Artikelenreeks: “Aurelis-visie”
Aandacht voor ADHD Attention Deficit: aandachtstekort Hyperactivity: hyperactiviteit Disorder: stoornis Volgens officiële studies hebben ongeveer 1 op de 20 kinderen last van ADHD. Dat is een hele hoop. Dit maakt het des te schrijnender dat de meningen erover nog steeds heel verdeeld zijn. Sommigen zeggen: “Niks ADHD. Dit zijn toch gewoon de ‘lastige kinderen’ van vroeger. Toen kregen ze een pak slaag. Nu krijgen ze ten onrechte een speciale behandeling met geneesmiddelen, etc. Dat dient allemaal alleen maar om verantwoordelijkheden te ontlopen.” Anderen zeggen: “Mijn zoon is ziek. Zijn ziekte heet ADHD en hij dient daarvoor medisch behandeld te worden.” Ik zeg: allebei fout. En fout zijn, is niet zomaar een missertje in dit geval. Fout zijn, is echt serieus heel erg fout zijn. Het gaat hier meestal over kinderen, met name, gevoelige wezentjes voor wie weldenkende volwassenen de verantwoordelijkheid hebben niet fout te zijn, tenminste toch niet in de mate die zich voordoet op dit domein. Om te beginnen, is ADHD geen oorzaak maar een beschrijving. Als je kind ‘ADHD heeft’, dan heeft het geen aandachtstekort en hyperactiviteit omdat het ADHD heeft. Het gedrag is de ADHD zelf. De term ‘ADHD’ zegt hoegenaamd niets over enige oorzaak. Dit is dus geen stoornis in de betekenis die men aan het woord ‘stoornis’ hecht. Tenminste: net zo min als men op alle ‘lastige kinderen’ de diagnose ‘lastig-kind-stoornis’ zou kunnen plakken. Dat heeft, uiteraard, en ondanks dat het misschien ooit nog zover komt, geen zin. Is dit dan helemaal een foute boel? Blijkbaar wel. Als het kind geen stoornis heeft, kan men ook beter niet van een stoornis spreken. Het kind is niet ‘gestoord’. Het vertoont aandachtstekort en hyperactiviteit. Het vertoonde dit waarschijnlijk gisteren ook. Zal het dit ook morgen vertonen? Niets is zeker. Maar als je ervan uitgaat dat er een stoornis in het spel is, dan zet je alleen hierdoor het kind al wat meer vast. ADHD is dan een deel van wie het kind is. Alles wat het doet, wordt gezien in het licht hiervan. Ook: voor je het weet, dient de ADHD behandeld te worden en niet het kind als totale persoon, laat staan kind en omgeving als grotere eenheid… Oei, voor velen een gevoelige snaar? Dan maar Rilatine (*)?
In België nemen +/- 30.000 kinderen Rilatine, wat staat voor een aantal dagdoses van +/- 3.5 miljoen, met een quasi verdubbeling tussen 2005 en 2007. Want ‘het werkt’… Toch? Het is toch bewezen in grootscheepse studies etc. etc. etc. ? Beste, hoe spijtig het ook mag zijn, de werking van Rilatine op langere termijn is nog steeds niet ontegensprekelijk bewezen. Bvb: dezelfde invloedrijke onderzoekers [1] die eerst op 14 maanden een duidelijk effect zagen (grootschalige MTA studie over 600 kinderen), keken nadien (in een publicatie van 2007) naar de uitkomst op 36 maanden en vonden géén groter effect dan ‘community care’. Op termijn – daar waar het belangrijk is – hebben deze kinderen dus volgens de aangehaalde studie, die één van de meest wetenschappelijk respecteerbare studies is op het domein, alléén de bijwerkingen. Termijn van onderzoek is slechts één factor die ‘wetenschappelijk’ onderzoek de mist kan in drijven. Denk ook zeker aan het alomtegenwoordige placebo-effect en het feit dat Rilatine anno 2008 nog steeds in geen enkel gepubliceerd onderzoek is vergeleken met een actief placebo [3] (dat is er ééntje met bijwerkingen, wat meer en meer voor serieuze wetenschap een must blijkt te zijn, zie ook de catastrofale casus van antidepressiva [4, 5, 6, 7]). Maar de lichamelijke oorzaak…? … is niet gekend. Men vindt geen duidelijke afwijking in de hersenstructuur, noch elders. Er is momenteel geen enkele reden om te denken dat er een lichamelijke oorzaak zou zijn, buiten het willen dat er een lichamelijke oorzaak zou zijn. En willen is duidelijk niet genoeg, natuurlijk. Natuurlijk zijn er veel ‘wetenschappelijke’ studies met allerhande in het prentje passende bevindingen. Ik citeer bvb: “The etiology of ADHD has not been clearly identified, although evidence supports neurobiologic and genetic origins.” [2] Maar komaan zeg. Ongeacht welke genoomscan of ander type genetisch onderzoek men hiertoe gebruikt, zoiets zegt ongeveer evenveel als dat ‘geboren worden’ ook een oorzaak is van ADHD, of gras een oorzaak van het bestaan van schapen. Een gevoeligheid is geen oorzaak. Het gaat over kinderen, in godsnaam!
Wat zeker is, is het volgende: kinderen willen aandacht. Geef ze geen aandacht en ze raken op een of andere manier in de problemen. Geef ze geen aandacht en ze zullen aandacht zoeken, bvb door overmatig veel activiteit aan de dag te leggen. Geef ze geen aandacht en ze zullen het ook zelf moeilijk hebben om aandacht te geven. Het is als bij veel zoogdiersoorten: als een vrouwelijk jong bvb geen moederliefde krijgt, dan zal het als moeder dit ook moeilijker kunnen geven. Gever zijn, is iets dat geleerd moet worden door zelf ontvanger te zijn. Bij aandacht net zo… Wat hebben we dan? Een kind met overmatig veel activiteit en weinig aandacht. Een ADH – dus, en nee, geen stoornis liever.
OSIRIS
www.aurelis.org
Wetenschappers zijn géén speciale diersoort die vanwege enigerlei ‘genetic origins’ ontheven zijn van de voortdurende noodzaak aan rationaliteit, wat op zich niet meer is (maar ook niet minder!) dan een doorgedreven formalisering van gezond verstand.
2
Hou dit even bij. Dus: kinderen hebben aandacht nodig. Dat is duidelijk, maar veel minder duidelijk is wat ‘aandacht’ eigenlijk is. Er zijn namelijk verschillende vormen van aandacht. Grosso modo kan men onderscheid maken tussen ‘oppervlakkige aandacht’ (je kijkt naar een situatie en ziet alleen de ‘naakte feiten’) en ‘diepe aandacht’ (je ziet ook de achterliggende emoties, het geraakt-worden door mensen, diepere betekenissen, patronen allerhande…). Is dit belangrijk? Natuurlijk. Bvb iemand wordt niet verliefd door louter oppervlakkige aandacht te geven, noch voelt iemand zich bemind door louter oppervlakkige aandacht te krijgen (of denken te krijgen). Denk je dat kinderen louter oppervlakkige aandacht willen krijgen? Neen dus. Ze hebben effectief wel nood aan diepe aandacht. Maar: dat wil nog niet zeggen dat ze zich hier ook bewust van zijn, natuurlijk. En ook voor de ouderfiguren geldt dit. Probleem: vroeger was ‘diepe aandacht’ veel meer iets dat men op natuurlijke wijze verkreeg. Tegenwoordig ligt dat meer en meer anders: snelle dit, snelle dat. Flitsende reclame, flitsende TVreportages, flitsend dag-nieuws. We zitten in een draaikolk van informatie. In één editie van de New York Times staat meer feitelijke informatie dan een gemiddelde Middeleeuwer over zich heen kreeg gedurende een heel leven. Echter, deze snel-snel-stortvloed van informatie nodigt niet uit tot een verdieping van aandacht. Sterk integendeel. Hoe je het ook draait of keert, we leven in een cultuur van steeds meer oppervlakkige aandacht. Dat dit niet goed zit, zien we aan onze kinderen. En misschien ook aan het feit dat je vindt dat dit artikel nu toch al lang genoeg is uitgesponnen. Toch kom ik nu pas aan het echt grote probleem: als kinderen in hun drang naar ‘diepe aandacht’ meer en meer ‘aandacht’ vragen, dan krijgen ze in deze setting meer en meer ‘oppervlakkige aandacht’. Het is dus nooit genoeg, want ze krijgen iets dat ze niet willen (het oppervlakkige) en dat zelfs een ontkenning is van wat ze wél willen (het diepere). Zeg niet te snel dat je weet waar ‘diepe aandacht’ over gaat. Het is een héél speciaal en kostbaar goedje. Het is absoluut niet evident! Vandaar: als je denkt het te snappen, denk dan nog een keer en nog een keer… Het is natuurlijk ook niemands schuld dit niet goed onder de knie te hebben. Toch is het wél een verantwoordelijkheid om stil te staan bij het boven gemaakte onderscheid, en jezelf af te vragen: “Hoe leer ik het?”
De vloedgolf van ADHD is slechts één aansporing om hier dringend werk van te maken. En ha, we komen dan uiteindelijk toch met enkele ‘tips’ voor ouders, met dien verstande dat ze zonder diepe doorleving absoluut van generlei waarde zijn:
OSIRIS
www.aurelis.org
Tja, dat is een andere vraag. Je leert het in elk geval niet door in te gaan op een ‘quick-fix’ methode à la ’10 tips voor diepere aandacht’ of zo. Daar gaat het nu juist om. Snap je? De ‘quick-fix’ cultuur is een belangrijke oorzaak van het probleem. Een echte oplossing veronderstelt een andere levenshouding, een ander wereldbeeld.
3
•
• •
•
•
Reserveer dagelijks een halfuurtje met je kind waarbij je specifiek je best doet om diepe aandacht te geven. Bekijk dit als een leerproces, namelijk JIJ leert wat je kind hierin nodig heeft. JIJ leert telkens een beetje over jouw diepe aandacht. Denk hier na het halfuurtje nog wat over na en maak notities. Bespreek het met iemand die weet waarover het gaat. Wees met je kind heel open hierin. Dit maakt dat jullie samen in hetzelfde bootje zitten en elkaar kunnen helpen. (Waar is de ‘stoornis’ gebleven?) Des te meer je leert waar het over gaat, des te meer je het kan toepassen. Doe dit niet artificieel. Laat het ‘als vanzelf’ naar boven komen. Een juist woord, een juist gebaar op het juiste moment komt alleen van-binnen-uit. Geniet samen met je kind van situaties die een uitnodiging zijn voor diepe aandacht. Voorbeelden genoeg in de natuur. Als zoiets zich aandient, wees dan zeker alert om er DAN even bij stil te staan. Toon je echte waardering voor het kind als het iets goeds gedaan heeft. Echte waardering komt vanzelf (als je het niet tegenhoudt) en is op zich al een diepe vorm van aandachtbetuigen. Een stapje verder misschien: zorg dat het kind kan dingen doen waarvoor jij het dan kan waarderen. Je zal misschien verbaasd zijn te merken in welke mate jij hiervoor waardering terugkrijgt en zelfs niet alleen dat…
Bye bye Rilatine (*).
Dr. J.L. Mommaerts
(*) of een ander medicament. Rilatine (werkzaam product: methylfenidaat) is hier genomen als voorbeeld. Ik beweer niet dat niemand deze medicatie zinvol zou kunnen gebruiken. Maar wel: als men optimaal met diepe aandacht kan omgaan naar deze kinderen (en volwassenen) toe, dan meen ik persoonlijk dat het alles bij elkaar beter is deze medicatie af te schaffen. Waar men het verder over eens is in verband met alle medicatie bij ADHD: Ze genezen niet, maar werken in het beste geval alleen cosmetisch (vermindering van symptomen)
BIBLIOGRAFIE [1] Peter Jensen , L Arnold , James Swanson , et al. 3-Year Follow-up of the NIMH MTA Study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2007 Aug ;46 (8):989-1002
OSIRIS
www.aurelis.org
Ze hebben veel bijwerkingen/gevaren. Bvb enkele van methylfenidaat: slapeloosheid, anorexie, emotionele labiliteit, stuiptrekkingen, compulsief gedrag, psychotische reacties (paranoia, hallucinaties, etc.), afhankelijkheid, intentioneel misbruik als hard drug…
4
[2] Biederman J. Attention-deficit/hyperactivity disorder: a selective overview. Biol. Psychiatry 2005 Jun 1;57(11):1215-20. Epub 2004 Dec 18. [3] volgens eigen onderzoek in PubMed, grootste medische databank ter wereld, met een search zonder tijdsbeperking, uitgevoerd 31 oktober 2008 : - ritalin "placebo": 738 articles found - ritalin "active placebo": 0 articles found [4] Irving Kirsch, Ph.D. ; Guy Sapirstein, Ph.D. Listening to Prozac but Hearing Placebo: A MetaAnalysis of Antidepressant Medication Prevention & Treatment, Volume 1, Article 0002a, posted June 26, 1998 [5] Irving Kirsch Reducing Noise and Hearing Placebo More Clearly Prevention & Treatment, Volume 1, Article 0007r, posted June 26, 1998 [6] Irving Kirsch The Emperor's New Drugs: An Analysis of Antidepressant Medication Data Submitted to the U.S. Food and Drug Administration Prevention & Treatment, Volume 5, Article 23, posted July 15, 2002
www.aurelis.org
[7] Moncrieff J; Kirsch I Efficacy of antidepressants in adults. BMJ 2005 Jul 16;331(7509):155-7
OSIRIS
5
