Almanya. jekino EDUCATIE

Almanya jekino EDUCATIE

Almanya Film en educatie… ... in het vertoningscircuit van Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een e film in de klas... Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scholen, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pedagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-enklare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikkelingsdoelen. In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.

Doelgroep ALMANYA: vanaf 1ste SO

P2

jekino EDUCATIE

www.jekino.be www.opendoek.be www.lesseninhetdonker.be

Online filmfiches Surf naar www.filmfiches. be en laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.

Inhoudstafel Filmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Synopsis Technische kaart Persrecensies Voor je naar de film gaat Wie heeft deze film gemaakt? Autobiografisch Reacties van de leerlingen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Verhaalstructuur_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Hier en nu in Duitsland Het levensverhaal van opa en oma De reis door Turkije Einde Personages_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Inhoudelijk thema: nationaliteit en identiteit_ _ _ _ _ Identiteit Duitsland versus Turkije Inhoudelijk thema: Familie_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Belang van familie Familieproblemen Rol van de vrouw Inhoudelijk thema: Gastarbeiders _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Gastarbeiders komen naar West-Europa Gastarbeiders in België Het woord ‘gastarbeider’ Duitsland Zegt ‘Dank U’ Beeldtaal: Een taalprobleem_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Beeldtaal: Verschillende beeldvormen_ _ _ _ _ _ _ _ _ Behind the Scenes _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Bronnen_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Fiche voor de leerlingen _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4

8 11

17 21 31

35

41 45 47 49 50

Filmfiche Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.

P3

Filmfiche Op 10 september 1964 verwelkomt Duitsland de miljoenste ‘gastarbeider’. Over een periode van 45 jaar volgen wij één van hen, Hüseyin Yilmaz, en zijn familie. “Ben ik Turk of ben ik Duitser?” vraagt zijn 6 jaar oude kleinzoon Cenk zich jaren later af wanneer hij op de eerste schooldag met een blauw oog thuis komt. Om hem te troosten vertelt nicht Canan hem hoe grootvader Hüseyin in de jaren zestig vanuit Turkije naar Duitsland kwam en zijn vrouw en kinderen meebracht naar dit beloofde land, naar… Almanya.

P4

Persrecensies ALMANYA, WILLKOMMEN IN DEUTSCHLAND is heerlijk herkenbaar voor immigranten en zeker ook onderhoudend voor autochtonen. De keuze voor een lichtvoetige familiekroniek in plaats van een zwaarmoedig integratiedrama is gewaagd, maar geslaagd. Cor Oliemeulen in 8Weekly

Synopsis

Intussen zijn de familie Yilmaz echte Duitsers geworden. Maar omdat Hüseyin – inmiddels met 4 kinderen en 2 kleinkinderen– nog steeds heimwee heeft naar Turkije, heeft hij in zijn geboorteland een vakantiehuis gekocht. Hij wil dat de hele familie meereist om het huis op te knappen en duldt geen tegenspraak. Het wordt een trip vol herinneringen, oude conflicten en nieuwe ontdekkingen…

Tezel (Canan Yilmaz), Rafael Koussouris (Cenk Yilmaz)

Technische kaart ALMANYA – Willkommen in Deutschland Regie: Yasemin Samdereli Scenario: Nesrin & Yasemin Samdereli Duitse speelfilm, 2011, 97 min. Met o.a., Fahri Ögün Yardim (jonge Hüseyin Yilmaz), Demet Gül (jonge Fatma Yilmaz), Vedat Erincin (oude Hüseyin Yilmaz), Lilay Huser (oude Fatma Yilmaz), Aylin

Samdereli wilde een film maken die laat zien dat arbeidsmigranten ook veel goeds voor West-Europese landen hebben betekend en dat het niet allemaal kommer en kwel is. Ze slaagt in dat opzet en levert daarmee een vrolijke film af die op luchtige toon toch een belangrijk maatschappelijk thema bespreekt. Arman Avsaroglu op www.filmtotaal.nl ALMANYA is worth seeing for a whole number of reasons. Not only does it offer Germans whose contact with their Turkish neighbors have been ‘infrequent’ a rare glimpse into the world of Germany’s primary immigrant community. By doing so, the film makes clear that the lives of the Turkish family next door isn’t that different from their own.

For all its merit and good intentions, ALMANYA’s messages are easy to digest since they come with a twinkle in the eye rather than wrapped in bitterness or with a wagging finger. Uit Film Daily

Voor je naar de film gaat In een korte inleiding kan je de leerlingen voorbereiden op de vertoning. Zorg dat ze vooraf de titel van de film weten: ALMANYA… Iemand een idee wat die titel betekent? Door vooraf enkele aandachtspunten mee te geven, kan je de juiste verwachtingen scheppen: •

•

ALMANYA is een familiefilm, geschreven door 2 zussen die er de herinneringen aan hun familieleden in verwerkten. We zijn getuige van het levensverhaal van opa en oma, hun komst naar Duitsland, een reis naar Turkije op zoek naar hun wortels en de evolutie hoe ze van vreemdeling in Duitsland ook vreemdelingen werden in hun eigen land. In ALMANYA worden er veel verschillende soorten beelden gebruikt: archiefbeelden, foto’s uit het familiealbum, dromen die tot leven komen,...

P5

De film laat ons een blik achter de schermen werpen bij een gewone Turkse familie. ALMANYA speelt een opvallend taalspelletje. Regisseur Yasemin Samdereli: “Het was duidelijk dat onze Turkse familie voor het publiek Duits moest spreken. Als zij Duits spraken, en ze konden de Duitsers niet verstaan, dan moesten de Duitsers dus een soort brabbeltaaltje spreken. Soms lijkt het alsof je er iets van kan verstaan, maar het zijn nooit bestaande woorden. Ze stonden in het scenario en de acteurs moesten ze uit het hoofd leren.”

kortfilms die prijzen wonnen, werkte als assistente aan een Jackie Chan-film en aan het tvprogramma ‘Turks voor beginners’. Haar eerste speelfilm werd ALMANYA – WILLKOMMEN IN DEUTSCHLAND, waarvoor ze samen met haar zuster Nesrin het scenario schreef. De film kreeg niet alleen de Duitse Filmprijs voor Beste Scenario maar werd ook een onverwacht bioscoopsucces. In Duitsland kwamen er meer dan 1,2 miljoen toeschouwers opdagen.

ALMANYA kreeg in 2011 de prijs van de Behind de Scenes-jury, een jury van gevangenen in het Open Doek festival. Meer info daarover vind je in de lesmap.

ALMANYA is een gedeeltelijk autobiografisch verhaal waarin Yasemin Samdereli haar herinneringen heeft verwerkt: “Mensen moeten altijd lachen als ik over mijn jeugd in Duitsland vertel. Ik groeide op in een dorp en zat daar bij de dansmariekes, ik speelde fluit en marcheerde mee met de fanfare. Ik zong Duitse volksliedjes en mijn zus zong in de kerk luidkeels Duitse hymnes. Veel mensen vinden dat grappig. Ik wist toen niet beter. Toen mijn grootvader stierf, beseften mijn zus Nesrin (co-scenariste) en ik dat zijn generatie aan het uitsterven is. Hij vertelde ons altijd over zijn vroege ervaringen in Duitsland. Dat er in Duitsland bijna niemand op straat was, ter-

•

•

Wie heeft deze film gemaakt? Yasemin Samdereli, de regisseur van ALMANYA, werd in 1973 in Duitsland geboren. Haar familie komt oorspronkelijk uit de provincie Tunceli in het oosten van Turkije. Yasmine werkte mee aan filmen televisieprojecten. Ze draaide

P6

Autobiografisch

wijl in Turkije het leven zich juist op straat afspeelt. En dat het er altijd zo donker was. Mijn grootmoeder herinnerde zich dat als ze boodschappen deed, de verkoper altijd vroeg of hij haar tassen kon dragen. Mensen waren toen heel vriendelijk. Er waren veel van zulke verhalen. Nesrin en ik besloten dat we daar een film over moesten maken. Het grote verhaal is fictief, maar we voegden er heel wat details uit de familieherinneringen aan toe.”

De zusjes Samdereli: links Yasemin, rechts Nesrin.

P7

Reacties van de leerlingen Vlak na de vertoning wil het publiek graag z’n eerste indrukken kwijt. Je hoeft nu nog niet dieper in te gaan op alle opmerkingen; ze dienen veeleer als ‘ontladingsmoment’. Via enkele eenvoudige vragen kan je het publiek helpen om ‘stoom af te laten’: •

Wat vond je van de film?

•

Was het verhaal grappig / droevig / saai / spannend / stom / ontroerend / griezelig / meeslepend / herkenbaar / .... ? Waarom?

•

Zijn er bepaalde dingen die je niet begreep?

•

Wie kan het verhaal in 5 zinnen navertellen? (Probeer een onderscheid te maken tussen hoofd- en bijzaken.)

•

Welk moment / beeld uit de film zal je het langst bijblijven?

•

Wie vond jij het leukste personage?

•

Stel dat jij de bioscoopzaal mocht vullen met mensen, wie zou er dan voor ALMANYA in de zetels zitten? Wie vind jij dat deze film zeker zou moeten zien?

P9

Verhaalstructuur ALMANYA bundelt drie vlot vertelde verhaallijnen die kris-kras door elkaar heen lopen. 1. Het huidige leven in Duitsland 2. Het levensverhaal van opa en oma 3. De reis naar Turkije. Soms verwijzen die verhalen onderling naar elkaar, bvb •

•

terwijl ze in de luchthaven wachten op het vliegtuig naar Turkije, vertelt Canan over de reis die het gezin ooit in omgekeerde richting maakte, toen de hele familie vanuit Turkije naar deze Duitse luchthaven vloog. Alsof heden en verleden elkaar ontmoeten op het vliegveld, over een tijdspanne van bijna 40 jaar. 2 x pakt de familie de bagage voor een bezoek aan Turkije. Telkens propt oma de koffers vol geschenken terwijl opa

•

afkeurend bromt op de achtergrond. wanneer oma terugkeert in haar dorp ziet ze de beelden terug van haar eerste verliefdheid, zovele jaren geleden. Weer versmelten heden en verleden met elkaar.

Hier en nu in Duitsland In Duitsland maken we tijdens een levendige familiebijeenkomst kennis met iedereen: opa en oma die Duitse staatsburgers worden, kleine Cenk, Canan die haar zwangerschap ontdekt… Deze scènes zijn een scharnierpunt, een kapstok voor de andere verhalen: het resultaat van 40 jaar familiegeschiedenis maar ook de aanloop naar het grote evenement: de reis naar Turkije.

P 11

Het levensverhaal van opa en oma Het levensverhaal van opa en oma, verteld door kleindochter Canan aan haar neefje Cenk, overspant 4 decennia. Het wordt verteld in ‘stukken en brokken’: 1. Canan begint haar verhaal, dat wordt afgebroken wanneer het bedtijd is voor Cenk. 2. De wachttijd op de luchthaven wordt gedood met het vervolg. Eenmaal geland op Turkse bodem, komt er voorlopig weer een einde aan het verhaal. 3. In het busje op de Turkse autowegen volgt het laatste deel… tot ze ontdekken dat opa is gestorven.

P 12

Het verhaal van Canan neemt ons mee naar een vredig dorpje in Zuid-Oost Turkije. Het is hier dat de jonge Hüseyin een aanzoek doet aan Fatma, dochter van de dorpsoverste. (Hüseyin en Fatma zijn nog tieners; we noemen hen vanaf nu niet langer oma en opa maar gebruiken hun voornaam.) Het oogt als een sprookje. In het volgende beeld belanden we al in een jong gezin met 2 kinderen: Veli en Muhamed. Hüseyin werkt hard maar dat volstaat nauwelijks om zijn gezin te onderhouden. Wanneer hij in de krant leest dat Duitsland werkkrachten zoekt, vertrekt Hüseyin en laat een gezin met 3 kinderen achter (intussen is ook dochter Leyla geboren). Hij trekt als gastarbeider naar Duitsland.

Terwijl Hüseyin hard werkt in Duitsland, zien we de kinderen opgroeien telkens ze geld komen ophalen in het postkantoor. De ouders schrijven elkaar brieven, maar de eenzaamheid knaagt. Eindelijk komt de dag waarop Hüseyin geld heeft gespaard om terug te keren naar zijn dorp. Enkel Veli herkent hem; Muhamed en Leyla herkennen niet eens hun eigen vader. Hüseyin slaagt er niet in om zijn vaderlijk gezag te laten gelden en om het gezin discipline bij te brengen, besluit hij hen allemaal mee te nemen naar Duitsland. Eigenlijk voelt niemand er veel voor om de geboortegrond te verlaten. Zeker niet wanneer in het dorp angstaanjagende verhalen de ronde doen over het land waarheen ze verhuizen. Bij hun aankomst in Duitsland ziet alles er anders uit dan in Turkije! Fatma staat voor een grote opgave. Alleen al het kopen van een brood maakt haar doodsbenauwd. De kinderen gaan naar school en leren de taal. Al gauw speelt Leyla tolk voor haar moeder. Er volgt nog een kind: Ali wordt in Duitsland geboren. De kinderen ‘verduitsen’. Ze vragen zelfs of papa z’n snor wil afscheren… Omdat ze steeds meer vervreemd geraken van hun wortels, besluit Hüseyin om met z’n allen op reis te gaan naarTurkije: 3 dagen lang in de auto!

De terugkeer naar Turkije doet hen pijnlijk beseffen dat ze de tijd niet kunnen terugdraaien. Ze zijn het dorpsleven ontgroeid. Vooral Muhamed is bedroefd omdat zijn boezemvriend het flesje cola – het geschenk waar hij zo trots op was – afwijst. De familie beseft dat ze in Turkije niet langer op hun plaats zijn en besluit een huis te kopen in Duitsland.

De reis door Turkije Op hun reis door Turkije heeft opa een busje geregeld en zit zelf achter het stuur. Hij wil zijn gezin volop van het land laten proeven en genieten. Hij herleeft: hij maakt grapjes en complimentjes aan oma, zijn ogen stralen, hij danst op z’n Turks (en leert het ook aan Cenk), hij koopt Turks gebak (simit) van een straatventer… Onderweg zet opa zich naast de piekerende Canan: “Weet je moeder het al?” Hij kent zijn kleindochter door en door en heeft gezien dat ze zwanger is. Even later zwijmelt hij, alsof de spanning hem te veel wordt. Enkele uren later vinden ze hem vooraan in het busje, dood. De spanning van opa’s dood maakt die nacht veel los bij de familie.

P 13

Einde

Canan biecht aan moeder op dat ze zwanger is terwijl Muhamed en Veli een broedervete uitvechten aan de bar Opa mag als vreemdeling niet op een islamitisch kerkhof begraven worden. Maar de familie blijft niet bij de pakken zitten: in hun geboortedorp krijgt opa een waardige begrafenis. Nog een tegenvaller: het huis dat als vakantiewoning werd gekocht, bestaat eigenlijk niet. Er is enkel een voorgevel en daarachter niets… Terwijl de hele familie terugkeert naar Duitsland, blijft Muhamed ter plaatse om het huis weer op te bouwen.

P 14

Een voorteken Ondanks de positieve toon van ALMANYA bevat de film een duidelijke aanwijzing over een noodlottige gebeurtenis. Bij aanvang zien we een familiefoto… “Het zou de laatste foto worden van onze hele familie…” Later zijn we getuige van het moment waarop de foto getrokken wordt: op het terras van een Turks wegrestaurant. Vanaf dat moment weten we dat er onheil in de lucht hangt.

De filmmaker kan moeilijk afscheid nemen; ze komt er niet toe een einde te maken aan de film en steeds blijven nieuwe slotbeelden opduiken: • Opa en zijn ‘jonge ik’ zitten hand in hand. • De film is opgedragen aan de grootouders van de filmmaker. • Er volgt nog een archiefbeeld van de Duitse televisie. • Tenslotte mag Cenk zichzelf in de klas eindelijk een plaats geven op de kaart van Europa.

Vragen aan de leerlingen •

•

•

•

Welke 3 verhaallijnen kan je in de film onderscheiden? Welk verhaal was jouw favoriet? Op welke manier krijgen we de geschiedenis van opa en oma te horen? Wie vertelt dit verhaal? Aan wie? En waarom? In Duitsland knaagt de eenzaamheid aan Hüseyin. Hoe zie je dat? Op welke manier zien we de kinderen opgroeien? Hoe zie je dat vader het moeilijk heeft om bij zijn terugkeer in Turkije de vaderrol weer op

• •

•

• •

•

•

•

•

te nemen? Welke band zouden de kinderen met hun vader voelen? Welk beeld schetsen de andere dorpelingen van Duitsland? Hoe zie je dat het gezin bij hun terugkeer in Turkije het dorpsleven is ontgroeid? (de toiletten, de stroompannes, enz.) Waarom wil Hüseyin het gezin meenemen naar Duitsland? Kan je zijn keuze begrijpen? Wat vind de rest van de familie daarvan? Ook nu moeten soms gezinnen meereizen wanneer de ouders een job in het buitenland krijgen. Wat zou jij daarvan vinden? Leuk / niet leuk? Welk land krijgt jouw voorkeur? Hoe wil opa de familie tijdens de reis laten proeven van Turkije? Hoe weet je dat hij daarvan geniet? Welke herinneringen heeft oma wanneer ze terugkeert naar het dorp van haar jeugd? Op welke manier kondigt de film al van bij aanvang een noodlottige gebeurtenis aan? Wat vond je van het einde? De film lijkt verscheidene keren afgelopen, maar telkens volgt er nog een slotbeeld. Weet je welke slotbeelden dat waren? Wat is het laatste beeld van de film?

P 15

Personages Tijdens een eetmaal bij opa en oma leren we iedereen kennen: de levendige familie van overwegend Turkse origine telt ook een Duitse schoondochter en enkele kleinkinderen die in Duitsland geboren werden. We maken o.a. kennis met:

Opa & Oma Opa heet Hüseyin Yilmaz, een hartelijk man. Als een echte patriarch duldt hij geen tegenspraak. Met zijn kleinkinderen Canan en Cenk heeft hij een nauwe band. Oma heet Fatma. Achter haar lieftallige uiterlijk ging altijd al een vastberaden vrouw schuil, die helemaal alleen haar kinderen moest grootbrengen. Achter de schermen heeft zij de touwtjes in handen en op crisismomenten (de dood van opa, de bekentenis van Canan) treedt zij naar voren als leidersfiguur.

De kinderen De zonen Muhamed en Veli zijn eenzaten en ook Leyla lijkt er alleen voor te staan. Muhameds vrouw is vertrokken en ook de vrouw van Veli wil hem verlaten. Maar terwijl Veli blijkbaar een welgesteld zakenman is, ziet de werkloze Muhamed er hulpeloos uit. Hij lijkt teleurgesteld in het leven. Het botert niet tussen beide broers. Wanneer Muhamed in Turkije blijft om het huis af te maken, heeft zijn gelatenheid plaats gemaakt voor vastberadenheid. Hij heeft weer een doel in het leven en dat doel is verbonden met zijn geboortegrond. De jongste zoon Ali werd in Duitsland geboren. Een echte Duitser! Hij is getrouwd met de Duitse Gabi en is bang van alles wat Turks is: hij vindt het eten te pikant, gedraagt zich in Turkije als een ‘ver-

P 17

antwoord toerist’ en wil een koffer vol Duitse voedingswaren meenemen omdat hij de Turkse niet vertrouwt. Uiteraard is hij de eerste die ziek wordt op reis.

De kleinkinderen De nieuwe generatie familieleden krijgt een centrale rol in dit verhaal: Canan (dochter van Leyla) als verteller en Cenk (zoon van Ali) als haar publiek. Canan heeft een probleem: ze is zwanger en durft het nieuws niet vertellen aan haar moeder, die niet eens weet dat ze een vriendje heeft. Opa is de eerste die haar geheim ontdekt.

P 18

Opdracht Kan je – voor een beter begrip– proberen een stamboom te tekenen van de familie Yilmaz? Maak eerst een lijstje van de namen die op de stamboom moeten. Je krijgt bij het invullen vast met enkele problemen af te rekenen. Zullen er plaatsen leeg blijven? Weet je wat er met de papa van Canan is gebeurd? Ken je de naam van Veli’s vrouw? Weet je nog hoe de Duitse vrouw van Ali heet? Zouden er nog meer kleinkinderen in de familie zijn? En wat doe je met de 4de generatie van de familie, die binnenkort op komst is?

Inhoudelijk thema: nationaliteit en identiteit Yasemin Samdereli: “We kregen soms de kritiek dat ons script niet realistisch was. Omdat we niet inzoomden op de problemen. Maar er zijn meer dan drie miljoen Turken in Duitsland en het gaat wat ver om te veronderstellen dat ze allemaal worstelen met hun geloof, eerwraak, enz. Veel Turken bedankten me dat er eindelijk een normale Turkse familie getoond werd. En veel Duitsers vonden het leuk om hun cultuur vanuit een ander perspectief te zien.” De afstand van Duitsland naar het Turkse dorp waar de wortels van de familie liggen, is 2.521 kilometer. Maar de afstand tussen Duitsland en Turkije kan je niet enkel in kilometers tellen. Er ligt daartussen vooral een wereld van verschil.

Identiteit

Opa en Oma – de oude generatie Vandaag is het de grote dag: oma en opa krijgen hun Duits paspoort. Ze worden nu echte staatsburgers, echte ‘Duitsers’. Oma is opgewonden en fier. Maar opa lijkt zich elk moment te kunnen bedenken. Na 40 jaar Duitsland voelt hij zich nog steeds Turk. Terwijl oma triomfantelijk juicht “We zijn nu Duitsers!” bromt hij koppig: “Dat is slechts een stuk papier.” Uiteindelijk zal opa ook sterven in het land dat hij nog altijd als het zijne beschouwt. De familie wil hem op Turkse bodem begraven;

P 21

zo zou opa het gewild hebben. Geconfronteerd met de weigering om opa wettelijk te begraven, noemt ook oma het paspoort “enkel een stukje papier” en lijkt daarmee de waarde te verloochenen die ze er zelf aan hechtte. Ze heeft begrepen hoeveel de Turkse roots voor opa betekende en wil niet dat hij begraven wordt als een vreemdeling in eigen land.

Cenk – de nieuwe generatie Ook neefje Cenk worstelt met een probleem. “Wat zijn we nu eigenlijk? Turken of Duitsers?” Op school wordt hij niet als Duitser aanvaard, maar ook niet als Turk. Hij kan immers zijn vlagje niet op de kaart van Europa zetten; zijn geboortestreek Anatolië in OostTurkije is ‘van de kaart gevallen’. Cenk voelt zich aangetrokken door zijn Turkse roots. In het sprookjesboek kiest hij voor ‘Ali Baba en de 40 rovers’ en hij wil Turks leren spreken. Misschien kan hij wel Turk én Duitser zijn… “Nee, je kan maar voor één ploeg spelen.” Wanneer Cenk op het einde van de film de speech van opa voorleest, staat hij model voor de jongste generatie ‘nieuwe Turken’. Hij is een

P 22

echte Duitser maar heeft kennis gemaakt met zijn wortels en ze in zich opgenomen en kan ze later op zijn beurt doorgeven aan de volgende generatie. Opa zaliger knikt goedkeurend. In de slotscène kan Cenk trots zijn geboortedorp op de kaart van Europa plaatsen. Yasemin Samdereli: “Canan stelde zichzelf ooit dezelfde vragen als Cenk, maar ze heeft ontdekt dat je enkel kan begrijpen wie je bent, als je weet waar je vandaan komt. Daarom wil ze Cenk helpen door hem te vertellen over hun roots.”

Terug naar de wortels: de reis Omdat opa zich niet kan losrukken van zijn wortels heeft hij een vakantiehuis gekocht in Turkije. De volgende vakantie wil hij het met de hele familie opknappen. Hij duldt geen weigering: “Ik heb jullie nog nooit om iets gevraagd. Wij zijn een familie, een Turkse familie.” Deze reis moet het hele gezelschap terug in contact brengen met hun roots. Opa’s verwachtingen zijn hoog gespannen. Ondanks de zenuwen, straalt hij van plezier.

Besluit: Wat is identiteit? “Het belangrijkste in het leven is ontdekken wat belangrijk is voor jou en wat niet.” Dat hoeft niet voor iedereen hetzelfde te zijn; het is wel wat je identiteit bepaalt. Voor opa was zijn Turkse afkomst heel belangrijk. Veel mensen zijn trots op hun nationaliteit. Die zoektocht naar identiteit krijgt een antwoord in de wijze woorden die worden geciteerd aan het einde van de film. Ze geven een antwoord op de vraag: ‘Wie ben ik?’ “Wij zijn de som van alles wat er vóór ons gebeurd is, van alles wat we zagen gebeuren en van alles

wat ons werd aangedaan. Wij zijn elke mens en elk ding waarvan het bestaan ons beïnvloed heeft of dat wij met ons bestaan beïnvloed hebben. Wij zijn alles wat er gebeurt als wij er niet meer zijn en alles wat nooit gebeurd zou zijn als wij er niet waren geweest” (uit ‘Middernachtskinderen’ van Salman Rushdie). M.a.w. onze wortels zijn belangrijk voor onze identiteit, net zoals het leven dat we geleid hebben, de keuzes die we maakten, de daden die we stelden en de herinneringen die we ter nagedachtenis achterlaten.

P 23

Duitsland versus Turkije

Vragen aan de leerlingen •

•

•

•

P 24

•

“Een paspoort is slechts een stuk papier.” Wat bedoelt opa daarmee? Is dat ook echt zo? En waarom is oma zo trots op dat Duitse paspoort? Waarom is het zo belangrijk dat opa ook in Turkije begraven wordt?

•

Hoe zie je dat Cenk geboeid wordt door zijn Turkse achtergrond? Zijn er leerlingen in de klas die zelf (volledig of gedeeltelijk) een andere nationaliteit hebben? Hoe staan zij daar tegenover? Hebben ze een band

•

•

met hun land van herkomst of van hun voorouders? Ben jij trots op je nationaliteit? Hoe gedraagt opa zich tijdens de gezinsreis per busje door Turkije? Ken jij dat gevoel om te genieten als je na een lange reis weer thuiskomt? Is dat te vergelijken met opa’s gevoel bij zijn terugkeer in Turkije? Op welke manier (niet)? Lees het citaat voor van Salman Rushdie dat in de film als conclusie werd gebruikt (je vindt het citaat in het stukje tekst hierboven onder de titel Wat is identiteit?). Wat vinden de leerlingen van dit citaat? Kunnen ze ermee instemmen?

Samdereli: “Voor mij is het belangrijk dat mensen samen lachen om dezelfde dingen. Dat Duitsers beseffen dat Hüseyin niet zo veel verschilt van Duitse grootvaders. Als het water kookt, zouden die ook zitten wachten tot hun vrouw de ketel van het vuur haalt. Ik dacht altijd dat mensen hun mening over Turken zouden herzien als ze mijn grootmoeder kenden zoals ik haar kende. Ze zag er heel traditioneel uit, een moeke met een hoofddoek, maar ik wist dat ze heel grappig en ook heel dominant was. Maar als mijn Duitse vrienden kwamen eten, zagen ze alleen een vrouw die de hele tijd zei: ‘schep nog eens op, schep nog eens op’.”

Made in Germany De eerste indruk die Hüseyin bij zijn aankomst krijgt, is er een van welvaart: rijkelui in dure auto’s. Een goed georganiseerd volk: “Ik neem jullie mee naar Almanya. Daar zullen ze je wel discipline bijbrengen. Daar zijn de Duitsers goed in.”

In de scènes waarin het gezin voor het eerst voet op Duitse bodem zet, worden opvallende verschillen met het leven in Turkije op een grappige manier opgesomd: zware mannen zonder snor, vrouwen die er – volgens moeder – halfnaakt bijlopen, honden aan een leiband en bedden en toiletten die niet te vergelijken zijn met de Turkse exemplaren. En natuurlijk… de vuilkar, een topattractie voor de Turkse kinderen! Zovele jaren later heeft het woord ‘Duitser’ voor opa een heel andere betekenis gekregen. Hij krijgt zelfs een nare droom over wat het zou betekenen om Duitser te worden: “Lid worden van een schietclub, 2 x per week dampend varkensvlees eten, elke zondag naar Tatort kijken en elk jaar op vakantie naar Mallorca.” In zijn droom draagt oma Duitse klederdracht en is hij zijn snor kwijt, het ultieme symbool van zijn Turk-zijn. Samdereli: “Het Duitse publiek lachte om dezelfde grappen als de Turken, maar soms waren er kleine verschillen. Zo moesten de Duitsers heel hard lachen wanneer Hüseyin knort tegen zijn kleindochter over haar Engelse vriend: ‘Had je niet een Duitse jongen kunnen kiezen?’ Ze begonnen zowaar te applaudisseren.”

P 25

Cola

Religie

Voor Muhamed staat cola symbool voor de Duitse welvaart. Samdereli: “Mijn nonkel was dol op cola maar dat konden enkel Turkse rijkelui zich permitteren. Voor kinderen van arme families was het een luxe. Daarom verbeeldt hij zich dat in Duitsland iedereen voortdurend cola drinkt.” Hij droomt van een eindeloze voorraad. Zovele jaren en zovele teleurstellingen later heeft Muhamed zijn eerbied voor cola nog niet opgegeven. Een stukje van zijn cola-droom over een beter, nieuw leven is intact gebleven, cfr de scène in de supermarkt.

De vrienden uit het dorp hebben een uitgesproken mening over de godsdienst in Duitsland: een gewelddadige religie die een man aanbidt die aan een kruis wordt genageld. Christenen zijn kannibalen: ’s zondags verzamelen ze in een kerk en daar eten ze zijn vlees en drinken zijn bloed. Samdereli: “Een van mijn ooms was heel erg bang voor Christus aan het kruis. In het huis waar hij terechtkwam, hing in een donker hoekje nog een crucifix en toen hij dat ontdekte, gilde hij het uit.”

P 26

Toch passen de Turkse gezinnen zich aan de christelijke religie aan. Ze willen zelfs Kerstmis vieren (al valt het resultaat in Hüseyins gezin vrij pover uit). ALMANYA toont dat religie in de meeste Turkse gezinnen slechts een even kleine rol speelt als in Duitse families.

Typisch Turks De film toont een aantal typisch Turkse gewoonten. De Turkse taal wordt in het gezin nog vaak gebruikt. Er zijn de levendige straatjes in het Turkse dorp, de vrouwen die kletsend bij elkaar zitten, de

jongens die in hun knullige schooluniformpjes gaan vissen, de mannen die trots hun snor dragen,… We zien hoe reizigers een emmer water achterna gegooid krijgen (zo wordt de wens uitgedrukt dat de reiziger even snel zal terugkeren als het water verdampt). De film sluit de ogen niet voor een aantal vooroordelen die bij ons bestaan over het leven in Turkije: armoede, corruptie (voor veel geld kan opa’s begrafenis geregeld worden) en oplichterij (het niet-bestaande huis dat ze hebben gekocht). Samdereli: “Mensen denken in stereotypen. Ze denken dat elke Turkse man een macho is die luid en gepassioneerd praat en zijn agressie

P 27

hoorde je iemand zich ooit verbazen over typisch Belgische gewoonten?

niet kan beheersen… Die mensen moeten beseffen dat er ook Turkse mannen zijn die homo zijn, yogales geven of vredesactivist zijn.” • Wanneer opa naar Turkije terugkeert, geniet hij van dat typische Turkse leven: een bezoek aan de barbier, de Turkse muziek, het dansen van de mannen, de smaken en geuren…

Vragen aan de leerlingen •

•

•

P 28

Wat waren de eerste indrukken van de familie Yilmaz bij hun aankomst in Duitsland? Herinner je je nog opa’s angstdroom over ‘een Duitser worden’? Wat waren – in die droom – de vereisten om een Duitser te worden? Probeer een soortgelijke droom te bedenken over wat het is om wakker te worden als Belg. Sommige dingen die in het ene land heel gewoon zijn, worden door mensen uit een ander land heel vreemd gevonden. Herinner je je nog voorbeelden uit de film? En uit je eigen ervaring? Kwam je al ooit in een land waarvan gewone dagelijkse gewoonten je erg verbaasden? Of

•

•

•

•

Wat betekent die fascinatie van Muhamed voor cola? Waarom is hij zo teleurgesteld over de reactie van zijn vriend? Waar komt die angst van de jongens voor het christendom en het kruisbeeld vandaan? Waarom denken ze dat de Duitsers kannibalen zijn? Als wij over migranten praten, hebben we het vaak over de islam. Speelt het geloof in deze film een belangrijke rol in het gezin Yilmaz? Hoe zou dat in de meeste Turkse families zijn? Beschrijf de sfeer in het Turkse dorpje uit de jeugd van opa en oma. Hoe gaat het leven er aan toe? Hoe is de sociale situatie? Is er armoede? (Hoe weet je dat?) Is er onderwijs? Welke typisch Turkse gewoonte zien we wanneer er iemand op reis vertrekt?

Inhoudelijk thema: familie Familie is voor velen heel belangrijk in het leven. Zeker voor het gezin Yilmaz en voor Hüseyin die zijn gezin ooit zo lang moest missen. De onvoorwaardelijke liefde voor kinderen en familie wordt uitgedrukt in de scène waarin Canan een Duits koppel hoort zeuren over een kroostrijk migrantengezin: “Sommige mensen hebben vreugde in hun kinderen. Ook als het er meer dan anderhalf zijn.” (Anderhalf is het gemiddeld aantal kinderen in een Duits gezin.) Ook ALMANYA is een ‘familiezaak’: 2 zussen maakten de film en droegen hem op aan hun grootouders. “Wij wilden een film over een familie zoals de onze. Geen bijzondere familie, maar een die je in de media niet vaak ziet. De foto op het einde van de film toont inderdaad mijn grootouders. Ook in het begin zie je een foto van mijn

oma. Mijn familie heeft Nesrin en mij enorm gesteund. Mijn ouders en broer waren trouwens figuranten in de film.”

Belang van familie De film begint met familiefoto’s: opa en kleindochter en een groepsfoto. Familie is blijkbaar heel belangrijk voor Canan. Daarover discussieert ze ook met haar vriend. Het begrip ‘familie’ heeft voor haar duidelijk meer diepgang dan voor hem: ouders, ooms en tantes, grootouders en vooral een gezamenlijk verhaal en een gemeenschappelijke geschiedenis. Familie is ook wat oma en opa aan Duitsland bindt. Oma zegt standvastig dat ze niet terug wil naar Turkije. Haar plaats is hier… vanwege haar kinderen en kleinkinderen.

P 31

De warme band tussen familieleden wordt mooi getoond rond de eettafel: bij opa thuis, in het restaurant en tijdens de picknick na de begrafenis. Uit dit tafereel straalt zoveel warmte en tevredenheid. Samdereli: “Het mooie aan herinneringen is niet hoe ze er uitzagen, maar wel wat je toen voelde. Momenten zoals die picknick heb ik met mijn familie vaak meegemaakt.”

Familieproblemen Ook in de beste families komen problemen voor. Daar blijft de familie Yilmaz niet van gespaard. Leyla, Veli noch Muhamed lijken er in geslaagd zelf een stabiel gezin op te bouwen. Bovendien hebben beide broers ruzie met elkaar. Muhamed verwijt Veli zijn gebrek aan steun. Het komt tot harde verwijten. Diezelfde nacht nog wordt de ruzie bijgelegd wanneer de broers noodgedwongen in één bed slapen en – net als vroeger – een gevecht om de dekens aangaan. Nu krijgt de familie ook nog de zwangerschap van Canan te verwerken. Haar grootste probleem is niet het kind, maar wel: hoe vertel ik het mijn familie? Opa neemt het initiatief. Hij keurt haar daad niet goed, maar weet: “Het belangrijkste is dat je van elkaar houdt en elkaar respecteert.” Wanneer

P 32

moeder boos wordt, neemt oma Canan in bescherming met een gedurfde bekentenis: zij was ook voortijdig zwanger van opa. De dood van opa brengt de familie dichter bij elkaar. Ze hebben iets om samen voor te vechten en dat doen ze vol overtuiging. De hele familie staat rond het graf. Ook schoondochter Gabi wil erbij zijn want “we zijn toch een familie”. Zelfs de ‘geesten van het verleden’ zijn aanwezig; ook zij maken deel uit van het familieverhaal.

Rol van de vrouw Eigenlijk is ALMANYA ook een liefdesverhaal: de geschiedenis van een koppel dat elkaar een leven lang steunt door dik en dun. Ze kibbelen maar hebben een diep respect voor elkaar. Hun liefde begon lang geleden. Ondanks de weigering van Fatma’s vader, zet Hüseyin door en krijgt het meisje van zijn dromen. Hij ‘onteert’ haar: in die tijd volstond een aanraking voor een ongetrouwde vrouw om onteerd te zijn. Hoewel het lijkt alsof opa de touwtjes strak in handen heeft, speelt oma een cruciale rol in het gezin. ALMANYA maakt discreet duidelijk hoe belangrijk de plaats van de vrouw is in een migrantenge-

zin. Als bejaarde vrouw heeft ze zich geschikt in haar dienende rol. Maar toch is er een stille revolte: ze geeft haar mening, ze pruttelt tegen wanneer ze het niet met haar man eens is en… voor de eerste keer heeft ze olijven gekocht die ze zelf lekker vindt! Als kind droomt Leyla ervan om vuilnisman te worden. Wanneer ze later in Turkije een vrouw achter de vuilniswagen ziet lopen, is ze dolgelukkig. Een grote stap in de ontvoogding van de vrouw. Maar zelf verbergt ze haar sigaret nog altijd voor haar vader.

lid. Met haar voorhuwelijkse zwangerschap staat ze nog een trapje verder in de ontvoogdingsstrijd. Wanneer oma haar steunt bij haar bekentenis, reiken vrouwen van 2 generaties elkaar een helpende hand en overbruggen daarmee 60 jaar geschiedenis. Samdereli: “Ik wou een correct beeld schetsen van Turkse vrouwen. Nesrin en ik wilden tonen dat de Turkse maatschappij in werkelijkheid veel gevarieerder, kleurrijker en genuanceerder is dan het beeld dat we altijd in de media krijgen.”

Met Canan als verteller, is het een vrouw die de familiegeschiedenis doorgeeft aan het jongste familie-

P 33

Inhoudelijk thema: gastarbeiders Vragen aan de leerlingen •

Wat bedoelt Canan met haar opmerking over ‘anderhalf kind in een gezin’?

•

Canans vriend vindt dat hij deel uitmaakt van de familie. Canan vindt dat niet. Waarom?

•

Waarom wil oma niet terug naar Turkije en vindt ze dat haar plaats in Duitsland is?

•

P 34

Samen eten is een prima manier om te genieten van de familieband. Dat gebeurt enkele malen in de film. Wanneer? Gebeurt dat ook in jullie gezin? In ruimer familieverband?

•

Ook in de familie Yilmaz zijn er familieproblemen. Weet je nog welke?

•

De broers leggen hun ruzie bij. Aan welke scène doet het tafereel in het bed je denken?

•

Hoe brengt de begrafenis de familieleden dichter bij elkaar? Ook ‘de geesten uit het verleden’ zijn daar aanwezig. Leg uit hoe, en waarom.

•

Hoe merk je dat oma mee de touwtjes in handen heeft?

•

Waarom is Leyla zo blij als ze een vrouw achter de vuilniswagen ziet lopen?

•

Hoe wordt er gereageerd op Canans bekentenis?

“We vroegen om arbeiders. Maar er kwamen mensen.” (Max Frisch)

Gastarbeiders komen naar West-Europa De archiefbeelden waarmee de film begint, vertellen over de toestand in de jaren ’50 en ’60 in heel West-Europa. “Sinds de jaren ’50 is er een toeloop van arbeidskrachten uit Zuid-Europa. Wie fit genoeg is, mag naar Duitsland. Het lijkt wel een veemarkt.” De Duitse industrie is in volle ontwikkeling en er is een tekort aan

werkkrachten. Werklui worden aangevoerd vanuit Italië, Spanje, Turkije, Marokko,… Ze worden ‘gastarbeiders’ genoemd; als gasten worden ze verwelkomd. ‘Willkommen in Deutschland’ luidt de ondertitel van deze film. Ze zijn een onmisbare schakel in de Duitse welvaart. Canan legt uit: “Ze kwamen naar hier omdat de Duitsers hen dat gevraagd hebben. Ze werden ‘geroepen’.” Archiefbeelden tonen dat er hard gewerkt werd, maar het loon brengt thuis geld in het laatje. Op 10 september 1964 verwelkomt Duitsland z’n miljoenste gastarbeider, een historisch record. Door een speling van het lot vist opa juist achter het net; hij wordt het slachtoffer van z’n beleefdheid. Bij

P 35

Belgische mijnopzichters. Ik was diep onder de indruk. Ik dacht dat het generaals waren. Ze hadden gouden banden om hun hoofd. Ik zei: “Dit is de oorlog”. “Nee,” zei iemand, “dat is de mijnopzichter”. We moesten ons in rijen opstellen. De mijnopzichters pikten hun mannen eruit: “1, 2, 3, 4, 5, dat is voor mij”. Alsof we slaven waren.”

hun aankomst komen ze meteen bij hun toekomstige werkgevers terecht. Samdereli: “In werkelijkheid speelde er echt een fanfare in het treinstation. Maar dat betekent niet dat elke gastarbeider zo’n warm welkom kreeg.”

Gastarbeiders in België Na de Tweede Wereldoorlog was België in volle heropbouw en er was meer dan voldoende werk, vooral in de koolmijnen. Het werk was zwaar, gevaarlijk en slecht betaald. Men vond niet voldoende arbeiders die bereid waren om deze harde job uit te voeren.

P 36

Naast duizenden Belgische mijnwerkers stroomden de mijnen vol immigranten uit Italië, Polen en Tsjechië. Ze moesten minimaal vijf jaar in de mijn werken, anders werden ze teruggestuurd. Silvio Di Luzio was één van de 77.000 Italianen die tussen 1945 en 1956 naar België kwamen. In een artikel vertelt hij over de ontvangst: “Toen de oorlog was afgelopen keerde ik terug naar mijn dorp. Daar was helemaal niets meer. Geen cent te verdienen! Toen kwamen er grote advertenties: ‘Als je rijk wil worden, ga dan werken in de mijnen in België.’ Met een grote groep Italiaanse mannen kwam ik per veewagon naar Charleroi. Op het station werd ik, met honderden anderen, opgevangen door

In de jaren 60 zocht ook de metaalindustrie arbeiders in Italië, Spanje, Portugal, Marokko en… Turkije. Terwijl West-Europa z’n ‘Golden Sixties’ beleefde, was de economische situatie in Turkije rampzalig. Veel Turken waren werkloos en besloten om de stap te wagen. Hopend op een betere toekomst trok 75% naar Duitsland, maar ook België verwelkomde Turkse migranten. Later vonden ze ook werk in de havens, de verzorgingssector en de land- en tuinbouw en vestigden zich in de grote steden. Filmmaker Said Aghassaiy schreef over de reis van zijn Marokkaanse vader dit verslag: “Mohammed Aghassaiy krijgt het aanbod om in België te werken via een vriend die er al jaren verbleef. Zijn gezin een dak boven het hoofd en eten garanderen, is zijn grootste motivatie om naar België te komen. Mohammed komt uit een strikt moslimgezin

waar tradities erg belangrijk zijn. Dat is in België niet zo. Het is een ingrijpende beslissing omdat hij niet alleen zijn gezin achterlaat, maar ook zijn houvast en zekerheid. Het Nederlands vormt voor hem en veel Marokkanen een grote barrière om te communiceren. Van integratie is geen sprake en zijn enige bezigheid is: hard werken. Wanneer 5 jaar later zijn vrouw en kinderen overkomen, is het een gevecht om hen een goede thuis te geven. Zijn hart en ziel liggen in Marokko, maar fysiek is hij in België. Mohammed heeft Marokko verlaten om voor zijn gezin te zorgen, en leeft daardoor in een land dat niet zijn thuis is.” De gastarbeiders blijven langer dan verwacht. Hoewel het de bedoeling is dat ze terugkeren naar hun land, neemt hun aantal steeds toe. Ook wanneer in 1974 de Europese crisis toeslaat en er een migratiestop wordt afgekondigd. Wanneer de werkloosheid z’n intrede doet in Europa, keert zich dat tegen de gastarbeiders. Sommige mensen vinden hun hoge aantal een bedreiging voor de westerse cultuur, anderen vinden dat ze onze jobs stelen of noemen hen profiteurs. De meeste migratie naar Europa gebeurt vanaf dan omwille van gezinshereniging. En dat is nog steeds zo tot op de dag van vandaag.

P 37

Belangrijkste landen van bestemming voor Turkije:

Het woord ‘gastarbeider’

Duitsland Zegt ‘Dank U’

Iedereen die in het buitenland werkt, is een gastarbeider. Maar de term werd vooral gebruikt voor arbeiders uit Zuid-Europa en NoordAfrika. Het woord kreeg door de jaren een negatieve klank en wordt nu als discriminerend beschouwd. Je hoort het nog zelden. Ter vervanging werd het woord arbeidsmigrant voorgesteld, maar dat raakte nooit algemeen verspreid. Zo deed ‘migrant’ z’n intrede, of vaker nog ‘allochtoon’. De nadruk ligt niet langer op ‘gast’ of ‘arbeid’ maar op het feit dat ze ‘vreemdeling’ (allochtoon) zijn. De gastvrij onthaalde gastarbeiders uit de jaren ’60 zijn veelal veranderd in onwelkome vreemdelingen.

Om hun erkentelijkheid te tonen, organiseert de Duitse overheid een evenement dat ‘Duitsland Zegt Dank U’ heet, een eerbetoon aan de eerste generatie gastarbeiders. Opa is uitgenodigd om een toespraak te houden in aanwezigheid van bondskanselier Merkel. Hoewel opa doet alsof het zijn koude kleren niet raakt, bereidt hij stiekem een speech voor, samen met zijn kleinzoon. Opa overlijdt voor de grote dag aanbreekt, maar “een ongewone spreker trok de meeste aandacht” Het is Cenk! Hij kent opa’s speech want “we hebben samen geoefend”. De hele familie is aanwezig en trots.

P 38

(Heering & Esveldt, 2001)

P 39

Beeldtaal: een taalprobleem ALMANYA is een Duitse film, maar gaat over Turkse migranten die geen Duits spreken. De filmmaker stond dus voor 2 uitdagingen: - het taalprobleem op een goede manier duidelijk maken, m.a.w. hoe voelt het om omringd te worden door mensen waarvan je de taal niet begrijpt? - hoe vermijd je dat het publiek ondertitels moet lezen? In België worden films ondertiteld. Maar veel andere landen kennen die gewoonte niet. Ze kiezen ervoor om alle rollen door acteurs in de eigen taal (bvb Frans of Duits) te laten inspreken, net zoals dat bij ons gebeurt in populaire films voor het jongste publiek.

De Turkse dialogen ondertitelen was geen optie; daar zou een groot deel van het Duitse publiek op afknappen. En iedereen Duits laten spreken was ook geen goed idee, want dan kan het publiek zich niet voorstellen hoe migranten die de taal niet verstaan daardoor nog meer geïsoleerd worden (zoals in de scène waarin moeder brood koopt of het gesprek op school door haar dochter moet laten vertalen). Er werd een originele oplossing gevonden. Samdereli: “Toen wij het script schreven, was van bij het begin duidelijk dat, om een zo groot mogelijk publiek te bereiken, onze Turkse familie Duits moest spreken. Als zij Duits spraken, en ze konden de Duitsers niet

P 41

verstaan, dan moesten de Duitsers dus een soort brabbeltaaltje spreken. Soms lijkt het alsof je er iets van kan verstaan, maar het zijn nooit bestaande woorden. Ze stonden in het scenario en de acteurs moesten ze uit het hoofd leren. De inspiratie daarvoor vonden we bij de film THE GREAT DIC-

P 42

TATOR van Charlie Chaplin.” Jaren later, wanneer het gezin Yilmaz is ingeburgerd in Duitsland, wordt er thuis zowel Duits als Turks gesproken. Maar wanneer opa boos is, schakelt hij dadelijk op het Turks over.

Hollywoodfilms kampen met hetzelfde probleem. Ook het Engelstalige publiek houdt niet van ondertitels. Maar wat doe je dan met een Amerikaanse film die zich niet in Amerika afspeelt, maar bvb in Vietnam? Soms spreken alle acteurs Engels, zowel Amerikanen als Vietnamezen, hoewel dat niet klopt met de werkelijkheid.

Soms spreken de Amerikaanse personages goed Engels en de Vietnamese gebroken Engels; zo kunnen we horen wie tot welk kamp behoort. Soms spreken beide partijen hun eigen taal en wordt het Vietnamees ondertiteld. In dat geval blijven de dialogen (en dus de ondertitels) beperkt. Soms spreken ze elk hun eigen taal zonder ondertitels en verstaan we de Vietnamezen niet.

Beeldtaal: verschillende beeldvormen Een film vertelt een verhaal in beelden. In ALMANYA worden er héél veel verschillende soorten beelden gebruikt. De film is nog maar net begonnen of we hebben al archiefbeelden gezien, foto’s uit het familiealbum en dromen die tot leven komen. De archiefbeelden zijn prachtige getuigen uit het verleden. Samdereli: “We hebben veel archieven van tv-zenders doorzocht. Daar ligt een schat aan materiaal. Zelfs de beelden van het welkomstfeest voor de miljoenste gastarbeider zijn echt.” We mogen ook een kijkje nemen in de dromen van opa (bvb over de ‘verduitsing’ van oma) en van Cenk (bvb een stem die door de hele wereld roept om werkkrachten). Oma’s dromen tonen zowel een glimp van de toekomst als een terugkeer naar het verleden. In de meest betekenisvolle droombeelden zien we haar terugkeren

naar haar jeugd in Turkije en naar haar ontmoeting met opa en zien we haar hand in hand met haar jongere ik. Een gewaagde keuze? Samdereli: “Niet echt. We tonen gewoon wat de kleine Cenk ziet in zijn gedachten.”

Vragen aan de leerlingen •

•

Behalve scènes, gespeeld door acteurs, zien we nog een heleboel andere beeldvormen en –formaten in de film. Welke heb je gezien? Welke vond je de meest opvallende? Denk je dat er echt archiefmateriaal werd gebruikt? Wat viel je op bij de archiefbeelden? Ze lijken echt uit een ander tijdperk te komen. Weet je wanneer ze ongeveer werden gedraaid?

P 45

Behind the scenes ALMANYA werd in 2011 tijdens Open Doek voorgesteld in het project ‘Behind the Scenes’, een uniek project dat films vertoont aan een jury van een 10-tal gevangenen in de gevangenis van Merksplas. De juryleden bekijken 10 avonden lang alle competitiefilms, discussiëren met elkaar en kiezen aan het eind van de rit hun winnaar. Het project draait niet enkel om films, maar ook om groepsgevoel, luisteren naar elkaar, solidariteit tonen en beseffen dat je mening de moeite waard is. Het project maakt telkens veel indruk op alle deelnemers. Over de gebeurtenissen in Behind the Scenes wordt tijdens Open Doek door de begeleider een blog geschreven. Over ALMANYA stond daarin o.a. het volgende te lezen: De bespreking is als een douchekraan die wordt opengedraaid; alles gulpt er uit. De juryleden met vreemde roots bevestigen dat de

film perfect het verschil weet te vatten tussen je geboorteland en het land van je voorvaderen. Een juiste weergave van tradities: de drukte van een grote familie (waar ze allemaal dol op zijn), de natuurlijke autoriteit van de grootouders,… De juryleden praten over familiebanden, over moeders die achter de schermen de touwtjes in handen houden, over de islam die meer vervat zit in je bloed dan in je leefregels… Maar de hoofdvogel wordt afgeschoten door X, een bedaarde, ietwat oudere man. Omdat hij zijn stem nog niet heeft laten horen, vraag ik hem naar zijn favoriete scène. “Toen de hele familie zat te picknicken op het gras, met alle nonkels en tantes erbij.” Waarom hem dat aansprak? “De warmte van zo’n familieband heeft me erg aangegrepen. Ik ben daar al m’n hele leven naar op zoek, maar ik heb dat nooit gekend. Dat vind ik een groot gemis.”

P 47

De Behind the Scenes jury koos ALMANYA als festivalwinnaar: “De jury heeft gekozen voor een film die perfect het gevoel weergeeft van de dubbele nationaliteit: roots versus integratie, het land waar je geboren bent versus het land van je (groot)ouders. De film toont de visie van jong en oud, van man en vrouw op de geschiedenis van de ‘gastarbeiders’. Dat gebeurt met veel humor en een beetje verdriet. De grootste troef van de film is het warme familiegevoel, de sterke band tussen mensen die los staat van religieuze overtuigingen.”

Yasemin Samdereli bracht achteraf een bezoek aan de gevangenis en sprak met de juryleden. Ze luisterde naar hun vragen en praatte met hen met veel respect. De gevangenen verklaarden dat deze ontmoeting voor hen een enorme blijk van appreciatie betekende. Ook Yasemin was erg onder de indruk.

Bronnen Recensies: •

http://www.cinema.nl/artikelen/8189800/brabbelende-kannibalen…

•

http://www.verkadefabriek.nl/programma/52802/yasemin-samdereli

•

http://www.filmhuisdespiegel.nl/films/almanya.aspx

•

De Filmkrant

•

8Weekly

•

www.filmtotaal.nl

Interviews: •

http://www.biosagenda.nl/nieuws_in-gesprek-met-yasemin-ennesrin-samdereli_2729.html

•

http://www.film-daily.com/2011/03/almanya-yasemin-nesrinsamdereli.html

Diverse: •

Wikipedia Duitsland

•

Wikipedia Nederland

•

Open Doek blog over het Behind the Scenes project 2011 door Gert Hermans

•

World Press: Van gastarbeider tot vreemdeling, gepubliceerd op 19 mei 2009

•

Vraaggesprek met Yasmine Samdereli

Fiche voor de leerlingen Yasemin leest het juryverslag van de gevangenenjury

P 48

Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van de film. P 49

“Ben ik Turk of ben ik Duitser?” vraagt de 6 jaar oude kleinzoon Cenk zich af. Heb jij ook een volledige of gedeeltelijke andere nationaliteit of ken je zo iemand? Hoe sta jij/die andere daar tegenover? Tegenover het land van herkomst?

“Een paspoort is slechts een stuk papier.” Is dat echt zo? Ben jij trots op je nationaliteit?

“Wij zijn de som van alles wat er vóór ons gebeurd is, van alles wat we zagen gebeuren en van alles wat ons werd aangedaan. Wij zijn elke mens en elk ding waarvan het bestaan ons beïnvloed heeft of dat wij met ons bestaan beïnvloed hebben. Wij zijn alles wat er gebeurt als wij er niet meer zijn en alles wat nooit gebeurd zou zijn als wij er niet waren geweest” (uit ‘Middernachtskinderen’ van Salman Rushdie).

 

 

Soms moeten gezinnen meereizen wanneer de ouders een job in het buitenland krijgen. Wat zou jij daarvan vinden? Leuk / niet leuk? Welk land krijgt jouw voorkeur?

De afstand van Duitsland naar het Turkse dorp waar de wortels van de familie liggen, is 2.521 kilometer. Maar de afstand tussen Duitsland en Turkije kan je niet enkel in kilometers tellen. Er ligt daartussen vooral een wereld van verschil.

Regisseur Yasemin Samdereli: “Mensen moeten altijd lachen als ik over mijn jeugd in Duitsland vertel. Ik groeide op in een dorp en zat daar bij de dansmariekes, ik speelde fluit en marcheerde mee met de fanfare. Ik zong Duitse volksliedjes en mijn zus zong in de kerk luidkeels Duitse hymnes. Veel mensen vinden dat grappig. Ik wist toen niet beter.”

Na de Tweede Wereldoorlog was België in volle heropbouw en er was meer dan voldoende werk, vooral in de koolmijnen. Het werk was zwaar, gevaarlijk en slecht betaald. Men vond niet voldoende arbeiders die bereid waren om deze harde job uit te voeren. Naast duizenden Belgische mijnwerkers stroomden de mijnen vol immigranten uit Italië, Polen, Tsjechië, Spanje, Portugal, Marokko en… Turkije..

Opa krijgt een nare droom over wat het zou betekenen om Duitser te worden: “Lid worden van een schietclub, 2 x per week dampend varkensvlees eten, elke zondag naar Tatort kijken en elk jaar op vakantie naar Mallorca.” In zijn droom draagt oma Duitse klederdracht en is hij zijn snor kwijt, het ultieme symbool van zijn Turk-zijn. Probeer een soortgelijke droom te bedenken over wat het is om wakker te worden als Belg.

ALMANYA is een ‘familiezaak’: 2 zussen maakten de film en droegen hem op aan hun grootouders. “Wij wilden een film over een familie zoals de onze. Geen bijzondere familie, maar een die je in de media niet vaak ziet. De foto op het einde van de film toont inderdaad mijn grootouders. Ook in het begin zie een foto van mijn oma. Mijn familie heeft Nesrin en mij enorm gesteund. Mijn ouders en broer waren trouwens figuranten in de film.”