nummer 3, oktober 2013
uwv.nl/perspectief
‘ik wil gewoon aan de slag’
inhoud
04 Kunst voor u
Maar liefst 132 kunstenaars deden mee aan het UWV Kunstcongres met Perspectief 2013. Twee winnaars vertellen.
05 Mijn leven
Martin Mens kreeg afasie na een herseninfarct. Hij richtte de Stichting Afasietheater op.
mantelzor06 Jonge gers
18
09
In Nederland zijn er zo’n 500.000 kinderen (tot 20 jaar) met chronisch zieke ouders. Hoe is het om op zo’n jonge leeftijd zo’n belangrijke taak te hebben? Een jonge mantelzorger aan het woord.
Mijn Leven
Antoine ten Haaft heeft Becker spierdystrofie. Zijn lichaam maakt heel moeilijk spierweefsel aan. Het betekent voor hem: er niet bij horen.
10 Kort
Veranderde regelgeving, nieuwe mogelijkheden en interessante nieuwtjes.
21
Het misverstand
Arnold gaat ervan uit dat de Belastingdienst zijn gegevens doorgeeft aan UWV. Het levert hem een forse boete op.
zien 22Horen, en doen
www.uwv.nl/perspectief
Bekijk
de website van UWV Perspectief met elke week nieuwe artikelen
Uitjes, producten en ander moois. Dit keer onder andere Het Dolhuys en een boek van ex-politieman Wim Niesten.
24 Column Vincent Bijlo
Commentaar van cabaretier Bijlo op ziekte, gezondheid en het leven in het algemeen.
12 Ruimte voor u
Jannes Oosterveld lijdt aan schizofrenie en is manischdepressief. Inmiddels is zijn eerste bundel columns gepubliceerd.
12
13 Mijn Leven
14
Isabelle Lebrocquy overwon darmkanker en helpt nu ex-kankerpatiënten aan een baan met haar bedrijf oPuce.
Altijd bang
Angsten kunnen je leven ontwrichten. Kha-Yo en Yvonne weten er alles van. Ze zochten hulp.
18 De uitvinders
Als je met een beperking leeft, heb je soms hulpmiddelen nodig. Drie uitvinders vonden ze zelf uit.
02 uwv perspectief
voor u
door u
met layar meteen naar filmpjes en foto’s Als u een smartphone of tablet heeft, hebben enkele pagina’s van dit magazine een digitaal extraatje voor u. U kunt foto’s of filmpjes direct bekijken. U vindt de digitale extra’s op de pagina’s met het Layar-logo. Zo werkt het: 1. Neem uw smartphone of tablet. 2. Download de gratis Layar-app in de App Store of via Google Play. 3. Scan de pagina (niet alleen het Layar-logo) met uw smartphone of tablet. 4. Start het filmpje of de fotoserie. Geen smartphone of tablet? Bekijk de foto’s of filmpjes op www.uwv.nl/perspectief.
• Verhalen van lotgenoten • Elke week nieuwe artikelen • Aansprekende filmpjes • Handige wegwijzer
• Geef uw mening • Reageer op verhalen van anderen • Schrijf uw eigen blog • Plaats een oproep of tip
Meld u aan voor de nieuwsbrief en mis niets!
Wilt u ook als eerste weten welke nieuwe artikelen, filmpjes en blogs er op de site staan? Ga dan naar www.uwv.nl/perspectief en meld u aan voor de nieuwsbrief.
Ga met Layar direct naar de website van UWV Perspectief. uwv perspectief 03
mijn leven
UWV Kunstcongres met perspectief 2013
Bekijk het filmpje van het Kunstcongres
mijn
en
lev
anja
Ronald
04 uwv perspectief
‘Aafke Ste e haar werk nhuis weet met “V een groot luchtelingen” heel verfijn actueel thema d verwoord en kwetsbaar te en’, aldus de jury.
de winnaars Anja de Mooij (58), Kalmthout
‘Tot 1994 heb ik in de horeca gewerkt en de eerste vrouwencamping van Nederland gerund. Toen raakte ik wegens PTSS (posttraumatische stressstoornis) arbeidsongeschikt. Schilderen en schrijven doe ik mijn hele leven al, maar ik ben pas tien jaar geleden een deeltijdkunstopleiding gaan volgen. Kunst betekent voor mij bevrijding van een opgesloten gevoel, dat zie je aan het schilderij. Het is een overwinning dat ik dit hier durf te tonen, het laat zien waar ik nu sta.’
Ronald van Dijk (44), Breukelen
‘Leven is kunst voor mij. Toen ik voorgoed in de WAO kwam, werd het maken van driedimensionale beelden mijn passie. Ik wilde ontdekken wat ik nog wel kon. Nu volg ik mijn hart, dan komt er altijd een onvoorziene verrassing uit. Zo ook bij ‘Boom in zaadje’. Ik dacht dat ik een oude boom was, die al veel had meegemaakt. Maar toen ontdekte ik dat ik eigenlijk een net ontsproten kiem ben. Want als mens en als kunstenaar ben je immers altijd in ontwikkeling.’ ■
Tekst: Marian Vleerlaag, foto: Maurits Giesen
Op 9 september vond in het Cobra Museum voor Moderne Kunst in Amstelveen het UWV Kunstcongres met Perspectief 2013 plaats. Kunstenaars met een Wajong-, WIA- of WAO-uitkering konden zich voor dit congres aanmelden. Uit 132 inzendingen koos de deskundige jury drie prijswinnaars.
Commentaar van de jury: ‘Een opvallend mooi en verrassend beeld. Het lijkt keramiek, maar het is geknoopt henneptouw.’
Aafke
Tekst: Froukje Wattel, foto’s: Mel van Vorstenbos
k et kunstwer De jury: ‘H ooij laat een M e van Anja d gezicht achter d schreeuwen anhoop op een W . en zi s ie ld, tral anier verbee beheerste m aangrijpend.’ origineel en
Kijk voor het verhaal van Aafke op www.uwv.nl/ perspectief
‘Ik kan nu weer praten en schrijven’
In september 2007 werd theatermaker Martin Mens (59, IVA-uitkering) getroffen door een herseninfarct; hij hield er afasie aan over. Een taal- en spraakgebrek. Praten en schrijven moest hij opnieuw leren. Nu werkt hij voor en met mensen met afasie.
‘Ik was die ochtend nog onder de douche geweest. Ik wilde mijn vrouw vertellen dat mijn hand raar voelde, alsof hij sliep. Maar er kwamen geen woorden uit mijn mond. Ik kon niet meer praten. Ik werkte toen als dramadocent voor een school en was acteur, theatermaker en directeur van een klein theatertje in Almere. Mijn werk als soloacteur met veel tekst kon ik vergeten. En het theatertje moest sluiten. Dat was een moeilijke tijd voor mij en mijn gezin. Ik dacht dat ik gek werd. Praten en schrijven moest ik opnieuw leren. Mijn ervaring als acteur en vooral mimespeler heeft me geholpen. Ik kan nu weer aardig praten en schrijven. Een boek lezen is nog lastig: ik kom er niet in, zeg maar. Soms komt ook niet binnen wat iemand zegt. Ik hoor geen cijfers en namen en telefoneren is lastig. Ik werk met mensen met afasie, ik zie dat mijn problemen erger hadden kunnen zijn. De Stichting Theatermakerij, waar ik werkte, is nu veranderd in Stichting Afasietheater. Daar ben ik artistiek leider op vrijwillige basis. Ik heb de kleutervoorstelling Het Cadeau gemaakt. Dat is alleen met klanken, dus zonder woorden. Ook bedoeld voor mensen met afasie. Ik geef dramales aan mensen die helemaal niet praten. Voor en met mensen met afasie heb ik ook een kwartetspel gemaakt: het MimeKwartet. Naast mijn vrijwilligerswerk doe ik nu meer in huis als huisman. Door mijn afasie is de stap naar betaald werk lastig, zeker door mijn leeftijd. Ik zou graag willen dat drama en communicatietraining voor mensen met afasie in de zorg worden erkend en meer worden ingezet.’
Kijk voor een filmpje over Martin eind oktober op www.uwv.nl/perspectief. ■
uwv perspectief 05
Tekst: Marian Vleerlaag, illustraties: Holly van de Coevering
Jonge mantelzorgers
In Nederland hebben een half miljoen kinderen te maken met een zieke ouder. Vaak nemen zij een deel van de zorg op zich, omdat het vanzelfsprekend is. Pascal is zo’n jonge mantelzorger. Hoe gaat zij om met de ziekte van haar moeder? En hoe gaat het met haarzelf?
k e i z is
Pascal somt haar huishoudelijke taken op: ‘Ik kook bijna elke dag, maak soms schoon, zet de vuilniszakken buiten, doe de boodschappen en soms ook de was.’ Haar moeder Kathy heeft sinds zeven jaar fibromyalgie, een moeilijk behandelbare aandoening van spieren en bindweefsel. ‘Het wordt de laatste jaren erger’, vertelt de van oorsprong Amerikaanse Kathy. ‘Sinds een halfjaar heb ik ook hielspoor (pijnlijke peesontsteking in de voet) en loop ik met een gipskorset om mijn been. Daarnaast ben ik slechthorend en heb ik last van depressies.’ Het klinkt ernstig, toch hangt in het huis een goede sfeer. Onder tafel spelen twee
katten, moeder en dochter zitten gezellig samen op de bank. Af en toe kruipt Pascal tegen haar aan. ‘Het is niet verkeerd voor kinderen om ook huishoudelijke taken uit te voeren,’ vertelt Kathy, ‘maar bij Pascal gaat dat verder dan gebruikelijk. Ik kan bepaalde zaken echt niet meer zelf doen.’ Uitlaatklep
‘Pascal is heel zelfstandig voor haar leeftijd’, concludeert haar moeder. Maar ze is ook zeer gevoelig en dat probeer ik in de gaten te houden: maakt ze zich niet te veel zorgen?’ Zorgen maken over haar moeder, dat doet Pascal zeker. Pascal: ‘Meestal kan ik dat wel
tegen haar zeggen, maar soms ben ik ook iets te voorzichtig. Dan voel ik me ergens rot over en dan vertel ik het maar niet. Ik wil niet dat ze meer zorgen krijgt.’ Gelukkig heeft Pascal haar eigen uitlaatklep. Ze schrijft verhalen en scenario’s die ze met haar vriendinnen verfilmt. ‘Ik wil ook een boek schrijven. In mijn verhalen zitten vaak dingen uit mijn eigen leven, soms overdrijf ik dat bewust zodat het erg heftig wordt. Ze zijn meestal spannend maar eerder psychologisch spannend dan vol met harde actie. Ik laat mijn moeder al mijn verhalen lezen.’ ‘De creativiteit van Pascal vind ik heel belangrijk’, meent ➜ uwv perspectief 07
mijn leven
Kijk voor hulp en informatie over mantelzorg op de website van de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers www.mezzo.nl.
Liefde is het belangrijkst
Pascal en Kathy praten veel met elkaar en dat is fijn maar ook echt nodig, vinden ze allebei. ‘Soms heeft Pascal de neiging om te veel thuis te blijven. Dus vraag ik regelmatig door,’ aldus Kathy, ‘zodat Pascal aan kan geven hoe het gaat en of het haar niet te veel wordt. Zo houd ik haar goed in de gaten.’ Gelukkig hebben ze het samen heel goed, benadrukken ze. ‘We mogen dan wel niet veel geld en spullen hebben: de liefde is het allerbelangrijkste, de rest is bijzaak’, aldus Kathy. Omdat Pascal, die hoogbegaafd is, net op het gymnasium zit, zal er een nieuwe balans in het gezin gezocht moeten worden - maar ze hebben er allebei zin in. Pascal hoeft het gelukkig niet helemaal alleen te doen. Ze krijgen praktische hulp van een vrijwilligers- en mantelzorgorganisatie. ‘Morgen komt iemand helpen met het schilderen van Pascals kamer’, vertelt Kathy. ‘Dat is natuurlijk heel fijn!’ Onderzoek jonge mantelzorgers
Psycholoog dr. Dominik Sieh van de Universiteit van Amsterdam onderzocht de situatie van jonge mantelzorgers in Nederland. ‘Een chronische ziekte van een ouder heeft effect op het hele gezin en dus ook op de kinderen.’ Hij benadrukt dat er positieve effecten zijn van jong zorgen, zoals vroege zelfstandigheid, verantwoordelijkheidsgevoel en het hebben van een groot gevoel van nodig en nuttig zijn. Maar volgens zijn onderzoek komen er bij deze groep jonge mensen ook twee keer zoveel naar binnen gekeerde klachten voor. ‘Naar binnen ge-
08 uwv perspectief
keerde klachten uiten zich bijvoorbeeld in buikpijn en hoofdpijn. Een kind zegt niet snel “ik ben ongelukkig”, maar wel “ik ben misselijk”. Opvallend is dat de helft van de jongeren aangeeft zich zorgen te maken zelf een ziekte te krijgen.’ Is de situatie alarmerend? ‘Nee, dat niet per se’, zegt Sieh. ‘De problemen komen niet bij alle kinderen voor. Maar bewustzijn hierover is belangrijk, juist deze kinderen zijn vaak erg rustig. Dan moeten ze eigenlijk goed in de gaten gehouden worden. Door de politieke ontwikkelingen wordt de druk op de gezinnen steeds groter. De overheid doet immers een groeiend beroep op de mantelzorg. En dat is wel zorgelijk.’ Niet toedekken
‘De omgeving kan veel betekenen voor deze kinderen’, aldus Sieh. ‘Ten eerste de zieke ouder zelf. Ga de situatie niet toedekken. Kinderen maken zich dan sneller zorgen en betrekken jouw gemoedstoestand op zichzelf. Probeer open te zijn, vertel wat er aan de hand is en laat zien hoe je je voelt, maar ga zeker niet aldoor klagen. Daarnaast kan een leerkracht goed in de gaten houden hoe het met een kind gaat. Een huisarts dient de aanpak te richten op het hele gezin. Ook blijkt het aansluiten bij een patiëntenvereniging en het aangaan van lotgenotencontact heel belangrijk.’ Het doel van Siehs onderzoek was de ontwikkeling van een vragenlijst waarmee vroegtijdig kan worden ontdekt of het kind ondersteuning nodig heeft. ‘Een praktisch hulpmiddel voor de zorgverleners rond het gezin om snel inzicht te krijgen in de situatie en in te spelen op de zorgbehoefte’, aldus de onderzoeker. ‘Noodzakelijk, want de helft van de zorgende jongeren geeft aan zelden hulp te krijgen vanuit de omgeving.’ ■
feiten en cijfers In Nederland zijn er zo’n 500.000 kinderen (tot 20 jaar) met chronisch zieke ouders. Uit onderzoek van Dominik Sieh (2011) onder 150 jonge mantelzorgers blijkt dat 90% van de kinderen zich zorgen maakt om de zieke ouder en 75% geeft aan bang te zijn dat de ouder ernstiger ziek wordt. Slechts 2 van de 10 jongeren gaf aan psychologische hulp te hebben gehad. Gesprekken met lotgenoten (20%) hebben de voorkeur boven gesprekken met een deskundige (11%). Slechts 8% van de jongeren denkt dat een deskundige kan helpen om de thuissituatie te verbeteren. 20% van de kinderen zegt meer informatie over de ziekte nodig te hebben. 16% van de deelnemers wil gebruikmaken van een website speciaal voor kinderen met een zieke ouder. 17% van de jongeren wil bovendien graag meer huishoudelijke hulp hebben.
Lees ook het verhaal van de familie Van Wijk-Dietz op www.uwv.nl/ perspectief.
en
lev
‘Ik wil aan het werk’
Antoine ten Haaft (26) heeft Becker spierdystrofie. Hij rondde wel de Hogere Juridische Opleiding af en sindsdien is hij op zoek naar werk. Maar met zijn sociale hart zou hij zich ook graag inzetten voor zijn mede-Wajongers.
Tekst: Marian Vleerlaag, foto: Maurits Giesen
Kathy. ‘En ze blijft open staan voor het leven, voor andere mensen en andere dingen. We zoeken naar evenwicht, ik wil niet dat het te zwaar voor haar wordt.’
mijn
‘Opgroeien met gezonde kinderen terwijl je een spierziekte hebt, dat heeft groot effect op je. Zij skeelerden, ik fietste erachteraan. Zo zijn er legio voorbeelden van “er niet bij horen”. Door de spierdystrofie maken mijn spieren meer vet en minder spierweefsel aan. Ik heb minder kracht en meer moeite met balans. Mijn studie – de Hogere Juridische Opleiding met Sociaal Juridisch profiel – is ten koste van mijn gezondheid gegaan, vooral tijdens het stagejaar en het schrijven van mijn scriptie. In deze drukke periode had ik minder tijd om te oefenen. Mijn spieren weer opbouwen vergt tijd, maar daar werk ik nu aan. Ik zou graag betaald werk vinden. Dat laatste blijkt na mijn studie zeer moeilijk. Als ik voor een sollicitatiegesprek moet wachten in een wachtruimte kom ik moeilijker overeind. Je ziet mijn beperking, voor je het weet gaat het hele gesprek daarover en niet over mijn kwaliteiten. Ik weet dat het moeilijke tijden zijn maar het hebben van een arbeidshandicap werkt dubbelop beperkend. Terwijl het zo belangrijk is dat werkgevers kijken naar wat je kunt, naar je mogelijkheden. Veel mensen krijgen net als ik nu gewoon die kans niet. Ik wil mensen graag helpen. Ik weet nu dat ik vanuit mijn achtergrond en positie me goed kan inleven in een ander, snel inzicht heb in wat er speelt. Ambassadeur voor Wajongers zijn, ook dat is een wens. Maar ik wil vooral graag betaald werk waarbij ik mijn sociale hart in kan zetten. Nu werk ik als vrijwilliger bij Humanitas, bij het project Thuisadministratie. Mensen ondersteunen bij het oplossen van hun financiële problemen en hun zelfredzaamheid vergroten: dat geeft me voldoening. Beter dan thuiszitten en ik ontwikkel me ook nog eens. Maar ik hoop dat binnenkort in een betaalde baan te kunnen doen.’
Kijk voor het filmpje van Antoine op www.uwv.nl/perspectief. ■ uwv perspectief 09
Mantelzorgcompliment verdwijnt
Tekst: Marleen Leussink
Voetbal mee met de Dutch Career Cup en vind ook een baan!
Praat mee in de cliëntenraad
Het mantelzorgcompliment van de Sociale Verzekeringsbank komt per 1 januari 2015 te vervallen. Het huidige mantelzorgcompliment van € 200 per jaar is bedoeld als blijk van waardering voor het goede werk van mantelzorgers én een tegemoetkoming in de kosten. De reden van de afschaffing is dat de waardering en erkenning van mantelzorgers bij de gemeente komt te liggen. Gemeenten worden dus verantwoordelijk voor het waarderen en erkennen van mantelzorgers. Een financiële tegemoetkoming voor mantelzorgers ontbreekt echter in de nieuwe plannen. Wel wordt het budget voor het mantelzorgcompliment toegevoegd aan het gemeentefonds. Let op: in 2013 en 2014 wordt het mantelzorgcompliment nog wel verstrekt. Kijk voor meer informatie op www.rijksoverheid.nl/mantelzorg.
UWV hoort graag wat klanten van de dienstverlening vinden. Via de cliëntenraad kunt u actief meedenken en meepraten over de dienstverlening van UWV. Ieder lid van een cliëntenraad is zelf klant van UWV en kan daardoor de kwaliteit van de dienstverlening heel goed beoordelen. Gezamenlijk vertegenwoordigen de cliëntenraden alle klanten van UWV.
Er zijn twaalf cliëntenraden: elf districtsraden en één centrale cliëntenraad. Iedere cliëntenraad bestaat uit zestien leden. De districtscliëntenraden overleggen met districtsmanagers van UWV over de dienstverlening in de verschillende districten. De centrale cliëntenraad praat met de Raad van Bestuur over het beleid van UWV. Een cliëntenraad bespreekt suggesties en ervaringen van klanten en kan gevraagd en ongevraagd advies uitbrengen. De cliëntenraden werken zo continu aan de verbetering van de dienstverlening door UWV. Op advies van de cliëntenraad paste UWV bijvoorbeeld enkele brochures en brieven aan om ze duidelijker te maken voor de lezer. Waar kunt u verder nog meer over meepraten? Bijvoorbeeld over hoe medische beoordelingen verlopen, hoe UWV klachten afhandelt, of UWV zijn afspraken nakomt en over de betaling van een uitkering. Vindt u dat zaken anders en beter kunnen worden geregeld? Laat het de cliëntenraad in uw district weten. De cliëntenraden hebben een eigen website: www.clientenraad-uwv.nl. Hier kunt u terecht voor informatie. Ook als u overweegt om actief te worden in een cliëntenraad, kunt u zich aanmelden via de website.
Stichting Life Goals, UWV en USG Restart hebben in 2011 Dutch Career Cup opgericht. Het gezamenlijke doel: mensen met een uitkering binnen een jaar aan een baan helpen. Het is voor de deelnemers een sportieve manier om aan zichzelf te werken. Zo leren ze bouwen aan hun zelfvertrouwen, bijvoorbeeld door het scoren van een doelpunt. Ondertussen helpt een coach hen intensief bij het vinden van een passende baan. Inmiddels doen al 350 voetballers en 24 voetbalclubs mee. Wilt u ook werken aan uw toekomst? En hebt u wel zin om een balletje te trappen? Als u een uitkering van UWV (Wajong, WIA) of van de gemeente (WWB, SW) hebt dan kunt u meedoen. Het is wel belangrijk dat de instantie die de uitkering verstrekt ook akkoord is. Deelname is gratis. Kijk voor meer informatie over deelname op www.dutchcareercup.nl.
Regelhulp helpt u op weg
Regelhulp is een digitale wegwijzer van de overheid voor mensen die op zoek zijn naar zorg of ondersteuning. Dit webportaal bevat actuele informatie op het gebied van zorg, welzijn en sociale zekerheid. Samenwerkende organisaties zijn onder andere gemeenten, het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), UWV en de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Zeker als u meerdere vragen hebt, is Regelhulp interessant. Via drie ingangen kunt u zoeken naar informatie en oplossingen:
Foto: Hollandse Hoogte/Frank Muller
Foto: Dutch Career Cup
Balletje trappen
Foto: Hollandse Hoogte/David Rozing
kort
wegwijzer
Nationale Hulpgids
Nationalehulpgids.nl is een website waar hulpvragers en hulpverleners in de kinderopvang, thuiszorg, schoonmaak en dagopvang elkaar kunnen vinden. Als hulpvrager kunt u gratis een advertentie maken en kunt u reageren op aanbod van ‘hulpen’, oftewel mensen die ondersteuning willen bieden. Zij kunnen zich ook gratis aanmelden. Vermeld al uw wensen in uw advertentie. Als een geschikte hulpverlener reageert, kunt u samen een afspraak maken om te kijken of het echt klikt. Uw gegevens worden niet openbaar gemaakt. Meer dan 50.000 mensen hebben zich inmiddels aangemeld, dus er is vast iemand bij u in de buurt. Kijk voor informatie op www.nationalehulpgids.nl.
1. Mijn situatie Kies deze optie als u stap voor stap uw situatie in kaart wilt brengen. U beantwoordt enkele vragen, waardoor u ziet welke mogelijke oplossingen het best bij u passen. 2. Informatie Hier staat een overzicht van herkenbare onderwerpen over een beperking, gebeurtenis of fase in uw leven waar u uit kunt kiezen. Dit is de snelle route naar oplossingen, regelingen en voorzieningen voor verschillende situaties. 3. Direct regelen U kunt via Regelhulp een gesprek of voorziening aanvragen bij de gemeente, het CIZ en UWV. Het CIZ beoordeelt of mensen recht hebben op AWBZzorg (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). Met een paar stappen ziet u welke organisatie u kunt benaderen als u financiële steun of professionele hulp nodig hebt. www.regelhulp.nl uwv perspectief 11
mijn leven
ruimte voor u
‘Ik heb mijn stemmen gebundeld in mijn boek’ Wajonger Jannes Oosterveld (30) lijdt aan schizofrenie en is manischdepressief. Hij hoort stemmen, heeft waanideeën en kan van enorm vrolijke buien vervallen in diepe depressiviteit. Onlangs verscheen zijn eerste boek, Oscar.
‘Vooroordelen bij werkgevers wegnemen’ Isabelle Lebrocquy (48) kreeg twee jaar geleden darmkanker. Nu ze genezen is, wil ze mensen na kanker aan volwaardig werk helpen.
Tekst: Marian Vleerlaag, foto: Maurits Giesen
Meer lezen over Jannes? Oscar is te koop via www.nicolaivandoorn.nl. Op www.uwv.nl/perspectief vindt u zijn nieuwste persoonlijke column. ■
Ga voor het filmpje van Isabelle naar www.uwv.nl/perspectief. Met Layar kunt u dit direct bekijken.
12 uwv perspectief
en
lev
Tekst: Els Mannaerts, foto: Steven van Noort
‘Heel lang heb ik geprobeerd een gewoon leven te leiden. Al vanaf mijn tiende hoor ik stemmen en heb ik vreemde voorstellingen, maar ik vond dat ik me niet moest aanstellen. Pas op mijn 26e werd ontdekt wat ik had en kreeg ik een Wajong-uitkering. Ik heb gelukkig nu wel een baan. Ik werk voor www.nationalezorggids.nl, waar ik columns schrijf over mijn ziekte. Daarnaast redigeer ik artikelen voor de site. Onder het pseudoniem Nicolai van Doorn (genoemd naar een van mijn stemmen) schrijf ik over mijn ziekte en mijn leven. De columns zijn onlangs zelfs gebundeld in een boek, Oscar, ook een stem. Een vervelende stem, maar ik ben blij met hem. Hij heeft mij aan het denken gezet en nu ben ik hem de baas. De uitgave van mijn boek is een hoogtepunt in mijn leven. Mijn ouders heb ik nog nooit zo trots gezien. Voor hen is het ook zwaar geweest, maar nu heb ik echt iets bereikt. Dat maakt ze blij.’
mijn
‘Twee jaar geleden werd ik volledig onverwacht in het ziekenhuis opgenomen. Mijn plotselinge klachten bleken darmkanker te zijn. Heel naar, maar het zag er gelukkig goed voor me uit. Op mijn werk ging het minder goed. Mijn proefperiode liep af en werd ondanks toezeggingen niet omgezet in een contract. Mijn werkgever wilde het risico niet nemen. Ik moest weer solliciteren, maar zodra ik bij een sollicitatiegesprek het woord kanker liet vallen, kon ik de baan vergeten. Ik ontmoette steeds meer mensen die hetzelfde meemaakten. Meer en meer mensen krijgen te maken met kanker en de ziekte zal in de toekomst chronisch worden: 52% van de patiënten geneest. De helft daarvan is jonger dan 60 jaar en actief op de arbeidsmarkt. Door mijn situatie ging ik onderzoeken hoe het geregeld is vanuit de overheid. Ik nam contact op met de politiek, praatte met ministeries en verzekeraars en ben uiteindelijk mijn bedrijf oPuce gestart. Een wervings- en selectiebureau voor mensen die kanker hebben gehad. Het gaat om goed en duurzaam plaatsen. Wij zoeken hiervoor grote werkgevers die het werkgeversrisico kunnen dragen, zoals Philips. Ik wil bedrijven anders laten kijken naar kanker: iemand die deze ziekte heeft overwonnen, heeft juist meer kracht en flexibiliteit te bieden. oPuce heeft zestig mensen in portefeuille. We zijn nu bezig met een onderzoek naar werk en kanker dat samen met enkele experts wordt uitgewerkt. Doel is inzicht te krijgen in hoe mensen tijdens en na kanker werken. Uiteindelijk wil ik ze een volwaardige deelname aan de maatschappij bieden.’ ■ uwv perspectief 13
G
Angstklachten zijn er in vele soorten en maten, maar ze hebben vrijwel altijd een ontwrichtende werking. Jan van den Berg is hoofdbehandelaar bij IPZO, een gespecialiseerd angstbehandelcentrum.
‘Om te beginnen heb je enkelvoudige angsten, zoals angst voor spinnen of angst om te vliegen. Dat hoeft niet erg te zijn wanneer je de bron van je angsten gemakkelijk kunt vermijden. Maar als je bijvoorbeeld bang bent om voor grote groepen te staan en je verandert op je werk van functie waardoor je opeens presentaties moet geven, ontstaat er een probleem. Verder zien we hier mensen met complexe klachten. Zij hebben naast hun angsten ook last van andere problemen, zoals depressiviteit of overbelasting eventueel in combinatie met lichamelijke klachten.’ Paniek
‘Er bestaat ook gegeneraliseerde angst, waarbij iemand overbezorgd is. Het gaat vaak om zorgen over werk, geld en gezondheid (ook van anderen). Daarnaast heb je mensen met paniekaanvallen. Die paniekaanvallen zijn geen symptoom van angst, ze zijn de angst zelf. Bij claustrofobie ben je bang om in een lift te stappen; je weet dat je een paniekaanval zult krijgen als je dat toch doet. Maar als iemand lijdt aan een paniekstoornis, valt een aanval moeilijk te voorspellen. Daarnaast behandelen wij angstklachten die zijn ontstaan na een trauma. Dat hoeft niet alleen maar een situatie te zijn waarbij een pistool op je hoofd gericht werd. Een trauma kan ook ontstaan door een conflict, zoals bij Kha-Yo (zie pagina 16), waarbij een beladen herinnering haar hele leven ontwricht.’ Dwang
IPZO behandelt ook mensen met dwangklachten, zoals smetvrees, en mensen met sociale angstklachten: angst voor een negatieve beoordeling door anderen. Veel behandelingen richten zich op wat Van den Berg ‘‘niet-functionele vermijding’’ noemt. ‘Als mensen niet het leven kunnen leiden dat ze willen omdat ze situaties vermijden, spreek je van niet-functionele vermijding. Dit kun je proberen op te heffen door iemand vanuit een veilige situatie te confronteren met zijn angst.’ Naast confrontatietherapie en gedragstherapie biedt IPZO meer interventievormen als cognitieve therapie (‘‘foute’’ gedachtegang herprogrammeren door middel van oefeningen), ontspanningstherapie, trauma-interventie en psycho-educatie. ‘Doel van alle behandelingen is uiteindelijk mensen strategieën, opvattingen en technieken aan te leren waarmee ontspanning optreedt in bepaalde situaties, waardoor ze die situaties niet langer hoeven te vermijden.’ Succes
Het succes van de behandeling is vaak afhankelijk van de klachten. ‘Hoe specifieker een angst is, hoe gemakkelijker je hem bij de kop kunt vatten’, zegt Van den Berg. ‘Als angstklachten sterk verweven zijn met andere problemen ben je langer bezig. En welke behandeling je ook volgt, het is belangrijk om hem af te maken, net als een antibioticakuur. Anders kan, net als bij een bronchitis, de ontstekingshaard zo weer opvlammen. Twijfel niet, als je last hebt van angsten doe je er goed aan naar de huisarts te gaan. Hij kan je doorverwijzen naar de juiste hulpverlener. Je hebt iemand nodig die met je meedenkt over de mate waarin hulp nodig is.’ ➜
l , Il rts
ra us
t
Altijd
BAN
omgaan met angst
e nna Tekst: Els Ma
ab erl nd o s: W tie
uwv perspectief 15
omgaan met angst
‘Met medicijnen gaat het beter’
cijfers
Een brommer, een huilend kind, een blaffende hond: gewone omgevingsgeluiden, maar voor Yvonne Wassink (53) aanleiding voor hevige paniekaanvallen.
‘Mijn hele leven ben ik al gevoelig voor geluiden, vooral als ik thuis ben. Als ik op een terras ben en er komt een brommer voorbij, vind ik dat ook wel vervelend, maar dan voel ik me niet letterlijk bedreigd. Geluid in mijn eigen omgeving geeft me het gevoel dat ik niet veilig ben. Bovendien heb ik last van dwangmatig piekeren. Medici noemen het een gegeneraliseerde angststoornis. Sommige geluiden label ik als “goede geluiden”, bijvoorbeeld het geluid van de klassieke muziek die mijn vriend draait als hij boven aan het werk is. Andere geluiden zijn “slechte geluiden”. Liefst wil ik dan vluchten. Als dat niet kan, ga ik krijsen. Ik ben vele malen in therapie geweest, ik ben een keer vier maanden opgenomen geweest in een kliniek, maar niets hielp. De oorzaak is nog steeds onbekend, maar de symptomen bestrijd ik nu met medicijnen. Bijwerking van de medicatie is dat je heel erg moe wordt. Bovendien ben ik depressief, heb ik een persoonlijkheidsstoornis en chronische RSI. Ik werkte als communicatieadviseur en redacteur, nu heb ik een WGA-uitkering. Toch gaat het sinds ik medicijnen gebruik veel beter met me. Laatst was ik op pad met een vriendin. Ze zei: “Je reageert nog steeds heftig op geluiden.” Zelf merk ik dat niet meer, ik vind dat ik nu al in het paradijs beland ben.’
‘Ik kon alleen nog maar huilen’ Kha-Yo (25, WIA-uitkering) groeide op in een gezin met zeven kinderen, waar structuur en regelmaat belangrijk waren. ‘Maar ik spijbelde veel en thuis pikte ik geld. Mijn ouders dachten dat ik door iemand gedwongen werd, ze konden zich gewoon niet voorstellen dat hun kind zoiets deed.’
‘Mijn vader zette me erg onder druk om toe te geven dat dit niet uit mezelf kwam. “Als je de waarheid niet vertelt, dan doe ik je iets aan en begraaf ik je in de tuin”, heeft hij op een avond gezegd. Het voor mij traumatische incident heb ik in eerste instantie verdrongen, maar na jaren van onbegrijpelijke klachten ben ik twee jaar geleden doodziek geworden. Mijn lichaam trok aan de
handrem. Ik kon alleen nog maar huilen en nog meer toen mijn zusje me confronteerde met het feit dat ik een eetstoornis had. Ik had het zelf niet eens door. Uiteindelijk ben ik bij een kliniek terechtgekomen, waar ik leerde met mijn eetstoornis om te gaan. In een traumagroep en met hulp van een therapeut leerde ik bovendien hulp en steun te accepteren en mijn doodsangsten te verwerken. Ik heb de diagnose posttraumatische stressstoornis. Ik werk niet meer en ben nog steeds in therapie. Ik slik ritalin tegen ADHD en oxazepam om mijn tekort aan slaap in te halen. Ik ben met kleine stapjes op weg naar een nieuwe toekomst. Mijn verleden voelt nog als ballast, maar ik hoop dat het ooit alleen nog maar bagage is.’ ■
K
or vo ijk
er me
at inform ie of hulp
op
w w w .ip zo .nl
Psychische klachten zoals angststoornissen staan wereldwijd in de top vier van meest voorkomende ziekten. Ook in Nederland vormen angststoornissen een groot deel van de totale ziektelast onder de volwassen bevolking. Bijna 20% van de Nederlanders heeft ooit last gehad van een angststoornis. Dit blijkt uit een onderzoek onder de volwassen Nederlandse bevolking tot 65 jaar. Bij vrouwen komt een angststoornis vaker voor dan bij mannen; 23,4% van de vrouwen heeft ooit in het leven last gehad van een angststoornis, bij mannen is dat 15,9%. Sociale fobie (9,3%) en specifieke fobie (7,9%) komen het meeste voor, gevolgd door de gegeneraliseerde angststoornis (4,5%) en paniekstoornis (3,8%). Agorafobie of straatvrees (0,9%) komt het minst voor. Bronnen: Trimbos Instituut, Centraal bureau voor de statistiek
uwv perspectief 17
de uitvinders
slim bedacht ‘Dat moet toch kunnen’, dachten Tim, Freena en Rik. En ze zetten een product in de markt waar mensen met een beperking wat aan hebben. Een product dat er nog niet was. Drie uitvinders over hun geesteskind. Tekst: Annette Prins, foto’s: Steven van Noort
Freena Eijffinger (IT’er) ‘Mijn broer heeft autisme. Hij kreeg zijn diagnose op zijn 22e, na zeven jaar onderzoeken en testen. Het had hem en ons gezin veel verdriet en frustratie bespaard als dat veel sneller was gegaan. De huidige testen gaan allemaal met de hand. Ze zijn tijdrovend, arbeidsintensief, subjectief en kostbaar. Dat kan beter, dacht ik. En omdat ik nu eenmaal een nerd ben, bedacht ik Autitouch: software voor een groot aanraakscherm waarmee zorginstellingen kinderen van 6 tot 13 jaar kunnen testen op autisme. De resultaten zijn een snelle en objectieve bron van informatie, zodat een juiste diagnose te stellen is. Sinds vier jaar ben ik er fulltime mee bezig, samen met onder meer TNO, universiteiten en psychologen. We zijn nu in de validatiefase en willen Autitouch volgend jaar op de markt brengen. Mijn broer heeft een ondersteunende en adviserende rol in het bedrijf. Door zijn zus te zijn leer ik elke dag meer over mijn doelgroep.’
Tim Helming (bewegingstechnoloog) ‘Waarom zouden mensen met een beperking die niet (lang) op hun benen kunnen staan, niet kunnen snowboarden? Met het zitsnowboard willen we hen die keuze geven. De zitski bestaat al, daarop zit je in een kuipje en beweeg je met de armen en je romp. Op ons snowboard – met een zitframe en armsteunen – neem je dwars op het board een vrij staande houding aan en benut je ook de eventuele restfunctie van de benen. Het idee komt van Gina van der Werf en ik werkte het uit samen met Bart Peeters die cerebrale parese heeft (hersenverlamming). Ik studeerde af op het zitsnowboard in haar bedrijf Prodaptive en mocht er daarna als Wajonger aan de slag. Samen met studenten uit Delft en Den Haag zijn testmodellen en prototypes ontwikkeld en met experts van gehandicaptenwintersport organisaties SHOS en VGW getest. De lesversie van het snowboard komt dit seizoen op de markt. Net als regulier snowboarden is zitsnowboarden een sport die je moet leren. Ik heb zelf spina bifida en kon al na 3 middagen mijn eerste bocht maken. Met ons snowboard – met een zitframe en armsteunen – kan ik bovendien ook restfuncties van mijn benen benutten.’
Wilt u Tim zien snowboarden? Bekijk hier het filmpje.
➜
Kijk ook op www.uwv.nl/perspectief voor het filmpje met Tim en Bart. www.prodaptive.nl
De KRO maakte een filmpje over Freena. Kijk hiervoor op www.uwv.nl/perspectief. www.autitouch.com
uwv perspectief 19
de uitvinders
wegwijzer
Rik Berkelmans (scheikundige/ bewegingswetenschapper) ‘De BerkelBike is een kruising tussen een hand- en een ligfiets. Je fietst met je armen, waarna de trappers gaan draaien en je benen automatisch meebewegen. Hij is oorspronkelijk ontwikkeld voor mensen met een dwarslaesie. Eenmaal op de markt bleek hij ook zeer geschikt voor mensen met weinig kracht in hun benen, bijvoorbeeld door MS. Het idee ontstond toen ik een artikel las over een onderzoek naar elektrostimulatie bij dwarslaesie. Ik miste daarin de praktische toepassing voor het dagelijks leven en ben zelf in het onderwerp gedoken. De ontwikkeling van de fiets, in samenwerking met de Radboud Universiteit en de Sint Maartenskliniek, duurde uiteindelijk vijf jaar. Het absolute voordeel van de fiets is de combinatie van bewegen met armen en benen: ideaal om je conditie en beenfunctie te trainen. Het blijkt zelfs dat veel mensen door het fietsen op de BerkelBike ook beter gaan lopen. We verkopen hem niet voor niets aan revalidatiecentra van Singapore tot Spanje.’ www.berkelbike.nl ■
het mis
mi verstand Arnold (42) ontvangt een WIA-uitkering als hij bij een kennis aan het werk gaat. Op zijn eerste werkdag vult hij allerlei formulieren in en gaat er verder van uit dat de Belastingdienst zijn gegevens doorgeeft aan UWV. Een pijnlijk misverstand, dat hem een forse boete oplevert.
nieuwe regelgeving Op 1 januari 2013 trad de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving in werking. Wie de uitkeringsregels overtreedt moet het te veel ontvangen geld volledig terugbetalen. Daar bovenop wordt een boete opgelegd ter hoogte van hetzelfde bedrag. Voorkom misverstanden. Geef wijzigingen in uw situatie of in die van uw partner of gezin tijdig door aan UWV. Kijk voor informatie en het wijzigingsformulier op www.uwv.nl.
20 uwv perspectief
Begin dit jaar loopt Arnold bij toeval Bert tegen het lijf, een oud-klasgenoot. De mannen halen vrolijk herinneringen op aan hun schooltijd. Bert heeft een installatiebedrijf met drie werknemers. Arnold werkte bij een concurrent, tot hij ziek werd. Sinds anderhalf jaar ontvangt hij een WIA-uitkering in verband met psychische klachten. Ruim een week later gaat de telefoon. Bert legt uit dat hij het razend druk heeft en vraagt Arnold of hij 16 uur in de week bij hem aan het werk zou willen. Daar heeft Arnold wel oren naar. Hij tekent een contract voor 16 uur per week en start op 25 februari. Boete
De eerste werkdag vullen de mannen alle benodigde formulieren in. Arnold denkt dat de gegevens vervolgens automatisch via de Belastingdienst bij UWV terechtkomen en gaat goedgemutst aan de slag. Als in maart de gewerkte dagen van februari worden uitbetaald, meldt hij dat niet aan UWV. In april meldt hij evenmin de inkomsten van maart, hoewel hij aan zijn bankrekening wel ziet dat zijn salaris niet automatisch op zijn uitkering wordt ingehouden, zoals hij wel dacht. Dan valt er een
Een wijziging in uw persoonlijke situatie kan ervoor zorgen dat uw toeslag of uitkering verandert. Een misverstand kan dan snel ontstaan. Tekst: Annette Prins
brief van UWV op de mat. Bij een bestandsvergelijking tussen UWV en de Belastingdienst is ontdekt dat Arnold zijn nieuwe inkomsten niet heeft doorgegeven. Hierdoor heeft hij € 962,60 te veel aan uitkering ontvangen. UWV vordert dit bedrag terug en legt ook nog een boete op van 100%. In totaal moet hij € 1.925,20 betalen. Rechten en plichten
Arnold pakt meteen de telefoon. Aan de medewerkster van UWV legt hij uit dat hij met de beste bedoelingen gehandeld heeft. Hij werkt wit, vulde een behoorlijk aantal formulieren in en dacht echt dat de rest vanzelf ging. Een pijnlijk misverstand met grote consequenties. UWV heeft inderdaad na enige tijd beschikking over gegevens van de Belastingdienst, maar dat ontslaat klanten niet van de verplichting om zelf nieuwe inkomsten binnen een week te melden. Die afspraak is bij wet geregeld en daar is geen ontkomen aan. Het doorgeven van wijzigingen gaat eenvoudig via de website van UWV. Voor WIA-uitkeringsgerechtigden is er zelfs een speciale pagina. Als Arnold dit in zijn eerste werkweek op www.uwv.nl had gecheckt, had hij zich een hoge boete bespaard. Elke verandering in uw situatie kan gevolgen hebben voor uw uitkering. Geef daarom altijd alle veranderingen door via www.uwv.nl. ■ uwv perspectief 21
wegwijzer foto: Het Dolhuys
KUNST voor een prikkie kunstwerk: Ross Tamlin
Tekst: Marleen Leussink
Handige producten, leuke uitgaanstips en ander moois!
Een mooi kunstwerk vindt u op de Affordable Art Fair, oftewel: de betaalbare kunstbeurs. Op de beurs, die van 31 oktober tot 3 november plaatsvindt in Amsterdam Noord, kunt u duizenden schilderijen, prenten, sculpturen en foto’s bekijken en kopen. Omdat het voornamelijk werk van jonge, opkomende kunstenaars is, hangt er een betaalbaar prijskaartje aan. Liever uw eigen creativiteit de vrije loop laten? Maak dan uw meesterwerk tijdens een van de gratis workshops. De toegang is in de voorverkoop € 11 en aan de deur € 13. De Affordable Art Fair is toegankelijk voor mensen met beperkte mobiliteit. Meer informatie op www.affordableartfair.com/amsterdam.
Tussen gek en gezond
Ex-politieman Wim Niesten raakte door een auto-ongeval arbeidsongeschikt. Hij besloot een boek te schrijven om met deze tegenslag om te gaan. Dat werd Het stille later. Het gaat over een jonge vrouw die uit een diepe coma ontwaakt en daarna in een tragedie belandt. Met hulp van hypnose en therapie zet ze haar leven weer op de rails. Wim: ‘Ik krijg honderden ongelooflijk positieve reacties op mijn boek. Het helpt mensen om met verlies of andere moeilijkheden in het leven om te gaan. Het boek doet goed.’ Bijzondere reacties op Het Stille Later vindt u op www.hetstillelater.hyves.nl. Wim Niesten, Uitgeverij Europa, € 15,95.
22 uwv perspectief
Leefwijzer-community
De website www.leefwijzer.nl is nu vernieuwd. Het is de grootste community voor mensen die leven met een handicap of chronische ziekte in Nederland en België. U kunt er lid worden en meediscussiëren over de meest uiteenlopende onderwerpen die met beperking of ziekte te maken hebben. U kunt meepraten via het forum of uw eigen blog insturen waarin u uw mening ventileert. Over de maatschappij, de politiek, over het leven van alledag. Er zijn al meer dan zesduizend leden. Leefwijzer.nl is nog op zoek naar recensenten die boeken, restaurants, films, pretparken en meer willen beoordelen. U kunt zich aanmelden op www.leefwijzer.nl.
Blind wandelen
Bartiméus, de organisatie voor blinden en slechtzienden ontwikkelde de gratis Heare App. Het is een virtuele blindengeleidehond waarmee blinden en slechtzienden met behulp van 3D-geluid op hun iPhone of iPad met gps een route kunnen wandelen. Ook in het bos, op de hei of op het strand. Via www.heareapp.com (Engelse website) maakt u met digitale pinnetjes een route. Vervolgens vraagt u de route op met uw iPhone of iPad en sluit een koptelefoon aan. Geluidsignalen gidsen u van pin naar pin. Door ‘‘3D-augmented reality audio’’ is er geen visuele navigatie nodig en ook geen hoorbare aanwijzingen als ‘‘sla links- of rechtsaf ’’. U volgt de richting van het geluid. U kunt wandelen op verhard en op onverhard terrein, waar ook ter wereld.
foto: Ron Beenen
Het Stille Later
Hollandse Hoogte/Maartje Geels
Boekentip:
Een museum over de grenzen tussen gek en gezond, normaal en abnormaal. Dat is Het Dolhuys in Haarlem, het Nederlands museum van de psychiatrie. De collectie laat zien hoe door de jaren heen de psychiatrie en de positie van de patiënt veranderd zijn. Tot 30 maart 2014 is de tentoonstelling ‘Van God los?’ te bekijken. Kunstwerken, foto’s en documentaires over wat mensen in deze tijd doen om geestelijk in balans te komen. Denk hierbij aan vormen van spiritualiteit zoals yoga en mindfulness (een vorm van meditatie). Het Dolhuys is geschikt voor iedereen vanaf 7 jaar en is toegankelijk voor rolstoelen. Meer informatie vindt u op www.hetdolhuys.nl.
COLOFON UWV Perspectief is een uitgave van UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) en is bestemd voor mensen met een WAO-, WAZ-, Wajong-, IVA- of WGA-uitkering en hun omgeving. Het blad verschijnt drie keer per jaar. Aan de inhoud van UWV Perspectief kunnen geen rechten worden ontleend. Redactie: UWV Concerncommunicatie, Postbus 58285, 1040 HG Amsterdam, e-mail
[email protected] Realisatie: vdbj_, Amstelveen, www.vdbj.nl Artdirection: Esther Jansen, Fraaie Boel Productiebegeleiding: vdbj_, ISSN: 1571 - 1099 Visueel gehandicapten kunnen een aangepaste versie van UWV Perspectief ontvangen. U kunt dit doorgeven op 0900 – 9294 (lokaal tarief). Ook kunt u de platte tekst ontvangen voor spraak- of vergrotingssoftware of brailleleesregel via www.grenzelooslezen.nl. Het is alleen toegestaan artikelen of beeld uit UWV Perspectief --- geheel of gedeeltelijk --- over te nemen na toestemming van de redactie. Vragen? Op uwv.nl vindt u alle informatie over de dienstverlening van UWV en uw rechten en plichten. Of u kunt bellen met UWV Telefoon Werknemers, 0900 --- 9294 (lokaal tarief). Houd als u belt uw 9-cijferige burgerservicenummer bij de hand. Alle brochures van UWV kunt u zowel telefonisch bestellen als downloaden via de site. Adreswijziging: Een adreswijziging geeft u door aan het UWV-kantoor dat uw uitkering verzorgt én aan de Gemeentelijke Basisadministratie.
uwv perspectief 23
Lees ook ste Vincents nieupw o n colum erspectief .u w ww wv.nl/pee en reag r!
Vincent Bijlo
‘Nooit last van vooroordelen’
De blinde cabaretier, schrijver en columnist Vincent Bijlo geeft commentaar op het leven en de sociale zekerheid.
Foto: Frank Kouws
‘Het is hier helemaal niet netjes!’, riep ze, terwijl ze in een wolk van parfum die haar vooruitsnelde achter me aan onze woonkeuken inliep. Dat begon al goed. Ze kwam me interviewen over vooroordelen en het wij-zij-denken. Wij, mensen, wij zijn geneigd iedereen in hokjes onder te brengen en dat moet nou maar eens afgelopen zijn, vindt het blad waarvoor ze werkt. We moeten inclusief gaan denken, mensen niet uitsluiten maar insluiten, kijken naar mogelijkheden, niet naar onmogelijkheden. ‘‘Waarom is het hier niet netjes?’’, vroeg ze, op een toon van ‘waarom heb jij je kamer niet opgeruimd?’ ‘Wil je koffie?’, vroeg ik. ‘Ja ja ja lekker, maar alleen als het niet te veel moeite is, kan ik je met iets helpen, dan moet je het onmiddellijk zeggen hoor.’ ‘Ik zet heel vaak koffie in deze keuken, het is mijn keuken.’ ‘Ja nee, maar omdat het hier zo’n troep is.’ ‘Troep?’ ‘Blinde mensen ruimen toch altijd alles keurig op, zodat ze alles makkelijk terug kunnen ...’ De rest van wat ze zei ging verloren in het geluid van onze koffiemolen. Dat geluid is zo hard, soms komt het voor dat ik koffie maal en dat er 10 minuten later iemand aanbelt die aan de andere kant van het dorp woont om een bakkie te komen doen. Toen het weer stil was zei ze: ‘En waar is je hond?’ ‘Wat wil je in je koffie?’ ‘Suiker en melk graag, o nee nee nee, doe maar wat het makkelijkste is voor jou, zwart mag ook.’ Zal ik een kopje zetten, dacht ik, dat zo sterk is dat ze na 1 slok een hartslag van 180 krijgt? Nee, niet doen. Gewoon even melk voor haar opschuimen, jammer dat ik niet zo’n sjabloontje heb waarmee ik een hartje in de melk kan maken. ‘Mijn hond is dood’, zei ik met doffe, toonloze stem. ‘Vorige week onder een auto gekomen. Mijn schuld, ik keek niet goed uit.’‘Och jeetje,’ zei ze, ‘och jeetje, wat dapper dat je mij dan toch te woord wilt staan.’ ‘Ja, dat vind ik zelf ook’, zei ik, terwijl ik een stapel kranten die op tafel lag opzij schoof en de koffie voor haar neerzette. ‘Feilloos’, zei ze. ‘En ik las dat jullie geen kinderen hebben hè, waarom is dat?’ ‘Nou,’ ik ging tegenover haar zitten en nam een slokje koffie, precies sterk genoeg, ‘wij hebben een aantal tests laten doen, en nu blijkt dat de kans dat wij een blind kind krijgen 0 is. Ja, en dan hoeft het van ons niet meer. Vooroordelen, daar ging het over, het interview, toch?’ ‘Ja,’ zei ze, ‘heb je er nou last van, dat mensen die hebben? Heerlijke koffie trouwens, echt heel knap gemaakt.’ ‘Nee, nooit last van,’ zei ik, ‘van vooroordelen, alleen nu.’ ‘Hoezo nu?’ ‘Wie zit er tegenover me?’ ‘Ik!’ Ze roerde niet-begrijpend in haar koffie. ‘En is jouw gehoor nou ook veel beter?’ ‘Ja. En ik ben ontzettend muzikaal en heel wijs en een ziener.’ ‘Dat dacht ik al,’ zei ze dromerig, ‘je bent een mooi mens.’ Die laatste zin beschouwde ik niet als een vooroordeel, maar als een compliment.
