Boekman_62_binnenwerk_def
03-02-2005
15:23
Pagina 134
Private financiering
Hoe is de situatie in de nieuwe Europese democratieën? Beschrijving van de situatie in Estland,
Dossier
134
Maatjens, A. (et al.) (2005)
Finland, Duitsland, Italië, Nederland, Noorwegen,
Sponsor profiles 2005: 192 ideeën voor samenwerking met
Slowakije, Zweden, Zwitserland en het Verenigd
culturele organisaties.
Koninkrijk en een vergelijking met de situatie in
Lenthe publishers & consultants, 252 p.ISBN 90-75458-20-7.
Canada.
Signatuur: N05-001
Samen met de bibliotheekmedewerkers van de Boekmanstichting maakte de redactie van Boekman een selectie uit de in de bibliotheek aanwezige titels over
In het kwijnende Engeland van Thatcher halver-
Cultureel (2004)
kunst en geld. Het betreft uitsluitend publicaties die de laatste vijf jaar zijn
wege de jaren ‘80 van de vorige eeuw bleek de
Cultureel schenken, nalaten en beleggen.
verschenen. Marike Lindhout verzamelde de titels en voorzag ze van een anno-
onverwacht opbloeiende samenwerking tussen de
Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 16 p.
tatie. Publicaties die extra aandacht verdienden, zijn door bibliotheekmedewer-
cultuursector en het bedrijfsleven een positieve
Signatuur: E04-716
kers Jack van der Leden, Saskia Leefsma, Marike Lindhout en Mieke Nooijen van
impuls voor beide partners. De kracht van creati-
een uitgebreidere beschrijving voorzien.
viteit stimuleerde het bedrijfsleven om nieuwe
De overheid ziet rijkssubsidies in de culturele
Mieke Nooijen zocht het internet af en beschreef twee relevante sites op het
producten te ontwikkelen en nieuwe markten te
sector graag aangevuld met private financiering
thema. Deze zijn als eerste opgenomen, gevolgd door publicaties over private
verkennen. Twintig jaar na Thatcher is de culturele
en biedt daarom vermogende particulieren én
financiering in de kunst, overheidsfinanciering en economische/theoretische
industrie in Londen de tweede bron van inkom-
bedrijven aantrekkelijke fiscale maatregelen
studies op het thema. Op de internetversie van het dossier (www.boekman.nl)
sten. In Nederland is de afstand tussen de cultuur-
wanneer ze investeren in cultuur. Deze brochure is
zijn de sites doorklikbaar.
sector en het bedrijfsleven – op een paar uitzon-
bedoeld als leidraad voor investeren in cultuur
Voor diegenen die zich verder in het onderwerp willen verdiepen, is er vanzelf-
deringen na – nog erg groot. Dit blijkt meer een
door cultureel schenken, nalaten en beleggen. In
sprekend meer literatuur in de bibliotheek van de Boekmanstichting te vinden.
cultuurprobleem dan een geldprobleem. Om het
korte, globale uiteenzettingen worden de diverse
contact tussen kunstwereld en bedrijfsleven te
financieringsmogelijkheden voor burgers en
verbeteren werkt een aantal culturele instellingen
bedrijven toegelicht. Zo blijkt dat burgers die
en bedrijven samen onder de naam ‘Partners in
schenken een gunstige fiscale giftenaftrek in de
art’. Zij stelden dit naslagwerk samen met prakti-
inkomstenbelasting tegemoet kunnen zien. En in
sche informatie voor kunstinstellingen en bedrijfs-
geval van nalaten kunnen ze soms een beroep
Internet
Compendium Cultural Policies in Europe
Elsevier SubsidieTotaal
leven. Naast de bijna 200 zeer summiere profielen
doen op de kwijtscheldingsregeling van successie-
www.culturalpolicies.net
www.subsidietotaal.nl
van kunstinstellingen zijn in deze uitgave kenge-
recht. Niet alleen particulieren, ook bedrijven
tallen te raadplegen. Wat gaat er nu precies om in
kunnen schenken aan culturele instellingen.
Uitgebreid overzicht van feiten en cijfers van het
Overzicht van subsidieregelingen en fondsen in
kunstsponsoring, wat zijn de bedragen, aan wie,
Meestal gaat het daarbij om een sponsorovereen-
cultuurbeleid van 33 Europese landen, dat regel-
Nederland, o.a. op het gebied van kunst en
aan wat, van wie, sinds wanneer? Van belang voor
komst, waarbij het bedrijf de sponsorbijdrage kan
matig wordt bijgewerkt. De onderwerpen waar-
cultuur. Opgenomen zijn de belangrijkste rege-
alle partijen zijn bijvoorbeeld de best practices of
opvoeren als kosten in de aangifte vennoot-
over de database gegevens verstrekt, zijn: histo-
lingen van het rijk, de provincie en de grote
de ‘Code cultuursponsoring’ uit 1993. Ook de
schapsbelasting. Sinds 2004 kunnen particulieren
risch perspectief, organisatiestructuur,
steden, en veel particuliere fondsen. Het bestand
checklists voor de uitgangspunten en sponsorcon-
overigens fiscaal ‘vriendelijk’ beleggen in fondsen
internationaal cultuurbeleid, achtergronden en
kent diverse zoekingangen, o.a. het profiel van de
tracten kunnen handig zijn. (SL)
die van belang zijn voor Nederlandse podiumkun-
doelstellingen van het cultuurbeleid, cultuurin-
aanvrager, de sector, de regio waarin het beoogde
dustrie, werkgelegenheid in de culturele sector,
project zich afspeelt en het doel waarvoor de
kunsteducatie, wetgeving, belastingen, auteurs-
subsidie nodig is. Zoeken in dit bestand is
Bodo, C. (et al.) (2004)
recht, financiering, cultuurdeelname, sociaal-
gebonden aan een licentie. Zonder licentie geeft
Gambling on culture: state lotteries as a source of funding for
Rapport (2004)
economische positie van kunstenaars en amateur-
de website slechts algemene informatie. In de
culture – the arts and heritage.
Rapport externe financiering programma’s publieke omroep.
kunst.
bibliotheek van de Boekmanstichting is het wel
Amsterdam: CIRCLE, 160 p. ISBN 90-6650-078-6. Signatuur: 04-481
Hilversum: Commissariaat voor de Media, 91 kb
sten en musea. (JvdL)
mogelijk in het databestand te zoeken.
Signatuur: E04-829
Economische beschouwing over de rol die met
Boekman 62 2005
Dossier
name Europese staatsloterijen kunnen spelen voor
Sponsoring van publieke omroepprogramma’s
kunst en cultuur. Overzicht van diverse distributie-
door commerciële organisaties is via wetgeving
systemen en hun invloed op cultuurfinanciering.
sterk teruggedrongen. Wel is het mogelijk dat
Boekman 62 2005
Dossier
135
Boekman_62_binnenwerk_def
136
03-02-2005
15:23
Pagina 136
overheden en charitatieve instellingen een
Haan, T. (2003)
Janssen, I. (et al.) (2003)
Schuyt, Th.N.M. (2003)
bijdrage in de financiering leveren. Het
Het bal van Assepoester en de stiefzusters: het spektakel van
Bedrijvige musea: private betrokkenheid in de praktijk.
Geven in Nederland 2003: het tweejaarlijkse rapport over
Commissariaat voor de Media deed onderzoek
de blockbusters en de invloed van overheid, sponsors, publiek
Amsterdam: Boekmanstudies, 183 p. Signatuur: 03-800
geven aan maatschappelijke en goede doelen: onderzoek naar
naar de geldstromen en onderzocht of de onaf-
en publiciteit.
hankelijkheid van programma’s mogelijk in het
Doctoraalscriptie Vrije Universiteit Amsterdam, 73 p.
De meeste musea zijn voor hun financiering
onderzoek naar vrijwilligers.
geding is.
Signatuur: 04-030
grotendeels afhankelijk van de overheid. Maar ook
Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 304 p. ISBN 90-313-4128-2
bedrijven en particulieren zouden op allerlei
Signatuur: 03-270
giften door individuen, huishoudens, fondsen, en bedrijven:
De kritiek vanuit kunsthistorische hoek op mega-
manieren kunnen bijdragen. Musea hebben meer
Amesz, J.J. (et al.) (2003)
tentoonstellingen met veel spektakel eromheen is
te bieden dan ze denken! Wat verwachten onder-
Verschillende soorten bijdragen (giften, legaten,
Geven om/aan cultuur: opinies over ‘the culture of giving’.
vaak dat ze te oppervlakkig zijn, te weinig educa-
nemers en particulieren van een museum? Wat
sponsoring en vrijwilligerswerk) van huishoudens,
Zoetermeer: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
tieve elementen bevatten, te gemakkelijk succes
doen musea goed, wat kan beter? Welke visies op
individuen, fondsen en bedrijven worden, twee-
26 p. Signatuur: 03-263
behalen met platgetreden paden en dat gewone
private financiering leven er onder directeuren
jaarlijks, in kaart gebracht. Behalve voor de geld-
tentoonstellingen hun aantrekkingskracht
van musea en andere culturele instellingen? Hoe
bronnen is er ook aandacht voor de doelen, waar-
In vergelijking met andere landen loopt Nederland
verliezen. Blockbusters worden begeleid met veel
kunnen musea inspelen op de betrokkenheid van
onder kunst en cultuur.
op het gebied van schenkingen aan en sponsoring
tamtam, de publiciteit wordt opgezweept en
particulieren? Het boek besteedt aandacht aan
van cultuur achter. Tien sleutelfiguren uit de
sponsors zijn noodzakelijk. Ook de voordelen van
samenwerking tussen bedrijven en musea en de
Nederlandse culturele wereld, onder wie Arjo
blockbusters komen aan bod: mensen die anders
stimulerende maatregelen van de overheid. De
Westen, H. van der (2003)
Klamer, Truze Lodder, Melle Daamen, Jan Herman
nooit naar een museum gaan, worden aange-
bundel bestaat uit artikelen, interviews, essays en
Praktijkboek sponsoring en fondsenwerving voor non-profit
Meerdink en Ernst Veen, geven hun mening over
trokken door alle publiciteit. Haan plaatst de
columns. Ook een tienstappenplan voor fondsen-
organisaties: oriëntatie, stappenplan, werving.
de stand van zaken in Nederland. Nederlanders
blockbuster in historisch perspectief, belicht de
werving maakt deel uit van het geheel. Het boek
Zutphen: Walburg pers, 215 p.
zijn over het algemeen vrijgevig als het om goede
functie van sponsoring en de mening van het
is totstandgekomen naar aanleiding van het debat
ISBN 90-5730-212-8 Signatuur: 04-343
doelen gaat, dus ook voor culturele doeleinden
publiek. De scriptie besluit met casestudy’s van
‘Buit ons toch uit! Hoe kunnen musea meer
moet meer geld in te zamelen zijn.
drie Nederlandse megatentoonstellingen.
private financiering aantrekken?’, in het ING
Handleiding om meer te halen uit sponsor- en
House Amsterdam, georganiseerd op 18
fondsenwerving. Hoe schrijf je een sponsorbrief,
november 2002 (Verslag aanwezig onder signa-
hoe organiseer je een zinvolle wervingsactie, hoe
tuur E03-371).
formuleer je fondsaanvragen en hoe richt je een
Evaluatie (2003)
Hagoort, G. (2003)
Evaluatie van de stimuleringsmaatregelen voor de Nederlandse
Congres kunst en economie 18 juni 2003: nieuwe financierings-
film 1999–2003. Utrecht: Berenschot, 91 p. Signatuur: 03-623
vormen voor de culturele sector. Utrecht: s.n., 76 kb Signatuur: E04-719
In 1998 hebben de Ministeries van Economische
relatiedatabase in die zich daadwerkelijk terugbetaalt? Het boek bevat fiscale tips en bouwstenen Reuchlin, M. (2003)
om fondsenwerving in een degelijk meerjarenbe-
Verslag debat ‘Geven en (onder)nemen in een nieuwe tijd’:
leid gestalte te geven. Met Nederlandse cases en
5 juni 2003. Utrecht: VSBfonds, 8 p. Signatuur: M03-362
voorbeelden uit alle non-profitsectoren.
Zaken, van Financiën en van Onderwijs, Cultuur
Congres over financiering van de kunsten. Er
en Wetenschappen een pakket maatregelen
worden drie scenario’s geschetst. Scenario 1:
ontwikkeld ter stimulering van de Nederlandse
financiering van culturele activiteiten is sterk
Volgens Reuchlin zijn er door de economische
filmindustrie. In 1999 gingen de maatregelen in
afhankelijk van de samenwerking met het
recessie bezuinigingen op politiek terrein te
Haalbare (2002)
voor een periode van vijf jaar. Bureau Berenschot
bedrijfsleven. Scenario 2: financiering loopt via
verwachten, hebben fondsen door een lager
Haalbare kaart: informatie voor verenigingen, stichtingen en
evalueerde de maatregelen en concludeert dat
PPP-constructies (public private partnership).
rendement minder te besteden en zullen particu-
werkgroepen die hun begroting sluitend willen maken.
het onwaarschijnlijk is dat in Nederland op afzien-
Scenario 3: financiering is gebaseerd op het spel
lieren en bedrijfsleven minder of niet meer in
Den Haag: VSBfonds, cd-rom Signatuur: C02-002
bare termijn een economisch levensvatbare film-
van vraag en aanbod met de kunstconsument in
kunst willen investeren. De status van de kunst-
sector mogelijk is.
de hoofdrol.
sector is nog te gering. Het debat diende nieuwe
Doel van de cd-rom is om besturen van kleine
impulsen te geven.
verenigingen, stichtingen en werkgroepen behulpzaam te zijn bij hun zoektocht naar (extra) financiën, bij het werven en behouden van vrijwilligers, bij het opzetten van evenementen en bij het zoeken naar nieuwe ideeën en oplossingen.
Boekman 62 2005
Dossier
Boekman 62 2005
Dossier
137
Boekman_62_binnenwerk_def
138
03-02-2005
15:23
Pagina 138
Publiek-private (2002)
Kunstzaken; Marlinde van der Hoff, beleidsmede-
nieuwe sponsors door het gevonden sponsorbe-
en voor aankoop van bijzondere kunstvoor-
Publiek-private samenwerking.
werker sponsoring KPN; Hugo Bongers, zakelijk
drag te verdubbelen. Onderzocht is of dit initiatief
werpen. Amerikaanse musea zijn in financieel
Amsterdam: Amsterdamse Kunstraad, 55 kb Signatuur: E03-432
directeur Museum Boijmans van Beuningen. De
werkt. De Stichting past goed in de ontwikkeling
opzicht succesvoller. Tijsma onderzoekt of het
discussie stond onder leiding van Annet
naar minder overheidsinvloed en méér particulier
zinvol is om elementen uit het Amerikaanse finan-
Desgevraagd adviseert de Kunstraad over het
Lekkerkerker, zakelijk directeur van Zuidelijk
initiatief.
cieringsmodel voor musea in Nederland over te
voornemen een tripartiete fonds op te richten ten
Toneel Hollandia.
nemen om op die manier het hoofd te bieden aan
behoeve van investeringen in kunst en cultuur.
de financiële problemen.
Beoogd is dat gemeente, rijk en bedrijfsleven in
Cerneüs, R. (2000)
dat fonds participeren teneinde een aantal groot-
Bendixen, P. en U.H. Laaser (2000)
De P van partnerschap: ‘een blauwdruk voor sponsorwerving
schalige investeringsprojecten mogelijk te maken.
Geld und Kunst: wer braucht wen?
in de culturele sector’.
De Kunstraad acht dat voornemen echter niet
Opladen: Leske + Budrich, 222 p.
Afstudeerscriptie Hogeschool Holland, 44 p. Signatuur: 02-105
realistisch. Indien de overheid de verantwoorde-
ISBN 3-8100-2606-9 Signatuur: 03-355
Drenth, B., M. Schulz en M. van Roost (2004) Bezuinigen op cultuur.
Onderzoek naar de gespannen verhouding tussen
lijkheid neemt voor de infrastructuur, volgt het
Overheidsfinanciering
Utrecht: Berenschot, 48 p. Signatuur: 04-524
bedrijfsleven vanzelf wel, via sponsoring van
Wat levert kunst op en wat kost het? Voorbeelden
kunst en commercie. Kunstinstellingen worden
inhoudelijke activiteiten.
uit de praktijk van sponsorwerving. Andere onder-
door de overheid verplicht een groter deel van
Kunsten’92, de Amsterdamse Kunstencoalitie en
werpen zijn: muziek en commercie, politiek en
hun inkomsten zelf te verwerven. Zij moeten dus
de Kunst van Vooruitzien vroegen Berenschot om
cultuur, kunst en stad, auteursrecht en internet,
marktgerichter denken, het draagvlak vergroten
de doorwerkingen van de bezuinigingen te onder-
muziekpubliek en culturele uitwisseling.
en meer publiek werven. Sponsoring kan een van
zoeken. In Bezuinigen op cultuur staat aange-
de financiële bronnen vormen. In opdracht van
geven hoe groot de totale bezuinigingen op
Gielen, P. (et al.) (2001) Kunst, markt & macht.
Kunst & MeerWaarde zijn de criteria bepaald
cultuur zijn. Het rapport is gepresenteerd op het
Boom, G. van (2000)
waaraan een handboek sponsorwerving voor
Uitmarktdebat op 29 augustus 2004 in Paradiso,
Investeren in films.
kleine en middelgrote organisaties moet voldoen.
Amsterdam.
Brussel: Vlaams Theater Instituut, 128 p. ISBN 90-74351-23-9 Signatuur: 01-210
Teksten en beschouwingen naar aanleiding van
Laren: Van Boom en Slettenhaar, 66 p. ISBN 90-76747-02-4
twee studiedagen onder de noemer Kunst, markt
Signatuur: 00-183
& macht op 10 en 17 februari 2000, georganiseerd
Klamer, A. (et al.) (2000)
Dulken, H. van (2002)
door het Instituut voor Culturele Studies van de
De brochure, geschreven door een beleggings-
Cultureel ondernemerschap. Symposium: donderdag 7
Sanering van de subsidiëring: overheidsbemoeienis met monu-
KU Leuven, in samenwerking met het Vlaams
consultant, behandelt de verschillende manieren
december 2000, Beurs van Berlage. Amsterdam: s.n., div. pag.
mentenzorg, film en toneel vanaf de jaren zestig.
Theater Instituut. Bevat o.a. artikelen over de
waarop investeerders aan de Nederlandse filmcul-
Signatuur: 02-498
Amsterdam: Boekmanstudies, 169 p. ISBN 90-6650-074-3
kunstenaar als manager (D. Lesage), culturele
tuur kunnen bijdragen op een manier die hun
economie (G. Allaert en K. Tindemans), het
fiscaal voordeel oplevert. Het boekje is
Congresmap met curricula en teksten van de deel-
Nederlandse en het Vlaamse cultuurbeleid (P.
geschreven voor adviseurs en potentiële partici-
nemers over de onderwerpen cultureel onderne-
Historisch overzicht door middel van literatuur-
Kuypers) en de kunstlobby (P. Gielen). De bij het
panten of investeerders die hun keuze nog
merschap, cultural governance, de economie van
analyse en beleidsinventarisatie ten aanzien van
congres behorende reader is eveneens in de bibli-
moeten maken en aldus over de mogelijkheden
kunst en cultuur, ict, educatie en publieksbereik.
overheidssubsidies aan cultuur en met name de
otheek aanwezig (signatuur 00-543).
op het gebied van film op de hoogte worden
Bevat ook: Look to the rainbow: cultureel onder-
terreinen monumentenzorg, film en toneel. In de
gesteld.
nemerschap in Nederland, van E. Geradts.
jaren tachtig ondergaat het kunst- en cultuurbe-
Signatuur: 02-775
leid een complete metamorfose. Het algemene beleid om het financieringstekort terug te dringen
Jones, G. (2001) De schone kunsten en het grote geld, dinsdag 26 juni 2001 in
Bouree, V. (2000)
Tijsma, Ph.C.H. (2000)
heeft een kritische blik op het nut van subsidies
Zaal de Unie, Rotterdam.
Uit het isolement!: publiek-private samenwerking in de kunst-
Musea & geld: een bestuurskundig onderzoek naar de toepas-
tot gevolg. In het kader van het cultureel onder-
Rotterdam: Rotterdamse Kunststichting, 37 kb Signatuur: E01-252
sector: een effectiviteitsmeting van de Matching Fund voor
singsmogelijkheden van elementen uit het Amerikaanse finan-
nemerschap wordt het voor kunstinstellingen
Sponsoring.
cieringsmodel voor musea in Nederland.
noodzakelijk om marktgerichter te werken en
Verslag van het debat tijdens deze bijeenkomst
Doctoraalscriptie Rijksuniversiteit Groningen: 66 p.
Doctoraalscriptie Universiteit van Amsterdam, 232 p.
eigen inkomsten te genereren. Per sector pakt dat
over kunstsponsoring. Deelnemers waren Paul
Signatuur: 01-074
Signatuur: 01-069
verschillend uit. Voor filmproductie bestaat de
Hoofdstad 2001; Manuel Kneepkens, fractievoor-
De Stichting Kunst en MeerWaarde stimuleert
Nederlandse musea hebben te weinig geld voor
zitter van de Stadspartij en lid van de commissie
kunstinstellingen om actief op zoek te gaan naar
onderhoud van hun collecties, voor nieuwbouw
Nouwen, voorzitter bestuur Rotterdam Culturele
Boekman 62 2005
Dossier
mogelijkheid om bijvoorbeeld via een commandi-
Boekman 62 2005
Dossier
taire vennootschap kapitaal te verwerven.
139
Boekman_62_binnenwerk_def
140
03-02-2005
15:23
Pagina 140
Bouckaert, G. en W. van Dooren (2001)
Wetenschappen de verantwoordelijkheid voor het
Verweij, M. (2001)
illustratie draagt Langeveld strategieën aan om de
Subsidiëren van Nederlands-Vlaamse samenwerking: hinder-
toekennen van subsidies deels overgedragen aan
Internationale theateruitwisseling begrensd: een onderzoek
problemen in toneel, muziek, de beeldende
nissen en oplossingen.
onafhankelijke stichtingen, die inmiddels circa
naar de effecten van verschillen in subsidiesysteem tussen
kunsten en kunsteducatie het hoofd te bieden.
Brussel: Commissie cultureel verdrag Vlaanderen-Nederland, 88 p.
20% van het overheidsbudget voor cultuur
twee landen op de internationale mogelijkheden van speel-
Signatuur: 01-081
uitgeven. Bureau Driessen onderzocht wat de
plaatsen en theatergezelschappen aan de hand van de
subsidieaanvragers vinden van de fondsen: zijn de
casestudy Nederland-Vlaanderen.
Pots, R. (2000)
regelingen en procedures overzichtelijk genoeg?
Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit Brabant, 57 p.
Cultuur, koningen en democraten: overheid & cultuur in
Signatuur: 01-301
Nederland.
De grote diversiteit aan subsidieregelingen in Vlaanderen en Nederland blijkt een van de drempels te zijn in de uitvoering van het Cultureel
141
Nijmegen: SUN, 647 p. ISBN 90-6168-592-3 Signatuur: 00-260
Verdrag Vlaanderen-Nederland. De auteurs geven
Evaluatie (2001)
Nederland en Vlaanderen behoren wel tot
een overzicht van de subsidieproblematiek.
Evaluatie museale aankoopregelingen: van moderne kunst tot
hetzelfde taalgebied, maar niet tot hetzelfde
Integrale historische beschrijving van de ontwik-
Voorafgaand aan dit rapport is een inventarisatie
Uiver.
cultuurgebied. Wel is er een levendige culturele
kelingen in het kunst- en cultuurbeleid in
van de subsidiërende instellingen gemaakt (signa-
Amsterdam: Mondriaan Stichting, 37 p. Signatuur: 02-009
uitwisseling, vooral op theatergebied. Over de
Nederland, vanaf de Bataafse Republiek tot de
grens spelen kan echter financiële problemen
presentatie van ‘Cultuur als confrontatie’ van Van
De Mondriaan Stichting ondersteunt musea bij
opleveren, iets waarmee overheden nauwelijks
der Ploeg, de toenmalige staatssecretaris van
hun aankopen met behulp van diverse fondsen,
rekening houden. Verweij onderzocht de relatie
Cultuur. De dissertatie is gebaseerd op een groot
Basisstipendia (2001)
zoals het tijdelijk Aankoopfonds Collectie
tussen verschillen in subsidiebeleid en de interna-
aantal historische bronnen. Pots constateert
Basisstipendia, beroepspraktijk en cultureel ondernemerschap:
Nederland (sinds 1999), het Volkenkundig
tionale mogelijkheden van theaterinstellingen.
onder meer dat de continuïteit en stabiliteit in het
eindrapport.
Aankoopfonds (sinds 1998) en de
Vlaamse podia blijken te beschikken over een
Nederlandse cultuurbeleid groter zijn dan alge-
Hoofddorp: KPMG Bureau voor economische argumentatie, 76 p.
Aankoopregeling Moderne Beeldende Kunst en
hoger programmeringsbudget en Nederlandse
meen wordt verondersteld.
Signatuur: 02-229
Vormgeving (sinds 1994). Het is de bedoeling dat
theatergroepen krijgen in Vlaanderen een hogere
tuur 01-080).
de aankoopregeling voor Collectie Nederland een
uitkoopsom dan andersom. Ook speciale subsi-
KPMG onderzocht het in 1994 ingestelde basissti-
permanente status krijgt. Hiervoor worden de tot
dies voor uitwisseling zijn meegewogen. Het
pendium voor beeldend kunstenaars. De onder-
nu toe geldende regelingen geëvalueerd.
uiteindelijke rapport is opgenomen onder signa-
Brouwer, N. en C. Zijderveld (2004)
tuur 00-542.
De markt voor beeldende kunst: de markt en de financiële
zoeksvragen waren: levert het basisstipendium een positieve bijdrage aan het ontwikkelen van
Economie/Theorie
positie van de beeldend kunstenaars 2001.
een rendabele beroepspraktijk? Draagt de huidige
Vanoverschelde, G. (2001)
regeling bij aan het cultureel ondernemerschap?
Europese subsidies: kansen voor Nederland en Vlaanderen.
Langeveld, H.M. (et al.) (2000)
Veel kunstenaars blijven met het stipendium qua
Brussel: Commissie Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland, 79 p.
Kunst op termijn: toekomstscenario’s voor cultuurbeleid.
inkomensgrens onder bijstandsniveau, zodat van
Signatuur: 01-079
Amsterdam: Boekmanstudies, 111 p. ISBN 90-6650-065-4
Verslag van de zevende ronde van het panel-
Signatuur: 00-392
onderzoek onder beeldend kunstenaars in
een rendabele beroepspraktijk geen sprake is. De
Den Haag: Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 71 p. Signatuur: 04-293
op zich waardevolle regeling zou aangepast
Overzicht van de belangrijkste Europese subsidies
moeten worden om de kunstenaar te stimuleren
voor cultuur, waarvan de meeste van de Europese
Eerste uitgave in de reeks Toekomststudies
Cultuur en Wetenschappen. Sinds 1994 wordt
zelfstandig in zijn inkomen te voorzien.
Unie (Cultuur 2000), bedoeld voor particulieren
cultuur, die dient om een aanzet te geven tot een
periodiek de sociaal-economische positie van
en instanties, in Nederland en Vlaanderen.
brede discussie over het culturele leven in de
beeldend kunstenaars in Nederland onderzocht
opdracht van het Ministerie van Onderwijs,
komende decennia en de rol van de overheid.
(de oudere rapporten zijn verschenen onder de
Culturele (2001)
Vraag en aanbod in de kunsten dreigen steeds
titel: De financiële positie van beeldend kunste-
De culturele fondsen in de ogen van hun doelgroepen: een
verder uit elkaar te groeien, het kunstbestel
naars), waardoor in een reeks van jaren een goed
onderzoek naar de gepercipieerde legitimiteit en de efficiëntie,
behoeft vernieuwing. Langeveld schetst de moge-
inzicht ontstaat in de omvang en samenstelling
uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Onderwijs,
lijkheden voor langetermijnbeleid aan de hand
van de markt voor beeldende kunst in Nederland.
Cultuur en Wetenschappen.
van twee toekomstscenario’s. Ze onderscheidt
De ontwikkelingen sinds 1993 zijn in dit laatste
Utrecht: Bureau Driessen, 147 p. ISBN 90-73259-27-4
daarbij twee culturele stromingen. De eerste is
rapport in grafieken en tabellen weergegeven. In
Signatuur: 03-086
die van de vrije markt en de ‘ondernemende
de rapporten zijn veel statistische gegevens verza-
samenleving’, die voortborduurt op patronen en
meld, bijvoorbeeld over de omzet uit beeldende
Door het instellen van fondsen heeft het
trends die reeds aanwezig zijn. De tweede wordt
kunst (werk in opdracht, de verkoop van vrij werk
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
aangeduid als de ‘ingetogen samenleving’. Ter
of de vergoeding voor uitleen van werk), het
Boekman 62 2005
Boekman 62 2005
Dossier
Dossier
Boekman_62_binnenwerk_def
142
03-02-2005
15:23
Pagina 142
gebruik van subsidies, stipendia en uitkeringen
betrokken rechten, de posities van betrokkenen
toekenning van prijzen. Opvattingen van klassieke
beeldend kunstenaars, georganiseerd door De
zoals de WIK, het belastbaar inkomen etc. De
en het branchegebruik. Daarnaast bevat het voor-
economen als Adam Smith en Alfred Marshall
Haagse rondgang en debatcentrum Debatterij. Dit
totale omzet uit beeldende kunst bedroeg in 2001
beeldovereenkomsten, adressen, tarieven, cijfers
vormen het theoretisch kader, maar ook recentere
eerste debat over kunst en geld werd gehouden
137 miljoen euro. Ook persoonlijke kenmerken van
en netto-brutotabellen.
theorieën worden erbij betrokken.
op 2 mei 2002 in Debatterij in Den Haag.
de beeldend kunstenaars zijn in kaart gebracht,
143
zoals opleiding, leeftijd, leefvorm en arbeid buiten de kunstsector. De schatting is dat er circa 9500
Abbing, H. (2002)
Velthuis, O. (2002)
Steenbergen, R. (2002)
beeldend kunstenaars professioneel actief zijn in
Why are artists poor?: the exceptional economy of the arts.
De loochening van de economie: een microsituationele analyse
Iets wat zoveel kost, is alles waard: verzamelaars van moderne
Nederland. (ML)
Amsterdam: Amsterdam University press, 367 p.
van de kunstmarkt in Amsterdam en New York.
kunst in Nederland.
ISBN 90-5356-565-5 Signatuur: 02-610
Amsterdam: Amsterdams Sociologisch Tijdschrift, 148 p.
Amsterdam: Vassallucci, 656 p. ISBN 90-5000-396-6
Signatuur: 03-178
Signatuur: 02-504
Conference (2004)
De meeste kunstenaars verdienen erg weinig.
Conference on the economics of art and culture
Desalniettemin is er geen tekort aan jongeren die
Velthuis poogt een vergelijk te vinden tussen
Steenbergen onderzocht de motieven en achter-
New Jersey, Princeton University, verschillende pagineringen.
kunstenaar willen worden: kennelijk zijn zij bereid
Pierre Bourdieus theorie van de markt voor
gronden van Nederlandse kunstverzamelaars.
Signatuur: E05-100 t/m E05-126
om voor een laag inkomen te werken. Ook de
symbolische goederen en zijn eigen kwalitatief
Waarom moeten ze per se kunst kopen? Wat is
samenleving is bereid geld te steken in deze
empirische materiaal over deze markt. Een voor-
hun relatie met kunstenaars, galeries en musea?
Deze conferentie, gehouden van 10 tot 12
sector, die voor ongeveer de helft van zijn inkom-
behoud bij deze poging is dat de onderzoeksvraag
Kunstverzamelaars komen onder alle bevolkings-
september 2004 op de Princeton University, New
sten afhankelijk is van subsidies. Hoe zijn deze
verschilt: Velthuis’ theorieën hebben een etnogra-
groepen voor, rijk en arm. Wat hen bindt is de
Jersey, VS, bracht veel bekende namen samen.
‘afwijkingen’ van de economische theorie te
fisch karakter. Hij onderzoekt hoe prijzen voor
verslavende verzamelwoede waar alles voor moet
William Baumol, Bruno Frey, David Throsby, Ruth
verklaren? De definitie van kunst is sociaal
eigentijdse kunst totstandkomen en welke sociale
wijken.
Towse, Neil Alper, Mark Schuster, Rick van der
bepaald, de mythologie dat kunst ‘heilig’ is,
en culturele betekenissen prijzen genereren.
Ploeg en vele anderen spraken drie dagen lang
bepaalt de uitzonderlijke status van kunst. Hoewel
over onderwerpen als cultuur en economie, de
de markt slechts de helft van de kunsteconomie
productie en consumptie van de kunsten, en de
bepaalt, wordt vaak ontkend dat het bij kunst om
Velthuis, O. (2002)
kunstmarkt. Het congres werd georganiseerd
geld gaat. Ook de relatie tussen prijs en kwaliteit
Talking prices: contemporary art, commercial galleries, and the
door Ecares, European centre for advances re-
is zeer complex en soms het omgekeerde van het
construction of value – Pratende prijzen: contemporaine kunst,
search in economics and statistics, een onder-
marktmechanisme. Deze uitzonderlijke economie
commerciële galeries, en de constructie van waarde.
zoeksinstituut van de Université Libre de
is niet van alle tijden: in het verleden was de situ-
235 p. Signatuur: 02-651
Bruxelles. Papers zoals ‘Prices and returns for art’,
atie anders, en ook in de toekomst kan de
V. Ginsburgh, J. Mei en M. Moses; ‘The arts and
vreemde marktpositie van de kunst niet stand-
De prijs die voor beeldende kunst wordt betaald,
economic policy’, A. Peacock; ‘Tax incentives in
houden.
heeft niet zoveel te maken met geld. Ze is ook niet alleen het resultaat van vraag en aanbod,
cultural policy’, M. Schuster; en ‘Philantrophy’, S.
maar is onderworpen aan een complex stelsel van
Katz zijn te raadplegen in de bibliotheek (E05-100 t/m E05-126). (MN)
Rengers, M. (2002)
sociale en economische factoren. Dit complex
Economic lives of artists: studies into careers and the labour
dient verder ontrafeld te worden, ook al heeft de
market in the cultural sector – De economie van het kunste-
markt het moderne leven gedurende de laatste
Koedooder, M.T.M. (et al.) (2004)
naarschap: een studie naar carrières en de arbeidsmarkt in de
twee eeuwen bepaald.
Nieuwe praktijkgids artiest & recht 2004/2005: juridische,
culturele sector.
fiscale en sociale informatie voor de artiest, platenmaat-
Utrecht: Utrecht university, 182 p. ISBN 90-51706081
schappij, muziekuitgever, manager, organisator, administra-
Signatuur: 02-603
Rondgang langs het Haagse kunstklimaat: kunst en geld, de
teur, jurist en culturele instelling. Deventer: Kluwer, 708 p. ISBN 90-13-015-395 Signatuur: N04-022
Rondgang (2002)
Theorieën over de economische aspecten van het
prijs is het bewijs.
leven als kunstenaar, zoals de relatie tussen lonen
Den Haag: Debatterij, 34 kb Signatuur: E02-261
Dit naslagwerk bevat actuele kennis en informatie
en het aanbod van arbeid, het belang van fondsen
over alle zakelijke, fiscale en juridische aspecten
en subsidies in Nederland, de carrières van afge-
Tweede debat in een reeks debatten over verschil-
van de muziekpraktijk. De auteurs beschrijven de
studeerden, tentoonstellingen, locaties en de
lende aspecten van de beroepsuitoefening van
Boekman 62 2005
Dossier
Boekman 62 2005
Dossier
