I
NOORDNIEUWS MAGAZINE VAN VNO-NCW NOORD JAARGANG 19 NUMMER 5 > 2014
Afscheid Bert van der Haar als voorzitter VNO-NCW Noord
‘Het Noorden zit in z’n DNA’ > Interview Aart van der Gaag over Participatiewet > Herman Wijffels Innovatieprijs voor noordelijk consortium > Jeroen de Haas (Eneco Groep): ‘Iedereen zijn eigen energie in 2030’ > Noord-Nederland meldt zich als high-tech regio
Hoe groen is gas?
De vraag naar energie blijft stijgen. De vraag naar duurzame energie-oplossingen ook. Daarom heeft aardgas een schone taak in de verduurzaming van onze energievoorziening. Het is de schoonste fossiele brandstof met veruit minste CO2 (broeikasgas) uitstoot – dat scheelt meteen al aanzienlijk. Bovendien kunnen we altijd en overal op gas vertrouwen, mede door ons geavanceerde gastransportnetwerk. Het is op afroep beschikbaar: zomer of winter, wind of geen wind. Dankzij deze flexibele energiebasis kunnen wind- en zonne-energie optimaal aan bod komen, terwijl de energievoorziening als geheel stabiel en betaalbaar blijft. En wereldwijd is er nog tot ver in deze eeuw gas beschikbaar. We maken nu al ‘vergroening’ mogelijk, door de toevoeging van biogas, bijvoorbeeld gewonnen uit afval. Via het gastransportsysteem kan dit als gecertificeerd duurzaam ‘groen gas’ overal in Nederland bij u thuis worden gebracht. Zo vormt gas onderdeel van onze duurzame energietoekomst.
Met aardgas naar een groenere toekomst.
2
Afscheid Bert van der Haar als voorzitter VNO-NCW Noord
Herman Wijffels Innovatieprijs voor noordelijk consortium
er
16 Jeroen de Haas (Eneco Groep): ‘Iedereen zijn eigen energie in 2030? Het kan’ 22 Cas König van ESD-SIC: ‘Innoveren om te overleven’ 30 Hoe ziet de vereniging van de toekomst eruit? 32 Project Hanzehogeschool brengt internationalisering bedrijfsleven op hoger plan 35 Project OCO: ‘Met een coach sta je als ondernemer steviger in de markt’
:
10 NoordNieuws in ’t kort 18 Eerste werkbezoek VNO-NCW voorzitter Hans de Boer aan het Noorden 20 Noord-Nederland meldt zich als high-tech regio 23 XPAR Vision wint Groninger Ondernemingsprijs 2014 29 VNO-NCW MKB Noord start met Ondernemerspanel
Download de gratis app van VNO-NCW Noord: Via onze mobiele applicatie: • kunt u zich aanmelden voor bijeenkomsten; • heeft u met de ledenlijst ruim 1.300 waardevolle contacten binnen handbereik; • bent u altijd op de hoogte van het landelijk en noordelijk nieuws. De app van VNO-NCW Noord is beschikbaar voor Apple en Android toestellen en kunt u downloaden via de app store op uw telefoon of tablet.
oo
g @ ons VNONCWN oo k
9 Column Lambert Zwiers 24 VNO-NCW Noord in beeld: bezoek JNO 43e Gemechaniseerde Brigade 36 JNO in the picture – “Een goede presentatie is géén bijzaak” 39 Noordgang Groningen II discussieert over de zin en onzin van teambuilding 40 Welkom nieuwe leden 42 Nieuwe leden stellen zich voor 48 Agenda
Vo l
Vaste rubrieken:
op
Tw
Interview Aart van der Gaag over Participatiewet
26
itt
Verder in dit nummer: Actueel: Praktijk:
12
rd
Inhoud NoordNieuws 5 > 2014
1
2
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Foto’s: JAV Studio’s Assen
Afscheid Bert van der Haar als voorzitter VNO-NCW Noord
‘Het Noorden zit in z’n DNA’ De Eindejaarsreceptie van VNO-NCW Noord stond dit jaar geheel in het teken van het afscheid van Bert van der Haar als voorzitter van VNO-NCW Noord. Met warme woorden van VNO-NCW MKB Noord directeur Lambert Zwiers en Niek Jan van Kesteren, algemeen directeur VNO-NCW en MKB Nederland, werd de drukbezochte eindejaarsbijeenkomst in De Nieuwe Kolk in Assen een afscheid in stijl. “En voorts ben ik van mening dat Groningen, Friesland en Drenthe één provincie moeten vormen”, klonk het voor de laatste maal uit de mond van de voorzitter, die vanaf
De vereniging is een club geworden. De verbondenheid tussen de leden is groot, er is echt een wij-gevoel gecreëerd. “Bert heeft als voorzitter een ziel in VNONCW Noord gebracht. De vereniging leeft”, sprak directeur Lambert Zwiers. Terugkijkend op de afgelopen zes jaar kwam vooral deze verbindende rol van Bert prominent naar voren. “Tijdens het Ondernemersgala komt het gevoel van betrokkenheid misschien wel het best tot uitdrukking”, aldus Zwiers. “Het is het jaarlijkse hoogtepunt van VNO-NCW Noord en bijzonder hieraan is dat het geheel wordt mogelijk gemaakt door dertig Vrienden van het Gala, die zeer betrokken en begaan zijn bij het reilen en zeilen van onze club.”
Tomeloze inzet In de Nieuwe Kolk in Assen roemde Zwiers de tomeloze inzet van Bert. “Meer dan wie dan ook was je voor onze vereniging op pad. In de regio, naar Den Haag en naar Brussel. En dat geheel onbezoldigd, zonder er ook maar een euro voor te krijgen. Je hele ziel en zaligheid heb je erin gelegd.” Niek Jan van Kesteren, algemeen directeur VNO-NCW en MKBNederland, onderstreepte dit. “Bert is loyaal. Hij was niet bestuurlijk actief voor VNO-NCW voor zijn CV, maar omdat hij vindt dat hij het moet doen.” Omdat Van Kesteren Bert graag voor VNO-NCW in Den Haag wil behouden, maakte hij bekend dat Bert toetreedt tot het curatorium van VNO-NCW, “een gezelschap van
Bert van der Haar (rechts) overhandigt de voorzittershamer aan Alfred Welink
wijze mannen en vrouwen die het landelijk bestuur en de directie adviseert”. Bert wordt daarin één van de prominente leden, zo vertelde Van Kesteren, want “mensen met wie je kunt lachen, zijn mensen die kunnen relativeren en daar is wijsheid voor nodig.”
Identiteit en samenhang Van Kesteren had niet alleen warme woorden voor Bert, maar sprak ook over de staat van het land. Met een indrukwekkende speech ging hij in op de verdeeldheid van Nederland, die volgens hem de afgelopen jaren steeds groter is geworden. Dit baart hem zorgen. “Identiteit en samenhang zijn erg belangrijk voor een land. Die samenhang raken
ACTUEEL
1 januari 2015 wordt opgevolgd door Alfred Welink.
3
‘Altijd uitgaan van eigen kracht en nooit opgeven’ “Loyaal; betrouwbaar; koersvast; soms onnavolgbaar, maar bovenal authentiek. Bert heeft écht een eigen stijl. Een stijl die ik herken en die ik zeer waardeer: altijd uitgaan van eigen kracht en nooit opgeven. Bert heeft altijd veel positieve energie, weet welke kant hij op wil en laat niet los voordat hij zijn doel bereikt heeft. Bert en ik hebben altijd erg prettig met elkaar samengewerkt. Ik leerde hem goed kennen in mijn tijd als secretaris van SER Noord-Nederland. Hij steunde mij zo dat ik er wel eens van moest blozen. Helaas kon ik niet bij de Eindejaarsreceptie aanwezig zijn, maar ik doe altijd mijn best om naar de bijeenkomsten van VNONCW Noord te komen om weer met Bert bij te kunnen bijpraten. Het is gewoon een schat van een man; iemand die ik zeer waardeer en veel respect voor heb.
weet dat hij het is en niemand anders. Het is zijn geheime wapen geworden, het onderscheidt hem van de rest.”
Bert is uniek. Ik verdenk hem er zelfs van dat hij vanwege zijn heup expres met een stok loopt, zodat je altijd
Wilma Mansveld staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu
»
4
NoordNieuws december 2014
‘Hij verstaat d e taal van de k leine onderne begrijpt ook d mer, maar e strategie va n g rote bedrijven “Bert van der Haar is in alle ’ opzichten een die letter bijzon
lijk en figuurli dere man, jk overal bove nuit steekt. Al zitter van VNO s voor-NCW Noord w as hij zes jaar boegbeeld van lang écht het VNO-NCW in he t Noorden. Als landelijk en regionaal voorzitter hebb en we altijd zeer intensief met elkaar samengewerkt . Bert wist de weg naar Den Haag goed te vinden en on tbrak zelden bij een vergad ering. Hij ontzenuwde da armee dat het Noorden ve r weg is en zorgde ervoor dat de lijnen met Den Haag altijd kort waren. Toen Bert als vo orzitter begon, was het zijn w ens dat VNONCW Noord ee n instituut wer d waar de polit ambtelijk appa iek en het raat niet omhe en konden. In de geslaagd. Mee ze missie is hij r dan ooit heef t VNO-NCW No leiding positie or d onder zijn verkregen richt ing overheid en politiek als he t
gaat om econom ische vraagstu kken en ondern in de regio. Hi emerschap erin vormde hi j ov erigens een ijz met Lambert (Z er sterk duo wiers, directeu r VNO-NCW No verschillende pe or d, red.), twee rsonen die uitst ekend bij elka ar passen.
Bert is een echt e ondernemer. Hij versta at de taal van de kleine onde rnemer, maar begrijpt ook de strategie van grote bedr ijven. Deze combinatie is erg belangrijk. Mede hier door is de samenwerking met MKBNederland in he t Noorden zeer succesvol. Een uitstekende vo orzitter dus, met een zeer bijzondere humor; een so ort mix van autoritair en Britse hum leiderschap or. Ik kan er no g veel over ze komt hier neer ggen, maar he : hij heeft het t gewoon goed gedaan. Klaar.” Bernard Wient jes, oud-voorzitter VNO-NCW
ap en natuur’
ur, landsch u lt cu r o o v rt a h t en groo
‘Man met e
van der Haar vond ismaking met Bert nn ke e rst ee ijn “M kwam ik aan in . Nietsvermoedend or dit voorjaar plaats leek me genoeg vo r ergeld voor een uu rke Pa n. ee ev og Ho n drukbezet man… een gesprek met ee t en het al... als je me langer kennen rad r uu n Degenen die Bert ee t me je ben e voor kunst praat, siBert over zijn liefd over de precaire po l aa rh ve jn mi n met ten nu niet klaar! Ik bego mi f vij Na gen. bsidieerde instellin tie van de rijksgesu
l gezien wat hier eb je eigenlijk we “H : me rt Be rak or rb onde een rondleiding do rvolgens kreeg ik Ve t?” ng ha l t aa allem chting op alle kuns n begeesterde toeli het bedrijf, met ee net toen ik dacht stond opgesteld. En n sig de t he n sse d die tu kwijt”, kwam Gerar verhaal toch eens ook lijk “nu moet ik mijn ur tu na est binnen, want ik mo ng ssi rra ve als en Toon et Pauperparadijs’. alles horen over ‘H oot zichten. Met een gr oot man, in alle op or Ik ontdekte een gr vo , iek gel)muz met talent, voor (or hart voor mensen Noord-Nederland. or vo En en natuur. in cultuur, landschap en dat investeren niet van te overtuig het in Ik hoefde hem er eid rh aa de leefb or de economie en nu cultuur nodig is vo we n rke hem we hij allang. Dankzij een Noorden. Dat wist cultuursector aan en en lev uit bedrijfs zij nk Da . met een denktank en erk r te verst om de cultuursecto r aa elk Investeringsfonds bij n gmorge gs op een zaterda aal hem zaten we onlan rt kun je nu eenm Be om nt werken. Wa om het idee uit te bij niet heen! VNO-NCW Noord, cheid als voorzitter Bert, al neem je afs ” je nog niet missen! dit plan kunnen we Mirjam de Meijer, fonds Noordelijk Cultuur initiatiefneemster
5
we een beetje kwijt. Het land is verdeeld, eigenlijk sinds de opkomst van Pim Fortuyn. Er is veel negativiteit, cynisme en kritiek, ook tussen bevolkingsgroepen onderling, met als meest recente voorbeeld de mallotige zwartepietendiscussie.” “Een sterke identiteit en eenheid zijn cruciaal voor economisch succes”, vervolgde Van Kesteren. “Nederland heeft de potentie om het rijkste land ter wereld te worden. Voedsel, energie en water is waar het in de toekomst wereldwijd om draait en daar zijn wij als land erg sterk in. Omdat ook de politiek te vaak verdeeld is, ligt er een kans voor ondernemers om in dit gat te springen en een leidende rol te pakken om onze identiteit te hervinden.” Van Kesteren noemde vervolgens een concreet doel dat Nederland zou kunnen helpen om dit te bereiken. “Nederland zou als land de Olympische Spelen moeten organiseren. Het zou een schitterend project zijn, een kans om het cynisme te overwinnen en een gezamenlijk gevoel van enthousiasme te ontwikkelen.”
Bert van der Haar bedankt Herman Roose voor tien jaar penningmeesterschap
Herman en Bert ereleden Eerder op de middag maakte vicevoorzitter Eelco Koehoorn tijdens de Algemene Ledenvergadering al bekend dat Bert niet alleen toetreedt tot het landelijke curatorium, maar ook tot het noordelijke. Dit doet hij samen met Herman Roose, die tien jaar penningmeester van de vereniging was en ook afscheid van het bestuur nam. Beide werden tijdens de Algemene Ledenvergadering benoemd tot erelid van de vereniging en ontvingen de gouden speld en een oorkonde. “Op Herman konden we altijd een beroep doen”, sprak Bert. “We zijn hem als vereniging veel dank verschuldigd.” Herman Roose, die voor de laatste keer een begroting aan de leden presenteerde, was zichtbaar geroerd. “Je kunt vooraf heel stoer beslis-
Lambert Zwiers, directeur VNO-NCW MKB Noord
Hester Joustra, Floortje van Aken en Ingrid Dragtstra van VNO-NCW MKB Noord praatten de bijeenkomst aan elkaar sen dat het mooi is geweest, maar als het dan zo ver is, dan is dat toch wel emotioneel. Uiteindelijk bouw je vriendschappen op binnen de club.”
Vriendschap Deze vriendschappen liepen vervolgens als een rode draad door de rest van de middag. Niek Jan van Kesteren zei hierover: “Bert gaat altijd uit van zijn eigen identiteit. Dat schept wel of niet
een band met hem, het is alles of niks. Bert en ik hadden gelijk een gevoel van verbondenheid en hij is dan ook echt een vriend van me geworden.” Zoiets is niet vanzelfsprekend, bleek ook wel uit de woorden van Lambert Zwiers. “In de afgelopen jaren hebben we als voorzitter en directeur intensief samengewerkt, we vormden een hechte twee-eenheid. Van hieruit is door de jaren een hechte vriendschap ontstaan. Zoiets heb ik met
Niek Jan van Kesteren, algemeen directeur VNO-NCW MKB-Nederland
»
6
NoordNieuws december 2014
‘Zou jij niet een paar dagen in de week naar ‘onze’ Bert willen?’ “In 1968 begon ik bij !Pet, wat toen nog C. Pet BV heette, op de debiteurenboekhouding bij Paul van der Haar, de vader van Bert. Bert was toen nog in militaire dienst en begon na z’n diensttijd als vertegenwoordiger in kantoorartikelen en kantoormachines.
denken. Hierdoor valt hij op en wordt zodoende ook gevraagd voor veel bestuurlijke functies, o.a. voor cultuur en muziek. De Mattheus Passion is een grote liefde van hem. Hiervoor heeft hij veel lezingen gegeven, vooral in kerkjes in het Noorden. Mede door zijn enthousiasme is de Park Opera in Hoogeveen van de grond gekomen en zeer succesvol geweest. Ook het IJspleijn in het centrum is iets wat uit zijn koker is gekomen en voor veel ijsplezier heeft gezorgd.
Na enkele jaren kreeg Bert de leiding over de afdeling kantoormeubelen en –machines, gevestigd in het pand aan de Hoofdstraat 122-126 in Hoogeveen. Nadat ik er ongeveer vijf jaar tussenuit was geweest vanwege de geboorte van twee dochters, vroeg de vader van Bert: zou jij niet een paar dagen in de week naar ‘onze’ Bert willen? Die jongen heeft nogal een rommelig kantoor, dan kun jij de boel een beetje bijsturen. Zo gezegd zo gedaan en ik begon in september 1980 bij Bert en zit daar nu nog.
Bert is ook heel actief in Afrika met zijn Stichting Dutch-Malawi, waarin lokale projecten worden gefinancierd. Een keer per jaar gaat hij hier een maand naartoe om te kijken hoe een en ander reilt en zeilt. Kortom: een zeer veelzijdig en enthousiaste man die nog lang niet achter de geraniums gaat zitten!”
Ik heb Bert leren kennen als iemand die met veel enthousiasme dingen oppakt en heel erg ‘out of the box’ kan
Diny van der Weide, secretaresse !Pet
‘Wil je irritatie bij hem oproepen, da n moet je er omhe lullen’ en “Ongeveer vijf jaa r heb ik met Bert sam engewerkt binnen SER Noord-Nederl and. Bij onze eerst e ke nnismaking nodig Bert mij uit bij hem de in Hoogeveen op be zo ek te komen: de ondernemer wi lde mij zijn bedrijf laten zien. Al sam rondlopend proefd en e Bert mijn nieren . “Vertel eens wat ov je achtergrond. Wa er t zijn voor jou echt belangrijke zaken het leven?” in
Ik realiseerde mij dat deze man, me t zijn indrukwekke messencollectie, to nde t het gaatje gaat. Zou je bij hem irrita willen oproepen, tie dan moet je bij an twoorden op zijn er omheen lullen. vragen Zo ontwikkelde zic h tussen Bert en mi een bijzondere ba j nd. Binnen SER No ord-Nederland on te Bert zich als voor tp opvechter voor één no ordelijk landsdeel. Het bleef bij hem niet bij praten allee n. Hij gaf aan music Chris Fictoor de op us dracht een passend volkslied te compon ren dat vervolgens ebij diverse gelegen heden waarbij de tiek, het bedrijfslev polien en de wetensch ap elkaar ontmoe werd uitgevoerd. tten, Ik vind dit klasse: ga an voor je droom, hier zelf al vorm aa geven in het vertrou n wen dat de anderen ooit zullen volgen. Ik ben met Bert be vriend geraakt. Da t betekent dat we elkaar op de gekst e momenten kunn en bellen. Zo kon ook gebeuren dat het wij beiden grootse capriolen uithaald op onze quads in de en jungle van midden Zweden, in de omgeving van de ne derzetting die Bert en Emmy aldaar beheren.” Geert Sanders, oud-voorzitter SER
Noord-Nederland
7
geen andere voorzitter meegemaakt en ervaar dat als heel bijzonder. Dit is ons gelukt omdat wij beide feilloos aanvoelden hoe we hier ondanks een hiërarchische verhouding mee om moesten gaan.”
Trots op het Noorden Naast de band die iedereen met Bert heeft, ging het natuurlijk ook over wat hij voor het Noorden en voor de vereniging heeft betekent. Centraal hierbij staat het gevoel van trots dat Bert altijd uitstraalt als het over het Noorden gaat. Lambert Zwiers: “Overal waar hij is, draagt hij uit dat hij trots is op Noord-Nederland en haar prestaties en verworvenheden. Wie denkt aan Bert, denkt aan de Kracht van het Noorden als geheel. Het Noorden zit in zijn DNA.” Daarnaast staat Bert bekend om zijn passie voor cultuur. Niet alleen is hij een groot kunstliefhebber, bovenal is hij ervan overtuigd dat een sterke culturele sector cruciaal is voor het vestigingsklimaat van een regio. In zijn dankwoord haalde Bert het Noordelijk Cultuur Fonds nog aan, een recent initiatief waarvan hij een van de aanjagers is. Het op te richten cultuurinvesteringsfonds is bedoeld om nieuwe kansrijke initiatieven te steunen
Afsluiting van de Eindejaarsreceptie met het Noordelijk volkslied en is een revolving fund. Mensen die Bert nog een afscheidscadeau willen geven, kunnen op Berts verzoek een bijdrage aan dit fonds leveren (kijk voor meer informatie op vno-ncwnoord.nl).
Rode beuk als symbool van verbondenheid De verbondenheid van Bert met de ver-
eniging is blijvend. Vanuit die gedachte presenteerde vicevoorzitter VNO-NCW Noord Eelco Koehoorn het cadeau van het bestuur namens de vereniging aan Bert. Een rode beuk, te planten naast het beoogde nieuwe pand van VNONCW en MKB Noord: het nog te bouwen Topsportcentrum van FC Groningen. Koehoorn: “De beuk staat symbool voor
‘Hij blíjft het waarmaken’ “Bert en ik hebben elkaar door de jaren heen altijd goed en snel kunnen vinden. Toen hij aantrad als voorzitter ging ik bij hem in Hoogeveen op bezoek om elkaar beter te leren kennen. We vonden elkaar meteen in de kunst, waar hij gepassioneerd over vertelde. Over de schoonheid van klassieke muziek en glaskunst en de betekenis van kunst voor de economie. Hierdoor ontstond een hartelijke band die altijd is gebleven. De overheden en het bedrijfsleven hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheden. Voor het Noorden geldt dat je elkaar nodig hebt om vooruit te komen. Ik heb het altijd als mijn taak gezien om nauw met het bedrijfsleven op te trekken. Dat lukt echter alleen als de chemie tussen personen goed is. Bert speelde daarin een belangrijke rol. Hij bracht mensen bij elkaar, was goed benaderbaar en betrok ons altijd bij initiatieven vanuit
VNO-NCW Noord. Vooral in de lobby richting NoordDuitsland hebben we samen goede zaken gedaan, meest recent met de handelsmissie van VNO-NCW Noord naar Niedersachsen. Bert heeft echt een eigen stijl. Altijd humoristisch. Stoer, zelfverzekerd en no-nonsense, maar ook gevoelig. Zodra het over kunst ging, kon je zien dat het hem echt raakte, dat hij er door geroerd werd. Dit waardeer ik in hem: het is mooi als je ziet wat iemand beweegt. Ook na zijn afscheid als voorzitter zal hij zich blijven inzetten voor de noordelijke kunstsector, daar ben ik van overtuigd. Zoals het een echte ondernemer betaamt: Hij blíjft het waarmaken, ook nu weer met het oprichten van een Noordelijk Cultuur Fonds.” Max van den Berg, Commissaris van de Koning Groningen
»
Voordat u een probleem signaleert hebben wij het al opgelost.
drukkerij Van Gorcum Industrieweg 38, 9403 AB Assen T +31(0)592 37 95 55
www.vangorcum.nl
bescherming, een goede familieband, traditie en verbondenheid. In dit geval: de verbondenheid van Bert met VNO-NCW en wellicht een stukje bescherming als Bert er niet meer is als voorzitter: zo ziet hij straks nog een beetje toe op het functioneren van onze vereniging.”
Alfred Welink Het slotwoord van de Eindejaarsreceptie was aan Alfred Welink, vanaf 1 januari 2015 de opvolger van Bert als voorzitter VNO-NCW Noord. Welink ging kort in op zijn visie dat vooruitgang vraagt om ondernemerschap, maar onderstreepte dat hij vooral graag bij de leden wil ophalen wat de koers van de vereniging voor de komende jaren moet zijn. Hij besloot vervolgens met mooie woorden over Bert, wiens bevlogenheid en openheid hij roemde. “Eens een vriend, altijd een vriend”, aldus Welink, waarna de bijeenkomst geheel in lijn met Berts visie werd uitgeluid met het Noordelijk Volkslied. ‘Fryslân, Grunn’n en Drenthe zijn zichzelf, maar tezamen zoveel meer.’ <
‘Markant, authentiek en een goed gevoel voor wat er moet gebeuren’ “Bert en ik kennen elkaar al vrij lang, eerst vanuit zijn rol als voorzitter van VNO-NCW Drenthe en de laatste zes jaar als voorzitter van VNO-NCW Noord. Door de jaren heen hebben we altijd goed persoonlijk contact gehad. Vrij regelmatig ben ik bij hem op bezoek geweest in zijn bedrijf, waardoor we elkaar beter hebben leren kennen en een vriendschappelijke relatie hebben opgebouwd. Ik waardeer Bert zeer; als persoon, als ondernemer en als bestuurder van onze vereniging. Bert is authentiek en was als voorzitter van VNO-NCW Noord voor ondernemers zeer herkenbaar als gezicht van de vereniging, die hij écht verder heeft gebracht. Op markante wijze heeft hij VNO-NCW Noord als voorzitter geleid. Hij heeft een goed gevoel voor wat er moet gebeuren en spreekt altijd duidelijke taal. Bovendien zat Bert goed in ons netwerk in Den Haag en heeft het Noorden in Den Haag duidelijk op de kaart gezet door altijd aanwezig te zijn en het noordelijk belang uit te dragen.” Niek Jan van Kesteren Algemeen directeur VNO-NCW
COLUMN
9
Vriendschap Tijdens de Eindejaars receptie hebben we op 10 december in stijl afscheid genomen van Bert van der Haar als voorzitter van VNONCW Noord. Zes jaar lang zwaaide Bert met de scepter en zorgde hij ervoor dat onze vereniging groeit en bloeit als nooit tevoren. Doordat hij het gevoel van saamhorigheid enorm heeft versterkt, is de afgelopen jaren binnen de vereniging een krachtig wij-gevoel ontstaan. Op basis van dit fundament kunnen we in de komende jaren mooie slagen maken. Als voorzitter van VNO-NCW Noord heeft Bert overal waar hij kwam uitgedragen dat hij trots is op NoordNederland en haar prestaties en verworvenheden. Wie denkt aan Bert, denkt aan de Kracht van het Noorden als geheel. Met passie en overtuigingskracht draagt hij dat uit, richting overheid en politiek in Noord-Nederland, richting onze achterban en zeker ook in Den Haag. Zijn inzet voor Noord-Nederland in Den Haag is ongekend. Meer dan ooit hebben wij een optimale verbinding met VNO-NCW in Den Haag. Zelf ben ik in 2009 bij VNO-NCW Noord aan de slag gegaan als directeur van deze mooie club. Op hetzelfde moment trad Bert aan als voorzitter. Het was het begin van een mooi avontuur. We kenden elkaar niet en wisten nog niet wat we aan elkaar hadden. Wat volgde was een ontdekkingstocht hoe je elkaar in je verantwoordelijkheid als voorzitter respectievelijk directeur kunt versterken. Na een half jaar hadden we de balans te pakken en stond onze samenwerking als een huis. We vormden een sterke twee-eenheid en hadden vrijwel dagelijks telefonisch contact. Van hieruit is door de jaren een hechte vriendschap ontstaan. Zoiets heb ik met geen andere voorzitter meegemaakt en ik ervaar dat als heel bijzonder. Dit is ons gelukt omdat wij beide goed aanvoelden hoe we hier ondanks een hiërarchische verhouding mee om moesten gaan. Wij hebben ons er op een natuurlijke wijze altijd comfortabel bij gevoeld. Onlangs was ik met Mies bij Bert en Emmy op hun ‘ranch’ in Ändenäs, Zweden. Het waren onvergetelijke dagen die ervoor gezorgd hebben dat onze vriendschap nog intenser is geworden dan hij al was. Dat geldt overigens ook voor onze beide echtgenotes. Bert, enorm bedankt voor de afgelopen zes jaren en ik kijk uit naar nieuwe avonturen die we de komende jaren ongetwijfeld ook nog met elkaar gaan beleven! Lambert Zwiers directeur VNO-NCW MKB Noord
10
NoordNieuws december 2014
Noordnieuws in 't kort Wet Werk & Zekerheid maakt werkgever medeverantwoordelijk voor ontwikkeling personeel Vanaf 1 januari 2015 wordt de Wet Werk en zekerheid gefaseerd ingevoerd. Voor werkgevers gaat er een aantal zaken veranderen. Eén van de maatregelen is dat de ontslagvergoeding verdwijnt en wordt omgezet in een verplichte transitievergoeding. Dit betekent dat de werkgever een vergoeding moet betalen om de medewerker te ondersteunen bij het vinden van een andere baan. Dit bedrag kan gebruikt worden voor outplacement, sollicitatiebegeleiding of opleiding. De hoogte van deze vergoeding is afhankelijk van het aantal dienstjaren van de medewerker. Waarbij de werkgever aan moet tonen wat er tijdens de periode van het dienstverband op het gebied van ontwikkeling van de medewerker gebeurd is. Dit betekent concreet dat de werkgever die tijdens de periode van het dienstverband investeert in de ontwikkeling van de loopbaan van de medewerker hier niet alleen nu maar ook later profijt van heeft. Lydia Vos, directeur Vos Opmaat Consultancy BV: “Deze regeling zorgt ervoor dat de werkgever medeverantwoordelijk wordt voor de loopbaanontwik-
keling én het loopbaanperspectief van de medewerker.” Maar hoe geef je hier binnen je organisatie een goede invulling aan? Hoe faciliteer je als werkgever de ontwikkeling van je medewerkers? En hoe zorg je ervoor dat bij ontslag dit ook kan worden aangetoond? Dit zijn volgens Vos vragen die na 1 januari actueel worden. “De praktijk laat zien dat de grotere ondernemingen vaak al wel iets geregeld hebben op HRM gebied maar voor de kleine tot middelgrote ondernemer is dit meestal een flinke uitdaging.” Over Vos Opmaat Consultancy BV Als onafhankelijk bureau adviseert en
Lydia Vos, directeur Vos Opmaat Consultancy
ondersteunt Vos Opmaat Consultancy BV werkgevers bij het invullen van HRM beleid bijvoorbeeld door de invoering van de functionerings- en beoordelingscyclus en de opbouw van een gedegen ontwikkelingsplan voor de medewerkers.
Ambassadeur Tsjechië opent consulaat in Groningen Met het overhandigen van het gevelbord heeft de ambassadeur van de Tsjechische Republiek, Jaroslav Horák, eind oktober de officiële opening verricht van het Tsjechische consulaat in Groningen. Albert-Jan Postma van Freia is bij deze gelegenheid benoemd tot honorair-consul van Tsjechië in Groningen. Met het consulaat in Groningen realiseert Tsjechië een steunpunt in Noord-
Nederland dat, met veel kennis van en ervaring met de specifieke noordelijke
Jaroslav Horák (links) en Albert-Jan Postma
situatie, Tsjechische burgers en bedrijven terzijde kan staan. Het consulaat kan tevens een rol spelen in het tot stand komen van nieuwe verbindingen tussen Tsjechië en Noord-Nederland. Tijdens de openingsceremonie kondigde Albert-Jan Postma aan met een nieuwe Nederlandse vertaling te komen van het boek van de wereldberoemde Jan Amos Comenius ‘Het Labyrint der Wereld (1632)’. De feestelijke opening vond plaats in het Hampshire Hotel Groningen, dat ook de thuisbasis van het nieuw gevestigde consulaat is. De opening werd bezocht door vertegenwoordigers van overheden en bedrijfsleven uit het noorden van het land. Albert-Jan Postma is geen onbekende in het noordelijke bedrijfsleven. Als directeur en (mede-)eigenaar van Freia en andere bedrijven is hij een actief ondernemer.
11
Vijf Gouden FD Gazellen voor snel groeiende noordelijke ondernemingen
noordnieuws in 't kort
In Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel mogen 39 ondernemingen zich een jaar lang FD Gazelle noemen. Deze titel wordt toegekend aan de snelst groeiende ondernemingen van de regio. Met deze onderscheiding zet Het Financieele Dagblad de snelst groeiende ondernemingen uit NoordoostNederland in de schijnwerpers. Naast de FD Gazellen-titel werden vijf noordelijke ondernemingen (en drie uit Overijssel) uitgeroepen tot Gouden FD Gazelle: de allersnelste groeiers in hun categorie: Buitenwarenhuis en Mobielwerkt (Groningen), Werken met Merken en Probo Sign (Friesland) en Lubbers Transport Group (Drenthe). De winnaars van de Gouden FD Gazellen hebben hun omzet met gemiddeld 161% zien toenemen. Mobielwerkt is het moederbedrijf van Belsimpel.nl, de bekende webwinkel voor telefonie en abonnementen uit Groningen. Directeur Jeroen Doorenbos verwisselde zijn artsenopleiding voor een ondernemersbestaan. Een juiste keuze, blijkt uit de twee eerdere Gouden FD Gazellen die Belsimpel reeds in de wacht wist te slepen. Met een groeipercentage van 410% over de afgelopen
Winnaars Gouden FD Gazellen uit Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel drie jaar voegt Belsimpel daar nu een derde Gouden FD Gazelle in de categorie midden-groot aan toe. Doorenbos: “Onderscheidend zijn in een ‘vechtmarkt’ als de telecombranche is niet te vertalen naar één beslissende factor, maar zit vaak in de details. Zeven dagen per week telefonisch bereikbaar zijn en zeven dagen per week producten kunnen verzenden is de norm geworden voor consumenten. Op zulke wensen spelen we in met ons onwijs goede, fanatieke team. Dit vormt wat mij betreft de belangrijkste reden voor dit succes.” Een opvallende naam tussen de winnaars is Werken met Merken uit het Friese
Oosterwolde. Het bedrijf - dat in eerste instantie aan een reclamebureau doet denken - verkoopt chemische materialen aan zowel bedrijven als consumenten. Manager Daniel Peters wist de succesformule helder te formuleren: “Met twee uitstekende programmeurs in dienst hebben we een platform kunnen ontwikkelen dat perfect is afgestemd op de wensen van onze klanten. Ook is het een keuze geweest geen extern kapitaal te verwerven, waardoor onze lasten laag zijn en we volop kunnen investeren in bijvoorbeeld marketing.” Werken met Merken zag hun omzet bijna verdrievoudigen naar €373.000, goed voor de Gouden FD Gazelle in de categorie klein in Friesland.
Noordelijk kunstwerk voor Bernard Wientjes op zijn plek In opdracht van het bestuur van VNO-NCW Noord heeft beeldend kunstenaar Edith Benedictus Buning een creatie gemaakt ter gelegenheid van het afscheid van Bernard Wientjes als voorzitter van VNO-NCW. Tijdens het VNO-NCW Noord Ondernemersgala 2014 is het kunstwerk overhandigd aan de scheidend voorzitter. De aanwezige leden en relaties van VNO-NCW Noord ontvingen bovendien een exclusief deel van deze creatie. “Het symboliseert hun verbondenheid met het belangrijkste zakelijk netwerk in Nederland”, aldus Benedictus. Vorige maand werd het kunstwerk geplaatst in de tuin van Wientjes. Het kunstwerk – een boom met 600 bladeren – staat symbool voor de verbinding tussen de voorzitter en de leden. Benedictus: “In de geschiedenis van de mensheid is de boom altijd een belangrijk symbool geweest. De boom als machtige vertegenwoordiger van het plantenrijk. Hij toont de macht en de kracht van het leven in de natuur met zijn zichtbare en
onzichtbare uitingen. Zo staat de boom symbool voor het bieden van waarde. Denk daarbij aan zuurstof, vruchten, schoonheid, schaduw, brandstof en bouwmateriaal. Daarnaast staat de boom symbool voor de schepping en diversificatie: uit de eenheid (stam) ontstaat een veelheid (takken, twijgen en bladeren) die met de eenheid verbonden blijft.”
12
NoordNieuws december 2014
Pieter van der Meulen
[email protected]
Foto: Menno Korenhof | Foto Korenhof
Interview met Aart van der Gaag over participatiewet:
‘Die eerste check gaan we glansrijk halen’
13
Per 1 januari 2015 is de Participatiewet van kracht. In de periode tot 2026 gaat het bedrijfsleven honderdduizend mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt plaatsen. Het eerste meetpunt is in 2017; dan moeten zesduizend mensen geplaatst zijn. Aart van der Gaag is per 1 oktober dit jaar officieel ambassadeur van het honderduizendbanenplan. Drie jaar lang gaat Van der Gaag de activiteiten van de regio’s coördineren en de verschillende projecten verbinden. “Die eerste check gaan we glansrijk halen”, aldus een optimistische Van der Gaag.
actueel
U bent inmiddels twee maanden aan de slag als ‘commissaris 100.000-banen’ voor VNO-NCW, MKB en LTO. Welke obstakels bent u tegengekomen? “Mijn belangrijkste bezwaar is dat de doelgroep met te scherpe lijntjes getekend is. Je hebt de WSW-wachtlijst, de WaJongers en de groep arbeidsbeperkten tot aan het minimumloon die niet zelfstandig aan de slag kunnen. Die laatste groep moet nog door de gemeente in kaart gebracht worden. Ik pleit voor een bredere doelgroep. Organisaties van gehandicapten, werknemers en werkgevers geven dit geluid allemaal af. Ook VNO-NCW voorzitter Hans de Boer wil een zo breed mogelijke doelgroep. De regeling is ingewikkeld, die moet je plat slaan. Anders is het ook niet aan de ondernemers uit te leggen.”
Hoe moet deze verbreding gerealiseerd worden? “De grens van het minimumloon kan verhoogd worden, waardoor meer mensen voor het 100.000 banenplan meetellen. Een andere mogelijkheid is dat mensen met een WGA-uitkering en een handicap erbij gaan horen. Maar het besluit tot het verbreden van de doelgroep ligt bij de politiek. Op 8 december neemt de Tweede Kamer het definitieve besluit.”
De 35 regionale werkbedrijven krijgen één miljoen euro om de Participatiewet uit te voeren. Hoe moet dat geld worden besteed?
“Aan het optimaal laten functioneren van de arbeidsmarkt voor mensen met een beperking. In de eerste plaats betekent dit het transparant maken van de informatie over de doelgroep. De bestanden moeten direct en helder beschikbaar zijn voor werkgevers, bemiddelaars of wie ze ook maar wil inzien. Er moet bijvoorbeeld duidelijk in staan wie de kandidaat is, wat hij of zij kan, hoeveel uur hij of zij beschikbaar is en belast kan worden.”
Wat vindt u van de websites met dergelijke informatie die regio’s lanceren? “Ik vind het heel goed dat er regionale websites komen waarop informatie beschikbaar is. Maar niet alle 35 regio’s moeten zelf het wiel uitvinden. We moeten streven naar één optimaal hulpmiddel. Dan kunnen de regionale initiatieven mooi gekoppeld worden. Dit is ook in het belang van werkgevers. Je kunt geen grenzen trekken op de arbeidsmarkt. Veel bedrijven zijn namelijk in meerdere regio’s actief.”
Hoe hard zijn de kleine bedrijven nodig om de doelstelling te halen? “Er zijn circa tweeduizend grote bedrijven in Nederland, dus de kleine bedrijven zijn heel hard nodig. Maar wat mij betreft zijn de verschillen tussen grote en kleine bedrijven niet zo groot. Bedrijven moeten er, ongeacht hun grootte, baat bij hebben als ze iemand in dienst nemen. Juist in een klein bedrijf wil je
“Ik vind het heel goed dat er regionale websites komen waarop informatie beschikbaar is. Maar niet alle 35 regio’s moeten zelf het wiel uitvinden”
»
OI WATMOOI WATMOOI WATMOOIWATMOOIWATMOOI WAT
UK WATLEUK WATLEUK WATLEUKWA IM WATSLIM WATSLIM WATSLIMWA D WAT GOED WATGOED WATGOED WATGOED WATGOED WAT OOLWATCOOLWATCOOL WATCOOLWA TFIJN WATFIJNWATFIJN WATFIJN WA
WATGROENWATGROEN WATGROEN WATGROEN WATGROEN
UK WATLEUK WATLEUK WATLEUK WA WATSLIM WATSLIM WATSLIMWATSL T GOED WATGOED WATGOED WATGOED WATGOED WATGOED WATCOOLWATCOOL WATCOOLWATCO JN WATFIJNWATFIJN WATFIJN WATF
GROENWATGROEN WATGROEN WATGROEN WATGROEN WAT
WATLEUK WATLEUK WATLEUK WATLE LIM WATSLIM WATSLIM WATSLIMW ATGOED WATGOED WATGOED WATGOED WATGOEDWATGOE voorWATCOOLWATCOOLW OOLWATCOOL iedereen WATFIJN WATFIJNW TFIJNWATFIJN
ATGROEN WATGROENWATGROEN WATGROEN WATGROEN W
TSLIM WATSLIM WATSLIMWATSLIM D WATGOED WATGOED WATGOED WATGOED WATGOEDWAT TCOOLWATCOOL WATCOOLWATCOOL WATFIJNWATFIJN WATFIJN WATFIJN
NWATGROEN WATGROENWATGROEN WATGROEN WATGROE (050) 547 02 00
AT
AT A T A A
15
Curriculum Vitae van Aart van der Gaag Specialist bij Stichting Nederlandse vrijwilligers (1975-1976) Beleidsmanager bij Federatie Sociale Werkvoorziening (1976-1982) Directeur bij Groene Kruis Den Haag (1982-1986) Directeur bij Arbeidsbureau Utrecht (1986-1990) Directeur bij Start Uitzendbureau (1990-1996) Directeur bij Vedior (1996-2000) Directeur bij de Algemene Bond Uitzendondernemingen (2000-2014) Voorzitter bij de Algemene Bond Uitzendondernemingen (mei 2014-heden) Commissaris 100.000-banenplan (oktober 2014-heden)
N
A L D O F
T
E WA ED WA WA
WA
M TG L N
EN
mensen zo productief mogelijk inzetten. Allerlei kleine klusjes, zoals kopietjes maken, post rondbrengen of koffie halen, zijn in de loop der tijd weggesaneerd omdat ze teveel geld kostten. Mensen met een beperking kunnen deze plekken weer innemen. Door de forse subsidies is dat voor werkgevers aantrekkelijk.”
Kleine bedrijven kunnen zich een Wajonger bijvoorbeeld niet permitteren zonder subsidie en externe begeleiding. Moet die ondersteuning tot in de lengte van jaren voortduren? “Dat kan, maar hoeft niet altijd het geval te zijn. Ik woon in Voorschoten, liep daar een keer de Hema binnen en zag veel medewerkers met een beperking. Daar wilde ik meer van weten en kwam zo in contact met directeur Evert de Boer. Hij werkt al langere tijd met deze mensen omdat hij dat leuk vindt. Hij vertelde over een meisje dat, terwijl zij bij hem in dienst was, twee middelbare beroepsopleidingen heeft gevolgd. Inmiddels doet ze het net zo goed als de andere werknemers. Ze behoort nu tot de groep niet-gesubsidieerde werknemers. In veel gevallen kunnen mensen die aangeduid zijn als arbeidsgehandicapt, na enige tijd gewoon een loonwaarde van honderd procent vervullen.”
Vindt u het voorwaardenpakket goed voor ondernemers? “Ik vind dat het voorwaardenpakket inmiddels mooi gestructureerd is. De voorwaarden zijn nu voor de drie groepen kandidaten vrijwel hetzelfde. De bepaling van de loonwaarde is erg belangrijk voor alle bedrijven. Als iemand voor veertig procent productief is, krijg je de overige zestig procent bijgepast. Ook worden aanpassingen op de werkvloer betaald en kan begeleiding uitbesteed worden. Ondernemers die huiverig zijn om iemand met een beperking in dienst
te nemen, moeten weten dat ze er niet alleen voor staan. Er zijn allerlei organisaties, zoals uitzendbureaus, die alle lasten van je schouders nemen. Sociale werkvoorzieningsbedrijven doen dit al sinds jaar en dag.”
Staatssecretaris Jetta Klijnsma houdt de quotumwet als dwangmiddel achter de hand. Wat vindt u daarvan? “Ik vind de quotumwet een onding. Die wet houdt in dat bedrijven met meer dan 25 werknemers verplicht vijf procent arbeidsgehandicapten in dienst moeten hebben. Deze wordt ingevoerd wanneer tijdens de eerste meting in 2017 blijkt dat de het streefcijfer van zesduizend extra banen niet is gehaald. Maar zover gaat het niet komen. De eerste check in 2017 halen we glansrijk. Bovendien vermoed
eigenlijk alleen maar ondernemers tegen die sociaal zeer betrokken zijn. Dat was vroeger precies zo. De pioniers van onze Nederlandse industrie, zoals Philips en Fokker, zijn vrijwel allemaal een sociaal project begonnen. Werkgevers willen goed voor hun werknemers, maar ook voor het grotere geheel, zorgen. Ik heb een bloedhekel aan die negatieve beeldvorming. Ik heb juist het gevoel dat ik als ambassadeur van het honderdduizendbanenplan in een flow zit.”
Wat is uw persoonlijke drijfveer om deze rol te vervullen? “Mijn eerste baan was in de ontwikkelingssamenwerking, omdat ik sociaal gedreven ben. Toen ik werd aangesteld als ambassadeur voor het 100.000-banenplan had ik maar één vraag voor Hans de Boer en Niek Jan van Kesteren
“Ik vind het kinderachtig om te dreigen met boetes. Het komt een beetje over alsof je tegen een kind zegt ‘wel je groente eten, anders moet je vroeg naar bed’. Zo behandel je ondernemers niet”
ik dat het bedrijfsleven het beter gaat doen dan de overheid. Ik vind het kinderachtig om te dreigen met boetes. Het komt een beetje over alsof je tegen een kind zegt ‘wel je groente eten, anders moet je vroeg naar bed’. Zo behandel je ondernemers niet.”
In de media lees je dat de meeste ondernemers niet op mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zitten te wachten. “De pers brengt de negatieve kant van het verhaal. Ondernemers worden vaak op een slechte manier geportretteerd. Ik ben al veel het land in geweest en ik kom
(respectievelijk voorzitter en directeur van VNO-NCW, red): Willen jullie dat dit gaat lukken of willen jullie dat ik aantoon dat het niet kan? Als het antwoord op dat laatste ‘ja’ was geweest, dan had ik het niet gedaan. Ik geloof er heilig in dat werk voor een mens meer is dan alleen werk. Mensen die langdurig uitgesloten worden van het arbeidsproces ondervinden daar de gevolgen van. Die komen in een isolement terecht of in de criminaliteit. Zonder werk zijn mensen vaak eenzaam. Werk is de nieuwe kerk. Ik ben optimistisch. Het banenplan gaat lukken.” <
16
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Foto’s: Koos Boertjens
V.l.n.r. Joost de Boer en Jeroen de Haas (Eneco Groep) en Alfred Welink, Jan-Willem Lobeek en Lambert Zwiers (VNO-NCW Noord)
‘Iedereen zijn eigen energie in 2030? Het kan’ Eind november bracht Jeroen de Haas een bezoek aan Noord-Nederland. De topman van Eneco Groep sprak samen met Joost de Boer (manager Eneco Groep NoordNederland) met een delegatie van VNO-NCW Noord over de toekomst van de energiemarkt en de rol die Eneco Groep daarin nastreeft. De Haas ziet grote kansen voor ondernemers. Zijn advies: “Denk na over hoe je energieopslag en -productie kunt integreren met waar je als bedrijf mee bezig bent.” Wat is je grootste droom? De vraag van VNO-NCW Noord directeur Lambert Zwiers aan Jeroen de Haas van Eneco klinkt eenvoudig, maar achter het antwoord schuilt de hele filosofie van het energiebedrijf. De Haas, sinds 2007 voorzitter van de Raad van Bestuur van Eneco Groep: “Wij zijn een bedrijf dat er voor Nederland is. Daarbij is het onze missie om iedereen in de toekomst te voorzien van energie uit 100% duurzame bronnen. Verbinding met de samenleving staat bij ons centraal. Iedereen zijn eigen energie in 2030? Het kan. De scheiding tussen producent en afnemer is helemaal aan het verdwijnen. Dit geldt ook voor bedrijven. Volledige decentralisatie betekent dat de productie en levering van energie steeds dichter bij elkaar moet liggen. Dat gebeurt nu al en deze trend zal zich doorzetten. Kijk maar naar Google, dat zich niet voor niets in de Eemshaven vestigt. Zij willen dicht bij de energiebron zitten.” Volgens De Haas zijn nog te weinig ondernemers zich bewust van de kansen die er op dit vlak voor hen liggen. Hij ziet het als
zijn missie om hier verandering in te brengen. “De technologie is er al, de randvoorwaarden zijn ingevuld. Wij houden er rekening mee dat decentrale energieopwekking heel snel gaat gebeuren. Ondernemers kunnen een belangrijke rol gaan spelen als het gaat om de opslag van energie, en kunnen er nog geld mee verdienen ook. Mijn advies: denk na over hoe je energieopslag en -productie kunt integreren met waar je als bedrijf mee bezig bent.” Zoiets vraagt om ondernemerschap, stelt Alfred Welink, vanaf 2015 voorzitter VNO-NCW Noord. Hier vinden Eneco en VNO-NCW Noord elkaar. VNO-NCW Noord wil de komende jaren nog nadrukkelijker inzetten op het versterken van ondernemerschap, vanuit de filosofie dat (economische) groei alleen gerealiseerd kan worden door ondernemers.
Korte lijnen in het Noorden De duurzame koers met een focus op decentralisatie vaart Eneco al jaren, vertelt De Haas. En het bedrijf maakt het waar: van de grote energiebedrijven wordt Eneco beoor-
17
“Wij houden er rekening mee dat decentrale energieopwekking heel snel gaat gebeuren. Ondernemers kunnen een belangrijke rol gaan spelen als het gaat om de opslag van energie, en kunnen er nog geld mee verdienen ook” deeld als meest duurzaam. Zeven organisaties, waaronder de Consumentenbond en Greenpeace, onderzochten hoe duurzaam energieleveranciers werkelijk zijn. Eneco dankt haar uitverkiezing vooral aan de gedane investeringen in duurzame energie en de hoeveelheid groene stroom die Eneco zelf opwekt. Ook in het Noorden heeft het bedrijf een aantal mooie projecten, vertellen De Haas en De Boer. Een aansprekend voorbeeld is het project van CityTec (onderdeel Eneco) in Musselkanaal, waar de openbare verlichting in het centrum door duurzame LED-verlichting wordt vervangen. Deze wordt gevoed door een bijna twee kilometer lang gelijkspanningsnet, vertelt De Boer. Stadskanaal, waar Musselkanaal onderdeel van is, is hiermee de eerste gemeente in Nederland met een gelijkspanningsnet. De Haas legt uit waarom Eneco steeds meer van dit soort projecten in het Noorden uitrolt: “Wij zetten hier in het Noorden graag nieuwe projecten op, omdat de lijnen hier kort zijn. Het Noorden is sneller, toegankelijker en informeler dan het Westen.”
en deelt energie met buren, bedrijven of met de wijk. Wij zien onszelf niet meer als de traditionele energieleverancier, maar als een partner die het voor mensen mogelijk maakt om energie te besparen, te gebruiken, uit te wisselen of te verkopen.” Bij het verder brengen van duurzame energieopwekking en decentralisatie speelt de onlinesector een belangrijke rol, stelt De Haas. “Het is belangrijk om te investeren in ICT en smart grids. Bovendien moeten we oppassen dat we onze voorsprong niet verliezen. Landen als China zitten niet stil.” VNO-NCW Noord directeur Lambert Zwiers vertelt over de sterke onlinesector in het Noorden die hierin een belangrijke rol kan spelen. In Groningen is een sterke concentratie van bedrijven op het scheidsvlak van ICT/Telecom/Online die elkaar goed weten te vinden en elkaar de bal toespelen. In Leeuwarden geldt hetzelfde voor de creatieve industrie. Deze succesvolle, innovatieve onlinebedrijven zijn goed in het maken van crossovers, ook met de energiesector.” De spijker op zijn kop, zo stelt De Haas. “Daarom werken wij ook meer en intensiever samen met lokale bedrijven om nieuwe ontwikkelingen te realiseren.”
Van producent naar dienstverlener
praktijk
Over de toekomst is De Haas helder. “Energie is straks gratis. Maar het in je bezit krijgen hiervan niet. Onze rol verschuift van producent naar dienstverlener. Iedereen is straks energieproducent
Contact Eneco Groep Joost de Boer, manager Eneco Groep Noord Nederland
[email protected] | 06-55697091 <
18
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Foto’s: Koos Boertjens
Eerste werkbezoek VNO-NCW voorzitter Hans de Boer aan het Noorden
Hans de Boer vertelt met zijn dagboek in de hand over zijn eerste honderd dagen als voorzitter VNO-NCW
“Als de economie op orde is, is de samenleving op orde’ Na precies honderd dagen in functie als voorzitter VNO-NCW bracht Hans de Boer zijn eerste werkbezoek aan Noord-Nederland. Was hij er tijdens het Ondernemersgala begin september al om sfeer te proeven, nu ging het echt om de inhoud. Tijdens een dinerbijeenkomst met bestuursleden van VNO-NCW Noord, Vrienden van het Ondernemersgala en partners van NoordNieuws gaf De Boer zijn visie op de economische staat van onze land en de nieuwe koers die VNO-NCW onder zijn leiding gaat varen. Ook opende hij het TT-Instituut in Assen. In de Piloersemaborg in Den Ham licht De Boer aan de aanwezige ondernemers en bestuurders toe hoe hij naar de wereld kijkt. Ondernemers bepalen de economie en de economie bepaalt de samenleving, aldus De Boer. Ze zorgen voor werkgelegenheid, belastinginkomsten, economische groei, innovatie, dienstverlening; allemaal goede dingen voor de samenleving. “Kortom: als de economie op orde is, is de samenleving op orde.”
Goede verstandhoudingen De Boer heeft in zijn eerste honderd dagen als voorzitter een dagboekje bijgehouden waaruit hij wat anekdotes vertelt. Een inkijkje in zijn overvolle agenda leert dat hij in zijn eerste maanden als VNO-NCW voorzitter flink overuren maakt. Maar er staan dan ook belangrijke onderwerpen op de rol: een nieuw belastingstelsel, de uitwerking van het sociaal akkoord, regelin-
19
“Overal waar ik kom zeggen ze: Met Bernard hadden we altijd een uitstekende verstandhouding. Mijn antwoord is dan altijd: Ga er maar niet vanuit dat dat met mij ook zo is!” gen voor zzp’ers: tijd om rustig met iedereen kennis te maken is er niet bij. Wel valt het De Boer op hoe lastig het is om iemand als Bernard Wientjes op te volgen. “Overal waar ik kom zeggen ze: “Met Bernard hadden we altijd een uitstekende verstandhouding. Mijn antwoord is dan altijd: Ga er maar niet vanuit dat dat met mij ook zo is!”. Hij vertelt het met een knipoog en een lach.
Economische groei
TT-Instituut Assen: Top-Technici Tijdens de rondleiding werd ook duidelijk waar het TT-instituut voor staat. Het biedt vernieuwend onderwijs met specifieke aandachtsgebieden zoals sensortechnologie,
actueel
De Boer ziet VNO-NCW als bruggenbouwer tussen ondernemers en de politiek. Als aanvulling op de succesvolle koers van de vereniging van de afgelopen jaren, wil hij de komende jaren sterk inzetten op economische groei. De Boer ziet nadrukkelijk voor VNO-NCW een rol om projecten die hieraan bijdragen te steunen. “Daarom is mijn oproep aan alle regio’s: kom met een goed projectvoorstel en doe mee.” Met deze koers sluit De Boer naadloos aan op de regionale koers. Steeds nadrukkelijker en vaker werkt VNONCW Noord op projectmatige basis aan initiatieven die de
onderwijs aan de passie van jongeren te koppelen en ging hij in op het idee van een leven lang leren: “Studenten die nu van school komen gaan voor zeker vijfenveertig jaar de arbeidsmarkt op. Na het eerste diploma blijft verder ontwikkelen en leren belangrijk. Het moet mogelijk zijn om iedere keer als je in je werkende leven kennis of vaardigheden tekort komt deze weer makkelijk bij kunt spijkeren. Mensen moeten kunnen meebewegen met de eisen van de arbeidsmarkt die continu in beweging is. Nederland kan een van de meest welvarende landen ter wereld worden. Informatietechnologie neemt een grote vlucht en jongeren die van school komen zijn hier goed op voorbereid. Het TT-Instituut speelt daar goed op in.” Hans de Boer voorspelt zelfs een nieuwe Gouden Eeuw. “We gaan een groei krijgen die zijn weerga niet kent.”
noordelijke economie stimuleren. Het meest recente voorbeeld hiervan is het project Ondernemer Coacht Ondernemer, maar er staat meer op de rol, zo vertelt adjunct-directeur Akke Groenewoud. Met name richting het MKB zijn diverse projecten in ontwikkeling om de slagkracht en het innoverend vermogen van het noordelijk bedrijfsleven te stimuleren.
Opening TT-Instituut Eerder op de dag opende Hans de Boer onder grote belangstelling het TT-Instituut in Assen. Het TT Instituut is een samenwerking van Drenthe College en Innovam en leidt jongeren met een passie voor motor- en autotechniek op tot Top Technici. Direct naast het TT-circuit is het onderwijsinstituut september dit jaar van start is gegaan. Het biedt plaats aan 250 studenten, een aantal dat het Drenthe College had verwacht in drie jaar te kunnen bereiken, maar al direct gehaald is in het openingsjaar. In zijn speech benadrukte Hans de Boer dat het belangrijk is om
geïntegreerde aandacht voor sport en duurzaamheid. Dit en de nauwe samenwerkingsrelaties met het bedrijfsleven zijn kenmerken van de innovatieve werkwijze van het TT Instituut. Ineke Donkervoort, voorzitter College van Bestuur van het Drenthe College, haalde in haar openingsspeech aan dat het moeilijk te voorspellen is waar de arbeidsmarkt behoefte aan heeft voor een langere periode. Het is de uitdaging van het TT-Instituut om steeds in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven in te spelen op de ontwikkelingen in die arbeidsmarkt en jongeren aan te spreken op hun talent en passie. De officiële opening bestond uit het plaatsen van letters op een bord die tezamen de zin ‘TT-Instituut leidt Top-Technici op’. De eerste letter werd door Hans de Boer geplaatst, daarna plaatsten onder andere gedeputeerde Van den Boer van Drenthe, wethouder Hoogeveen van Assen en Peter Oosterbaan, directeur TT-Circuit een letter op het bord. <
20
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Anne Gerben Terpstra over de koe als Smart Factory
Noord-Nederland meldt zich als hightechregio
‘Slimme dingen bedenken, daar zijn we goed in’ “De foutloze fabriek bestaat niet. Maar als je jezelf dat tot doel stelt, kom je een heel eind”, aldus Rob Goossens van Fokker in Hoogeveen. Als een van de belangrijke grote bedrijven binnen het Platform HTSM Noord-Nederland maakt Goossens zich sterk voor het op de kaart zetten van het Noorden als ‘Region of Smart Factories’. Belangrijke doelstelling daarbij is om het noordelijk MKB aan te haken. Dat zij staat te trappelen om mee te doen, bleek uit de opkomst tijdens de eerste werkconferentie van HTSM Noord: de grote bioscoopzaal van De Nieuwe Kolk in Assen was goed gevuld. Rob Karsmakers van Philips Drachten: “High tech als banenmotor van Noord-Nederland”. Niemand minder dan Amandus Lundqvist, boegbeeld van het landelijke Topteam HTSM (High Tech Sytems & Materials), was naar Assen gekomen om de noordelijke ondernemers, politici en kennisinstellingen toe te spreken. Niet alleen feliciteerde hij het Noorden met de resultaten tot zo ver, ook deed hij een
duidelijke oproep. “Probeer te ontdekken wat de kracht van de regio is. High Tech Sytems & Materials zijn we als land erg goed in.” Het Noorden kan daar volgens Lundqvist goed bij aansluiten, mits het een duidelijk profiel opbouwt. Belangrijk daarbij is dat regionale iconen een trekkersrol vervullen, zoals bedrijven
als Fokker en Philips nu doen. “Maar maak vooral een goed aanvalsplan”, aldus Lunqvist, ook als het gaat om het aantrekken van nieuwe bedrijven die zich in het Noorden willen vestigen. “Big data, smart industries en sensoren zullen daarbij een belangrijke rol spelen.”
21
Slimmere processen
actueel
Zo ziet Rob Karsmakers van Philips Drachten het ook: High tech als banenmotor van Noord-Nederland. “We zitten te veel in onze comfort zone. Focus op HTSM daagt ons uit om hier uit te komen. Als regio moeten we producten en diensten genereren die onderscheidend zijn, willen we kunnen concurreren op de wereldmarkt.” Rob Goossens van Fokker sluit hier even later bij aan en vertelt hoe Fokker deze gedachte toepast binnen het bedrijf. “Als Fokker zijn we een relatief kleine speler. Maar we doen er wél toe, omdat we investeren in innovatie. Slimme dingen denken, daar zijn we goed in. Minder goed zijn we in het betaalbaar krijgen hiervan. Daarom moeten we onze processen slimmer maken en daar hebben we anderen bij nodig. Dit is wat ons bindt aan het Platform HTSM Noord.” Slimme, innovatieve MKB-bedrijven heeft het Platform dus nodig, zo luidt ook de oproep van Siem Jansen, directeur van de NOM (Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij NoordNederland). “Word lid van deze club, sluit je aan en breng ideeën in die leiden tot meer innovatieve producten en diensten.” Uit de grote opkomst bleek dat het MKB hier zeker in geïnteresseerd is. Maar kritiek was er ook. “Er wordt teveel over de organisatie gepraat en niet over de inhoud”, klinkt het uit de zaal wanneer alle leden van de Taskforce van het HTSM Platform hun zegje hebben mogen doen. Waar is de koppeling met het MKB?
Pitches De zaal wordt op haar wenken bediend met het tweede deel van de conferentie, met een focus op pitches van innovatieve bedrijven en creatieve ideeën. Zo vertelde Anne Gerben Terpstra van Delta Instruments over “de koe als Smart
Over het Platform HTSM Noord Noord-Nederland meldt zich als aankomende high tech-regio van wereldformaat. Region of Smart Factories? Doorbraak-materialen? Big Data als de grote verschilmaker? Crosslinks met de grote maatschappelijke uitdagingen van Europe 2020? Onze regio heeft meer in huis dan je zou denken en met wat extra energie kunnen we dat ombouwen tot een ecostructuur waarbinnen de maakindustrie weer kan floreren. Dat is de opdracht die de nieuwe Taskforce HTSM, een coalitie van de belangrijkste Noordelijke hightech-bedrijven en initiatieven, zichzelf heeft gesteld. Op naar nieuwe - en bestendige - werkgelegenheid in de maakindustrie. De Taskforce HTSM Noord bestaat uit: - Marco de Vos van ASTRON, mede namens het Drentse sensorcluster en SRON - Rob Goossens van Fokker Aerostructures - Jan Jaap Aue van de Hanzehogeschool, mede namens Stenden en de NHL - Sibrand Poppema van de Rijksuniversiteit Groningen - Kor Visscher namens het Innovatie Cluster Drachten (ICD) - Siem Jansen van de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij NoordNederland (NOM) - Rob Karsmakers van Philips Consumerlifestyle - Ard van der Tuuk, gedeputeerden Economie (Provincie Drenthe), mede namens de provincies Friesland en Groningen (voorzitter Taskforce) - Hans Praat van de Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij NoordNederland (NOM, secretaris)
Factory”, oftewel hoe kun je de chemische en biologische samenstelling van melk analyseren vanuit de datawolk en daarmee de productie optimaliseren? Andere inspirerende pitches waren van Ben Geerts van Fokker, die verder inging op de ‘bijna’ foutloze fabriek die drie noordelijke bedrijven (Irmato, Langhout en Cazemier en S[&]T) in het SmartFactory-project hebben neergezet. Het Platform HTSM was hierin erg belangrijk. Of, zoals Geerts het verwoordde: “Wat doe je als je een probleem hebt? Dan bel je Hans Praat!” (Secretaris Taskforce HTSM Noord-Nederland, red.) Leuk maar vooral ook interessant was de pitch van de Italiaanse pro-
fessor Francesco Pichionini van de Rijksuniversiteit Groningen. Met veel humor vertelde hij dat zijn mensen proberen om uit reststromen van suikerbieten biopolymeren te maken, bijvoorbeeld voor koffieapparaten. En daar lopen Italianen wel warm voor. Tenslotte: Kjeld van der Schaaf, kernfysicus en ondernemer. Veel mensen filosoferen over Big Data, maar Van der Schaaf zet dit ook om in concrete werkgelegenheid met zijn snelgroeiende bedrijf KxA.
Game-changer Het slotwoord van de conferentie was aan Jaap Verhulst van het ministerie van Economische Zaken. Verhulst gaf aan onder de indruk te zijn van de ontwikkelingen van het Platform HTSM NoordNederland tot nu toe; “een game-changer voor het bedrijfsleven en van grote invloed op maatschappelijke thema’s”, aldus Verhulst. “Over 25 jaar kunnen we hopelijk zeggen: “dit was het moment dat de grote veranderingen plaatsvonden. Er liggen volop kansen voor alle betrokken partijen en dus moeten we nú investeren.” Verhulst sloot af met een belofte van het ministerie van EZ waar we hem graag aan houden: “U kunt op ons rekenen om dit verder te brengen!” < Meer weten? www.htsm-nn.nl
22
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Interview met Cas König van ESD-SIC
‘Continu innoveren enige manier om te overleven’ Bij ESD-SIC in Farmsum wordt van zand en petroleumcokes siliciumcarbide gemaakt. Dit wordt onder andere gebruikt in de slijpmiddelenindustrie. CEO Cas König, Plantmanager of the Year 2013, vertelt over het ontbreken van een ‘level playing field’ op energie- en milieugebied en de noodzaak om continu te blijven innoveren (en het succes dat hij hiermee heeft): “Als iemand een nieuwe siliciumcarbide-fabriek bouwt, dan gelden wij als voorbeeld”.
Voor de mensen die jullie bedrijf niet kennen: wat doet ESD-SIC? Cas König: “Van zand en petroleumcokes maken wij siliciumcarbide. Door zijn extreme hardheid is siliciumcarbide een belangrijk materiaal in de slijpmiddelenindustrie. Ook wordt het gebruikt voor dieselroetfilters, waterzuiveringsfilters en om hoogwaardige kwaliteit staal te kunnen maken. Het zand en de cokes worden elektrisch verhit tot 2500 graden Celsius – 800 graden hoger dan gloeiend lava. Wij zijn het enige bedrijf in Nederland dat dit doet en één van de vier in Europa.” Als grote energieverbruiker hebben jullie te maken met het ontbreken van een ‘level playing field’ op energie-
en milieugebied. Hoe gaan jullie daar mee om? “Wij zijn stroomafnemer nummer zeven van Nederland. Om een beeld te vormen: wij verbruiken evenveel energie als alle inwoners van de stad Groningen. In de basis hebben wij last van een ongelijk speelveld doordat de energieprijs in Nederland hoger is dan in andere landen en we met strengere milieueisen te maken hebben. Denk aan het ontzwavelen van uitstootgassen, waterzuivering en het betalen voor CO2. Dit komt voort uit Europese eisen die de Nederlandse regering strenger hanteert dan bijvoorbeeld andere Europese landen, laat staan landen in Zuid-Amerika of Azië. Jammer, want hierdoor isoleert Nederland zich
van de rest van Europa en creëert het een nadelige concurrentiepositie.” Hoe houden jullie de strijd met jullie concurrenten ondanks de nadelige omstandigheden vol? “We zijn continu bezig met de vraag hoe we het beter kunnen doen dan onze concurrenten. Dat kan alleen als we blijven innoveren. Innovatie is voor ons de enige manier om te overleven. Dit heeft ertoe geleid dat we koploper in onze industrie zijn. Niet voor niets worden we door de Europese Commissie als ‘best reference’ genoemd: als iemand een nieuwe siliciumcarbide-fabriek bouwt, dan gelden wij als voorbeeld. Momenteel zijn we aan het kijken hoe we biocokes in plaats
praktijk
Cas König: “Nederland moet zich sterker inzetten voor de maakindustrie”
23
“De Nederlandse overheid moet af van het idee dat zij incentive op incentive moet bouwen om energie-intensieve bedrijven als ESD-SIC aan te sporen energie-efficiënter te produceren” van petroleumcokes kunnen inzetten waardoor we onze CO2- en zwavelemissie kunnen terugbrengen.” Je kunt ook zeggen: juist door de strenge eisen in Nederland zijn jullie de beste siliciumfabriek ter wereld. “De Nederlandse overheid moet af van het idee dat zij incentive op incentive moet bouwen om energie-intensieve bedrijven als ESD-SIC aan te sporen energieefficiënter te produceren. Wanneer veertig tot vijftig procent van je kostprijs stroom is, heb je geen andere incentives meer nodig om altijd te trachten je energie-efficiëntie op te krikken. Wat mij betreft zou Nederland zich sterker moeten inzetten voor de maakindustrie. Als je af-
scheid zou nemen van de zware industrie, dan neem je ook afscheid van alle innovaties die daar omheen hangen. Als wij de deuren zouden moeten sluiten, gaat deze sector veertig jaar terug in de tijd.” Is het verschil met de concurrentie zo groot? “De omstandigheden zijn erg verschillend. Recent hebben we er concurrenten bij gekregen in Paraguay, Vietnam en Bhutan. In die landen is er geen markt. Ze hebben goedkopere stroom en nauwelijks milieueisen. Is de wereld daarmee geholpen? Daarom denk ik dat je dit soort industrie beter in eigen land kunt houden. Gelukkig begint bijvoorbeeld ook de milieubeweging dit te begrijpen.”
Vorig jaar werd je verkozen tot Plantmanager of the Year van de chemische industrie en in 2012 was ESD-SIC Topwerkgever in de categorie tot 500 medewerkers. Wat is jullie sleutel tot succes? “Beide prijzen zie ik als een waardering voor het hele team. Er werken hier zo’n honderd mensen die allemaal een hoge betrokkenheid tonen. De sleutel tot succes is volgens mij transparantie, zowel intern als extern. Als er overlast van onze fabriek is, zoeken we zelf de dialoog met de omgeving. Intern vind ik het belangrijk om altijd transparant te zijn over hoe het bedrijf ervoor staat. Alleen dan kan en mag je betrokkenheid verwachten van je collega’s.” <
XPAR Vision wint Groninger Ondernemingsprijs 2014 Met een stevige klap op de rode knop onthulde Commissaris van de Koning Max van den Berg op donderdag 27 november de winnaar van de Groninger Ondernemingsprijs 2014: XPAR Vision. Het bedrijf ontstond 14 jaar geleden als spin-off van de Rijksuniversiteit Groningen. XPAR Vision is gespecialiseerd in het ontwikkelen en implementeren van sensortechnologie in het ‘hot end’ van het productieproces van glazen flessen en potten. In deze nichemarkt is XPAR Vision uitgegroeid tot wereldwijd marktleider. “Afhankelijk van tegen welke achtergrond je de finalisten beoordeelt, hadden ze wat ons betreft alle drie winnaar kunnen zijn”, aldus gedeputeerde en juryvoorzitter Yvonne van Mastrigt. Na lang juryberaad viel de keuze uiteindelijk op XPAR Vision. Van Mastrigt: “De jury roemt XPAR Vision om de duidelijke focus in haar ondernemingsstrategie, gericht op innovatie, productontwikkeling, verkoop en customer support. Het bedrijf zorgt voor hoogwaardige directe en indirecte werkgelegenheid in de regio, bedient vanuit Groningen een wereldmarkt, wordt professioneel geleid en zal een fantastische ambassadeur zijn voor de Groninger Ondernemingsprijs!”
Eeuwige roem Algemeen directeur Paul Schreuders toonde zich bijzonder verguld met de prijs, die bestaat uit ‘eeuwige roem’, een glazen kunstwerk, een bedrijfsuitje op de Voorwaarts Voorwaarts en een plek in de jury voor de editie 2015. “XPAR Vision bestaat nu 14 jaar en is actief in meer dan 30 landen op 6 continenten. Hoewel wij geen enkele klant in Groningen hebben en zelfs in
Winnaar Groninger Ondernemingsprijs Paul Schreuders (XPAR Vision) Nederland slechts een beperkte afzet kennen, werken we wel met gekwalificeerde medewerkers en partners uit Groningen en Noord-Nederland. Deze prijs maakt ons extra zichtbaar in de regio en dat is prachtig.”
Thema: Kennis en Ondernemerschap Circa 300 ondernemers uit Stad en provincie Groningen bezochten de Finale-avond in de Springerzaal van MartiniPlaza, gepresenteerd door Hanneke Kappen. Het thema “Kennis en Ondernemerschap” werd ingeleid door hoogleraar Ondernemerschap & Valorisatie Aard Groen van Rijksuniversiteit Groningen en door Willem Vermeend, voormalig Tweede Kamerlid, staatssecretaris, minister en tegenwoordig ondernemer. <
24
NoordNieuws december 2014
Foto’s: JAV Studio’s Assen
VNO-VNO-NCW Noord in beeld: Bedrijfsbezoek JNO 43e gemechanisee Leden van JNO brachten op donderdag 27 november een bedrijfsbezoek aan de 43e Gemechaniseerde Brigade in Havelte. In 2014 is de Landmacht 200 jaar ‘Koninklijk.’ Als één van de grootste werkgevers in het Noorden wil de brigade in dit jubileumjaar de samenleving een beter beeld geven van de Koninklijke Landmacht en de waardering voor het werk van militairen verder vergroten. Stafofficier Logistiek en tevens JNO-lid Nieck Podgórski had daarom voor JNO een uniek kijkje achter de schermen bij de brigade georganiseerd.
Tijdens het bezoek ging het dit keer niet over de vele buitenlandse missies, maar bleven we dicht bij huis. Welke rol heeft Defensie precies in nationale aangelegenheden? Majoor Sietze Sietzema, officier Veiligheidsregio Fryslân, vertelde vol passie over de meerwaarde van militaire advisering in de Veiligheidsregio. Door een nauwe samenwerking met civiele partners, kan er snel gereageerd worden op een crisis. Daarnaast is materieel van Defensie vaak professioneler en beter toegerust om een klus te klaren, zoals het opsporen van een drenkeling. Na het verhaal van majoor Sietzema werden de JNO’ers ook nog kort toegesproken door Commandant Martin Wijnen. Door hem werd nog wel even over de Nederlandse grens gekeken en werd onder andere gesproken over de rol van NAVO en het oplopende spanningen tussen Europa en Rusland. Uiteraard was er ook de gelegenheid een kijkje te nemen bij het Defensiematerieel. Speciaal voor dit bezoek waren een aantal militaire voertuigen opgesteld, variërend van een veertig jaar oud ambulance-pantservoertuig tot de nieuwste aanwinst van de brigade. De deelnemers konden deze uitgebreid van binnen en buiten bewonderen. Als klap op de vuurpijl werd iedereen daarna verdeeld over de voertuigen en werden we richting de borrellocatie gereden. Met recht een spectaculair bezoek!
Commandant Martin Wijnen
25
erde brigade
JNO-lid N
ieck Podg
órski
Majoor Sietze Sietzema, officier Veiligheidsregio Fryslân
26
NoordNieuws december 2014
Akke Groenewoud
[email protected]
V.l.n.r. Herman Wijffels, Ellen van Acht, Marcel Tankink, Biense Dijkstra en Douwe Faber
Herman Wijffels Innovatieprijs voor noordelijk consortium
Wijkbewoners in de hoofdrol Op 20 oktober werd de Herman Wijffels Innovatieprijs 2014 uitgereikt, een initiatief van de Rabobank. Wijkbedrijf Bilgaard was één van de winnaars. Het consortium van Bouwgroep Dijkstra Draisma, Ekwadraat, KAW architecten en KUUB, stuk voor stuk leden van VNO-NCW Noord, ontving de prijs voor hun vernieuwende concept in de Leeuwarder wijk Bilgaard. De bewoners hebben zelf de hoofdrol in beheer en onderhoud. Geld dat wordt bespaard, vloeit als ‘social return’ terug in de wijk. Vernieuwende dienstverlening Wijkbedrijf Bilgaard levert onderhoud en beheer aan de woningcorporatie WoonFriesland in de Leeuwarder wijk Bilgaard. Het is een vernieuwende vorm van dienstverlening. Ten eerste draait het wijkbedrijf op vrijwilligers uit de wijk. Ze vormen een serviceteam dat het onderhoud en beheer uitvoert en worden daarbij professioneel ondersteund door de samenwerkingspartners. Ten tweede investeert Wijkbedrijf Bilgaard in energieopwekking middels biomassacentrales en zonnepanelen. Hierdoor wordt warmte en stroom goedkoper én schoner opgewekt. Het
geld dat wordt bespaard op energie en met de inzet van vrijwilligers, wordt weer aan de bewoners ter beschikking gesteld om projecten uit te voeren die bijdragen aan de leefbaarheid in de wijk.
Social return Betere leefbaarheid en energiebesparing. En dat voor het standaard onderhoudsbudget van de woningcorporatie. Het kan volgens Marcel Tankink, directeur KAW. “Het is geen bezuinigingsoperatie. Het is een kwestie van overtanken van het bud-
27
“Wil je tot innovatie komen? Dan moet je elkaar vertrouwen, elkaar wat gunnen en ook de pijn willen verdelen.”
get. Het unieke aan het initiatief is dat wij niet alleen woningen renoveren, maar ook de wijk vitaliseren. We creëren werk in de wijk en daarmee ook een stuk inkomen in de vorm van een vrijwilligersvergoeding. Bewoners kunnen zich nuttig maken en het arbeidsperspectief lonkt.”
het Wijkbedrijf Bilgaard zal er zeker voor zorgen dat er in de toekomst meer projecten gaan komen. In andere grote steden wordt er al over nagedacht. Maar het is bijvoorbeeld prima toepasbaar in een dorp. Daar zijn we inmiddels al mee bezig.”
Innoveren is loslaten In de wijk wordt momenteel van het bespaarde geld een veiligheidsplan uitgevoerd bij de flats, zoals het plaatsen van beveiligingscamera’s en sloten op deuren. Daarnaast wordt een deel gebruikt voor de aanleg van een groente- en fruitpluktuin. Maar als bewoners een grote buurtbarbecue willen organiseren om elkaar beter te leren kennen, dan kan dat ook. Ellen van Acht, directeur van KUUB: “Dat is de kern van social return: bewoners bepalen zelf hoe het geld in hun wijk wordt geïnvesteerd. Dat maakt dat Wijkbedrijf Bilgaard meer oplevert dan een goed onderhouden wijk. De bewoners zijn betrokken bij hun eigen woonomgeving en het draagt bij aan betere sociale contacten en controle.”
praktijk
Ontstaan van het wijkbedrijf Het idee voor Wijkbedrijf Bilgaard ontstond twee jaar geleden naar aanleiding van de actie ‘Slim en Snel’ van WoonFriesland. Douwe Faber, directeur van Ekwadraat, vertelt: “WoonFriesland vroeg de markt om 300 van haar woningen in de wijk Bilgaard te verduurzamen, zodat het energieverbruik omlaag zou gaan. Zo’n 200 bedrijven, verenigd in 30 consortia, schreven in op deze opdracht, waaronder Wijkbedrijf Bilgaard. Onze visie was een nauwe samenwerking tussen het wijkbedrijf en de bewoners. Na meerdere selectierondes zijn wij uitgekozen. Wijkbedrijf Bilgaard is een coöperatieve ondernemingsvorm van de vier partners. We werken nauw samen met de Wijkvereniging Bilgaard.”
Volgens Van Acht ligt de basis van vernieuwing in goede onderlinge verhoudingen. “Wil je tot innovatie komen? Dan moet je elkaar vertrouwen, elkaar wat gunnen en ook de pijn willen verdelen. We kennen elkaar al jarenlang en werken ook in andere projecten samen. Daardoor kunnen we snel schakelen. Onze WhatsApp groep stond in de ontwikkelfase roodgloeiend. Door de week met informatie waarop snelle reactie nodig was. En in het weekend met gein over en weer. Juist in de woningbouw en renovatie is innovatie nodig. Iedereen kan anno 2014 bedenken dat het anders moet. De vraagstukken voor de komende jaren liggen op tafel en die strekken verder dan bouwen alleen. Denk aan het snijvlak van wonen en zorg: investeren we eenmalig in de aanpassing van een woning, of betalen we voor jarenlange thuiszorg? Of de balans tussen wonen en financieren: investeren we in goed gerenoveerde
De voordelen voor de wijk en bewoners zijn evident. Maar natuurlijk moet het voor de partners ook bedrijfseconomisch interessant zijn. Volgens Faber snijdt het mes aan twee kanten. “Simpelweg omdat het ons ook werk oplevert. De partners hebben zich voor 20 jaar verbonden aan het wijkbedrijf. Daarnaast geeft het ook invulling aan onze maatschappelijke betrokkenheid en participatie.”
Herman Wijffels Innovatieprijs Op 30 oktober won Wijkbedrijf Bilgaard de Herman Wijffels Innovatieprijs in de categorie Zorg & Welzijn. De prijs is een initiatief van de Rabobank. Ondernemers, starters, studenten; iedereen met een kansrijke innovatie kan deelnemen. Er zijn drie categorieën en per categorie wordt een bedrag van € 30.000 uitgereikt aan de winnaar. Hiermee stimuleert de Rabobank kansrijke, duurzame innovaties. Biense Dijkstra van Bouwgroep Dijkstra Draisma: “We zijn ontzettend trots op het winnen van de Herman Wijffels Innovatieprijs. De gezamenlijke visie van het wijkbedrijf werkt. De wijkteams verrichten uitstekend werk. De sociale binding in de wijk neemt toe, waardoor de uitstraling en de leefbaarheid verbetert. Het is het eerste project dat op deze manier en op deze schaal wordt gerealiseerd. Het succes van
woningen met lagere maandlasten? Het vraagt om vernieuwende, praktische oplossingen, die vaak buiten de bestaande structuren liggen.” Tankink besluit met wat hij ziet als de grootste uitdaging: “Organisaties moeten leren loslaten. Durf bewoners een stuk beheer te laten uitvoeren! Dat betekent dat je de eigen normen loslaat en bewoners laat bepalen hoe het ook zou kunnen. Als dat lukt, dan geven we daadwerkelijk vorm aan de participatiemaatschappij.” < Meer weten? Kijk op hermanwijffelsinnovatieprijs.nl en wijkbedrijfbilgaard.nl
Das Idee voor een sterk (Drents) MKB. TOPprogramma Enige tijd geleden won Das Idee de pitch die door provincie Drenthe en Marketing Drenthe was uitgeschreven om het TOPprogramma vorm te geven. Het TOPprogramma heeft tot doel om het MKB in Drenthe te versterken door het aanbieden van een programma voor starters, doorgroeiers, vernieuwers, innoveerders en bedrijven die internationale ambitie hebben. Concreet kan een beroep gedaan worden op bijvoorbeeld huisvesting voor starters (Ondernemers Fabriek Drenthe), masterclasses en webinars. Voor kansrijke bedrijven zijn vouchers beschikbaar. Hiermee worden ondernemers financieel gesteund bij vraagstukken inzake innovatie en export.
Ondernemers Fabriek Drenthe Werkt voor ondernemerschap, werk aan succes. Ondernemers Fabriek Drenthe ondersteunt de ontwikkeling van ambitieuze ondernemers. Van starter tot gevestigde doorgroeier. Door het aanbieden van diverse faciliteiten als coaching, huisvesting, netwerken, workshops, master classes en expertises op het gebied van bijvoorbeeld marketing-, export- en innovatievraagstukken zetten we doelen om naar een succesvol resultaat.
Meer info: ondernemersfabriekdrenthe.nl
Ik ben Drents ondernemer Dé plek voor Drents ondernemerschap. Kansrijke bedrijven, van starter tot groeier, versterken hun business met een agenda vol stimulerende bijeenkomsten, masterclasses, themabijeenkomsten, coachingstrajecten en samenwerkingsverbanden. De site is een initiatief van provincie Drenthe, Kamer van Koophandel en Marketing Drenthe.
Meer info: ikbendrentsondernemer.nl
DRENTS ONDERNEMER
Das DasIdee Idee .nl © TOP PROGRAMMA
strategie communicatie en creatie
29
Ingrid Dragtstra
[email protected]
VNO-NCW MKB Noord start met Ondernemerspanel
“Praat mee, denk mee, doe mee!” “Lid zijn is meedoen”, is het motto van onze vereniging. Als VNO-NCW MKB Noord zijn wij dan ook continu bezig met het creëren van gelegenheden voor onze leden om actief te zijn én te blijven. Bij een actief lidmaatschap denken de meeste van u waarschijnlijk direct aan de grote diversiteit aan activiteiten die wij organiseren, zoals onze bedrijfsbezoeken en Noordgangen. Echter, het behartigen
actueel
van ondernemersbelangen vormt het primaire bestaansrecht van onze vereniging. Zodoende zijn wij dan ook op zoek gegaan naar manieren om ook op dit terrein ondernemers de kans te geven hun stem nog beter te kunnen laten horen. Een inventarisatie van de mogelijkheden heeft onder meer geleid tot het opzetten van een Ondernemerspanel. Vanaf heden kunt u via dit panel meepraten over actuele noordelijke beleidsthema’s en op die manier bijdragen aan een nog beter ondernemersklimaat in NoordNederland. Middels het panel willen wij de deelnemers, bestaande uit leden van VNO-NCW MKB-Noord en niet-leden, drie à vier keer per jaar bevragen over lobbythema’s als het stimuleren van vernieuwing, de nieuwe participatiewet en energiebeleid.
Eerste raadpleging Na een eerste uitnodiging voor deelname hebben wij eind november 200 enthousiaste aanmeldingen mogen ontvangen.
Inmiddels heeft de eerste raadpleging van het Ondernemerspanel plaatsgevonden. We hebben de deelnemers aan het panel in deze eerste ronde bevraagd over onze bestaande dienstverlening. Welke beleidsterreinen zijn het meest van belang voor ondernemers? En hoe wordt het functioneren van onze vereniging door de leden gewaardeerd? Een eerste blik op de resultaten leert dat onze leden vinden dat ‘Voldoende en goed opgeleid personeel’ en ‘Stimulering van vernieuwing’ de belangrijkste speerpunten van VNO-NCW MKB Noord moeten zijn. Technologische innovatie, het bevorderen van (keten) samenwerking tussen (mkb) bedrijven en het in kaart brengen van financieringsmogelijkheden
“Via het Ondernemerspanel van VNO-NCW MKB Noord kunnen leden meepraten over actuele noordelijke beleidsthema’s en bijdragen aan een nog beter ondernemers klimaat in Noord-Nederland”
zijn bij dit laatste punt voor de leden erg belangrijk. In een volgende editie van NoordNieuws kunt u een uitgebreid verslag verwachten van de resultaten en wat VNO-NCW MKB Noord hiermee gaat doen.
Meedoen? De eerste resultaten tonen in ieder geval wel aan dat we als vereniging veelal op het juiste spoor zitten, maar ook dat er altijd ruimte blijft voor verdere verbetering. Uw inbreng is voor ons dan ook van groot belang. Niet alleen omdat wij graag willen dat u meedoet, maar ook omdat wij op die manier nog beter aan kunnen sluiten bij uw behoeften en verwachtingen. Wij nodigen al onze leden daarom uit hun stem te laten horen in ons Ondernemerspanel. Wilt u ook meepraten en heeft u zich nog niet aangemeld voor het Ondernemerspanel? Stuur dan een email naar
[email protected] en wij nemen contact met u op. <
30
NoordNieuws december 2014
Floortje van Aken
[email protected]
Onze maatschappij is hevig in verandering. Ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op, we hebben allemaal toegang tot razendsnelle communicatiemiddelen en door alle technologische ontwikkelingen is de hele wereld binnen handbereik. We maken de overgang naar een netwerkeconomie. Tegelijkertijd zien we dat de lokale schaal weer belangrijk wordt. Gemeentelijke overheden krijgen steeds meer verantwoordelijkheden. Deze dynamiek heeft grote gevolgen voor het lokaal georganiseerde bedrijfsleven. Hoe ga je als bestuurder van een lokale ondernemersverenigingen om met die gevolgen?
Discussieavond voor bestuurders lokale ondernemersverenigingen
De vereniging van de toekomst
Vanaf 1900 is onze wereld steeds groter en onbeheersbaarder geworden en werd het allengs moeilijker instanties te besturen – om het beheersbaar te houden kozen we voor het bestuursmodel van de twee maatschappelijke instanties die we kenden: de kerk en het leger. Hiërarchische driehoekmodellen waarin van boven naar beneden bestuurd wordt.
We zijn, kortom, in de twintigste eeuw gewend geraakt aan een hiërarchisch, onpersoonlijk organisatiemodel dat zich kenmerkt door standaardisatie en bureaucratie.
maal maken ze langzamerhand de overgang van het hiërarchische driehoekmodel naar een netwerkmodel van flexibele coalities die themagericht werken.
Procesarchitect Overgang naar netwerkmodel Vanaf de jaren ’90 van de twintigste eeuw zet de verandering in. Met de introductie van internet en moderne telecommunicatie en social media is in de afgelopen decennia de wereld een stuk “dichterbij” gebracht. Wie iets wil weten, organiseren of uitzoeken is niet langer afhankelijk van verschillende gezaghebbende instanties. We beschikken zelf vrij over kennis en informatie. Dat maakt de organisatievorm en de machtsstructuur van de klassieke piramide minder vanzelfsprekend en in sommige gevallen zelfs onhoudbaar. Overheden, bedrijven en ook ondernemersverenigingen – alle-
In het netwerkmodel verandert de behoefte aan leiderschap. Ook de meeste ondernemersverenigingen veranderen mee: we merken dat de ouderwetse structuur van besturen, commissies, lidmaatschappen en de ALV lang niet altijd goed functioneert. Vandaag de dag is er meer behoefte aan dynamische netwerken van bevlogen ondernemers en bestuurders die themagericht samenwerken. Aan onderling contact en betrokkenheid. In de belangenbehartiging van leden is vaak behoefte aan een procesarchitect - iemand die partijen aan elkaar verbindt en mensen kan enthousiasmeren en inspireren.
“We zijn in de twintigste eeuw gewend geraakt aan een hiërarchisch, onpersoonlijk organisatiemodel dat zich kenmerkt door standaardisatie en bureaucratie” Sierk ter Horst (links) en Auke Oosterhoff van VNO-NCW MKB Noord
PRAKTIJK
Op maandag 20 oktober organiseerde MKB-Nederland Noord een verdiepingsavond, bestemd voor bestuurders van lokale ondernemersverenigingen, gewijd aan deze vraag. Spreker Sierk ter Horst van Valkhorst en Partners begon de avond door de ontwikkelingen van de laatste jaren in een breder historisch kader te plaatsen. Hij liet zien welke sociaaleconomische veranderingen onze samenleving heeft doorgemaakt, beginnend bij de industriële revolutie.
31
Sierk ter Horst over sociaaleconomische veranderingen in onze samenleving
Discussie In de discussie stond de vraag centraal hoe het lokaal georganiseerde bedrijfsleven het hoofd zou kunnen bieden aan de maatschappelijke veranderingen. De belangrijkste conclusie van de avond was dat een pasklare oplossing niet bestaat, maar dat je als bestuurder wel een aantal keuzes kunt maken in verenigingsprocessen: Zoek de balans tussen strategie en uitvoering Als bestuurder kun je eenvoudigweg niet bij iedere bijeenkomst of elk overleg aanwezig zijn. Een heldere missie en strategie maken het makkelijker om keuzes te maken tussen belangrijke en minder belangrijke zaken. Zoek de verbinding met enthousiaste ondernemers voor de uitvoering van ideeën Elke vereniging heeft enthousiastelingen in de achterban die zich sterk willen maken voor een bepaald onderwerp. Heeft het bestuur een goed idee, dat past in de strategie van de vereniging? Kijk of er
“Vandaag de dag is er meer behoefte aan dynamische netwerken van bevlogen ondernemers en bestuurders die themagericht samenwerken. Aan onderling contact en betrokkenheid” een (groepje) ondernemer(s) vanuit hun eigen expertise en enthousiasme mee aan de slag kunnen. Pak de rol van procesarchitect In de dynamiek van het nieuwe netwerkmodel is er bij uitstek behoefte aan een procesarchitect die partijen – vertegenwoordigers van overheden, ondernemers, vastgoedeigenaren, andere maatschappelijke instellingen – themagericht aan elkaar verbindt. Een goede procesarchitect weet de juiste mensen met elkaar in contact te brengen en hen te enthousiasmeren. Benut je positie Bestuurders van een ondernemersvereniging weten wat er speelt in hun achterban en weten wat ondernemers nodig
hebben. Dat mogen zij meer uitdragen. De overheid en het lokaal georganiseerde bedrijfsleven hebben elkaar nodig. Daar ligt een kans voor het lokaal georganiseerde bedrijfsleven: wie goed georganiseerd en geïnformeerd is, kan een nog betere invloed uitoefenen op het regionale ondernemingsklimaat.
Vervolg Op 11 maart 2015 wordt opnieuw een discussieavond georganiseerd voor bestuurders van lokale ondernemersverenigingen. Dit keer zal het gaan over ondernemersfondsen en centrummanagement. Bent u actief voor een lokale ondernemersvereniging en wilt u meer weten? Neem dan contact op met Floortje van Aken:
[email protected] of 06-10987818. <
32
NoordNieuws december 2014
Lex Kloosterman
[email protected]
Bedrijven in het Noorden die hun internationale bedrijfsactiviteiten op een hoger plan willen brengen, hoeven niet verder te zoeken. Via het project International Business Talent kunnen zij een excellente student van de Hanzehogeschool voor tien maanden strikken om onderzoek te doen én dit ook uit te voeren. Projectleider Lisette Derksen vertelt enthousiast over het programma, waarvoor de provincie Groningen een subsidie van 344.000 euro heeft gegeven. “Het bedrijf en de student committeren zich allebei aan de implementatie van de onderzochte oplossing.”
Project Hanzehogeschool brengt internationalisering bedrijfsleven op hoger plan International Business Talent is als honoursprogramma gestart door drie Instituten van de Hanzehogeschool Groningen: het Instituut voor Marketing en Management, de School voor Communicatie, Media & IT en de International Business School. “Er is voor marketing, communicatie en managementstrategie gekozen omdat deze het beste aansluiten bij de vraag vanuit de markt”, aldus Derksen. “We richten ons op internationaal opererende bedrijven met innovatieve producten of diensten die nieuwe internationale markten willen aanboren of hun huidige strategie willen heroverwegen.”
Op zoek naar perfecte match De pilot die het programma dit jaar heeft gedraaid was erg succesvol. “Een agrarisch machineproductiebedrijf heeft dankzij het onderzoek en het werk van een student grote stappen gemaakt”, zegt Derksen. “De student is meegegaan naar het
buitenland, heeft een eerste marktscan gemaakt en contacten gelegd.” Belangrijk is hierbij de juiste koppeling tussen ondernemer en student. “We selecteren onze studenten nauwkeurig. Ze moeten uiteraard goede cijfers hebben gehaald, maar dat zegt niet alles. Wij zijn vooral op zoek naar de perfecte match. In het voorbeeld van zojuist kwam de student ook uit een agrarische familie, waardoor zij meteen affiniteit met het product had en een vliegende start kon maken.”
Externe coach In februari 2015 begint een nieuwe groep vierdejaarsstudenten binnen International Business Talent aan hun afstudeertraject, waarvoor Derksen momenteel de deelnemers screent. In de eerste fase werken de internationaal opgeleide studenten vijf à zes maanden aan een afstudeerproject. Dit kan zijn op het gebied van sales, marketing, management, communicatie, media (de-
“We selecteren onze studenten nauwkeurig. Ze moeten uiteraard goede cijfers hebben gehaald, maar dat zegt niet alles. Wij zijn vooral op zoek naar de perfecte match.”
PRAKTIJK
Interview met Lisette Derksen, International Business Talent
33
sign) of IT, of een combinatie hiervan. “Uiteraard heeft het onderzoek altijd een internationale focus. Een mooie meerwaarde is dat de studenten hierbij niet alleen worden begeleid door hun docent, maar ook door een internationaal ervaren professional”, aldus Derksen. “We hebben een pool van professionals met verschillende expertise die we kunnen inzetten.”
innovatief product hebben maar zich bijvoorbeeld herbezinnen en/of verder willen, in dezelfde of in nieuwe buitenlandse markten. Bedrijven die hun eerste stappen op het gebied van export zetten, kunnen beter eerst aankloppen bij bijvoorbeeld de Exportcarrousel van de Kamer van Koophandel.”
De kosten voor deelname aan Als het onderzoek is afgerond en de International Business Talent bestudent afgestudeerd, gaat hij of zij dragen 7.500 euro (excl. BTW). Dit vier maanden als trainee bij het beis inclusief selectie en matching van drijf aan de slag om te implementeren een excellente student/trainee, vier wat uit het afstudeeronderzoek naar maanden het salaris van de trainee voren is gekomen. In deze fase woren coaching gedurende het traineeden de trainees gecoacht door ervaren ship door een internationaal ervaren De Van Olsttoren van de Hanzehogeschool op het managers uit het bedrijfsleven, om zo professional. “Niet inbegrepen is de Zernikecomplex maximaal resultaat te behalen voor afstudeervergoeding; de hoogte daarbedrijf en trainee. Na vier maanden is van is afhankelijk van de opleiding, het aan het bedrijf en de trainee of zij het dienstverband voortgedurende de afstudeerperiode (vijf à zes maanden). En uiterzetten. Derksen: “In de pilot zagen we dat het vaak zo goed aard biedt het bedrijf de student een werkplek en toegang tot bevalt dat de student uiteindelijk aan boord blijft.” alle nodige informatie. Het is een investering, maar de uitkomst is het meer dan waard”, aldus Derksen. <
Deelnemen? “We zijn altijd op zoek naar bedrijven die geïnteresseerd zijn om mee te doen aan het project”, besluit Derksen. “Het moeten wel bedrijven zijn die al internationaal actief zijn of een nieuw
Meer weten over de mogelijkheden? Kijk op www.internationalbusinesstalent.nl
Q: Sturen in deze tijd. Ideeën, mensen, cijfers. Hoe houd ik de balans? Afier. Leer ons kennen. In deze enerverende tijden is het als accountant des te belangrijker om jezelf bij de les te houden. In te zien dat innovatie en accountancy wel degelijk samengaan. En te begrijpen waar de markt behoefte aan heeft. Afier werkt vanuit die mindset. Om ondernemers daadwerkelijk verder te helpen bij uitdagende financiële en fiscale vraagstukken. Wat men van ons kan verwachten? De juiste vragen en passende antwoorden. Afier accountants + adviseurs afier.com
Drs. E.J. Kreuze RE RA is volledig op de hoogte. Ons leren kennen? afier.com
inspireert Grootse prestaties zijn inspirerend voor velen. Daarom steunen wij sportieve, maatschappelijke en culturele initiatieven. GasTerra inspireert met de ontwikkeling van nieuwe producten voor het gebruik van gas, om ook de volgende generaties te kunnen voorzien van voldoende, duurzame en betaalbare energie. www.gasterra.nl/doet
35
Sandra Fleurke
[email protected]
Project Ondernemer Coacht Ondernemer volop in ontwikkeling
‘Met een coach sta je als ondernemer steviger in de markt’ Het project Ondernemer Coacht Ondernemer (OCO) is sinds enkele maanden volledig actief en klaar om zo veel mogelijk ondernemers te ondersteunen en van een goede coach te voorzien. Inmiddels heeft het project een uitvalsbasis in Leeuwarden, zijn de eerste ondernemers aan een coach gekoppeld en zijn er volop ideeën voor 2015.
praktijk
Wat is Ondernemer Coacht Ondernemer? OCO is een initiatief van VNO-NCW MKB Noord en wordt ondersteund door ING en de provincie Fryslân. Als ondernemer ben je vaak druk met de dagelijkse gang van zaken. Vraagstukken voor de lange termijn blijven liggen, ook omdat je hierover bij niemand terecht kunt. OCO biedt zowel startende als ervaren ondernemers de mogelijkheid om met een collega-ondernemer te sparren. Met de juiste coach krijg je meer grip op de zaak, houd je overzicht en kun je verder kijken dan de waan van de dag. Sinds oktober heeft OCO een fysieke uitvalsbasis aan de Reviusstraat in Leeuwarden om van daaruit het project verder uit te bouwen. Gert-Jan Winkeler, rayondirecteur MKB Friesland van ING, legt uit waarom ING in het project participeert: “Wij willen ondernemers verder helpen en niet alleen met bancaire producten. Een goede coach geeft je structuur, brengt rust en helpt je grip te krijgen.”
Ambassadeurs OCO heeft vijf ambassadeurs aangesteld die de komende tijd in gesprek gaan met zoveel mogelijk ondernemers en ondernemersverenigingen. Dit zijn: Gerard Kremer, Frits Wind, Frans Boermans, Irene de Groot en Cathalijne Elings.
Uitvalsbasis Ondernemer Coacht Ondernemer in Leeuwarden Ondernemerschap zit in hun bloed, ze hebben een groot netwerk en dragen het project een warm hart toe. Cathalijne Elings: “Ik heb het geloof dat een ondernemer met een pássende coach steviger in de markt staat, een sterkere organisatie neerzet en meer kan genieten van het ondernemerschap en daardoor meer business doet. Dat is de reden dat ik mij als ambassadeur hiervoor inzet.” Frans Boermans ziet ondernemen als topsport. “Een topsporter is nergens zonder een goede coach. Waarom is het voor ondernemers nog niet vanzelfsprekend om gecoacht te worden?”
Eerste ondernemers gematcht De eerste ondernemers zijn inmiddels voorzien van een goede coach. OCO heeft een vaste pool van coaches met zeer uiteenlopende profielen. Of je nu een allround coach zoekt of een specifieke behoefte hebt op het gebied van marketing, personeel of internationaal ondernemen; OCO heeft een passende coach. De coaches van OCO zijn allemaal
gescreend en hebben een achtergrond als ondernemer of zijn nog steeds actief aan het ondernemen. Aaldrik Haaijer van Water & Energy Solutions en winnaar van de Jonge Ondernemers Prijs Groningen (JOP) is één van de ondernemers die zich laat coachen. “Als je bij een ander bedrijf komt, vallen je altijd direct verbeterpunten op. Maar in mijn eigen bedrijf zag ik deze niet meteen, je hebt een blinde vlek. Mijn coach heeft me een spiegel voorgehouden. Zelfs als het goed gaat, zijn er altijd dingen die beter kunnen. Een goede coach biedt niet dé oplossing, maar zet je in je kracht om zelf keuzes te maken en prioriteiten te stellen. Ik heb nu een aantal positieve wijzigingen in mijn bedrijf doorgevoerd.”
Volop ideeën voor het komende jaar De projectpartners, ambassadeurs en coaches hebben eind november een goede bijeenkomst gehad om het project in 2015 te verbeteren en verder uit te bouwen. Wilt u 2015 goed beginnen en bent u geïnteresseerd in deelname? Wilt u weten of coaching iets voor u is? Ga naar ondernemercoachtondernemer.nl of neem contact op met projectmanager Sandra Fleurke via
[email protected]. <
36
NoordNieuws december 2014
Ingrid Dragtstra
[email protected]
Deelnemers van het pitchproject luisteren naar de pitch van Sven Erik Zandvoort van Invra Plus
Gijs Nillessen van Speak Art werkt met tien JNO-leden aan de perfecte pitch
“Een goede presentatie is géén bijzaak” Jonge Noordelijke Ondernemers (JNO) is het netwerk binnen VNO-NCW Noord voor leden onder de 40 jaar. JNO zit vol ideeën en ziet overal kansen. In deze rubriek lees je meer over de leden en activiteiten van JNO. In september startten tien JNO-leden met een nieuw initiatief: het pitchtraject. Onder leiding van JNO’er Gijs Nillessen, eigenaar van Speak Art, leren de deelnemers de fijne kneepjes van het pitchen en presenteren. Een schoolvoorbeeld van een initiatief voor én door JNO-leden. Presenteren is voor veel ondernemers bijzaak. Je hoeft het slechts af en toe te doen en daarnaast, hoe moeilijk kan het zijn om over jezelf en je bedrijf te vertellen? Deze instelling is Gijs Nillessen, eigenaar van Speak Art uit Groningen, een doorn in het oog. “Ondernemers besteden veel aandacht aan hun website, visitekaartje en de inrichting van hun kantoor. Alles moet er spic en span uitzien. Maar zodra ze moeten presenteren, doen de meesten maar wat. Ik kan daar met mijn hoofd niet bij.”
interessant om leden van JNO eens nader kennis te laten maken met de kunst van het pitchen en presenteren. Vandaar het idee om in een traject van vijf ochtenden met tien JNOleden te werken aan presentatievaardigheden en de perfecte pitch. Dit initiatief werd met veel enthousiasme ontvangen en bleek een schot in de roos. De tien beschikbare plaatsen waren in no time gevuld.
Ander perspectief
Tijdens de eerste bijeenkomst werd direct het bewijs geleverd dat iets over jezelf vertellen niet
Het goed kunnen vertellen van het eigen verhaal is een cruciale vaardigheid voor ondernemers, aldus Gijs. Het leek hem daarom
37
altijd zo gemakkelijk is als het lijkt. De deelnemers kregen de opdracht om zichzelf voor te stellen, zónder de eigen onderneming ter sprake te brengen. Een pittige uitdaging, waarbij sommigen zich al in de tweede zin verspraken. Uiteraard wilde Gijs hiermee iets duidelijk maken én met succes. “Goed je verhaal kunnen vertellen, gaat ook over de vaardigheid om vanuit verschillende perspectieven naar jezelf en je bedrijf te kijken. Ondernemers zijn vaak geneigd om in één richting te denken, terwijl het juist zo interessant is om het verhaal eens op een andere manier aan te vliegen.”
Verrassing Een andere valkuil voor ondernemers is dat ze denken dat alle informatie over hun bedrijf relevant is voor het publiek. Volgens Gijs is dat ook direct de grootste denkfout die je als ondernemer kunt maken. “Voor een goede presentatie is het van belang dat je je verplaatst in je publiek. Wat willen zij horen en vooral, wat wil je dat ze onthouden van jouw presentatie?” Daarom is het belangrijk dat je je publiek bij de les houdt. Het devies van Gijs: doorbreek het verwachtingspatroon. “Je publiek heeft een idee van hoe het hoort, ze verwachten een standaard riedeltje. Als je dan begint met ‘ik ben Piet, dit is mijn bedrijf, dit is onze missie en zoveel medewerkers hebben we in dienst’ dwalen
JNO
Over Gijs Nillessen Gijs Nillessen is cabaretier, communicatiewetenschapper, trainer en spreker. Met zijn bedrijf Speak Art verzorgt hij trainingen gericht op het verbeteren van presentatievaardigheden. Gijs wil met zijn onderneming bijdragen aan het presentatieniveau in Nederland. Hij is er van overtuigd dat iedereen kan leren zich te onderscheiden met een pitch. “Goed presenteren is een onmisbare vaardigheid, die al vanaf de basisschool aangeleerd zou moeten worden. Het is onvoorstelbaar dat er zo weinig topsprekers in Nederland zijn. Dat is een gemiste kans. Iedereen kan leren presenteren, het is geen hogere wiskunde!”
Voor een goede presentatie is het van belang dat je je verplaatst in je publiek. Wat willen zij horen en vooral, wat wil je dat ze onthouden van jouw presentatie?” mensen af. Door dit stramien bewust te doorbreken, verras je je publiek en dwing je ze in feite om op te letten. In het pitchtraject oefenen de deelnemers dan ook met dergelijke verrassingseffecten. Vooral persoonlijke ervaringen vormen hierin een bron van inspiratie. Zo vroeg Gijs de deelnemers een presentatie te geven over de vraag ‘Wanneer werd de ondernemer in je wakker?’ Het resultaat: verrassende, persoonlijke anekdotes, die iets vertellen over de persoon achter de ondernemer. “Met zulke persoonlijke touches kun je verrassen in je presentatie, zonder de inhoud geweld aan te doen.”
Sprintje Om je publiek op het puntje van hun stoel te krijgen, zijn er volgens Gijs twee zaken cruciaal. Ten eerste moet je je als spreker altijd goed voorbereiden. Gijs: “Dat lijkt een open deur, maar veel mensen denken daar te gemakkelijk over. Een goede presentatie bereid je niet voor in de auto op de heenreis. Tijdens een presentatie moet je in the lead zijn als spreker en dat lukt niet als je op het podium nog teveel met de inhoud bezig bent. Dan dwaalt je publiek af.” Gijs is dan ook van mening dat alleen de spreker verantwoordelijk is voor de kwaliteit en sfeer van een presentatie. “Het ligt nooit aan het feit dat je de laatste spreker bent of dat de koffie slecht is. Dat zijn smoesjes.” Ten tweede, en dat is meteen Gijs’ belangrijkste tip: blijf je luisteraars altijd één of twee stappen voor. Gijs: “Ik trek altijd de vergelijking met Usain Bolt op de 100 meter sprint. Bolt ligt vanaf de start op kop. De rest probeert aan de haken en pas na de finish kijkt Bolt over zijn schouder of de rest ook over de streep gekomen is. Bij een goede presentatie werkt dit hetzelfde. Het publiek moet net in je spoor kunnen blijven en mag je nooit inhalen. Pas aan het einde maak je de cirkel rond met je conclusie.” Tijdens het pitchtraject laat Gijs de deelnemers oefenen met bovenstaande technieken. Dat is soms spannend, want het vergt een out-of-the-box-benadering, maar het levert ook direct nuttige informatie op. Gijs: “Ik observeer goed wat er in de groep gebeurt. Door het gewoon te doen, kun je direct zien wat wel en niet werkt. Dat is voor iedere ondernemer weer anders. Er bestaat geen handleiding waarmee je goed leert presenteren. Je moet het één-op-één overbrengen.” <
MiniMasters voor ondernemers
Om kennis te maken en te delen
Bix Jacobse, directeur Bytesnet, over MiniMasters: ‘MiniMasters is een serie bijeenkomsten gefaciliteerd door mijn lokale Rabobank. Ik ontmoet collega ondernemers. We sparren over thema’s, zoals duurzaamheid en marketing. De kennis deel ik met mijn medewerkers en breng zo mijn bedrijf verder.’
rabobank.nl/smg Een aandeel in elkaar
39
Floortje van Aken
[email protected]
Noordgang Groningen II op bezoek bij Tony Buijs in de Euroborg
noordgang
Noordgang Groningen II over de zin en onzin van teambuilding
“De begrippen teamuitje en teambuilding hebben helemaal niets met elkaar te maken” Ruim driehonderd leden van VNO-NCW Noord zijn actief binnen een Noordgang: kleinschalige groepen ondernemers die bij elkaar komen om kennis en ervaring uit te wisselen. In deze rubriek staat iedere keer een van de zeventien Noordgangen centraal. Deze keer: Noordgang Groningen II. Tony Buijs (Buijs Beyond Events) is gastheer en ontvangt de Noordgang in zijn mooie, modern ingerichte kantoor in de Euroborg. Zijn verhaal gaat over de zin en onzin van teambuilding – en het verschil tussen een “teamuitje” en “teambuilding”. Twee wezenlijk verschillende dingen, aldus Tony Buijs. Een teamuitje is vooral leuk, betoogt hij – teambuilding, dat dient een strategisch doel. Voor je als ondernemer gaat bedenken wat je precies gaat doen met je team, is het vooral van belang dat je nadenkt over wat je eigenlijk wilt bereiken.
Leuk wordt het vanzelf Teambuilding, dat gaat over het dichter bij elkaar brengen van je teamleden, over
het inleiden van veranderingen in het bedrijf, over het versterken van saamhorigheid en de beleving van de visie en missie van een organisatie. Maar hoe doe je dat? Tony Buijs deelt een aantal tips die veel bijval oogsten van de andere Noordgangleden: geef mensen verantwoordelijkheid voor de oplossing van een probleem (ownership), geef helder inzicht in je doelen en strategie, en wees niet te belerend. Stel de juiste vragen, zoals: wat drijft je in je werk? Uit wat voor gezin kom je eigenlijk? En, ook niet onbelangrijk: elke opdracht, hoe onbenullig ook, wordt uit zichzelf leuk en uitdagend als je er met zijn allen aan werkt. “Leuk” is nooit het uitgangspunt. De strategie is leidend, leuk wordt het vanzelf.
Noordgang als team Bedoeld of niet, Tony Buijs sluit met zijn verhaal goed aan op de visie en missie achter de Noordgangen. In zijn inleiding vergelijkt hij een Noordgang met een trapveldje: de plek waar je kunt oefenen zonder afgefloten te worden - waar je als ondernemer ideeën kunt toetsen aan je collega’s en in een sfeer van vertrouwen en kleinschaligheid kunt discussiëren over nieuwe plannen. De Noordgangen van VNO-NCW Noord zijn bedoeld om ondernemers van elkaar te laten leren en elkaar zo te versterken in hun ondernemerschap. Leden kiezen daarbij altijd zelf waar zij het over willen hebben – of zij een vraag willen voorleggen aan de groep, een specifiek inhoudelijk onderwerp willen aansnijden of een bijeenkomst willen wijden aan intervisie. Vanuit hun eigen kennis en kunde gaan zij in discussie en helpen zij elkaar verder. En leuk wordt het inderdaad vanzelf. <
40
NoordNieuws december 2014
Welkom nieuwemoeten leden ‘Waarom leden u bellen?’ De volgende personen zijn lid geworden van de vereniging: Groningen H.W. Alssema Bleyenberg Deurservice, Groningen drs.ing. B.C. Arends MBA IJssel Technologie B.V., Veendam ing. A.L. Bakema Roelofs Groep, Den Ham G. de Boer Initio, Groningen drs. J.P. Boerma JPB Groep, Appingedam K. Boertjens Fotografie Koos Boertjens, Groningen J. Both British American Tobacco Niemeyer B.V., Groningen mw drs. M.J. Brouwers Bureau Brouwers, Groningen drs. S. Bruinsma RA KPMG Accountants NV, Groningen N.K. Essing IM-mens b.v. Interim Management & Finance, Groningen mw mr. A.A. Fock-Robaard Bank ten Cate & Cie N.V., Amsterdam C.A.M. Gieskes Artifex, Roden ing. A.H.M. Grit Roelofs Groep, Den Ham M. Hagedoorn Concept7, Groningen drs. C. Harmsen Van Ede en Partners, Groningen H. Hekman Profileermij B.V., Groningen mw L.P. Huizingh Huizingh Handelsonderneming, Groningen mw D. Huver Postillion Hotels B.V., Haren Gn mw Y.M. Jordens-Streng Bureau Universiteit, Studenten Service Centrum – Onderwijs & Studenten, Groningen F.A.M. Keurentjes Keurentjes v.o.f., Hornhuizen G.R. Klompsma Concept7, Groningen W.J. de Kok Martiniplaza, Groningen N.J. Koops Marine Service Noord B.V., Hoogezand mw A.L. Koops-Aukes RA PwC, Groningen H.H.J. Kosse Stichting Vredewold, Leek ing. J.C. Koster MGM Ingenieursbureau Wolter & Dros BV, Groningen G.R. Lubbers Coop Lubbers, Groningen E. Luiken Unica Noord BV, Groningen E. Meems Century Autogroep, Groningen mw R. Meijering Renate Meijering Freelance Communicatie, Groningen H.G.J. Middel ESD-SIC b.v., Delfzijl mw dr.mr. P.A.T. Oden Hanzehogeschool Groningen Kenniscentrum Arbeid, Groningen mw A. Oldenburger Virol B.V., Scheemda drs. R.W.A. Oosterbaan Enigma Research, Groningen mw A.C. Pieterse IkZie Coaching & Communicatie, Groningen A. Pietersen Wm Veenstra Groningen, Groningen ing. J.P. van der Ploeg Roelofs Groep, Den Ham
mr. J.P. Russchen AVEBE U.A., Veendam J.H. Scholte MBA Rabobank Zuid en Oost Groningen, Stadskanaal B. Spandaw Spandaw Groep, Leek J.R. Steenbergen THS Technisch Handelsbureau BV, Groningen M.H.M. Stornebrink TNO Informatie- en Communicatietechnologie, Groningen E.N.M. van Straten ING Bank N.V., Groningen F. Veele Flex fd holding bv, Glimmen drs. L. Vinke Het Zuiderlicht managementadviseurs BV, Groningen mw K.H. Weening MBA Koninklijke Visio, Haren mw mr. M.H.M. van der Werff magrietvanderwerff.nl, Groningen A. Westerterp RWE Eemshaven Holding BV, Eemshaven A. van de Wetering Menzis zorg en inkomen, Enschede M. Winters Martiniplaza, Groningen H.J. Zijlstra Start People, Almere Friesland S.L. Abrahamse MSc NHL Hogeschool, Leeuwarden ir. A.J. Andringa BAM Civiel Noordoost, Zuidbroek mr. D.J. Bomhof Bomhof Van Uitert Advocaten, Drachten R. Bourguignon Bourguignon, Leeuwarden M.A. Diepeveen NHL Hogeschool, Leeuwarden mw mr.dr. K.A,. Faber Speciaaladvocaten, Heerenveen U.E.B. de Goede MRE Bruning de Goede Vastgoedregisseurs, Oranjewoud mw W. Gorter MBA Pi-Groep B.V., Drachten ir. J. Houtsma Da Vinci Finance B.V., Hallum R.S. de Jong Steensma B.V., Leeuwarden G.A. van Leunen NHL - Maritiem Instituut Willem Barentsz, West-Terschelling J.J.W. de Nooijer Ventura Systems B.V., Bolsward R. Olijve Olijve Metaal BV /Olijve Dak&Wand BV/ Rudy Olijve Beheer BV, Oosterwolde J.A. Osinga De Valck Dealmakers, Heerenveen mw Y. Post Post Cleaning B.V., Drachten G.J. Rinsma Rinsma Fashion, Gorredijk S. Siewertsen AMDK Vermogensbeheer B.V., Joure mw N.E. van Uitert Bomhof Van Uitert Advocaten, Drachten D. van der Wal Stienstra & Van der Wal B.V., IJlst mw drs. K. Wind-Ahlers Werken met Wind, Drachten
41
Drenthe mw L.H.E. Bakker-Bil Bakkershoeve Trainingen, Vergadercentrum, Meppen H.J. Bos Greenwaste, Hoogeveen E. Calkhoven AA Calkhoven Bedrijfsadvies, Emmen J.A. Erkelens Erkelens Hotel & Restaurant, Rolde K.L. Fridsma 43 Gemechaniseerde Brigade, Steenwijk mw W. Gomarus BDO Accountants & Adviseurs, Emmen J.H. Hendriksen Imtech Industrial Services, Coevorden E. Hidding Opleidingscentrum Bouw Drenthe/ Noord-West Overijssel B.V., Ruinen drs. S. Hofsteenge RA Hofsteenge Zeeman Groep, Groningen G.J.A. Holtvlüwer Payroll Company, Emmen
mw B. Hoogendoorn Narmada Academie, Hollandscheveld B.X.C. Huang Pacific Plaza, Assen M. de Jong Biblionet Drenthe, Assen S.G.A. Lammerink Asito B.V., Zwolle ing. J. Meijer Boelens Jorritsma Makelaars, Meppel mw L.F. Milius Tiramisu Advies, Emmen T. Nijboer Pi-Groep B.V., Drachten W. Noordik Menzis zorg en inkomen, Enschede B.J. Penninga Rietveld Truck Rendement Service B.V., Giessenburg R. Roemeling Menzis zorg en inkomen, Enschede mw C. de Ruiter De Bonte Wever Assen, Assen ir. G.J.M. Schotman Nederlandse Aardolie Maatschappij BV, Assen mw E. van der Veeken MA MTH Accountants en Adviseurs, Steenwijk P.H. de Vries PietdeVries Automotive, Assen
122 miljoen voor innovaties en koolstofarme economie Drenthe, Fryslân en Groningen verenigd in het Samenwerkingsverband NoordNederland (SNN) zetten tot 2020 ruim 122 miljoen euro in voor innovaties in het mkb en koolstofarme economie. Van dit bedrag komt 103,5 miljoen van Europa en het Rijk financiert 18,5 miljoen bij. De Europese Commissie gaf op 4 december haar formele goedkeuring. 9 december aanstaande wordt het feestelijke startsein gegeven in Leeuwarden. In Noord-Nederland gaat het loket als eerste van de vier economische regio’s in Nederland open.
12 januari: openstelling subsidieloket De eerste 8 miljoen euro is gericht op het realiseren van innovaties binnen producten, processen of diensten van het (Noord-Nederlandse) midden- en kleinbedrijf. Daarvan is 2,5 miljoen euro gericht op innovaties die bijdragen aan CO2-reductie. Dit gebeurt via een tender. Vanaf 12 januari 2015 kunnen de eerste projectvoorstellen ingediend worden. “We dagen het mkb uit om te komen met goede innovaties die bijdragen aan het versterken van NoordNederland”, aldus John Jorritsma, voorzitter Samenwerkingsverband Noord-
Nederland. Het loket sluit op 1 mei 2015. In de loop van 2015 zal er een tweede budget vanuit het Operationele Programma (OP) EFRO Noord-Nederland 2014 - 2020 beschikbaar komen.
Wat is er deze programmaperiode anders? Het nieuwe OP EFRO is gericht op innovatie en een koolstofarme economie. Het programma is minder breed opgezet dan het vorige programma, waarin naast innovatie ook geld beschikbaar was voor aanpak van binnensteden en het aantrekkelijker maken van het landelijk gebied. Deze keuze komt onder andere
voort uit een analyse die is uitgevoerd door onderzoeksbureau Panteia in opdracht van SNN. Uit deze analyse blijkt dat het Noord-Nederlandse mkb voldoende innovatieve ideeën heeft en dat het ook participeert in netwerken, maar dat de laatste stap naar daadwerkelijk innoveren te weinig wordt gezet. Het OP richt zich met name op het stimuleren van het zetten van die laatste stap. Daarnaast is de keuze ingegeven doordat er beperkter budget beschikbaar is, wat dwingt tot scherpere keuzes (2007-2013: € 169 miljoen EFRO en € 80 miljoen Rijkscofinanciering versus 2014-2020: € 103,5 miljoen EFRO en € 18,5 miljoen Rijkscofinanciering). Meer informatie over het OP EFRO Noord-Nederland 2014 – 2020, de eerste Tender ‘Valorisatie 2015’ en het onderzoek van onderzoeksbureau Panteia is te vinden op de website van het SNN: www.snn.eu/op2014-2020. <
42
NoordNieuws december 2014
‘Waarom moeten leden u bellen?’ Nieuw bij VNO-NCW Noord:
Bedrijf: De Friesland Zorgverzekeraar Naam: Steven Hovenk Functie: Lid raad van bestuur Lid van VNO-NCW Noord sinds: 24-06-2014
Bedrijf: IkZie Coaching & Communicatie Naam: Annelies Pieterse Functie: Eigenaar / coach Lid van VNO-NCW Noord sinds: 08-10-2014
Bedrijf: GOA Publiek Naam: Jeroen Maas Functie: Directeur Lid van VNO-NCW Noord sinds: 18-09-2014
Wat doet uw bedrijf? De Friesland Zorgverzekeraar is, zoals de naam al zegt, een zorgverzekeraar. We hebben ruim 560.000 verzekerden, van wie de meerderheid in Friesland woont. Onder de divisie De Friesland Zorgverzekeraar valt ook FBTO Zorg, waar 350.000 klanten verzekerd zijn. Ook zijn we concessiehouder van het zorgkantoor, waar de financiering van de langdurige zorg plaats vindt.
Wat doet uw bedrijf? Je hart volgen is de rode draad in mijn bedrijf. Zowel letterlijk - door het stressreductieprogramma van het Heartmath Instituut waar ik mee werk - als figuurlijk: wat wil ik in leven en loopbaan? Ik maak mensen bewust van hun kracht.
Wat doet uw bedrijf? GOA Publiek is een stichting die leerbanen in de publieke sector faciliteert. Publieke organisaties zijn zelf grote werkgevers en hebben ook in die rol een maatschappelijke verantwoordelijkheid te vervullen als het gaat om kansen te bieden voor jongeren op de arbeidsmarkt. We ontzorgen de publieke werkgevers hierbij door als werkgever op te treden, de werving en selectie te verzorgen en de jongeren intensief te begeleiden.
Wat is uw ambitie? De Friesland Zorgverzekeraar richt zich op kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare zorg, voor nu en in de toekomst. De zorgvraag gaat zeker in Friesland de komende jaren erg veranderen, mede door de toename van het aantal ouderen en chronisch zieken. Samen met patiëntenorganisaties, zorgaanbieders en gemeenten kijken we hoe deze herinrichting het beste vorm kan worden gegeven. Waarom moeten leden u bellen? Behalve dat we regio als ankerpunt zien en middenin de maatschappij staan, staan we ook midden in de zorg. Wie iets over de (Friese) zorg wil weten, is bij ons aan het juiste adres. Contactgegevens Harlingertrekweg 53 8913 HR LEEUWARDEN 058-2913301 www.defriesland.nl
Wat is uw ambitie? Mijn grootste ambitie is dat hartcoherentie net zo ingeburgerd raakt als mindfulness nu is. Dat mensen uit hun hoofd en bij hun hart komen. Waarom moeten leden u bellen? Omdat ik erg van verbinden en creëren hou. Dus wie weet of we samen iets kunnen doen. En natuurlijk als jij of je medewerkers gestresst zijn, dan geef ik jullie de tools om weer vitaal in het leven te staan. Contactgegevens Voermanstraat 1-13 9742 VA GRONINGEN 050-3133597 www.ikzie.com
Wat is uw ambitie? Zolang zo’n 25% van de jongeren alleen hun MBO-diploma kan behalen via de leer/werk-route, hebben wij een missie te vervullen. Waarom moeten leden u bellen? Als u een vacature hebt die geschikt is voor een jongere in een lerende situatie, horen we het graag. U geeft dan gelijk een maatschappelijke invulling aan uw personeelsbeleid! Contactgegevens Helperpark 290D 9723 ZA GRONINGEN 050-7001323 www.goapubliek.nl
43
Bedrijf: AMDK Vermogensbeheer B.V. Naam: Sotir Siewertsen Functie: Partner Lid van VNO-NCW Noord sinds: 20-11-2014
Bedrijf: magrietvanderwerff.nl Naam: Magriet van der Werff Functie: Klankbord voor Leiders Lid van VNO-NCW Noord sinds: 31-10-2014
Bedrijf: Het Zuiderlicht management adviseurs Naam: Rob Vinke Functie: Directeur Lid van VNO-NCW Noord sinds: 17-11-2014
Wat doet uw bedrijf? AMDK is de snelst groeiende vermogensbeheerder van Noord-Nederland. Onze aanpak is geheel anders dan de meeste vermogensbeheerders, omdat wij in de eerste plaats de risico’s beheersen. Over het algemeen kijkt men naar de rendementen in plaats de risico’s. Het maakt veel verschil of je over een ravijn gaat over een houten bruggetje aan touwen, of drie kilometer verderop over de brug van een betonnen snelweg in een Rolls Royce. Een aardige ‘bijkomstigheid’ is dat we al jaren veel meer rendement behalen dan veel concurrenten.
Wat doet uw bedrijf? Ik help leiders om meer vanuit eigen kracht en motivatie te handelen zodat ze nog effectiever zijn als leider en met meer energie in het leven staan.
Wat doet uw bedrijf? Het Zuiderlicht managementadviseurs ondersteunt organisaties om duurzaam meer rendement te behalen door de relatie tussen hun economie en sociologie opnieuw te bekijken en aan te pakken. Dit doen we met een team van 10 hoogwaardige professionals. En dat doen we al 10 jaar.
Wat is uw ambitie? Mijn ambitie als zakelijke partner van AMDK is om ons mooie groeipad voort te zetten door onze unieke beleggingsstrategie steeds verder te verfijnen. En om persoonlijk bij onze cliënten betrokken te blijven. Waarom moeten leden u bellen? AMDK is geheel onafhankelijk en gespecialiseerd. Dat is onze Meer Waarde. Onze depotbanken zijn drie Europese topbanken. U profiteert van de expertise van AMDK én u kunt tegelijkertijd van goedkoop tot luxe bankieren. Contactgegevens Voltahof 8 8501 XP JOURE 085-4895692 www.amdk.eu
Wat is uw ambitie? HET klankbord zijn voor leiders in het Noorden. Waarom moeten leden u bellen? Om te checken of je effectief bezig bent. Om te klankborden. Om met afstand te kijken naar je business. Om lekker buiten te wandelen met een sparringpartner. Om rust in je hoofd te krijgen. Om stil te staan bij wat je nu precies aan het doen bent. Om die knoop door te hakken. Om tijd en ruimte voor jezelf te nemen. Om tunnelvisie te voorkomen. Om zodanig te handelen dat het weer gaat zoals je wilt. Om inspiratie op te doen. Om te delen waar je mee bezig bent en zo zelf weer overzicht te krijgen. Om je zichtbaarheid te vergroten. Om te zorgen dat je ook aan het eind van de werkweek nog energiek bent. Contactgegevens 06-20012529 www.magrietvanderwerff.nl
Wat is uw ambitie? Onze ambitie is om door te groeien naar een bureau met vijftien collega’s, zodat we nog beter worden en nog meer impact gaan maken. Waarom moeten leden u bellen? Leden die een onomkeerbaar proces in gang willen zetten met impact en rendement voor hun organisatie, met een bureau dat haar wortels heeft in het Noorden van Nederland. Contactgegevens Emmaplein 5 9711 AP GRONINGEN 050-5207220 www.hetzuiderlicht.nl
44
NoordNieuws december 2014
‘Waarom moeten leden u bellen?’ Nieuw bij VNO-NCW Noord:
Bedrijf: Greenwaste Naam: Johannes Bos Functie: DGA Lid van VNO-NCW Noord sinds: 26-09-2014
Bedrijf: Enigma Research Naam: Robert Oosterbaan Functie: Eigenaar/marktonderzoeker Lid van VNO-NCW Noord sinds: 31-10-2014
Bedrijf: Tiramisu Advies Naam: Léonie Milius Functie: Adviseur Lid van VNO-NCW Noord sinds: 07-10-2014
Wat doet uw bedrijf? Wij ontzorgen ondernemingen van hun volledige afvalproces door het organiseren en monitoren van de afvalstromen. De Greenwaste Control Tower zorgt ervoor dat onze opdrachtgever altijd over een sluitende rapportage beschikt en één factuur per maand ontvangt voor alle afvalgerelateerde dienstverlening. Tevens helpen wij bedrijven bij tenderprocessen voor afval en auditing van integrale afvalprocessen binnen ondernemingen.
Wat doet uw bedrijf? Enigma Research is een marktonderzoeksbureau gespecialiseerd in het uitvoeren van online kwantitatief markt- en opinieonderzoek. Wij kunnen uw doelgroep zowel via de computer als via de smartphone benaderen. U kunt ons o.a. inschakelen voor het uitvoeren van tevredenheidsonderzoeken. Bedrijven die regelmatig willen sparren met hun doelgroep kunnen wij helpen met het opstarten van een online (klant)panel. Via de smartphone voeren wij onderzoek uit op locatie (vliegvelden, beurzen) en onder app gebruikers.
Wat doet uw bedrijf? Tiramisu is een strategisch merkenadviesbureau. Wij helpen organisaties bij het ontwikkelen van hun merkstrategie én bij het waarmaken van hun merkbelofte. Wat ons onderscheidt, is dat we binnen en buiten verbinden aan elkaar. Het gaat niet alleen om klanten die van het merk moeten houden, maar juist ook de medewerkers die het moeten uitdragen.
Wat is uw ambitie? Onze ambitie is door het combineren van de afvalstromen van onze opdrachtgevers, deze tot nieuwe grondstoffen of producten te bewerken. We halen hiermee meerwaarde uit de hierbij vrijkomende grondstoffen. Greenwaste levert hiermee een bijdrage aan onze toekomst en schept positieve omstandigheden voor de gemeenschap waarin we actief zijn. Waarom moeten leden u bellen? Omdat Greenwaste onafhankelijk is en daardoor altijd de beste keuze kan maken met onze opdrachtgevers. Wij zitten naast onze opdrachtgever aan tafel en zorgen ook nog eens voor de beste condities. Contactgegevens Griendtsveenweg 27-1 7901 EB HOOGEVEEN 085-7731844 www.greenwaste.nl
Wat is uw ambitie? Onze ambitie is om, door gebruik te maken van de nieuwste technologische ontwikkelingen, continu te innoveren bij het uitvoeren van marktonderzoek. Met innovatieve marktonderzoeksmethoden willen wij onze (potentiële) opdrachtgevers helpen om op nieuwe- of efficiëntere wijze hun doelgroep te benaderen voor online onderzoek. Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Meten is weten. Dankzij een gedegen marktonderzoek kunt u als ondernemer de juiste koers bepalen of evalueren of u de juiste weg bent ingeslagen. Het laten uitvoeren van een marktonderzoek bij Enigma Research levert concrete sturingsinformatie op. Contactgegevens Oosterstraat 50c 9711 NW GRONINGEN 050-2304917 www.enigmaresearch.nl
Wat is uw ambitie? Mijn ambitie is een verschil te maken door betekenisvolle merken te bouwen. Noord-Nederland kan nog wel wat krachtige merken gebruiken! Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Als je klaar bent voor de volgende stap. Als je een sterk merk wilt worden. Eens in de zoveel tijd moet je stoppen en om je heen kijken, je ziet dat je wereld verandert. Dan wil je herpositioneren: strategische keuzes maken en je zichtbaarheid vergroten. Contactgegevens Nijbracht 128 7821 CE EMMEN 0591-767053 www.tiramisuadvies.nl
45
Bedrijf: MKB GoedWerknemerschap Naam: Cees Jan Gieske Functie: DGA Lid van VNO-NCW Noord sinds: 07-11-2014
Bedrijf: MultiFlexx Naam: Fred Veele Functie: DGA Lid van VNO-NCW Noord sinds: 06-11-2014
Bedrijf: Opleidingscentrum Bouw Drenthe/Noord-West Overijssel B.V. Naam: Egbert Hidding Functie: Directeur Lid van VNO-NCW Noord sinds: 06-11-2014
Wat doet uw bedrijf? MKB GoedWerknemerschap zorgt door middel van een ‘keurmerk voor werknemers’ dat uw nieuwe medewerker werkelijk gemotiveerd is. De oorzaak voor het vroegtijdig stranden van arbeidsrelaties blijkt namelijk vooral te liggen in de houding en het gedrag van de kandidaat, niet in zijn of haar inhoudelijke kwaliteit. Doordat we de kandidaten voor bemiddeling intensief screenen, weet de werkgever dat hij te maken heeft met een gemotiveerde kracht.
Wat doet uw bedrijf? MultiFlexx organiseert sinds 1994 alle vormen van flexwerk op een zodanige wijze, dat de gebruiker van flex de regie volledig terugkrijgt. Wij doen dit met behulp van een in eigen beheer ontwikkeld model waarbij de door de klant geselecteerde flexleveranciers hun diensten blijven leveren. Daarnaast levert onze inzet direct een forse kostenbesparing op voor de klant. Flex 3.0.
Wat doet uw bedrijf? OCB B.V is een samenwerkingsverband van bouwbedrijven in Noord-Nederland en wij leiden voor de bouwbedrijven nieuwe timmerkrachten op en zorgen voor bijscholing van het bestaande personeel bij de leden. Verder verzorgen wij voor de bedrijven de SROI. Dat houdt in dat wij werklozen opleiden en dan terugplaatsen in het bedrijfsleven.
Wat is uw ambitie? De voordelen van deze dienst verder onder de aandacht brengen van het bedrijfsleven in Noord-Nederland. We hebben al vele klanten aan de kant van overheden en bemiddelaars en de zakelijke markt verdient meer aandacht. Zij zijn tenslotte de werkelijke eindgebruiker. Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? We realiseren voor u een forse kostenbesparing op de werving en selectie. Rekent u eens uit hoeveel u kunt besparen indien het aantal vroegtijdig beëindigde trajecten wordt gehalveerd of beter! Contactgegevens Nieuweweg 28 9301 GS RODEN 06-51591798 www.mkbgw.nl
Wat is uw ambitie? Het is onze ambitie om ons klantenbestand naar Noord-Nederland uit te breiden en onze omzet naar circa 50 miljoen te brengen. Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Omdat wat wij doen direct kostenvoordeel oplevert met behoud van de eigen flexleverancier. Contactgegevens Parallelweg 67 9756 CC GLIMMEN 06-53234992 www.multiflexx.nl
Wat is uw ambitie? Onze ambitie is jongeren en ouderen blijven opleiden voor de bedrijfstak, maar dan wel door middel van een uitdagende nieuwe opzet gericht op het energiezuinig bouwen van de schil van alle gebouwen Kennisportaal voor Duurzame Bouw en Installatietechniek Drenthe). Dit willen we gaan doen met alle geledingen die werkzaam zijn in het bouw en aanverwante bedrijven binnen het Kennisportaal. Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Voor het inlenen van leerling-timmerlieden en het invullen van langdurig werklozen, het verzorgen van cursussen en seminars (zie www.hetkloosterruinen.nl). Contactgegevens Kloosterstraat 12 7963 AH RUINEN T: 0522-472716 www.ocbbv.nl
46
NoordNieuws december 2014
‘Waarom moeten leden u bellen?’ Nieuw bij VNO-NCW Noord:
Bedrijf: Profileermij BV Naam: Hielke Hekman Functie: Co-founder Lid van VNO-NCW Noord sinds: 25-11-2014
Bedrijf: Fotografie Koos Boertjens Naam: Koos Boertjens Functie: Fotograaf Lid van VNO-NCW Noord sinds: 30-10-2014
Bedrijf: Bakkershoeve Trainingen, Vergadercentrum Naam: Ellen Bakker-Bil Functie: Co-founder Lid van VNO-NCW Noord sinds: 18-11-2014
Wat doet uw bedrijf? Connecting careers: één online oplossing voor het selecteren, ontwikkelen en verbinden van jouw medewerkers. Profileermij maakt zichtbaar waar jouw medewerkers met hun talenten zich bevinden en voor welke kritische openstaande posities ze ingezet kunnen worden.
Wat doet uw bedrijf? Na het schrijven van computerboeken en boeken over digitale fotografie (zie www.issuu.com/boertjens) heb ik mij volledig toegelegd op mijn oude vak: de fotografie. Ik ben nu elf jaar actief in Groningen. De Eemshaven en de ontwikkelingen in Delfzijl en de stad Groningen hebben mijn bijzondere aandacht. Ik werk vanaf de grond, maar de laatste jaren maak ik ook elke maand luchtfoto’s boven Groningen.
Wat doet uw bedrijf? Ooit had ik de droom; om later als ik groot ben een bijzonder trainings- en vergaderinstituut op te zetten, gelegen midden in de natuur, maar wel goed bereikbaar. Ik zag een uitstraling voor me; gezellig, warm, kleinschalig en comfortabel. Nu ben ik groot. Op één van de mooiste plaatsen in Nederland, centraal in hartje Drenthe op nog geen tien minuten van de grote weg, tussen drie prachtige natuurgebieden direct aan de rand van het bos, heb ik in 2012 de gezellige Bakkershoeve geopend.
Wat is uw ambitie? Jouw medewerkers betrokken en productief. Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Organisatie met 500 medewerkers of meer? Weinig zicht op de talenten van jouw medewerkers en hoe zij zich ontwikkelen? Niet zeker of iedere medewerker wel doet waar hij goed in is? Of medewerkers beter begeleiden in hun carrièrepad? Kom in gesprek met Profileermij en ontdek hoe onze onlineoplossing jouw organisatie versterkt. Contactgegevens Herestraat 106 9711 LM GRONINGEN 050-2110481 www.profileermij.nl
Wat is uw ambitie? Het ligt in mijn bedoeling een aantal fotoboeken uit te brengen. Na ‘Groningen van boven’ volgt nu ‘Het Noorden van boven’ en wellicht ook aparte boeken met luchtfoto’s van Friesland en Drenthe (zie: www.hetnoordenvanboven.nl). Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Mocht u foto’s nodig hebben van een bouwproject, zowel vanaf de grond als vanuit de lucht, dan kunt u mij daarover bellen voor het maken van een afspraak (06-18168331) of mailen (
[email protected]).
Wat is uw ambitie? Ik werk met vakinhoudelijke professionals die naast het zelf uitvoeren van projecten (ook bij klanten op locatie) en het geven van trainingen, in staat zijn om u en uw team volledig te ontzorgen en mee te nemen in een verandertraject. Gastvrijheid is één van de kernwaarden, dus zoekt u een professional die u kan helpen in een verandertraject, of een locatie voor een training of vergadering buiten de dagelijkse hectiek, met mogelijkheden om ook lekker naar buiten te gaan, of bent u trainer/ coach zonder eigen accommodatie? Informeer dan naar de mogelijkheden.
Contactgegevens Sibrandaheerd 47 9737 NR GRONINGEN 050-5418845 www.boertjens.nl
Waarom moeten leden van VNO-NCW Noord u bellen? Met ons organisatietalent en de mogelijkheden van de locatie nemen wij de organisatie van uw bijeenkomst graag uit handen. Contactgegevens Mepperdennenweg 11 7855 PN MEPPEN 0591-858608
ACTUEEL
© 2011 KPMG Staffing & Facility Services B.V. All rights reserved.
Uw Voorcontactpersonen meer informatie: bij kpmg.nl KPMG Groningen: Sikko Bruinsma Reint-Willem van Dijk Rutger Dijsselhof Willemina Feenstra Mark van Opzeeland 050 522 21 11 Voor meer informatie: kpmg.nl
48
NoordNieuws december 2014
Colofon NoordNieuws, het magazine van VNO-NCW Noord verschijnt vijf maal per jaar en wordt verspreid onder leden en relaties in Drenthe, Friesland en Groningen. Jaargang 19 nummer 5 December 2014
Donderdag 8 januari 2015 BUSINESS LUNCH Onder de noemer “Business Lunch” biedt VNONCW Noord u de mogelijkheid om tijdens de lunch op informele wijze te netwerken. Plaats: De Koperen Tuin, Leeuwarden Ontvangst: 11.45 uur Einde: 14.00 uur
Oplage 2.000 exemplaren
Woensdag 11 februari 2015 BEZOEK NEOPOST TECHNOLOGIES BV Hoe maak je binnen een half uur honderden brieven verzendklaar? En hoe sorteer je in dezelfde tijd honderden brieven op grootte? En wat is de snelste manier om een stapel enveloppen te openen? Hoe verpak je snel duizenden artikelen in een doos? En welke softwaretoepassingen gebruik je om het klantproces verder te optimaliseren?
Eindredactie: Lex Kloosterman Met bijdrages van: Floortje van Aken Ingrid Dragtstra Sandra Fleurke Akke Groenewoud Lex Kloosterman Pieter van der Meulen Lambert Zwiers
[email protected] Postbus 132 9700 AC Groningen T 050 5343844 F 050 5346145 www.vno-ncwnoord.nl Basisvormgeving studio Tineke Wieringa bno, Haren Prepress, druk en distributie Koninklijke Van Gorcum bv, Assen
Maandag 19 januari 2015 BEZOEK AVEBE Coöperatie AVEBE is een wereldwijd opererende onderneming die producten levert op basis van aardappelzetmeel en aardappeleiwit voor toepassingen in voeding, diervoeding, papier, bouw, textiel en kleefstoffen. Plaats: AVEBE, locatie Ter Apelkanaal Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur Donderdag 22 januari 2015 JNO BIJEENKOMST: THEMA TOPSECTOREN Bezoek aan Fokker in Hoogeveen, in NoordNederland met meer dan 1.000 medewerkers één van de grootste werkgevers van de regio. Met Rob Goossens, vicepresident Fokker Aerostructures en Guido Landheer, directeur Topsectoren, over het belang voor de regio van het Topsectorenbeleid en hoe ook MKBondernemingen hiervan kunnen profiteren. Plaats: Fokker, Hoogeveen Aanvang: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
VNO-NCW Noord vertegenwoordigt in Groningen, Friesland en Drenthe 12.000 bedrijven waarbij ruim 1.300 persoonlijke leden de harde kern van de vereniging vormen. Genoemde bedrijven representeren tachtig procent van de werkgelegenheid in de marktsector. Zestig procent van het ledenbestand bestaat uit mkb-bedrijven.
Woensdag 4 februari 2015 BEZOEK DISTRIVERS Distrivers is voedingsleverancier en maaltijdspecialist voor zorginstellingen in heel Nederland. Het bedrijf levert vers- en diepvriesproducten, conveniencemaaltijden en droge kruidenierswaren. Plaats: Distrivers, Hoogeveen Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur
Plaats: Neopost Technologies BV, Drachten Ontvangst: 15.00 uur Einde: 18.00 uur Dinsdag 17 februari 2015 NIEUWE LEDENBIJEENKOMST Tijdens deze informele bijeenkomsten bieden wij nieuwe leden de kans om zowel onze vereniging als elkaar beter te leren kennen. Plaats: Infrahuis, Groningen Ontvangst: 16.00 uur Einde: 18.30 uur Woensdag 18 februari 2015 JNO BIJEENKOMST: PERSOONLIJKE GROEI Om de concurrentie te verslaan heb je doorzettingsvermogen, strategie, tactiek en lef nodig. Welke parallellen zijn er te trekken tussen topsport en ondernemen? In dé sportstad van Nederland laat JNO zich inspireren door een (voormalig) topsporter. Plaats: Sportstad Heerenveen Ontvangst: 15:00 uur Einde: 18:00 uur
Wilt u een advertentie in NoordNieuws plaatsen? Neem dan contact op met de redactie via
[email protected]. Ook voor inhoudelijke suggesties, vragen of klachten kunt u ons via dit e-mailadres bereiken.
advertentie
Wij geven betekenis aan carrières op maat een hele carrière lang
We begeleiden u naar uw bestemming Van Ede & Partners brengt u in beweging naar de baan waar uw talenten en enthousiasme optimaal aan bod komen. Wij zijn gespecialiseerd in loopbaanbegeleiding, outplacement en coaching. Binnen organisaties zetten wij ons in voor vitaliseringvraagstukken en stressreductie bij medewerkers.
13 januari 2015
27 januari 2015
10 maart 2015
Open Kennismakingsavond in Groningen met twee loopbaanworkshops Voor iedereen die vrijblijvend wil kennismaken met Van Ede & Partners Aanvang: 19.30 uur Sponsorconcert “New masters on Tour” ter ondersteuning van jonge talentvolle musici Aanvang: 20.15 uur Open Kennismakingsavond in Groningen met twee loopbaanworkshops Voor iedereen die vrijblijvend wil kennismaken met Van Ede & Partners Aanvang: 19.30 uur
Neem vrijblijvend contact met ons op of geef u op voor één van onze bijeenkomsten via
[email protected]
50.000 artikelen - comfortabel winkelen - volgende dag in huis