17 tammoez Wordt deze vastendag ooit een feestdag? Joden en Marokkanen. Eeuwen samengeleefd, eeuwen van antisemitisme

Lokjoden

Ahmed Marcouch is voor, Ronny Naftaniel ook

Altijd Mazzel

Prachtige verhalen over verre gemeenschappen

17 tammoez

Wordt deze vastendag ooit een feestdag?

C 35 N IEUW ISRAELIETISCH WEEKBLAD

Alle geslaagden Felicitaties en een speciale eregalerij

25 juni 2010 • 13 tammoez 5770 • Jaargang 145 Begin sjabbat 20.25 uur • Einde sjabbat 23.08 uur

Losse nummers € 3,—

Joden en Marokkanen

NIW7035_cover 1

Eeuwen samengeleefd, eeuwen van antisemitisme

23-06-2010 18:04:03

2

184437.indd 2

| C 35

23-6-2010 14:36:40

Lokintro

C 35

W

e pakken in dit nummer 35 uit met het thema antisemitisme. Natuurlijk is dat altijd een nuttig onderwerp, maar dezer weken lanceerde het nieuwe PvdA-kamerlid Ahmed Marcouch – al eerder door het NIW geïnterviewd – de term ‘lokjood’ in de nationale pers. Dat bracht een flinke echo teweeg, niet omdat het idee an sich zo baanbrekend zou zijn (we kennen al lok-oma’s en lokhomo’s – laatstgenoemde ging niet door) maar omdat het neologisme goed klonk, en misschien was de tijd er wel een beetje rijp voor. Zondag zond de Joodse Omroep bovendien een filmpje uit waarin we rabbijn Lody van de Kamp door diverse Amsterdamse wijken zien wandelen waarbij hij van groepjes hang-Marokkanen Hitlergroeten en scheldwoorden naar zich toegeslingerd krijgt. Soms veroorzaakt een nieuw buzzword of een YouTube-filmpje enige rimpelingen (vaak wanneer andere sites ze oppakken), maar of de lokjoden in de praktijk kans maken hangt van het beleid van het Openbaar Ministerie af. Juristen zien wel bezwaren, maar die zien ze eigenlijk altijd wel, daar zijn het juristen voor. Het woord lokjood lijkt in ieder geval een aardige kans te maken op de uitverkiezing tot ‘Woord van het Jaar’. Over Joden en Marokkanen gesproken, ze wonen al sinds ver voor de gewone jaartelling met wisselend succes samen in Marokko. Aan de hand van een bezoek aan Joods Marrakech duiken we in de uitermate boeiende geschiedenis van de Joodse minderheidsgroepering die in dit land inmiddels vrijwel is uitgestorven. Aanvullend ook een artikel uit de wereld van de Arabische intelligentsia. Jaap van Wesel schrijft over de inspanningen van de Jordaanse Hassan Barari die objectief naar Israël probeert te kijken. En dan: alle Maimonidesleerlingen zijn geslaagd! En er waren er nog meer; de twee speciaal voor jullie gereserveerde pagina’s zullen deze week wellicht de populairste zijn! Van harte gefeliciteerd!

• 25 juni 2010 • 13 tammoez 5770

BI N N E N LAN D 

8

Antisemitisme in Nederland Onlangs suggereerde Ahmed Marcouch dat er lokjoden moeten worden ingezet om antisemitische elementen in de kraag te vatten en zond de Joodse Omroep een macaber filmpje uit. Een overzicht.

bu itenland

12

Rel om segregatie Op een meisjesschool in het Israëlische Immanuel speelt al enkele jaren een segregatiekwestie tussen sefardiem en ashkenaziem. Deze week moesten er zelfs betrokkenen naar de gevangenis – bijna.

bu itenland

16

Joods Marrakech De Joodse geschiedenis van Marokko is een grillige en een oude; Jodendom is de oudste religieuze stroming van het land. Een verhaal over discriminatie, vechtlustige prinsessen en bijzondere ambassadeurs

cu ltuu r

22

Panorama van de Joodse wereld In het nieuwe boek van Maurice Swirc, Altijd Mazzel, beschrijft hij tien verschillende Joodse gemeenschappen over de hele wereld, een bijzonder boek dat de controverse niet schuwt.

in hou d

4 8 12 14 16 20 22 24 27 27 30 34 36 39

Varia Antisemitisme in Nederland Segregatie Opinie Joods Marokko Cultuurtips Recensie Arabische wetenschap en Israël Meijers en Eisenmann 17 tammoez Bloeme Evers en de sidra Geslaagd Brieven Fotoreportage

Omslagfoto: Marrakech, Esther Voet

C 35

NIW7035_inhoud 1

| 3

23-06-2010 17:57:41

va r i a

ten. Dutch Forum en Going Dutch sporen iedere Oranjefan in Israël aan om Nederland ook in de achtste finale aan te moedigen in café Paradiso. De onvermoeibare Hollandse voetballiefde bleef in Tel Aviv niet onopgemerkt; het Israëlische dagblad Ha'aretz plaatste een artikeltje over de Oranjekoorts. „Waarom hebben Israëli’s zoveel liefde voor Nederland?” vraagt de schrijver zich af. Hij wijt dit aan het, al vaak bestreden, idee dat er in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog veel Joden werden geholpen door de Nederlanders.

abir sultan / flash 90

Ter Apel herdenkt

Hittegolf Israël werd deze week geteisterd door een hittegolf. De temperatuur steeg op diverse plaatsen tot boven de 40 graden, in Eilat rees het kwik zelfs tot boven de 50 graden en men spreekt van de ernstigste hitte in drie jaar. Overal in het land ontstonden branden en airco’s draaiden overuren. De Israëlische Energie Maatschappij heeft inwoners gevraagd om tijdens piekuren geen andere grote energieslurpers te gebruiken.

Spoed-alia Israël heeft twaalf Kirgizische Joden naar Israël gehaald en hen onmiddellijk staatsburger gemaakt. De Kirgizische Joden lopen gevaar nu de burgeroorlog in hun land heviger wordt. Ze wilden zo snel mogelijk op alia gaan. Er wonen rond de zeventig Joden in het gebied. Meer dan 2000 mensen zijn tot nu toe gedood bij de gevechten in Zuid-Kirgizië tussen etnische Oezbeken en Kirgiezen, maar er vielen geen Joodse slachtoffers. Meer dan 40.000 Kirgiezen raakten daarbij hun huis kwijt.

Geen Bollywood-Hitler De Indiase Bollywood-acteur die Hitler zou spelen in de film Dear Friend Hitler heeft zich teruggetrokken. Anupam Kher maakte zijn keuze nadat hij tot de orde werd geroepen door zijn fans. „Ik had de rol geaccepteerd omdat het me een uitdaging leek,” zei de Bollywood acteur tegen een televisiezender. „Maar nu ik zie hoeveel vijandigheid het heeft veroorzaakt bij mijn

4 | C 35

NIW7035_varia 2

Maandag 14 juni werden in Ter Apel de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. De herdenking werd georganiseerd door de Raad van Kerken en de Vrienden van Bourtange. Jongeren lazen de namen en leeftijden van de 49 vermoorde Joodse inwoners van Ter Apel voor. Opperrabbijn Jacobs sprak het kaddiesj uit en riep op om waakzaam te blijven voor het opkomend antisemitisme in Nederland.

Rabbijnen samen

fans, wil ik me terugtrekken en hun wens respecteren.” Neha Dhupi, die de rol van Eva Braun zal vertolken, blijft aan het project verbonden. De Indiase regisseur Rakesh Ranjan Kumar heeft over de hele wereld stof doen opwaaien met zijn plannen om een Bollywoodfilm over Hitler en Eva Braun te gaan maken. De film wordt vanaf augustus opgenomen.

Dayan R. Evers woonde deze week de conferentie van de Standing Committee of European Rabbis in Metz bij. De rabbijnen werden ontvangen door Jean Pierre Masseret, president van het regionale bestuur van Lorraine. Ook was er een zeer emotionele toespraak van Mr. Richard Lioger, locoburgemeester van Metz, wiens vader vanwege zijn verzetsactiviteiten in Buchenwald zat. Verder werd met de diverse aanwezige Europese Opperrabbijnen gesproken over alle belangrijke rabbinale problemen, zoals de sjechieta, het onderwijs en assimilatie.

Iedereen geslaagd

Stoppen extreemrechts

De Joodse Scholengemeenschap Maimonides in Amsterdam is trots; alle 37 examenleerlingen van MAVO/VMBO, HAVO en het VWO zijn dit jaar in één keer geslaagd. Elders in dit NIW zijn de geslaagden in de Eregalerij te bewonderen.

Voormalige rechtsextremisten kunnen een nuttige rol vervullen bij het de-

Israëlische Oranjeliefde In café Paradiso in Tel Aviv heerst de Oranjekoorts. Meer dan driehonderd Oranjefans keken er naar de wedstrijden tegen Japan en Denemarken, zoveel dat de organisatoren een extra televisie buiten moesten neerzet-

radicaliseren van leden van extreemrechtse bewegingen. Wanneer zij nieuwkomers confronteren met hun eigen negatieve ervaringen blijkt dat zeer overtuigend te werken. Dat concluderen onderzoekers van de Anne Frank Stichting na gesprekken met twaalf voormalige rechtsextremisten. Van groot belang is wel in welke fase van het radicaliseringsproces er wordt ingegrepen. De beste kans van slagen ligt in de beginfase. Maar ook tijdens de eindfase van een extreemrechtse carrière, wanneer de twijfel heeft toegeslagen, kan externe hulp doorslaggevende invloed hebben.

25 juni 2010

23-06-2010 17:37:24

va r i a

Verhagen over boten Terwijl vanuit Iran inmiddels schepen onderweg zijn naar Gaza en Israël op een rechtstreekse confrontatie lijkt af te stevenen als de Iraanse vloot het Suezkanaal door komt (wat vooralsnog onzeker is) heeft demissionair minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen Nederlanders opgeroepen om niet mee te doen aan ‘provocatieve acties’ om hulpgoederen de Gazastrook binnen te krijgen. Volgens Verhagen kleven er niet alleen risico’s aan maar zijn er ook andere middelen om de nood in Gaza te verlichten.

Hart van olijven Op het Mr. Visserplein, in het hart van de voormalige Amsterdamse Jodenbuurt, zijn deze week door de plantsoenendienst 25 olijfbomen geplant. De olijfbomen zijn 250 tot 350 jaar oud en zijn uit Spanje geïmporteerd. Ze zijn in bakken geplaatst die zijn gevuld met een mengsel van aarde en spe-

fotocredits: Jaime Halegua

Geweld gepleegd door allochtonen blijkt, in combinatie met bestaande vooroordelen, soms aanleiding om aansluiting te zoeken bij extreemrechtse organisaties. Dat blijkt uit de woensdag verschenen rapportage In en uit extreemrechts. De geïnterviewden waren gedurende langere tijd actief binnen de harde kern van extreemrechts. De rapportage maakt deel uit van het onderzoeksproject Monitor Racisme & Extremisme, een doorlopend wetenschappelijk onderzoek van de Anne Frank Stichting en de Universiteit Leiden. Het volledige verslag is te lezen op www. monitorracisme.nl.

Pro-Israëldemonstratie Bij de Tweede Kamer in Den Haag verzamelden zich donderdag 17 juni zo’n vijfhonderd Israëlsympathisanten om hun steun te betuigen aan Israël. Zij wilden een tegengeluid laten horen naar aanleiding van de internationale veroordeling van Israël tijdens de Gazavloot-affaire. De demonstranten droegen Israëlische vlaggen en borden met onder meer Bijbelteksten. Ook SGP-er Kees van der Staaij was aanwezig. „Om Zions wil mogen we niet zwijgen,” sprak hij tegen de menigte. De demonstranten overhandigden een verklaring van solidariteit en vriendschap aan de Israëlische ambassadeur Harry Kney-Tal.

ciale bemesting. Hoewel de bomen gewend zijn aan verschillende weersomstandigheden kunnen ze indien nodig naar binnen worden gehaald. Tussen de bomen is ruimte gehouden voor wisselende (gratis toegankelijke) fototentoonstellingen, waaronder binnenkort naar verluidt ook een expositie van

foto’s van de Portugese synagoge en van de oude Jodenbuurt; zo wordt de voorheen wat kaal aandoende vlakte een prachtig plein. De woordvoerder van de gemeente Amsterdam, Ton Boon, over de olijfbomen: „Het is een experiment om deze bomen te planten. Als het bevalt komen er wellicht meer bij in de stad. Dat deze ‘bijbelse’ bomen op de locatie komen waar de Jodenbuurt was is toeval, we konden op een goedkope manier aan de olijfbomen komen. Aan de andere kant bestaat toeval niet. De architect van het plein is er wel de man naar om dit soort subtiele grappen te maken; hij laat mensen zelf de link leggen. Overigens worden de bomen in tijdelijke bakken geplaatst omdat nog altijd discussie is over de uiteindelijke bestemming van het plein.”

fotocredits: Simcha Tas

Bestrijden antisemitisme

13 tammoez 5770

NIW7035_varia 3

Pilar Rahola, een invloedrijke Spaanse journaliste en linkse politica, laat zich in een recent wijdverspreid artikel fel uit over de houding van de linkse politiek tegenover Israël. „Waarom zien we nooit een demonstratie tegen dictatoriale islamitische C 35

| 5

23-06-2010 17:37:48

va r i a

een vrouw werd beschermd terwijl zij in een concentratiekamp zat. Pinkhas Khornfeld, secretaris van de Antwerpse synagoge, laat zich vaag uit over de vondst: „Ik weet niet wanneer de rollen in Antwerpen aankomen en of het om alle gestolen rollen gaat. Ik weet zelfs niet wie ze naar België brengt. Ik weet alleen dat ze niet meer in Polen zijn. Het is niet de politie die ons gemeld heeft dat de rollen terecht zijn. Wie dan wel, dat kan ik niet zeggen.”

Helsinki demonstreert

Red de Jordaan De rivier de Jordaan droogt in rap tempo op. Op 30 juni organiseert de Stichting Levante twee bijeenkomsten in het Amsterdamse Felix Meritis, waar gesproken zal worden door Israëlische, Jordaanse en Palestijnse milieuexperts van de stichting Friends of the Earth Middle East (FoEME). FoEME is door TIME Magazine tot ‘Helden van het Milieu’ uitgeroepen; het aprilnummer van National Geographic toont foto’s van het door hun verrichte werk aan de benedenloop van de Jordaan Om 19.30 start een publieksbijeenkomst. Zie www.felix.meritis.nl

regimes? Of tegen de Birmese dictatuur? Waarom zien we geen demonstraties tegen de slavernij van miljoenen vrouwen zonder wettelijke rechten? Waarom is er nergens woede over het terrorisme tegen Israël? Je hoort politici en de media steeds zeggen: ‘We willen vrijheid voor de mensen!’ Maar dat is een leugen. Ze maken zich nooit druk over de vrijheid van mensen in Syrië, Jemen, Iran of Soedan. Ze zijn nooit verontwaardigd over het feit dat Hamas de vrijheid van de Palestijnen vernietigt.” Rahola, die haar betoog laat publiceren in Spaanse en Latijns-Amerikaanse kranten en laat circuleren op het internet, haalt voorbeelden aan van Israël-bashing in haar eigen land. „De burgemeester van [het Spaanse stadje] Campozuelos heeft Jom Hashoa vervangen voor de Palestijnse herdenkingsdag Nakba Dag, waarmee de gemeente de stichting van de Staat Israël betreurt en daarmee zes miljoen vermoorde Joden minacht.” Rahola is zelf niet Joods, maar meent dat zij als niet-Joodse zich juist moet uitspreken tegen antisemitisme. „Antisemitisme bestrijden is niet de plicht van Joden, het is de plicht van niet-Joden. Als Israël ten onder gaat zullen vrijheid, vooruitgang en cultuur ook ten onder gaan.”

6 | C 35

Naamloos-1 4

Masorti Weesp puzzelt De Stichting JGF Masorti Almere-Weesp bestaat tien jaar. Oprichter Bernard Cohen vindt dat ‘de jaren zijn omgevlogen’. Hij kijkt tevreden terug op de afgelopen tien jaar. Hoogtepunten sinds het bestaan van Masorti Weesp noemt hij de bar mitswa's en choepa’s die er zijn gevierd en het binnenhalen van Rabbijn David Soetendorp. In 2007 gaf Cohen het stokje over aan zijn zoon Nicky. Dit seizoen wordt afgesloten met een inmiddels traditionele puzzelrit op 27 juni en aansluitend zorgt Joodse Gemeenschap Flevoland voor een gezellig kosjer diner-dansant. Joods Nederland is van harte welkom bij de feestelijke dag. Voor meer informatie: [email protected]. Haast is geboden bij het aanmelden!

Torarollen terug De Torarollen die enkele weken geleden uit een Antwerpse synagoge werden gestolen zijn teruggevonden in Polen. Volgens het Belgische-Joodse blad Actueel werden de rollen gestolen door een Oost-Europese bende en werd er losgeld betaald. De politie wil geen uitspraak doen over wie het losgeld betaalde. Van de zes gestolen rollen is er een aantal weer naar Antwerpen onderweg. Daarbij zit ook de Torarol die door

Niet alleen in Nederland, ook in Finland was er woede over de berichtgevingen in de media over het incident met het Gazaflottielje. Massaal gingen Finnen de straat op om hun steun aan Israël te betuigen. Zij gingen in optocht naar de Israëlische ambassade in Helsinki om daar hun steun te geven en te vertellen ‘dat Israël het recht heeft om zich te verdedigen’, zoals een Finse demonstrant het verwoordde. De demonstranten droegen Finse en Israëlische vlaggen en zongen ‘Hevenu Shalom Aleichem’. De Israëlische ambassadeur in Finland, Avi Granot noemde de demonstratie ‘hartverwarmend.’ De meeste betogers in Helsinki waren niet Joods, maar christelijk. In Finland wonen zo’n 1500 Joden, waarvan 200 Israëli’s.

Zo kan het ook Vanuit Turkije nadert alweer een vloot de kust van Israël, maar deze keer worden de schepen met open armen ontvangen. De vloot is onderdeel van de jaarlijkse Oost-Mediterrane Jacht Rally. Yves Bellili van Carmel Yachts, de hoofdsponsor van het evenement: „Dit jaar zal meer dan ooit de nadruk worden gelegd op het verlangen van Israël naar vrede

Wijze woorden Wanneer de herder verdwaalt, volgt de kudde

Pirké de Rabbi Eliezer 40

25 juni 2010

23-06-2010 18:23:16

EN

,

VA R I A

VLOTTE BABBEL Elke week interviewt het NIW heel kort een succesvol lid van de misjpoche over zijn of haar nieuws.

Deze week Sanne Fase (31). V: Gewaagd, een boekwinkel openen in AmsterdamOost... A: In de Javastraat. Misschien is dit niet bekend, maar vroeger was het een chique straat. De Indische Buurt is de laatste decennia echter verpauperd, maar inmiddels wordt hij opgeknapt. V: Je schijnt de eerste boekwinkel in de buurt te zijn... A: Inderdaad! Er zijn veel winkels van islamitische eigenaren: kapperszaken, groentewinkels en halalslagerijen. Onze winkel blijkt een gat in de markt, we hebben zoveel aanloop dat we van het begin af aan de huur konden betalen. V: Hoe komt dat? A: We krijgen veel steun van buurtbewoners. Iedereen vindt het leuk dat twee jonge vrouwen er bewust voor hebben gekozen iets op te bouwen op een plek in Amsterdam die een slecht imago heeft. We voelen ons heel welkom. V: Maar wat doet een Jóódse vrouw daar? A: Mijn moeder is inderdaad Amerikaans-Joods en mijn vader katholiek. Hierdoor en door mijn jeugd in Heerhugowaard heb ik weinig meegekregen van het Joodse leven. Ik vind het fijn om iedere dag in een ‘echte’ straat te zijn. Dit is Amsterdam, een wereldstad met verschillende soorten mensen. V: Verkopen jullie werk van Joodse schrijvers? A: Zeker. We hebben Elisa Albert, die hier trouwens laatst werd geinterviewd door Micha Wertheim. Ook hebben we andere Israëlische en Joodse schrijvers. Ik denk dat dit door mijn achtergrond komt, ik heb er gewoon iets mee en voel regelmatig herkenning als ik iets lees van Joodse auteurs. www.javabookshop.nl [ST] 13 TAMMOEZ 5770

NIW7035_varia 5

en broederschap. Een feestelijke receptie voor alle deelnemers is dit jaar van groot belang.” De jachten uit de Verenigde Staten, Australië, Nieuw-Zeeland en verschillende Europese landen zetten na de stop in Asjkelon hun reis voort naar Port Saïd in Egypte en ze eindigen in Herzliya.

Helena Glaser voorzitster HELENA GLASER, TOT nu toe president van de WIZO, is gekozen tot voorzitster van het overkoepelende zionistische orgaan Zionist General Council. Het is de eerste keer dat er een vrouw is gekozen voor deze positie. Helena Glaser werd op 16 juni unaniem gekozen tijdens het World Zionist Congress in Jeruzalem. De WIZO is een internationale organisatie van 250.000 joodse vrouwelijke vrijwilligers wereldwijd in 53 landen.

Vrouwenvloot IN BEIROET WORDT een door vijftig, voor het merendeel christelijke vrouwen bemand Libanees schip klaargemaakt om de Israëlische zeeblokkade van Gaza te doorbreken. Het schip, de Mariam, genoemd naar de maagd Maria, vervoert onder meer medicijnen tegen kanker. Veel van de vrouwen op het schip lijden zelf aan deze ziekte. De leider van het schip, Samar Alhaj, noemt de vrouwelijke bezetting het ‘nieuwe geheime wapen’. De Mariam wordt gesponsord door Hezbollah. De Israëlische ambassadeur van de VN, Gabriela Shalev, heeft een brief gestuurd naar VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon, waarin zij laat weten dat Israël het schip zal onderscheppen, en dat als de internationale gemeenschap een confrontatie wil vermijden, het de komst van provocerende vloot moet voorkomen.

Tikkun Olam TWEE AMERIKAANSE JODEN, Edythe en Eli Broad, gaan 75 procent van hun complete vermogen aan liefdadigheid wegschenken. Dat vermogen bestaat uit 4,6 miljard euro. Eli Broad volgt daarin het voorbeeld van de multimiljonairs Bill Gates en Warren Buffett met hun ‘Giving Plegde’-beweging, waarin zij de rijken der aarde aanmoedigen minstens de helft van hun vermogen weg te geven. Eli Broad komt uit een Litouwse familie en verwierf zijn kapitaal als huizenbouwer en later door de oprichting van de financiële gigant Sun America. De invloed van de Broads in Los Angeles is enorm; bijna alle scholen, musea en universiteiten in Los Angeles zijn met het geld van de Broads tot stand gekomen. Broad zegt dat zijn filantropische besluit niet is gebaseerd op liefdadigheid, maar op een diepgeworteld zakeninstinct. „Als kapitalist zoek ik altijd naar kansen die onbenut zijn gebleven en zo maak ik strategische investeringen.” C 35

| 7

23-06-2010 17:39:07

Van Marokkaantjes en lo Deze week riep Ahmed Marcouch op om ‘lokjoden’ in te zetten en de Joodse Omroep zond een deprimerend filmpje uit, opgenomen met een verborgen camera.

D

Ted de Hoog

at Joden met keppeltjes op in grote delen van Amsterdam niet meer rustig over straat kunnen, is in onze kringen al een tijd bekend. Joden worden al jaren op straat uitgescholden en soms met stenen bekogeld en in een enkel geval zelfs gemolesteerd, vooral in West – maar niet alleen daar. In de NRC van zaterdag 12 juni verscheen een stevig artikel van freelance journalist Paul Andersson Toussaint, ‘Antisemitisme is meer dan een incident. Het is normaal’. Hij memoreerde daarin dat bijna de helft van de strafbare uitingen op het internet tegen Joden is gericht. „65 jaar na de Duitse bezetting zijn er in onze hoofdstad zes wijken waar Joden met een keppel of orthodox geklede Joden (en trouwens ook als zodanig herkenbare homo’s) zich niet meer kunnen vertonen zonder een groot risico te lopen om uitgescholden, bespuugd, bedreigd of zelfs mishandeld te worden. Naast De Baarsjes zijn dat heel Nieuw-West, de Indische Buurt en de Transvaalbuurt in Amsterdam-Oost en de Pijp in Amsterdam-Zuid, kortom allemaal wijken waar zich concentratiebuurten van Marokkaanse Nederlanders bevinden.” (Toussaint noemt hier maar vijf wijken, maar dat zij hem vergeven). Voor Joodse Nederlanders is dit niet nieuw, maar het was goed dat deze kwestie in een nation wide gelezen dagblad aan de orde werd gesteld. De Joodse Omroep stuurde afgelopen zondag rabbijn Lody van de Kamp en twee scholieren – alle drie met duidelijk zichtbare keppeltjes – in Amsterdam de straat op, gevolgd door een verborgen camera. De beelden

8 | C 35

NIW7035_antisemitisme 1

werden een week na Toussaints alarmsignaal, uitgezonden in de rubriek ‘de Vijf W’s’ en het bevestigde alle vermoedens. Je ziet hoe jonge Marokkanen met wantrouwige blikken de passerende Van de Kamp volgen, elkaar vervolgens aanstoten en lachen. We zien tweemaal hoe de Hitlergroet wordt gebracht; er wordt ‘Jood’ geroepen en volgens sommige kijkers ook ‘kanker-Jood’, maar dat is niet duidelijk. Eenmaal komt het tot een soort confrontatie, waarbij Marokkanen willen weten of Van de Kamp ‘soms de politie heeft gebeld’, wat Van de Kamp ontkent. Gevraagd naar zijn oordeel over het filmpje zegt Van de Kamp tegen het NIW: „Het filmpje laat in elk geval enkele van de hoogte- en dieptepunten zien. Je hoeft dus niet uit te zoeken óf er antisemitisme is, je gaat het gewoon ophalen. Je kunt iemand bij wijze van spreken meenemen op een tochtje naar het antisemitisme. Dit zijn geen incidenten meer.” Toch bevredigde het filmpje de kijkers die wij spraken niet zo erg, misschien omdat de beklemmende fragmenten vaak werden afgewisseld met korte gesprekjes met Van de Kamp en de twee leerlingen, of omdat de beelden van dramatische muziek waren voorzien; het geheel maakte niet zo’n dreigende indruk als je had verwacht. Volgens omroepdirecteur Alfred Edelstein was de aanleiding voor de korte documentaire de verkiezingsuitzending van de Joodse Omroep op 6 juni. „Tijdens de discussie over veiligheid en antisemitisme vertelden twee jongens van het Cheider dat ze regelmatig antisemitische leuzen naar hun hoofd geslingerd kregen als ze in Amsterdam-centrum een cd of een spijkerbroek gingen kopen. Ik was geschokt door hun relaas en Lody van de Kamp bevestigde ook dat het percentage van deze uitingen hoog ligt. In 50 procent van de gevallen gaat zo’n bezoekje met dit soort uitingen gepaard. Dat is dus niet weinig, maar structureel veel.” Maar Edelstein waarschuwt dat er niet alleen uitingen zijn van ‘mediterrane types’: „Ook autochtone Nederlanders doen mee. De twee Cheider-jongens hadden in Sneek een voetbaltoernooi, waar ze nooit hebben kunnen spelen omdat ze onderweg werden ingesloten door autochtone skinheads.”

still uit de documentaire

BINNENLAND

lo k j o d e n e n d e v e r b o r g e n c a m e r a

Het filmpje viel nogal kort uit en er is ‘veel materiaal op de montagevloer terechtgekomen’. Edelstein: „We hadden hier een avondvullend programma van kunnen maken. Veel andere voorbeelden die die middag zijn gefilmd zijn niet uitgezonden omdat het meer van hetzelfde was. We hebben er dus bewust voor gekozen om dat niet te doen. Daarnaast ging het in de uitzending ook om het verhaal van de scholieren en Lody van de Kamp. De beelden waren puur ter illustratie.” Wij hebben die niet uitgezonden fragmenten niet gezien, maar ‘meer van hetzelfde’ had misschien juist de deprimerende en educatieve werking van het filmpje kunnen vergroten – eentonigheid is het kenmerk van uitzichtloze situaties. CIDI-directeur Ronny Naftaniel was niet overmatig enthousiast. „Bij het CIDI en het NIW weten we dit allemaal al, het is een herhaling van wat we kennen. Het filmpje was slordig en snel gemaakt en er was geen aan-

25 juni 2010

23-06-2010 17:46:06

lo k j o d e n e n d e v e r b o r g e n c a m e r a

dacht voor de daders. Waarom werd hun niet gevraagd: waarom doen jullie dit? Maar goed, veel mensen zijn minder op de hoogte en voor hen kan dit leerzaam zijn. Misschien leidt het tot iets. Die Hitlergroet was naar ik hoorde trouwens met de verkeerde hand uitgevoerd, dus was het een echte? Maar dit soort incidenten is al tien jaar aan de gang.” In ieder geval waren EenVandaag en het NOS-Journaal in principe geïnteresseerd in de reportage, maar trokken ze zich later terug.

‘Je kunt iemand meenemen op een tochtje antisemitisme’ In het artikel van Toussaint in de NRC wordt overigens ook onze columniste Bloeme Evers genoemd: „Zij was een meisje van

13 tammoez 5770

NIW7035_antisemitisme 2

dertien in 1939, overleefde het concentratiekamp, maar verloor het grootste deel van haar familie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze kan zich de anti-Joodse propaganda van de NSB goed herinneren, maar niet dat in Amsterdam ooit Joden in elkaar werden geslagen (cursivering TdH). Bloeme Evers vindt het te idioot voor woorden dat Joden zich moeten verbergen in ons land. Ze is woedend en strijdbaar. ‘Dat wij weer moeten meemaken dat antisemitisme salonfähig is geworden’.” Bloeme Evers herinnert er ook aan dat Joden nooit de straat op gaan ‘om hoofddoeken van moslima’s af te rukken’. „Dan zou echt iedereen moord en brand schreeuwen, maar wij moeten ons dit laten welgevallen.” De spijker op de kop, en enkele dagen later, op 19 juni, kan mevrouw Evers haar woede opnieuw uiten in een artikel van Ton Damen in Het Parool, waarbij ze meteen het misverstand in het artikel van Toussaint opruimt dat het bij sjoel-West om een schuilsynagoge

BINNENLAND

n lokjoden

zou gaan. Ze prijst de inspanningen van de regelmatige sjoelganger Erwin Brugmans, die altijd met zijn keppeltje op naar de sjoel loopt en iedere keer als hij wordt uitgescholden op de betreffende jongeren afstapt om met hen te praten, waardoor het tot een ‘redelijke samenlevingsmodus’ is gekomen (Brugmans is onder meer bekend van zijn werk bij het Joods Marokkaans Netwerk.) Zijn burgermoed is echter een uitzondering, want veel Joden durven niet meer met keppels over straat in West – en dat is, helaas, ‘normaal’ geworden. Edelstein: „In artikel 1 van de Grondwet staat dat niemand op grond van ras, geloof of sekse mag worden gediscrimineerd. Als blijkt dat die regel in de dagelijkse praktijk met voeten wordt getreden, moet je daartegen protesteren. Dat mogen we absoluut niet bagatelliseren.” De laatste maanden neemt het aantal incidentmeldingen inderdaad toe; in Weesp werd onlangs nog een sjabbatdienst na een telefonisch dreigement afgelast. Op 3 juni maakte Ahmed Marcouch tijdens een bijeenkomst van het Joods-Marokkaans Netwerk bekend dat hij zich sterk gaat maken voor het inzetten van ‘lokjoden’ om antisemitische elementen op te sporen en te bestraffen – en Marcouch deed er niet geheimzinnig over dat het vooral om Marokkaanse Nederlanders ging. Marcouchs portefeuille als kersvers PvdA-lid van de Tweede Kamer moet nog worden samengesteld, maar het vermoeden lijkt gewettigd dat hij op zijn geliefde thema’s ‘veiligheid’ en ‘kwaliteit op straat’ zal worden gezet. Hij hamert al sinds jaar en dag op het belang van de rol van opvoeding en onderwijs bij het bestrijden van antisemitische denkbeelden – dat thema komt hem zichtbaar en voelbaar recht uit het hart. Zijn suggestie over de lokjoden past in de lijn van de lokhomo’s die hij wil inzetten bij de strijd tegen het toenemende racisme waarmee zowel Joden als homo’s te maken krijgen; in het verleden zijn al met succes lok-oma’s ingezet. Waarnemend burgemeester Lodewijk Asscher liet via zijn woordvoerder inmiddels weten dat hij onderzoekt of het inzetten van lokjoden mogelijk is en ook het CIDI steunt een dergelijk initiatief. Marcouchs voornemens haalden zelfs de Israëlische krant Ha'aretz. Die citeert de Duits-Israëlische antisemitisme-onderzoeker Manfred Gerstenfeld – in Nederland bekend als een hardliner – die het agressieve antisemitisme onder Amsterdamse moslims ‘een erfenis van de Amsterdamse burgemeester Cohen’ noemt en wijst op de ‘wanhoop over het falen van de Nederlandse politie’ bij de bestrijding van de incidenten. Tijdens een telefoongesprek met het NIW zegt Marcouch: „Antisemitisme is een kwaad

C 35

| 9

23-06-2010 17:46:19

BINNENLAND

dat je thuis moet bestrijden, als onderdeel van de opvoeding. In huiselijke kring over Joden praten alsof ze een stuk vuil zijn is al het begin van een drama. Je moet als Jood, en ook als homo, zichtbaar kunnen zijn in een land waarin vrijheid belangrijk is. Je moet je niet hoeven verstoppen.” Marcouch spreekt duidelijke taal: „Als er Joden zijn die in het openbaar niet met keppels op durven lopen, omdat ze worden gedwongen door intimidaties zoals scheldpartijen of het werpen van muntjes, of door molest, dan zeg ik, dan ben ik óók een Jood. De politie moet er álles aan doen om daders te pakken. Dit soort zaken is vaak moeilijk hard te maken, zegt de politie dan. Ik zeg dan: haal alles uit kast om de pakkans te vergroten en dan is de lokjood ook een optie.” Marcouch wil niet dat er te veel wordt gefocust op het lokjood-plan. „Lokjoden zijn niet het voornaamste waar het om gaat. Het is een dramatische situatie en je moet doen wat nodig is, die kwelgeesten moeten achter slot en grendel. De omgeving kijkt vaak toe en giechelt wat, maar niemand grijpt in, en dat is het begin van de uitholling van de vrijheid. Ook het uiten van wie je bent is een ornament van onze vrijheid. Als het echt zo is dat iedereen die een keppel draagt in bepaalde wijken wordt belaagd, laat daar dan een of twee agenten rondlopen met keppels op.” Het is volgens de wet essentieel dat een dader van plan is om de wet te overtreden; hij mag niet door het ‘lokaas’ op een idee worden gebracht. Is het inzetten van ‘nep-Joden’ niet

1 0 | C 35

NIW7035_antisemitisme 3

een vorm van uitlokken? Marcouch: „Als de politie drugs aankoopt pleegt de politie een strafbaar feit, maar doen alsof je een Jood bent is níét strafbaar. De politie heeft al eerder iets dergelijks gedaan met lokhomo’s. Je zag bij de zaak rond een weggepest homostel in Leidsche Rijn in Utrecht ook weer dat wangedrag moeilijk te bewijzen is. Kijk, ik was zelf tien jaar politieman en ik weet dat op heterdaad betrappen het beste is. Als je als Jood bij de politie komt en je erover beklaagt dat je belaagd bent, moet je het incident heel precies kunnen omschrijven en meestal komt de aanklacht dan uit op ‘baldadigheid’ of iets dergelijks, terwijl het om iets ernstigers gaat.” Marcouch ziet de kwestie heel breed: „Het gaat hier om aantasting van de fundamenten van de beschaving, zo ernstig is het! Het kan in ons land niet zo zijn dat waar grote offers zijn gebracht voor de vrijheid, daarop afgedongen wordt. En vrijheid zonder veiligheid kán niet, die vrijheid moet worden gewaarborgd door de overheid.” Hoe kijkt de meerderheid van de moslims in Nederland tegen deze kwestie aan? „Er hangt een soort taboe omheen, maar de overgrote meerderheid van de moslims steunt mijn benadering. Maar dan moet die meerderheid zich ook uitspreken. Dat gebeurde ook niet in Leidsche Rijn, de mensen hadden niks gezien, ze hadden geen idee. Dat is onacceptabel, de mensen moeten iets vinden. Als Joden of moslima’s worden geïntimideerd moeten we niet staan toekijken maar 112 bellen, de daders volgen. Dat is mijn oproep

aan alle burgers. En het argument ‘dan krijg ik misschien zelf een hoek’ is in een tijd van mobiele telefoons echt geen excuus.” Marcouchs woorden hebben de juiste snaar geraakt binnen de gemeenschap. Ronny Naftaniel is te spreken over het plan. „In het verleden is deze methode geprobeerd met politieagentes als schaars geklede dames en daarmee zijn de nodige illegale vrouwenhandelaren en andere ongure elementen opgepakt. Dat bleek dus effectief. Ook lokjoden kunnen effectief zijn. Het bezwaar wat ik hoor is dat dit neerkomt op ‘uitlokken’. Maar waarom zou dat? Ik zie dat bezwaar niet, een nep-Jood met een keppel wijkt niet zichtbaar af van een echte Jood. En daders vragen zich voortaan wel drie keer af of ‘die Jood echt is of niet’. De ruchtbaarheid die aan dit plan wordt gegeven werkt dus ook als afschrikking.” Naftaniel is hoopvol. „Ik hoorde dat Van der Staaij van de SGP vragen gaat stellen aan Justitie. Ik hoop dat dit idee in de politiek, maar vooral ook in de gemeente Amsterdam, steun krijgt.” Naftaniel vindt het belangrijk dat er eens goed overheidsonderzoek wordt gedaan naar de antisemitische uitingen die bij de politie worden gemeld, zoals dat er ook over geweld tegen homo’s is geweest. „Bij het CIDI worstelen we met de gegevens. Wij kregen jarenlang cijfers over antisemitische incidenten die de politie met de hand uit de aangiften haalde, maar vorig jaar zeiden ze ineens dat ‘de mankracht er niet was’. Voorheen hadden we inzicht in het vervolg op die aangiften, en

25 juni 2010

23-06-2010 17:46:38

Gewenning Hieronder een illustratie van de ‘gewenning’ waarover Elise Friedmann het in dit artikel heeft: Een ‘als Jood herkenbare’ jongen in Rotterdam, die voorheen nooit iets heeft gemeld, besluit voortaan scheldpartijen te gaan melden bij het CIDI. „Het gebeurde voorheen inderdaad wel vaker alleen meldde ik het niet, nu probeer ik het echter wel vaker te melden.” Hij heeft het in april 2009 een week en een weekend volgehouden.” 5 april: „Op motzei Shabbos passeren we (duidelijk herkenbaar Joods) een café met een groepje van vijf man. De – met name jongeren – in en buiten het café beginnen ‘Joduh’ en andere vreemde dingen te roepen, en vragen ons spottend of wij Joden zijn wanneer wij hen passeren.” 9 april: „Liep samen met een vriend van mij op de namiddag van de eerste dag yom tov (Pesach) over straat toen we werden aangestaard door een groep van 15 - 20 Arabieren. Pas nadat we op z'n minst 100 meter van hen vandaan waren begonnen ze ‘Joden, kanker-

13 tammoez 5770

NIW7035_antisemitisme 4

Van de Kamp is sceptisch: „Dat plan met die lokjoden, dat is allemaal prachtig, je kunt mensen in de kraag gaan vatten, maar dat blijft het topje van de ijsberg. Er moet een ander denkproces komen: Wat zijn onze fatsoensnormen? Hoe ver moet de vrijheid van meningsuiting gaan? Ik ben niet optimistisch over de situatie.” Toch komt Van de Kamp zelf met een tegenvoorbeeld. „Ik was wel verrast toen ik van de week na een voetbalwedstrijd – het was mooi weer en vroeg in de avond – tussen twee groepjes Marokkaanse jongelui op een bankje zat. Er werd niets geroepen of gedaan of raar gekeken. Er is dus niet op íéder moment iets aan de hand.” Maar de situatie stemt niet tot vrolijkheid. Op websites als GeenStijl is het niet moeilijk om getuigenissen te vinden als die van ene ‘Arbanafal’, die na het zien van het Van de Kamp-filmpje meldt: „Als Jood met keppel ben ik blij dat dit soort beelden eindelijk eens vertoond worden. Met grote regelmaat word ik in de stad bespuwd, uitgescholden of wordt mijn keppel van mijn hoofd getrokken. Koopavond vermijd ik, en er zijn buurten waar ik uit voorzorg mijn keppel al niet meer draag (..) Een school waar ik regelmatig voor mijn werk moet zijn had mij al verzocht om mijn keppel op school niet te dragen omdat er al Joodse docenten waren weggepest.” De veelal

joden’ te scanderen totdat wij uit hun zicht waren. Zowel die vriend als ik zijn herkenbaar Joods: zwarte pakken, lange jassen, zwarte hoeden, en ik met peies.” 10 april: „Chol haMoed Pesach vrijdagavond, bij het teruglopen naar huis van sjoel, werden we uitgescholden in zowel het Nederlands als Arabisch.” 13 april: „Vies aangekeken en uitgescholden voor ‘k*t-Jood’ en in het Arabisch tijdens het doen van boodschappen.” 14 april: „Liepen we met een groepje van duidelijk herkenbare Joden (hoeden, lange rokken, enz.) over straat onderweg naar sjoel en werden nageroepen door een paar Hollanders.” 17 april: „Erev Shabbos. In de avond lopen we van sjoel terug naar huis wanneer we worden nageroepen en uitgescholden door twee Domino-pizzabezorgers.” 23 april: „Ik steek de straat over wanneer tegelijkertijd een ouder Arabisch echtpaar mijn richting oversteekt dat mij onder hun adem

BINNENLAND

daaruit bleek dat er veel zaken in de bureaula verdwenen. Misschien willen ze niet dat dit duidelijk wordt. Het CIDI krijgt zelf ook aanmeldingen, maar we hebben die van de politie echt nodig.” Elise Friedmann is bij het CIDI belast met het bijhouden van de aangiftes van antisemitisme. Zij zegt: „Het grote probleem is ook dat er een gewenning optreedt. Hoewel ik vorig jaar, tijdens en na de inval van Israël in Gaza in één maand meer aangiftes kreeg dan het hele jaar daarvoor, is het al jarenlang aan de gang en voor scheldpartijen wordt er niet eens contact meer met ons opgenomen. Mensen maken alleen nog melding van incidenten als er daadwerkelijk letsel of schade is toegebracht.” Naftaniel pleit voor meer dan alleen lokjoden: „Er zijn meer maatregelen nodig, zoals straatverboden en shoa-educatie. Gelukkig heeft de PvdA het al jaren voor het zeggen in Amsterdam en Asscher vindt het een goed plan. Die lokhomo’s gingen niet door omdat Justitie dat niet wilde, ik hoop dus dat dit plan niet ook ergens in een la verdwijnt. Het is ook erg dat Nederland internationaal aanzien verliest. Jarenlang hadden we een opgeheven vingertje, maar we zijn niet eens in staat om in eigen land met discriminatie om te gaan, we worden de Malle Eppie van de wereld.”

onnozele, slecht gespelde en vaak ook openlijk antisemitische reacties op het filmpje op de site GeenStijl laten geen enkele ruimte voor illusies over het niveau waarop door duizenden allochtone én autochtone jongeren het debat over antisemitisme wordt gevoerd, maar de spontaniteit ervan wil nog weleens een zekere sympathie opwekken – ‘volgens mij weten ze nog niet eens wie Hitler is’. Van de Kamp: „Als ik naar de reacties op het filmpje op de websites kijk, ben ik geschokt over hoe generaliserend er over de islamitische gemeenschap wordt geschreven. Dat is net zo erg als antisemitisme. Ik weet ook dat veel Marokkanen zich distantiëren van het soort wangedrag dat we in het filmpje zagen. Ik kreeg diverse mailtjes van Marokkaanse mensen die zich schamen.” Uit het filmpje blijkt zonneklaar dat het kennelijk geen probleem is om antisemitische uitlatingen te registreren. Hier werkt enig statistisch inzicht in het fenomeen van de steekproef verhelderend: als een paar uurtjes op straat in Amsterdam al twee Hitlergroeten opleveren, is dat vermoedelijk het topje van de (haat-)ijsberg. „Dat je met een keppeltje op geweld uitlokt, vind ik een perverse gedachte,” zei Marcouch bij een eerdere gelegenheid. „Met een kort rokje lok je ook geen aanranding uit.” Wordt, zo vrezen wij, vervolgd. n

uitscheldt in het Arabisch, ‘Yahud’, nog redelijk hard.” 24 april: „Erev Shabbos. We zijn onderweg naar sjoel met een klein groepje van vier man, en worden vanuit ’t niets uitgescholden voor ‘kanker-Joden’.” 24 april: „Vijf minuten later staan we bij het stoplicht wanneer een auto met vijf Marokkanen heel langzaam langsrijdt. Allen kijken ons zeer agressief aan en steken hun middelvinger op (de hele tijd reden ze langzaam langs).” 25 april: „Op Shabbosmiddag lopen we naar vrienden toe voor de derde maaltijd toen een Marrokkaan ons zag en snel naar binnen (een halletje in) rende. Op het moment dat we langsliepen hoorden we hem zeer opgewonden tegen anderen zeggen ‘Kijk Joden, Joden... kijk, Joden.’ Waarna hij vervolgens weer naar buiten rende en ons nariep.” 25 april: „Rond een uur of 1 ’s nachts lopen we terug naar huis met drie man (weer duidelijk herkenbaar Joods) waarop we weer vanuit het niets door een groepje worden uitgescholden voor ‘kanker-Joden’.”

C 35

| 11

23-06-2010 17:46:49

fotocredits: flash 90

BUITENLAND

S E G R E G AT I E - R E L I N I M M A N U E L

De demonstratie van 17 juni

Rel om Immanuel In Israël heerst al drie jaar onrust rond een geïntegreerde orthodoxe meisjesschool in Immanuel. De zaak wordt nu op de spits gedreven.

O

rthodoxe moeders naar de gevangenis? Het zag er deze week in Israël even naar uit, maar dat vond het Hooggerechtshof toch te ver gaan. 22 ashkenazische moeders en 21 vaders van de streng chassidische Sloniem-sekte kregen eerder van het Hof een straf van twee weken opgelegd, maar dinsdag werd de straf van de vrouwen omgezet: van dertien werd de straf kwijtgescholden, van negen anderen uitgesteld tot hun mannen uit de gevangenis zijn teruggekeerd. Die echtgenoten, negentien in getal, werden net als hun vrouwen veroordeeld wegens ‘minachting van het Hof’ omdat ze de opdracht tot integratie van ashkenazische en sefardische meisjes op een orthodoxe meisjesschool hadden genegeerd. Op 17 juni gingen ze achter slot en grendel – een mild regime, dat wel, maar één vader rapporteerde vanuit de Maasiyahu-gevangenis kakkerlakken van afmetingen ‘die je elders nooit ziet’. Meer dan veertig Sloniem werden eerder door het Hooggerechtshof veroordeeld omdat ze weigerden hun kinderen naar de geïntegreerde meisjesschool Beth Ya’akov in Immanuel, op de West Bank, te sturen. De ashkenaziem vinden dat de sefardiem op Beth Ya’akov niet streng genoeg in de leer zijn en ze richtten aparte chassidische cursussen in,

1 2 | C 35

NIW7035_IsraelActueel 1

Ted de Hoog waar sefardische meisjes niet welkom waren. Dat zinde de sefardische ouders niet en een van de vaders, Yoav Laloum, naar verluidt een koppig persoon, diende bij het Hooggerechtshof een aanklacht in tegen de segregatiepraktijken. Op de dag dat de ashkenazische mannen naar de gevangenis moesten liepen vorige week donderdag de straten van Bne Berak en Jeruzalem vol met tienduizenden, en misschien zelfs 100.000 orthodoxen – ‘de moeder van alle demonstraties’. Een dag eerder zei de woordvoerder van de ashkenaziem met een zekere martelarentrots tegen de pers: „Morgen gaan we naar de gevangenis”, wat hem een hartstochtelijk applaus opleverde.

‘Morgen gaan we naar de gevangenis’ Al voor de vrijspraak van dinsdag zei een van de moeders tegen journalisten dat het Hooggerechtshof geen recht had om over deze kwestie te oordelen. „Het is idioot om moeders naar de gevangenis te sturen. Onze rabbijnen hebben ons altijd geleerd: de wet staat niet boven de rabbijnen; de rabbijnen staan boven de wet.” Rechter Edmond Levy moest daar wel op reageren: „Geen enkele beslissing van een gerechtshof, en in het bij-

zonder van het Hooggerechtshof, heeft de toestemming van wie dan ook nodig om te oordelen, zelfs al gaat het om halachische autoriteiten.” Hier botste de seculiere staat met religieuze opvattingen, en niet alleen die van de Sloniem, en Haaretz trok hieruit – en uit de massaliteit van de demonstratie van 17 juni – de enig juiste conclusie: „De Immanuel-affaire is de meest dramatische botsing tussen staat en religie die we hier hebben gezien. Het gaat niet langer over de lengte van de rokken van de meisjes op Beth Ya’akov, maar over de fundamentele kwestie van identiteit: Wie zal de baas zijn? Wie gaat er beslissen? Zelfs de sefardische aanklagers voelden zich ongemakkelijk over de botsing tussen religie en staat.” Maandag deed het rabbinale gerechtshof (de Badatz) nog een interessante zet. De rabbijnen oordeelden dat de belangrijkste aanklager, Yoav Laloum, ‘zijn hand tegen de Tora van Mozes heeft opgeheven’. Laloum zou hebben beloofd zijn aanklacht bij het Hooggerechtshof in te trekken als volgend jaar de gescheiden chassidische leergangen zouden worden samengevoegd, maar omdat hij niet voldoende garanties kreeg had hij zijn belofte weer ingetrokken. Kern van de verwikkelingen is dat het de orthodoxe rabbijnen – of ze nu sefardiem of ashkenaziem zijn – niet bevalt dat de onenigheid over Beth Ya’akov bij een seculier Hof terecht is gekomen; ze hadden liever gezien dat het een intern-orthodoxe kwestie was gebleven die in eigen kring werd opgelost. De spirituele mentor van Laloum is rabbijn Ya’akov Yosef, de zoon van de spirituele leider van de sefardische Shas-partij, Ovadia Yosef, die een licht voorspelbare hekel heeft aan wereldlijke gerechtshoven. Bovendien sturen heel wat leden van de sefardische elite – ook de Yosefs en de familie van Shas-voorzitter Yishai – hun dochtertjes zélf naar Beth Ya’akov en willen ze geen inmenging van seculieren. De Shas-partij is aan het bemiddelen geslagen en dat lijkt meteen het voertuig waarmee de vroegere Shas-voorzitter Aryeh Deri, die zich na een corruptiezaak een aantal jaren low profile heeft gedragen, zichzelf weer de politiek in wil manoeuvreren. „Het is een teken aan de wand,” zei hij. „Er is een kloof tussen de mensen.” Deri vindt dat de politiek zich met de kwestie moet bemoeien, en niet de rechters. „Ministers en plaatsvervangende ministers moeten naar de premier gaan en zeggen: ‘Laten we het probleem oplossen’.” Shas ziet liever dat er meerdere meisjesscholen worden geopend – ‘want daar is Shas voor opgericht’, zei voorzitter Yishai. Volgende week komen de mannen vrij, maar daarmee zal de kwestie niet uit de wereld zijn. n

25 juni 2010

23-06-2010 17:34:46

israel

foto: miriam alster/flash90

BUITENLAND foto: abir sultan/flash 90

Nieuwe Israëlische immigranten zwaaien met de Israëlische vlag tijdens een ceremonie op de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem ter ere van hun aankomst in Israël.

Israëlische teenager rust uit tijdens International Skateboard Day, op 21 juni.

13 tammoez 5770

FotoBuitenland_02.indd 1

C 35

| 13

23-06-2010 17:02:40

opinie

G. philip mok

Een speelwei voor shaheedjes

H

oewel Machmoed Abbas, voorman van de zogenaamde president Obama liefjes PA-‘president’ Abbas op het Witte Huis ontPalestijnse Autoriteit, amper werkelijke autoriteit geniet vangen. Het moet voor die laatste – ondanks zijn verbale adhesie aan in zijn Westoeverlijke regio is de haat tegen Israël die on- de Turkse ‘shaheeds’ – toch een bittere pil geweest zijn dat de Ameder zijn auspiciën dagelijks via zijn media gezaaid wordt rikaanse leider hem vertelde met gulle hand 450 miljoen dollar aan amper verschillend van de door Hamas gevoerde hetzes. De manier Hamas te zullen geven, klaarblijkelijk als beloning voor de geslaagde waarop zelfs de kleinste kinderen ook al via televisie en op scholen zwartmaakoperatie tegen Israël. worden opgehitst tegen alles wat Joods is, grijpt een mens regelmatig Zo nebbisj als het internationale journaille de inwoners van de naar de keel. Met filmpjes waarop kinderen na hun dood blij spelend Gazastrook hebben afgeschilderd zijn ze intussen bepaald niet. Er is in Allah’s paradijs op het groenste gras te zien zijn, in Gaza voedsel in overvloed, één blik op de televisiewordt het bereiken van de shaheed-status (shaheed bebeelden maakt dat bijna dagelijks zonneklaar. Toen tekent martelaar) aan het grut als de meest begeerlijke de ‘hulpgoederen’ die in Ashdod uit dat flottielje zijn toekomst voorgeschoteld. De dood als ideaal. gelost met vrachtwagens naar de grens met de GaDe afgelopen week zag ik een filmpje waarop dreuzastrook waren gebracht, weigerde het Hamas-regime mesjes gehuld in militaire uniformpjes, ‘gewapend’ laconiek ze in ontvangst te nemen. Bizar? Ach, voor met vervaarlijk ogende vuurwapens in tijgersluipgang veel van de aangevoerde medicijnen bleek de houdover een enorm toneel kropen. Een oud beeld, ik heb baarheidsdatum allang verlopen. De goederen diennog foto’s in mijn bezit van soortgelijke taferelen uit de den alleen maar als ‘excuus’, de bedoeling was louter jaren 70 in de velden van Libanon, waarbij trouwens om Israël te provoceren en demoniseren. echte wapens werden rondgesjouwd door pakweg 10Zowel de VS als de Europese Unie hebben inmiddels tot 12-jarigen, ook meisjes. Dat was in de tijd van Aragepleit voor opheffing van de Israëlische veiligheidsfats heerschappij over El Fatach-land in het zuiden van blokkade en Aboe Mazen voornoemd opgeroepen toch G. Philip Mok Libanon. Het verschil tussen toen en nu schuilt in het vooral te streven naar verzoening met Hamas. Zij wilmisbruik van het medium televisie, zowel in de PA als in de door Ha- len dat Gaza weer ‘een open haven naar de Middellandse Zee krijgt’, mas beheerste Gazastrook. dezelfde die ooit door kwistig Nederland werd gebouwd en betaald Hoe Hamas opereert is op benauwende en voortreffelijk gedocu- en door Israël in arren moede ter verdediging weer is vernield. Amementeerde wijze beschreven door Wim Kortenoeven, dezelfde die nu rikaanse diplomaten hebben zich al met de hoed in de hand (nou ja, zijn werk bij het CIDI heeft ingeruild voor het Kamerlidmaatschap figuurlijk dan altijd) als dialoog-voerders bij Hamas gemeld en de opvoor de PVV van Geert Wilders. Vast staat in elk geval dat de Tweede stelling van Europese afgezanten is niet anders gebleken. Geen wonKamer met zijn aantreden een groot deskundige inzake het Midden- der dat nu bovendien Egypte onder druk van al die Hamas-fans de Oosten rijker is geworden. Dit is zowel voor Kortenoeven als voor het notoire antisemiet – en praktische supporter van de Moslim BroederNederlandse parlement een felicitatie waard. schap – secretaris-generaal Amr Moesa van de Arabische Liga tot de Maar goed, ik had het over de treffende overeenkomst tussen Gazastrook heeft toegelaten. Machmoed Abbas alias aboe Mazen en diens tegenspelers in de GaHet is amper een jaar geleden dat president Obama in Caïro zijn zastrook. Ondanks alle gelijkenis bestaat er tussen Mazens Fatach en ambtgenoot Hosni Moebarak tot even woedend als wanhopig tanHamas een stevige vijandschap die al menigmaal tot fikse bloedbaden denknarsen bracht door erop te staan dat vertegenwoordigers van de heeft geleid. Het is nog niet zo lang geleden dat Hamas-krijgers in de Moslim Broederschap bij Barack Hoesseins speech aan de Al AzharGazastrook hun wapens leegschoten tijdens een huwelijksfeest van universiteit zouden worden uitgenodigd. Obama heeft duidelijk grote een Fatach-gezinde familie, waarbij zowel het bruidspaar als tal van sympathie voor die radicaal-fundamentalistische Broederschap, die bruiloftsgasten de dood vonden. Dit alles neemt niet weg dat er alle terecht door Moebarak als aartsvijand van zijn regime wordt gezien – reden is om aan te nemen dat het ‘gebaar’ dat de Amerikaanse presi- een van de redenen waarom raïs Hosni ook de tot die beweging behodent Barack Hoessein Obama naar de Palestijnse furie heeft gemaakt rende Hamas-kliek als onverzoenlijk vijandig beziet. Moebarak vreest door Hamas-deserteur Moesab Hassan Yousef uit te leveren aan Ab- de Palestijnse furie en Iran. Egypte heeft zijn ‘vrede’ met Israël nooit bas en consorten deze zoon van een Hamas-kopstuk waarschijnlijk willen beklinken met het terugnemen van de met pseudo-Filistijnen het leven zal kosten. Yousef, die christen is geworden, heeft open- bevolkte Gazastrook die zijn land na 1948 zoveel jaren bezet heeft en lijk bekendgemaakt dat hij voor de Mossad, Israëls geheime dienst dat is heel snapbaar. Dat hetzelfde gold en geldt voor het Hashemitials contra-terreurexpert en informant heeft gewerkt. En ja, ook in de sche bewind in Jordanië mag daarbij niet vergeten worden. veelvuldig voor zo vredelievend en braaf uitgemaakte Palestijnse AuVoor wie het raadselachtig acht dat een Amerikaanse president toriteit staat op collaboratie met Israël onverbiddelijk de doodstraf, sympathie kan hebben voor radicale Moslim Broeders en klaarblijdie overigens ook staat op zoiets verschrikkelijks als het verkopen kelijk ook voor Al Qaida waartegen toch de ‘War on Terror’ in Afghavan grond en/of onroerend goed aan Joden. nistan en Irak nog woedt, kan het belangrijk zijn te bedenken dat Na de affaire met dat flottielje waarmee een bende tot Al Qaida en Saoedi-Arabië ook een beleid met dubbele agenda voert: enerzijds Hamas behorende Turkse schurken in het gezelschap van internatio- vrezen de Saoedi’s Iran, anderzijds wordt Al Qaida mede uit Riad gefinale Jodenhaters de Israëlische militaire veiligheidsblokkade poogde nancierd. Het Westen mag de (olie)dollars aandragen. En kan verder te breken, met negen dode Turkse ‘vredes’-agressors tot gevolg, heeft barsten. Of de door Obama zo gewaardeerde islam omarmen...

1 4 | C 35

NIW7035_opinie 1

25 juni 2010

23-06-2010 17:44:03

c a rto o n | e st h e r vo e t

opinie

Jood

W Esther Voet

anneer een week bestaat uit kernwoorden als schuilsynagoges en Hitlergroeten kan het geen al te beste zijn. Bovenaan de top drie van veelgebruikte woorden hier op de redactie was wel het woord lokjood. „Ja,” zei Ahmed Marcouch op Radio 1, hij vond het zelf ook een rotwoord. En ik begreep wel waarom. Het gaat niet alleen om het deel ‘lok’ maar vooral om het woord Jood. Lok-oma’s en lokhomo’s klinken immers lang niet zo hard. Lokjood

daarentegen… Ik heb me er zelf in het verleden ook op betrapt: op een zekere terughoudendheid van het uitspreken van het woord Jood. Ook veel mensen binnen onze gemeenschap zeggen liever: ‘Ik ben Joods’, of ‘Ik ben van Joodse komaf’; mannen hebben het vaak over ‘Ik ben een Joodse jongen’. Toen we het daarover op de redactie hadden, hoorde ik tot mijn grote verbazing dat we zelfs bij het NIW jarenlang het woord ‘Jood’ of ‘Joden’ in koppen hadden vermeden. Ongetwijfeld heeft het te maken met het feit dat het in het verleden zo ontzettend vaak is misbruikt als scheldwoord. Maar om hét woord waarmee we onze identiteit aangeven te laten gijzelen door rabiate connotaties uit het verleden, lijkt mij de achterdeur uit. Het is immers ook een woord dat een geschiedenis van een volk en de wijsheid van duizenden jaren in zich draagt. Vandaar dat ik pleit voor emancipatie van het woord ‘Jood’: een prachtige, kort en bondige omschrijving van wie wij zijn. Geen woord om je al dan niet bewust een beetje kleiner bij te maken, maar om je rug bij te rechten. Ook wanneer het wordt uitgesproken door een stelletje hangjongeren die geen doel in het leven lijken te hebben. Hun scheldwoord beschouw ik als geuzennaam,

13 tammoez 5770

NIW7035_opinie 2

hoe beledigend die ook mag zijn bedoeld. En dat hij steeds vaker beledigend wordt gebezigd, is duidelijk. Ik moet de laatste tijd heel vaak terugdenken aan de woorden van mijn vader, die me als kind al waarschuwde: „Pas op Esther, de beschaving waarin wij lijken te leven is niet veel meer dan een dun laagje fineer. Een groot deel van de wereld houdt zich nu even koest, maar denk niet dat antisemitisme verleden tijd is. Ik geef het nog één generatie voor het onherroepelijk weer de kop opsteekt.” Hij sprak die woorden begin jaren 70 en hij had gelijk. Het fineer barst aan alle kanten en de bruine brei aan dubieuze buikgevoelens bereikt steeds duidelijker de oppervlakte. Eufemistisch gezegd zijn we uit de mode en terwijl wij als groep steeds meer uit de mode raken, lijkt Anne Frank steeds meer ‘in’. Haar mythe neemt zo langzamerhand de omvang aan van die van een superster. Een musical draagt haar naam, de eerste recensies zijn juichend, maar iedereen schijnt voorbij te gaan aan de principevraag of een musical over haar überhaupt wel kies is. Als klap op de vuurpijl hebben we inmiddels ook een variatie op In bed with Madonna, te weten: In bed with Anne Frank. De Engelse schrijfster Sharon Dogar haalde het in haar botte brein om het boek Annexed, the incredible story of the boy that loved Anne Frank te publiceren, waarin ze stelt dat Peter van Pels, Anne’s buurjongen met Anne een liefdesrelatie had, en dat doet Dogar inclusief de beschrijving van expliciete scènes. Even voor de goede orde: Anne was net 14 toen ze werd weggevoerd. Een ware superster waardig wordt Anne, symbool van de holocaust, alle privacy ontnomen. Haar lijkt nog slecht één ding te resten dat van haar blijft, dat niet kan worden gekaapt door andere bevolkingsgroepen of partijen, en dat is haar Joodse identiteit; met op de ster die zij moest dragen het simpele woord ‘Jood’.

C 35

| 15

23-06-2010 17:44:40

buitenland

m a r o k k a a n s -J o o d s e g e s c h i e d e n i s

Joodse sporen in M De Joden vormen de oudste religieuze bevolkingsgroep van Marokko. Maar anno 2010 lijkt het jodendom in dit land ten dode opgeschreven. Esther Voet

G

renzend aan het paleis van koning Mohammed VI in Marrakech in Marokko ligt de mellah. Spreekt u Hebreeuws dan zult u ongetwijfeld in dat woord verwantschap zien met het Hebreeuwse woord voor ‘zout’. De mellah is een kleine, middeleeuwse wijk: een wirwar van straatjes met lage huizen, kleine pleintjes en doorkijkjes. Wie hier niet is opgegroeid of al jarenlang woont, verdwaalt onherroepelijk. De mellah is de oude, Joodse wijk van de stad, wijken zoals je die in veel Marokkaanse steden vindt. Ze danken hun naam aan het feit dat de Joden van Marokko eeuwenlang bekendstonden als handelaars in zout. De mellahs behoren tot de laatste overblijfselen van wat ooit een bloeiende, grote gemeenschap was. De geschiedenis van de Joden in Marokko is veel ouder dan de islamitische. Al ver voor het begin van de gewone jaartelling trokken Joden met de Phoeniciërs mee richting het westen, richting wat vandaag de dag Marokko heet, maar de geschiedenis van de Joden in Marokko begint pas echt onder de Romeinen na de val van de Tweede Tempel. Groepen Joden vinden dan hun weg naar het land waar ze een simpel boerenbestaan opbouwen en vreedzaam samenleven met de autochtone Berberbevolking. Als een paar honderd jaar later het Romeinse rijk valt en het christendom zijn intrede doet, groeien de Joodse gemeenschappen en komen er zelfs Joden Marokko binnen vanuit het Iberisch Schiereiland. Er heerst over het algemeen een goede verstandhouding met de Berbers en de vriendschap gaat zelfs zo ver dat veel Berbers overgaan tot het jodendom. Daar zijn nog oude getuigen van bewaard gebleven zoals bijvoorbeeld een oude Hagada in het Tamazight, de taal van de Berbers. Als het land in de zevende eeuw door Arabische veroveraars wordt geïslamiseerd, komen wetenschappers mee die grote Joodse gemeenschappen in het land beschrijven. Zo is er zelfs de legende van een Joods-Berberse prinses, Dahiya die later als Kahina de geschiedenisboekjes in zal gaan. Ze krijgt een legermacht op de been en trekt ten strijde te-

1 6 | C 35

NIW7035_Marrakesj 1

gen een Arabische veroveraar met de naam Hasan ibn an Nu’man. Ze houdt jaren stand, maar wordt uiteindelijk toch verslagen. De islamisering van Marokko wordt zelfs geholpen door de kennis die de lokale bevolking heeft van het jodendom omdat de islamitische wetten niet zoveel verschillen van de Joodse. Toch blijkt uit recente DNA-studies ook dat deze oorspronkelijke MarokkaansJoodse bevolking niet volledig assimileerde en eeuwenlang een aparte groep bleef uitmaken.

Mansour omringt zich met dichters en filosofen, zoals de beroemde Maimonides

Vanaf de achtste eeuw volgen de Arabische vorstendynastieën elkaar op. De Joden krijgen onder het Pact van Omar de status van Ahl al-kitaab, mensen van het Boek. Ze staan onder speciale protectie van de sultans, maar hoe die protectie eruitziet, verschilt per dynastie en zelfs per heerser. Voor die veiligheid en vrijheid moet de schatkist over het algemeen stevig worden gespekt. Vaak is de verhouding tussen Joden en de islamitische heersers ambivalent. Er zijn grote bloeitijden, zoals onder Idris II, aan het einde van de achtste eeuw. In de nieuwe hoofdstad van het land, Fez, mogen Joden zich vrij vestigen. Het wordt een centrum van Joodse wetenschappers en wijsgeren. Yacoub el Mansour, ‘De Overwinnaar’, is een telg uit de Almohaden-dynastie die in de twaalfde eeuw aan de macht komt en die veel minder tolerant staat ten opzichte van de Joden. Hoewel de religieuze wetten strenger worden is het de Gouden Eeuw van de Moren en er is een levendige uitwisseling tussen Marokko en het Iberisch Schiereiland. Mansour omringt zich met dichters en filosofen, zoals de beroemde Maimonides. Bekend is dat Maimonides met zijn vader lange tijd in Fez doorbrengt en de Joden daar moed probeert in te spreken als hun vrijheden wor-

25 juni 2010

23-06-2010 17:41:11

m a r o k k a a n s -J o o d s e g e s c h i e d e n i s

buitenland

fotocredits: Esther Voet, Jack Drenthe

n Marrakech

David in zijn domein: de synagoge in het hart van de mellah van Marrakech

Eeuwenoude Joodse graven net buiten het centrum van de stad

13 tammoez 5770

NIW7035_Marrakesj 2

C 35

| 17

23-06-2010 17:41:39

BUITENLAND

m a r o k k a a n s -J o o d s e g e s c h i e d e n i s

Op 23 juni 1610, deze week precies 400 jaar geleden, ontmoetten Pallache en Prins Maurits elkaar den beperkt. In deze periode ontstaan ook de mellahs, eigenlijk doen ze dienst als getto’s. Er zijn zelfs dynastieën waarin de Joden worden vervolgd en met duizenden tegelijk worden vermoord. Als eind vijftiende eeuw het Iberisch Schiereiland door de christenen wordt heroverd en Isabella en Ferdinand de Inquisitie instellen (1492), vluchten heel veel Joden vanuit Spanje en Portugal naar Marokko. Als ze daar aankomen, vinden ze er dus al grote Joodse gemeenschappen. Nog steeds wordt een onderscheid gemaakt tussen de oorspronkelijke Joodse bewoners, de tosjabiem, die hoofdzakelijk op het platteland woonden, en de magorasjiem, de verdrevenen, die vanuit Spanje binnenkwamen en zich vooral vestigden in de steden, zoals in Marrakech. Een afstammeling van die laatste groep, de magorasjiem, waakt nog altijd over de synagoge, ergens verborgen in het hart van de mellah. In een klein straatje, achter een onopvallende deur, gaat een blauwwitte oase schuil, spic en span, badend in het felle middaglicht. Dit is het domein van David, een oude, wat gekromde man, die op het eerste gezicht overkomt als een albino: lichte ogen, zijn huid vertoont geen spoor van pigment, zilverwit haar en een dito stoppelbaard. Hij is een van de laatst overgebleven Joden in Marrakech, een gemeenschap die vandaag de dag nog hooguit tweehonderd, voornamelijk bejaarde leden telt. Aan één zijde van de betegelde binnenplaats bevindt zich een opvallende koperen deur, die toegang biedt tot een ruime synagoge. Bezoekers zijn welkom en de door lokale zilversmeden vervaardigde mezoezot wisselen hier van eigenaar; de opbrengst is voor de synagoge. Er zijn meer sporen van Joods leven in Marrakech, zoals de sinister aandoende begraafplaats op een paar honderd meter afstand van de synagoge. Tegen een kleine vergoeding kan ook die bezocht worden. Hij bestaat uit een uitgestrekte vlakte met eindeloze rijen, eeuwenoude graven. De stilte is drukkend, vooral omdat de overgang van de drukke stad naar deze verlaten plek even plotseling als groot is. Lopend door Marrakech zijn in de etalages van talloze winkeltjes allerlei Joodse ge-

1 8 | C 35

NIW7035_Marrakesj 3

bruiksvoorwerpen te vinden, wachtend op Joodse kopers die Marokko tegenwoordig aandoen op zoek naar hun wortels of als pelgrim. Er wordt weleens gezegd dat zich in dit land meer Joodse heiligdommen bevinden dan in Israël. De Marokkaanse Joden ontwikkelden in de loop der eeuwen bijzondere rituelen en tradities – denk aan het Mimoenafeest dat zowel in Marokko als in Israël wordt gevierd – en er zijn zo’n dertien heilige Joodse plekken die in de meeste gevallen ook heilig zijn voor de islamitische bevolking. Het zijn voornamelijk graven van belangrijke wijsgeren en rabbijnen, die goed door de lokale moslimbevolking worden onderhouden en die regelmatig worden bezocht door Joden uit de hele wereld.

Overal in de stad zijn winkeltjes te vinden met Joodse snuisterijen

De geschiedenis van de Joden in Marokko is een grillige. Hoewel Joden zich aan onderdrukkende wetten moesten houden, waren er ook die een graag geziene gast waren bij de diverse sultans. Dat is tot op de dag van vandaag zo. André Azoulay is een telg uit een invloedrijke bankiersfamilie en is adviseur van de huidige koning Mohammed VI. Hij heeft illustere voorgangers, zoals de legendarische Samuel Pallache. Pallache was protegé van de sultan en was verantwoordelijk voor een belangrijk verdrag dat begin zeventiende eeuw werd getekend tussen Prins Maurits en Marokko. Op 23 juni 1610, deze week precies 400 jaar geleden, ontmoetten Pallache en Prins Maurits elkaar voor het eerst in de Nederlanden, wat uiteindelijk resulteerde in een verdrag dat een paar maanden later werd getekend. Deze bijzondere, historische figuur mocht zich de eerste ambassadeur van Marokko in Nederland noemen, maar stond ook bekend als kaper en schuinsmarcheerder. Hij overleed uiteindelijk berooid, in Nederland, en ligt begraven in Ouderkerk aan de Amstel. Binnenkort kunt u in het NIW een uitgebreider artikel over hem lezen. Maar er zijn ook andere tijden. Enige tientallen jaren na het overlijden van Pallache bijvoorbeeld, worden Joden tijdens de inname van Marrakech door Al-Rashid in het openbaar verbrand en synagogen vernietigd. In de negentiende eeuw roepen de Marokkaanse

De synagoge is het centrum van de nu nog tweehonderd leden tellende Joodse gemeenschap

25 juni 2010

23-06-2010 17:42:30

m a r o k k a a n s -J o o d s e g e s c h i e d e n i s

BUITENLAND

Joden zelfs de hulp in van de Engelse weldoener Mozes Montefiore die het land bezoekt en voor een tijdelijke verlichting zorgt, maar een paar jaar later vindt er een pogrom plaats die aan 307 Joden het leven kost. Als begin twintigste eeuw de Fransen heer en meester in Marokko worden en de modernisering haar intrede doet, is het de Joodse gemeenschap die daar als een van de eerste groeperingen in meegaat. Het is een tijd van emancipatie, waarin Joodse ziekenhuizen en scholen kunnen worden gebouwd, maar wanneer Hitler aan de macht komt en in Frankrijk de Vichy-republiek in werking treedt, worden er ook in Marokko extra discriminerende wetten voor Joden van kracht. De dan heersende koning, Mohammed V, weigert die wetten door te voeren en toont zich solidair met zijn Joodse bevolkingsgroep. In 1948, bij het uitroepen van de staat Israël, wonen er ongeveer 265.000 Joden in Marokko. Er breken rellen uit die aan 44 Joden het leven kost. De eerste groepen Joden vertrekken, vaak met duizenden tegelijk en die trend zet zich door als de Arabische landen steeds vijandiger tegenover de nieuwe staat komen te staan. Ook in Marokko heerst vanaf het ontstaan een anti-Israël sentiment. Als de geliefde koning Mohammed V in 1955 overlijdt, vindt er in de daaropvolgende jaren een grote uittocht plaats. Tijdens de Zesdaagse Oorlog in 1967 zijn er niet meer dan 60.000 Joden in Marokko over. Vandaag de dag zijn het er nog maar een paar duizend, van wie de meeste in Casablanca wonen, de stad waar in mei 2003 aanslagen op vier Joodse doelen werden gepleegd. De kersverse koning Mohammed VI organiseerde een demonstratie uit solidariteit met zijn Joodse bevolking. In Israël maken de Joden van Marokkaanse afkomst tegenwoordig 15 procent van de bevolking uit. Ze vormen een groot deel van de Israëlische bevolking en houden de typisch Marrokaans-Joodse gebruiken in stand. Maar de verwachting is dat aan de rijke geschiedenis van het jodendom in Marokko over drie generaties een eind zal zijn gekomen. n

erijen

en tel-

13 tammoez 5770

NIW7035_Marrakesj 4

C 35

| 19

23-06-2010 17:42:57

C U LTU U R

C U LT U U RT I P S

Dansen, muziek, romantiek... zomerse cultuurtips waar je het warm van krijgt! ACHSA VISSEL M UZIEK

Muzikale & c M UZIEK

Muziek in de Maasstad Jazzgigant in Brussel Op 4 juli, de dag nadat de Tour de France in Rotterdam van start gaat kan na de sportook de muziekliefhebber in de Maasstad zijn of haar hart ophalen. In het Zuiderpark zijn er dan op verschillende podia vernieuwende acts te bekijken en beluisteren. Adam Green, The Strange Boys en Omar Souleyman zijn er

Om te combineren met een lang weekend? In Brussel treedt op 11 juli Avishai Cohen op. Deze giant of jazz music (niet te verwarren met de jazztrompettist met dezelfde naam) speelt bas, zingt, componeert en arrangeert. Hij is geboren in Israël en vertrok na zijn diensttijd naar New York waar hij het schopte van straatmuzikant tot collega van de allergrootsten: Chick Corea en Herbie Hancock. Zijn indringende sound is een mix van mediterraan, Oost-Europees en urban jazz. ■

Adam Green

11 juli, 20.00, ‘Broselia’, Theatre De Verdure, Parc d’Osseghem, Brussel 1020, info: www.myspace.com/avishaicohenmusic

hij zichzelf te filmen op plekken die hij als ‘veilig’ ervaart. Daar vertelde hij in de camera wat hij zag en deed en creëerde zo zijn eigen imaginaire getto. In een monoloog van vijftien minuten neemt hij de toeschouwer mee naar een anonieme denkbeeldige bestemming waarbij hij appelleert aan bekende beelden van de Shoa. Hiermee wordt de holocaust niet als een gebeurtenis uit het verleden gezien maar als een hedendaags collectief trauma. ■ My Getto, Itay Ziv, 2 juli t/m 25 oktober, Hollandsche Schouwburg, Plantage Middenlaan 24, Amsterdam, informatie: www.hollandscheschouwburg.nl EV ENEMEN T

E XP O SI T IE

Een imaginair getto een paar. Motto van het festival is New Music First! Dus hou je ogen open voor nieuwe bands. Kaartje kopen hoeft niet voor dit gratis muziekspektakel. ■ Metropolis, 4 juli, 13.00 - 21.00 uur, Zuiderpark, Rotterdam, www.metropolisfestival.nl

Van Itay Ziv (1976), afkomstig uit Israël en opgeleid aan de Jeruzalemse kunstacademie Betsalel, de Rijksacademie in Amsterdam en de Cité International des Arts in Parijs is in de Hollandsche Schouwburg een bijzonder project te bekijken – of beter gezegd te ondergaan. Hij reisde ervoor naar Polen. Toen hij zich realiseerde dat geen foto de Joodse geschiedenis in dit land kon weergeven begon

WIZO Summerfair Op zondag 27 juni organiseert de WIZO (Women’s International Zionist Organisation) een Summerfair in de tuin van de synagoge van Enschede. Pret voor groot en klein: kinderen kunnen geschminkt worden, er is een proeverij van Israëlische zomerwijnen – wie twee flessen koopt krijgt een gegraveerd glas cadeau – een theeproeverij en heel veel leuks om tussen te snuffelen, oriëntaalse levensmiddelen, cadeau-artikelen, tweedehands boeken, een ijskar en een falafel- en couscousbar bijvoorbeeld. Het geheel wordt omlijst met klezmermuziek. Zoals altijd bij WIZO-evenementen gaat de opbrengst naar verschillende projecten ten bate van de zwakkeren in de Israëlische samenleving. Gratis entree! ■ WIZO Summerfair, zondag 27 juni, 11.0017.00, Synagoge Enschede, Prinsestraat 16, Enschede, meer info op www.wizo.nl

20 | C 35

Cultuurtips_01.indd 1

My Ghetto, Itay Ziv

25 JUNI 2010

23-06-2010 17:01:02

Klezmer in de sjoel. Foto: Stichting Synagoge Enschede

C U LT U U RT I P S

C U LTU U R

& creatieve zomer DA NS

So you think you can (Juli)dance... Wie een nieuwe generatie moderne Israëlische dansers wil gaan bekijken heeft geluk. Julidans, het jaarlijkse moderne dansfestival in Amsterdam biedt een podium aan twee dansgroepen uit Israël. Van de Vertigo Dance Company, een van de topgezelschappen uit Israël is op 8 juli de voorstelling Mana te zien in de Stadsschouwburg. Julidans NEXT, een programma met werk van door gevestigde choreografen uitgekozen nieuwe makers kiest voor dansers Niv Sheinfeld en Oren Laor, die samen met de in Amsterdam wonende Israëlische Keren Levi de voorstelling Big Mouth brengen. Wie geïnspireerd is geraakt kan na afloop van de voorstelling Mana zelf dansen in de rotonde van de Stadsschouwburg op de klanken van Ran Bagno, de soundman van de voorstelling. Mededansers zijn de leden van Vertigo én de dansers van Big Mouth! ■ Mana (met afterparty), Vertigo Dance Company, 8 juli, 20.30, Stadsschouwburg, Rabozaal, Leidseplein 26, Amsterdam, www.ssba.nl. Big Mouth, Niv Sheinfeld, Oren Laor, Keren Levi, 8 en 9 juli, 19.00, Melkweg Theater, Lijnbaansgracht 234A, Amsterdam, www.melkweg.nl en www. julidans.nl M UZIEK

Romantisch concert Tijdens het aanstaande zomerse weekend kunt nog meer warmte opzoeken... door naar dit romantische concert te gaan. De jonge Israëlische dirigente Yael Kedar begeleidt haar drie koren in het concert Choral Love Songs. Het

13 TAMMOEZ 5770

Cultuurtips_01.indd 2

zijn het close harmony koor Supper’s Ready, het Jiddisj koor Mokum Alef en het Israëlische koor Shir Balev. Ook de locatie is leuk: op de Plantage Middenlaan, tegenover Artis. ■ Choral Love Songs, 27 juni, 19.00 uur, o.l.v. Yael Kedar, Woonzorgcentrum St. Jacob, Plantage Middenlaan 52, Amsterdam KUNS T

Eeuwenoud voorbeeld, nieuw mozaïek Voor wie zijn creatieve ei graag kwijt wil geeft de uit Israël afkomstige kunsthistorica en mozaïekspecialist Diklah Zohar op 3 juli een workshop voor beginners. Er wordt gewerkt met een speciaal model; de Byzantijnse mozaïekvloer uit Tabgha in Galilea waar de bijbelse vermenigvuldiging van broden en vissen zou hebben plaatsgevonden en die wordt beschouwd als een van de mooiste en de best bewaarde in zijn soort in Israël. Aan het eind van de drie uur durende workshop ga je met een compleet mozaïek naar huis. ■ Mozaïekworkshop voor beginners, 3 juli, 14.30-17.30, Bleeker & Stahl 3D tandarts, Groest 71, Hilversum, reserveren (nodig!) via [email protected] M UZIEK

Klezmer in de sjoel Het klezmer ensemble Bublischki uit Gronau geeft op 4 juli een optreden in de synagoge van Enschede dat op muzi-

kale wijze het verloop van een traditionele Oost-Europese choepa (bruiloft) volgt. Dat is niet compleet zonder verschillende dansen zoals een Freylekh (‘vrolijk’), een vrolijk optreden dus. Voorafgaand aan het optreden kunt u zich door de prachtige synagoge laten rondleiden. Samen een compleet middagje uit! ■ Klezmer-Ensemble Bublischki, 4 juli, rondleiding in de synagoge 14.00 uur, concert 15.30, synagoge Enschede, Prinsestraat 18, Enschede, reserveren via e-mail: [email protected] of 0534324507, www.synagoge-enschede.nl DA NS

Shake that belly... Werd buikdansen ooit beschouwd als een navelstaarderige hobby, tegenwoordig is de sensuele bewegingsvorm hotter dan hot. Op 26 juni presenteert Ashra Bellydance, winnaar van de Shimmy Shake Competitie 2009 een avond in De Badcuyp in de Amsterdamse Pijp. Alle regio’s waar de oriëntaalse dans haar wortels heeft komen aan bod in optredens van onder meer Ashra Bellydance en Banaat il Nil. Daarna Oriental Disco met DJ Maharajay en DJ Alestarsky die geen standaard buikdansklanken draaien maar Arabian Pop, Bhangra, Chaabi, Balkan & World Grooves. Niet te missen dus! Ashra zelf (alias Dorit Ravid) geeft wekelijks les in Leiden en Amsterdam, verzorgt privélessen en workshops en is natuurlijk te boeken voor optredens. ■ Orientation, 26 juni, 20.30-1.30, inloop vanaf 19.30, ‘De Badcuyp’, Eerste Sweelinckstraat 10, Amsterdam, info via www. badcuyp.nl en www.ashrabellydance.com

Dirigente Yael Kedar, foto: Boaz van Geens

C 35

| 21

23-06-2010 17:01:39

C U LTU U R

A LT I J D M A Z Z E L

Fascinerend reisverslag Altijd Mazzel van Maurice Swirc is door critici juichend ontvangen. Awraham Meijers vertelt waarom. AWRAHAM MEIJERS

D

e indrukwekkende wereldreis van journalist, jurist, auteur Maurice Swirc (Parijs 1970) begint met een gebeurtenis die de lezer onverbiddelijk naar de strot grijpt: op het vliegveld van Miami, de stad waar zijn vader woont, krijgt hij te horen dat deze op weg naar het vliegveld hartfalen kreeg en daarop tegen een vangrail reed: „We hebben gevochten voor zijn leven, maar hij heeft het niet gered,” zei de arts op een rustige toon’. Swirc krijgt de portefeuille die zijn vader bij zich droeg. Aan de hand van de inhoud hiervan ‘reconstrueert’ hij het leven van zijn vader, die in Parijs (1932) als stateloos burger ter wereld kwam nadat zijn ouders van Polen naar Frankrijk waren gevlucht. In feite staat deze informatie model voor de talloze Poolse Joden die hun land ontvluchtten tijdens het interbellum. Swirc vraagt zich af hoe het dagelijks leven van Joden er vandaag uitziet, zo’n tachtig jaar nadien. Niet alleen in Polen, maar ook in landen en steden die wat de restanten van het Joodse leven betreft vaak totaal verschillende verhalen vertellen. Welke plek, wil Swirc weten, heeft de herinnering aan de shoa gekregen. Wat is de betekenis van Israël? Hoe gaan Joden in de diaspora om met de vaak escalerende emoties over het slepende conflict met de Palestijnen: „Dit moment, in die schemerige hotelkamer, met vaders portefeuille in mijn handen, is achteraf gezien het startsein voor dit boek.” Swirc gaat tien landen bezoeken die in de geschiedenis van het jodendom een beduidende rol speelden. En misschien nog steeds. De reis begint in zijn woonplaats Amsterdam, met daarnaast een bezoek aan Twente, waar ooit Joodse textielbaronnen resideer-

22 | C 35

NIW7035_Swirc.indd 1

den. Nadat hij Oostenrijk (voorbeeldland van ‘Wir haben es nicht gewusst’), Polen, Rusland, Birobidzjan (trieste uithoek in Siberië, waar Stalin een ‘heilstaat’ voor Joden stichtte) Marokko, Scandinavië en Argentinië heeft bezocht, eindigt zijn wereldreis in New York, waar Swirc als eindconclusie noteert dat alle door hem bezochte Joodse gemeenschappen met het jaar kleiner worden. New York echter is hierop een uitzondering: „Daar voltrekt zich een klein wonder. Je ziet een levendige Joodse gemeenschap die meegroeit met de tijd (…) Ik bezocht de Gay Synagoge en stuitte op een zee van kleurrijke keppeltjes. Dat was een van de meest inspirerende dingen die ik ben tegengekomen.” In Lodz (Polen) daarentegen bestaat naast controverses binnen de Joodse gemeenschap een merkwaardige vorm van antisemitisme. Significant voorbeeld is een bronzen beeldje van de Joodse pianist Arthur Rubinstein. Wat Swirc opviel is diens glimmende neus. Het blijkt dat voorbijgangers daar met de hand over strijken omdat het aanraken van een Joodse neus geluk zou brengen: de Jood als eeuwige rariteit. Zijn reis door Argentinië betekent voor Swirc een kans de militaire junta (1976-1983) de revue te laten passeren en het niet te bagatelliseren antisemitisme daarvan te duiden. Want dat was exemplarisch tijdens die pikzwarte periode met de geur van fascisme. De junta, waar Jorge Zorreguieta, de vader van onze toekomstige koningin Máxima, hoe dan ook lid van was. Was die junta dan expliciet antisemitisch? Veelzeggend bij deze vraag is de kanttekening van een geïnterviewde: „Mensen werden niet gearresteerd alléén omdat ze Joods waren, maar het was wel een belangrijke bijkomende reden.” En de rol hierbij van Jorge Zorreguieta? Ook hier toont Swirc zich een ware journalist door de onderste steen boven te halen, om vervolgens met heldere informatie de lezer (opnieuw) aan het denken te zetten. Hij citeert de Joodse Argen-

25 JUNI 2010

23-06-2010 17:11:08

a lt i j d m a z z e l

c u ltu u r

Swirc creëerde een verrassende kroniek over Joods leven in de diaspora

Een aai over de neus van Arthur Rubenstein zou geluk brengen

tijn Marcus Weinstein die Máxima zou willen zeggen: „Misschien geloofde je de woorden van je vader toen je kind of tiener was. Maar in de jaren die volgden heeft de wereld je andere waarheden en andere standpunten getoond en zelfs toegeschreeuwd. Als je ervoor kiest de deur dicht te gooien voor die beelden en stemmen, vertoon je kwaadaardig gedrag.” Een van de meest verbijsterende ervaringen – er zijn talloze door Swirc opgetekend – betreft het Argentijnse stadje Bariloche, waar ‘onze’ Máxima en Alexander een ranch bezitten, waar de broer van Máxima drie chique restaurants exploiteert. Waar prins Bernhard in beeld komt. In dit ‘Beiers oord’, kunnen Joden en oud-nazi’s min of meer redelijk samenwerken en -leven, beweren althans de Joden. Behalve als er wordt gefeest; dan zijn Joden niet welkom. Swirc ontdekt nagenoeg overal – zelfs in het zogenaamde kosjere Scandinavië! – conflicten binnen de vaak van buitenaf bedreigde Joodse samenleving, die voor de (nietJoodse) buitenwereld meestal door die zelfde gemeenschap met de mantel der liefde worden bedekt. Maar Swirc laat de lezer ook zien hoe groot mensen kunnen zijn, juist onder bizarre omstandigheden. Zijn ervaringen op dat vlak in met name Marokko zijn beslist ontroerend. De bejaarde Abraham Serfaty, beroemd Joodse dissident die na jarenlange gevangenisstraf en ballingschap terugkeerde naar Marokko – waar niemand van de Joodse gemeenschap zich om zijn lot bekommerde – is diep teleurgesteld over vooral de hou-

13 tammoez 5770

NIW7035_Swirc.indd 2

ding van gemeenschapspresident Berdugo. Als diens vrouw Arlette echter een boek heeft geschreven over de recente geschiedenis van Joden in Marokko, heeft politieke tegenstander Serfaty een voorwoord geschreven, dat van verzoening spreekt. Prachtig! De steeds objectief betrokken Swirc stelt zijn visie op sommige landen en (Joodse) samenlevingen bij, zoals onder meer zijn relatie met Polen, dat hij altijd een onaangenaam land vond: „Toen ik er eenmaal was en met mensen sprak van de Joodse gemeenschap en ook met niet-Joodse Polen, is het land een klein beetje een stukje van mezelf geworden”. Na het lezen van Altijd Mazzel zullen veel van de beschreven landen en steden ook voor de lezer een beetje van hem of haar worden. Maar dat Joden waar ook ter wereld altijd mazzel hebben is helaas niet het beeld dat zich tijdens deze wereldreis opdringt. Vaak (meestal) ontdekt Swirc juist het tegendeel van het begrip mazzel. Waarom dan deze ‘vrolijke’ titel? „Mazzel”, legt de Argentijnse Esther uit, „staat zoals bekend voor geluk. Dat een persoon die altijd pech heeft wordt aangeduid als ‘altijd mazzel’, zegt veel over de Jiddische cultuur. Het past niet bij Joodse humor om keihard te zeggen dat iemand een sukkel is. Je zegt juist het omgekeerde: dus dat die persoon áltijd mazzel heeft.” Deze wijsheid omschrijft haarfijn de positie van het Joodse leven in veel door Swirc beschreven landen. Schrijnend is de vaak stellige ontkenning van enig antisemitisme, of

het bagatelliseren hiervan. In dit kader is de opmerking van Eva, bewoonster van Moisesville (dé bakermat van Joods Argentinië): „Af en toe verschijnt een hakenkruis op een huis, maar dat is het dan ook. We leven hier in volledige rust.” Altijd Mazzel is meer dan een reisverslag. Gedurende Swirc’s reis wordt de lezer zijn deelgenoot, zijn metgezel. De heldere beelden, de vaak onthullende en soms ontluisterende situaties waarin Joden elkaar bejegenen, om gelijktijdig hun moeizame relatie met de niet-Joodse omgeving het hoofd te bieden – of te verdoezelen! – wordt met respect beschreven. Swircs journalistieke en antropologische prestatie om dergelijke indrukken van het Joodse leven in de diaspora te formuleren, betekent dat de lezer na kennisname van dit boek de wereld met betrekking tot het jodendom en de spagaathouding van Joden met andere ogen zal moeten zien. Swircs ‘objectieve betrokkenheid’ wordt op boeiende wijze geschetst, waardoor Altijd Mazzel een verrassende kroniek is over Joods leven in de diaspora. De interesse van Swirc voor dit zelfgekozen onderwerp, zijn evenwichtige rustige verteltrant, maar ook zijn gemoed van het moment – irritatie, verbazing, bewondering – tonen het beeld van een betrokken waarnemer die net zo verbluft kan zijn als de lezer. n Altijd mazzel. Een wereldreis langs joodse gemeenschappen van Maurice Swirc, uitgeverij Boom. ISBN: 978 90 8506 815 0, 420 blz. Paperback; geïllustreerd, € 24,90

C 35

| 23

23-06-2010 17:11:22

buitenland

a r a b i s c h e i s r a ë lst u d i e s

Arabieren over Israël De Jordaanse wetenschapper Hassan Barari analyseert waarom de Israëlstudies in de Arabische wereld op zo’n laag peil staan. Jaap van Wesel

Joden golden in de Arabische wereld altijd als ‘laf’ en ‘sluw’

24 | C 35

NIW7035_IsraelStudies 1

A

rabische wetenschappers zijn de afgelopen zestig jaar schromelijk tekortgeschoten op het gebied van wetenschappelijk verantwoorde studies van het Israëlisch-Arabische conflict. De meeste wetenschappelijke studies worden gekleurd door ideologie, wensdromen en vooroordelen die gebaseerd zijn op de Koran en officiële en onofficiële censuur. De vredesverdragen van Israël met Egypte en Jordanië hebben aan dat beeld iets, maar niet veel veranderd. Arabische wetenschappers hebben Israëlische binnenlandse ontwikkelingen veelal genegeerd, al is er de afgelopen tijd een aantal studies verschenen in Jordanië, Egypte en de Palestijnse gebieden die een poging doen om de interne verhoudingen in Israël te bestuderen. Dat is de conclusie van Hassan Barari. Barari is een Jordaanse wetenschapper die verbonden was aan de Universiteit van Amman en nu in de VS doceert aan de Universiteit van Nebraska. Het is altijd moeilijk om de tegenstander objectief te bestuderen. Dat geldt zeker in een langdurig en emotioneel conflict als het Arabisch-Israëlische conflict. „Beide kampen lijden aan het mankement dat zoveel oorlogen en conflicten kenmerkt: subjectieve voorspellingen, ideologische vervalsing, vooroordelen, de behoefte om de tegenstander te ontmaskeren en punten te scoren in een propagandaoorlog. Dat alles onder het mom van wetenschappelijk onderzoek,” zegt Barari. „Bij de Arabieren is dat veel erger dan bij de Israëli’s. Sommige Arabische wetenschappers betogen dat een niet-politieke benadering onmogelijk is. De Palestijn Hisham Shirabi betoogt in zijn boek Theory, Politics and the Arab World dat een academische studie van het Israëlisch-Arabische conflict niet objectief kan zijn omdat er een nauw verband bestaat tussen perspectief en interpretatie. Het perspectief bepaalt hoe je tegen de dingen aankijkt. Vanuit het perspectief dat het zionisme een imperialistische en expansionistische beweging is, wordt de interpretatie van de feiten door die ‘voorwaarde vooraf’ bepaald.”

Een belangrijke school in het ArabischIsraëlische conflict is de islamistische benadering. De Koran bepaalt het beeld dat islamitische wetenschappers hebben van Israël en Joden. „Islamisten zien het conflict tussen Arabieren en Israëli’s in de context van een historische conflict tussen Joden en moslims,” schrijft Barari. „De Koran beschrijft de strijd tussen Mohammed en de Joden. In de woorden van de profeet werden de Joden als ‘hebzuchtig’, ‘laf en ‘sluw’ beschouwd. Daarom, zeggen zij, kan je Joden niet vertrouwen, niet in de tijd van de profeet, en niet nu. Het is voor hen geen conflict over grenzen, maar een conflict over het bestaan. En omdat de Joden volgens de Koran laf zijn, zullen ze uiteindelijk verliezen.” Arabische wetenschappers moeten meer hinderpalen overwinnen dan hun Israëlische collega’s. Veel Israëlische wetenschappers kennen Arabisch, terwijl maar heel weinig Arabische wetenschappers Hebreeuws kennen. De officiële Israëlische archieven gaan na dertig jaar open, terwijl de Arabische archieven gesloten blijven. Israël heeft verder de zogenaamde revisionistische historici voortgebracht, die een aantal gevestigde Israëlische mythes en heilige huisjes hebben doorgeprikt. Er is in de Arabische wereld geen vergelijkbare ontwikkeling die als een correctie op geschiedschrijving dienstdoet. Er is verder een gebrek aan politieke en academische vrijheid in de Arabische wereld. Zelfs als wetenschappers wel academische vrijheid hebben is er vaak een sociaal stigma dat het moeilijk maakt de binnenlandse dynamiek van de vijand van nabij te bestuderen. Barari werd bij het Centrum voor Strategische Studie van de Universiteit van Amman ontslagen omdat hij een artikel schreef voor het Washington Institute for Near East Policy. Zijn baas betoogde dat deze denktank in Washington een ‘zionistische agent’ is. Barari: „Het had niets te maken met de inhoud van mijn studie, die over de PalestijnsJordaanse betrekkingen ging. Het ging om mijn academische vrijheid, en over de patriarchale verhoudingen in de Arabische we-

25 juni 2010

23-06-2010 17:39:58

a r a b i s c h e i s r a ë lst u d i e s

reld. De norm is dat je baas een soort vader is die beter weet wat goed voor je is dan jij. Velen in de Arabische wereld zeggen ook dat ik met dit boek de vijand in de kaart speel.” Barari studeerde politieke wetenschappen en internationale betrekkingen aan de Universiteit van Amman en de Universiteit van Leeds in Engeland. Hij is gepromoveerd aan de Durham Universiteit in Engeland op een proefschrift over de Israëlische binnenlandse politiek en het vredesproces in het Midden-Oosten. Na het vredesverdrag tussen Israël en Jordanië ging hij naar Israël en leerde daar Hebreeuws van 1996 tot 1998, eerst zes maanden op de Akiva-oelpan en daarna op een oelpan op de Scopusberg. Zijn kennis van het Hebreeuws gaf hem toegang tot Israëlische bronnen op het gebied van de binnenlandse problemen zoals integratie, binnenlandse politiek en de invloed daarvan op de buitenlandse politiek. „Mijn kennis van het Hebreeuws voegde een nieuwe dimensie toe aan mijn kennis van de problematiek, omdat ik in staat was iedere dag de Hebreeuwse pers te lezen. Ik kwam Israëli’s tegen in het dagelijks leven.” Barari is kort over de eerste episode van zijn onderzoek, de periode van 1948 tot 1967.

13 tammoez 5770

NIW7035_IsraelStudies 2

Het waren kreten en propaganda wat de klok sloeg. Israël was een illegitiem en zwak gewrocht dat bij het afvuren van het eerste schot zou instorten. Na de Zesdaagse Oorlog veranderde er iets. De kreet werd: ‘Ken je vijand’. Universiteiten in Egypte, Jordanië, Syrië en Libanon begonnen met het publiceren van ‘wetenschappelijke’ verhandelingen toegespitst op het leger, de nederzettingen en de buitenlandse politiek. De kwaliteit was slecht. „Het was nooit de bedoeling om op een objectieve manier na te gaan hoe Israël intern in elkaar zit,” zegt Barari. „De heersende mening was dat Israëls binnenlandse politiek alleen maar een rookgordijn was voor Israëls rol in het Midden-Oosten in dienst van het westerse imperialisme.” Het bezoek van Sadat aan Jeruzalem in 1977 bracht in Egypte enige verandering teweeg. Anis Mansoer, die een spreekbuis was van wijlen president Sadat, schreef dat vrede een strategisch doel was. Dit soort artikelen schiep een klimaat waarin een serieuzere benadering van Israëlstudies opkwam. Maar het vredeskamp kon na de Israëlische invasie van Libanon in 1982 die lijn niet voortzetten. Tewfiq el Hakim, die aanvankelijk achter vrede met Israël stond, schreef na de invasie een toneelstuk over Menachem Begin met de titel: Ja, wij willen geen vrede.

buitenland

Hassan Barari

Tussen de Conferentie van Madrid in 1991 en het sluiten van de Oslo akkoorden in 1993 nam het aantal Israëlstudies toe. Arabische wetenschappers begonnen aandacht te schenken aan binnenlandse aangelegenheden in Israël. Zaken als immigratie en integratie werden onder de loep genomen. De beste studies kwamen uit Palestijnse hoek. Twee waren afkomstig van Israëlische Arabieren: Azmi Bishara en Adel Manna. Wat zij in wezen deden was Israëlische studies vertalen van het Hebreeuws in het Arabisch, om ze daarmee voor Arabische wetenschappers toegankelijk te maken. Khalil Shikaki schreef gedurende de tweede intifada Een aarzelend proces in de richting van matiging. Hij beschreef daarin de verschuiving in Israël van het ontkennen van een Palestijnse entiteit naar het aanvaarden van een tweestatenoplossing. Barari zelf organiseerde in 2002 een workshop op het Center for Strategic Studies in Amman. Het onderwerp van discussie was: waarom is het peil van Israëlstudies in de Arabische wereld zo slecht? Er bestond onder de deelnemers geen overeenstemming, maar het sneed in ieder geval een onderwerp aan dat tot dan toe taboe was geweest. De tweede intifada had intussen de klok weer teruggezet. Afgezien van enkele goede publicaties bleef de negatieve trend onveranderd. Veel wetenschappers, die altijd al op het standpunt hadden gestaan dat Israël de belangen van het Amerikaanse imperialisme dient, dachten dat ze gelijk kregen met de Amerikaanse invasie en bezetting van Irak. Een aantal toonaangevende AmerikaansJoodse neoconservatieven, die voor de oorlog in Irak hadden gepleit, waren immers daarvoor adviseur van Benjamin Netanyahu geweest. De invasie was met andere woorden een Israëlisch idee en diende het Israëlische belang. Barari gelooft niet dat de nieuwe onafhankelijke Arabische media zoals Al-Jazeera de Arabische benadering van Israël wezenlijk hebben veranderd. Ook Al-Jazeera heeft Arabische stokpaartjes. De zender steunde Saddam Hoessein en zelfmoordcommando’s. Zij hebben daarmee het publiek misleid. Zeker, zij laten ook Israëli’s aan het woord. Maar Barari gelooft dat veel Israëli’s die op Al-Jazeera verschijnen hun eigen zaak geen goed doen. „Het Arabisch van veel Israëli’s is niet goed, en zelfs als het goed is dan stralen ze vaak een arrogantie uit die averechts werkt.” Vastgeroeste ideeën hebben de nare gewoonte hardnekkig te zijn. n

Hassan A. Barari, Israelism, Arab Scholarship on Israel: A Critical Assessment. Garnet Publishing, 162 blz. € 54.50

C 35

| 25

23-06-2010 17:40:18

26 | C 35

184429.indd 26

23-6-2010 14:16:59

co l u m n aw r a h a m m e i j e r s

co l u m n r o n n i e e i s e n m a n n

Iedereen een keppel

atrien, een jonge stagiaire, zit tamelijk gespannen voor de kaptafel terwijl de nichterige visagist haar gezicht opmaakt. Als hij klaar is pakt hij de blonde pruik die op de stoel ligt en zet deze op haar hoofd. Voorzichtig brengt hij het haar in model. Verderop, in de buurt van het Amsterdamse Mercatorplein, loopt een oudere man. Met zijn gebogen lichaam scharrelt hij langs Awraham winkeletalages om prijzen te bekijken, die hij Meijers vervolgens in een sloffig schriftje krabbelt. Zijn opvallende haakneus is lachwekkend, de stoppelbaard weerzinwekkend. Alsof dat nog niet genoeg is heeft hij een verschoten keppeltje op zijn vlekkig hoofd. Onder het vale wollen vest uit wiebelen bij elke slinkse voetstap rare kwastjes heen weer. Uit zijn broekzakken komt het rinkelend geluid van muntjes, de fooi die hij waarschijnlijk later die dag met bloedend hart als salaris aan zijn personeel zal uitdelen. Maar zie; om de grijpgrage vingers prijken dikke gouden ringen, uiteraard met diamanten bezet. Af en toe kijkt hij op zijn Rolex Sub Date Steel, waarvoor hij na wat pingelen slechts 5790 euro zal hebben betaald, dus minder dan de catalogusprijs. Zijn lippen prevelen een gebed of zoiets. Hij staat stil, kijkt schichtig rond en zegt: „Shylock is mijn naam, maar ben ik dan geen mens?” Bij de uitstalling van Mehmet, de groenteman, noteert hij de prijs van een kilo tuinbonen. Als iemand wil wedden dat hij er Joods uitziet, dan is die weddenschap gewonnen. Een groepje jongeren met mediterraan uiterlijk steekt het plein over. Lachend trekken ze een meisje van de fiets en schelden haar uit voor ‘vies tering s***’. Ze schoppen een hond, trappen een vuilniszak kapot en kladden op de blinde muur naast Mehmet de groenteman dat Allah groot is en daaronder ‘meer ruspekt wilen wei’. Ze lopen opgewonden naar de Joodse man, gaan in een halve kring om hem heen staan. Er wordt wat gescholden op Joden, dat die naar de gaskamers moeten, dat ze allemaal ‘uitgeroeid moet worden’. En dat ‘Joden schuld zijn van Palestijnen’. Het gewone jargon dus. Terwijl een van hen de Hitlergroet brengt, beginnen anderen aan de man te sjorren, delen enkele klapjes uit, proberen het horloge te ontfutselen. Ineens richt de Jood zich op, rukt de plastic haakneus af, haalt handboeien uit zijn broekzak, stopt de keppel weg en zegt in de microfoonknop die aan zijn kleding is bevestigd: „Hier Klaas de Vries, Shylock Mercatorplein.” Als de knapen worden ingerekend schelden ze de politie uit voor discriminerende fascisten. Het is weer relatief rustig op het plein. Een bloedmooie blonde meid slentert langs de winkels. Jongeren met mediterraan uiterlijk steken het plein over, trekken een meisje van de fiets, schoppen een hond en vormen dan een halve kring rond politiestagiaire Catrien. Intussen wordt bij de nichterige visagist een microfoontje bevestigd. Hij is klaar om de knapen uit te lokken.

e staan als Joden weer midden in de belangstelling, of lijkt dat alleen maar zo en willen we dat alleen maar geloven? Nee, ik ben bang dat het echt zo is. Dat er geen week voorbijgaat of men wil weer wat van ons. ‘Could you please choose somebody else for a while!’, is een bekende grap van een Joodse komiek waarmee hij zich hardop afvroeg of wij als the Chosen People Ronnie niet eens met rust kunnen worden gelaten. Eisenmann Maar nee, die rust is ons niet gegund. Het is niet anders, het was nooit anders en ik ben bang dat het wel nooit anders zal worden. Laten we eens een vergelijkbare groep Nederlanders nemen, de Molukkers. Volgens cijfers wonen er momenteel in Nederland ongeveer 50.000 Molukkers. Dat zijn er behoorlijk meer dan Joden, maar er gaan weken voorbij of de Molukkers halen de pers niet. Of moet ik zeggen de pers haalt hun niet, want veel van de publiciteit over Joden wordt door de media gebracht. We vragen er niet om, willen het ook vaak niet, maar het komt letterlijk op ons af. Nu weer de lokjoden. Een Jood met lokken zegt me nog wel wat, maar een lokjood? Nee, het is een term die binnen een paar dagen ingeburgerd is (dat gaat bij ons zo snel dat inburgeren) om nooit meer uit de volksmond te verdwijnen. Marcouch mag hem claimen, eerlijk is eerlijk. Hij wil wat gaan doen aan het opkomend antisemitisme in Nederland en bedacht deze modus operandi. Best ludiek, misschien ook wel doeltreffend voor een poosje, maar ik bang niet vol te houden. Wacht maar af, we hebben al de lokhomo en binnenkort volgen de lokmarokkaan (wordt ingezet bij sollicitaties en toegang tot discotheken), de lokduitser (op de Nederlandse stranden als we de finale van het WK weer van Duitsland verliezen) en natuurlijk de Lockheed (ingezet tegen de steekpenningen in de bouwwereld). Elke religieuze of maatschappelijke minderheid gaat zijn eigen lokeend claimen. We worden een land van lokkers en gelokten. Nee, ik weet een veel betere, doeltreffender en goedkopere oplossing . Laat iedereen een tijdje een keppeltje gaan dragen. Gewoon twee maanden lang doen, dan is de gein eraf en zijn we het probleem kwijt. Met leuke printjes van Ajax of Yolanthe erop. Duizend keer langs een groep met Marokkanen paraderen totdat ze je vragen of ze er ook een mogen hebben. „Hé gast, waar haal je die dingen eigenlijk, iedereen loopt ermee.” Van dat werk. De keppel moet weer inburgeren in ons straatbeeld. Net zo gewoon als de Birckenstock-slippers, de kaffiya, de boerka en al het oranje deze weken op straat. Tot besluit van deze nationale actie benoemen we Harry Mens tot de Miesgazzer Lokjood van het jaar, want ook hij lokte ons weer in de media, maar dat is alweer oud nieuws want er is alweer een sjabbes overheen gegaan. Als het niets wordt met de lokjood, dan dingen we in ieder geval mee naar het woord van het jaar 2010. Ik kan niet wachten tot de uitslag bekend is. Allemaal gaan stemmen!

C

13 tammoez 5770

NIW7035_twee_columns.indd 1

W

C 35

religie

Lokmensen

| 27

23-06-2010 17:12:13

religie

17 ta m m o e z

De eerste set stenen tafelen werden op deze dag door Mosjé gebroken

Waarom deze vastenda 17 tammoez valt dit jaar op 29 juni. Tsom tammoez, of sjiva asar beTammoez, luidt drie weken in die eindigt met Tisja Be’av. Rabbijn Menno ten Brink

D

e profeet Zecharia (8:19) spreekt al van vier vastendagen: „De vastendagen in de vierde en de vijfde maand en de vastendagen in de zevende en tiende maand zullen voor Jehoeda veranderen in blijde feestdagen vol vreugde en vrolijkheid.” Deze vier vastendagen zijn allemaal gerelateerd aan de verwoesting van de beide Tempels in Jeruzalem. Twee vastendagen zijn ingesteld door de Joodse gemeenschappen die in Palestina woonden: Tsom Gedalja (op 3 tisjrie daags na Rosj Hasjana, waarop de moord op Gedalja, gouverneur van Judea, die een pro-Babylonische regering moest vormen wordt herdacht), en Tisja Be’av (9e dag van de maand av), de vastendag die een jaar na de eerste verwoesting spontaan door de overlevenden werd ingesteld (Jeremia 41:5). De 10e Tewet (de 10e van de 10e maand, die de belegering van Jeruzalem in de Babylonische tijd markeert), is ingesteld door de Joden in Babel. De vastendag van de 17e tammoez markeert het vallen van de muren van Jeruzalem in de Romeinse tijd. Maar waarschijnlijk is deze datum gewijzigd van de 9e tammoez, een vastendag ter herinnering aan het binnentrekken van de Babyloniërs in Jeruzalem in 586

28 | C 35

NIW7035_TammoezTamarah.indd 1

v.d.g.j. (II Koningen 25:3-4) naar 17 tammoez, de dag waarop de Romeinen de muren van de stad braken in het jaar 70. Toen in 518 v.d.g.j. een Joodse Babylonische delegatie naar Jeruzalem ging om te vragen of de 9e av nog een vastendag zou moeten blijven (en om te kijken of de Tempel herbouwd werd en de muren van de stad hersteld), was er niet direct een antwoord op hun vraag. Maar de profeet Zecharia beval dat de vier vastendagen niet langer gehouden moesten worden. Hij voorzag dat deze dagen juist in feestdagen omgezet zouden moeten worden. Het kan zijn dat hij het oog had op een Messiaanse gedachte, maar het is aannemelijker dat de reden voor de vastendagen niet meer bestond, omdat er weer Joods leven was en de Tempel en de muren van de stad weer herbouwd werden. Kortom, reden tot vreugde in plaats van rouw. De Misjna (in tractaat Ta’aniet 4:3) geeft een lijst van vijf incidenten die samenvallen met de 17e tammoez. 1) De eerste set stenen tafelen werden op deze dag door Mosjé gebroken, toen hij zag dat het volk rond het gouden kalf danste. Dit gebeurde volgens de traditie veertig dagen na Sjavoeot. 2) Het dagelijks offer (tamied, dat iedere dag zonder onderbreking gebracht werd)

25 juni 2010

23-06-2010 17:20:23

r a b b i j n ta m a r a h b e n i m a

werd kort voor de verwoesting van de Eerste Tempel gestopt, omdat Jeruzalem belegerd werd door de Babyloniërs. Daardoor waren er geen dieren meer voor de offers. 3) De muren van Jeruzalem werden in de Romeinse tijd onder leiding van Titus neergehaald, hoewel men ook zegt dat het niet de muren zelf waren maar de Toren van Antonia. Dit was een fortachtige toren, die het de Romeinen erg moeilijk maakte om de Tempel binnen te gaan. Deze werd door de Romeinen op 17 tammoez neergehaald, ook om de Judeërs te beletten de toren weer in te nemen. 4) Koning Manasje, een van de meest slechte koningen, plaatste een afgodsbeeld in de Tempel (zie II Koningen 21:7). 5) Er werd een sefer Tora verbrand door ene Apostemos, een Grieks/Syrische vazal van Antiochus Epiphanes in zijn strijd tegen het Joodse volk en voor de hellenisatie. Wat de reden volgens onze bronnen ook geweest is, de vastendag op 17 tammoez markeert het begin van het einde van de Tempelperiode. De 17e Tammoez is het begin van de periode van drie weken die eindigt met Tisja Be’av. Deze 21 dagen zijn een periode van rouw en worden been hametzariem genoemd, tussen de ‘vernauwingen’, de ‘engten’ of de ‘moeilijkheden’. We zien in deze benaming

13 tammoez 5770

NIW7035_TammoezTamarah.indd 2

Moeten we anno 5770 deze vastendagen nog steeds houden? Binnen Liberaal-Joodse kring wordt dat eigenlijk niet meer gedaan. Hoewel de Tempel niet herbouwd is, hebben we sinds 1948, na 2000 jaar in de diaspora en veel te vaak tussen de ellende geleefd te hebben, ‘been hametzariem’, weer een eigen joodse staat, weliswaar zonder Tempel, maar wel met herbouwde muren van onze oude/nieuwe hoofdstad Jeruzalem. In onze liturgie is geen gebed voor het herstel van de Tempel en de dieroffers, maar wij zeggen wel: „resjiet tsemichat geoelateenoe, ‘waar het begin van onze verlossing ontluikt.” De tijden zijn definitief veranderd. Sjoels zijn in de plaats van de Tempel gekomen, gebeden in plaats van primitieve dierenoffers. Het blijft belangrijk ons te realiseren wat er in de geschiedenis in deze periode is gebeurd, en hoe het ons volk gevormd heeft. Maar we moeten ons altijd weer op de toekomst blijven oriënteren, in de woorden van de profeet Zecharia: „De vastendagen in de vierde en de vijfde maand en de vastendagen in de zevende en tiende maand zullen voor Jehoeda veranderen in blijde feestdagen vol vreugde en vrolijkheid.” n

Journalistenwaarheid

M

eer dan een halve eeuw lees ik kranten. Ik wantrouw ze steeds meer. Berichten over zaken waar ik iets van weet, blijken altijd net niet te kloppen of domweg fout te zijn. De journalist heeft geluisterd naar zijn informanten, maar de Tamarah finesses van hun verhalen niet Benima gesnapt en er maar een slag naar geslagen. De journalisten gedragen zich vaak als de automatische spellingscorrector in mijn nieuwe computer. Van ‘parnassijns’ maakt hij ‘parasietjes’, en van ‘chochma’, het Hebreeuwse woord voor kennis, ‘gokhal’. Hoe vaak ik het ook terugverander, het blijft ‘parasietjes’ en ‘gokhal’. Terwijl de corrector tegelijkertijd fouten laat staan die gecorrigeerd moeten worden. De krantenberichten over zaken waar ik iets van weet, neem ik dan ook met een flinke schep zout. Maar het waarheidsgehalte van berichten over verre landen en conflicten zijn moeilijker in te schatten. Vooral het tijdstip van publicatie geeft soms een aanwijzing of ze kloppen. Althans, gedeeltelijk. Maxime Verhagen vindt het niet meer nodig dat Servië op de proppen komt met generaal Mladic, zodat hij kan worden berecht voor de moord op zevenduizend moslims. Verhagen beweerde dat hij al heel lang zegt dat die voorwaarde voor onderhandelen over Serviës toetreding tot de EU, kan vervallen. Waarom moet het bericht over Verhagen waar zijn? Omdat het meteen na de verkiezingen kwam. De ongerechtigheid voor zevenduizend moslims en hun families kon het CDA geen kiezersverlies meer opleveren. Of neem de berichten over antisemitisme in Nederland. Tijdens de verkiezingscampagne was er geen aandacht voor bij politici en media. Bang dat Wilders ermee zou scoren. De aandacht kwam pas vanaf de verkiezingsdag. Onder andere doordat Marcouch opeens sprak over de mogelijke inzet van ‘lokjoden’ bij de bestrijding van Jodenhaat. ‘Lokjoden’ laat mijn computercorrector onveranderd staan alsof hij dat woord al eeuwen kent. ‘Rebellen’ heeft de krantencorrector ook laten staan. Precies in de weken dat de Turkse premier Recip Erdogan tekeerging tegen Israël vanwege de doden op de Mavi Marmara, doodde de Koerdische PKK vijftig Turkse soldaten. „Het Turkse leger reageert met zware bombardementen op de posities van de rebellen in de bergen van Noord-Irak en stuurde meermalen honderden militairen de grens over voor wraakacties,” schrijft de NRC na een aanslag in Istanboel. ‘Rebellen’? De journalist heeft zonder nadenken het woordgebruik overgenomen van de nieuwe held van de Arabische wereld, Erdogan: „De rebellen zullen verdrinken in hun eigen bloed.” Veertigduizend doden zijn er de laatste vijfentwintig jaar gevallen in het conflict tussen Turken en Koerden. Het staat op de voorpagina van de NRC. Onderaan de pagina, dat dan weer wel.

C 35

reli g ie

dag?

het Hebreeuwse woord voor Egypte terugkomen: Mitsrajiem. De basis van dit woord is ‘tsar’, benauwenis, engte. Wij vertalen het met Egypte, maar de ware betekenis is: slavernij, onderdrukking, geen zelfbeschikking hebben. Dat is precies wat er gebeurde toen de Eerste en Tweede Tempel werden verwoest en wij als volk onze autonomie verloren. We werden weer tot slaven gemaakt en weggevoerd. Eerst naar Babylonië en later werden we in triomftocht door de Romeinen afgevoerd en naar Rome gebracht. Nog altijd lopen wij niet onder de triomfboog van Titus door, want op de fries staat het wegvoeren van ons volk, met de gouden menora van de Tempel, als overwinning van de Romeinen. Joden weigeren onder die boog door te gaan, want wij wensen geen slaven te zijn, nooit. De benaming van de drie weken vinden we in Eecha, Klaagliederen (1:3), waarin staat: „Jehoeda is verbannen na een tijd van nood en zware onderdrukking; zij zit neer te midden van de volken, maar vindt geen rust; haar vervolgers belagen haar, drijven haar in het nauw (‘been hametzariem’).” De gewoonte met 17 tammoez is om te vasten van zonsopgang tot zonsondergang (Jom Kippoer is van de avond tevoren, zonsondergang tot de zonsondergang de volgende avond). Maar er is geen werkverbod en alle andere verboden die samenhangen met de vastendagen van Jom Kippoer en Tisja Be’av gelden niet.

| 29

23-06-2010 17:20:36

re l igie

s j o e lt i j d e n

overzicht sjoeltijden

vrijdag 25• 13

sjabbat 26 • 14 Balak

vrijdag 02• 20

sjabbat 03 • 21 Pinchas

Begin sjabbat 20.25

Einde sjabbat 23.08

Begin sjabbat 20.25

Einde sjabbat 23.06

-

-

-

-

06.30 07.00 20.25 07.25

09.00

09.00

23.08 09.00

06.30 07.00 20.25 07.25

23.06 09.00

20.25

23.08

20.25

23.06

07.15

08.30

07.15

08.30

20.25 07.15

23.08 09.00

20.25 07.15

23.06 09.00

20.25 -

23.08 -

20.25 -

23.06 09.00

08.00 20.25 aansluitend 09.00 20.25 aansluitend 20.25 met nacht

09.00 22.00 23.08 09.00 22.00 23.08 09.00 21.53 23.08 09.00 21.53 09.30

08.00 20.25 aansluitend 09.00 20.25 aansluitend 20.25 met nacht 07.25 20.25 -

09.00 22.00 23.06 09.00 22.00 23.06 09.00 21.51 23.06 09.00 21.51 09.30

20.00

10.00

juni/juli • Tammoez

Joodse Gemeente Amsterdam V.d. Boechorststr. 26 - Amstelveen sjachariet mincha ma’ariw - Buitenveldert sjachariet mincha ma’ariw - Lekstraat - Rav Aron Schuster J. Obrechtplein www.RAS-Club.nl Sjoel West

sjachariet mincha ma’ariw sjachariet mincha ma’ariw

Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amsterdam Mr. Visserplein 3 Portugees-Israeliëtische Gemeente - Amstelveen Texelstraat Beth Shalom Kastelenstraat 80 Amsterdam Kehillas Ja’akov Gerard Doustraat 238 LJG Amsterdam Onder voorbehoud van de verhuisdatum: Stadionweg 269, Amsterdam CIZ-sjoel Amstelveen

07.25 20.25 20.00

10.00 + peutergroep

20.25

09.00

20.25

09.00

Beit Ha’Chidush 020 6241523 www.beithachidush.nl

-

-

19.00

-

Sjoel Zuidoost [email protected]

-

-

-

-

Joodse Gemeente Haarlem

-

09.00

-

-

NIG Leiden

-

09.00

-

-

NIG Den Haag

20.25

09.00, 21.53

20.25

09.00, 21.51

Scheveningen

20.25

09.30

20.25

09.30

LJG Beth Jehoeda Den Haag

18.30

09.30

18.30

09.30

Joodse Gemeente Rotterdam

20.25 (afspr.)

09.00

20.25 (afspr.)

09.00

LJG Rotterdam NIG Utrecht

18.30 -

09.30

19.00 -

09.30

LJG Utrecht [email protected] NIG Bussum

-

10.00 09.30

20.00 -

09.30 10.00

Joodse Gemeente Almere

-

10.00

-

LJG Flevoland 06 49800815

-

-

20.00

-

Masorti Almere

-

-

-

-

NIHS Arnhem NIG Amersfoort LJG Gelderland

-

09.00 -

-

09.00 10.00

NIG Nijmegen

20.25

09.30

-

-

NIG Zwolle

-

-

-

-

NIG Groningen

-

09.00

-

-

NIG Leeuwarden Beth haChidoesj haTsfoni 06 44753370 LJG Or Chadasj Twente

-

10.00

-

-

NIG Twente Prinsestr. 18, Enschede

-

09.30

-

09.30

PJG Noord-Nederland Beth Hatsafon 0513631160

-

-

-

-

LJG Brabant

-

10.15

-

-

NIHS Limburg

-

10.00

-

10.00

Joodse Gemeente Zeeland

20.25

10.00

20.25

10.00

3 0 | C 35

NIW7035_SidraSjoel.indd 1

De brug van Jeruzal

W

eer voet gezet op Jeruzalems grond! Waarin lijken Jeruzalem en Amsterdam op elkaar? Van beide ligt tijdens het toeristenseizoen de helft van de straten Bloeme open voor noodEvers-Emden zakelijk geachte werkzaamheden. En grote publieke werken duren veel langer voor ze klaar zijn dan bij de presentatie van de tekeningen voorspeld is en zijn ook zeer veel duurder dan begroot. Zo hoef je je nooit ver van Groot-Mokum te voelen. Maar Jeruzalem heeft sinds enige tijd iets heel bijzonders verworven: een brug! Als je de Heilige Stad nadert, torent boven alles een pyloon uit met een soort knak in zijn wervelkolom. Uit de verte lijkt het op een vreemdsoortige harp. Vanuit de pyloon dalen talrijke snaren neer die houvast vinden in een basis. Dichterbij gekomen blijken het kabels te zijn die de brug op zijn plaats houden, althans: dat is te hopen. De pyloon is 119 meter hoog en heeft 66 kabels. Ik moest even denken aan de brug in Rotterdam, ook al zo’n fraai ogend product, maar die schommelde in de wind; de Jeruzalemse niet. De bedoeling is een kruisingsvrije overgang over drukke delen van de stad met een tramlijn, die nog in de schoot van de toekomst ligt en de brug wordt derhalve spottend ‘voetgangersbrug’ genoemd. Hoewel vooralsnog alleen de rails zijn gelegd is er destijds een openingsfeestje gehouden dat 2 miljoen shekaliem heeft gekost... maar er waren veel belangrijke hotemetoten aanwezig en dat maakte het

25 juni 2010

23-06-2010 17:18:40

daya n r . e v e r s

sidra van de week r e l igi e

Tora blijft actueel

H

eruzalem bedrag beter verteerbaar. Aardige jonge meisjes voerden dansjes uit, die ze ook bij het zestigjarige bestaan van Israël hadden vertoond, echter de onderburgemeester verbood de summiere kleding. De ontwerper is de wijd en zijd bekende Santiago Calatrava, die op meerdere plaatsen op deze aarde zijn opvattingen van de bouwkunst neerzette, waaronder een kleiner, maar goedgelijkend zusje in Petach Tikwa. Zoals het Joden betaamt zijn er voor- en tegenstanders van de brug. Ondertussen gaat het gewone leven door in de dit jaar wel erg hete zomer. Dankzij de hitte varen de canions – dat zijn grote, overdekte winkelcentra van meerdere verdiepingen – er wel bij, want men vlucht er naar binnen, omdat ze gekoeld zijn. Soms is dat koelen wat krachtig uitgevallen, zodat je ter plekke wenste dat je je winterjas had meegenomen. Ook de stadsbussen zijn voorzien van airconditioning; het prettige is dat, als het je te hard waait, je boven je hoofd de koude-toevoer kunt afsluiten. Ondanks het ruwe imago van de Jeruzalemse jeugd mocht ik constateren, dat op mijn verschijning in de bus meerdere jongelieden tegelijk zich haastig van hun zitplaats verhieven om mij die aan te bieden. Dit vervult mij met zorg: zie ik er zó oud uit, ondanks mijn kwieke stap en soepele bewegingen? Mijn Ivriet is best in staat naar de diepere beweegredenen van deze beleefdheid te vragen, maar G'dbewaar ze geven antwoord, want ze spreken zeer snel en in voor mij onverstaanbare dialecten van het Ivriet. Zodat ik me beperk tot een stralende glimlach en toda raba, dank je zeer – dat vraagt niet om een weerwoord.

13 tammoez 5770

NIW7035_SidraSjoel.indd 2

oe goed zijn uw tenten, o Ja’akov, uw woningen, o Israël!” (24:5). Deze befaamde pasoek, vers, wordt op verschillende wijzen uitgelegd: Hoe Dayan R. Evers fraai zijn uw heilige ‘tenten’, de Tabernakel te Sjilo en de vaste Tempel in Jeruzalem wanneer daar offers worden gebracht ter verzoening. Zelfs wanneer zij verwoest zijn gaat daar iets goeds vanuit. Want deze G’dsgebouwen zijn een soort onderpand voor het Joodse volk. Hun verwoesting is een verzoening omdat G’d als het ware Zijn woede heeft bekoeld op hout en steen, en het grootste deel van het volk spaarde.

te enige schuld te vorde­ren hebt, zult u niet zijn huis binnengaan om een pand van hem weg te nemen. U zult buiten blijven staan en de man, die u schuldig is, zal het pand buiten bij u brengen.” Dit geldt zowel voor de crediteur als voor de deurwaarder. Waar het hier om gaat is niet dat de Tora verantwoordelijkheid voor financiële verplichtingen afzwakt. Schulden moeten zonder meer betaald worden en insolvabiliteit heeft in het Toradenken dezelf­de gevolgen als in het Nederlands recht. Waar het wel om gaat, is de menselijke waardigheid, die in het geding is als vreemden andermans gebied binnendringen. De Tora schrijft de debiteur voor de eer aan zichzelf te houden. Zelfs een ge­rechtsdienaar blijft buiten staan om het recht op privacy niet te schenden. Niet ieder gedrag is in juridische termen te bevatten. Ook subtiele vormen van in-

Parsja Balak Bemidbar/Numeri 22:2–25:9 De heidense profeet Bileam raakte diep onder de indruk van de relatie tussen Hasjeem, G’d, en Am Jisraeel en zijn vloek veranderde in een beracha, een zegen. Maar volgens de Talmoed (B.T. Bawa Batra 60a) zag Bileam hoe de Joden gelegerd waren. Hij raakte enthousiast over het feit dat de ingangen van hun tenten niet tegenover elkaar lagen zodat men niet bij elkaar naar binnen kon kijken. Men was zichzelf in zijn relatie met het Opperwezen genoeg. Men had het niet nodig zichzelf doorlopend met de ander te vergelijken. Privacy stond altijd al in hoog aanzien en is noodzakelijk voor ontwikkeling van de persoonlijkheid. De Tora was haar tijd weer eens ver vooruit en besteedt aandacht aan het eigen domein, op juridisch en psychologisch gebied. De grootste bedreiging van iemands privacy vormen zijn schuldeisers. In het uiterste geval kunnen zij – geheel rechtmatig – het huis van hun schuldenaar binnendringen en laten verkopen wat hun goeddunkt of zelfs het hele woonhuis laten veilen. Zij mogen het recht niet in eigen hand nemen maar deurwaarders en andere beambten kunnen dit wel. Alleen in de Tora staat een privacybeschermende maatregel, die zelfs in onze moderne rechtsstaat (nog) onbekend is (Devariem 24:10 e.v.): „Wanneer u van uw naas-

breuk op het privacyrecht hebben hun weg gevonden in de Talmoed (500 na). Bij de vier gedragingen, die volgens Rabbi Sjimon bar Jochai verwerpelijk zijn in de ogen van G’d en medemens, hoort ook het plotseling betreden van andermans kamer, zelfs in het eigen gezin. Rabbi Akiwa zei: „Betreed je eigen huis niet onaangekondigd; dit geldt des te meer voor andermans huis” (B.T. Pesachiem 112a). Deze adviezen zijn gebaseerd op een passage in Genesis (3:9). Regelgeving ten aanzien van privacy-bescherming wordt verder gevonden in het burenrecht. De Talmoed erkent, dat iedereen het recht heeft op ongestoorde privacy ook wanneer dit slechts het zicht van anderen betreft. Buren mogen geen ramen aanbrengen, waardoor zij bij de buren naar binnen kunnen gluren. Maar er is meer. De privacy van persoonlijke correspondentie wordt gewaarborgd door een instelling van Rabbenoe Gersjom uit de tiende eeuw. Vertaald naar onze eeuw betekent dit een verbod op het afluisteren van telefoongesprekken of openbaar­ making van computergegevens, ook door regeringsautoritei­ten – behoudens in geval van (ernstige) verdenkingen van misdadige activiteiten, staats- of levensbelang. Tora en Talmoed blijven actueel.

C 35

| 31

23-06-2010 17:18:54

Familieberichten Met grote vreugde en dankbaarheid aan v”cev geven wij kennis van de geboorte van

Ethan David Abraham 11 juni 2010 29 sivan 5770 Zoon van Chaim & Isabelle Blog-Azoulay Kleinzoon van Maurits & Marjan Blog Meijer Alberto & Annette Azoulay

Gezondheidszorg in zwaar weer?

Hielke en Roel feliciteren Ger-Jan van Loenen met de behaalde titel van de

ROOIEN Bewoners van Beth Shalom Osdorp genieten van het móoie weer tijdens een korte vakantie.

Sinds 1991

Deskundige en respectvolle zorg thuis Amsterdam: 020-6701800 www.carecompany.nl

Foto’s met nesjomme! ed van wersch

tel. 020 - 6715700 www.edvanwersch.nl

32 | C 35

184431.indd 32

23-6-2010 14:20:09

Familieberichten

,ntv ihhs lurc Met groot verdriet hebben wij afscheid moeten nemen van onze lieve zorgzame

BETTY GODSCHALK-BLOEMENDAL Wij hebben intens ervaren hoe haar steun en hulpvaardigheid, maat noch grenzen kenden. Dinsdag 22 juni 2010 / 10 Tammoez 5770 Zürich Amsterdam

Maureen en Micha Glaser-Vis Ruben en Judith Vis-Link ‘v’c’m’b’,

Wij zijn diep bedroefd door het overlijden van onze lieve vriendin

Betty Godschalk - Bloemendal k”z Wij wensen Moshe, Natalya, Rachel en familie veel sterkte toe. Theo en Eva Erwteman Joop en Renée Krant Henri en Chedwa Markens Menno en Louise Paktor Evelyn Weijl

C 35

184432.indd 33

| 33

23-6-2010 15:09:08

S E RV I C E

Eregalerij 2010 HAVO aan het Dalton in Den Haag: Hannah Kurzer uit Den Haag

Bachelor Commerciële Technische Confectiekunde in Amsterdam: Lesley Ann Menco uit Amsterdam

VWO aan het Hermann Wesselinkcollege in Amstelveen: Tamar Clapper uit Amstelveen

3 4 | C 35

Geslaagd_02.indd 1

HAVO aan het Maimonides in Amsterdam: Ruth Tamam uit Amsterdam

VWO aan de Katholieke Scholengemeenschap St. Aloysiuscollege in Den Haag: Batja Orli Springer uit Den Haag

Afgestudeerd HBO Small Business en Retail Management in Haarlem: Yoni Vromen uit Amsterdam

VWO aan het Maimonides in Amsterdam: Alon Voet uit Amsterdam

HAVO aan het Jan van Egmond Lyceum in Purmerend: Mirjam Weers uit Purmerend

HAVO aan het St. Michael College te Zaandijk: Avital de Weerd uit Zaandam 25 juni 2010

23-06-2010 17:17:01

E R EGALE R I J 2010

S E RV I C E

Gymnasium (profiel N&T en N&G) aan het Erasmiaans Gymnasium te Rotterdam: Ruben Wit uit Krimpen a/d IJssel

VWO aan het Maimonides in Amsterdam: Ilanit Blitz uit Amstelveen

Gymnasium tweetalig onderwijs aan het Rijnlands Lyceum te Oegstgeest: Jonathan Kletzkine uit Oegstgeest

HAVO aan de OSG Sevenwolde, Heerenveen: Ophir Ashur uit Aldeboarn (Fr.)

Gymnasium aan het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam: Elisa Rodenburg uit Amsterdam

Gymnasium aan het Barlaeus Gymnasium in Amsterdam: Lea Abram uit Amsterdam

Geen foto’s zijn er van Tamara Kan uit Almere, HAVO op het Oostvaarderscollege in Almere en Yair van de Rhoer uit Utrecht, Gymnasium op het Stedelijk Gymnasium in Utrecht. VWO (B) aan het Maimonides in Amsterdam: Gideon Pappie uit Amstelveen 13 tammoez 5770

Geslaagd_02.indd 2

De geslaagden van Joodse Scholengemeenschap Maimonides zijn: 4 mavo: Oran Cohen, Janina Granek, Jaïr Kesnar, Dan Lavi, Ayala Link, Dannah Ossi, Liane Paldi, Hannah

BA in Science met als hoofdvak Wiskunde, aan Stern College (Yeshiva University) New York: Shifra Elzas uit New York

MAVO (VMBO) aan het Maimonides in Amsterdam: Hannah Prins uit Amstelveen

HAVO aan het Maimonides in Amsterdam: Rebecca Jacob uit Amstelveen Prins, Yuval Simhi, Onyl Stenzler, Yarden Vork. 5 havo: Matan Ben Yehuda, Tal van den Berg, Nofar Biran, Shirel van der Drift, Shlomi Eisenmann, Batja Huisman, Rebecca Jacob, Deborah Juliard, Ezra Kadouch, Ido Levy, Adam Ohayon, Kelly Robles de Medina, Amitai Rodrigues Garcia, Galith Rodrigues Pereira, Daniël Sarphati, Ruth Tamam. 6 vwo: Ilanit Blitz, Dayah Gay, Jonathan Keyson, Liora Notoadikusumo, Gideon Pappie, Mira Rosenthal, Jonathan Toledano, Alon Voet. C 35

| 35

23-06-2010 17:17:34

s e rv i c e

br i e v e n

Column Bouman

I

n de column van Salomon Bouman inNIW 34 staat dat Wilders gezegd zou hebben dat de islam een godsdienst is. Integendeel, hij noemt de islam een ideologie. Dat valt af te leiden uit zin 6 van Boumans artikel ‘Nederland is belangrijk voor Israël’. Daar het niet zomaar een verschil is tussen twee begrippen, moet dit even rechtgezet worden. De twee verschillen tussen de begrippen zijn van enorme betekenis en vandaar waarschijnlijk ook dat Wilders in de Tweede Kamer zonder meer de Koran vergeleek met Hitlers Mein Kampf. Bernhard Hooghuis, Schiermonnikoog

Reactie op EAJG brief

I

k zou Harry de Winter willen vragen hoe iemand die uit dezelfde stad als ik komt, Oss, en op dezelfde school heeft gezeten met fantastische ouders, zo’n enorme zelfhaat kan hebben. Wat hij in zijn brief (NIW 33) stelt is vreselijk, hij roept andere mensen op tot haat tegenover Israël, Israëliërs en daarmee ook Joden want velen weten het verschil niet tussen Joden en Israëliërs. Hebben wij mensen zoals Harry de Winter nodig die andersdenkenden aansporen om Joden nog meer te haten dan de haat die al sinds eeuwen bestaat? Als de schepen van de Free Gaza Movement uitsluitend hulpgoederen wilden komen brengen, hoe komt het dan dat sommige van onze soldaten zo vreselijk gewond zijn? Kregen zij een zak met meel op hun hoofd? Was dit ‘een humanitaire en vreedzame actie’? Ik zal De Winter eens zeggen wat een humanitaire en vreedzame actie is… wat ik iedere vrijdag de laatste

twaalf jaar doe en dat is vrijwillig Engelse les geven aan Bedoeïnenvrouwen aan de universiteit. Dát is het maken van een vredesbrug, en niet het gebruikmaken van springstoffen. Wie is het Israëlische leger? Dat zijn de mensen die hier in vrede willen leven want er is geen andere plek ter wereld waar een Jood rustig kan leven. Kijk naar de geschiedenis! Israël bestaat ook om mensen zoals Harry de Winter, en anderen, de mogelijkheid te geven om ergens naar toe te vluchten als dat weer nodig mocht zijn. Ja, ons land is Israël. En wat is de laatste zin in het Hatikva: ‘Leven als een vrij volk in ons land, Eretz Zion, Jeroesjalajim’. Elsje Shamir-de Leeuw, Beërsheva, Israël

Oorlogswezen 1

M

et pijn en vooral verdriet heb ik het artikel over de oorlogswezen in NIW 34 gelezen. Ach, wie interesseert het nou wat er met dat handjevol wezen na de oorlog is gebeurd? Het is een schande hoe JMW ons wil afschepen met een uitstapfonds. Ik ben het helemaal eens met de uitspraak van Philip Staal en kan daar geen woord meer tussen plaatsen. Met Philip Mok ben ik het niet helemaal eens. Op een of andere mannier hebben we allemaal geprobeerd om erbovenop te komen. Neem mijzelf nou, ik wilde best leren maar ik kon het gewoon niet omdat ik na de oorlog bij een heel slecht pleeggezin ben geplaatst waar ik misbruikt ben en heel veel ben geslagen. Kon mij helemaal niet concentreren zat alleen maar te denken hoe ik mijzelf van kant kon maken want doodgaan was het enige wat ik nog wilde... Daarna naar de Bergstichting gegaan. Als je geen wees bent

STELLING Dinsdag hadden 528 bezoekers van de CIDI-website gestemd over de stelling: Echte vredesactivisten slaan niet met staven en messen Ja (444) 84 % Nee (84) 16 % De nieuwe stelling luidt: Antisemitisme is geen Joods probleem, maar een probleem voor de hele samenleving Stem mee op www.cidi.nl

3 6 | C 35

Brieven_02.indd 1

weet je niet en kan je je niet voorstellen wat eenzaamheid is. Nu maakt JMW een vies gebaar dat we onder leiding van JMW een maandelijks uitstapje mogen maken. Iets wat onze ouders nog nooit met ons hebben kunnen doen, heeft JMW op zich genomen? Kijk JMW: Le-Ezrath Ha-Jeled heeft niet van mij gestolen, zij hebben van mijn vermoorde familie gestolen die al 68 jaar niet meer kunnen praten... Marianne van Geuns, Ramat Hasharon, Israël

Joodse kongsi

W

at was ik blij met Harry Mens, dat hij eindelijk fors aan de kaak stelt wat we allemaal allang weten: de Joden beheersen het wereldtoneel. En dat toneel is zelfs tot Nederland, tot in de hoogste kringen doorgedrongen: de regeringsformatie! Allemaal Joden of tenminste lieden met Joodse ‘wortels’ die aan de touwtjes trekken. Neem nou Job Cohen; het was zeker de Joodse kongsi die hem eens tot beste burgemeester van de wereld uitriep. Hoe komt die Uri Rosenthal opeens aan de eer om als informateur op te treden? Hebben de Joodse zetbazen koningin Beatrix omgekocht? En wie baast er ‘tijdelijk’ over Amsterdam? Weer een Jood of zoiets, ene Asscher. Wedden dat-ie het burgemeesterschap van Amsterdam voor zichzelf binnenloodst? En hoe zit het met de VVD? Ook niet kosjer, hoewel dit woord hier misschien niet zo op zijn plaats is. Maar gelukkig heeft Harry ook, of toch, Joodse vrienden. Wat zou ik daar graag bijhoren! Bloeme Evers-Emden, Amsterdam

Radio

Zondag op Radio 5 Luuc Smit tafelt na met Hans Koekoek, schrijver

Radio

Dinsdag op Radio 4 Avondconcert, hommage aan Erich Korngold

Internet

En heftige discussies over verborgen camera op www.joodseomroep.nl

Adverteren?

Roel Abraham telefoon: 06-54274244 e-mail: [email protected] 25 juni 2010

23-06-2010 17:47:41

brieven

A

fgelopen donderdag vond er op het plein voor de Tweede Kamer te Den Haag een pro-Israël-demonstratie plaats, waartoe een paar dagen eerder was opgeroepen. Een aantal sprekers, van Christenen voor Israël en uit politieke kring, allen niet Joods, verwoorden hun verbondenheid met Israël. Het was ook hartverwarmend om te zien dat een vijfhonderd enthousiaste Christenen voor Israël zich daar hadden verzameld om onze Joodse staat steun te betuigen, en te horen dat nog een veelvoud per e-mail hun steun hadden betuigd. Het was daarentegen bedroevend om te moeten constateren dat er nog geen minjan aan Joodse deelnemers aanwezig was. Waarlijk, het is schandalig dat wij er kennelijk niet voor te porren zijn om zelfs op een mooie zomerdag onze steun aan Israël in het openbaar te tonen. Joost W.L.Goudeket, Amstelveen

2009 (zie: www.wezen.org/RS/Heertje/). Heeft JMW iets te verbergen? Het wordt tijd dat JMW zijn excuses aanbiedt voor het leed dat de oorlogswezen is aangedaan. De claim ligt bij JMW als zijnde de vermogensopvolger van de voogdijinstellingen. Het oorlogswezenfonds geeft geen oplossing van het conflict. „Diefstal compenseer je niet met een gebaar.” Het rechtsherstel van de oorlogswezen moet nog beginnen. Voor meer informatie: www.wezen.org Philip Staal, Pardes Hanna, Israël

36 Argumenten

O

ver de getallenwaarde van Hebreeuwse letters, als reactie op ‘Een sprankje heiligheid’ bereffende het boek: 36 Argumenten voor het bestaan van G’d (NIW 33). In dit artikel staat: „… is 36 de waarde van chaim, leven”. Volgens mijn bescheiden

s e rv i c e

Pro-Israël

mening is de getallenwaarde van chaim 68: chet = 8, joed 2x = 20, mem = 40. Wel zag ik, dat chai, het enkelvoud van chaim 18 is. En 2 x 18 = 36. Bedoelde de schrijfster dat?! Ikzelf houd me graag bezig met Hebreeuwse letters en hun getallenwaarde. Mijn oudste kleinzoon heet Ilai Chaïm. Ik ontdekte, dat de getallenwaarde van Ilai 120 is: ajin (70) + joed (10) + lamed (30) + joed (10) = 120. Het kind heet dus 120 Chaim, oftewel: 120 leven. Tijdens de afgelopen Sjawoeot-leernacht, leerde ik dat mijn geluksgetal 13 de getallenwaarde van het woord Liefde is: alef (1) + hee (5) + veet (2) + hee (5) is samen 1. Twee maal liefde (= 26) is de onuitspreekbare Naam van G’d = 10 + 5 + 6 + 5. Leuk toch?! Helen M. Soesman-Freundlich, Zichron Ya’akov, Israël

Oologswezen 2

I

n het artikel over JMW en de wezen (NIW 34) zegt Hans Vuijsje: „De uitkomsten van het onderzoek Rekenschap zijn duidelijk. Toch hebben wij besloten om een oorlogswezenfonds in leven te roepen.” JMW heeft de vraagstelling opgesteld; de opdracht gegeven; de Onderzoekscommissie samengesteld en eveneens de onderzoekers aangesteld en betaald. Impliceert zoiets niet dat het wezenrechtsherstel gedoemd is tot falen? Dat de regie van het onderzoek in handen was van JMW impliceert dat ze hierbij konden handelen, ongeacht de aanwijzingen en inschattingen van de professionele uitvoerders, J. Joor en F. Hoek. In het NIW van 2 januari 2009 schrijven de onderzoekers dat ze vanwege de vraagstelling geweigerd hebben de oorlogswezen zelf te horen. Geen financieel onderzoek werd verricht naar individuele gevallen; vermogensdossiers van oorlogswezen in het NBI-archief werden niet onderzocht; het archief met de Memories van Successie Rijksbelastingdienst werd ook, vanwege de vraagstelling, uitgesloten van onderzoek. Het is duidelijk dat onder die omstandigheden niet langer sprake is van een serieus, wetenschappelijk onderzoek, nu de direct betrokkenen niet in het onderzoek werden betrokken. „Veeleer is sprake van een politiek pamflet”, schrijft prof. A. Heertje aan J. Joor op 21 januari

13 tammoez 5770

Brieven_02.indd 2

C 35

| 37

23-06-2010 17:47:59

service

de joodse 80% van gemeenschap leest

Spelregels brievenpagina

    !

Bel of mail Roel Abraham 06 54274244 | [email protected] Stopper_148x214mm_zw.indd 1

2-1-2008 13:54:27

Oproep

Brieven kunnen per e-mail worden ingezonden naar [email protected] tot uiterlijk dinsdagochtend 9.00 uur. Maximale lengte 250 woorden. Wij stellen het op prijs als uw brief ingaat op een artikel of opinie, eerder in het NIW verschenen, anders is plaatsing niet zeker. Plaatsing houdt niet automatisch in dat de redactie het eens is met de inhoud. De redactie behoudt zich het recht voor brieven te weigeren, in te korten dan wel te redigeren.

Acteur m/v gezocht Voor een produktie van New Dutch Connections, As I Left My Fathers House, zijn we op zoek naar een acteur (m/v) die goed kan acteren en vanuit zijn/haar kennis en ervaring met het jodendom in staat is bruggen te bouwen naar mensen met andere religieuze en culturele achtergronden. Het stuk is geïnspireerd op de vlucht en migratieverhalen van christenen, Joden en moslims van toen en nu. De Passover, de Passieweg en de Hidzra zijn belangrijke identificatie-elementen in de voorstelling. We beginnen in augustus tijdens de ramadan in Utrecht en in Amsterdam. Betaling is conform de CAO Ned. theater. Repetities starten begin juli. De speelperiode is van eind augustus t/m december 2010 plus reprises in 2011. Stuur cv, foto en brief naar [email protected]. Voor meer info en speeldata: zie www.asileftmyfathershouse. nl of bel met Bright Richards: 06-51614262.

NIW’s Educatieve Jaaragenda Het NIW heeft ook dit jaar weer in augustus een Educatieve Jaaragenda. De NIW-redactie maakt dit jaar een ruime selectie uit de jaarprogramma’s die verenigingen, clubs, Joodse gemeenten en andere organisaties insturen. De deadline voor de agenda is 16 juli. Organiseert u voor het komend seizoen (vanaf eind augustus) educatieve activiteiten op Joods gebied, bijvoorbeeld Hebreeuwse of Joodse les, cursussen jodendom of lezingen over Israël? Informeer ons voor de jaarlijkse Educatieve Agenda. Schrijf voor 16 juli a.s. naar Rika Pais, NIW, Isaac Titsinghkade 111, 1018 LL Amsterdam, mail naar [email protected] of bel 020-6276275.

colofon Opgericht 4 augustus 1865 is het niw het oudste nieuws- en opinieblad in Nederland. Het beoogt onafhankelijk informatie te verschaffen aan en over de Joodse gemeenschap in Nederland. Het niw is een uitgave van de Stichting Nieuw Israelietisch Weekblad. Bestuur Joelek Goldfinger (voorzitter), Uri van Gelder (vice-voorzitter), Ralph Prins (penningmeester), Isabelle Tugendhaft, Sidney Bialystok, Yasha Lange en Robin Goudsmit. Commerciële exploitatie: Koninklijke bdu Uitgevers bv, Barneveld, www.bdu.nl Bezoekadres: Isaac Titsinghkade 111, 1018 ll Amsterdam Hoofdredacteur: Esther Voet Redactie: Ted de Hoog, Simcha Tas, Elise Vermeeren, Rika Pais (secretariaat), Lila Ivensky (documentatie), Jaime Halegua (fotografie), Ariëla Legman (corrector) t (020) 627 62 75, f (020) 624 25 19, e [email protected] Basisontwerp: Hyperion creatieve communicatie Vormgeving: Dick Noordhuizen, Gaby van Ineveld Abonnementen/administratie Koninklijke bdu Uitgevers bv, Postbus 67, 3770 ab Barneveld. t (0342) 494 844, f (0342) 494 299, e [email protected] Nederland en België: per jaar € 131,05 (acceptgiro), € 129,05 (automatische incasso) of € 65,55 (studenten); per half jaar € 67,10 (acceptgiro) of € 65,10 (automatische incasso); per kwartaal € 34,85 (acceptgiro) of € 32,85 (automatische incasso). Europa: € 196,70 (acceptgiro). Rest van de wereld inclusief Israël: per jaar € 318,55 (acceptgiro). Half jaar Europa (6 maanden) € 98,35, half jaar rest van de wereld inclusief Israël € 159,25. Abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden automatisch verlengd, tenzij een maand voor het verstrij­ ken van de abon­ne­mentsperiode schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen. Losse nummers: € 3,–; beperkt verkrijgbaar in de losse verkoop in Nederland. Distributie: Van Gelderen, Gilze, t (0161) 45 73 00. Voor lezers met een leeshandicap verschijnt het niw ook op daisy cd-rom. Inlichtingen: Dedicon, Postbus 24, 5360 aa Grave, t (0486) 486 495, www.dedicon.nl Advertenties t (020) 623 55 84, f (020) 624 25 19, Koninklijke bdu Uitgevers bv inzake niw, Postbus 15341, 1001 mh Amsterdam

Mannetjes

Een lokjood. Iemand die zich als orthodoxe Jood verkleedt...

Ik hoop niet dat-ie gaat schreeuwen!

Advertentieverkoop: Roel Abraham, t 06-54 274 244, e [email protected] Deadline reserveren advertenties & aan­leveren materiaal: maandag tot 12.00 uur in de week van verschijning. Afwijken van de deadline alleen in overleg. Advertenties bij voorkeur per e-mail of fax aanleveren. Indien wij uw advertentie of familiebericht opmaken ontvangt u vóór plaatsing een proef. Proeven worden alleen per fax of e-mail verstuurd. Kosten, ontstaan door te laat, foutief, c.q. niet geplaatste advertenties, kunnen niet op het niw worden verhaald. Sjoelberichten: [email protected] Druk Koninklijke bdu Grafisch Bedrijf bv, Barneveld issn 0166-1949

3 8 | C 35

Brieven_02.indd 3

25 juni 2010

23-06-2010 17:48:34

f oto pag i n a

Z

ondag 6 juni vond de jaarlijkse herdenking plaats van de kindertransporten uit concentratiekamp Vught, 6 en 7 juni 1943. Bijna 1300 Joodse kinderen werden via Westerbork gedeporteerd naar Sobibor en daar vermoord. Donald de Marcas las de Duitse proclamatie voor.

Pianist Marcel Worms speelde onder andere de Kinderszenen van Robert Schumann.

s e rv i c e

n Herdenking kindertransporten in Kamp Vught

Foto’s: Carlo Huffner

Vanwege het ontbreken van de bijschriften nogmaals deze foto’s.

n Sjemoe’ot Heerenveen

O

p maandag 14 juni was er een uitje voor vrijwilligers van Sjemoe’ot Heerenveen naar de Orchideeënhoeve in Luttelgeest.

Stuur uw bijdragen (fotomateriaal van voldoende hoge resolutie, voorzien van bijschrift) naar de redactie van het niw: [email protected]

Foto: Ro Dalsheim Vlnr.: Ro Dalsheim, Gineke van Dam, Frederiek Schaafsma, Maurits Valk met vriendin, Marthe en Richard Bierman, Shirley Ensel van JMW.

n Theatervoorstelling JMW

O

p initiatief van JMW speelden op 3 en 10 juni jonge en oude Amsterdammers met een Joodse en allochtone achtergrond samen de voorstelling ‘Hoe maakt u het’ in de Uilenburgersjoel in Amsterdam. Fotos: Wybe Koopman

13 tammoez 5770

Fotopagina_Rika_03.indd 1

C 35

| 39

23-06-2010 17:03:38

40 | C 35

184435.indd 40

23-6-2010 14:35:45