TWEE EEUWEN OOSTERLEEK 21 !
!
Twee eeuwen Oosterleek 21
van boerderij via fruitbedrijf naar 'Bos en lommer'
! ! ! ! ! !
!
!
0.# 1.# 2.# 3.# 4.# 5.# 6.# 7.! ## 8.#
Bij#wijze#van#poortje# De#bodem#van#Oosterleek;#kadetjesland# Oosterleek#en#de#eigendom#van#de#locatie#tot#1823# De#Roosfamilie#en#Oosterleek;#Pieter#I# Pieter#II#Pieterszoon# Pieter#III#Pieterszoon# TraitHd'union.#Pieter#IV#Hendrikszoon# Pieter#V#Pieterszoon;!# de#percelen#van#Wouter#Molenaar# Pieter#V#Pieterszoon;## de#percelen#langs#de#weg# 9.# Pieter#V#Pieterszoon;# uitbreiding#van#de#huiskavel# # # #
Omslagfoto:!!Huis!Oosterleek!21!met!twee!schuren!en!boomgaard;!! op!de!achergrond!het!IJsselmeer.#
10.# 11# 12.# 13.# 14.# 15..# 16.# 17.# 18.# 19.##
# # # # # # Groente–#annex##fruitbedrijf# De#verbouwing#in#1915# Wouter#Roos#en#Zonen,#Pieter#en#Willem# De#boomgaard#onder#druk;#plannen#voor#een#camping# Behoud#van#de#boomgaard;#verbouwplan#1969# De#fruitsoorten#en#Hrassen# De#moestuin,#frambozenH#en#kruidentuin# Natuurwaarden# Artefacten;#funderingen#en#waterputten# Op#naar#permacultuur# Geraadpleegde#bronnen# Bijlagen#
! ! !
! ! ! !
! !
2! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! 0.!Bij!wijze!van!poortje! ! ! Begin!oktober!2011!kochten!Jeroen!Broeders!en!Lisan!Adolf!de! boerderijwoning!Oosterleek!21!met!twee!schuren!en!een!boomgaard!van! de!familie!Van!Sliedregt.!De!oppervlakte!van!het!geheel!bedroeg!2,8!ha! waarop!!L!zoals!zij!bij!latere!telling!!vaststelden!L!843!fruitbomen!stonden.# Wat!Jeroen!en!Lisan!aantroffen!was!een!romantisch!aandoende! hoogstamboomgaard,!die!slechts!gedeeltelijk!was!onderhouden!maar!in! dat!najaar!rijkelijk!peren,!appels,!kweeperen!en!walnoten!droeg.!Een! algehele!pluk!van!de!vruchten!is!er!in!dat!eerste!jaar!niet!van!gekomen! omdat!de!tijd!te!kort!was!om!de!afzet!en!de!pluk!te!organiseren,!maar! vooral!omdat!ze!allereerst!hun!aandacht!wilden!richten!op!de!verbouwing! van!de!woning.! Die!bestaat!uit!een!"voorL"!en!een!"achterhuis":!er!is!verschil!in! vloerhoogte!en!in!bouwstijl.!De!vloer!van!het!voorhuis!ligt!!60!à!70!cm! hoger!dan!die!van!het!achterhuis;!!het!voorhuis!lijkt!te!zijn!!gebouwd!op! een!terp!en!als!dat!inderdaad!het!geval!zal!blijken!te!zijn,!betekent!dit!dat! het!op!een!zeer!oude!bouwplek!staat.!Het!achterhuis!ligt!op! maaiveldhoogte.!Het!schuurgedeelte!achter!de!boerderij!is!in!de! zeventiger!jaren!van!de!vorige!eeuw!afgebroken!en!herbouwd!als!een! separaat!te!bewonen!achterhuis.! ! Omdat!Jeroen!en!Lisan!het!interieur!van!het!voorhuis!weer!zoveel! mogelijk!in!de!oude!toestand!!wilden!terugbrengen,!zochten!ze!in!het!! WestLFries!Archief!te!Hoorn!naar!vroegere!bouwtekeningen.!Die!vonden! ze,!maar!daar!ontdekten!ze!ook!nog!aanvragen!van!bouwvergunningen! voor!kassen!in!de!boomgaard.! ! !
! ! In!gesprekken!met!buurtbewoners!en!de!91Ljarige!heer!Willem!Roos! kregen!ze!het!een!en!ander!over!het!verleden!van!huis!en!boomgaard!te! horen,!en!omdat!ze!in!bouwL!en!landschapshistorie!geïnteresseerd!zijn,! wilden!ze!preciezer!weten!hoe!hun!eigen!stek!zich!had!ontwikkeld:!ze! wilden!L!voorzover!mogelijk!L!de!eigendomsgeschiedenis!van!huis!en! gronden,!de!bouwhistorie!van!het!huis!en!gebruiksgeschiedenis!van!de! gronden!uitgezocht!zien.!! Via!internet!en!kontakten!met!de!heer!Klaas!Roos!was!er!in!korte!tijd!! voldoende!genealogische!kennis!opgedaan!over!de!Oosterleekse!Roosen.!! Nadat!enige!generaties!van!die!familie!tot!1966!op!deze!locatie!een!bedrijf! hadden!gerund,!werden!huis!en!gronden!verkocht!aan!F.H.!Hergarden,!die! het!geheel!binnen!drie!jaar!doorverkocht!aan!architect!Dirk!van!Sliedregt.!! In!twee!fasen!verbouwde!deze!de!woning!en!de!fruitschuur.!! Een!van!de!hobbies!van!deze!architect!was!het!verzamelen!van!speciale! fruitrassen.!Dit!deed!hij!niet!op!grote!schaal,!maar!op!plaatsen!waar! bomen!uitgevallen!waren,!pootte!hij!jonge!aanplant,!zodat!in!de! compartimenten!met!één!ras!appels!of!peren!van!vóór1965!exemplaren! van!andere!rassen!te!vinden!zijn.! ! ! ! ! Om!alle!Pieters!Roos!die!de!dragers!zijn!van!de!tijdlijn!binnen!deze!geschiedenis! in!het!familieverband!te!kunnen!plaatsen,!volgt!hier!voor!de!lezer!eerst!een! stamboom.
3! !
Stamboom''van'de'Roosfamilie'm.b.t.'Oosterleek'21''Deel!I!!!!!!!!!! Voor!het!gemak!van!de!lezer!zijn!romeinse!cijfers!geplaatst!achter!de!namen!van!de!Pieters!die!dragers!waren!van!deze!geschiedenis1! !
Jan!Jansz!.! x!ca.!1665! Grietje!Pieters!! !
! Jan!Jansz!Roos![duinmeijer]!![ca.1675L!??]! x!1704! Isele!Simons![1679!L??]! ! !
Jan!Roos![bootsgezel]![1709!Den!Hoorn!–!1786!Hem]! x! Pietertje!Jans![?L!?]! ! !
Pieter!'I'[bootsgezel]! [1740!H[?]L!1793]! x!1766!!! Ida!Wiebes![ca.1735V[?]!L!1819]! !! ! ! ! ! Jan![landman/dijkbaas/dijkopzichter]!!!!Pieter!II'[aannemer!dijkwerk]!! !!! !Hendrik![dijkbaas]! [1766L1850]2! ! ! !!!!!!! [1768L1824]! ! ! ! ![1772!L1833]! x1)!Geertje!Pronk! ! ! !x1)!Greetje!Eilander! ! !!! [#Zie#voor#de#tak#van#Hendrik#Roos#Deel#II#van#de#Stamboom]! x2)!Klaasje!Naber! !!! ! !x2)!Antje!Boerdijk! ! ! ! ! ! !!!!! !x3)!Trijntje!Rooker![1789L1830]!! !!! ! ! ! ! ! ! ! ! Pieter!! !!Willem!!Ida!!!Jantje!!Andries!!Trijntje! ! ! !Jan![landman]!!!!!! Pieter!III![werkman/landman]!!! ! !!!!!!!!!! ! [landman!! ! ! ! ! ! ! [1797L1839]!!!!!!!!! [1799L1835]! ! ! te!Westerblokker]! ! ! ! ! ! x!1826! ! ! x1822! ! !!! ! !!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! ! Antje!Bakker!!!!!! ! Maartje!Buij![1799HL1835]! ! !!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! !! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!o.a.!!Pieter!en!Jan!!! ! Pieter,!Geertje,!Maartje!en!Antje!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!!!!!!!!!!!!!!!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1 2
!
Bewerkt naar gegevens van de heer Klaas Roos. Vanaf deze generatie geboren en overleden te Oosterleek tenzij anders aangegeven. H= Hem, S= Schellinkhout, V=Venhuizen, W= Wognum, Wi = Wijdenes [zal in de meeste gevallen toch betrekking hebben op Oosterleek].
4!
Stamboom''van'de'Roosfamilie'm.b.t.'Oosterleek'21''Deel!II! ! ! !
!
!
!
!
!
!
!
! ! !
! ! !!!!!!
!!!!!!! ! !
! !!!!!!! !
! ! !
! !!! !
! !
!
!
!
!
!!!!!!!!!
!
!!
!
!
!
!
!Hendrik![dijkbaas]! ![1772!L1833]! !x! ! !Antje!de!Wijs![1778!L1833]!
! ! ! ! ! ! ! !!!Pieter!!IV'[bouwman,!landman]!! ! ! !!!Jan![arbeider/koopman]!!!!!!!!!!!!Willem!!! !!!!!!Ida!! !!!!!!!!!!!!Gerrit!!!!!!!!!!!!Elle!!!!!!!!!!!Klaas!!!!!!!Greetje!!!!!! ! [1804L1901!]! ! ! ! ! ! ±1808! ! !!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !x1)1829/x2)1850! ! ! ! ! x!1832! ! !!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 1)!Maartje!S.!Haas![1801WiL1849]! ! ! Geertje!Galis! !!!!!!!!!!!!!! 2)!Marijtje!Bruin![1813WL1892]! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! !!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!! ! ! ! !! 1/Antje!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !! ! Antje!en!Maarten! ! 2/!Pieter!V'[bouwman/tuinbouwer/tuinder]! ! ! ! ! ! [1852L1936!Wi]!! ! ! ! x1876! ! Grietje!Molenaar![1855WiL1939Wi]! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!Marijtje!! !!!!!!!!Wouter![tuinbouwer!tot!±1965]! ! ! !!!!![1885L1972]! !!!!!!!![1890L!1970!Hoorn]! ! ! ! ! !!!!!!!!!x!1915! ! ! ! ! !!!!!!!!Trijntje!Bouwer![1892VL!1982!Hoorn]!!! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !!!!!! Pieter!!VI! ! !Willem!! !!!!!!!!!!!!!!![1917L1951]! ! [1921!L!!!]! x! ! !! x! Teetje!H.!Dekker!!!!!!! Jannetje!v.!Eeten![1921!–!1996]!! ! ! ! ! !
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
!
5! !
1.!De!bodem!van!Oosterleek;!kadetjesland! ! Meer!dan!een!morfogenetisch! beeld!aandragen!van!WestLFriese! bodem!ligt!buiten!het!bestek!van! dit!artikel.! In!de!bodem!van!het!noordelijke! en!oostelijke!gedeelte!van!WestL Friesland!vind!je!uit!het! Subboreaal![en!daarin!uit!de! periode!ca.!2000L1000!vóór!het! begin!van!de!jaartelling]! vertakkingen!van!een!oude,!nu! gevulde,!wadgeul!waardoor!vanaf! Bergen!het!water!van!de!Noordzee! inbrak;!een!zijtak!bevindt!zich! onder!Wijdenes!en!Oosterleek![Zie! afb.2!en!3],!die!zelfs!doordrong!in! het!gebied!waar!later!de!! Zuiderzee!ontstond.!Deze!geulen! werden!gevuld!met!zeeklei,! slibhoudend!zand!en!lichte!zavel.! Voor!het!overige!heeft!de!bodem! [in!de!omgeving]!van!Oosterleek! 21!een!enigszins!andere! samenstelling!! Over!de!vraag!hoe!het!huidige! bovenste!humeuze!zavelige!pakket! van!50!tot!80!cm!dik!ontstaan!is,! zijn!de!geologen!het!nog!niet!eens;!maar!dat!zo'n!laag!in!de!boomgaard! aanwezig!is,!is!een!feit.!Mogelijk!is!die!door!veraarding!van!een!!latere! veenlaag!en!grondbewerking!gedurende!tientallen!eeuwen!ontstaan.! ! ! !
! !
! 2.!De!bodem!van!WestLFriesland.!![Detail!van!Blad!5!van!de!bodemkaart!van! Nederland.!StiBoKa,!1974]! In!de!omgeving!van!Oosterleek!jonge!zeekleigronden,!diep!humeus.! Kleur!24![cremekleurig]:!kleiig!zand!en!sterk!zandige!klei;! Kleur!26![donkerbruin]:!zware!klei;! Kleur!27![middenbruin]:!complex!van!kleiig!zand!tot!!matig!zware!klei.! !
10! !
! 3.!Het!zeegat!van!Bergen![NLH].!Het!zeewater!drong!via!een!opening!in!de!duinenrij! [volg!de!pijlen]!binnen!en!kwam!tot!in!Oosterleek.![Gedeelte!van!Fig.15!in!De#bodem# van#NoordHHolland.]!!
!
Bewoners!vestigden!zich!op!kreekruggen!en!op!terpen.!Langs!kreken,! zoals!de!Leek,!die!meanderend!een!weg!zochten!om!het!water!af!te! voeren,!werden!toen!het!gebied!bewoond!raakte,!waar!nodig!kades! aangelegd.!! In!de!periode!van!de!ontginningen!werden!met!de!beproefde!methode! van!ontwatering!–!zoals!deze!ook!elders!in!het!land!werd!toegepast!–!! op!regelmatige!afstand!vanuit!een!ontginningsas!sloten!gegraven.!De! uitgegraven!specie!werd!gebruikt!om!het!land!op!te!hogen.! Bij!het!opschonen!van!de!sloten!werd!door!de!eeuwen!heen!de!bagger! over!het!perceel!verspreid.!Het!ene!was!goed!voor!de!ontwatering!en!!
het!andere!voor!de!bemesting.!Door!steeds!van!de!randen!af!naar!het! midden!toe!te!ploegen!werden!de!percelen!daar!het!meest!! opgehoogd,!zodat!het!water!naar!de!zijkanten!afliep.!Het!landschap!dat! zo!ontstond,!wordt!in!WestLFriesland!"kadetjesland"!genoemd.3! !! Na!het!inklinken!van!de!bodem!als!gevolg!van!de!ontginningen!en!de! daaropvolgende!bedijkingen,!sloeg!de!zee!geregeld!toe.!Uit! veiligheidsoverwegingen!bleven!de!bewoners!hun!huizen!–!bij! voorkeur!L!op!de!oude!terpen!bouwen.4! Zolang!de!landbouw!met!handbediende!werktuigen!of!met!ossenL /paardentractie!werd!uitgevoerd,!paste!de!boven!beschreven! maatvoering!van!de!perceelsindeling!uitstekend.! Vanaf!de!jaren!'60!gingen!de!poldersWijdenes!en!Oosterleek!op!de! schop.!Bij!de!ruilverkaveling!verdwenen!veel!sloten!om!met!grotere! landbouwmachines!vele!malen!meer!en!sneller!te!kunnen!produceren;L! met!krachtiger!gemalen!kon!het!waterpeil!beter!beheerd!worden.!! In!ruilverkavelingen!is!een!hoogstamboomgaard!moeilijk!uitruilbaar;! vandaar!dat!de!gronden!van!Oosterleek!21!buiten!de!herverkaveling! werden!gehouden.!En!zo!komt!het!dat!je!in!deze!boomgaard!nog!de! oude!perceelsindeling!kunt!aantreffen!die!in!b.v.!de!"open!glop"5!tussen! de!kernen!van!Oosterleek!en!Wijdenes!verdwenen!is.! Bovendien!zijn!in!de!boomgaard!de!meer!dan!twee!eeuwen!oude!lager! gelegen!rietlandpercelen!langs!de!dijk!nog!herkenbaar![in!afb.4!de! percelen!139,!148,!149,!161!en!162]!en!is!een!aantal!!gedeeltelijk! verlande!binnensloten!daartussen!nog!!te!traceren!in!de!vorm!van!een! delling!of!plasdraspartij.! De!parcelering!in!de!boomgaard!van!Oosterleek!21!is!een!historischL geografisch!relict!en!verdient!daarom!in!stand!te!worden!gehouden.!Dit! geldt!ook!voor!de!restanten!van!de!kassenfunderingen!en!de!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 3 4
5
J. Stobbe in de Westfriese Omringdijk , 2009, 159-162. Op de hoogtekaart van Nederland ligt het grootste deel van Oosterleek op –0,5 m NAP. Hier in de betekenis "open onbebouwde ruimte" Bron: Woordenboek der Ned. Taal; http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M020622&lemma=glop
11! !
waterputten!als!historischLagrarisch!archeologische!elementen.![Zie! daarvoor!de!paragrafen!10!en!16.!
! ! ! ! ! ! ! !
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 4.!De!percelen!(inclusief!het!gedeelte!van!perceel!446!dat!later!aan!de!buurman!van! Oosterleek!33!werd!verkocht)!met!daarin!de!kavelnummers!naar!de!situatie!van! 1970!op!de!bouwtekening!die!architect!D.!van!Sliedregt!in!dat!jaar!heeft!ingediend! bij!de!aanvrage!voor!de!bouwvergunning!voor!een!garage.!De!afmetingen!van!de! ingetekende!woning!en!de!vroegere!fruitschuur!zijn!van!vóór!de!verbouwing;!het! donkere!vierkantje!!geeft!de!maat!en!de!plaats!aan!van!de!geplande!maar!nietL gebouwde!garage![zie!ook!afb.47].!De!toegang!tot!het!pleintje!en!de!garage!liep!via! het!meer!dan!een!eeuw!oude!overpad!aan!de!westzijde!van!Oosterleek!23.!Er!is!nog! geen!oprit!aan!de!oostzijde!van!nr.23.!!Op!een!uitzondering!na!duiden!de!gebroken! lijnen!op!deze!afbeelding!al!dan!niet!verlande!binnensloten!aan.![Gemeente! Wijdenes!Oosterleek,!toegang!1223_BD,!inv.nr.!350.!WestLFries!Archief.]!![Perceel! 485!is!foutief!aangeduid!met!483.]![Het!noorden!rechts!onder.]!
! ! ! ! ! !
! 12!
2.!Oosterleek!en!de!eigendom!van!de!locatie!tot!1823! ! Oosterleek!bestaat!uit!één!meanderende!weg!met!aan!beide!zijden! lintbebouwing.!Aan!de!oostzijde!van!het!dorp!loopt!deze!weg!uit!op!de! dijk!langs!het!IJsselmeer.!Tot!het!dorp!behoort!ook!een!aantal! woningen!aan!de!binnenzijde!van!de!dijk!waar!deze!vanaf!de!TL splitsing!in!noordelijke!richting!gaat.!Op!de!plaats!waar!de!dijk!in! zuidelijke!richting!een!nagenoeg!haakse!bocht!maakt,!staat!de! "vuurtoren",!op!de!topografische!kaarten!uit!de!negentiende!en! twintigste!eeuw!"lichtpaal"!genoemd.! Vanaf!het!einde!van!de!achttiende!tot!in!de!eerste!helft!van!de! twintigste!eeuw!was!het!dorp!en!agrarische!gemeenschap.!De! beroepsbevolking!bestond!uit!wat!in!de!negentiende!eeuw!'landman'!of! 'bouwman'!en!'werkman'!of!'dagloner'!werd!genoemd.!Tussen!1650!en! 1807!had!de!Oosterleekse!kerk!een!eigen!predikant,!er!was!in!de! plaatselijke!school!een!'onderwijzer!der!jeugd',!een!'tapster'!dreef!de! dorpskroeg!naast!de!kerk,!en!een!winkelier!verkocht!die! levensmiddelen!waarin!de!bevolking!niet!zelfvoorzienend!was,!en! kleine!dagelijkse!benodigdheden,!als!band!en!garen.!! Getrouwd!werd!er!binnen!de!dorpsgemeenschap!of!met!mensen!uit!de! omgevende!dorpen,!en!voornamelijk!met!leden!uit!de!"eigen!kaste".! Echtscheidingen!kwamen!nauwelijks!voor.!Als!vrouwen!in!het! kraambed!overleden,!werd!kort!daarna!hertrouwd.!De!voornaamste! reden!lijkt!te!zijn!dat!de!taakverdeling!binnen!het!gezin!verstoord!was! door!het!overlijden.!Door!een!tweede![of!derde]!huwelijk!werden!de! huishoudelijke!taken!weer!uitgevoerd.! Voor!notariële!zaken!werd!voornamelijk!een!beroep!gedaan!op! notarissen!die!resideerden!te![Ooster]Blokker!of!Grootebroek.!In!de! tweede!helft!van!de!negentiende!eeuw!werd!zo!nu!en!dan!ook!wel! beroep!gedaan!op!een!notaris!uit!Hoorn.!! Familieberaden!betroffen!voornamelijk!kwesties!rond!rechten!van! minderjarige!kinderen.!Dergelijke!familiebijeenkomsten!vonden!dan! plaats!onder!leiding!van!de!vrederechter!uit!Hoorn.! !!!
In!de!zeventiende!en!achttiende!eeuw!heeft!zich!een!aantal! gebeurtenissen!voorgedaan!die!zwaar!gedrukt!hebben!op!het! economische!en!maatschappelijke!leven!van!WestLFriesland.! Een!van!die!gebeurtenissen!was!een!watersnoodramp,!de! Allerheiligenvloed,!waarbij!in!1675!de!omringdijk!bij!Schardam! doorbrak.6! Gedurende!de!achttiende!eeuw!had!WestLFriesland!zoals!elders!in!het! land!een!aantal!periodes!te!lijden!onder!runderpest,!met!grote!sterfte! onder!het!vee.!Dat!was!in!de!jaren!1713L1719,!1744L1754!en!1769L 1771.!In!een!paar!maanden!tijd!kon!door!deze!ziekte!onder!het!vee!een! welgestelde!boer!in!grote!armoe!vervallen.! Vanaf!1731!moesten!de!Westfriezen!opdraaien!voor!hoge!dijklasten! toen!de!paalwerken!langs!de!dijk!werden!aangevreten!door!de! paalworm.7!Scandinavische!balken!werden!vervangen!door!Drentse! hunebedkeien!en!later!Noorse!steenblokken.!In!1735!waren!er!al! 58.422!lasten!steen!aangevoerd.8! In!1804!publiceerde!C.!Carbasius!te!Hoorn!een!'Advis'!aan!de! Gedeputeerd!Bestuur!van!Holland!waarin!hij!een!beeld!gaf!van!de! ellende!waarin!onder!andere!Oosterleek!!zich!bevond.!Hij!wijst!op!de! morgens!landbouwgrond!die!de!verhoging!van!de!dijk!!in!de!jaren!1776! L77!gekost!heeft![alleen!Oosterleek!al!5!morgen!355!roeden],!maar!ook! vermeldt!hij!de!slechte!toestand!van!de!weilanden!door!de!unjer! [=heermoes]!en!de!verzakking!van!het!land.!Bovendien!meldt!hij!het! bedrag!waarop!de!verbetering!van!de!dijken!in!Drechterland!in!1803! begroot!is:!ƒ!1.!591.469.9!!! Mede!door!de!hier!vermelde!rampen!en!lasten!liep!het! bevolkingsaantal!in!de!achttiende!eeuw!terug.!Volgens!het!cohier!van! de!Verponding!uit!1632!stonden!er!in!dat!jaar!te!Oosterleek!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 6 7 8
9
Het jeugdboek De Waterwolf van André Nuyens heeft deze ramp tot onderwerp. Hameleers 1986, 23; Brouwer 1932, 142-144. Een last is een inhoudsmaat die in Amsterdam bestond uit 27 mud, en een mud 3 uit ca. 111 liter; kortom bij een last ging het om ruim 2,5 m stenen. Carbasius 1804, 51-51
13! !
! 5.!De!transportakte!d.d.!29!augustus!1725,!waarbij!huis!en!erf!!die! de!voorganger!waren!van!het!latere!Oosterleek!21,!verkocht!werd! aan!Jacob!Jansz!Cool.!![Zie!voor!de!transcriptie!bijlage!3.]!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
negenentachtig!huizen,!bij!de!verponding!van!1731!was!het!aantal! teruggelopen!tot!45.10!Volgens!de!volkstelling!van!1799!telde! Oosterleek!100!inwoners.11!Maar!deze!wijzigingen!in!de!aantallen!van! de!bevolking!en!het!verval!van!huizen!kunnen!mede!veroorzaakt!zijn! doordat!er!zoals!veel!andere!WestLFriezen!ook!vanuit!Oosterleek! inwoners!hun!heil!gezocht!hebben!op!het!nieuwe!land!van!de!NoordL Hollandse!droogmakerijen!,!waar!ze!bovendien!vrijgesteld!waren!van! dijklasten!of!doordat!ze!gestimuleerd!door!Hoornse!of!Enhuizense! contacten!naar!WestLof!OostLIndië!zijn!vertrokken.12! ! De!geschiedenis!van!de!locatie!die!later!Oosterleek!21!werd,!is!vrijwel! zeker!achterhaald!tot!1725.!In!de!oudLrechterlijke!archieven!van!! Wijdenes!werd!een!akte!aangetroffen!van!de!29e!augustus!1725! waarbij!de!schepenen!Dirk!Claesz!Heuvel!en!Jan!Germentsz!daartoe! gekwalificeerd!door!de!Edele!Mogende!Heren!Gecommittteerde!Raden! van!WestLFriesland!aan!de!oudschepen!Jacob!Jansz!Cool13!hebben!een! huis!met!erf!!verkocht,!dat!in!de!administratie!van!het!dorp!was! opgenomen.14,!Het!perceel!was!!575!roeden!groot,!en!lag!ten!westen!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 10
11
12 13
14
! ! !
Resolutien van de Heeren Staaten van Holland en West-Friesland, in haar Edele Groot Mog. Vergadering genoomen in de jaare 1755, 366. Om een indruk te krijgen van de verarming en de gevolgen van de dijkverzwaring, zie idem, 355368. Generaale Volksmeenigte in de Bataafsche Republiek –Volkstelling 1795 (gedigitaliseerd). Carbasius 1804, 23 In Resolutien van de Heeren Staaten van Holland en West-Friesland, in haar Edele Groot Mog. Vergadering genoomen in de jaare 1755,, 357 wordt vemeld dat in 1700 een huis van Jacob Jansz, werd geamoveerd maar dat in 1733 nog niet uit de boeken was verwijderd. Deze Jacob Jansz is mogelijk dezelfde persoon. Huizen en landerijen die verlaten werden omdat de eigenaren de kosten niet meer konden opbrengen, kwamen in de boeken van het dorp te staan. Naar het zich laat aanzien – ik heb het niet uitgezocht - werden de verpondingskosten over de eigendommen van het dorp betaald uit de opbrengst van verkochte stukken land
14! !
van!de!kerk!in!de!banne!van!Oosterleek.15!!De!verkoopprijs!werd!in!de! akte!niet!vermeld.!! Het!gaat!!hier!vrijwel!zeker!om!hetzelfde!huis!en!erf!als!dat!waarop! Klaas!Florisz16!in!1775!een!hypotheek!nam.!Dat!kan!alleen!via!een!! omweg!worden!aangetoond,!omdat!de!akte!waarbij!hij!het!huis!met!de! grond!gekocht!heeft,!niet!is!gevonden;!ter!verklaring!daarvoor!kan! dienen!dat!de!transportakten!tussen!1733!en!1741!in!het!OudL! rechterlijk!Archief!van!Wijdenes!–Oosterleek!ontbreken.18!!! De!veronderstelling!dat!het!in!genoemde!akten!om!hetzelfde!perceel! gaat,!kan!onderbouwd!worden!met!de!volgende!feiten:!in!de!akten!van! 1725!en!1775!zijn!de!omschrijvingen!van!de!oppervlakte!aan!huis!en! erf!en!van!de!locatie!identiek;!bovendien!werd!het!perceel!in!beide! akten!aan!de!westzijde!belend!door!grond!van!eigenaren!met!dezelfde! achternaam:!Schoenmaker;!waarschijnlijk!was!het!in!1725!de!vader!of! grootvader!met!de!naam!Cornelis20!en!in!1775!de![klein]zoon!Jan.!! Op!27!mei!1775!nam!Klaas!Florisz!een!hypotheek!op!huis!en!grond!bij! Jacob!Jansz.!de!Wijs,!"groot!150!caroly21!guldens".!Het!huis!met!575! roeden!aan!Erf!en!gronden!diende!als!onderpand.22!![Afb.6.]!! Op!2!mei!1780!verkocht!Klaas!Florisz!"Een#Stukje##grasLand#gelegen# onder#de#Banne#van#Oosterleek#groot#175#R,23,#Belent#Heertjen##
# # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # #
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 15
16 18
20
21 22
23
Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801, d.d. 29 augustus 1725.- In het Cohier der verponding te Oosterleek [1731] wordt de huurwaarde van het huis van Jacob Cool het hoogst getaxeerd van alle 45 huurwoningen en eigen huizen in Oosterleek. Zie de bijlage 3 voor gegevens over Klaas Florisz. Oud-rechterlijke en Weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.nr 4801 bestrijkt de periode 1704-1733 en inv.nr.4802 de periode 17411801. In het Cohier van de verponding van 1731 worden zijn erven als eigenaar vermeld. munteeneid stammend uit de zestiende eeuw met de kop van Karel V. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.4802, Transportakten en hypotheken, d.d. 27 mei 1775. West-Fries Archief. 2 175 roeden = ca. 2475 m .
# # #
!
15! !
Woutersz24#ten#oosten#Klaas#Florisz#ten#Westen";Woutersz25#ten#oosten# Klaas#Florisz#ten#Westen";!de!koper!was!Floris!Bierhaalder.26!! Op!27!februari!1783!verkocht!Klaas!Florisz!aan!Bastiaan!Pater!wat!er! nog!overbleef!van!zijn!bezit.!Volgens!de!transportakte!!ging!het!om!een! oppervlakte!van!400!roeden27!en!werd!daarvoor!een!"Zom!van!280! Caroly!guldens"!betaald.28![Afb.7].! De!som!van!de!oppervlakten!uit!de!akten!van!1780!en!1783!is!gelijk! aan!de!in!de!akte!van1775!genoemde!575!roeden.!In!de!marge!van!de! akte!van!1775!werd!in!1783!genoteerd!dat!de!hypotheek!op!3!maart! van!dat!jaar!werd!afgelost.!Wat!de!reden!!voor!Klaas!is!geweest!dat!hij! in!korte!tijd!tot!een!hypotheek!en!twee!deelverkopen!genoodzaakt!was,! is!niet!bekend!maar!hij!hield!niet!meer!dan!130!caroli!guldens!over.! Op!1!september!1789!overleed!Klaas!en!werd!pro!deo!begraven.!Zijn! overlijden!werd!bij!de!kerk!gemeld!door!Bastiaan!Niensz.![Pater].29!! ! Bastiaan!Pater!was!op!13!januari!1759!te!Oosterleek!geboren!als!zoon! van!Nien!Pater!en!Aaltje!Bastiaans.!Hij!trouwde!op!21!december!1781!
met!!Trijntje!Gerritsz!Bruijn.30!In!1812!en!1816!was!hij!visser!van! beroep,!in!1822!!landman.31!! Hij!overleed!op!17!oktober!1823!in!het!huis!Oosterleek!Nr.!13.32! Een!maand!later!werden!huis!en!grond!verkocht!aan!een!lid!van!de! familie!Roos.!Deze!koop!komt!aan!de!orde!in!paragraaf!5.!Maar!nu!dient! de!aandacht!eerst!uit!te!gaan!naar!de!familiegeschiedenis!van!de! Roosen.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 24
25
26
27
28
29
In de akte van 1775 en 1783 wordt Heertje Paulisz als belendende eigenaar genoemd. Bij het opmaken van de akte in 1780 zal de naam wel verkeerd verstaan zijn. In de akte van 1775 en 1783 wordt Heertje Paulisz als belendende eigenaar genoemd. Bij het opmaken van de akte in 1780 zal de naam wel verkeerd verstaan zijn. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.4802, Transportakten en hypotheken, d.d. 2 mei 1780. Gelet op het ronde getal en het geringe landmeetkundige belang van een exacte bemeting van percelen die door sloten omgeven waren, kan men bij de nauwkeurigheid van deze maat vraagtekens plaatsen. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003 inv.4802, Transportakten en hypotheken, d.d. 27 februari 1783. West-Fries Archief. – In het archief ontbreken de akten uit de periode waarin vermoedelijk Klaas `Florisz het huis met de gronden gekocht heeft van naar lle waarschijnlijkheid Jacob Cool Wijdenes, Doop-, trouw- en begraafboeken.Toegang 1702. inv.nr.7 folio 165/166. West-Fries Archief.
7.!Gedeelte!van!de!transportakte!van!huis!en!grond!staande!en!gelegen!op!de!locatie! van!het!latere!Oosterleek!21.!Klaas!Florisz.!verkocht!in!1783!zijn!eigendom!aan! Bastiaan!Pater.![Zie!voor!transcriptie!bijlage!5.]! ! !! ! ! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ! 30 ! Wijdenes Doop-trouw-en begraafboeken. Toegang 1702, inv,nr.7 blad 45. ! West-Fries Archief. – Het paar kreeg (6) 5 kinderen. 31 Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn toegang 39 inv.nr.181 aktenr.13, inv.nr.184 aktenr.48 en inv.nr.188 aktenr.9. Noord-Hollands Archief. 32 Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Burgerlijke Stand, overlijdensakte, 1823.
16! !
3.!De!Roosfamilie!en!Oosterleek;!!Pieter!I![1740G1793]! ! Het!spoor!terug!van!de!Oosterleekse!familie!Roos!is!tot!in!de! zeventiende!eeuw!redelijk!goed!te!volgen.!Wil!je!verder!terug!dan!moet! er!te!veel!gegist!worden.!! Halverwege!genoemde!eeuw!trok!mogelijk!vanuit!Haarlem!een!Jan! Janszoon!Roos!naar!Texel.!Hij!zou!op!dat!eiland!duinmeijer!!geweest! zijn.!Rond.1665!trouwde!hij!met!Grietje!Pieters.!Een!van!hun!kinderen,! Jan!Jansz.,!trouwde!in!1704!in!Den!Hoorn!met!Isele!Simons!die! afkomstig!was!van!Den!Burg.!Hun!zoon!Jan!Jansz.!werd!bootsgezel,! zeeman,!en!kwam!terecht!in!Hem34![NLH].!Vanuit!Lekerhaven!werd!in! die!tijd!mogelijk!deelgenomen!aan!de!Oostzeevaart!ook!al!zullen!de! meeste!bootsgezellen!uit!Hem!wel!aangemonsterd!hebben!op!schepen! die!!vanuit!Hoorn!en!Enkhuizen!uitvoeren.!! Jan!trouwde!met!Pietertje!Jans,!en!dit!paar!kreeg!een!zoon!Pieter! [1740L1793],!de!eerste!van!de!reeks!Pieters!die!in!deze!historie! optreden.!Deze!Pieter!I!trouwde!met!de!uit!Venhuizen!afkomstige!Ida! Wiebes.!Het!paar!ging!wonen!in!Oosterleek.!Pieter!had!hetzelfde! beroep!als!zijn!vader!en!voer!ook!voornamelijk!naar!plaatsen!rond!de! Oostzee.!Maar!zo!nu!en!dan!monsterde!hij!aan!voor!Cadix!en!Cartagena! –!"Korte!Giena"!zeiden!de!bootsgezellen!L!in!Spanje!en!was!soms! maanden!van!huis.!! Vóór!iedere!vaart!konden!de!bootsgezellen!uit!Hem!zich!verzekeren! tegen!"een!verloren!reis"!of!erger.!Het!register!waarin!de! verzekeringspremies!werden!opgetekend!bestaat!nog!en!bevindt!zich! in!het!WestLFries!Archief.! Vanaf!het!begin!van!de!achttiende!eeuw!raakte!de!zeevaart,!de!handel! en!de!visserij!in!het!WestLFriese!gebied!door!de!internationale!politieke! situatie!en!de!grote!zuigkracht!van!Amsterdam!aan!het!kwijnen;! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 34
In 1772 was hij een van de mensen die de jaarrekening van de Bootsgezellenbeurs van Hem hebben gecontroleerd waarna hij zijn handtekening eronder heeft gezet. [Bootsgezellenbeurs van Hem. Registers van Inkomsten en Uitgaven deel 2 [1772-1830]. Toegang 0499. West-Fries Archief]
! daarom!zullen!drie!zoons!van!Pieter!en!Ida35,!na!ook!op!zee!geweest!te! zijn,!werk!aan!de!wal!gezocht!hebben.!In!Oosterleek!vonden!ze!dat!aan! de!Omringdijk!en!dan!waarschijnlijk!voornamelijk!aan!de!zeedijk! tussen!Enkhuizen!en!Hoorn.!Zoon!Jan![1766L1850]!wist!zich!op!te! werken!tot!"opziender!der!dijk",!zoon!Pieter![!1768L1824]!heet!in! bepaalde!documenten!"aannemer!van!dijkwerk"!en!Hendrik![1772L
! 8.!Lekerhaven![volg!de!pijl]!op!de!Nieuwe!Kaart!van!het!Dijkgraafschap!van! Drechterland!![Govert!Oostwoud,!hermeting!J.!Pool!en!J!Groes,!1775.!! !Arch.!Watersch.!WestLFriesland!Hoorn.]!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 35
Zoon Pieter staat in het register van de Bootsgezellenbeurs genoteerd als "Pieter Roos de Jonge".
17! !
1833]!werd!"dijkbaas".!36! Door!de!teruggang!in!de!zeevaart!veranderde!de!Bootsgezellenbeurs! van!karakter:!!het!uit!stuivers!en!guldens!opgebouwde!fonds!van!de! onderlinge!verzekeringsmaatschappij!werd!in!de!vorm!van!leningen! uitgegeven.!Daarvan!wisten!genoemde!zonen!gebruik!te!maken.!In!het! register!van!inkomsten!en!uitgaven!van!de!Bootsgezellenbeurs!staat! vermeld!dat!er!in!1817!sprake!was!van!9!obligaties! [schuldbekentenissen]!waarvan!er!een!ten!laste!kwam!van!Pieter!Roos,! groot!ƒ!1000,L!waarvoor!hij!!ƒ!50,L!rente!per!jaar!betaalde.!! ! ! !
In!1826!werd!deze!lening!overgenomen!door!Jan!Roos!die!in!dat!jaar! een!bedrag!van!ƒ!63,L37!aan!de!bootsgezellenbeurs!betaalde!en!de!jaren! daarna!tot!1830!weer!ƒ!50,L.! Die!duizend!gulden!is!een!fors!bedrag!;!andere!leningen!die!in!dat! register!vermeld!staan.!belopen!honderd!tot!driehonderd!gulden,!wat! bijvoorbeeld!het!geval!was!bij!broer!Hendrik!Roos!die!honderd!gulden! leende.38!!! Verderop!zal!duidelijk!worden!welke!Jan!en!welke!Pieter!bij!die! leningen!betrokken!waren.!
!
9.!Advertentie!in!!de!Opregte# Haarlemsche#Courant!!van!4!maart! 1824!waarin!voor!nadere!informatie! over!de!uit!te!voeren!werkzaamheden! aan!de!Zuiderdijk!wordt!verwezen! naar!opzichter!Jan!Roos!.!
! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 36
In 1805 [onder raadpensionaris Schimmelpenninck] werd de Waterstaat zodanig gereorganiseerd, dat er in de technische staf op rijks- en departementaal niveau beambten werden geworven voor de functie van opziener. Mogelijk kwam Jan Roos toen in functie. De functies van 'dijkbaas' en 'aannemer van dijkwerken' kwamen al veel eerder voor.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 37 38
De dertien gulden zullen wel overschrijvingskosten zijn geweest. Zie voor de bootsgezellenbeurs van Hem ook het boek van Piet Boon, Van Hondenhemel tot Munnickay.
18! !
4.!Pieter!II!Pieterszoon![1768G1824]! ! Dat!de!zonen!van!Pieter!I!die!leningen!waarschijnlijk!hebben!afgesloten! om!grond!in!Oosterleek!te!kopen,!kan!worden!afgeleid!uit!!de! transportakten![koopakten]!uit!de!jaren!1800L1810.39!Van!de!dertien! akten!uit!die!jaren!waarbij!de!zonen!van!Pieter!I!betrokken!waren,!was! Jan!de!meest!ondernemende.!Uit!die!akten!blijkt!dat!Jan!toen!al!bezig! was!om!door!gerichte!aankoop!aaneensluitende!percelen!in!bezit!te! krijgen.40!In!1824!had!elk!van!de!drie!broers!grond!in!Oosterleek!zoals! blijkt!uit!de!Oorspronkelijk!Aanwijzende!Tafel!van!Wijdenes!en! Oosterleek.41!# Pieter!II![1768L1824]!was!het!die!in!1806!een!stuk!land!kocht!van!zijn! moeder!Ida!Wiebes!in!de!banne!van!Oosterleek42.!Hieruit!kun!je! opmaken!dat!Pieter!I!al!gezorgd!had!voor!een!'pied!à!terre'.!In!1814!zou! Pieter!II!een!huismanswoning!met!erf!!in!Oosterblokker!hebben! gekocht,!maar!dat!is!niet!juist.43!In!1817!kwam!hij!wel!in!het!bezit!!van!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 39
40
41
42
43
Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek.Toegang 0003 inv.4803, Transportakten en hypotheken 1801-1811 [microfiche 1 en 2] van de data 9-7-1802, 13-12-1802, 24-2-1803, ?-5-1803, 5-3-1806, 28-8-1806, 31-11810,1-2-1810. West-Fries Archief. Bij zijn dood in 1850 bezat hij 12,76 ha over 30 perceeltjes vespreid, alle in Oosterleek. Dat is het register waarin beschreven staat wie de eigenaren waren van bepaalde percelen grond. De nummers in de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel van Wijdenes en Oosterleek verwijzen naar de percelen op de kadastrale kaart die in 1824 van Wijdenes en Oosterleek werd getekend: Kadastrale Kaart 18111832. Sectie B-blad 02. West Fries Archief. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 003 inv.4803 [ microfiche 1 folio 31 verso]. West-Fries Archief. In een archiefstuk waarin de inventaris beschreven wordt die Trijntje Rooker, de derde vrouw van Pieter II, na het overlijden van haar man in 1825 door notaris Muntjewerff te Oosterblokker liet opmaken van de door haar man nagelaten boedel. [Oud-notarieel Archief, Oosterblokker, Notaris Muntjewerff, inv.nr. 402 proces-verbaal d.d.25 maart 1825. West-Fries Achief]. Daarin was onder ander opgenomen een "Extract uit een proces verbaal gepasseerd voor ons Notaris en getuigen alhier den tweeden November Achttien honderd veertien behoorlijk geregistreerd waardoor aan Pieter Roos in eigendom is overgedragen een
! ! een!stuk!bouwland!in!de!omgeving!van!de!huidige!Elbaweg!in! VenhuizenLHem44.!Vrijwel!zeker!heeft!hij![mede]!daarvoor!in!dat!jaar! de!duizend!gulden!geleend!van!de!Bootsgezellenbeurs.45!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
44
45
Huismanswoning, Erf en boomgaard groot honderd zeven en zestig een/zesden roeden, staande en gelegen te Oosterblokker, [...]". Volgens de O.A,T. bezat Pieter Roos daar in 1824 ook nog een weiland en een perceel bouwland. De woning en grond lagen aan de Lageweg, ter hoogte van de huidige kruising Provinciale weg Hoorn-Enkhuizen en de afslag HN80; deze vaststelling op basis van vergelijking van de percelen op de kadastrale Kaart [1824], Westerblokker Sectie B blad 2 percelen 346, 347, 348 en 348a met de situaite op Google Earth. Maar dit extract is ten onrechte aan het proces-verbaal toegevoegd, want deze Pieter [met de toevoeging Junior] Roos is de zoon van Jan, de dijkopichter. Zie paragraaf 9 waarin gesproken wordt over verkoop van de percelen van Jan Roos en Dirk Heuvel. Na de ruilverkaveling niet meer nauwkeurig te traceren. In de inventaris bij het overlijden van Pieter staat de aankoop omschreven als "den Eigendom van een stuk bouwland, gelegen in de banne van Venhuizen over de Watergang groot in Lasten Vier morgen driehonderd vijftig roeden gepasseerd voor den Notaris Klaas Kock den Een en twintigsten January Achttienhonderd Zeventien." [Oudnotarieel Archief, Notaris Jan Muntjewerff inventaris 402, proces-verbaal d.d. 25 maart 1825.] De oppervlakte die omgerekend 3,89 ha bedroeg wijkt wel af van die van de vier percelen weiland en de twee dito bouwland die Jan Pieterszoon in 1824 op de aangegeven locatie in eigendom had. [OAT. Venhuizen-Hem Sectie D [Bezuidenkadijk] blad 1 percelen 38,39,40,52, 55 en 56.] Het is vrijwel zeker dat het hier gaat om Jan, de oudste zoon van Pieter II, kind uit zijn eerste huwelijk met Greetje Eilander. Vermoedelijk heeft deze Jan in 1825 bovengenoemde percelen geërfd en in 1826 de lening van 1000 gulden waarmee zijn vader de grond in Venhuizen had betaald op zijn naam laten overschrijven. Ida kreeg vanaf 1794 jaarlijks een uitkering van 3 gulden uit het fonds van de Bootsgezellenbeurs, nadat haar man in 1793 was overleden; toen Pieter II in 1824 overleed, kreeg zijn weduwe Trijntje Rooker eenzelfde bedrag. Eenzelfde bedrag is volgens de aantekeningen in het register in 1787 aan Jan Roos uitgekeerd; waarschijnlijk is dat aan zijn vrouw geweest omdat Jan Roos in 1786 is overleden. [Bootsgezellenbeurs van Hem. Registers van Inkomsten en Uitgaven deel 2 [1772-1830]. Toegang 0499. West-Fries Archief.]
19! !
Ook!was!Pieter!II!eigenaar!van!een!stuk!!grasland!van!twee!morgen!in! de!banne!van!Wijdenes.46!Dit!blijkt!uit!een!"kustingbrief",!een! hypotheekakte,!betreffende!een!lening!voor!de!aankoop!van!grond.!! De!percelen!die!door!de!Roosen!in!de!banne!van!Oosterleek!werden! gekocht,!zijn!geen!deel!gaan!uitmaken!van!de!gronden!bij!het!huidige! Oosterleek!21.47!Pieter!II!heeft!ook!niet!op!deze!locatie!gewoond.!In!het! procesLverbaal!dat!werd!opgemaakt!door!Notaris!Muntjewerff!uit! Oosterblokker!schreef!deze!dat!hij!in!het!"bijwezen#van#na#te#noemene# getuigen#[is]#overgegaan#en#toegetreden#ten#sterfhuize##van#wijlen#[…]# Pieter#Roos#Staande#te#Oosterleek#[..]#gemerkt#No#24"!om!de!inventaris! op!te!maken!in!verband!met!mogelijke!successierechten.48!Het!huis!met! dit!nummer!stond!volgens!de!O.A.T.!aan!de!noordzijde!van!de!weg!en! westelijk!in!het!dorp.! ! Uit!het!inventarisatieverslag!dat!ten!behoeve!van!Trijntje!Rooker,!de! weduwe!van!deze!Pieter,!werd!opgemaakt,!!kun!je!ook!een!beeld! krijgen!van!het!bedrijf!dat!Pieter!II!had.49! Het!gebouw!bestond!uit!!een!"voorhuis",!een!"middelhuis"!en!een! "dorschvloer".!In!het!verslag!vind!je!rubriekjes!,!getiteld"!"In!de!Berg"!,! "Op!de!werf"!en!"Levend!Vee".!In!de!berg!was!een!kleine!voorraad!hooi! opgeslagen!en!op!de!werf!liepen!zeven!kippen!en!een!haan,!terwijl!daar! ook!gereedschappen!lagen!voor!het!werk!aan!de!dijk.!!Aan!vee!bezat!de!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 46
47
48
49
Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek.Toegang 0003, Transporten en hypotheken 1801-1811 inv.4803 d.d. 17 februari 1810. West-Fries Archief. Naar dit archiefstuk wordt door notaris Muntjewerff verwezen in zijn inventarisatieverslag van 25 maart 1825. [Oud-notarieel Archief, Oosterblokker, inv.nr. 402. West-Fries Achief]. Oud-rechterlijke en weeskamer archieven Wijdenes en Oosterleek. Toegang 0003, Transporten en hypotheken 1801-1811 inv.4803 d.d.13.dec.1802, 24 febr.1803, 5 maart 1806 en 28 aug. 1806. West-Fries Archief. De erflaters hadden niet zoveel bezittingen dat er belasting over betaald moest worden. Oud-notarieel Archief. Oosterblokker, Notaris Jan Muntjewerff. Inv.nr 402, d.d. 25 maart 1825. West-Fries Archief.
familie!zes!zwartbonte!kalfkoeien50,!een!hokkeling51!een!keukalf52,!acht! schapen!en!vier!overhouders53.!Hoewel!er!in!het!verslag!staat!dat!er!op! de!dorsvloer!een!boerenwagen!met!lamoen54!en!zijladders55!aanwezig! was,!is!in!de!inventaris!geen!aantekening!te!vinden!over!een!paard.! Mogelijk!werd!dat!van!anderen!geleend,!of!werd!er!een!koe!voor! gespannen!als!er!transport!over!de!weg!moest!plaatsvinden.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 50 51 52 53 54 55
koeien om mee te fokken eenjarige koe, ook pink genoemd vrouwelijk kalf lammeren van het voorafgaand jaar de balken waartussen het paard loopt als het een kar of een wagen trekt opstaande houten zijschotten van een boerenwagen
20! !
5.!Pieter!III!Pieterszoon![1799G1835]! ! Op!13!november!1823!kocht!Pieter!III![1799L1835],!dagloner,!bij!de! publieke!veiling!van!de!erven!van!Bastiaan!Pater56!de![of!een?]! voorganger!van!het!huis!en!een!gedeelte!van!de!gronden!van!het! tegenwoordige!Oosterleek!21.57!De!oppervlakte!was!56!roeden!77!! ellen58;!de!koopprijs!bedroeg!1075!gulden.!!Pieter!III!was!zijn!vader!bij!!
! 10.!Bewijs!van!eervol!ontslag!van!Pieter!Roos!uit!het!zeven!jaar!lange!dienstverband! bij!de!Schutterij!en!Landstorm!in!september!1823.![WestLFries!Archief.!Toegang! nr.1223,!inv.nr.!993.]!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 56
57
58
Oud-notarieel Archief. Oosterblokker, Notaris Jan Muntjewerff. Inv.nr 401 d.d. 13 nov. 1823. West-Fries Archief. In de koopakte nr.19 In andere archiefstukken aangeduid met huisnummer 13, zoals in de O.A.T. van 1824. Werd later gewijzigd in nummer 20 en 21. Zie bijlage 2. 2 ca. 5677 m . Bij de invoering van het metrieke stelsel in 1820 bleven voor de nieuwe maateenheden nog wel een paar decennia de oude namen in gebruik.
! ! diens!overlijden!in!1824!200!gulden!schuldig.!Waarschijnlijk!heeft!hij! dat!geld!gebruikt!ter!financiering!van!de!helft!van!het!aankoopbedrag.! Zijn!vader!was!een!van!de!borgen!die!voor!de!andere!helft!garant! stonden.! Het!is!aan!de!hand!van!de!perceelsmaten!in!de!Oorspronkelijk! Aanwijzende!Tafel![1824]!slechts!bij!benadering!te!zeggen!om!welke! percelen!het!bij!deze!koop!ging.!Op!basis!van!de!som!van!oppervlakten! en!bedrijfsorganisatie!is!het!het!meest!aannemelijk!dat!Pieter!III!!de! aaneengesloten!percelen!157,!158!en!159!heeft!gekocht.!59! Dit!betekent!dat!Pieter!III!vóór!het!moment!van!de!kadastrale! opneming!in!1824!al!percelen!in!bezit!gehad!moet!hebben!waarbij!de! gronden!die!hij!van!Bastiaan!Pater!kocht,!aansloten,!want!in!1824!is!de! aaneensluitende!oppervlakte!bijna!dubbel!zo!groot:!11010!m2.! Met!deze!oppervlakte!is!het!grondbezit!van!Pieter!III!"normaal"!!te! noemen!voor!de!kleine!grondeigenaren!in!die!tijd!in!WestLFriesland.!De! oppervlakte!van!zijn!bedrijfsgronden!kwam!overeen!met!wat!in! Grootebroek!gebruikelijk!was.60! In!de!omschrijving!in!een!procesLverbaal61!van!1836!wordt!het!geheel! wat!concreter!beschreven.!Daar!staat!dat!achter!het!huis!een!kleine! boomgaard!van!810!vierkante!meter!lag,!en!een!weiland!en!een!perceel! bouwland!die!samen!7750!vierkante!meter!groot!waren.!Tegen!de!dijk! aan!lagen!twee!percelen!rietland;!het!ene!1930!en!het!andere!520! vierkante!meter!groot.!!! ! In!december!1835!zijn!Pieter!III!en!zijn!vrouw!Maartje!Buij!een!paar! weken!na!elkaar!overleden;!ze!werden!beiden!36!jaar!oud.! Op!8!januari!1836!vroeg!Arie!Buij,!meester!wagenmaker!te!Wognum!en! broer!van!Maartje,!aan!de!daartoe!bijeengekomen!familieraad!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 59 60 61
Zie ook noot 17. Hoogland 2011, 14. Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn toegang 39 inv.nr. 203 aktenr. 4. Noord-Hollands Archief.
21! !
toestemming!om![een!deel!van]!de!onroerende!goederen!te!verkopen.! Hij!had!als!voogd!over!de!vier!kinderen!een!inschatting!gemaakt!van!de! situatie!waarin!de!nalatenschap!verkeerde.62!
11.!Bewerkt!detail!van!kadastrale!kaart!WijdenesLOosterleek,!1824.!Kavelnummer!150! werd!op!enig!moment!na!1893!hernummerd!tot!476;!de!percelen!met!de!nummers! 157,!158,!159!en!160!werden!later!samengevoegd!tot!nummer!485.![Zie!afb.4!voor! situatie!in!1970!en!afb.15!voor!de!kadastrale!tekening!van!de!!percelen!151L156!in! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1824!.]! 62 Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn. Toegang 39. Noord-Hollands Archief. In het geval van de familie Roos betrof het zaken die te maken hadden met minderjarige kinderen die een of beide ouders verloren hadden, zonder dat de ouders zelf eerder een voogd hadden benoemd. Eenvoudig voorgesteld was de procedure als volgt: Een familielid kwam met een zaak bij de vrederechter; deze riep een familieraad bijeen: een paar familieleden [of goede vrienden] van vaderszijde en eveneens van moederszijde; die raad besprak de zaak, en stelde een toeziende voogd aan of gaven de voogd of de toeziende voogd toestemming om handelend op te treden.
Op!grond!daarvan!meende!hij!tot!de!verkoop!van!huis!en!gronden!te! moeten!overgaan!omdat!de!herstelwerkzaamheden!aan!het! bouwvallige!huis63!in!hoge!mate!beslag!zouden!leggen!op!het!beperkte! familiekapitaal,!wat!hij!niet!acceptabel!vond!omdat!dit!gereserveerd! diende!te!worden!voor!het!onderhoud!van!de!vier!nog!in!leven!zijnde! minderjarige!kinderen.64! Op!15!februari!1836!werd!door!notaris!Hulst!die!kantoor!hield!te! Oosterblokker!een!akte!opgemaakt!waarin!de!verkoopconditiën! werden!vastgesteld.65! In!de!akte!is!te!lezen!dat!! "ten#huize#van#Jan#Damman#kastelein#in#de#herberg#de#Wellekomst#te# Oosterleek#[…]#[zal#worden#overgegaan]#tot#de#publieke#veiling#en# verkooping#van#Een#Huis#en#grond#vandien#met#deszelfs#Erve#en# Boomgaard#[…],##groot#Een#bunder#tien#Roeden#en#tien#Ellen,#belend# Heertje#Haas#ten#oosten#en#Jan#Roos#ten#Westen#HHH# Welk#perceel#is#behoorende#aan#de#gemeenen##boedel#en#Nalatenschap# van#voornoemde#Pieter#pieterszoon#Roos#en#Maartje#Buij#en#aan# eerstgenoemde#aangekomen#door#koop#in#publieke#veiling#blijkens#proces# verbaal#door#en#ten#overstaan#van#wijlen#den#te#Oosterblokker# geresideerd#hebbende#Notaris#Jan#Muntjewerff#en#getuigen#op#den# Dertienden#November#des#Jaars#Achttienhonderd#Drie#en#Twintig#te# Oosterleek#gedresseerd#en#behoorlijk#geregistreerd#doch#waarvan#de# overschrijving#niet#heeft#plaatsgehad."! Even!verderop!in!de!akte!wordt!Dirk!Heuvel!als!de!koper!vermeld.!De! koopprijs!was!1000!gulden.66!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 63
64
65
Zo beoordeeld in Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn toegang 39 inv.nr. 203 aktenr. 4. Noord-Hollands Archief. Ze groeiden op te Wognum bij oom Arie en tante Jacoba. [Zie Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn. Toegang 39 inv.nr. 204, akte 147. Noord-Hollands Archief..] [En: www.wie waswie.nl ]. Oud-notarieel Archief. Oosterblokker, Notaris Dirk Hulst, inv.nr. 416, d.d.15 febr. 1836. West-Fries Archief.
22! !
Hoewel!er!in!de!transportakte!slechts!in!algemene!zin!gesproken!wordt! over!huis!en!grond,!erf!en!boomgaard,!is!het!wel!zekerk!dat!Dirk! Heuvel!alle!kavels!gekocht!heeft!omdat!er!geen!andere!kopers!in!de! akte!vermeld!worden.67! ! Van!fruitteelt!voor!meer!dan!privégebruik!was!in!de!periode!Pieter!III! nog!geen!sprake.! Volgens!het!hierbij!gevoegde!kaartdetail68!uit!1855![Afb.12]!ging!het!in! die!tijd!nog!om!een!gemengd!bedrijf!van!akkerbouw!en!veeteelt.! Toen!er!op!16!maart!1836!boelhuis69!werd!gehouden,!bestond!de! veestapel!uit!zes!koeien,!een!kalf,!drie!schapen!en!drie!honden.!Dit! waren!waarschijnlijk!trekhonden,!gelet!op!de!prijs!die!er!voor!betaald! werd.!Terwijl!de!schapen!weggingen!voor!5!tot!7!gulden,!brachten!twee! van!de!honden!18!en!14!gulden!op.! De!enige!transportmiddelen!die!in!het!boelhuisverslag!vermeld! worden,!zijn!een!handwagen!en!een!schuit.70!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 66
67
68
69
70
"op alle en elke Conditien en bedingen na duidelijke voorlezing van dezelven wordt in veiling gesteld bij opbod en afslag het voornoemd perceel hetwelk na herhaalde opbiedingen en gedane afslag heeft kunnen gelden een Somma van Een duizend guldens voor welke somma daarvan kooper geworden is en als zoodanig voor de gezamenlijke Verkooping is erkend den Heer Dirk Heuvel landman woonachtg te Oosterleek dewelke verklaard heeft dezen koop te accepteren en de geheele Koopprijs ten bedrage van Een duizend guldens dadelijk aan handen van den Verkooper heeft betaald waarvoor door denzelve wordt gekwiteerd bij dezen." [Oud-notarieel Archief. Oosterblokker, Notaris Dirk Hulst, inv.nr. 416, d.d. 15 febr. 1836. West-Fries Archief.] Dit blijkt ook uit de perceelnummers van de gronden in de verkoopakte van Dirk Heuvel in 1839. Topografische Militaire Kaart [1855], veldminuut, kaartbl. Enkhuizen [tekenaar L.P. van de Beek]. publieke veiling aan huis, waarbij de inboedel, wegens schuld of overlijden verkocht werd.. Oud-notarieel Archief. Oosterblokker, Notaris Dirk Hulst, inv.nr. 416, d.d. 16 maart 1836. West-Fries Archief.
!! 12.!Detail!van!de!Militaire!Topografische!Kaart!uit!1855.!Lichte!percelen!zijn:! bouwland;!okerkleurige:!weiland;!gestippelde:!boomgaard;!lichtblauwe!percelen! langs!de!dijk:!rietland!met!dijksloot.!De!pijl!geeft!de!oostelijke!begrenzing!van!de! percelen!die!behoren!bij!het!tegenwoordige!nr.!21.!Het!bedrijfspand!staat! aangegeven!in!de!oksel!van!de!letter"!k".!
23! !
Over!de!jaren!1837!L1850!zijn!geen!gegevens!over!de!bewoning! beschikbaar71;!volgens!het!bevolkingsregister!over!de!jaren!1850L1860! woonde!Dirk!Heuvel![1791L1875]!met!zijn!vrouw!Aafje!Mol![1795L 1870]!op!nummer!19,!hetzelfde!nummer!als!waar!eerder!Pieter!III! heeft!gewoond.72! In!het!daaropvolgende!register!over!de!jaren!1861L1900!werd!op!blad! 21!dat!betrekking!heeft!op!Oosterleek!!20/21!in!december!1861!Dirk! Heuvel!en!zijn!vrouw!ingeschreven.!Dirk!was!een!rijke!boer!en! wethouder!en!hij!woonde!tot!zijn!dood!in!december!1875!op!dat! nummer.73!In!het!voorjaar!van!1876!gingen!Pieter!V!en!zijn!vrouw!op! nr.!21!wonen.!! Weer!een!Roos!op!nummer!21.74!Je!zou!kunnen!denken!dat!vanaf!dat! jaar!de!grond!en!de!gebouwen!tot!in!de!jaren!'60!van!de!vorige!eeuw! eigendom!van!deze!familie!zijn!gebleven.!Maar!de!relatie!van!Pieter!V! met!Oosterleek!21!ging!niet!verder!dan!dat!hij!in!1876!de!woning! huurde.!Hoe!de!gronden!successievelijk!!in!zijn!bezit!zijn!gekomen!!zal! in!de!paragrafen!7!t/m!9!uit!de!doeken!worden!gedaan.!! Welke!rol!Pieter!IV!heeft!gespeeld!bij!de!overgang!van!de!locatie!naar! de!HendrikLtak!van!de!Roosfamilie,!daarover!zal!het!onder!andere!gaan! in!de!volgende!paragraaf!waarin!25!jaar!terug!in!de!tijd!wordt!gestart! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 71
72
73
74
Suppletoire Aanwijzende Tafel, het register waarin de veranderingen in het grondbezit werden genoteerd. Gemeente Wijdenes- Oosterleek Toegang 1223 inv.nr.531. West-Fries Archief. Onder Dienstjaar 1837 werd Dirk Heuvel ingeschreven als nieuwe eigenaar van de percelen 157 tot en met 162. Gemeente Wijdenes en Oosterleek. Bevolkingsadministratie inv.nr. 4 [18501860]. West-Fries Archief. Volgens de overlijdensakte, Burgerlijke Stand Wijdenes Oosterleek [1875, aktenr. 22] is hij overleden op nr. 22; zijn vrouw op nr.21. Er is reden om aan te nemen dat het hier gaat om een administratieve fout. Gemeente Wijdenes en Oosterleek Bevolkingsadministratie inv.nr.5 blad 21 [fiche 17]. West-Fries Archief.
24! !
6.!TraitGd'union.!Pieter!IV!Hendrikszoon![1804G1901]! ! Maartje!Haas,!de!eerste!vrouw!van!Pieter!IV,!is!in!1849!overleden!op! het!adres!Oosterleek!Nr.1.76!In!de!akte!van!scheiding!en!verdeling!van! 1870!waarin!de!erfrechten!van!hun!dochter!Antje!worden! geëffectueerd,!staat!vermeld!dat!dit!huis!kadastraal!geregistreerd!stond! in!Sectie!B!onder!nummer!244!en!dat!het!aan!de!zeedijk!lag.77!De! locatie!van!de!kavel!met!dit!nummer!komt!overeen!met!die!van!het! huidige!adres!Zuiderdijk!32.!In!1824!bezat!de!vader!van!Pieter,! Hendrik,!al!het!naastliggend!perceel!245.!In!1841!kocht!Pieter!IV!de! percelen!246!en!247!erbij.78! Waarschijnlijk!direkt!na!zijn!huwelijk!met!Marijtje!Bruin!in!1850!is!hij! met!zijn!dochter!Antje!ingetrokken!bij!Marijtje![1813L1892].!Marijtje! was!de!weduwe!van!Dirk!Leeuwrik79,!die!met!haar!vier!kinderen! Leeuwrik!op!nr.!16!woonde.!Marijtje!en!Pieter!IV!kregen!in!de!jaren! 1851L1854!drie!kinderen!van!wie!alleen!Pieter!V!voor!het!Oosterleek! 21Lverhaal!van!belang!is.80! In!1861!staat!het!gezin!van!Pieter!IV!en!Marijtje!ingeschreven!op!het! adres!nr.!14.81!Bij!hen!woonde!toen!neef!Pieter!Janszoon!Roos!die!vanaf!!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 76
77
78
79
80
81
Gemeente Wijdenes en Oosterleek. Burgerlijke Stand Overlijdensakte 1849 nr.6 [27 september]. West-Fries Archief; Maartje Haas was 45 jaar toen ze overleed. Zie voor deze gegevens: Akte van scheiding en verdeeling. Notaris Frederik Hendrik Abbing, Oosterblokker akte nr.528, d.d. 24 okt. 1870. West-Fries Archief. Suppletoire Aanwijzende Tafel van de Gemeente Wijdenes- Oosterleek Toegang 1223 inv.nr.531. West-Fries Archief. Marijtje en Dirk trouwden in 1832; Dirk overleed in 1842; hun zoons werden geboren in Oosterleek. Gemeente Wijdenes en Oosterleek. Bevolkingsadministratie inv.nr.4 1850-1860. West-Fries Archief. Nr.14 was perceel 177. Dit kan worden afgeleid uit gegevens in de OAT in combinatie met die uit het bevolkingssregister van 1821. Het lag naast de kerk iets zuidelijker dan de hoofdingang, ongeveer op het erf van de huidige "Herberg IJsselmeer". In 1821 woonde op nr.14 Dirk Heuvel sr. [1755-1826]. Dirk jr., getrouwd met Aafje Mol woonde toen op nr.10 [nu: ongeveer nr. 41]. Na de koop van nr. 21 in 1836 zijn Dirk en Aafje vrijwel zeker op dit adres gaan wonen. [ Over de jaren
! 13.!Huisnummer!1![perc.!244]!langs!de!Zuiderdijk![Kadast.!krt!van!1824!en!de!sat.! krt!G.Earth![2006]]!
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1837-1850 is er geen bevolkingsregister van Wijdenes-Oosterleek aanwezig in het West-Fries Archief.]
25! !
1814!in!Blokker!goed!had!geboerd.!Deze!Pieter!was!sinds!december! 1857!weduwnaar;!hij!woonde!tijdelijk!bij!Pieter!IV!want!twee!jaar!later!! verhuisde!hij!weer!naar!Blokker!82.!Marijtje!was!aanvankelijk!tapster! [=caféhoudster]en!later!winkelierster.83! Vanaf!24!juli!1894!woonde!Pieter!IV!–!de!kinderen!waren!het!huis!uit! en!hij!was!sinds!1892!weduwnaar!L!in!bij!zijn!zoon!Pieter!V!op! Oosterleek!20/21.84! Na!het!overlijden!van!Pieter!IV!wordt!in!de!Memorie!van!Successie!! melding!!gemaakt!van!schulden!en!lasten!waarmee!zijn!nalatenschap!! was!bezwaard.!Over!1901!tot!aan!zijn!overlijden!had!hij!een!schuld!van! 45!gulden.85!Deze!werd!veroorzaakt!doordat!!hij!op!18!april!1892!was! overeengekomen!kostgeld!te!betalen.!! !!!!! Pieter!IV!staat!in!akten!als!arbeider,!landman,!bouwman!en!als!dijkbaas! te!boek.86!!Hij!was!nog!vrijwel!geheel!op!de!landbouw!en!veeteelt! gericht.!Onder!Venhuizen,!Hem,!Oosterleek!en!Wijdenes!bezat!hij! bouwLen!weilandpercelen!die!voor!een!deel!al!eerder!bij!de!familie!in! bezit!waren.! In!1870!verbouwde!hij!gerst,!tarwe,!erwten,!mosterdL!en!karwijzaad!en! aardappelen.87! De!grootte!van!zijn!veestapel!is!af!te!leiden!uit!het!bedrag!dat!deze!in! 1870!waard!was:![inclusief!de!hooivoorraad]!!1687!gulden!50!cent.!!Ter!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 82
83
84
85
86
87
Zie paragraaf 9 voor de betrokkenheid van deze Pieter bij de verkoop van gronden in de omgeving van Ooosterleek 21. Gemeente Wijdenes en Oosterleek. Bevolkingsadministratie inv.nr.5 blad 15 [fiche 17]. West-Fries Archief. Gemeente Wijdenes en Oosterleek Bevolkingsadministratie inv.nr.5 blad 21 [fiche 17]. West-Fries Archief. Memories van Successie vanaf 1818. Toegang 178, inv.nr.2013, moederfilm nr. 321, blad 1009. Noord-Hollands Archief. Zie b.v.Vrede-en politiegerechten in de arrondissementen Alkmaar, Amsterdam, Haarlem en Hoorn toegang 39 inv.nr. 200 akte 189 [28-12-1833] en inv.nr.204 akte 77 [3-8-1837]. Noord-Hollands Archief. Zie voor deze gegevens: Akte van scheiding en verdeeling. Notaris Frederik Hendrik Abbing, Oosterblokker akte nr.528, d.d. 24 okt. 1870. West-Fries Archief.
toelichting!kan!dienen!dat!in!1870!koeien!op!de!veemarkt!te!Hoorn!!90! tot!140!gulden!opbrachten.88! Er!was!in!de!hierboven!genoemde!akte!van!scheiding!en!verdeling!ook! sprake!van!een!partij!kaas.!Dit!betekent!dat!er!op!het!bedrijf!van!Pieter! IV!gekaasd!werd.! ! De!rol!die!deze!Pieter!binnen!het!verhaal!van!Oosterleek!21!speelde,! was!–!in!twee!betekenissen!L!een!zeer!zijdelingse.! Hij!kocht!op!4!december!1860!van!de!Gemeente!langs!de!dorpsweg!van! Oosterleek!het!perceel!B!318!dat!in!de!onmiddellijke!omgeving!lag!van! wat!later!het!boerenbedrijf!van!Pieter!V!zou!worden.89!Ook!verkreeg!hij! op!een!ander!moment!perceel!B!317.! Op!30!december!1871!legateerde!Pieter!IV!aan!zijn!vrouw!Marijtje! Bruin!de!grond!waarop!zij!een!huis!had!laten!bouwen,!kadastraal! bekend!als!Sectie!B!317!en!318,!onder!voorwaarde!dat!zij!binnen!drie! maanden!na!zijn!overlijden!vijftig!gulden!in!zijn!nalatenschap!zou! inbrengen.90! Op!dezelfde!dag!legateerde!Marijtje!aan!Pieter!IV!het!huis!waarvan!zij! eigenaresse!was,!en!dat!door!haar!gebouwd!was!op!zijn!grond,!op! voorwaarde!dat!hij!binnen!drie!maanden!na!haar!dood!vierhonderd! gulden!in!haar!nalatenschap!zou!inbrengen.! ! En!om!zicht!te!krijgen!op!de!eigendomsgeschiedenis!van!perceel!B!317! sinds!1824!kan!het!volgende!dienen:! In!1843!werd!perceel!Sectie!B!153!in!de!Oorspronkelijk!Aanwijzende! Tafel!van!1824!hernummerd!tot!!B!281!in!de!Suppletoire!Aanwijzende! Tafel,!waarbij!werd!aangetekend!dat!de!gemeente!eigenaar!was!van!de! grond!en!Elle!Hendrikszoon!Roos!van!de!opstal.!!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 88 89
90
Algemeen Handelsblad 4-12-1870. Noord-Hollands Archief. Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 10758 (247), akte 55. Onderhandse akte van verkoop van gronden door het college van B&W van de gemeente Wijdenes en Oosterleek, d,d, 4 december 1860. Akte van 30 december 1871 gepasseerd ten overstaan van notaris Cornelis Hulst te Hoorn.
26! !
In!1860!werd!het!perceel!281!gesplitst!en!de!nieuwe!percelen!kregen! de!nummers!316!en!317.91! Zie!paragraaf!8!voor!de!voorgeschiedenis!van!perceel!B!318.!! ! Op!11!februari!1882!verkocht!Pieter!IV!de!percelen!B!317!en!318!voor! 500!gulden!!aan!zijn!stiefzoon!Klaas!Leeuwrik.92! Zoals!in!paragraaf!9!zal!blijken!behoorden!deze!twee!percelen!tussen! 1892!en!1905!!tot!het!areaal!van!Oosterleek!21.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 91 92
!
Gemeente Wijdenes Oosterleek. Suppletoire Aanwijzende Tafel [tot 1861]. Transportakte van perceel B 317 en 318, d.d.11 februari 1882 door Pieter IV (Hendrikszoon) ten overstaan van notaris Claas Boldingh te Hoorn.
! 14.!Gedeelte!van!een!pagina!uit!de#Suppletoir#Aanwijzende#Tafel!waarin!de! wijzigingen!in!perceelseigendommen!worden!aangegeven.!Op!dit!paginagedeelte! werd!in!het!dienstjaar!1861!aangetekend!dat!de!percelen!281!en!275!werden! gepslitst!waarbij!in!een!volgende!kolom!werd!aangegeven!onder!welk!nummer!er! in!de!lijst!van!eigenaren!gezocht!moest!worden!wie!de!eigenaar!was.!Op!die!pagina! staan!dan!alle!belastbare!percelen!met!het!gebruik!en!de!daarbij!behorende!! belastingbedragen!per!perceel.!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
27! !
7.'!Pieter!V!Pieterszoon![1852G1936];'de!percelen!van!Wouter!Molenaar! ' Sinds!het!huwelijk!van!Pieter!V!met!Grietje!Molenaar93!op!14!mei!1876! woonde!het!paar!op!nr.!20/21,!het!huis!waar!Dirk!Heuvel!tot!het! voorafgaande!jaar!gewoond!had.94!Hoewel!deze!het!huis!in!1839!al!had! verkocht,!bleef!hij!er!wonen!tot!zijn!dood!in!1875.! Op!dit!adres!zijn!de!dochter!Marijtje![1885]!en!zoon!Wouter![1890]! geboren.!Marijtje!werd!vernoemd!naar!de!moeder!van!Pieter:!Marijtje! Bruijn;!Wouter!naar!de!vader!van!Grietje:!Wouter!Molenaar.! Bij!hen!in!huis!woonde,!zoals!eerder!vermeld,!vanaf!1892!Pieter!IV,!en!! tussen!1897!en!1903!ook!een!boerenknecht.! Wordt!het!beroep!van!Pieter!V!in!de!akten!van!de!Burgerlijke!Stand! aanvankelijk!met!bouwman!aangeduid,!in!latere!akten!wordt!dat! tuinman!of!tuinder.95! Hij!is!zich!dus!na!enige!tijd!op!groenteL!annex!fruitteelt!gaan!toeleggen.! Die!keuze!zal!bepaald!zijn!door!de!betere!winstmogelijkheden!in!die! bedrijfstak,!die!mede!werd!veroorzaakt!door!de!openlegging!van!WestL Friesland!door!de!treinverbinding!Hoorn!–Amsterdam!die!in!1884!tot! stand!kwam!en!de!uitbreiding!van!de!lijn!naar!Enkhuizen!in!het!jaar! daarna.!In!1913!werd!daarenboven!de!Zuiderkogge–tramlijn!!in! gebruik!genoemen,!die!van!Hoorn!via!Schellinkhout!–!Wijdenes!en! Venhuizen!naar!Grootebroek!liep.!! ! De!verwerving!van!de!gronden!door!Pieter!V!was!L!zoals!eerder! vermeld!–!een!gecompliceerd!gebeuren.!!Wanneer!je!de!hele! aankoophistorie!overziet,!lijkt!alles!erop!te!wijzen!dat!Pieter!V!via!een!!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 93
94
95
Grietje werd op 19 februari 1855 geboren op nr.15 te Oosterleek; in 1873 was zij met haar vader naar Groootebroek verhuisd. Op blad 21 van de bevolkingsadministratie 1861-1900 staat als huisadres 21 met daarvoor een doorgestreept nummer 20. Gemeente Wijdenes en Oosterleek Bevolkingsadministratie 1861-1900 inv.nr.5 [microfiche 17]. West-Fries Archief. In 1892 is het adres volgens de overlijdensakte van Marijtje Bruin ook nummer 20. Het is dus niet duidelijk wanneer het nummer gewijzigd is. Op het formulier voor de aanvrage van een bouwvergunning in 1915 noteert Pieter als zijn beroep: tuinier.
! 15.!Op!de!kaart!van!1879!is!alleen!rond!het!boerderijgebouw!een!kleine!boomgaard! ingetekend.!Tussen!bouwland!en!weiland!is!op!deze!kaart!!geen!onderscheid!gemaakt.!
28! !
zorgvuldige!aankooppolitiek!ernaar!gestreefd!heeft!het!groenteL /fruitbedrijf!te!starten!op!de!locatie!!die!in!1824!eigendom!was!van! Pieter!III.! Van!dat!streven!was!in!1875!echter!nog!geen!sprake.!In!december!van! dat!jaar!kocht!hij!percelen!weiland!in!Venhuizen96.!!Blijkbaar!wilde!hij! toen!nog!een!bestaan!opbouwen!als!veeman.!! In!de!omgeving!van!deze!nieuwe!eigendommen!had!zijn!vader,!Pieter! IV,!indertijd!ook!enige!!percelen!aangekocht.97!! Volgens!het!bijgevoegde!kaartdetail![Afb.15]!lag!achter!het!woonhuis!! in!1879!een!kleine!boomgaard!voor!eigen!gebruik.98! ! De!!eerste!'op!Oosterleek!21!gerichte'!aankoop!door!Pieter!V!was!die! van!het!huis!met!perceelnummer!B!157,!het!huis!waarin!het!paar! woonde,!!plus!de!grondpercelen!B!158!tot!en!met!162.!Die!koop!werd! gesloten!op!6!februari!1884!bij!een!publieke!verkoping.!99! ! Alleen!via!een!omweg!kun!je!ontrafelen!hoe!de!eigendom!van!die! percelen!vanaf!Pieter!III![1824]!is!verlopen.! Op!2!januari!1854!kocht!Wouter!Molenaar,!veehouder!te!Oosterleek100,! van!de!eerder!genoemde!Dirk!Heuvel,!vijf!percelen!weiL,!bouwL!en! rietland![Sectie!B!93!en!99!t/m!102,!percelen!die!zelf!geen!deel!uitmaken!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 96
Hij kocht op 21 december 1875 van Henricus Haas, landman te Oosterleek, de percelen Venhuizen Sectie D 85 en 86 ; 85 beoosten de waterleiding en 86 twee percelen laag weiland bij de zeedijk. [Cornelis Hulst te Hoorn in herberg "De Nieuwe Aanleg" te Oosterleek]. Noord-Hollands Archief, Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 10910(399), akte 13. 97 Noord-Hollands Archief. Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 10376(47), overzicht 502. 98 Topografische Militaire Kaart [1879], kaartbl.265 Venhuizen. 99 Proces-verbaal van een publieke veiling ten overstaan van notaris J. Th. Pool te Grootebroek, d.d. 6 februari 1884. West-Fries Archief. 100 Wouter Molenaar is op 17 spetemmber 1815 te Venhuizen geboren en op 1 mei 1843 in Oosterleek gaan wonen. Op 17 februari 1873 verhuisde hij naar Grootebroek. [Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Bevolkingsregister 1861-1900. blad 16]. Vóór 1 mei 1843 was hij broodbakker in de Bangert onder OosterBlokker. [volgens Transportakte 1843, waarmee hij de percelen 157-162 kocht.]
van!de!Oosterleek!21Lgeschiedenis],!samen!meer!dan!acht!hectare! groot.101! Van!de!koopsom!van!!8.500!gulden!werd!1.500!gulden!contant!betaald.! Over!de!rente!over!het!resterende!bedrag!werden!afspraken!gemaakt:! 5%!per!jaar!te!voldoen!ieder!jaar!op!1!januari!tot!de!schuld!was! afgelost.!Over!de!aflossing!werd!overeengekomen!dat!! "de#resterende#zeven#duizend#gulden#door#den#kooper#zal#moeten#worden# betaald#binnen#drie#maanden#na#gedane#opvordering,#of#na#eene#drie# maanden#tevoren#gedane#kennisgeving#aan#den#Crediteur#indien#de# schuldenaar#dat#kapitaal#wenscht#optebrengen,#zonder#dat#de#Crediteur# hetzelve#had#opgeeischt;…"! Tot!meerdere!waarborg!verklaarde!Molenaar!als!onderpand!te!geven:! "Een#Huis#thans#geapproprieerd102#tot#eene#broodbakkerij#met#alle#de# losse#en#vaste#gereedschappen#daarbij#behoorende,#benevens#des#zelfs# Erfgrond#en#twee#perceelen#weiland,#een#stuk#bouwland#en#twee# perceelen#riet#alles#staande#en#gelegen#te#Oosterleek,#Gemeente#Wijdenes,# Sectie#B#numero#157#[…]#158#[…],#159#[…],#160#[…],#161#[…]#162[…]#."! Verder!werd!"uitdrukkelijk"!overeengekomen!! "dat#bij#nalatigheid#in#de#stipte#nakoming#van#de#bovenstaande#bedingen# of#in#de#prompte#voldoening#der#interessen#op#de#hiervoor#bepaalde#tijd# de#verkooper#of#diens#regt#verkrijgende#het#regt#zal#hebben#aan#de# voorschreven#somma#van#zeven#duizend#gulden#met#de#dan#verschuldigde#
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 101
West-Fries Archief. Nieuw-notarieel Archief. Notaris J.Th. Pool te Grootebroek. inv. nr. 82 [fiche 372] Verkoping onroerende goederen d.d 6 februari 1884. Toegevoegd bewijsstuk over de verkoop van gronden te Oosterleek Sectie B percelen 93, 99,100, 101 en 102 {Notaris C. Hulst te Oosterblokker 2 januari 1854] Acte van transport van percelen Sectie B nrs.157-162 ten overstaan van Notaris Pool d.d. 22 februari 1843. 102 betekenis: geschikt [gemaakt] als...- Voordat Molenaar in Oosterleek ging wonen, was hij bakker geweest in de Bangert onder Oosterblokker, maar het is nergens gebleken dat Oosterleek 21 als bakkerij gebruikt werd. Of heeft hij de bakkerijgereedschappen daar alleen maar gestald toen hij landman in Oosterleek geworden was? Een andere mogelijkheid is dat Pieter V zijn werkzame levenbegonnen is als bakker, maar dan is hij als zzp-er vrij snel op een andersoortig bedrijf overgegaan, omdat in de akte van 1884 "bouwman" als beroep wordt vermeld.
29! !
interessen#dadelijk#en#ten#allen#tijde#opteeischen#zonder#dat#daartoe# eenig#regtsgeding,#buiten#een#eenvoudig#exploict,#om#van#de#daadzaak#te# doen#blijken,#noodig#zal#zijn"#en# […]#"dat#de#verkooper#of#diens#regtverkrijgende#onherroepelijk#zal#zijn# gemagtigd#alle#de#boven#omschreven#vaste#goederen#in#het#openbaar## volgens#plaatselijk#gebruik#te#doen#verkoopen#ten#einde…!etc".103! Dertig!jaar!later,!op!6!februari!1884,!was!het!zover.!Toen!ging!op! verzoek!van!de!zoon!van!Dirk!Heuvel,!die!zelf!ook!Dirk!heette,!en! veehouder!was!te!Twisk,!!notaris!J.!Th!Pool!uit!Grootebroek!over!tot! een!publieke!verkoping!van!de!onderpanden!uit!de!hierboven! genoemde!transportakte.! Kavel!nummer!1!betrof!de!percelen!157!tot!en!met!162104.!! [Het!is!voor!de!gebruiksgeschiedenis!aardig!om!de!percelen!waarvan!in! 1884!de!functie!verschilt!van!die!in!1824!naast!elkaar!te!zien.! Perceel!159!was!nu!weiland![in!1824!bouwland],!160!bouwland![in! 1824!weiland],!161!weiland![in!1824!rietland]!en!162!boomgaard![in! 1824!rietland].![Zie!11.]! Het!maaiveld!van!de!percelen!in!de!buurt!van!de!dijk!was!–!gelet!op!het! gewijzigde!grondgebruik!L!hoger!komen!te!liggen!ten!opzichte!van!het! grondwater].! "Het#perceel#nummer#een#zijnde#het#huis,#twee#perceelen#weiland,#een# perceel#tuingrond,#twee#perceelen#bouwland,#staande#en#gelegen#in#de# gemeente#Wijdenes,#kadastraal#bekend#in#sectie#B#nummer#157,#158,#159,# 160,161#en#162#….#hetwelk#na#gedane#opbieding#en#afslag#is#gekocht#en#in# eigendom#toegewezen#aan#Pieter#Roos#van#beroep#bouwman#wonende#te# Oosterleek#gemeente#Wijdenes#mij#notaris#bekend#alhier#tegenwoordig# dewelke#verklaarde#deze#koop#te#accepteren#voor#eene#zom#van#drie#
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 103 104
Transcriptie uit het proces-verbaal d.d. 6 febr. 1884. Volgens een akte van publieke veiling zou Jan de Wijs, zwager van Hendrik Roos, in 1837 een gedeelte van het perceel rietland, Sectie B nr. 162, in eigendom hebben gehad, wat niet waarschijnlijk is gelet op het feit dat Dirk Heuvel dit perceel in 1839 aan J. Duin verkocht heeft. [Transportakte, d.d. 5 juli 1837 ten overstaan van Dirk Hulst notaris te Oosterblokker. Oud-notarieel archief. West-Fries Archief.]
honderd#duizend#een#honderd#zestig#gulden"105! Pieter!V!en!Grietje!Molenaar!hadden!–!zoals!eerder!vermeld!L!in! voorjaar!1876!van!de!gelegenheid!gebruik!gemaakt!op!Oosterleek!21!te! gaan!wonen;!het!huis!was!immers!sinds!1843!eigendom!van! (schoon)vader!Wouter!Molenaar.!Als!iemand!anders!in!1884!deze! kavel!nr.!1!zou!hebben!gekocht,!had!het!paar!volgens!de!voorwaarden! in!de!akte!van!de!publieke!verkoping!per!1!mei!van!dat!jaar!de!woning! moeten!ontruimen.! ' Wat!Wouter!Molenaar!als!extra!waarborg!had!ingezet,!de!percelen!157! t/m!162,!had!hij!op!22!februari!1843!gekocht!van!Jan!Duin,!vrachtrijder! te!Oosterleek,!voor!de!som!van!twaalf!honderd!gulden.106! ! Doorhalingen!in!akten!zijn!altijd!interessant;!de!ene!keer!weliswaar! meer!dan!de!andere.!Meestal!laten!ze!zien!hoe!saai!het!beroep!kan!zijn! van!een!klerk!op!een!notariskantoor!wiens!werk!het!was!haast! mechanisch!akten!te!schrijven!waarbij!hij!intussen!al!suffend! bijvoorbeeld!namen!door!elkaar!haalde;!in!de!akte!verscheen!dan!de! naam!van!een!andere!dorpsL!of!stadgenoot!dan!die!van!de!betrokkene,! waarna!bij!de!doorgehaalde!fout!in!de!marge!de!gecorrigeerde!tekst! werd!geschreven!die!door!de!betrokkenen!–!en!hun!aantal!!kon!wel! oplopen!tot!tien!personen!L!ondertekend!moest!worden!met!een!paraaf.! Maar!in!de!akte!waarin!Jan!Duin!na!vier!jaar!!van!zijn!koop!afwilde!L!of! rook!hij!winst!L,!lag!het!anders.!Hij!vond!een!kandidaatLkoper!in!de! persoon!van!ene!Wessel!Bürke,!een!koopman!uit!het!hertogdom! Oldenburg,!woonachtig!in!Hoorn.!!Na!een!aanvankelijke!toezegging! moet!Bürke!zich!hebben!teruggetrokken,!maar!de!akte!was!al! geschreven,!en!bakker!Wouter!Molenaar,!werd!in!de!kantlijn!als! nieuwe!koper!vermeld.!Zo!werd!door!zuinigheid!op!het!notariskantoor!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 105
t
De percelen B 93 en 99 /m102 werden verkocht voor 12.600 gulden aan Cornelis Haringhuizen te Oosterleek. 106 Akte van transport d.d. 22 februari 1843 ten overstaan van notaris Cornelis Hulst te Oosterblokker; in de akte van 1884 staat foutief vermeld dat de akte is verleden bij notaris Cornelis Pool. West-Fries Archief.
30! !
L!er!werd!ruwweg!geschat!toch!wel!35!cent!bespaard,!10!cent!voor!een! vel!papier!en!een!kwartje!voor!het!schrijfwerk!–!een!leuk!inkijkje! gegeven!in!de!moeilijkheden!die!Duin!moet!hebben!gehad!om!een! koper!te!vinden.!! ! Jan!Duin!had!op!3!mei!1839!genoemde!percelen!gekocht!van!Dirk! Heuvel!voor!het!bedrag!van!acht!honderd!gulden.107! De!aankoop!door!Dirk!Heuvel!in!1836!is!al!beschreven!in!paragraaf!5.! De!percelen!die!in!1824!eigendom!waren!van!Dirk!Heuvel!of!van!Jan! Roos![zie!afb.11]!en!!later!deel!uitmaakten!van!Oosterleek!21,!!zijn! langs!een!geheel!andere!route!bij!Pieter!V!terecht!gekomen.!Daarover! meer!in!paragraaf!9.! In!de!transportakte!waarin!de!Gemeente!de!percelen!B!317!en!318! verkocht!heeft,!werd!voor!alle!achterliggende!percelen!de! erfdienstbaarheid!!van!"reed!en!dreef"108!opgenomen.!Waarom!Pieter!V!! meer!wilde!dan!alleen!een!recht!van!overpad,!wordt!toch!niet!helemaal! duidelijk.!Over!de!aankoop!van!de!percelen!aan!de!weg!handelt! paragraaf!8.! !
! 16.!Gedeelte!van!de!koopakte!van!huis!en!gronden!van!het!latere!Oosterleek!21! met!de!doorhalingen!in!de!tekst!en!de!op!te!nemen!wijziging!in!de!marge;!! daaronder!de!parafen!van!Jan!Duin,!Wouter!Molenaar,!de!getuigen!en!nog! gedeeltelijk!zichtbaar!de!paraaf!van!notaris!Cornelis!Hulst.!Zie!Bijlage!6!voor!de! transcriptie.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 107
108
Akte van transport, d,d, 3 mei 1839 gepasseerd ten overstaan van Cornelis Hulst, notaris te Oosterblokker. West-Fries Archief. Dat is het recht om te paard of met een wagen over dat pad te rijden of om vee erlangs naar een ander weiland te drijven.
31! !
8.!!Pieter!V!Pieterszoon![1852G1936];!de!percelen!langs!de!weg! ! #B#319# De!tweede!'gerichte!aankoop'!van!Pieter!V!vond!ruim!een!maand!na!de! eerste!plaats,!op!15!maart!1884.!Hij!kocht!toen!in!het!Nederlandsch! Koffyhuis!te!Hoorn!voor!75!gulden!van!zijn!schoonvader!een!perceel! weiland,!groot!3!aren!15!ca.109!! Perceel!319!was!een!van!de!percelen!aan!de!weg,!die!op!de!Kadastrale! kaart!van!1824!met!de!nummers!152!t/m!156!worden!aangeduid.![Zie! 17].! Met!behulp!van!de!Suppletoire!Aanwijzende!Tafel110!kun!je!in!grote! lijnen!achterhalen!welke!transacties!tot!die!wijziging!van!de! perceelnummers!hebben!geleid.!! In!1824!was!de!situatie!als!volgt:!! 152!(boomgaard,!6!a.!70!ca.);!eigenaar:!Hermen!Bakker!! 153!(weiland,!3!a.!30!ca.);!eigenaar:!Gemeente! ! 154!(landbouwschuur,!12!ca.);!eigenaar:!Hermen!Bakker! 155!(landbouwschuur,!12!ca.);!eigenaar:!Heertje!Haas! ! 156!(weiland,!6!a.!70!ca.);!eigenaar:!Gemeente! ! ! In!1835!of!'36!werden!de!percelen!154,!155!en!156!gecombineerd! onder!nr.!275.!Dirk!Leeuwrik111,!dagloner,!werd!ingeschreven!als! eigenaar!van!de!opstal.!De!gemeente!was!eigenaar!van!de!grond.! In!1860!!werd!perceel!275!gesplitst!in!318,!319!en!320.112# Op!4!december!1860!verkocht!de!Gemeente!Wijdenes!en!Oosterleek! niet!alleen!de!perceel!B!!318!aan!Pieter!IV!Hendrikszoon,!maar!ook!de!! !
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 109
110
111 112
Noord-Hollands Archief, Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 11000(489), akte 122. [Dit ten overstaan van notaris J.Th Pool te Grootebroek]. Suppletoire Aanwijzende Tafel, Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Toegang 1223 inv.nr.531. West-Fries Archief. De eerste man van Marijtje Bruin. Het was op B 318 dat het huis gebouwd werd waar Marijtje Bruin met wie Dirk Leeuwrik tot zijn dood in 1842 getrouwd was, volgens de akte van legatering d.d. 30 december 1871 eigenaresse van was. [Zie paragraaf 6].
! 17.!Detail!van!de!kadastrale!kaart!!Sectie!B!van!de!Gemeente!WijdenesLOosterleek,! 1824.!
32! !
!perceel!B!319!aan!Wouter!Molenaar!en!B!320!aan!Henricus!Haas,!de! zoon!van!Heertje!Haas!die!in!1824!in!het!huis!B!166![zie!afb.!17]! woonde.113!Hendrik!woonde!in!1861!een!paar!huizen!verderop,!in!de! richting!van!Wijdenes.! Wanneer!je!uitgaat!!van!het!grondgebruik!en!de!maten!zoals!in!de!akte!! en!de!O.A.T.!aangegeven114,!en!je!in!gedachte!op!de!kadastrale!kaart! [Afb.17]!de!scheisloot!tussen!157!en!166!door!laat!lopen!tot!aan!de! weg,!dan!krijg!je!een!kaartbeeld!dat!overeenstemt!met!de!huidige! werkelijke!situatie;!de!voortuin!is!dus!ontstaan!op!het!moment!dat!in! 1860!perceel!B!156!gesplitst!werd.! De!omschrijving!"weiland"!van!B!319!in!de!Suppletoire!Aanwijzende! Tafel!werd!in!de!jaren!'90!doorgehaald!en!vervangen!door! "boomgaard".115!!Dit!betekent!dat!sinds!het!einde!van!de!negentiende! eeuw!fruitbomen!in!de!voortuin!hebben!gestaan.!! ! B#317#en#318# Met!de!aankoop!van!B!319!voorkwam!Pieter!dat!hij!afhankelijk!zou!zijn! van!de!bestemming!die!anderen!aan!de!ruimte!tussen!zijn!huis!en!de! openbare!weg!zouden!kunnen!geven.!Om!zeker!te!zijn!van!een!eigen! ontsluiting!naar!de!openbare!weg!en!om!mogelijk!de!regie!over!de! omgeving!niet!te!verliezen!heeft!hij!op!9!april!1892!van!Klaas!Dirksz.! Leeuwrik,!zijn!stiefbroer,!de!percelen!B!317!en!318!gekocht116.!!In!de! akte!werd!vermeld!dat!het!bij!het!eerstgenoemde!perceel!ging!om!een!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 113
114
115
116
Noord-Hollands Archief. Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 10758 (247), akte 55. Onderhandse akte van verkoop van gronden door het college van B&W van de gemeente Wijdenes en Oosterleek, d.d. 4 december 1860. B 319: weiland, groot 3 roeden 15 ellen; B 320: weiland, groot 3 roeden 45 ellen. B 156 in O.A.T [1824]: 6 are, 70 ca. In het lemma "Roos Pieter" in de Lijst van eigenaren behorend bij de OAT; gelet op de perceelnummers en opmerkingen absoluut zeker Pieter V Pieterszoon, maar in potlood werd aan de naam foutief toegevoegd: "Hz". Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Toegang 1223 inv.nr.531. West-Fries Archief. Noord-Hollands Archief, Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 11074(563), akte 5.
recht!van!overpad!en!bij!het!andere!om!een!huis!met!erf!.!Hij!kocht!de! beide!percelen!voor!ƒ!410.! De!voorgeschiedenis!van!perceel!317!is!aan!het!einde!van!paragraaf!6! toegelicht.! ! Vermeld!moet!nog!worden!dat!op!8!april!1905!Pieter!V!de!percelen! Sectie!B!317!overpad!en!318!huis!en!erf!met!recht!van!overpad!over! 317!en!een!gedeelte!van!318!aan!zijn!neef!Pieter!Gerritszoon!Roos! verkocht.117!Daarbij!werd!tevens!recht!van!overpad!gevestigd!voor!de! in!1893!verworven!percelen!Sectie!B!147,148,!149,!150!en!446.! Pieter!Gerritszoon!Roos!was!winkelier,!en!zal!in!het!huis!zijn!stiel!wel! zijn!gaan!uitoefenen.!! Over!de!de!verwerving!van!de!percelen!B!147,148,!149,!150!en!446! gaat!de!volgende!paragraaf!.!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 117
Noord-Hollands Archief, Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 11195 (684) akte 6. Notaris H.W.J. Sannes te Hoorn, d.d. 8 april 1905.
33! !
9.!!Pieter!V!Pieterszoon![1852G1936];!uitbreiding!van!de!huiskavel! ! De!derde!'gerichte!aankoop'!vond!plaats!op!5!oktober!1893.!Op!die!dag! kocht!Pieter!ten!overstaan!van!Notaris!Sannes!te!Hoorn!van!David! Keetbaas,!landman!te!Oosterleek,!!voor!3000!gulden!enige!percelen! bouwL,!hooiL!en!rietland,!in!totaal!2!ha.!21!a.!30!ca.,!te!weten:! B!139!(rietL!en!bouwland,!7!aren!60!ca.)! B!147!(bouwland,!88!aren!60!ca.)! B!148!(rietL!en!hooiland,!17!aren!10!ca.)! B!149!(rietL!en!hooiland,!7!aren!70!ca.)! B!150!(bouwland,!53!aren!80!ca.)! B!446!(bouwland,!46!aren!50!ca.)118! Perceel!B!446!!lag!ten!westen!van!B!147!en!werd!gevormd!uit!de! vroegere!percelen!B!140!(bouwland,!20!aren!80!ca.),!B!146!(bouwland,! 22!aren!70!ca.)!en!het!ongeveer!gehalveerde!dwarsliggende!perceel!B! 141!(bouwland,!volledige!maat:!6!aren!40!ca.119).! Ook!deze!percelen!blijken!qua!maaiveld!ten!opzichte!van!het! grondwater!hoger!te!hebben!gelegen!dan!in!1824.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 118
119
Noord-Hollands Archief, Hypotheekkantoor Hoorn, toegang 83.2 deel 11086(575), akte 71. Akte d.d. 30 september 1893 ten overstaan van notaris H.W.J. Sannes te Hoorn. In de akte van transport [zie volgende noot] werd de afmeting omschreven als: "een gedeelte naar gis groot drie aren zijnde de oostelijke helft van het perceel aldaar Sectie B nommer 141".
18.!Perceel!446!gevormd!uit!de!percelen!!146,!147!en!het!oostelijke!deel!van!141.!
!
34! !
David!Keetbaas120!was!in!maart!1891!eigenaar!geworden!van!deze! gronden.121!Hij!had!ze!van!zijn!vader,!Arien!Keetbaas122,!!gekocht!voor! 3750!gulden.123! De!goederen!waren!via!een!akte!van!scheiding!van!de!gemeenschap! van!goederen!van!weduwnaar!Arien!Keetbaas!en!zijn!overleden!vrouw! op!13!februari!1878!!in!zijn!bezit!gekomen.!De!akte!was!opgemaakt! door!notaris!Cornelis!Hulst!te!Hoorn124.! In!1864!had!Arien!Keetbaas!de!percelen!B!130!t/m!150!voor!9.450! gulden!gekocht!van!Jan!Fransz.!Galis!met!een!hypotheek!van!3.000! gulden.125! ! Op!20!december!1858!werd!in!de!herberg!"De!Nieuwe!Aanleg"!te! Oosterleek!door!notaris!Cornelis!Hulst!te!Oosterblokker!een!akte! opgemaakt!om!tot!openbare!verkoop!over!te!gaan!van!de!percelen!B!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 120
121
122
123 124
125
David werd geboren op 18 maart 1866 te Oosterleek; trouwde op 3 mei 1891 met Lubregt Houtkooper en verhuisde op 13 mei daaropvolgend naar Venhuizen maar keerde op 16 mei van dat jaar terug in Oosterleek waar hij zich vestigde op nr.20. Op 4 januari 1894 verhuisde hij naar Den Haag. [Gemeente Wijdenes Oosterleek. Bevolkingsregister 1861-1900 bladen 3 en 48]. West-Fries Archief. Notaris Claas Boldingh te Hoorn. Akte van transport op 21 maart 1891. Op diezelfde dag, 21 maart 1891, leende Arien Keetbaas 3600 gulden bij de 'Arnhemsche Hypotheekbank voor Nederland'. Als onderpand golden de t percelen Oosterleek Sectie B 130 /m 138, in 1824 alle eigendom van Jan Roos, de "opziender", die in 1851 verkocht werden door de erven Roos. In dit rijtje ontbraken 133 en 134, maar daarvoor in de plaats stonden als onderpand de nrs. 372 en 373 die dezelfde omschrijving hadden als de nrs 133 en 134, resp. boomgaard en huis met erf. Geboren 6 juli 1842 te Hoogkarspel, kwam hij op 13 mei 1865 vanuit Zwaag naar Oosterleek waar hij woonde op nr.8. Op 7 maart 1898 verhuisde hij naar Hoorn. [Gemeente Wijdenes Oosterleek. Bevolkingsregister 1861-1900 blad 3]. Notaris Claas Boldingh te Hoorn 21 maart 1891. Noord-Hollands Archief. Hypotheekkantoor Hoorn deel 10934 (423), akte van scheiding 134 d.d. 13 februari 1878. Transportakte ten overstaan van notaris Cornelis Hulst te Hoorn, d.d. 31 december 1864. Noord-Hollands Archief. Hypotheekkantoor Hoorn deel 10735 (224), akte 101.
130!t/m!!150!uit!de!nalatenschap!van!de!een!maand!eerder!overleden!! Aaltje!Meijssen,!de!huisvrouw!van!Pieter!Roos126!met!wie!zij!in! gemeenschap!van!goederen!was!getrouwd.! De!hier!genoemde!percelen!!werden!voor!7035!gulden!verkocht!aan! Jan!Galis!Franszoon.127! ! Het!was!Pieter!Janszoon!Roos!uit!Blokker!die!op!21!januari!1851!bij! een!publieke!veiling!in!herberg!"De!Nieuwe!Aanleg"!te!Oosterleek!!de! onroerende!goederen!van!zijn!vader!Jan!Roos!!kocht.! De!meeste!van!de!percelen!in!de!hierboven!vermelde!akte!waren!in! 1824!eigendom!van!Jan!Roos;!van!de!percelen!B!139,!140!en!148128!was! Dirk!Heuvel!in!genoemd!jaar!eigenaar.!Deze!percelen!!zijn!op!enig! moment!tussen!1824!en!1850!door!Jan!Roos!van!Dirk!Heuvel!gekocht.! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 126
127
128
Pieter Roos, ged. 17 juli 1791 te Oosterleek (religie: Gereformeerd), overl. 30 nov 1872 te Wijdenes; Landbouwer te Wester-blokker; gehuwd 21 jan 1816 te Schellinkhout met Aaltje Meijssen, geb. 05 juni 1794 te Oosterblokker, ovl. 27 dec 1857 te Wijdenes; zoon van Jan Roos, de dijkopzichter. [1766-1850] [naar: http://www.arieleeuwrik.nl] Galis werd geboren te Zwaag 6 oktober 1831, vestigde zich op 2 maart 1859 te Oosterleek op nr.3 en verhuisde 13 mei 1865 naar Venhuizen. [zie Arien Keetbaas die toen in zijn (hernummerd) huis kwam wonen.] [Gemeente Wijdenes Oosterleek. Bevolkingsregister 1861-1900 blad 3]. De percelen B 140 en 148 staan in de O.A.T. [1824] omschreven als "riet". Bij perceel 148 wordt In de Suppletoire Aanwijzende Tafel genoteerd dat dit werd overgeschreven naar nr. 23 in de lijst van eigenaren.
35! !
10.!GroenteG!annex!!fruitbedrijf! # Als!op!Oosterleek!21!na!de!grondverwerving!in!1884!de!ommekeer!van! landL!naar!tuinbouw!heeft!plaatsgevonden,!dan!is!er!waarschijnlijk!tot! ±!1925!!vollegrondsteelt!toegepast.!!Zeker!zal!bij!het!besluit!om!het! bedrijf!te!transformeren!meegespeeld!hebben!dat!er!ruimere! afzetmogelijkheden!kwamen!door!de!aanleg!van!de!spoorlijn! AmsterdamLHoorn!die!in!1884!in!gebruik!werd!genomen.!! Mogelijk!heeft!Pieter!V!zich!aanvankelijk!beziggehouden!met!de! zadenteelt!zoals!die!volgens!de!akte!van!scheiding!en!deling!van!1870! ook!door!Pieter!IV!elders!in!Oosterleek!werd!beoefend![Zie!paragraaf! 6].! Aan!het!begin!van!de!twintigste!eeuw!teelde!Pieter!!fruit,!mogelijk! kleinfruit!zoals!dat!ook!in!De!Bangert![Oosterblokker]!gebeurde.!Daar! kende!men!het!verschijnsel!van!de!aalbessentuin.129!Meestal!werden! kleinfruitstruiken!gepoot!in!het!systeem!van!wijkers!en!blijvers.!Tussen! jonge!nog!geen!of!weinig!vruchten!dragende!hoogstambomen!werden! kleinfruitstruiken!gepoot.!Wanneer!de!bomen!voldoende!fruit! leverden,!werden!de!struiken!gerooid.!! ! Op!de!topografische!kaarten!van!1879!tot!1962!is!te!zien!dat!het! grondgebruik!bij!nr.!21!geleidelijk!is!veranderd.!Nadat!er!aanvankelijk! nog!sprake!was!van!bouwL!en!weiland130,!!kwamen!er!op!de!kaart!van! 1933!kassen!voor,!waarna!deze!op!latere!kaarten!weer!verdwenen!en! boomgaardsymbooltjes!werden!ingetekend.!! # Hazelnotenteelt.#! Mogelijk!heeft!Pieter!rond!1900!ook!hazelnoten!geteeld.!Dat!was! aanvankelijk!een!lucratieve!teelt,!waarvoor!tot!40!gulden!per!100!kilo! betaald!werd131.!Vanaf!1912!werden!in!WestLFriesland!wegens!een! teruglopende!vraag!met!prijzen!van!5!tot!10!cent!per!pond,!jaarlijks!!
! ! ! honderden!hazelaars!gekapt132.!Aan!de!slootkanten!van!fruittuinen!liet! men!slechts!enkele!van!deze!bomen!staan.133!! Dit!zou!de!verklaring!kunnen!zijn!voor!de!aanwezigheid!van!hazelaars! langs!een!slootkant!op!twee!verschillende!plaatsen!in!de!boomgaard.! Omdat!hazelaar!zich!probleemloos!laten!insnoeien!zou!het! bovenstaande!kunnen!betekenen!dat!de!wortelgestellen!terug!!gaan!tot! het!begin!van!de!twintigste!eeuw.# ! Wouter![1890L1970]!stapte!rond!1905!in!het!bedrijf.! Samen!met!zijn!vader!nam!hij!in!1907!te!Hoorn!deel!aan!de! voorkeuring!voor!de!grote!fruittentoonstelling!in!Den!Haag.134! Jammer!genoeg!werd!in!het!krantenbericht!niet!vermeld!welk!fruit!de! Roosen!!hadden!aangeleverd.!! In!het!kader!van!de!ontwikkelingen!rond!hun!fruitbedrijf!ging!de! leiding!vrijwel!naadloos!over!van!Pieter!op!zijn!zoon!Wouter.! Het!is!Wouter!die!in!de!jaren!'20!de!aanvragen!voor!de! bouwvergunningen!van!de!kassen!heeft!ingediend.!! ! Het!is!niet!erg!waarschijnlijk!dat!gedurende!het!eerste!kwart!van!de! 20e!eeuw!het!systeem!van!wijkers!en!blijvers!in!het!fruitbedrijf!van!de! Roosen!is!toegepast:!althans!niet!voor!de!totale!bedrijfsoppervlakte,! want!in!1926!gingen!Pieter!V!en!Wouter!over!op!druiventeelt!in!een! kas.!Deze!teeltvorm!was!tussen!de!twee!wereldoorlogen!een!trend!die!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 132
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 129 130 131
Hoogland, 2011, 110. Dat was ook nog het geval op de kaarten van 1912 en 1924, "Nieuws van de dag" 3-10-1887. Veiling Hoorn.
133 134
In "Het nieuws van den dag, kleine courant" stond op 6 sept. 1913 het volgende bericht: "Bangert (nabij Hoorn). - De oogst der hazelnoten valt alhier tegen, hoewel de prijzen hooger zijn dan verleden jaar. Wijl de cultuur niet loonend is, zullen heel wat hazelaars worden weggerooid. Met de pruimenteelt is de winst veel hooger en werden flinke prijzen gemaakt, zoo bijv. 5 à 7 cent per stuk, Reine Claude's 35 ct, per pond." Hoogland, 2011, 110. Algemeen Handelsblad ,13 september 1907.
36! !
ook!elders!in!WestLFriesland,!bijvoorbeeld!in!St.!Pancras,!en!in!het! Westland!werd!gevolgd.! En!het!bleef!niet!bij!druiven!alleen!.! ! Kassenteelt# Zoon!Wouter!!heeft!in!1926!en!1928!vergunningen!gekregen!voor!de! bouw!van!respectievelijk!een!druivenkas!(8!x!52!m)135!en!een! verplaatsbaar!warenhuis!(een!kas)!van!10,40!x!54!m.136!
! ! 19.!De!tekening!van!de!druivenkas!bij!de!aanvrage!voor!een!bouwvergunning.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 135
136
Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Bouwvergunningen Toegang 1223_BD inv.nr.809.; bestemd voor locatie kadastraal nr. B 476. Architect Jb Smak. WestFries Archief. Zie afb.4 voor het perceel met dit nummer. Gemeente Wijdenes Oosterleek. Bouwvergunningen toegang 1223_BD inv.nr.829; bestemd voor de locatie kadastraal nr. B 476. Architect Jb Smak. West-Fries Archief.
20.!Op!dit!kaartdetail!uit!1933!zijn!de!locaties!van!de!kassen!met!rode!lijnvormige! vlakjes!aangegeven,!het!warenhuis!vermoedelijk!het!dichtst!bij!de!weg.!De! vaarsloten!zijn!zwaarder!ingetekend!dan!de!andere.!Het!westelijke!perceel!is! gedeeltelijk!als!boomgaard!in!gebruik.!Het!rietland!is!–!vergeleken!met!de!kaarten! op!de!afb.12!en!15!–!opgeschoond;!of!is!er!slechts!sprake!van!ander! symboolgebruik.![Topografische!Militaire!Kaart![Bonnebladen]![1933],!kaartbl.! 265!Venhuizen.]!
37! !
Op!de!aanvrage!voor!een!bouwvergunning!voor!de!druivenkasstaat!in! potlood!aangegeven!dat!de!kas!bestemd!was!voor!het!perceel!B!476.! [Zie!afb.!4.]! Een!van!de!kassen!heet!in!gebruik!te!zijn!geweest!als!perzikenkas.! Hoe!de!beurskrach!van!1929!op!het!bedrijf!van!Pieter!en!Wouter!van! invloed!is!geweest!is!(nog)!niet!bekend!maar!veel!kassenbedrijven!in! WestLFriesland!legden!toen!het!loodje.! In!!de!dertiger!jaren!stonden!er!drie!vaste!kassen!op!het!terrein!van!!
Oosterleek!21.!!Op!de!kaart!van!1933![Afb.20]!is!een!gedeelte!van!de! grond!als!boomgaard!ingevuld.!In!de!jaren!daarna!werden!kennelijk! meer!vruchtbomen!aangeplant.! In!WO!II!zal!het!bedrijf!te!lijden!hebben!gehad!van!een!krappe!markt;! verwarmingsproblemen!zullen!er!niet!geweest!zijn!omdat!gewerkt! werd!met!koude!kassen.! ! !
21.!Een!van!de!vaarsloten;! het!gedeelte!vóór!de!dam! werd!door!Van!Sliedregt!in!de! zeventiger!jaren!van!de!20e! eeuw!verbreed!tot!'vijver'.!In! februari!2013!tot!aan!de! hazelaars!uitgebaggerd.!
!
38! !
In!de!jaren!vijftig!bevond!zich!nog!één!kas!op!het!terrein,!en!op!de! plaatsen!waar!de!kassen!hadden!gestaan,!waren!bomen!gepoot.!Op!de! kaart!van!1962!was!ook!de!laatste!kas!!verdwenen.!Volgens!Annemarie! Sjerps,!een!dorpsgenote,!die!indertijd!vaak!bij!de!fam.!Van!Sliedregt! kwam,!werden!in!de!als!bedrijfsgebouw!afgeschreven!kas!echter!later! nog!feesten!voor!vrienden!en!buurgenoten!van!de!jongelui!Sliedregt!
georganiseerd.! # Transport##binnen#het#bedrijf# Het!transport!van!de!producten!vanuit!het!bedrijf!naar!een! verzamelpunt!aan!de!weg!zal!aanvankelijk!per!schuit!gebeurd!zijn!via! de!vaarsloten!tussen!de!percelen.![Zie!afb.20]!
!
! 22.!Volgens!dit!kaartdetail!is!de!druivenkas!!in!1955!nog!aanwezig.!Verder!zijn!de! percelen!grotendeels!ingevuld!als!boomgaard.!Opmerkelijk!is!het!in!een!gaffel! uitlopende!zwarte!lijntje!vanaf!de!weg!tot!achter!het!huis.!Het!is!vermoedelijk!de!rail! voor!de!lorrie.!Ook!is!daar!vlakbij!een!dam!of!brug!ingetekend![Topografische!kaart! [1:25.000][1955]!kaartbl.!20A.!Enkhuizen!Bovenkarspel.]!!
23.!Op!dit!kaartdetail!is!ook!de!druivenkas!verdwenen.!De!lorrierail!is!verlengd!! ingetekend.!Het!verlandingsproces!van!de!percelen!langs!de!dijk!lijkt!zodanige! vorm!te!hebben!aangenomen!dat!besloten!werd!tot!ander!symboolgebruik! [Topografische!Kaart!![1:!25.000],!1962.!Kaartbl.!!BovenkarspelLEnkhuizen.! ! ! ]!
!
39! !
In!de!boomgaardjaren!liep!er!een!rail!langs!de!boerderij!naar!de!weg.! Per!lorrie!werden!!de!kisten!met!appels!en!peren!naar!voren!gebracht! [Afb.!22!en!23].! Afzet! Mogelijk!heeft!Pieter!V!zich!aangesloten!bij!een!verzendvereniging.!Te! Enkhuizen!was!er!een!opgericht!in!1882!en!te!Wijdenes!in!1889.! Namens!groenteL!en!fruittelers!contracteerden!zulke!verenigingen! handelaren!in!de!steden!om!tegen!een!commissieloon!voor!de!afzet!van! de!produkten!te!zorgen.! In!1892!werd!te!Bovenkarspel!de!veiling!"De!Tuinbouw"!opgericht,!! met!transportfaciliteiten!vanuit!Broekerhaven.!Voorwaarde!om!lid!te! worden!was!dat!men!zich!verplichtte!alleen!bij!deze!organisatie!zijn! groente!en!fruit!ter!veiling!aan!te!bieden,!Maar!o.a.!de!leden!in!het!! Zuidoostelijk!gedeelte!van!WestLFriesland!onttrokken!zich!nogal!eens! aan!de!veilplicht!als!hun!dat!beter!uitkwam.!De!veilplicht!was!later!ook! punt!van!discussie!in!Wijdenes!en!Blokker.! ! Toen!in!Wijdenes!in!1915!de!veiling!'Tuindersbelang"!werd!opgericht,! werd!Wouter![of!stond!de!W.!voor!!Willem!uit!Wijdenes?]!lid!van!het! voorlopige!bestuur,!en!hebben!Pieter!en!Wouter!hun!fruit!daarheen! gebracht!.137!Maar!mogelijk!veilden!ze!na!1917!te!Hem.!Het!fruit!werd! dan!door!vrachtrijder!Jan!Steen!naar!de!veiling!"De!Zuider!Kogge"! vervoerd.138!Zowel!van!Hem!als!van!Wijdenes!werden!de! tuinbouwprodukten!per!tram!naar!Hoorn!vervoerd!!om!vandaaruit!per! trein!getransporteerd!te!worden!naar!de!Hollandse!steden.139! Op!de!vergadering!van!23!december!1938!werd!besloten!tot!liquidatie! van!deze!veiling!over!te!gaan!en!ging!een!aantal!telers!over!naar!de!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 137
138 139
C. de Bakker. Niet gepubliceerd artikel over de veiling "Tuindersbelang" te Wijdenes. Collectie betreffende het veilingwezen in Noord-Holland 1900-1999. Toegang 0380. West-Fries archief. Aan deze collectie is ook de foto van afb.24 ontleend. Visser 1991[2012], 67. Hoogland 2011, 26.- De spoorlijn Amsterdam-Hoorn werd in 1884 in gebruik genomen en aftakking naar Enkhuizen in 1885.
veiling!"De!Zuiderkogge"!te!Hem,!maar!een!aantal!fruittelers!zag!meer! heil!in!de!veiling!"Op!hoop!van!zegen!"!te!Blokker.! Over!het!transport!van!de!gewassen!van!Oosterleek!21!naar!elders!zijn! echter![nog]!geen!feitelijke!gegevens!gevonden.! ! !
! 24.!Handkar!met!bushelmanden!met!appels!bij!het!veilinggebouw!van! "Tuindersbelang"!bij!het!station!te!Wijdenes.! Vam!links!naar!rechts:!Jan!ter!Hofstede!–Kobus!VisserL!Jan!Bakker!–!Jaap!ter! Hofstede!L!en!uiterst!rechts!W.!Roos.! Foto!gemaakt!in!de!jaren!dertig!van!de!20e!eeuw,!uitgaande!o.a.!van!de!geschatte! leeftijd!van!Wouter!Roos,!de!persoon!uiterst!rechts!op!de!foto.![Collectie!Cor!de! Bakker.!WestLFries!Archief.]!
! !! !! !
40! !
11.!De!verbouwing!in!1915! ! Wouter!trouwde!in!mei!1915!met!Trijntje!Bouwer![1892L1982]!uit! Venhuizen!en!het!paar!ging!!volgens!de!bevolkingsadministratie!wonen! op!het!adres!O!56!in!Oosterleek.140!Het!is!vrijwel!zeker!dat!dit!adres! niet!een!andere!aanduiding!was!voor!"Oosterleek!21"!.! Want!in!mei!1915!werd!pas!begonnen!met!de!bouw!van!het!voorhuis! dat!een!eerdere!versie!ging!vervangen.141!!Dit!is!mogelijk!het! bouwvallige!huis!van!Pieter!III!geweest;!over!verbouwing!of! onderhoud!in!de!jaren!1836L1875,!de!periode!dat!Dirk!Heuvel!in!het! pand!woonde,!zijn!geen!gegevens!bekend.!Opdrachtgever!voor!de! nieuwbouw!was!Pieter!V.!Het!ontwerp!was!van!!"planmaker"!C.! Molenaar!te!Hoorn.!Het!betreft!hier!Cornelis,!de!broer!van!Grietje,!!van! beroep!timmerman,!geboren!te!Oosterleek!op!2!februari!1861.142!De! voorgevel!is!van!een!traditioneel!type!L!je!zou!kunnen!zeggen!het! oertype!van!een!voorgevel!met!de!vorm!zoals!jonge!kinderen!een!huis! tekenen.!Dit!type!komt!overeen!met!wat!vanaf!de!jaren!tachtig!van!de! negentiende!eeuw!in!de!landelijke![=!nietLstedelijke]!stijl!!in!het! hallehuistype!met!name!in!het!Groene!Hart!met!variaties!!voorkwam.! De!wijze!van!tekenen!het!voor!de!tekening!gebruikte!materiaal!!wijken! af!van!wat!in!de!architectuur!gebruikelijk!was.!Dit!wijst!in!de!richting! van!een!op!de!praktijk!van!bouwen!gericht!ontwerper.!Ook!de!term! "planmaker"!duidt!er!op!dat!hier!niet!een!architect!aan!het!werk!was..! Interessant!is!de!vraag!waarom!Pieter!en!Grietje!in!1915!dit!huis!lieten! bouwen.!Enerzijds!zullen!de!uitbreidingen!van!het!railvervoer!!
! ! (waarover!in!de!vorige!paragraaf!sprake!was)!van!betekenis!geweest! zijn,!maar!ook!het!feit!dat!wegens!die!uitbreidingen!voor!Wouter! voldoende!toekomstmogelijkheden!gezien!werden!in!deze!bedrijfstak.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 140
141 142
Gemeente Wijdenes en Oosterleek Bevolkingsadministratie inv.nr.7. Gezinskaarten 1918-1938 [fiche 41]. West-Fries Archief. Er zijn twee huisnummerdoorhalingen O 56 en 7a In het handschrift van de ambtenaar die in 1921 zoon Willem in het register inschreef. Deze veranderde het nummer in D 62. Op een blauwdruk uit 1942 voor veranderingen aan zijn woning wordt als adres vermeld D 58. Door deze wirwar van huisnummers dievoor een deel toch betrekking lijken te hebben op het huidige Oosterleek 21 zou je het spoor bijster raken. Zie voor de verschillende huisnummers in de loop van de tijd: Bijlage 2. Het adres was in dat jaar “Dorpsweg 20". WieWasWie, de site voor genealogische informatie.
! 25.!Het!ontwerp!van!de!voorgevel!in!1915.!Ter!decoratie:!de!bovenvensterpartij!in!de!vorm!van! een!tamelijk!gecompliceerd!drielicht![ook!engelenluik!genoemd]!met!gemetselde!rondboog;! boven!de!vensters!van!de!benedenverdieping!segmentbogen,!windveren!met!een!eenvoudige! voluut!en!een!uilenbordachtige!decoratie!tegen!de!geveltop!en!een!makelaar.!!
41! !
! 26.!Fundering!op!staal,!onder!de!buitenmuren!en!de!schoorsteenpartijen!! zwaarder!uitgevoerd!dan!onder!de!rest!van!het!huis.![1915]!
De!vloer!van!het!huidige!voorhuis!ligt!hoger!dan!die!van!het!achterhuis.! De!vraag!of!het!voorhuis!op!een!terp!gebouwd!is,!kan!vooralsnog!niet! beantwoord!worden.!Volgens!de!bouwtekening![Afb.26]!is!de!afstand! van!de!onderzijde!fundering!tot!de!bovenzijde!balklaag!begane!grond! 60!cm.!! Uit!de!aanvrage!voor!de!bouwvergunning!uit!1915!kan!worden!afgeleid! dat!er!in!dat!jaar!geen!schuur!werd!gebouwd!aan!de!achterzijde!van!het! huis,!"het!voorgedeelte!tot!aan!de!!kapberg"143.! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 143
Een kapberg was een afzonderlijk bouwsel; de hooiberg was de bergplaats van hooi in het midden van een boerenstolp, de ruimte tussen de vierkantstijlen. [Bouman 1871, 43]
! ! ! !! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 27.!Begane!grond! uit!de!periode! tussen!1970!en! 1942.!Vergelijk! met!afb.27.!
! 42!
!
!Op!afb.27!doet!de!plattegrond!van!de!schuur!door!zijn!vorm!denken! aan!wat!in!WestLFriesland!gebruikelijk!was!als!basisvorm:!een! 'vierkant'[Zie!afb.27a].!De!vier!staanders!!bepaalden!de!omtrek!van!de! hooitas.!!Wanneer!de!omschrijving!van!het!aanvrageformulier!van! 1915!de!werkelijke!situatie!zou!weergeven,!namelijk!het!"geheel!of! voor!een!gedeelte!vernieuwen!van!een!gebouw",!dan!!zou!dit! betekenen!dat!het!woongedeelte!zich!voor!de!verbouwing!niet!onder! de!stolp!bevond.!Maar!hieruit!kan!niet!worden!afgeleid!of!in!1915!de! schuur!al!dan!niet!los!stond!van!het!voorhuis.!Gelet!op!de!begane!grond! van!de!verbouwingstekening!van!1942![Afb.30]!zou!je!kunnen!stellen! dat!dit!wel!het!geval!is.!Er!is!daar!in!de!suitekamer!een!uitbouw!aan!de! schuurzijde.!Dan!is!L!gelet!op!afb.!28,!29!en!30!L!op!enig!moment!tussen! 1942!en!1969!de!schuur!met!het!huis!verbonden.!Of!de!uitbouw!van!de! suitekamer!werd!een!instulping!in!de!schuur.!!!
!
Om!je!een!beeld!te!vormen!hoe!huis!en!schuur!er!in!die!tijd! waarschijnlijk!aan!de!buitenzijde!hebben!uitgezien,!kunnen!de! afbeeldingen!![Afb.!28!en!29]!dienen!die!architect!Van!Sliedregt!in!1969! van!de!'bestaande!toestand'!in!zijn!bouwtekening!opnam.144! Door!de!vier!staanders!zoals!getekend!op!afb.32![de!bovenverdieping]! wordt!de!indruk!gewekt!dat!het!hier!ging!om!een!constructie!van!een! tentdak;!dat!wil!zeggen!dat!het!dak!ook!aan!de!woningzijde!schuin! afliep.!
27a.!Plattegrond!van!een!stolpboerderij.! Rechts!de!koestal;!in!het!vierkant!de!hooitas;!! langs!de!onderrand!de!deel;!het!overige!was! woongedeelte.!Wanneer!men!een!dergelijk! geheel!wilde!uitbreiden!werd!buiten!de! stolp!een!woonhuisstaart!of!een! koehuisstaart!aangebouwd.!De!bouwstijl!! van!het!nieuwe!voorhuis!Oosterleek!21! week!af!van!de!stijl!van!de!stolpboerderij.!! Dit!is!niet!verwonderlijk!gelet!op!de!tijd!van! ontstaan,!maar!ook!omdat!deze!een!andere! functie!kreeg.![Tekening!ontleend!aan:! !www.!Luckens.nl/achtergr_info!]!
!! Inwendig!zullen!in!de!tijd!van!het!groente/fruitbedrijf!in!de!schuur! eventueel!aanpassingen!zijn!gedaan!om!de!ruimte!daarvoor!geschikt!te! maken.!Wat!de!functie!van!de!grote!schoorsteen!aan!de!westzijde!van! de!achtergevel![Afb.28!en!29]!is!geweest,!is!niet!bekend.!! ! !
! 28.!Achterzijde!van!de!schuur!naar!de!bestaande!toestand!zoals!Van!Sliedregt!deze! heeft!aangetroffen!en!op!zijn!bouwtekening![1969]!heeft!afgebeeld.!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 144
Gemeente Wijdenes-Oosterleek Bouwvergunningen Toegang 1223_BD inv.nr. 350. West-Fries Archief.
43! !
! ! ! ! ! !
! 29.!Westgevel!van!huis!en!schuur!vóór!de!verbouwing!in!1969L1970,!vermoedelijk! naar!de!situatie!van!1915.!
! ! ! De!ruimte!van!het!voorhuis!werd!zo!ingedeeld!dat!er!links!en!rechts! een!gezin!kon!wonen.!Het!ontwerp!bevatte!op!de!begane!grond!twee! woonkamers,!twee!slaapkamers,!twee!keukens!en!twee!zijLingangen.! De!voordeur!gaf!!via!een!klein!portaal!toegang!tot!de!beide! woonkamers.145!Kennelijk!werden!geen!plannen!gemaakt!om!ook!de! bovenverdieping!!te!gaan!bewonen.146!! ! ! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 145 146
Gemeente Wijdenes-Oosterleek Bouwvergunningen nr. 698. West-Fries Archief. Volgens de omschrijving in het dossier voor de verbouwing in 1942 had het huis geen verdieping. [Gemeente Wijdenes-Oosterleek Bouwvergunningen Toegang 1223_BD inv.nr.324].
! 30.!Indeling!van!de!begane!grond!op!de!bouwtekening!van!1915.!Water!werd!in!de! keuken!links!op!de!tekening!via!een!leiding!uit!de!regenput!]de!cirkel!op!de! teknening]!omhoog!gepompt.!!
! !
44! !
12.!Wouter!Roos!en!Zonen![1890G1970]! ! Pieter!V!overleed!in!1936.!Toen!zal!ook!de!vrijkomende! andere!helft!van!de!woning!door!zijn!gezin!betrokken!zijn.! Enige!jaren!later,!in!1942,!heeft!er!een!nogal!ingrijpende! verbouwing!van!de!woning!plaatsgevonden.!Dat!het!in!de! blauwdruk147!om!de!woning!Oosterleek!21!gaat,!is!pas!na! nauwkeuriger!beschouwing!van!het!afgebeelde!pand!vast! te!stellen.!De!archiefinformatie!klopt!namelijk!niet,! evenmin!als!de!oriëntatie!van!het!pand!op!de!tekening,! terwijl!ook!het!perceelsnummer!ontbreekt.!Toch!zijn!de! zijgevels!onmiskenbaar!dezelfde!als!van!het! tegenwoordige!nr.!21!en!vertoont!de!begane!grond!grote! overeenkomst!met!die!op!de!bouwtekening!van!1915.!De! architect!die!!het!plan!tekende!was!!R.!Komen!te!Blokker148.! ! De!woning!werd!rianter.!Aan!de!oostzijde!werden!portaal,! keuken!en!alkoof!verbouwd!tot!een!suiteLkamer.!Daar! werd!in!een!hoek!ook!een!stookvoorziening!met! schoorsteenmantel!gemaakt!aansluitend!op!een!bestaand! rookkanaal.!De!bedstee!aan!de!achtermuur!van!de!keuken! [zie!afb.31]!werd!een!kast.!!! ! In!de!keukens!aan!beide!zijden!van!het!woonhuis!werd!het! enkele!!veranderd!in!een!driedelig!raamvenster.!! Tezelfdertijd!zullen!op!de!bovenverdieping!de!twee! slaapkamers!getimmerd!zijn.!Die!dienden!ter!vervanging!! van!de!slaapkamers!die!op!de!begane!grond!andere! functies!!hadden!gekregen.!!Er!bleef!daar!een!slaapkamer!! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 147
148
Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Bouwvergunningen Toegang 1223_BD inv.nr.324; bestemd voor locatie kadastraal nr.B 485 [?] Architect R. Komen is degene die te Blokker betrokken is geweest bij de herbouw van de poort van het oude klooster Nieuwlicht, gesticht in 1392.
31.!De!blauwdruk!van!de!verbouwing!in!1942.!!Linksonder!de!plattegrond!van!de!uit!1915! daterende!situatie;!rechtsonder!de!gewijzigde!situatie!met!de!ingang!in!de!westelijke!gevel,! de!hal!en!de!trap!naar!boven.!!Opvallend!is!de!erkerachtige!uitbouw!aan!de!achterzijde!van! de!woning.![Zie!voor!een!vergelijkbare!uitbouw,!maar!kleiner,!afb!24.]! !
45! !
!
over!voor!de!ouders.!De!twee![?]!kamers!boven!zullen!bestemd!zijn! geweest!voor!de!zonen!Pieter![1917L1951]!en!Willem![1921L!!!!].![Zie! afb.!32.]! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! 32.!De!bovenverdieping!uit!de!tijd!!na!de!verbouwing!van!1942!maar!vóór!die!van!1970.!Let! op!de!twee!dubbele!schoorsteenkanalen.!Vermoedelijk!is!de!bovenverdieping!alleen!van!een! plafond!voorzien!boven!de!slaapkamer(s).!
! 46!
!
13.!De!boomgaard!onder!druk;!plannen!voor!een!camping! ! In!het!WestLFries!Archief!bevindt!zich!een!dossier!met!betrekking!tot! Oosterleek!21!dat!handelt!over!de!vestiging!van!eeen!camping!op!het! bijbehorende!terrein.149! Twee!brieven!aan!het!college!van!B&W!van!de!gemeente!WijdenesL Oosterleek!betreffende!Oosterleek!21!zijn!gedateerd!14!juni!1966.!De! ene!kwam!van!de!heer!A.!Kop!uit!Winterswijk!die!al!eerder!met!het! college!had!gecorrespondeerd.!In!deze!brief!bracht!hij!zijn!bedoeling! met!het!terrein!als!volgt!onder!woorden:!"het!bestaande!fruitbedrijf! voort!te!zetten!en!tussen!de!bomen!om!het!bedrijf!rendabel!te!maken,! gelegenheid!tot!geordend!en!gereglementeerd!kamperen!te!geven,! zoals!in!de!Betuwe!veel!gebeurd![!],!en!ook!de!middenstand!van! Wijdenes!ten!goede!zal!komen".!In!een!eerdere!brief!had!het!college! hem!geadviseerd!zich!tot!Gedeputeerde!Staten!te!Haarlem!te!wenden.! Kop!deelde!mee!dit!te!zullen!doen.!Verder!wordt!in!het!dossier!geen! correspondentie!met!deze!heer!meer!aangetroffen.! Op!dezelfde!dag!verzocht!de!heer!!F.H.!Hergarden!uit!Beverwijk!om! inlichtingen!over!de!mogelijkheid!op!het!terrein!een!camping!te! vestigen.! Op!4!juli!daaropvolgend!treedt!het!College!van!Wijdenes!via!een!brief! in!contact!met!Gedeputeerde!Staten.!Het!college!schrijft!dat!dit!bedrijf! [waarschijnlijk!wegens!de!moeilijke!uitruilbaarheid!in!het!kader!van!de! ruilverkaveling,!P.B.]!niet!aan!de!Stichtig!Beheer!Landbouwgronden! kan!worden!verkocht.!Dat!voorts!aan!de!heer!Kop!was!geadviseerd!een! plan!in!te!dienen!waarna!het!College!met!G.S!contact!zou!opnemen.!! Een!week!later,!op!11!juli!!heeft!Van!Hergarden!!een!tweetal!schetsen! aan!het!college!gezonden,!dat!op!zijn!beurt!de!schetsen!doorstuurt!naar! de!Dienst!!Bouw!en!Woning!Toezicht.!Op!22!juli!!reageeert!de!directeur! van!deze!dienst!met!een!citaat!uit!het!uitbreidingsplan!in!hoofdzaken! (door!G.S.!goedgekeurd!op!20!februari!1957).!De!terreinen!waren!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 149
Gemeente Wijdenes-Oosterleek , Stukken betreffende de verlening of weigering van vergunningen ingevolge de verordening op het kamperen, 1961-1970, Toegang 1223, inv.nr. 1543. West-Fries Archief.
aangewezen!!"voor!agrarische!bestemming!met!alleen!niet!voor! bewoning!dienende!!bedrijfsgebouwtjes".! Voor!het!geval!dat!het!College!de!vestiging!van!een!camping!toch!wilde! bevorderen,!!zouden!bepaalde!procedures!in!acht!moeten!worden! genomen.!De!procedures!hoe!te!handelen!in!verschillende! omstandigheden!!worden!in!de!rest!van!de!brief!aangereikt.! Op!13!september!1966!kocht!Hergarden!ten!overstaan!van!Notaris! Batenburg!te!Beverwijk!huis!en!gronden!van!de!familie!Roos!bestaande! uit!de!percelen!!Sectie!B!nr.!139,!147,!148,!149,!161,!162,!446,!476!en! 485.! Op!3!april!1967!sprak!Hergarden!in!een!brief!aan!het!college!zijn!spijt! uit!dat!twee!brieven!die!hij!aan!het!College!had!gestuurd,!totdantoe! onbeantwoord!waren!gebleven.!
! 33.!Passage!met!verwijzing!naar!de!overschrijvng!in!het!kadastrale!register!in!de! verkoopakte!van!Hergarden!aan!Van!Sliedregt.!Hergarden!kocht!het!pand!op!12! september!1966.!Archief!BroedersLAdolf.!
47! !
Op!verzoek!van!het!College!–!in!een!niet!bewaard!antwoord!L!heeft! Hergarden!zijn!ontwerpschets!toegestuurd!aan!het!stedebouwkundig! bureau!Wiegerbruin!Vink!en!Vandekuilen!te!Amsterdam.!De!direteur! van!dit!bureau!deelde!op!!28!april!1967!het!College!per!brief!mee!bij! het!eerder!uitgesproken!afwijzend!advies!te!blijven.!!! Hergarden!schakelde!anderen!in!om!druk!uit!te!oefenen!op!B&W,!want! op!11!juli!1968!kwam!bij!het!College!een!brief!binnen!van!de!V.V.V.! 'Drechterland'!afd.!WijdenesLOosterleek!,waarin!de!gebeurtenissen!tot! dat!moment!nog!eens!op!een!rijtje!werden!gezet.!Aan!het!einde!ervan!! werd!gesteld!dat!Hergarden!capabel!werd!geacht!om!zijn!plannen!uit!te!
voeren.!En!dat!het!belangrijk!zou!zijn!voor!Wijdenes!dat!die!plannen! verwezenlijkt!zouden!worden.!Op!29!juli!1968!werd!Hergarden!door! B&W!uitgenodigd!voor!een!gesprek.! Dan!volgt!op!17!april!1969!nogmaal!een!verzoek!van!Hergarden!hem! toestemming!te!verlenen.!Maar!na!ruim!tweeëneenhalf!jaar!legde! Hergarden!kennelijk!het!hoofd!in!de!schoot.! 34.!De!ontwerpschets!voor!de!camping!van!F.H.!Hergarden!met!drie!toiletgebouwtjes,! een!speelweide!met!kinderbad!en!campingplaatsen!tussen!de!bomenrijen;! douchegelegenheid!was!er!in!de!schuur!Voor!aan!de!weg!parkeerruimte!op!eigen! terrein!met!de!entree!aan!de!westzijde!van!huisnr.!23.!Bruggen!over!drie!sloten!en! achter!langs!de!dijk!een!brede!rietkraag!en!een!gedeelte!intact!gelaten!boomgaard.!!
!
48! !
14.!Boerderijverbouwing;!behoud!van!de!boomgaard! # Het!was!aan!architect!Van!Sliedregt150!dat!het!huis!met!gronden!op!19! augustus!1969!voor!55.000!gulden!![+!5000!gulden!inventaris]!werden! doorverkocht.151!!Hij!kreeg!in!eigendom:!de!percelen!Oosterleek!Sectie! B!139!(riet!en!bouwland,!7!are!60!ca.),!147!(bouwland,!88!are!60!ca),! 148!(rietL!en!hooiland,!17!are!10!ca),!149!(rietLen!hooiland,!7!are!10! ca),!161!(weiland,!5!are!20!ca),!162!bouwland!(19!are!30!ca),!446! (bouwland,!46!are!50!ca),!476!(boomgaard,!53!are!80!ca)!en!485!(huis,! erf,!schuur!en!boomgaard,!89!are!25!ca).!!In!totaal!3!ha!35!are!05!ca! Deze!gegevens!komen!uit!het!kadastraal!uittreksel!dat!op!20!november! 1969!aan!Van!Sliedregt!werd!gezonden.!!Ze!gaven!de!toestand!weer!van! 20!augustus!1969.152! In!juli!1971!zond!het!Kadaster!een!"Kennisgeving!van!tenaamsteling"!! waarin!aan!Van!Siedregt!die!toen!nog!te!Amsterdam!woonde,!werd! meegedeeld!dat!de!akte!van!toedeling!in!het!kader!van!de! Ruilverkaveling!op!16!juli!1971!bij!notaris!Schreurs!te!Hoorn!was! gepasseerd.!De!losse!percelen!werden!onder!één!nummer!verzameld!! Sectie!C!nr.!407!en!de!eigendom!was!3!ha!30!are!65!ca!!groot.153! ! Bouwtekening#van#het##voorhuis#1969# Vanuit!Amsterdam154!diende!Van!Sliedregt!van!februari!tot!september! 1969!bouwtekeningen!in!bij!het!gemeentebestuur!van!Wijdenes!die!de! aanvrage!voor!een!vergunning!tot!verbouwing!van!het!voorhuis!van!de!! boerderij!tot!een!woning!begeleidden155;!de!vergunning!!werd!verleend! op!13!november!1969.!
! !
! 35.!Vergelijk!de!raampartij!boven!in!de!topgevel!van!afb.24!met!die!op!deze! tekening!uit!1969.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 150
151
152 153 154
Dirk van Sliedregt geboren te Middelharnis 6-4-1920, overleden 19-5-2010 te Oosterleek, was van 1978-1985 directeur van de Christelijke Academie voor Beeldende Kunsten te Kampen, en woonde in die jaren in die stad. ten overstaan van notaris Batenburg te Beverwijk. [Bron: koopakte van Van Sliedregt.] Archief familie Broeders-Adolf. Archief familie Broeders-Adolf. adres: Johannes Verhulststraat 182, A'dam.
! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 155
Het huisnummer is dan D 86 volgens de archiefkaart van bouw en woningtoezicht te Venhuizen, in het dossier Gemeente Wijdenes Oosterleek. Bouwvergunningen toegang 1223_BD, inv.nr. 350.
49! !
In!de!aanvrage!!werd!de!toekomstige!functie!omschreven!als! "woonhuis!plus!architectenbureau".!Het!ontwerp!was!van!Van! Sliedregt!zelf.!De!begrote!verbouwingskosten!bedroegen!8000!gulden.! En!de!fa.!Kramer!uit!Avenhorn!zou!de!werkzaamheden!gaan!uitvoeren.! Omdat!vanwege!de!gezinssituatie!op!de!bovenverdieping!een!aantal! slaapkamers!voor!de!kinderen!en!op!de!begane!grond!een!grote! woonkamer!zouden!moeten!komen,!moest!de!bestaande!constructie! rigoureus!worden!aangepakt.! De!beide!voorkamers!en!de!gang!werden!tot!één!open!ruime! woonkamer!omgebouwd;!dit!betekende!overigens!dat!na!de! verbouwing!de!voordeur!rechtstreeks!toegang!tot!de!woonkamer!gaf.!! Op!de!bovenverdieping!werd!een!balkconstructie!aangebracht!!voor!de! plafonds!die!tevens!diende!voor!de!vloer!van!de!vlieringzolder.! Deze!wijziging!in!het!interieur!had!gevolgen!voor!de!kapconstructie.! Daartoe!werden!onder!de!hanebalken!extragordingen!aangebracht.! Van!Sliedregt!heeft!geen!voorzieningen!getroffen!om!de!meer!dan!9!m! overspanning!van! de!verdiepingsvloer!! boven!de!nieuwe! woonkamer!op!te! vangen.! Toegegeven!het! betrof!balken!van! 17x13!cm!L156! ! !
!
36.!Onder!de!bestaande! hanebalken!werden! nieuwe!aangebracht!op! 2.26!m!boven!de! verdiepingsvloer.![1969]!
!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 156
! 37.!Het!ontwerp!van!de!begane!grond!in!het!voorhuis;!het!gaat!hier!om!de! bouwtekening!!van!1969!waarin!na!discusssie!wijzigingen!werden!ingetekend.!De! kwartslag!draaiende!trap!van!1942!werd!vervangen!door!een!rechte.!Rioolwater!zou! worden!afgevoerd!naar!de!septictank![links!boven!op!de!tekening].!
! ! ! !
Maar bij belopen van de verdiepingsvloer kon je deze wel voelen deinen.
50! !
Kennelijk!uitgaande!van!de!symmetrie!van!het!bestaande!gebouw!werd! aan!beide!zijde!van!het!dak!!een!dakkapel!aangebracht!om!daglicht!in! de!achterste!slaapkamers!toe!te!laten.! De!materiaalkeuze!voor!het!te!verbouwen!voorhuis!werd!bepaald!door! een!destijds!moderne,!sobere,!funktionalistische!uitstraling!met!een! voorkeur!voor!de!toepassing!van!hout.!De!plafonds!bestonden!uit!grijze! houtwolcementplaten![herkulith],!de!vloeren!uit!hardgebakken!bruine! tegels!van!10x20!cm,!en!de!open!trap!bestond!uit!wengétreden!met!een! leuning!van!rechte!zwart!gebeitste!stijlen.!De!strakke!houten!wanden! in!de!kamers!op!de!begane!grond!werden!transparant!bruin!gebeitst! om!de!nervatuur!van!de!houtplaten!te!laten!uitkomen.! De!plafondbalken!van!de!benedenverdieping!werden!onder!de! cementplaten!weggestopt.! Boven!werden!vier!slaapkamers!en!een!doucheLtoiletruimte!gepland.! Op!de!overloop!zouden!twee!wastfels!komen.!De!sanitaire! voorzieningen!en!de!trap!naar!de!vlieringzolder!zijn!anders!ingetekend! dan!ze!in!2011!werden!aangetroffen.! De!kamerindeling!aan!de!voorzijde!van!de!verdieping!was!er!de! oorzaak!van!dat!de!raampartij!in!de!voorgevel!veranderd!moest! worden158.![Vergelijk!afb.25!en!35.]! ! ! ! ! 38.!De!bovenverdieping! ! in!het!ontwerp!van! ! 1969.!Aan!de!oostL!en! ! westzijde!het! dakbeschot!boven!de! ! ruimte!die!achter!de! ! knieschotten!zou! ! verdwijnen.! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 158
De afstand tussen de twee vensters is in werkelijkheid groter dan op de tekening; zie ook de enigszins andere voegen tussen de beide raamvensters in de voorgevel.
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
51! !
Bouwtekeningen#achterhuis#1976# Het!achterhuis!is!zeven!jaar!later!gebouwd.!!! Op!de!bouwtekening!werd!dat!in!1969!aangekondigd!met!de!tussen! haakjes!geplaatste!vermelding!!"in!2e!fase!woonhuis".! Door!leden!van!de!familie!Van!Sliedregt!wordt!verteld!dat!zij!in!de! jaren!'70!nog!in!de!schuur!achter!de!woning!hebben!gespeeld.! De!aanvrage!voor!een!bouwvergunning!van!het!achterhuis!["de! herbouw!van!een!landbouwschuur!tot!architectenatelier!+! studeerkamer"!volgens!die!aanvrage]!werd!ingediend!op!6!augustus! 1976.!Maar!van!februari!tot!augustus!werden!in!dat!jaar!op!onderdelen! aanzienlijk!van!elkaar!afwijkende!ontwerpen!vervaardigd!.! Over!de!schuur!meldde!Van!Sliedregt!in!de!vragenlijst!die!hem!naar! aanleiding!van!zijn!aanvrage!door!de!gemeente!was!toegezonden:!
! 39.!Gedeelte!van!de!latere!'kamer!van!Rosalie'!zoals!die!er!in!juli!2011!!bij!eerste! bezoek!uitzag.!
Het!enige!element!op!de!bouwtekening!dat!met!het!architectenbureau! in!verband!gebracht!kan!worden,!is!een!donkere!kamer!["Doka"!in!het! midden!aan!de!bovenrand!van!de!begane!grond!op!afb.!35.]! ! Er!zijn!in!de!indeling!van!de!begane!grond!nogal!wat!verschillen!tussen! de!situatie!van!2011!en!het!ontwerp!van!afb.!36.!De!doucheruimte!en! de!garderobe!op!de!begane!grond!bevonden!zich!niet!op!de!plaatsen! zoals!op!de!tekening!is!aangegeven.!De!doka!was!doucheruimte,!het! toilet!kende!een!voorportaal!en!het!keukenblok!bevond!zich!niet!tegen! de!buitenmuur.! # #
! 40.!De!oostgevel!waarvan!het!linkser!gedeelte!de!aanbouw!is!van!het!achterhuis!op! de!bestektekening![9L7L1976].!De!buitendeur!van!het!atelier!is!rechts!om!de!hoek! van!het!uitgebouwde!gedeelte!geplaatst!toen!de!begane!grond!in!werkelijkheid!een! andere!bestemming!kreeg.!
52! !
"De#bestaande#schuur#is#gedeeltelijk#ingestort.#De#bestemming#wordt# gedeeltelijk#gewijzigd.# beg#grond#=#bureau# verdieping#=#opslag#lege#fust# zolder#=#studeerkamer."! De!bouwkosten!werden!geraamd!op!60.000!gulden.!De!bouw!zou! worden!uitgevoerd!door!de!fa.!Burger!te!Wijdenes.159! De!Gemeentelijke!Technische!Dienst!van!VenhuizenLGrootebroek!gaf! op!31!augustus!1976!als!"beoordeling#i.v.m.#ruimtelijke#ordening:!
"Gelegen#in#"Oosterleek#1972".(Vanaf#de#voorgevel#gerekend#25#m#naar# achteren).# Bestemming:#En#bebouwing.#Een#gedeelte#van#de#bebouwing#wat#nu#zal# worden#aangebouwd,#zal#als#kantoor#dienst#doen#en#dus#strijdig#zijn#met# de#gebruiksbepaling#artikel#17.# Het#te#bouwen#afdak,#valt#buiten#het#bestemmingsplan#"Oosterleek#1972"# en#ligt#in#het#plan#"Wijdenes#in#Hoofdzaak".#Volgens#deze#kaart#,#is#de# bestemming#hier#geregeld#in#het#uitbreidingsplan#in#Onderdelen,#doch#dit# plan#is#nooit#gemaakt."! In!de!collegevergadering!van!B&W!van!7!september!werd!geoordeeld! dat!het!uitsluitend!ging!om!de!gebruiksbepaling;!de!"bebouwde# oppervlakte#wordt#niet#gewijzigd#Derhalve#Zonder#meer#vergunning# verleend."!
! 41.!De!achtergevel!gezien!vanaf!het!terras![zie!afb.36]!dat!volgens!plan!toegankelijk! zou!zijn!door!de!poorten!aan!beide!zijden!van!het!huis.!De!raampartijen!zijn!op!alle! drie!de!verdiepingen!soberder!uitgevoerd!dan!het!ontwerp!op!deze!!bestektekening! van!9!L7L!1976.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 159
West-Fries Archief. Bouwvergunningen Venhuizen Toegang 1936-BD inv.nr. 3977 Veranderen architectenbureau/atelier/studeerkamer [07-09-1976].
! 42.! De! constructie! van! het! afdak! ! gezien! vanaf! de! noordwestzijde! zoals! Van! Sliedregt!!! zich!deze!dacht.![Bestektekening!L9L7L1976}.!!
53! !
In!de!vergunning!werden!echter!wel!een!vijftal!voorwaarden!gesteld!in! verband!met!constructieberekeningen,!zwaarte!van!lateien,! heipaallengten,!het!gewicht!van!het!heiblok,!en!de!ondervloer!onder!de! betonconstructies.!
! ! 43.!Het!afdak!waarvan!in!de!beoordeling!door!de!Gem.!Techn.!Dienst!sprake!is,!was! gepland!aan!de!zuidwestzijde!van!het!terras.!Het!steekt!uit!!boven!de!terrasmuur! aan!de!noordwestzijde.![Bestektekening!van!9L7L1976].!
! ! ! ! ! ! # # # # #
# # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # #
44L1!en!44L2.!Op!de!bouwtekening!van! het!achterhuis!verscheen!in!1976!een! grotere!doka!dan!in!1969!in!het!voorhuis.! Deze!werd!gepland!in!de!kelder.!De! bovenverdieping!werd!gepland!als! studeerkamer!en!de!zolder!als!archief.! Op!een!ander!ontwerp!werd!de!doka! gepland!aan!de!westzijde!in!de! tekenkamer.![Bestektekening!9L7L1976].!
54! !
# # #
# #
45.!Het!zadeldak!is!op! deze!tekening!minder! verlengt!dan!in!de! werkelijkheid!is!gebeurd.! De!beide!deuren!in!de! zijgevels!zijn!bij! realisering!van!het!plan! een!kwartslag!gedraaid.! De!tweemaal!kwartslag! draaiende!trop!heeft!op! de!tekening!zijn!opgang!in! het!atelier.!Op!de!begane! grond!!werd!een! tekenkamer!gepland!met! 4!tekentafels!en!een! keukenblok!tegen!de! muur!aan!de!westzijde.!! In!de!achtergevel!kwamen! twee!vensters!en!twee! deuren.!Achter!het! nieuwe!achterhuis! ontwierp!Van!Sliedregt! een!besloten!terras!met! struiken!en!een!pergola,! met!buiten!tegen!de!muur! over!de!volle!breedte!een! afdak!voor!tractor!en! maaimachine.!! [Bestektekening!9L7L 1976].!
46.!Een!schets!!L!in! balpen!L!van!de! besloten!tuin!met!het! terras,!een!gazon!met! borders!en!aan!de! boomgaardzijde!over! de!hele!breedte!het! afdak!voor!de! machines.!De!tuin!is!in! dit!ontwerp!smaller! dan!op!afb.!41,!omdat! de!poorttoegangen! aan!beide!zijden!naast! het!huis!ontbreken.! Misschien!moet!deze! schets!in!verband! gebracht!worden!met! het!plan!om!het! achterhuis!met!twee! vleugels!uit!te! breiden.![Zie!afb.!47.]! !
# # # # # #
# # # # # #
!
! 55!
!
Bouwtekening#schuur#1970# De!huidige!schuur!aan!de!westkant!stamt!ook!uit!de!jaren!'70.!Daarvoor! werden!twee!tekeningen!gemaakt.!In!het!eerste!ontwerp!was!die! opgevoerd!als!garage.!De!plek!waar!die!was!gepland!was!ook!anders! [Zie!afb.4].!Latere!wijzigingen!leidden!ertoe!dat!het!plan!pas!in!1975! werd!gerealiseerd.160! !
! 47.!Het!eerste!ontwerp!voor!de!schuur!toen!nog!met!de!duidelijke!functie!van!garage.! De!brede!deuren!bevonden!zich!aan!de!pleinzijde.!Het!later!ingediend!ontwerp! leidde!tot!de!!vorm!die!de!schuur!nu!heeft.!!Het!ontwerp!dateert!van!najaar!1969.! [Zie!voor!de!geplande!situering!afb.4.]! ! !!
! !
!
!
48.!De!schuur,!volgens!het!ontwerp!bedoeld!als!garage.![16L11L1971]!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !
160
West-Fries Archief. Bouwvergunningen Gemeente Wijdenes-Oosterleek. Toegang 1223_BD inv.nr. 350 Veranderen van boerderij tot woning, tevens plaatsen van een garage [revisietekeningen], 13-11-1969.
# #
#
56! !
Bouwtekening#schuurtje#en#terreinafscheiding#1975# Toen!de!schuur!["garage"!volgens!het!tweede!ontwerp]!er!stond,! diende!Van!Sliedreg!op!24!juni!1975!een!aanvrage!in!voor!de!bouw!van! een!schuurtje!en!een!terreinafscheiding.! Op!28!juli!1975!werd!onder!de!gebruikelijke!voorwaarden!in!verband! met!constructieberekeningen!en!de!zwaarte!van!de!benodigde!lateien,! door!B&W!van!de!gemeente!Venhuizen!vergunning!verleend!tot!de! bouw.161! Tot!een!realisering!van!dit!plan!is!het!niet!gekomen.#
! 50.!De!bouwtekeningen!van!het!afdak!["de!kapschuur"]!bij!de!aanvrage!van!25!L1L 1988.!
! 49.!Op!het!bovengedeelte!van!de!tekening![van!links!naar!rechts]:!Huis,!muur!schuur,! terreinafscheiding!met!enkele!en!dubbele!poort!en!haaks!daarop!op!enige!afstand! het!schuurtje.!Op!het!onderste!gedeelte:!het!bovenaanzicht!van!dit!geheel.!Aan!de! onderrand!tussen!het!schuurtje!en!de!sloot![nauwelijks!te!zien]!een!hek.!
! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 161
West-Fries Archief. Bouwvergunningen Venhuizen Toegang 1936-BD inv.nr. 3976 Oprichten schuurtje en terrreinafscheiding [28-7-1975].
! Bouwtekening#afdak#voor#landbouwwerktuigen#en#fust162,#1988.# De!kapschuur![een!"afdak!als!afstelruimte!voor!tractoren,! maaimachines!etc."!volgens!de!aanvrage!voor!de!bouwvergunning!van! 25!januari!1988]!werd!in!eigen!beheer!gebouwd!in!1988.!Geschatte! bouwkosten!6000!gulden.!In!de!bouwvergunning!werd!verwezen!naar! de!bijlage!waarin!de!eis!was!opgenomen!dat!onder!de!betonconstruktie! die!met!de!grond!in!aanraking!kwam!een!vloer!van!5!cm!stampbeton! werd!aangebracht.163! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 162 163
hier: kratten. West-Fries Archief. Bouwvergunningen Venhuizen Toegang 1936-BD inv.nr. 3978 Oprichten afdak [10-05-1988].
57! !
In!welk!jaar!Van!Sliedregt!het!achterhuis!verder!heeft!willen! uitbreiden,!nu!met!een!paar!vleugels,!is!niet!bekend!maar!het!moet!na!! 1988!geweest!zijn!omdat!de!kapschuur!op!de!situatietekening!als! 'bestaand'!werd!aangemerkt.!! ! In!1995!of!'96!verkocht!Van!Sliedregt!een!gedeelte!van!perceel!B!446! [ca.140!x!20!m]!aan!de!belendende!buurman,!die!deze!grond!als! paardenwei!inrichtte.!Op!23!juli!van!dat!jaar!kreeg!Van!Sliedregt!een! brief!van!het!Kadaster!waarin!werd!meegedeeld!dat!na!uitmeting!de! kadastrale!gegevens!van!zijn!grond!waren!bijgewerkt.! Als!oppervlaktemaat!werd!opgegeven!2!ha!98!a!15!ca.! ! In!de!tijd!dat!voor!het!rooien!van!hoogstamboomgaarden!subsidie! werd!verleend,!telde!voor!Van!Sliedregt!de!esthetische!en! belevingswaarde!van!zijn!boomgaard!zwaarder!dan!het!financiële! gewin!en!trachtte!hij!deze!te!behouden!door!jonge!bomen!te!poten!op! plaatsen!waar!uitval!optrad.! Naast!zijn!werkzaamheden!als!directeur!van!de!Christelijke!Academie! voor!Beeldende!Kunsten!te!Kampen!in!1978L1985,!en!als!architect!en!! ontwerper!van!rotanmeubelen!heeft!hij!vermoedelijk!ook!in!fruit! gehandeld.!!Veel!van!de!veilingkisten!in!de!nagelaten!boedel,!nog!met! de!naam!van!"W.!Roos!en!Zonen"!erop!met!daarboven!in!markerstift! "Van!Sliedregt",!bleken!!in!2011!vermolmd!te!zijn.!
! 51.!Situatietekening!bij!een!ongedateerd!ontwerp![van!na!1988]!voor!een! uitbreiding!van!het!achterhuis.!Op!deze!tekening!zijn!schuur,!kapschuur!en!de! huidige!oprit!met!de!instulpende!beukenhaag!!als!bestaand!ingetekend.[Het! noorden!rechts!onder.]!
!
!
52.!Een!paar!van!de!kisten! die!in!2011!!op!de!zolder! van!de!schuur!werden! achtergelaten.!
! 58!
!
15.!De!fruitsoorten!en!Grassen.! [concept#nog#verder#uitwerken]! In!de!boomgaard!staan!843!hoogstamL!en!halfstambomen!in!leeftijd! variërend!van!ca.!100!tot!10!jaar!oud.!De!meeste!bomen!zijn!naar! schatting!rond!de!65!jaar!oud.!
# In!de!door!Van!Sliedregt!nagelaten!documenten!bevinden!zich! twee!boekwerkjes!met!informatie!over!fruit.!Deze!zijn! waarschijnlijk!reeds!door!de!familie!Roos!nagelaten.!Het!ene!is!! de!bestelcatalogus!Rozen#en#vruchtbomen#1956/57#van!fa.!De! Wilde!te!Bussum.!Het!andere!is!een!brochure!getiteld!"Eet# Neerlands#fruit,#dag#in#dag#uit;#1928H1953.!Jubileum!uitgave!van! de!bond!van!Kleinhandelaren!in!Aardappelen!,!groente!en!fruit!in! Nederland,!1953! Uit!de!daarin!voorkomende!en!met!een!tekentje!gemerkte! soorten!is!de!volgende!lijst!samengesteld.!Het!assortiment! bestaat!voornamelijk!uit!rassen!die!in!de!vijftiger!jaren!van!de! vorige!eeuw!economisch!aantrekkelijk!waren.!
Lombart's Calville, Notarisappel, Perzikrode Zomerappel [zeker], Present van Engeland, Schellinkhouter [zeker], Sterappel, Transparant de croncels, Yellow Transparent [zeker], Zigeunerin, Zoete Bloemée, Zoete Ermgaard, Zoete Kroon,
! Appels: Brabantse Bellefleur, Bramley's Seedling, Carolina Red June/Wilson's Red June. Cox's Pomona,164 Goud Reinette, Gravensteiner Groninger Kroon, Ingrid Marie, James Grieve, Jonathan ,
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 164
! 53.!Enige!rassen!appels!en!peren!uit!het!assortiment,!geplukt!op!28!oktober!2012.!
De namen van de rassen die in 2013 zijn gedetermineerd, zijn cursief afgedrukt.
59! !
Peren: Beurré Hardy, Brederode, Bonne Louise d'Avranches, Clapp's Favourite, Conférence, Duchess Williams, Légipont/Fondante de Charneux, Doyenné du Comice, Gieser Wildeman, Juttepeer, Noordhollandse Suikerpeer , Winterrietpeer, Kruidenierspeer, Franse Wijnpeer, St. Rémy, Triomphe de Vienne. Pruimen: Belle de Louvain, Czar, Dubbele Boerenwitte, Reine Victoria, Vroege Blauwe Wijnpruim Verder komen de volgende fruitsoorten voor: Kers Kweepeer Walnoot Mispel Hazelnoot Moerbei ! In!het!archief!van!Oosterleek!21!bevindt!zich!een!brief!van!ir.!P.!de! Sonnaville!uit!Winssen,!d.d.!25L8L1971,!waarin!deze!reageert!op!!een!! schrijven!van!Van!Siedregt.!De!Sonnaville!is!bereid!Van!Sliedregt!de!
gevraagde!20!bomen!Karmozijn![de!Sonnaville]!te!leveren!!waarvan!hij! meedeelt!dat!deze!exemplaren!op!tussenstam!Golden!Delicious!en!M!IX!! onderstam!staan.!Uit!de!brief!blijkt!dat!Van!Sliederegt!ook!om! exemplaren!van!een!aantal!andere!rassen!had!gevraagd,!zoals! Groninger!Kroon.!!! Verder!wijst!Sonnaville!op!de!kwaliteit!van!een!paar!rassen,!die!hij!kon! leveren,!zoals!de!!"Oranje"![lijkt!op!een!prachtige!grote!Cox's;!nog!niet! in!de!handel],!een!soort!winterrietpeer!en!Septerappels![kruising!van! Golden!Delicous!en!Jonathan].! Maar!in!het!nagelaten!archief!!is!niets!aanwezig!waaruit!blijkt!dat!Van! Sliedregt!tot!aanschaf!van!een!van!de!genoemde!soorten!is!overgegaan.! ! #Compartimenten#in#de#boomgaard# ! Zoals!het!zich!laat!aanzien!zijn!in!de!boomgaard!in!de!loop!van!de! twintigste!eeuw!successievelijk!compartimenten!aangeplant!met! rassen!die!op!dat!moment!goed!in!de!markt!lagen.!Zo!bevindt!zich!aan! de!zuidoostzijde!van!perceel!485165!een!partij!perenbomen!van!het!ras! Conférence.! Ongeveer!halverwege!perceel!476!staat!een!aantal!Jonathans!en!op!het! meest!zuidelijke!gedeelte!van!446!!een!partij!peren.! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 165
Sinds 1971 worden huis en gronden met een kadastraal nummer C 407 [later gewijzigd in L 407] aangeduid, maar om bepaalde delen gemakkelijker te kunnen benoemen is het handig om gebruik te maken van de oude nummering.
60! !
! 16.!De!moesG,!frambozenG!en!kruidentuin! # ! Terwijl!de!verbouwing!in!voorjaar!2012!nog!in!volle!gang!was,!werden! zeventien!bomen!in!de!boomgaard!gerooid!om!plaats!te!maken!voor! een!moestuin.!Deze!ligt!binnen!de!fundamentmuren!van!een!van!de! vroegere!kassen!op!perceel!485![zie!afb.4].!Daarop!worden!o.a.! vergeten!soorten!en!rassen!gekweekt,!zoals!schorseneren,!aardperen,! raapstelen,!etc.!Ook!werden!hier!in!voorjaar!2013!achtentwintig! bessenL!en!kruisbessenstruiken!geplant.!In!de!zuidLwestelijke!hoek!van!
!
! 55.!De!kruidentuin!in!wording!.voorjaar!2012.!
! ! ! ! Op!perceel!476!werd!in!2012 een houthok en een kippenhok geplaatst;! Op!ditzelfde!perceel!werden!in!maart!2013!in!de!lengterichting!van!het! perceel!drie!rijen!frambozenstruiken!geplant,!die!langs!drie!horizontale! geleidedraden!een!hoogte!van!1.80!m!!kunnen!bereiken.!
! 54.!De!grond!is!gefreesd!en!de!bedden!zijn!uitgezet.!Voorjaar!2012.!
dit!terrein!bevindt!zich!de!composthoop.! ! Aan!de!oostzijde!van!het!huis!werd! in 2012 een kruidentuin aangelegd ! ! ! !
In februari maart 2013 werd op ongeveer de helft van de bomen na jaren van achterstallig onderhoud een voorzichtige snoei uitgevoerd.! ! ! ! !
61! !
17.!Natuurwaarden!! ! # [concept#nog#verder#uitwerken]# Een!hoogstamboomgaard!creëert!een!grote!variatie!in!milieus!door! verschillen!in!de!factoren!licht,!temperatuur!en!vochtigheid.! Als!aan!een!boomgaard![voor!een!groot!deel]!ruimte!wordt!gelaten!aan! de!natuur!betekent!dat!er!niches!bestaan!voor!een!diversiteit!aan! planten!en!dieren.!! Naast!de!zojuist!genoemde!factoren!is!een!aantal!lagen!te! onderscheiden:! 1.!de!boomkruinlaag;!2.a.!de!stamlaag;!2.b..!de!struiklaag;!3.!de! maaiveldlaag;!4.!de!bodemlaag;!5.!de!plasLdraslaag;!6.!de!waterlaag!en! 7.!de!slootbodemlaag.! ! In!deze!afzonderlijke!lagen!zijn!gedurende!2012!de!volgende![niet! systematisch!uitputtende]!waarnemingen!gedaan:!! 1.De!boomkruinlaag.! In!de!boomgaard!komen!zware!kersenL!en!notenbomen!voor!met! nesten!van!ekster,!ransuil,!turkse!tortel!en!houtduif.!Wanneer!het!fruit! bloeit,!wordt!dankbaar!gebruik!gemaakt!van!insecten!voor!de! bestuiving,!maar!dan!zijn!ook!bijen!en!andere!insecten!in!de! gelegenheid!om!nectar!te!verzamelen.! !2.a.!De!stamlaag.! Op!stammen!in!ontbinding!komen!zwammen!tot!ontwikkeling!en! daarin!zijn!nestholten!voor!o.a.!de!grote!bonte!specht.! In!2013!is!een!vleermuizenkast!tegen!een!stam!bevestigd!en!bestaan!er! plannen!om!kasten!voor!holenbroeders!op!te!hangen.! 2.b.!De!heesterlaag!bestaat!uit!hazelaars,!coniferenhaag,!beukenhagen.! ruigten!van!bramen,!opslag!van!vlier!en!woekeringen!van! reuzeberenklauw;!ook!liggen!er!enige!takkenhopen!met!resthout!van!! verzaagde!afgestorven!boomstammen,!die!als!schuilplaats!voor!vogels,! insecten!en!kleine!zoogdieren!kunnen!dienen.!! 3!De!maaiveldlaag.!Hier!kun!je!o.a.!naast!stinzebolgewassen,!longkruid,!! fluitekruidL!en!brandnetelveldjes,!grassen!en!mossen!aantreffen;!aan! dieren!werden!waargenomen:!fazant,!houtsnip,!egel,!haas,!segrijnslak;!
in!zomer!2012!!op!rottend!valfruit!tientallen!exemplaren!van!de! atalantavlinder.!in!de!winter!2012L2013!werd!!onder!afgevallen!blad! een!overwinterende!egel!aangetroffen.! 4.!de!bodemlaag;!kevers!en!wormen,!mollen,!veldmuizen!spitsmuizen,! bruine!rat.!In!de!kruidentuin!tijdens!het!spitten!in!maart!2013! opvallend!weing!wormen!aangetroffen![waarschijnlijk!nog!iepr!in!de! grond!in!winterslaap].!! 5.!de!plasLdraslaag.!!Voor!de!boomgaard!van!Oosterleek!21!betekent!de! aanwezigheid!van!een!aantal![meer!of!minder!verlande]!binnensloten! een!!diversiteit!aan!micromilieus:!!verlandingsstroken,!opgaand!riet,! flauwe!en!steile!sloottaluds,!etc.;!daar!komen!speenkruid,!gele!lis,! dotter,!lisdodde,!riet,!rietgras!en!tientallen!exemplaren!groene!kikker! en!salamander!voor.!! 6.!De!slootwaterlaag.!Daar!werden!!groene!kikker!en!voorn! aangetroffen.! Mogelijk!ontstaat!in!de!boomgaard!door!een!gericht!beheer!met! betrekking!tot!de!lagen!4,!5!en!6!toe!te!passen!een!biotoop!waar!de! ringslang!goed!kan!gedijen.!!! 7.!de!slootbodemlaag.!Nog!niets!over!te!melden.! ! Uit!ervaring!is!gebleken!dat!deze!boomgaard!een!grotere!diversiteit!en! dichtheid!aan!vogels!kent!dan!de!meeste!bossen.! De!volgende!soorten!vogels!werden!in!2011L2012!door!het!jaar!heen!in! de!boomgaard!en!rond!het!huis!waargenomen:! Huismus,!ringmus,!heggemus,!boomkruiper,!specht,!!fitis,!tjiftaf,! grasmus,!tuinfluiter,!kleine!karakiet,!grote!bonte!specht,!merel,! zanglijster,!koperwiek,!!kramsvogel,!koolmees,!pimpelmees,! staartmees,!fazant,!houtsnip![2!ex.],!sperwer,!torenvalk,!ransuil,!ekster,! vlaamse!gaai,!boerenzwaluw,!turkse!tortel,!houtduif,!spreeuw,!wilde! eend.! Maar!ook!vloog!er!op!zomeravonden!regelmatig!minimaal!één! vleermuis.! ! Voor!het!beheer!van!boomgaard!en!de!tuinen!worden!alleen! mechanische!of!biologische!methoden/!middelen!ingezet.!!
62! !
18.!Artefacten!in!de!boomgaard;!funderingen!en!waterputten! ! Verspreid!over!de!boomgaard!zijn!de!fundamenten!van!een!drietal! kassen!nog!aanwezig!evenals!!de!ingegraven!wanden!van!twee!ronde! waterputten.!Er!zijn!geen!(zichtbare)!sporen!meer!aanwezig!van!het! (verplaatsbare)!warenhuis,!de!rode!lijn!het!dichtst!bij!de!openbare!weg! op!het!kaartdetail!uit!1933![Afb.19,!de!rode!lijn!boven!de!stok!van!de! letter!"k"!van!"Oosterleek".]'
! ! ! ! ! ! ! !
! !
57.!Op!de! situatietekening!bij! de!aanvrage!voor! een!schuurtje!in! 1975![Afb.42]! tekende!Van! Sliedregt!de! fundamenten!van! de!kassen!maar!ook! van!een!gebouwtje! bij!de!sloot!aan!de! oostzijde!van!de! kavel.! .!
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
! 56.!Restant!van!een!van!de!waterputten!op!perceel!476.!
! !
! In!het!voorjaar!van!2013!werden!ook!nog!funderingsblokken!en!een! stuk!lorrierails!ontdekt!bij!de!slootovergang!van!perceel!476!naar! perceel!149![Zie!afb.4].!Naar!de!reden!waarom!er!een!raik!over!die! sloot!gelegen!zou!hebben,!moet!vooralsnog!gegist!worden.! ! ! !
! 19.!Op!naar!een!permacultuur!
58.!Een!van!de! betonnen! spoorondersteuner! aan!de!rand!van!de! sloot,!na!de!aankoop! in!2011!niet!eerder! ontdekt!dan!in!2013! toen!de!ruige! onderbegroeiing!van! bramen!en! reuzenberenklauwen! werd!verwijderd! ! .!
63! !
! !
[concept#nog#verder#uitwerken# in!2011!ging!het!bezit!over!naar!Jeroen!Broeders!en!Lisan!Adolf.!Vanaf! dat!moment!werd!de!locatie!"Buitenplaats!Bos!en!Lommer"!genoemd.! Zij!kozen!voor!een!ontwikkeling!in!de!richting!van!een![semi?L ]hobbyeske!permacultuur/autarkie!met!kleinschalige!gemengde! functies:!!Het!is!de!bedoeling!om!uit!de!!grote!moestuin166!en!de! kruidentuin167!onbespoten!vergeten!groente!en!verse!onbespoten! kruiden.!en!van!de!boomgaard!!onbespoten!uit!de!mode!geraakte! fruitsoorten!en!–rassen!te!oogsten.!Voor!de!beweiding!onder!en!de! bemesting!van!de!bomen!in!de!boomgaard!worden!schapen!en!varkens! gehouden,!maar!ook!!voor!de!fun!en!hun!produkten.!Dit!geldt!eveneens! voor!de!vrij!rond!scharrelende!kipen.!Het!lager!gelegen!gedeelte!langs! de!dijk,!Lvoor!een!deel!verlande!kleiputten!L!wordt!voor!het!grootste! deel!aan!de!natuur!gelaten.!! Dode!bomen!leveren!warmte!via!de!houtkachel![in!gebruik!genomen!5! december!2012]!en!de!zon!zorgt!via!zonnecollectoren![geplaatst!!!!!!!!!!!]! en!zonnecellen![geplaatst!29!januari!2013]!voor!warmte!en! elektriciteit.!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 166 167
De moestuin wordt omrand door een van de kasfunderingen. liggend op het zuidoosten en omsloten door een muur en een twee meter hoge haag waardoor het microklimaat ter plaatse ideaal is voor warmteminnede soorten.
64! !
Geraadpleegde!bronnen# ' Archieven' ' West@Fries'Archief:' − OudLrechterlijke!!en!Weeskamer!Archieven.!!Gewone!rechtspraak,!! Wijdenes!en!Oosterleek,!Toegang!0003,!Transporten!en!hypotheken,! o 1615L1648!inv.nr.!4799;!! o 1677L1704!inv.nr!.4800;!! o !1704L1733!inv.nr!4801! o 1741L1801!inv.nr.4802;!! o 1801L1811!inv.nr.!4803.! − OudLnotariële!Archieven!van!vóór!1843:! o Oosterblokker,!notaris!Muntjewerff;! o Oosterblokker,!Notaris!Dirk!Hulst.! − DoopL,!TrouwL!en!Begraafboeken!Wijdenes!Oosterleek!via! microfiches.! − Burgerlijke!Stand!Wijdenes!en!Oosterleek!via!microfiches!en!internet! [Wiewaswie].! − Inventaris!van!de!bevolkingsadministraties!van!de!gemeenten!in!het! werkgebied!van!het!Westfries!Archief!door!Piet!Boon,!Jan!de!Bruin! en!Yolande!Hentenaar.!! o Inv.nr.!1!Het!register!van!Wijdenes!en!Oosterleek![werd! bijgehouden!tot!1837];! o Inv.nr.!2.!!Opgemaakt!1821,!bijgehouden!tot!en!met!1837;! o Inv.nr.!4.!1850L1860;! o Inv.nr.!5.!1861L1900,!met!voorin!‘Wijdenes’!en!achterin! ‘Oosterleek’;! o Inv.nr.!6.!1900L1918;! o Inv.nr.!7.!Gezinskaarten’,!1918L1938.! − Kadastrale!Kaart!en!Oorspronkelijk!Aanwijzende!Tafel!van!Wijdenes! en!Oosterleek.!Minuutplan!1811L1832.!Sectie!BLblad!02.! − Oorspronkelijk!Aanwijzende!Tafel.!van!VenhuizenLHem!Sectie!D! [Bezuidenkadijk]!blad!1.!!
− Bootsgezellenbeurs!van!Hem.!!Registers!van!Inkomsten!en!Uitgaven! deel!2![1772L1830]!Toegang!0499.! − Gereformeerde!huwelijken!1746L1794!in!DTBLboek!WijdenesL Oosterleek;! − Bouwvergunningen!!Wijdenes!–Oosterleek!Toegang!1223_BD:! o 324!Vernieuwen!Woonhuis,!!17L02L1942;!aanvrager:!Roos,!W.Pz.! Oosterleek!6;!kadastraal!B!485;! o 350!Veranderen!van!boerderij!tot!woning,!tevens!plaatsen!van!een! garage![revisietekeningen],!13L11L1969;!aanvrager:!Sliedregt!D.! van.!Architect:!Sliedregt!D.!van.!D!86!/Oosterleek!21;!kadastraal!B! 483.! − Bouwvergunningen!!Wijdenes!–Oosterleek!Toegang!1223:! o 809!Bouw!druivenkas,!1926,!november;!aanvrager:!Wouter!Roos.! Architect:!Jb!Smak.!Oosterleek/Oosterleek;!kadastraal!B!476.' – Bouwvergunningen!Venhuizen!Toegang1936LBD:!!!!!!! o 3976!Oprichten!schuurtje!en!terrreinafscheiding![28L7L1975];! o 3977!Veranderen!architectenbureau/atelier/studeerkamer![07L 09L1976];! o 3978!Oprichten!afdak![10L05L1988].! ! ! – Cor!de!Bakker,!collectie!betreffende!het!veilingwezen!in!NoordL Holland.!Toegang!0380.! ' Noord@Hollands'Archief:' − VredeLen!politiegerechten!in!de!arrondissementen!Alkmaar,! Amsterdam,!Haarlem!en!Hoorn,'Toegang!0039.' − Archieven!van!de!Hypotheekbewaarders!in!de!kantoren!Alkmaar,! Amsterdam,!Haarlem!en!Hoorn!1811L1838,!Toegang!83.1.' − Kadaster!en!hypotheekkantoren!in!NoordLHolland!(KADOR!NoordL Holland).!Toegang!83.2![1832L1980]!Hypotheekkantoor!Hoorn.' − Memories!van!Successie!(successiebelasting)!in!NoordLHolland! 1818L1902,!Toegang!178.!! − Cohier![Quohier]!der!verpondingen,!van!alle!de!huysen!en!andere! gebouwen,![…]geformeert!bij!!Mr.!Gerard!van!Hoo;werf.!schout!!Dirk! Heuvel!schepen!Paulus!Tulp!Secretaris!
65! !
− http://www.vpnd.nl/bronnen/nh/oosterleek/oosterleek_verp _1733.pdf' ' Literatuur:' – Algemeen#Handelsblad#1907.! – Bakker,!C.!de.!1987.!Honderd!jaar!draait!veilingklok!in!de!Westfriese! tuinbouw.#WestHFriesland#Oud#&#Nieuw#54,!19L32.# – Bakker,!C.!de.!1991.!Vereeniging!voor!fruitvervoer!per!spoor!van! 1914L1936!actief!in!Schellinkhout.#WestHFriesland#Oud#en#Nieuw!58!! 114L124.!' – Beekman,!A.A.!1932.!!Nederland(als(polderland:"beschrijving,van,den, eigenaardigen(toestand(der(belangrijkste(helft(van(ons(land,(tevens( bevattende(de(topografie(van(dat(gedeelte(met(de(vorrnaamste( bijzonderheden,,toegelicht,door,kaarten,en,teekeningen.#!Derde!druk.! Zutphen!:!Thieme.! – Boon,!P.!1986.!Tussen#hondenhemel#en#Munnickay;#schetsen#uit#de# geschiedenis#van#Hem,#Oosterleek,#Schellinkhout,#Venhuiezn#en# Wijdenes.!Andijk!:!Korpershoek!Boekwijzer!B.V.! – Bouman,!J.!1871.!De#volkstaal#in#Noordholland,#inhoudende#eene#lijst# van#woorden,#die#in#deze#provincie#meer#of#minder#gebruikelijk#zijn.! Purmerend!:!Schuitemaker.! – Brouwer,!D.!1932.!Slechte!tijden!voor!WestLFriesland.!!WestH Friesland's##Oud#en#Nieuw,#nr.!6,!142L144.! – Carbasius,!C.![1804].!Advis![…]!aan!het!Gedeputeerd!Bestuur!van! Holland!over!den!aanslag!in!het!Quohier!der!verponding!en! verleende!remissiën!van!dien!op!de!landerijen!gelegen!binnen!!WestL Friesche!dijkagiën.![Hoorn]:!s.n.! – Edelman,!T.!1958.!Oude!ontginningen!van!de!veengebieden!in!de! Nederlandse!kuststrook.!Tijdschrift#voor##Economische##en#Sociale# Geschiedenis,!jaargang!49,!nr.!10/11,!239L245.! – Hameleers,!M.!1987.!WestHFriesland#in#oude#kaarten.![Haarlem:]! Stichting!Uitgeverij!NoordLHolland.! – Heide.!G.!van!der.!1965.!Van#landijs#tot#polderland.!Amsterdam!:! Strengholt.!
– Hoogland,!M.!&!Groot!N.![2011].!De#agrarische#geschiedenis#van# Oostelijk#WestHFriesland#1880H1930#deel#3#Tuinbouw#en#zaadteelt!.! WestFriese!Historische!reeks!.![Hoorn!:!]!Westfries!Genootschap.! – Kwaad,!F.!J.P.M.!1961.!Het!ontstaan!van!WestLFriesland.!! Westfriesland's#Oud#en#Nieuw,!nr.!28!.!Uitgave!van!Historisch! Genootschap!WestLFriesland.! – Resolutien!van!de!Heeren!Staaten!van!Holland!en!westL
Friesland,!genomen!in!haar!Edele!Groot!Mog.!Vergadering,!op! reçes!gescheiden!en!na!voorgaande!beschrijving!wederom!bij! den!anderen!zijnde,!seedert!den!15!January!1755!tot!de!25! daar!aan!volgende,!s.l.,!s..n.,!355L368!en!690.[internet!link]!
– Spruit,!R,!Ballot,!R.!e.a.!2009.!De#Westfriese#Omringdijk;#geschiedenis# van#een#monument.![Onder!redactie!!van!A.!Haytsma].!Hoorn!:! Unipers!uitgevers.! – Visser,!!K.!2012.!Uit!het!archief…!De!veiling!te!Wijdenes.!(Uit!de! Dorpskrant!WijdenesLOosterleek!–!september!1991).!Jaarboek# Suyder#Cogge#2012,!67L68.! #
66! !
Bijlagen' !
Bijlage!1! # Opeenvolgende!eigenaren!van!!de!locatie!Oosterleek!21!met!de!in!akten!vermelde!totaaloppervlakte.! ! jaar van de koop koper omschrijving 1725 Jacob Jansz. Cool "Huis en erf daar 't op staat" ca. 1747 [?] Klaas Florisz. Huis Erf en grond 1783 Bastiaan Pater [Huis Erf, Boomgaard, weiland, bouwland, twee percelen riet] 1823 Pieter Roos III Huis Erf, Boomgaard, weiland, bouwland, twee percelen riet 1836 1839 1843 1884 1892
Dirk Heuvel Jan Duin Wouter Molenaar Pieter Pieterszoon en diens zoon Wouter
1966 1969
F. Hergarden Dirk van Sliedregt
1996
iDirk Sliedregt verkoper
2011
Jeroen Broeders & Lisan Adolf
percelen Oosterleek Sectie B 157 t/m 162 koopt de hierboven vermelde percelen koopt de hierboven vermelde percelen koopt de hierboven vermelde percelen breiden uit via koop van David Keetbaas planten gedeelte boomgaard aan Wouter plaatst kassen breiden in de loop van de jaren de boomgaard uit; koopt met de bedoeling een camping aan te leggen koopt huis en gronden; verbouwt en breidt het huis uit ; poot op open gevallen plaatsen jonge bomen. verkoopt 0,3730 ha aan de buurman ten behoeve van een paardenwei. kopen huis en gronden in oktober 2011;
aangekochte oppervlakte 575 roeden [=ca. 8130 m2] 575 roeden [=ca. 8130 m2] 400 roeden [=ca. 5655 m2] 56 roeden 77 ellen [=5677 m2] 1,1110 ha 1,1110 ha 1,1110 ha 1,1110 ha 2.2445 ha
3,3445 ha 3,3445 ha 2,9715 ha 2,9715 ha
67! !
Bijlage!2! ' Overzicht'van'de'belending,'huisnummering'en/of'kadastrale'aanduiding''van'het'perceel'van'het'huidige'adres'Oosterleek'21'te'Oosterleek'
1725
1823 1823-37
belend Heertje Poulisz ten oosten; Cornelis Schoenmaker ten westen. belend Heertje Poulisz ten oosten; Floris Bierhaalder ten westen. 19 19
1850-60
19
1861-1900
O 20 21
1870 1875 1892 1901
21 22 20 21
1915 1918-1938
Dorpsweg 20/ B157 Sectie B 476 ---------------------O 56 , 7a, D 62
1942
D 58 / Dorpsweg
1959
D 86
1969
D 86 / Sectie B 483 D 86 21 --------------------------21 21
1783
1972 2011
! !
Transportakte 2 mei 1725 Transportakte Klaas Florisz. – Bastieaen Pater [27 februari] BS overlijdensakte Bastiaan Pater Bevolkingsregister 1821[-1837] Wijdenes-Oosterleek [Pieter III met gezin] Bevolkingsregister 1850-60 Wijdenes-Oosterleek [Dirk Heuvel-Aafje Mol] Bevolkingsregister 1861-1900 Wijdenes-Oosterleek [Dirk Heuvel-Aafje Mol] BS overlijdensakte Aafje Mol / Wijdenes-Oosterleek BS overlijdensakte Dirk Heuvel / Wijdenes-Oosterleek BS overlijdensakte Marijtje Bruin / Wijdenes-Oosterleek BS overlijdensakte Pieter IV Hendriksz. Roos / Wijdenes-Oosterleek Aanvrage bouwvergunning Pieter V Roos Vergunning gemeentebestuur / Wijdenes-Oosterleek Bevolkingsregister Gezinskaart 1918-1938 / Wijdenes -Oosterleek [Wouter Roos] Blauwdruk aanvrage bouwvergunning Wouter Roos / Wijdenes-Oosterleek Aanvrage Bouwvergunning Wouter Roos voor Watercloset op adres D 100 / Wijdenes-Oosterleek Aanvrage Bouwvergunning door D. van Sliedregt Vergunning Gemeente Wijdenes / Wijdenes-Oosterleek Brief Bouw-en Woningtoezicht aan Gem. Venhuizen Transportakte Jeroen Broeders-Lisan Adolf
! ! ! ! ! ! ! ! !
OPM.!1.!Mogelijk!heeft!het!gezin!! van!Wouter!Roos!tussen1915![het! jaar!waarin!hij!is!getrouwd]!en! 1936![het!jaar!waarin!zijn!vader!is! overleden]!niet!op!"Oosterleek!21"! gewoond.! ! OPM.2.!De!perceelsaanduiding!in!de! bouwvergunning!van!1915!en!in!de! aanvrage!voor!een!bouwvergunning! van!1969!is!foutief:!in!beide! gevallen!betreft!het!Sectie!B! nummer!485.! ! OPM.3!Als!de!vooronderstelling!in! opm.1.!juist!is!dan!zijn!de! huisnummers!bij!de!jaartallen! 1918L38!en!1942!de!nummers!waar! Wouter!Roos!op!dat!moment! woonde.!
!
68! !
Bijlage!3! ! Gegevens#Klaas#Florisz.! Tot!op!dit!moment!is!over!Klaas!Florisz!bekend!dat!hij!19!november!1747!met! Geertje!Jans!(aan!de!Moolentjens168)!!is!getrouwd169.! Vermoedelijk!zullen!rond!dat!jaar!huis!erf!en!gronden!in!zijn!bezit!zijn! gekomen.! Op!5!november!1752!werd!een!zoon!Jan!gedoopt!in!de!kerk!te!Oosterleek.!!Op! 19!mei!1754!volgde!een!dochter!Dieuwtje![Dieu!Klaas],!die!vóór!18!september! 1757!is!gestorven!omdat!er!op!die!dag!weer!een!dochter!met!de!naam! Dieuwtje!gedoopt!werd.!Ook!dit!kind!overleed,!voor!het!twee!jaar!oud!was.!Op! 22!april!1759!werd!een!derde!kind!met!de!naam!Dieuwtje!gedoopt.170!In!1772! werd!Klaas!tot!ouderling!"verkoren"!in!de!Oosterleekse!Gereformeerde!kerk.! Op!29!mei!1773!trouwde!hij!voor!de!tweede!maal,!met!Dieuw!Klaas.171!Op!23! december!1774!voor!de!derde!keer,!nu!met!Aefjen!Dammers.172!! ! Klaas!Florisz!was!lid!van!de!Vroedschap!nadat!eerder!zijn!broer!Bastiaen! Florisz!dat!was!geweest!en!hun!vader![?]!Floris!Maert(en)sz!!in!de!jaren!tussen! 1729!en!1738!een!aantal!malen!burgemeester!was!geweest.! Floris!Maertens!komt!echter!uit!Wijdenes,!terwijl!in!de!trouwaantekening!van! Klaaas!Forisz!staat!dat!hij!uit!Oosterleek!kwam.! Misschien!kan!de!lijst!van!bestuurders!uit!de!jaren!'20!en!30!van!de!achttiende! eeuw!soulaas!bieden.![Nog!uitzoeken]! 32!vroedschappen![22!Wijdenes!10!Oosterleek]! 2!burgemeesters![voor!elk!dorp!één]! 7!schepenen! !
In!Oosterleek!kwam!wel!een!Floris!voor!in!het!midden!van!de!achttiende! eeuw:!Floris!Acker![Resolutien!van!Holland!en!WestLFriesland!in!de!Lijst!van! de!desperate!Restanten!der!ordinaire!en!extraordinaire!Verpondingen!op!de! geëxecuteerde!Landen!onder!Oosterleek!welke!om!de!agterstallige!lasten!van! tijd!tot!tjd!zijn!verkogt!geworden![over!de!jaren!1727!tot!1743],!362].! !
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 168
Een locatie/weggetje aan de binnenzijde van de Zuiderdijk bij Wijdenes waar nog sporen van een molenplaats te zien zijn; aan de buitenzijde van de dijk ligt het haventje van Wijdenes, de vroegere uitloop van de molentjes. 169 Gereformeerde huwelijken te Wijdenes 1746-1794. West-Fries Archief. 170 Oosterleek, Doop-, trouw- en begraafboeken. Toegang 1702. inv.nr.1 folio 2. West-Fries Archief. 171 Wijdenes, Doop-, trouw- en begraafboeken. Toegang 1702. inv.nr.7 folio 34. West-Fries Archief. 172 Wijdenes, Doop-, trouw- en begraafboeken. Toegang 1702. inv.nr.7 folio 37. West-Fries Archief.
69! !
Bijlage!4! Hypotheekakte#van#Klaas#Florisz#met#transcriptie# # !!!1775!! Wij!Jacob!Vader!En!FLoris!Bierhaelder! Schepenen!der!Stede!Wijdens!En!OosterLeek!Doen! konde!En!kennelijk!dat!voor!ons!gekomen!ende! gecompareert!is!klaas!FLorisz!wonende!tot!oos! ter!Leek!dewelke!bekenden!wel!en!deugdelijk! Schuldig!te!wezen!aan!Jacob!Jansz!de!Wijs! Een!Zomme!van!150!caroly!guldens,!wegens! aangetelde!penningen!als!anders,!voor!welke! betaeLinge!van!gemelde!Zomme!alsmede! de!Intresten!tegens!drie!percento!guldens! ten!hondert!Int!Jaar,!waar!van!het!Eerste! Jaar!verschenen!zal!zijn!primo!meij!1776! aanstaande!en!alzoo!van!Jaar!tot!Jaar!tot! de!volkomen!En!Effectieele!betaelinge!toe! En!verklaarden!hij!Comparant!Wijders! Speciaelijk!te!hebben!verbonden!en!te!ver! binden!bij!deezen!Een!huijs!met!575!Roed! Erff!en!grondt!gelegen!tot!OosterLeek,!belent! Heertjen!Poulisz!ten!oosten!Jan!Schoenmaker! Cum!annexis!ten!westen!en!voorts!generaelijk! zijn!perzoon!en!goederen!(gene!van!dien!! uijtgezondert)!als!na!Regten,!ten!oirconde! onse!Zegelen!aan!den!muenutte!aangehange! dezen!27!meij!1775!op!een!Zegel!24!stuivers! ! ! Mij!praesent! ! ! ! F.!Tulp! ! ! ! Secretaris# # # In#de#marge:# Den!hypotheek! afgelost!Den! 3!maart!1783! P.!Bruijn! Secretaris#
70! !
den!tien!ellen!Numero!honderd!achtenvijftig,!weiland! zeven!en!twintig!roeden!twintig!ellen!Numero!honderd! negen!en!vijftig,!bouwland,!vijf!en!twintig!roeden!tien!ellen! Numero!honderd!zestig!weiland,!vijf!en!twintig!roeden!twin! tig!ellen!Numero!honderd!een!en!zestig!riet,!vijf!roeden!twin! tig!ellen!Numero!honderd!twee!en!zestig,!idem,!negentien! roeden!dertig!ellen! den!verkooper!in!eigendom!aangekomen!door!koop,!blijkens! acte!van!transport!op!den!derden!Mei!Achttien!honderd!! negen!en!dertig,!voor!ons!!Notaris!en!getuigen!te!Oosterleek!ver! leden!deugdelijk!geregistreerd!en!overgeschreven!te!Hoorn!den! achtsten!Mei!daaraanvolgende!deel!negen!artikel!honderd!tien! Deze!perceelen!worden!getransporteerd!en!gaan!aan!den!Koo! per!in!eigendom!met!met!alle!de!heerschende!en!lijdende!Ser!
.Bijlage!5! De#transcriptie#van#het#gedeelte#van#de#transportakte#uit#1783#[op#afb.5]#
## Wij!Floris!Jacobsz!Bierhaalder!# En!Tijs!Jacobsz!Scheepenen!Der!steede!Wijdenes!! En!Oosterleek!Doen!Cond!Dat!voor!ons!quam!! klaas!florisz!Dewelke!Bekende!verkogt!Gecedeert! Getransporteert!En!in!vollen!vrijen!Eijgendom!op!! En!overgedragen!te!hebben!aan!Bastiaan!Niensz.!! Pater!Een!huijs!met!400!Roede,!Erf!En!Grondt!daar!! agter!Staande!En!Gelegen!Bewesten!De!kerk!van!! Oosterleek!Belendt!heertje!poulisz!ten!Oosten!! floris!Bierhaalder!ten!westen!van!welke!coop!! cessie!transport!En!opdragt!hij!Klaas!florisz!! voorszeid#Bekende!Daar!van!Geheel!En!al!voldaan!! En!welbetaalt!te!zijn!met!Een!zom!van!280!Caroly!! Guldens!Zijnde!alzoo!Den!Eerste!penning!met! ! Bijlage!6! De#transcriptie#van#het#gedeelte#van#de#transportakte#uit#1843#[#op#afb.13]# # verkocht!afgestaan!en!in!vollen!en!vrijen!eigendom!overgedra! gen!onder!belofte!van!vrijwaring!van!alle!Stooring!en!evictien! legale!Conventionele!en!judiciaire!verbanden!en!van!alle!! andere!beletselen!hoeookgenaamd!aan!en!ten!behoeve!van! den!aan!ons!Notaris!bekenden!Heer!Wessel!Bürke!Koop! man!te!![…]!!in!het!ambt!Loeningen!Hertogdom!Olden! burg!thans!wonende!te!Hoorn!aan!de!Nieuwstraat!op!heden! hier!voor!ons!Notaris!en!voor!getuigen!Comparerende!!en!in!Koop!! verklarende!te!accepteren! Een!Huis!en!grond!vandien!met!deszelfs!Erf!en!boomgaard! Staande!en!gelegen!te!Oosterleek!gemeente!Wijdenes!aan! de!Zuidzijde!van!den!weg!belend!Heertje!Haas!ten!oosten! en!Jan!Roos!ten!westen!op!de!kadastrale!kaart!en!leggers!! van!de!gemeente!Wijdenes!bekend!als!volgt!Oosterleek! Sectie!B!Numero!honderd!zeven!en!vijftig,!Huis,!acht!roe!
# in#de#linkermarge:# de!nevenstaande!door! haling!van!drie!woor! den!en!een!lettergreep! op!de!Zestiende!Regel,! die!van!!Zeven!woorden!! en!twee!lettergreepen! op!de!Zeventiende!regel! en!van!Zeven!woorden!! en!een!Syllabe!op!de!! Achttiende!Regel!mits! gaders!de!inplaatststel! ling!van!Wouter!Mo! lenaar!Broodbakker! wonende!in!de!Bangert! onder!Oosterblokker! goedgekeurd! ! J!!D!!!![=!Jan!Duin]! W!M![=!Wouter!Molenaar]! H!K!!![=!Henrikus!Koster,!getuige]! E!W!![=!Eldert!!Waker,!getuige].#
71! !
