl of stuur/fax ons de antwoordcoupon retour. Ja, stuur mij meer informatie. Naam:

m/v

Adres: Postcode:

Plaats:

Telefoon:

E-mail:

In een envelop zonder postzegel sturen naar: Kunst en Cultuur pensioen en verzekering, Antwoordnummer 84228, 2508 WB Den Haag. Of faxen naar: 070 - 358 46 16. Een e-mail sturen kan ook: [email protected]

Let op! Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst!

Kunst en Cultuur pensioen en verzekering onderschrijft de Code Rendement en Risico.

www.kunst-cultuur.nl

Kunst en Cultuur pensioen en verzekering dé verzekeraar voor de culturele sector

MYL

Geboortedatum:

MY LIFE ON STAGE. Hoe ziet dat eruit? Vind ik mijn werk leuk? Kan ik me ontwikkelen? Waar wil ik eigenlijk zijn over vijf jaar, wat zijn mijn ambities? Hoe is de balans met mijn privé-leven? Lukt de combinatie met het moederschap, ben ik tevreden of zou ik tijdelijk meer tijd voor mijn kind willen hebben? En hoe richt ik dan mijn werk in? Gedachten die zo af en toe voorbij komen. Goed om even bij stil te staan. En om actie te ondernemen! Laat dit magazine je inspireren bij het denken over jouw leven en jouw loopbaan in het theater. Praat met collega’s, je (tijdelijke) werkgever, een loopbaancoach. Ga naar www.lifeonstage.nl voor uitgebreide en actuele informatie en handige adressen. Ik wens je veel inspiratie en succes bij het inrichten van jouw life on stage, op de planken of achter de schermen. Een hectisch, maar mooi bestaan. Vind je niet? Anne-Marie Kremer, 34 jaar, samenwonend, 1 kind ���������

���������

��������� ���������

���������

���������

���������

���������

���������

Anne-Marie Kremer is directeur van ZIP en lid van de projectleiding van Life on Stage

���������

������������ ���������

���������

������������ ���������

���������

��������� ������������ ���������

������������

��������� �����������

������������

��������� �����������

������������ ������������ ���������

������������ ���������

������������ ���������

����������� ����������� ������������

����������� ������������

����������� ������������

������������ ���������

������������ ���������

������������ ����������� ���������

������������ ���������

������������ ����������� ���������

����������� ���������������������

INHOUD ������������ �����������

������������ �����������

Life on Stage: wat is het? ������������ ������������ �����������

������������

UIT DE PRAKTIJK

������������

�����������

�����������

�����������

������������ �����������

������������ �����������

Theatermaker Marianne Seine

�����������

UIT DE PRAKTIJK

Technicus Ton van Riesen

UIT DE PRAKTIJK

Productieleider Anneke Steffens

����������� �����������

�����������

�����������

8 �����������

�����������

12 14

ABC van je loopbaan

16

Handige adressen

21

UIT DE PRAKTIJK

Administratief medewerker Richard van der Keur

22

UIT DE PRAKTIJK

Educatiecoördinator Kirsten Lyklama

24

Congres A Day in a Life on Stage UIT DE PRAKTIJK

Colofon

Regisseur Kasper Kapteijn

������������ �����������

6

Levensfasen en Loopbaan �����������

4

26 28 30

�����������

LIFE ON STAGE My Life on Stage is een eenmalige uitgave in het kader van het project Life on Stage. In dit project houden de VNT, FNV KIEM en ZIP zich intensief bezig met loopbanen in de theatersector. Ook met die van jou.

Project Levensfasenbewust personeelsbeleid staat de laatste jaren erg in de belangstelling bij werkgevers- en werknemersorganisaties. Ook in de theatersector is er aandacht voor. De Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen en -producenten (VNT), FNV Kunsten, Informatie en Media (FNV KIEM) en Zaken in Podiumkunsten (ZIP) vinden het belangrijk dat medewerkers van gezelschappen in elke levensfase gezond en gemotiveerd blijven. Daarom is besloten tot het project Life on Stage. Het project ondersteunt theatergezelschappen bij het vormgeven aan levensfasenbewust personeelsbeleid en informeert werknemers over wat zij zelf kunnen doen. De projectleiding is in handen van Rein Douze (VNT), Caspar de Kiefte (FNV KIEM) en AnneMarie Kremer (ZIP).

Pilots Bij vijf theatergezelschappen wordt in 2005 en 2006 in zogenaamde pilotprojecten gewerkt aan levensfasenbewust personeelsbeleid. Ook is een speciale pilot georganiseerd over loopbaanplanning van acteurs. In deze projecten wordt ervaring opgedaan en worden oplossingen ontwikkeld en getoetst. De praktische instrumenten en kennis die dit oplevert worden verspreid onder werkgevers en werknemers in de sector.

Voorlichting, congres en scholing In december 2005 vonden er voor zowel werknemers als werkgevers voorlichtingsbijeenkomsten plaats. In de werkgeversbijeenkomst werd 4

meer informatie gegeven over levensfasenbewust personeelsbeleid en de toepassing ervan in de praktijk. Tijdens de werknemersbijeenkomsten spraken acteurs, technici, kantoormedewerkers, etcetera met elkaar over hun ‘theaterbestaan’: Welke problemen komen zij tegen, hoe zijn zij het gesprek gestart en welke oplossingen hebben ze samen met hun werkgever gevonden? Op 30 januari 2006 werd A Day in a Life on Stage georganiseerd, een congres dat helemaal in het teken stond van loopbanen in de theatersector. Een verslag van dit congres is opgenomen in dit magazine. Voor informatie over evenementen zoals bijvoorbeeld workshops voor werkgevers en werknemers in de toekomst, check www.lifeonstage.nl.

Gids en website Voor werkgevers en leidinggevenden heeft Life on Stage een praktijkgids ontwikkeld die ondersteuning biedt bij de praktische uitvoering van levensfasenbewust personeelsbeleid. Deze gids hebben alle VNT gezelschappen en ZIP producenten toegestuurd gekregen. Hij is tevens te downloaden op www.lifeonstage.nl. Deze website biedt ondersteuning bij de dagelijkse praktijk voor zowel werknemers als werkgevers. 5

MARIANNE SEINE: ‘ER KOMT WEL

>> naam............Marianne Seine >> leeftijd.........................45 jaar >> beroep...............................Theatermaker bij Vis à Vis >> opleiding............Academie voor Expressie door Woord en Gebaar, Kampen >> relatie.......................Samenwonend, 2 kinderen

6

UIT DE PRAKTIJK

‘Vroeger wilde ik ontwikkelingswerker worden. Maar eerst werd ik au pair in Frankrijk en dat was niet leuk. Terug in Nederland zag ik een advertentie van de Academie voor Expressie in Kampen, die net was opgericht. Ik deed auditie en werd aangenomen voor de opleiding Docent Dramatische Vorming. Zo ben ik theatermaker geworden. Natuurlijk was dat geen volslagen toeval. Ik vond theater altijd al leuk, maar ik was eerst te verlegen. Eenmaal van school heb ik allerlei verschillende theaterprojecten gedaan. Dat was toen heel normaal. Ik ben van de RWWgeneratie (Rijksgroepsregeling Werkeloze Werknemers); er lag na mijn examen een schoolverlatersuitkering op me te wachten, zodat ik kon experimenteren. Na vier jaar schnabbelen dacht ik: “Dit gaat nergens heen. Ik geef het nog een half jaar de kans en als zich dan niets aandient ga ik Kunst en Management studeren.” Toen kwamen er twee projecten op mijn pad; de voorstelling Topolino met Vis à Vis, dat toen nog geen Vis à Vis was, en een productie bij de Dogroep. Opeens had ik het heel druk en een half jaar later, op mijn dertigste, werkte ik bij twee geweldige gezelschappen. Nu ben ik medeoprichter van Vis à Vis en zowel mijn eigen werkgever als werknemer; ik ben bij het gezelschap in dienst. Het is wel gek om te zien hoezeer ik samenval met het Levensfasenprofiel. Als twintiger wilde ik inderdaad snel resultaat en op mijn dertigste had ik voor het eerst houvast en kende ik mijn sterke en minder sterke kanten. Toen ben ik keihard gaan werken zoals ook in de lijst beschreven staat en toen ik bijna veertig was veranderde het evenwicht opnieuw omdat ik twee kinderen kreeg. Ik bén het profiel. Nu is de balans tussen mijn werk en mijn privé-leven goed. Ik werk drie dagen, mijn vriend werkt vijf dagen. We werken allebei bij Vis à Vis zodat we dezelfde schema’s hebben. Dat is wat kinderopvang betreft nogal wat geregel. Als we op tournee gaan, gaan de kinderen, mét oppas, mee. De toekomst bekijk ik vooral op korte termijn, per vier jaar, het ritme van de subsidierondes. Ik leef al twintig jaar op die manier, dus onrustig word ik daar niet van, ook niet nu ik kinderen heb. Zelfs als we geen subsidie meer krijgen zou ik niet gaan panieken. “Er komt wel weer wat”, denk ik. Maar van de overheidsvoorzieningen moet ik het niet hebben. De kinderopvang is voor ons als groep bijvoorbeeld onbetaalbaar. Terwijl dat nu juist een enorme ondersteuning zou zijn in dit vak met onregelmatige werktijden. Ik ben sinds 1987 pensioen aan het opbouwen, maar dat is ook maar 190 euro per jaar. Toch is er niets dat ik op dit moment liever zou doen. Hoewel, sóms denk ik wel eens, kan het niet wat nuttiger. Het is natuurlijk geweldig om het publiek voor een uurtje naar een abstractie van de werkelijkheid mee te nemen. Maar vóór je dat uurtje hebt, ben je eindeloos bezig. Dat is wel een wens die ik heb voor de verre toekomst; ik zou willen meewerken om een deel van het geld dat deze helft van de wereld heeft, naar de andere helft van de wereld over te hevelen. Word ik op mijn ouwe dag toch nog ontwikkelingswerker.’ (JS)

MARIANNE SEINE

WEER WAT OP MIJN PAD’

7

LEVENSFASE EN LOOPBAAN ���������

���������

���������

Werk en privé ������������

������������

“In ons gezelschap is eigenlijk geen sprake van personeelsbeleid. Daar zijn we te klein voor. We doen eigenlijk alles samen.” �����������

�����������

Toch is ook in een klein gezelschap altijd iemand formeel eindverantwoordelijk. Van personeelsbeleid is al sprake zodra er mensen in dienst worden genomen. Daarbij moet rekening worden gehouden met regels in de wet en in de CAO. Ook worden afspraken gemaakt over bijvoorbeeld werktijden, taakverdeling en vakanties. Een goed bewustzijn van levensfasen en balans tussen werk en privé helpt om dit soort zaken te organiseren.

8

Of je nu een vaste baan hebt of werkt met steeds ������������ wisselende contracten: voor iedereen die werkt is het zaak een goed evenwicht te vinden tussen werk en privé. Dat geldt voor je huidige werk, maar ook voor je toekomst, de rest van je loopbaan. Helemaal in de theatersector is het van belang dat werknemers zich bewust zijn van de grens tussen hun werk- en privé-leven. Het is immers een hectische sector waarin die twee vaak door elkaar ����������� heenlopen; er wordt op onregelmatige tijden en met hoge pieken gewerkt, vrienden of partners werken vaak ook in de sector en waarschijnlijk besteed je veel vrije avonden alsnog aan theater. Daarom is het van belang om bewust bezig te zijn met de ontwikkeling van je loopbaan in relatie tot je privé-leven. De goede balans tussen werk en privé nu en de ambities voor je loopbaan in de toekomst zien er op je twintigste anders uit dan op je vijftigste. Als je kinderen hebt, leggen die een stevig gewicht in de schaal. Zij bepalen tijdelijk een deel van de balans tussen werk en privé en van de keuzes voor een verdere loopbaan. Als je veel tijd wilt steken in de zorg voor je oudere ouders, zoek je opnieuw naar een evenwicht tussen werk- en privé-tijd. Als je het de laatste jaren van je werkzame leven wat kalmer aan wilt doen, wat minder zwaar werk wilt doen of minder uren wilt werken, heeft dat ook weer de nodige gevolgen. Leeftijd en levensfase hebben voortdurend invloed bij het zoeken naar de goede balans.

20

Ben jij een twintiger, dan ligt het leven nog voor je open. Je wilt je grenzen en mogelijkheden verkennen en bent bezig jezelf te leren kennen. Je wilt nog geen definitieve richting bepalen maar bent vooral bezig met ontdekken, uitproberen en ervaringen opdoen. Als twintiger bent je sterk gemotiveerd, maar wil je wel snel resultaat boeken.

30

Als dertiger ken je inmiddels je sterke en zwakke kanten. Je wilt je vestigen en kiest een baan bij voorkeur voor wat langere tijd. In de privé-sfeer ben je bezig met het beginnen van een gezin en het kopen en inrichten van een huis. In je werk wil je als dertiger vooruit komen. Met je verstand kun je de wereld beheersen; je plant, organiseert, ontwikkelt doelen en stelt prioriteiten. Je

�����������

�����������

�����������

���������

werkt hard en wilt carrière maken. Het vermogen zich in anderen in te leven is bij dertigers nog wat minder ontwikkeld; bovendien bestaat de kans dat je je door je werkgever meer laat vragen dan redelijk is. Als veertiger ontwikkel je een besef van ouder worden; het leven is al ‘op de helft’. Dat kan tot verschillende ontwikkelingen leiden. Veel veertigers zoeken naar nieuwe waarden en normen. De betekenis van werken in verhouding tot het privé-bestaan verandert. Meer dan wat je doet, vind je het belangrijk wie je bent. Tegelijkertijd krijg je door een grote mate aan werkervaring oog voor grote lijnen. Voor sommige veertigers gelden nieuwe ontwikkelingen en jonge mensen als een bedreiging. Werk biedt hen structuur om zich te kunnen blijven handhaven in de maatschappij. Anderen proberen verbeten een dergelijke periode van twijfel over te slaan; zij boren extra krachtbronnen aan en vinden na verloop van tijd ófwel een nieuw evenwicht, óf knappen uiteindelijk af. Als veertiger neem je ofwel de veranderingen in je leven met energie ter hand, of je verliest de greep op je leven en laat je voortaan vooral door je omgeving sturen.

40

De vijftiger voelt minder drang om zichzelf op de voorgrond te plaatsen. Er ontstaan nieuwe interesses en een harmonieuzer levensstijl. Vaak geeft dit een impuls aan de eigen creativiteit en het onafhankelijk denken. Je hebt overzicht, ervaring en distantie ten opzichte van je eigen leven en werk. Vind je dit nieuwe evenwicht niet, dan ga je het arbeidsleven als lang en uitzichtloos ervaren. Ook je lichamelijke conditie gaat een rol spelen.

50

Zestigers zijn op de werkvloer (nog) tamelijk zeldzaam. Vele regelingen geven werknemers van boven de zestig nog altijd de gelegenheid te stoppen met werken. Ga je door met werken, dan ben je overduidelijk gemotiveerd. Je hebt wat minder energie en een wat trager lichaam, maar je stelt je wijs op en kunt het volhouden. Als zestiger ben je een welkome schakel in een organisatie, je kunt effectief zijn voor een gezelschap als je met aandacht en zorg wordt ingezet.

60

������������

“In ons gezelschap wordt veel met korte contracten gewerkt. Wat ����������� hebben functioneringsgesprekken dan voor zin?” Voor een gezelschap is het goed om zicht te hebben op de ervaringen van iedereen die er werkt. Vooral met het oog op keuzes die de leiding voor de toekomst maakt: doorgaan met veel korte contracten of juist niet? Welke kwaliteiten moeten er in de vaste kern zitten? Voor jezelf is het belangrijk goede afspraken te maken en ook naar een eventuele toekomst bij het gezelschap te kijken. Bij een kort contract is een goed exit- of evaluatiegesprek zeker de moeite waard: feedback op je prestaties en functioneren kun je gebruiken bij toekomstige jobs.

Leeftijd en levensfase vallen natuurlijk niet altijd precies samen. De een krijgt jong kinderen, een ander wat later, 9

������������

������������

������������

������������

�����������

�����������

�����������

������������

“Ik zit al veel te lang op deze plek. Ik wil iets anders gaan doen en zou graag een cursus volgen maar daar hoef ik bij mijn werkgever niet mee aan te komen. Daar is geen geld voor.” Je kunt in een gesprek met ����������� je leidinggevende aangeven dat een nieuwe uitdaging ook inspiratie oplevert voor je huidige werkzaamheden. Wijs je werkgever erop dat het gezelschap misschien aanspraak kan maken op subsidie van het Scholingsfonds Kunst en Cultuur. Dat kan aanzienlijk schelen in de kosten.

�����������

“In ons gezelschap is iedereen onder de veertig. Leeftijd speelt eigenlijk geen rol.” Juist wel. Als veel mensen in een gezelschap ongeveer even oud zijn, komen alle problemen van een bepaalde levensfase ook tegelijk en dus dubbel zo sterk naar voren, ook als je onder de veertig bent. Mensen zijn bijvoorbeeld tegelijk zwanger of hebben allemaal kleine kinderen. Trouwens, voor je het weet is straks iedereen vijftig en dat geeft weer andere knelpunten, ook allemaal tegelijk.

een derde helemaal niet. De leeftijd van een partner of van je ouders, de afstand tussen je eigen woonplaats en die van je familie, je gezondheid; het zijn allemaal factoren die je levensfase markeren. Wil je werk en privé met elkaar in balans houden, dan moet je je goed bewust zijn van je eigen levensfase en van de veranderingen die zich op korte of langere termijn zullen voordoen. Het ligt ook voor de hand dat iemand die vaak of snel van gezelschap wisselt andere problemen krijgt op een bepaalde leeftijd dan de collega die lang aan hetzelfde gezelschap verbonden blijft.

Individueel en collectief belang Je eigen situatie en je eigen belang vragen soms om afspraken en oplossingen die specifiek voor jou gelden, maatwerk dus voor de individuele werknemer. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de keuze om een dag minder te gaan werken, aan het opnemen van ouderschapsverlof, aan het nu en dan wisselen van taken of aan het verminderen van je takenpakket als je wat ouder wordt. Denk ook aan de planning van jouw loopbaan, niet alleen als je wat langer bij hetzelfde gezelschap werkt, maar ook als je vaak wisselt van job. Je moet dan op tijd zorgen voor de goede scholing of hulp kunnen krijgen van een loopbaancoach. Soms hebben werkgever en werknemers meer aan een aanpak die voor alle werknemers geldt en die dan ook vaak een positieve uitwerking heeft op het hele gezelschap. Als er goede functioneringsgesprekken worden gehouden, krijgt de werkgever een overzicht van de vragen en behoeften van de werknemers en kan hij die afwegen tegen de eisen die de organisatie stelt. Een duidelijk scholingsbeleid en een steeds actueel gemaakt scholingsplan levert kansen op voor nu en voor de ontwikkeling van je loopbaan in de toekomst.

Neem zelf verantwoordelijkheid Als je in loondienst werkt, is het voor jou belangrijk dat je werkgever een goed personeelsbeleid voert en zich daarbij bewust is van de verschillen tussen mensen, ook de verschillen in leeftijd en levensfase. Je kunt daaraan actief bijdragen en daar vervolgens ook gebruik van maken. Het is niet verstandig om te wachten tot je 10

���������

werkgever in actie komt. Neem zelf verantwoordelijkheid en toon initiatief. Soms is er ook tijd nodig om tot iets te komen, dus stel het niet te veel uit.

���������

���������

Informeer jezelf goed Wil je de goede initiatieven kunnen nemen, dan is het goed om eerst te weten wat mogelijk is en wat niet mogelijk is. Dat wordt voor een groot deel bepaald ������������ door de wet- en regelgeving, maar vaak ook door maatschappelijke ontwikkelingen. Het eigen karakter van en de cultuur binnen de theatersector stellen ook grenzen aan de mogelijkheden. Maak je speelveld echter niet te klein, zorg dat je op de hoogte bent van de regels en neem niet te gauw aan dat iets in jouw gezelschap of op jouw werkplek toch nooit kan. Dat geldt ook voor mensen ����������� die vaak van werkgever wisselen.

Kom in actie Als in jouw gezelschap functioneringsgesprekken worden gehouden, en de leiding doet daar verder ook iets mee, dan bieden die gesprekken vaak een goed moment om te praten over jouw balans tussen werk en privé en jouw blik op de toekomst. Als er geen functioneringsgesprekken zijn, dring er dan op aan dat die er komen, maar ga in elk geval een gesprek aan met je leidinggevende op een rustig moment. Zorg dat je dat ook voorbereidt. Leg na gesprekken afspraken vast. Misschien doet de leiding dat, dan kun je samen de tekst vaststellen. Wanneer je iets wilt veranderen, laat je dan niet te snel afschepen door je werkgever, ook niet als hij in eerste instantie beweert dat er geen oplossingen voorhanden zijn voor jouw situatie. Probeer in een gesprek boven tafel te krijgen wat de kern is van wat jij wilt en van het bezwaar van je werkgever. Eenmaal de eerste afhoudende reactie voorbij, zal vaak blijken dat oplossingen toch mogelijk zijn. Bedenk ook of het gaat om een oplossing die alleen voor jou van belang is, of dat de vraag eigenlijk net zo goed voor collega’s geldt. In het laatste geval doe je er goed aan naar je ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging te gaan en voor te stellen een collectieve regeling te bespreken. Je kunt ook je vakbond vragen er bij CAO-onderhandelingen over te praten.

“Ik heb in de wandelgangen en zelfs privé goed contact met ������������ ������������ mijn werkgever. Hij vindt dat wel genoeg en heeft geen behoefte aan zo’n formeel gesprek.” Informele contacten zijn prima en heel belangrijk. Het is wel goed om eens per jaar alles op een rijtje te zetten, aan de hand van een agenda te praten ����������� ����������� en daar ook een verslag van te maken. Dan heb je afspraken op schrift staan en kun je daarop terugvallen als er een andere leiding komt bij jouw organisatie (wat in de theaterwereld nogal eens voorkomt). Ook kun je in zo’n gesprek onderwerpen aansnijden die in de wandelgangen niet zo gauw ter sprake komen.

11

TON VAN RIESEN: ‘MET PENSIOEN

>> naam.............Ton van Riesen >> leeftijd.........................61 jaar >> beroep...............................Chef techniek bij Huis aan de Amstel >> opleiding............HBS >> relatie.......................Getrouwd sinds 1968, 2 kinderen

12

UIT DE PRAKTIJK

‘Na mijn HBS-B heb ik geen vervolgopleiding gedaan; ik ben meteen gaan werken. Ik kwam in dienst bij een transportfirma die verhuizingen deed maar ook decors voor het theater vervoerde. Via die decors kwam ik met het theater in contact, wat ik een leuke wereld vond. Als chauffeur en inspeciënt ging ik bij een gezelschap werken en langzaamaan ben ik de techniek ingerold. Rond 1970 begon ik als technicus bij Joop van den Ende. Tien jaar heb ik de André van Duin Revue technisch begeleid. Daarna heb ik bij een paar andere gezelschappen gewerkt, tot ik in 1984 bij het Amsteltoneel werd gevraagd, wat later Huis aan de Amstel werd. Ik heb altijd in loondienst gewerkt, ik heb nooit de behoefte gehad om te gaan freelancen. Het vak van technicus heb ik helemaal in de praktijk geleerd. Ook alle technische ontwikkelingen heb ik me eigengemaakt zonder er ooit een cursus voor te volgen. Dat zou nu niet meer kunnen, besef ik. Het is een ontzettend leuk vak, het is nog elke dag net zo genieten als toen ik begon. Elke voorstelling is anders. En al werk ik hier al meer dan twintig jaar, het blijft afwisselend. Nooit heb ik overwogen iets anders te gaan doen, dit is veel te leuk. Ik woon dan ook zo ongeveer in het theater. Mijn gezin heeft zich er altijd bij neergelegd dat ik er amper was. Ik ben 37 jaar getrouwd en onze twee kinderen zijn allang het huis uit. Mijn vrouw heeft ook altijd gewerkt, maar zij nam en neemt het grootste deel van de zorgtaken voor haar rekening, ook omdat ik veel weg ben en op onmogelijke tijdstippen. Vlak voor een première draai ik weken van zestig of zeventig uur. En als we op tournee zijn, trekken we van hotel naar hotel. Ik vind dat heerlijk, en thuis hebben ze er nooit een punt van gemaakt. Overleg of gesprekken hier in het Huis zijn altijd gericht op praktische dingen rondom voorstellingen. De enige gesprekken over mijzelf zijn de jaarlijkse functioneringsgesprekken. Als ik iets te melden heb, is dat het moment. Maar zover komt het meestal niet, want omdat dit een klein gezelschap is, heb je veel contact met elkaar. En als me iets niet bevalt, zeg ik het wel. Ik ben helemaal nog niet bezig met afbouwen. Misschien dat ik me over een jaar wel wil houden aan veertig uur per week, maar dat is dan ook alles. Ik merk niets van lichamelijke achteruitgang of een tanende motivatie. Ik vind het fijn om met jonge mensen te werken, dat houdt mij ook fris. Ik zal straks wel pensioen krijgen, maar ik houd me helemaal niet met dat soort dingen bezig, dat interesseert me allemaal niet. Wetten en regels, ach, als je jezelf er niet aan wilt storen, is er altijd wel iemand anders die je ermee lastig valt. Zodra er iets nodig is, hoor ik het wel. Zolang het kan, ga ik lekker door zoals ik bezig ben. Ze moeten me hier straks wegsturen!’ (ES)

TON VAN RIESEN

HOUD IK ME HELEMAAL NIET BEZIG’

13

ANNEKE STEFFENS: ‘IK BEN ME HEEL BEWUST VAN

>> naam.............Anneke Steffens >> leeftijd.........................43 jaar >> beroep.........Productieleider (momenteel voor Theatergroep Carver) >> opleiding............Lerarenopleiding Rietveld Academie, handvaardigheid >> relatie...............Samenwonend, 1 kind

14

UIT DE PRAKTIJK

‘Omdat ik een herexamen moest doen voor mijn vwo (ik was niet zo’n bètakind) was ik eigenlijk te laat om na te denken over wat ik nu werkelijk wilde. Op de valreep meldde ik me aan voor de Rietveld Academie. Ik wilde heel graag de beeldende kunst in maar de selectie daarvoor was al gesloten. Een lerarenopleiding kon nog wel. En zo studeerde ik na vier jaar af als lerares handvaardigheid. Mijn vader is wiskundeleraar en zat op dat moment hartstikke overspannen thuis dus het leek me na mijn afstuderen toch niet zo’n goed idee om op mijn 22e in het onderwijs te belanden. Ik was onzeker in die tijd, wist niet goed wat ik wilde, had wel allerlei ambities. Het liefst was ik toneelspeelster geworden maar daar waren mijn ouders op tegen. Ook droomde ik van een carrière als balletdanseres. Maar ik vond mezelf niet goed genoeg. Ik heb toen een periode beelden gemaakt – dat doe ik overigens nog steeds. Daarna werkte ik in een café om geld te verdienen. Toen ik mijn huidige vriend leerde kennen veranderde er iets. Hij is theatermaker, deed veel zelf in die tijd en ik hielp hem daar wel eens mee. Hij vroeg: Jij bent eigenlijk een ontzettende regelneef, dat ligt je gewoon goed, waarom ga je niet de productiekant op? Zo kwam ik via een banenpool bij een theaterbureau terecht, Berbee & Rudolphi, dat voorstellingen produceerde voor verschillende theatergroepen. Ik leerde ontzettend veel in die tijd maar was tegelijkertijd een manusjevan-alles. Ik realiseerde me dat als ik echt iets wilde bereiken in dit vak en er mijn brood mee wilde verdienen, dat ik er zelf heel hard aan moest trekken. Ook kreeg ik de behoefte dichter op het artistieke proces te zitten en niet meer vanuit kantoor te werken. Ik ben daar toen weggegaan en ben gaan werken voor theatergroepen als Suver Nuver en Carver. Het werd een heel drukke tijd, ik werd veel gevraagd, het ene na het andere. Ik heb mezelf die eerste jaren helemaal uitgeleverd, had nog heel erg het idee dat ik mezelf moest bewijzen. Maar er komt een moment dat je meer aan jezelf gaat denken. Je wordt iets ouder en de rek gaat er een beetje uit. Je gaat meer nadenken over de kwaliteit van je leven. Op mijn veertigste kreeg ik een kind. Dat heeft mij veel bewuster gemaakt van hoe ik met mijn tijd omga. Maar vooral ook hoe anderen met mijn tijd omgaan. En daar moet je in het theater voor blijven vechten, want voor iedere theatermaker is zijn project het allerbelangrijkste ter wereld. Bij ons thuis zijn de zorgtaken eerlijk verdeeld, we doen het fifty-fifty. We betalen ons blauw aan kinderopvang, zo’n 730 euro per maand. Sinds 2004 is daarvan een gedeelte terug te krijgen via de belasting. Je kunt ook een bijdrage krijgen van je werkgever maar dat weet bijna niemand. Als het gaat om secundaire arbeidsvoorwaarden vind ik theater een achtergebleven gebied, zeker als je voor wat kleinere gezelschappen werkt. Ik denk dat je dit werk alleen volhoudt als je er ook iets voor terugkrijgt. Heel vaak in de theaterwereld is er die euforie als je het weer hebt opgelost, als je een mooie voorstelling hebt gemaakt, en wordt de ellende van de vorige keer te gemakkelijk weer vergeten.’ (LA)

ANNEKE STEFFENS

HOE ANDEREN MET MIJN TIJD OMGAAN’

15

A

ACADEMIE VOOR PODIUMKUNSTEN De Academie voor Podiumkunsten verzorgt trainingen voor mensen die in de podiumkunsten werken. De cursussen van de academie komen in aanmerking om gesubsidieerd te worden door het Scholingsfonds Kunst en Cultuur (zie ook onder Scholingsfonds). www.academievoorpodiumkunsten.nl

ADOPTIEVERLOF, PLEEGZORGVERLOF Bij de adoptie van een kind hebben beide partners recht op adoptieverlof. Het verlof duurt maximaal vier aaneengesloten weken. Deze kunnen van twee weken voor de adoptiedatum tot zestien weken erna worden opgenomen. Ook als pleegouder kom je in aanmerking voor adoptieverlof als vanaf het begin duidelijk is dat het kind blijvend in het gezin wordt opgenomen. Zo moeten pleegouders en kind op hetzelfde adres wonen en moet er een pleegcontract zijn. Je werkgever moet het verzoek om adoptieverlof inwilligen. Je ontvangt tijdens het verlof van het UWV een uitkering ter hoogte van je salaris, tot een bepaald maximum. www.szw.nl

ARBEIDSDUUR In principe moet je werkgever toestemming geven als je meer of minder uren wilt gaan werken. Dat regelt de Wet Aanpassing Arbeidsduur (WAA). Alleen als het bedrijf in ernstige problemen komt, kan je werkgever je verzoek afwijzen. Om gebruik te maken van de WAA moet je minimaal een jaar in dienst zijn bij je werkgever. Je mag maximaal één keer in de twee jaar een verzoek indienen. Stuur je verzoek minstens vier maanden voor de ingangsdatum naar je werkgever. Een standaard aanvraagformulier vind je op www.vrouwonline.nl/werkprive/AanvraagFormulieren (ook voor mannen!) Deze regeling geldt overigens niet voor een organisatie met minder dan tien werknemers. De werkgever moet dan een eigen regeling treffen. www.szw.nl

BARRIÈREMETER Wil je een betere balans tussen werk en privé? Met de barrièremeter meet je de barrières die in 16

ABC VAN JE LOOPBAAN de weg staan. De barrièremeter is bedoeld voor mensen met kinderen in de leeftijd tot twaalf jaar, die een andere verhouding tussen werk en zorg wensen. Er is een meter voor mannen en er is een meter voor vrouwen. www.duojob.nl

B

BELASTING/BELASTBAARHEID Levensfasenbeleid richt zich op het vinden van een evenwicht tussen belasting van het werk en de belastbaarheid van de medewerker. Voor je werkgever is de Life on Stage Praktijkgids levensfasenbeleid in het theater geschreven waarmee hij aan de slag kan met levensfasenbeleid. www.lifeonstage.nl

BEVALLINGSVERLOF Zie zwangerschaps- en bevallingsverlof.

BRUTO-NETTO TEST Benieuwd naar de effecten van bepaalde keuzes op je nettosalaris? Hoe gaat het uitpakken als je parttime gaat werken? Of als je van functie gaat veranderen? Doe de bruto-netto test van Raet: www.raet.nl/proforma/ProfLite.asp?/w=l www.duojob.nl

C

CALAMITEITEN- EN ANDER KORT VERZUIMVERLOF Je hebt recht op calamiteitenverlof als je onvoorzien en onmiddellijk vrij moet krijgen, bijvoorbeeld vanwege een sterfgeval of een geknapte waterleiding. Of om bij plotselinge ziekte van een (pleeg)kind, partner, of ouder de eerste noodopvang te regelen. De duur van het verlof moet redelijk zijn en in verhouding staan tot de aard van het noodgeval en de verplichtingen die het met zich meebrengt. Je loon wordt tijdens het calamiteitenverlof gewoon doorbetaald. Je werkgever mag je voorstellen de verzuimde uren (gedeeltelijk) af te trekken van je vakantie-uren. Je moet wel tenminste het wettelijk minimum aantal vakantiedagen overhouden (vier keer het aantal arbeidsuren dat je per week werkt). www.szw.nl (onder verlofregelingen)

������������

���������

CAO De CAO Nederlands Theater is een Collectieve Arbeids Overeenkomst, die wordt gesloten tussen de Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen en -producenten (VNT) en FNV KIEM (Kunsten, Informatie en Media). Als je werkgever lid is van de VNT, moet hij de CAO Nederlands Theater naleven. Als werknemer heb je recht op de tekst van de CAO, je werkgever moet je die verschaffen wanneer je daarom vraagt.

D

DEELTIJDWERK Zie arbeidsduur.

DEMOTIE Een stapje terug doen. Overplaatsing van een werknemer naar een, in termen van verantwoordelijkheden en bevoegdheden, lagere functie als de huidige functie te zwaar is (geworden), met als doel ook in de toekomst gezond te kunnen blijven functioneren.

DUOBAAN

E

Kan jouw functie in deeltijd? Doe de DUOjob diagnose. www.duojob.nl

EXIT GESPREK

Gesprekken die met vertrekkende medewerkers gehouden worden om terug te kijken op hun dienstverband; bij kortlopende contracten is het exitgesprek de mogelijkheid voor een werknemer om feedback te krijgen op zijn prestaties en het functioneren binnen een organisatie. De leiding van een gezelschap heeft ook veel aan deze gesprekken bij het bepalen van een toekomstig beleid bijvoorbeeld rond korte en langere contracten.

F

FLEXIBELE ARBEIDSTIJDEN Valt het je zwaar om werk en zorgtaken te combineren? Bijvoorbeeld omdat je (kleine) kinderen hebt. Ga dan eens na (samen met je werkgever) of je je werktijden niet zodanig kunt aanpassen dat deze niet overlappen met de zorgtijden. De bepalingen omtrent de arbeids-

���������

����������� ���������

������������ ���������

����������� ������������

������������ ���������

����������� ������������

tijden die in de CAO zijn opgenomen, mogen daarbij uiteraard niet worden overschreden. Kijk ook bij Deeltijdwerk, Thuiswerken en Oudercontract. ������������

������������

������������

�����������

�����������

�����������

�����������

�����������

���������

������������

�����������

FNV KIEM FNV KIEM is de vakbond voor werknemers, freelancers, kleine zelfstandigen, starters en uittreders in de kunsten, informatie-industrie en de (multi)media. FNV KIEM is een van de initiatiefnemers van het project Life on Stage. FNV KIEM staat leden met raad en daad bij tijdens het zoeken naar mogelijkheden om werk en privé-leven op elkaar af te stemmen. www.fnvkiem.nl www.lifeonstage.nl

FUNCTIONERINGSGESPREK De beste manier voor jou, maar ook voor je werkgever om een goed zicht te krijgen op jouw ontwikkelingsmogelijkheden op korte en lange termijn. Bij functioneringsgesprekken komen een vast aantal afgesproken onderwerpen aan bod. Daaruit kun je allebei conclusies trekken over je loopbaanontwikkeling, scholing en mogelijke aanpassingen om de balans tussen werk en privé veilig te stellen. Zorg dat afspraken schriftelijk worden vastgelegd en dat beide partijen akkoord gaan met de verslaglegging. Vraag om een jaarlijks functioneringsgesprek, als dat in jouw organisatie nog niet de gewoonte is.

G

GASTOUDERS Kinderopvang via een erkend gastouderbureau geeft onder voorwaarden recht op een bijdrage in de kosten van de overheid en van de werkgever. Kijk verder bij Kinderopvang.

GELIJKE BEHANDELING De Wet gelijke behandeling bepaalt dat je niet ongelijk behandeld mag worden vanwege je godsdienst, levensovertuiging, politieke overtuiging, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, handicap of chronische ziekte, leeftijd, arbeidsduur (fulltime en parttime werk) en soort contract (vast of 17

ABC VAN JE LOOPBAAN tijdelijk). De wet beschermt de rechten van mensen, maar soms is het daardoor wel moeilijker om individuele oplossingen op maat te zoeken voor (bijvoorbeeld oudere) medewerkers. Met klachten over ongelijke behandeling kun je terecht bij de Commissie Gelijke Behandeling. www.cgb.nl

H

HAPPYTEST BALANS WERK/PRIVÉ Zit je wel lekker in je vel? Ben je happy? Deze test gaat ujt van jouw persoonlijke behoeften, in je privé leven, je sociale leven, je werk etc. Kijk of er voldoende balans is via happytest op internet. www.duojob.nl

INTERNET

I

Op internet is een schat aan informatie te vinden. In dit ABC vind je al veel verwijzingen naar websites. Life on Stage heeft een eigen website met heel veel handige links. www.lifeonstage.nl

KINDEROPVANG De overheid vindt dat kinderopvang een gezamenlijke verantwoordelijkheid is van ouders, werkgevers en het Rijk. De ouders kiezen het kinderopvangcentrum of gastouderbureau, zij sluiten de overeenkomst en betalen de factuur. In de CAO staat een artikel over kinderopvang dat bepaalt dat de werknemer onder bepaalde voorwaarden recht heeft op een bijdrage van de werkgever via het Sociaal Fonds Theater. De Wet Kinderopvang regelt een tegemoetkoming in de kosten van het Rijk, die door de belastingdienst aan de ouders wordt betaald. Als beide ouders werken en gebruikmaken van geregistreerde kindercentra of gastouderbureau’s, heb je recht op die bijdrage. Bij Postbus 51 kun je de brochure Wet Kinderopvang 2005, informatie voor werknemers opvragen. www.postbus51.nl

K

KORTDUREND ZORGVERLOF Je kunt aanspraak maken op deze verlofregeling om een thuiswonend ziek (pleeg)kind, een 18

zieke partner of ouder te verzorgen. De zorg moet noodzakelijk zijn en bovendien moet het duidelijk zijn dat jij de enige bent die de zieke op dat moment kan verzorgen. Je werkgever mag het zorgverlof alleen weigeren als de organisatie daardoor in zeer ernstige problemen zou komen. Je kunt ten hoogste tweemaal het aantal uren dat je per week werkt verlof krijgen. In de CAO Nederlands Theater is afgesproken dat je gedurende het verlof je volledige salaris doorbetaald krijgt. www.szw.nl (Wet Arbeid en Zorg)

KRAAMVERLOF Partners hebben recht op twee dagen betaald kraamverlof.

LANGDUREND ZORGVERLOF Dit recht maakt het je mogelijk tijdelijk een partner, ouder of (pleeg)kind die levensbedreigend ziek is te verzorgen. Gedurende twaalf maanden heb je recht op onbetaald verlof van zesmaal de wekelijkse arbeidsduur. Met je werkgever spreek je af hoe de spreiding van het verlof eruit ziet. In principe neemt je het verlof in deeltijd op, zodat je ook bij het arbeidsproces betrokken blijft. Je werkgever mag het zorgverlof weigeren, maar alleen als de organisatie door jouw afwezigheid in ernstige problemen zou komen. Als het zorgverlof eenmaal is ingegaan, kan de werkgever het niet meer terugdraaien. Het gaat om onbetaald verlof; je krijgt over je verlofuren geen salaris. www.szw.nl (Wet Arbeid en Zorg)

L

LEVENSFASE Zie het hoofdstuk Levensfase en loopbaan in deze brochure. Daar lees je alles over leeftijd en levensfasen met betrekking tot je loopbaan.

LEVENSLOOPMANAGER Levensloopmanager is een internetsimulatiespel dat je bewust maakt van de gevolgen van bepaalde keuzes. www.nibud.nl

���������

������������

LEVENSLOOPREGELING

N

Via de levensloopregeling kunnen werknemers geld sparen om zich periodes van verlof te kunnen veroorloven, zoals ouderschapsverlof (in dat geval is de regeling extra aantrekkelijk), langdurend zorgverlof, een sabbatical leave of studieverlof. Ook kan de regeling worden ingezet om een verlof voorafgaand aan het pensioen te financieren of om een tijdlang parttime te kunnen werken. De werknemer kiest zelf de manier van sparen. Informeer bij je werkgever naar de regels en naar een collectief aanbod voor werknemers van de toneelgezelschappen. Je kunt niet tegelijk sparen via de levensloopregeling en de spaarloonregeling. www.szw.nl

LOOPBAANCOACH Een loopbaancoach coacht medewerkers bij loopbaanplanning en het daarbij behorende ontwikkelplan. Van medewerkers wordt verwacht dat zij zelf in eerste instantie verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen van hun loopbaan, de werkgever kan dit door middel van het aanbieden van een loopbaancoach mede mogelijk maken. Een loopbaancoach kan extern worden ingehuurd of ingezet worden als interne (deel)functie, of een combinatie daarvan. Acteurs kunnen tachtig procent reductie krijgen op de kosten. Meer informatie over de voorwaarden en de financiering vind je onder Scholingsfonds. www.scholingsfonds-kc.nl

M

MINDER/MEER WERKEN Zie Arbeidsduur.

MOBILITEIT

Als je op meer plaatsen in de organisatie inzetbaar bent, kun je met je werkgever afspraken maken over interne taakverschuiving. Ofwel omdat je huidige taak (tijdelijk) te zwaar is ofwel om fris en scherp te blijven (interne mobiliteit). Ook is het mogelijk met andere organisaties afspraken te maken over het (tijdelijk) detacheren of uitwisselen van medewerkers. Dat heet externe mobiliteit.

���������

���������

������������

���������

MOEDERCONTRACT �����������

������������

������������

�����������

���������

������������

���������

������������

������������

������������

�����������

�����������

�����������

������������

�����������

Ook voor vaders. Zie Oudercontract.

NOODSITUATIE

�����������

�����������

�����������

Zie Calamiteitenverlof.

OUDERCONTRACT

O

Arbeidscontracten waarin de werktijden precies samenvallen met de schooltijden van het kind van de werknemer (m/v).

OUDERSCHAPSVERLOF

Ouders van kinderen tot acht jaar hebben recht op tijdelijk onbetaald ouderschapsverlof. De werkgever mag een aanvraag niet weigeren. De spelregels: je moet minstens één jaar in dienst zijn en het verlof twee maanden voor de ingangsdatum aanvragen. Er zijn beperkingen aan de lengte van het verlof en aan het aantal uren dat je per week mag opnemen. In goed onderling overleg kunnen werknemer en werkgever het ouderschapsverlof ook op een andere wijze inrichten: bijvoorbeeld het verlof over langere tijd uitsmeren of een fulltime verlof inrichten. Zie ook Levensloopregeling. Een standaard aanvraagformulier vind je op www. vrouwonline.nl/werkprive/AanvraagFormulieren (ook voor mannen!).

OUDERENBELEID De overheid stimuleert het langer doorwerken van ouderen met subsidies voor projecten, waarin taakverlichting vaak een rol speelt. Regelmatig maken CAO-partijen afspraken over ouderenbeleid. In de CAO is voor ouderen een vakantiedagenregeling opgenomen. Bij de gezelschappen is meestal sprake van een ad hoc beleid als zich een concreet probleem voordoet. Spreek tijdig en regelmatig over jouw grenzen en mogelijkheden in de laatste jaren van je loopbaan. Houd eventuele wijzigingen in de gaten in de regelingen voor werkende mensen boven de 65.

19

P

PERSOONLIJK ONTWIKKELINGS PLAN (POP)

T

Een plan waarin je je huidige en toekomstige positie als werknemer en je ambities beschrijft. Een goed moment om een POP op te stellen is rond een functioneringsgesprek, wanneer de belangrijke zaken voor de korte en langere termijn aan de orde komen, als een moment van reflectie.

R

ABC VAN JE LOOPBAAN

TAAKAANPASSING Het in balans houden (of brengen) van de belasting van de door jou uit te voeren taken met jouw belastbaarheid. Vind je dat je functie in de huidige vorm te zwaar wordt, praat met je werkgever over de mogelijkheid om zodanige veranderingen aan te brengen dat je weer met plezier meedraait; dat voorkomt dat je moet afhaken. Werk hier zelf actief aan mee: door te scholen kan je werkgever je bijvoorbeeld breder inzetten.

REKENTOOL Is een andere werkverdeling tussen jou en je partner financieel haalbaar? Zie Werkverdeler.

S

SABBATICAL LEAVE

Zie Levensloopregeling.

SCHOLING

Scholing is belangrijk voor de ontwikkeling van je loopbaan. Scholing kan ook kansen bieden om te zorgen voor evenwicht tussen werk en privé. Bij veel gezelschappen is het scholingsbeleid een ad hoc beleid en is er ook weinig geld voor beschikbaar. Dit is natuurlijk een kwestie van prioriteiten. Dring aan op een jaarlijks plan en vraag om scholing. Kijk ook even in de CAO voor de vergoedingsmogelijkheden. Zie ook Scholingsfonds en Academie voor Podiumkunsten. www.lifeonstage.nl

SCHOLINGSFONDS Het Scholingsfonds Kunst en Cultuur verstrekt subsidies voor scholingsactiviteiten aan gezelschappen die rijkssubsidie krijgen. Het fonds betaalt een deel van de kosten indien de scholing is gericht op de ontwikkeling van vaardigheden van medewerkers of op de innovatie van werkwijzen of diensten en producten van de instelling. Het Scholingsfonds verstrekt ook subsidies aan zelfstandig werkende kunstenaars. Het is voor hen mogelijk om 80% van de kosten voor scholing of coaching vergoed te krijgen. Dat geldt ook voor kunstenaars die korte tijdelijke dienstverbanden hebben. www.scholingsfonds-kc.nl 20

THUISWERKEN Thuiswerk kan een mogelijkheid zijn om ervoor te zorgen dat werkverplichtingen en zorgverplichtingen elkaar niet overlappen. Taken die niet tijd- en plaatsgebonden zijn geven je bij thuiswerken de maximale mogelijkheid om de arbeidstijd rondom de zorgverplichtingen te plannen; daar heb je immers niet te maken met openings- en sluitingstijden van de werkplek. Eventueel kunnen natuurlijk ook tijdgebonden activiteiten die niet plaatsgebonden zijn thuis worden uitgevoerd mits de zorgtaken daaromheen kunnen worden gepland. Met werkgevers kunnen afspraken worden gemaakt over de faciliteiten en inrichting van een werkplek voor thuiswerken op kosten van de werkgever.

U V UWV

Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). In 2002 zijn alle uitvoeringsinstellingen (Gak, GUO, Cadans, SfB en USZO) opgegaan in het UWV. Het UWV beoordeelt het recht op een WW- of WAO-uitkeringen en verstrekt uitkeringen. Het UWV is verantwoordelijk voor de reïntegratie van WW-gerechtigden en arbeidsgehandicapten. www.uwv.nl

VNT

Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen en -producenten (VNT) is de belangenbehartigings- en werkgeversorganisatie voor de professionele theaterproducenten in Nederland. Zie ook CAO. De VNT is één van de initiatiefnemers van het project Life on Stage. www.vnt.nl en www.lifeonstage.nl

���������

���������

W

WERKVERDELER Jij en je partner willen een betere verdeling tussen arbeid en de zorg voor jullie gezin. De een wil daarom wat minder gaan werken, de ander wat meer. Wat zijn de gevolgen voor jullie inkomen? Gaat degene die meer verdient minder werken en degene die minder verdient meer werken? Dan zou je zeggen: ons inkomen gaat achteruit. Door de werking van ons belastingstelsel is dat echter lang niet altijd het geval. Reken het uit met de rekentool van de werkverdeler van het NIBUD. www.nibud.nl

WW Als je geheel of gedeeltelijk werkloos wordt kun je het verlies aan inkomen voor een bepaalde periode opvangen met een WW-uitkering. Werk je als ‘artiest’ in de theatersector en heb je een onregelmatig arbeidspatroon (d.w.z. meerdere contracten) gehad, dan moet je van de afgelopen 39 weken 16 weken hebben gewerkt om in aanmerking te komen voor een uitkering. De medewerkers, die zich geen artiest kunnen noemen, moeten 26 van de laatste 39 weken hebben gewerkt. www.szw.nl www.fnv-kiem.nl

���������

������������

���������

���������

������������

������������ �����������

������������

��������

�����������

��������

vier weken vóór de dag van de vermoedelijke bevallingsdatum mag het verlof worden opgenomen. Wanneer het kind later wordt geboren dan gedacht, kan dat betekenen dat je meer dan zestien weken verlof krijgt. Het uitvoeringsinstituut werknemersverzekeringen (UWV) zorgt voor de uitkering ter hoogte van je salaris. Je werkgever moet zorgen voor aanmelding bij het UWV. ������������ �����������

������������ �����������

������������ �����������

�����������

�����������

�����������

ZIP Zaken in Podiumkunsten (ZIP) bevordert de professionalisering van projectmatig werkende producenten in de podiumkunsten door ondersteuning te bieden bij de bedrijfsvoering en het uitoefenen van het werkgeverschap. www.zip.nl www.lifeonstage.nl

HANDIGE ADRESSEN FNV KIEM

Jan Tooropstraat 1, 1062 BK Amsterdam Postbus 9354, 1006 AJ Amsterdam tel. 020 355 36 36 / www.fnv-kiem.nl VERENIGING VAN NEDERLANDSE THEATERGEZELSCHAPPEN EN -PRODUCENTEN

Herengracht 174, 1016 BR Amsterdam tel. 020 620 02 01 / www.vnt.nl ZIP – ZAKEN IN PODIUMKUNSTEN

WWIK WWIK staat voor Wet Werk en Inkomen Kunstenaars. In het leven geroepen om kunstenaars te steunen bij het opbouwen van een rendabele beroepspraktijk. www.szw.nl www.kunstenaarsenco.nl

ZORGVERLOF

������������

���������

Z

Zie Kortdurend, Langdurend zorgverlof en Calamiteitenverlof.

ZWANGERSCHAPS- EN BEVALLINGSVERLOF Je hebt recht op zwangerschapsverlof en bevallingsverlof van zestien weken, waarvan minstens tien weken na de bevalling. De datum waarop het verlof ingaat, hangt af van de vermoedelijke bevallingsdatum. Vanaf zes weken, maar minimaal

Korte Leidsedwarsstraat 12, 1017 RC Amsterdam tel. 020 422 20 66 / www.zip.nl SCHOLINGSFONDS VOOR KUNST EN CULTUUR

Postbus 54, 1400 AB Bussum tel. 035 693 42 49 / www.scholingsfonds-kc.nl KUNSTENAARS&CO

Nieuwe Herengracht 119,1011 SB Amsterdam Postbus 2617, 1000 CP Amsterdam tel: 0900 535 25 99 (10 ct pm) / www.kunstenaarsenco.nl ACADEMIE VOOR PODIUMKUNSTEN

Postbus 2522, 1000 CM Amsterdam tel. 020 512 65 36 / www.academievoorpodiumkunsten.nl www.lifeonstage.nl 21

RICHARD VAN DER KEUR: ‘IK WERK

>> naam.............Richard van der Keur >> leeftijd.........................37 jaar >> beroep...........................Administratief medewerker bij Het Nationale Toneel >> opleiding............Middelbare detailhandelschool >> relatie...............Getrouwd

22

UIT DE PRAKTIJK

‘Toen ik mijn middenstandsdiploma had gehaald, heb ik een tijdje in een modezaak gewerkt. Dat was niks voor mij. In 1992 was in Rotterdam gemakkelijk werk te vinden in de scheepvaart en daar rolde ik in. Ik volgde een cargadoorsopleiding en veranderde een paar keer van werkgever totdat ik het werk niet meer interessant vond. Uiteindelijk kwam ik als accountmanager op de exportafdeling van een staalbedrijf terecht. Ik had veel Afrikaanse klanten en moest daarom bij de nonnen in Vught op talencursus. Dat vond ik leuk. Ik dacht wel eens: Kijk mij hier nou zitten! Iedereen had een opleiding gedaan en ik was er gewoon ingerold. Ik verdiende goed en kon doorgroeien als ik dat wilde. Een gelikte organisatie, maar de commerciële baan paste niet helemaal bij mij. Ik wilde me meer verbonden voelen met het product. In mijn vrije tijd was ik al jaren actief bezig met regisseren, schrijven en spelen bij een toneelgroep, Reijeroord. Ik besloot uit de staal te stappen zodra ik een baan in de theaterwereld kon vinden. Kort daarna zag ik een advertentie van Het Nationale Toneel voor een secretariaatsmedewerker. Ik heb de directeur er met veel moeite van overtuigd dat ik écht bereid was veel eenvoudiger werk te doen dan ik gewend was en in salaris achteruit te gaan. Dat had ik ervoor over om te werken op een plek waar mijn hart ligt. Mijn vriend, met wie ik vijftien jaar samen ben, was het volkomen met me eens. Inmiddels werk ik hier vier jaar. Het werk voldoet nog steeds aan mijn verwachtingen. Ik zie veel verschillende dingen en door het diverse repertoire kan ik steeds mijn smaak ontwikkelen. Dat is nuttig voor mijn eigen toneelwerk. Ook probeer ik mijn baan breder te maken, door bijvoorbeeld het archief te gaan ordenen. Daar ben ik niet voor opgeleid, maar ik ga er gewoon aan beginnen. Het archief van Het Nationale Toneel is ontzettend interessant en heel inspirerend voor mijn eigen toneelgroep. Ik merk dat ik korter vooruit kijk dan voorheen. Toen ik 25 was, hield ik me meer met de toekomst bezig. Ik hoop wel dat ik in deze sector kan blijven werken. Met mijn pensioen ben ik bewust bezig geweest toen ik van baan veranderde, om wat ik had opgebouwd te kunnen meenemen. Dat vond ik wel belangrijk. Maar ik krijg het beslist niet benauwd bij het idee om hier tot mijn 65e te blijven werken. Aan de organisatie van Het Nationale Toneel kunnen veel bedrijven een puntje zuigen. Dat is een voordeel als je meer banen hebt gehad: Je weet hoe het elders is. Een nadeel in vergelijking met commerciële functies is dat ik hier nauwelijks kan opklimmen of in de breedte kan overstappen. Banen in de toneelwereld zijn meer afgebakend. En als ik een opleiding zou doen voor iets anders, ben ik mijn plek kwijt en weet ik niet wat ik ervoor terugkrijg. Daarom houd ik het bij het verbreden van mijn taken en steek ik daarnaast alle tijd in de toneelgroep.’ (ES)

RICHARD VAN DER KEUR

NU WAAR MIJN HART LIGT’

23

KIRSTEN LYKLAMA: ‘IK ZOU MEER REGEL

>> naam.............Kirsten Lyklama >> leeftijd.........................27 jaar >> beroep...........................Coördinator Educatie bij Toneelgroep Oostpool >> opleiding............Docent dramatische vorming, Arnhem >> relatie...............Samenwonend

24

UIT DE PRAKTIJK

‘In het begin van je loopbaan denk je precies te weten wat je wilt. Het beeld is heel helder, je inzet hoog. Maar het beeld verschuift. Zo wilde ik altijd zakelijk leider worden van een groot theatergezelschap. Nu moet ik daar niet meer aan denken. De eerste jaren pak je alles aan. Ik ben begonnen bij theaterwerkplaats Generale Oost en deed daar de publiciteit. Hierna werd ik gevraagd door Lex Prinzen om bij Toneelgroep Oostpool lessen te geven en projecten te bedenken en te maken. Maar al snel merkte ik dat de organisatorische kant mij toch meer aantrok. Nu werk ik daar vier ‘theaterdagen’ per week als educatief coördinator. Mijn werkgever heeft me gevraagd of ik vijf dagen wil werken maar dat doe ik heel bewust niet. Mijn werk houdt mij nu al bijna vierentwintig uur per dag bezig. Ik vind het moeilijk een goede balans te vinden tussen mijn werk en mijn privé-leven. Niet alleen hoe ik met mijn tijd omga maar vooral ook hoe ik mijn hoofd tussendoor leegmaak. Ik geef mezelf de opdracht in de trein geen werk maar boeken mee te nemen. Of om weer eens een lange wandeling te maken. Maar te vaak blijft dat bij voornemens. Sinds een maand woon ik samen met mijn vriend. We praten veel. Over wat we willen bereiken, in onze carrière maar ook privé. We maken plannen voor de toekomst. Hij is iets ouder dan ik en is meer bezig met kinderen. Ik heb daar geen haast mee en denk: Daar heb ik tot mijn veertigste nog de tijd voor. Ik wil voorlopig nog tijd vrijhouden voor andere dingen. Zo geef ik lezingen voor Hummelinck Stuurman en ben ik zakelijk leider van een nieuwe theaterstichting in Arnhem. Ik wil me blijven ontwikkelen. Mijn werkgever bij Oostpool geeft mij daar ook veel gelegenheid voor. Op dit moment volg ik bijvoorbeeld een training ‘praktisch leidinggeven’. Voor de toekomst weet ik het nog niet. Soms denk ik wel eens dat ik iets heel anders ga doen. Misschien dat ik trainingen ga geven waarbij drama wordt ingezet als middel en niet als doel. Ik twijfel of ik dit wel moet zeggen maar ik vind het theater toch een opgeklopt wereldje, een wereld binnen de wereld. En dat vind ik vaak ingewikkeld. Ik zoek meer naar de menselijke kant en die kom ik binnen het theater te weinig tegen. Dat is voor mij wel een teleurstelling. Je zet je heel erg in maar vraagt je soms af waar je het voor doet. De cultuur in het theater is zo hard mogelijk werken. Dat wordt normaal gevonden. In de theaterwereld kun je eigenlijk niet met goed fatsoen om vijf uur naar huis. Als ik iets zou kunnen veranderen, dan zou ik meer regelmaat in de onregelmaat willen bereiken. Dat je pieken van tevoren aan ziet komen, met elkaar. En een betere samenwerking, we werken soms te los van elkaar, opereren teveel vanaf onze eigen kleine eilanden. Ja, ik verlang naar meer eenheid.’ (LA)

KIRSTEN LYKLAMA

MAAT IN DE ONREGELMAAT WILLEN’

25

ZELF AAN HET ROER!

Verantwoordelijkheid nemen, richting bepalen, eerlijkheid, maar ook onbehagen en onzekerheid; het kwam allemaal aan bod tijdens A Day in a Life on Stage, het congres over loopbanen in de theatersector dat op 30 januari plaats vond in Theater Bellevue in Amsterdam. De deelnemerslijst toonde een bont gezelschap van bureaumanagers, technici, acteurs, publiciteitsmedewerkers, personeelsmanagers, regisseurs, zakelijk leiders en vele anderen.

Decennia ‘on stage’ Iemand die al decennia ‘on stage’ staat is Anne-Wil Blankers (65). Samen met haar acterende zoon Christo van Klaveren (40), schuift zij aan de ontbijttafel aan bij dagvoorzitter Jeroen Smit, publicist en presentator. Moeder en zoon werken momenteel samen in de musical Cabaret, waarin AnneWil Fräulein Schneider speelt en Christo werkzaam is als resident director. Christo heeft er bewust voor gekozen om naast het acteren ook te regisseren, omdat het werk als acteur niet altijd voor het oprapen ligt. Anne-Wils situatie is anders: ‘Ik ben een gouden kip; ik heb heel veel geluk gehad en altijd veel kunnen werken. Ik had vroeger een au pair die hielp met de kinderen en ik kon op een gegeven moment zelfs besluiten om minder te gaan werken. Ik ben zeer bevoorrecht.’ Maar ze weet dat de theaterwereld hard kan zijn en heeft Christo dan ook nooit bijzonder gestimuleerd voor dit vak te kiezen.

Hoe staan we ervoor? Om de rest van de dag goed onderlegd te volgen geeft Berend Jan Langenberg, docent aan de Erasmus Universiteit en connaisseur op het gebied van arbeidsvoorwaarden in de culturele sector, een kort college over 26

de veranderingen in de theaterwereld in de afgelopen twintig jaar. Uniek voor de sector is dat de liefde voor het theatervak groot is en veel mensen in deze sector willen werken; de zogenaamde ‘work preference’ is zeer groot. De werkgelegenheid is in de afgelopen jaren gestegen met ongeveer zeventig procent, maar daartegenover staat dat het aantal werkgevers is verdrievoudigd en het aantal werknemers verviervoudigd! Vervolgens waaieren de congresgangers uit naar de werkgroepen in Bellevue en de Stadsschouwburg. In de werkgroepen wordt nagepraat over het college van Langenberg, maar ook gediscussieerd over zaken als scholing, functioneringsgesprekken, levensfasenbeleid en jobhoppen. Ook gaan deelnemers aan de slag om hun eigen loopbaan in kaart te brengen.

Frustratie Terug in de grote zaal van Bellevue wordt het publiek getrakteerd op een hilarisch optreden van doorgewinterde theatermannen René Eljon en Hein van der Heijden. Met een scène uit Briefopbrengers van René Eljon geven zij op geheel eigen wijze gezicht aan twee middelmatige, over hun loopbaan

gefrustreerde acteurs. In een kleedkamer in Goes wordt het leed van deze losers op sterk water gezet: te weinig tekst (‘dat ene kutzinnetje’), een regisseur die slaat, het wachten op die ene grote rol en die verrotte kleedkamer-routine. Is dit het ware theaterbestaan?

Andere sectoren Gastspreker Anieta Scholten, auteur van het boek Aan de slag met levensfasenbeleid, vergelijkt de theaterwereld met haar eigen sector, de zorg. ‘Net als in de theaterwereld zijn mensen het grootste kapitaal; daar moet goed voor gezorgd worden.’ Wanneer het onderwerp functioneringsgesprekken aangesneden wordt reageert de zaal wat sceptisch. Velen aanwezigen hebben zo’n gesprek nog nooit gevoerd. Vooral bij een kort dienstverband is een dergelijk gesprek ongebruikelijk. Sommigen hebben heel positieve ervaringen. Toch is er onzekerheid; een grote afhankelijkheid (‘Ik wil wel graag ook in de volgende productie meedoen.’) en gebrek aan ervaring maakt de introductie van functionerings- of evaluatiegesprekken niet eenvoudig. Scholten heeft één eenvoudig advies: ‘Probeer het, praat met elkaar.’

Reflectie en dan een borrel De verantwoordelijkheid voor je eigen leven en loopbaan lijkt de rode draad van de dag te zijn. Jeroen Smit nodigt een aantal congresgangers uit deel te nemen aan een podiumpanel om de onderwerpen van de dag nog eens door te nemen. Een zakelijk leider, een productieleider, een technicus, een acteur en een regisseur nemen plaats. Acteur Jörgen Joosten: ‘Ik liep rond met het gevoel dat er iets moest gebeuren in mijn leven, in mijn loopbaan. Deze dag kwam als geroepen en was een eye-opener’. Regisseur Kasper Kapteijn vertelt dat een goede reflectie op je eigen loopbaan heel belangrijk is: ‘Ik heb na mijn afstuderen contact gehouden met een van mijn studiebegeleiders. Hij volgt mij en is eerlijk. Zo’n klankbord is zeer waardevol.’ Loopbanen in de theatersector gaan niet altijd over rozen, maar de dag is geslaagd omdat het begin is gemaakt; het gesprek is gestart. Zoals gebruikelijk na het einde van de voorstelling wordt het gesprek voortgezet in café De Smoeshaan. Daar wordt het glas geheven op het leven op de planken en achter de schermen! 27

KASPER KAPTEIJN: ‘IK MOEST EEN

>> naam............Kasper Kapteijn >> leeftijd..........................................32 jaar >> beroep/functie................Regisseur >> opleiding...................................Regieopleiding Amsterdam >> relatie....................geen

28

UIT DE PRAKTIJK

‘Op mijn visitekaartje staat: toneelregisseur, acteur, grafisch ontwerper. Maar ik ga ze weggooien. Wie wil er nou een grafisch ontwerper die niet al zijn tijd in het grafisch ontwerpen steekt? Vroeger stond er zelfs nog meer op mijn kaartje. Ik schreef gedichten en toneelstukken en ik heb de docentenopleiding tekenen en schilderen gedaan. Vlak na mijn docentenopleiding ben ik een paar keer ingevallen als tekenleraar. Geweldig vond ik dat, leerlingen enthousiast maken voor kunst. Maar toen iemand vroeg of ik voor een festival een toneelstuk wilde schrijven én uitvoeren, wist ik het zeker. Mijn hart ligt bij het toneel. Er was wat durf voor nodig om me daar helemaal aan over te geven. Toen ben ik naar Amsterdam gegaan en nu ben ik regisseur, en soms ontwerp ik. Vorig jaar heb ik nog een package deal gedaan; heb ik een voorstelling geregisseerd én de flyer ontworpen. Schrijven doe ik niet meer. Daar is isolement voor nodig en dat wil ik niet. Bovendien heb ik dat de afgelopen jaren het minst gedaan en het minst gemist. Na de regieopleiding dacht ik allereerst: Ik ga de komende drie jaar alle regieklussen aannemen die me worden aangeboden. Nu staan er dus wel dertig verschillende soorten projecten op mijn cv. Enerzijds kun je dan denken: “Die Kapteijn is een duizendpoot”, anderzijds is het nogal ongericht. Daar wilde ik vanaf. Hoewel mijn helden ook duizendpoten zijn, zoals Wim T. Schippers, heb ik toch het gevoel dat ik heldere keuzes moest maken. Gelukkig had ik vorige zomer een gat in mijn agenda. Dat kwam perfect uit, een pas op de plaats. Toen heb ik besloten me te gaan specialiseren in komedie en nieuwe toneelteksten. Ik wil een regisseur met een smoel worden, met een specialisatie. Dit jaar ben ik ook een eenmanszaak geworden, geen vangnet meer, geen uitkering, erg spannend. Niet dat ik ooit een uitkering heb gehad overigens, als ik na een klus werkeloos was ging ik gewoon in de kroeg werken of ik at het geld op dat ik net had verdiend. Bovendien vind ik de WWIK (Wet Werk en Inkomen Kunstenaars, red.) belachelijk. Als je succes hebt en geld verdient moet je het terugbetalen! Ik ben natuurlijk blij dat zo’n wet bestaat als noodopvang, maar de basis van die uitkering klopt niet, ze is contraproductief. Komend seizoen word ik regieassistent bij Jos Thie én ga ik spelen in zijn productie met Mini en Maxi. Dan sta ik 120 speelbeurten lang met de grootmeesters van de lach op het toneel, ik ben zeer benieuwd hoe dat zal voelen. Als voorbereiding heb ik stage gelopen bij komedieregisseur Bruun Kuijt, van wie ik veel heb opgestoken. Er zijn mensen die zich verbazen over het feit dat ik zo’n stage doe, terwijl ik al bijna vier jaar ben afgestudeerd. Maar ik wil doorleren, er is nog zoveel aan regisseren dat ik niet begrijp. Het is een strategie: als ik onderaan begin, eindig ik misschien wel bovenaan.’ (JS)

KASPER KAPTEIJN

PAS OP DE PLAATS MAKEN’

29

My Life on Stage is een uitgave van Life on Stage,

TEKSTBIJDRAGEN

een project van:

Raijmakers & Hofmeester, adviseurs in cultuur

Vereniging van Nederlandse Theatergezelschappen en

www.adviseursincultuur.nl

- producenten (VNT)

MoreTXT, Lonneke Kok (Laura Adriaanse, Jowi

www.vnt.nl

Schmitz en Ellen Segeren)

FNV KIEM Vakbond voor Kunsten Informatie en Media

Femke Vijn, Anne-Marie Kremer

www.fnv-kiem.nl

REDACTIE

Zaken in Podiumkunsten (ZIP)

MoreTXT

www.zip.nl

www.moretxt.nl ONTWERP

KochxBos Ontwerpers Amsterdam www.kochxbos.nl FOTOGRAFIE

Life on Stage wordt financieel ondersteund door het

Jochem Jurgens

Europees Sociaal Fonds vanuit de Subsidieregeling

www.jochemjurgens.nl

Dagindeling ESF-3 en door het Sociaal Fonds Theater

CONTACT

Life on Stage p/a ZIP – Zaken in Podiumkunsten Korte Leidsedwarsstraat 12 De schrijvers hebben zoveel mogelijk zorg besteed aan de inhoud van deze gids. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend.

1017 RC Amsterdam [email protected] www.lifeonstage.nl

DE KRACHT VAN KUNSTENAARS

Kunstenaars&CO stimuleert en ondersteunt kunstenaars bij de ontwikkeling van een rendabele beroepspraktijk Wat vinden kunstenaars bij ons? • Beroepsmatigheidsonderzoeken (voor toelating tot de WWIK) • Informatie • Training en opleiding • Begeleiding (adviesgesprekken, loopbaanbegeleiding, coaching en carrièreadvies)

Friederike Dietz, Leiden

Said Mahrouf/ Otto Snoek, Amsterdam

Jaqueline van der Venne, Heerlen

Foto groot: Arno Scheper, Den Haag

• Projecten waarin kunstenaars werkervaring kunnen opdoen binnen en buiten de kunst • KunstenaarsWerkkrediet Kijk op www.kunstenaarsenco.nl voor meer informatie!

Kunstenaars&CO Postbus 2617, 1000 CP Amsterdam Nieuwe Herengracht 119 1011 SB Amsterdam F 020 535 25 05 E [email protected]

De Kunstenaarslijn 0900 535 25 99 (10 cent p/m) op werkdagen van 10.00 tot 16.30 uur bereikbaar voor vragen over de beroepspraktijk en over Kunstenaars&CO.

www.kunstenaarsenco.nl www.beroepkunstenaar.nl ( i.s.m. Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) www.beroepskunstenaarsindeklas.nl www.transmissionarteducation.com

Lara de Greef, Eindhoven

������������

���������

�����������

���������