DO Inhoud. 4 Zevende en achtste klas. 8 Voor iedereen van Mobiliteit als zwaartepunt in de negende klas

Soofisticated

DO 2012

Inhoud 4 Zevende en achtste klas 8 Voor iedereen van 9-12 10 Mobiliteit als zwaartepunt in de negende klas 20 Vrije tijd als zwaartepunt in de tiende klas 24 Een eigen programma voor klas 11 en 12

2

Voorwoord Voor de 6e keer is er één week van het schooljaar aan Duurzame Ontwikkeling gewerkt. Het eerste jaar deed de twaalfde klas Duurzaamheid in het algemeen, vanaf het tweede jaar deden ook de leerlingen uit de ID-stroom eraan mee. Toen was het thema Water, het derde jaar Energie en het vierde jaar “Cradle to Cradle”. Vorig jaar hebben we voor het eerst met alle leerlingen aan de projectweek meegedaan die het thema Duurzaam Voedsel had. We hebben dus nu voor iedereen een zgn. doorlopende leerlijn Duurzame Ontwikkeling (DO). Dit jaar was het thema Duurzame mobiliteit en vrijetijd, daar gaat deze dikke Soofisticated voornamelijk over. Iedereen bedankt voor de kopij! Aanpak van zo’n DO-week Voor wie het niet heeft meegemaakt en die toch deze Soofisticated ter hand neemt, eerst een introductie hoe wij zo’n projectweek aanpakken. De hele week informeren en inspireren we de leerlingen op

verschillende manieren over het onderwerp. Er zijn workshops, lezingen en een excursie. Handen, hart en hersenen worden geprikkeld. Voor de pedagogen: we experimenteren bij zo’n project met non-formele didactiek. Er wordt zoveel mogelijk gewerkt met intrinsieke motivatie (is sowieso typerend voor de vrijeschool). Opdrachtgevers De klassen werkten in groepen aan een specifieke opdracht en presenteerden het eindresultaat op vrijdag. Een werkdoel voor mobiliteit was voor ons bij voorbeeld hoe je leerlingen kan laten helpen ‘de mobiliteit op te schuiven’: mensen die gebruik maken van het openbaar vervoer op de fiets krijgen, mensen die gebruik maken van de auto in het OV krijgen. Iedereen een stapje opschuiven naar nog duurzamer transport. Elke dag werd er een blokuur gewerkt onder leiding van daartoe getrainde leerkrachten. We hebben contacten gelegd met handelaars of producenten van duurzame twee/driewielers. Deze

bedrijfjes lieten de leerlingen proefritten maken en gaven ze dan de opdracht om het duurzame van het product onder woorden of in beeld te brengen en dan bijv. een campagne in de social media te ontwerpen en uit te voeren. Andere leerlingen gingen samenwerken met instellingen voor vrijetijdsbesteding, zoals theaters of voor de afvalverwerking van festivals zoals Parkpop en de Parade, om hen te helpen duurzamer te wórden of hun duurzaamheid uit te dragen. De aanpak is die van Klimaat en bedrijf, aangeboden door Scholen voor duurzaamheid, bemiddeld door NME Den Haag, waarvoor we erg dankbaar zijn, net als voor de samenwerking met de bedrijven en instellingen, de opdrachtgevers. Dank Ook de vele andere personen, bedrijven en instellingen die een bijdrage aan onze DO-week leverden, willen we op deze plaats onze dankbaarheid betuigen. Roelof Jan Veltkamp

3

DO 2012

Duurzame ontwikkeling De zevende klas en de vrijeschool Is duurzame ontwikkeling echt noodzakelijk? En wat betekent dat eigenlijk, duurzame ontwikkeling? De meningen verschillen. Deels komt dat omdat we gewoonweg nog te weinig weten. Over de precieze omvang van de winbare reserves aan fossiele brandstoffen bijvoorbeeld. Of over de omvang van het klimaatprobleem, en de invloed van menselijk handelen op het klimaatprobleem. Deels komt dat ook omdat mensen nu eenmaal niet overal hetzelfde over denken. De één wil het hele land volplanten met windmolens. De ander vindt het horizonvervuiling. De één wil geen enkel risico lopen wat betreft het klimaat. De ander wil eerst meer zekerheid over aard en omvang van het probleem alvorens miljarden te investeren in duurzame ontwikkeling. “Het stenen tijdperk eindigde niet omdat er een gebrek aan stenen was”, zei Shell man Ewald Breunesse tijdens het debat op dinsdagochtend. Wat bedoelde hij daarmee?Zoiets als: “We hoeven niet te wachten tot de olie echt helemaal op is, om dan het tijdperk van de fossiele brandstoffen af te sluiten. We kunnen gewoon gaan beginnen aan de nieuwe stap in de ontwikkeling van de mens. De stap naar duurzame ontwikkeling”. Schone energie. Gezond en voedzaam eten. Genoeg ruimte voor mens en natuur. Zinvol werk voor iedereen. In een samenleving waarin mensen zich thuis voelen. Dat is duurzame ontwikkeling. Duurzame ontwikkeling zit de vrijeschool in het bloed! Adri Zuiderwijk

4

De DO-week begon voor de zevende klassen met een bijzondere fietser en een bijzondere fiets.

Fietstocht van Ellen We kregen een presentatie van Ellen Ellen maakt allemaal duurzame reizen. Dat doet ze met de fiets. Haar hobby is fietsen. Ze is van haar beroep fotograaf. Ze heeft veel reizen gemaakt naar veel landen, onder allerlei omstandigheden, in gebieden met sneeuw en modder , maar ook in zonnige gebieden. Ze maakt deze reizen voor de rust. In veel gebieden is er niemand. Ze is samen met haar man op reis. Ook maakt ze deze reizen omdat ze kamperen leuk vindt. Ze wordt in de gebieden waar ze komt niet als toerist gezien. Ze bieden haar veel dingen aan. Ze neemt niet veel mee, ongeveer twintig kilo. Ze neemt een tent mee en wasspullen en eten. Ze eet als ontbijt muesli met melkpoeder dat ze aanmaakt met water. Tussen de middag eet ze repen en koekjes. ‘sAvonds eet ze vaak pasta. Ze vindt het ook geweldig dat ze op veel plekken haar tent op kan zetten. Ze praat met de bevolking met handgebaren. Francine De fiets van Philip Woudenberg Philip heeft een eigen fietsmerk. Hij kwam vertellen over fietsen. Ongeveer 200 jaar geleden werd de eerste fiets uitgevonden. Het leek nog niet echt op een fiets, het was meer een loopfiets. Ook vertelde hij dat vroeger meer fietsen 21 versnellingen hadden en

nu 27. De goede regels voor een vakantiefiets: • Voldoende versnellingen • Een sterk frame • Sterke bagagedragers • Goede banden • Goede remmen Ik vond dat zijn merk erg duur was € 2500,- tot € 3000,- . Maar dat moet je maar over hebben voor een goede vakantie fiets. Ik vond het een goede presentatie. Chris Philip Woudenberg heeft uitgelegd hoe een fiets in elkaar zit. Philip heeft zelf een fietsenwinkel. Hij vertelde wat je nodig hebt om een wereldreis te maken. Natuurlijk moet je spullen hebben voor de vakantie, maar hij vertelde wat ook nodig is aan een sterke fiets. Het frame is het sterkste van de fiets. Daar zit je zadel aan en eigenlijk zit alles aan je frame vast. Het frame is eigenlijk een soort hart. Als je op hobbelige paden fietst, heb je sterke banden nodig. Een fiets waarmee je door de stad fietst is niet stevig genoeg om op hobbelige paden te rijden. Niet elke fiets heeft versnellingen. De eerste fiets die gemaakt is, is zomaar 200 jaar oud. Die fiets was gemaakt van twee wielen met een houten plank. Daarna kreeg je de fiets met een heel groot wiel voor en een klein wiel achter. Daarna kreeg je pas de fietsen zoals wij die nu kennen. Xenia

Duurzaamheid Mensen zijn nu heel erg bezig met duurzaamheid. Dat komt omdat, als we zo doorgaan er een gat in de ozonlaag komt. De aardolie komt uit planten die zijn gaan rotten in de grond. De aarde heeft er miljoenen jaren over gedaan om die aardolie te maken die wij nu in honmderd jaar bijna op hebben gemaakt. Mensen zijn nu bezig met duurzaamheid en hergebruik. Ze proberen nu alles zonder aardolie te gebruiken. Ze gaan bijvoorbeeld zwembaden verwarmen met zonneenergie en windkracht. We gaan nu ook dingen uitvinden die zichzelf opwekken, zoals een auto die als hij rijdt zijn accu weer oplaadt. Jesse

Waarom is…

+ de vrijeschool duurzaam? Omdat we bezig waren met de DO-week. En omdat we een lokaal verlicht hebben door LED lampjes. Dat is goed, want dat is heel erg energie besparend. – Euro shopper niet duurzaam? Omdat het zo goedkoop is, is het met slavernij op de markt gebracht. Anders maken ze geen winst. Chris

Speurtocht

We werden in groepjes verdeeld en moesten zelf een speurtocht maken. Onze speurtocht ging door de duinen en het groepje dat hem ging lopen moest op zoek naar flessen om te recyclen bij het eindpunt, de glasbakken.

Ik vond wel dat de speurtocht maken leuk was, maar de flessen (die je nodig had) waren al weggehaald door iemand. In onze speurtocht stond beschreven helemaal boven aan het blad: “Zet je fiets voor de trap van de duinen en loop de duinen in.” Alleen het “SLIMME” groepje dat hem ging lopen las de eerste opdracht niet en ging met de fiets de trap op, las verder en ging weer terug met de fiets naar beneden. Maar ik vond het toch een leuke speurtocht om te maken en te lopen. Chris

Resultaten van de speurtocht van een ander groepje dat we liepen: De speurtocht was lang rechtdoor, hij was een beetje saai. Zelf vond ik dat er meer opdrachten bij mochten. Het was wel goed beschreven alleen een meisje uit mijn groep dacht dat we fout zaten, maar dat was toch niet zo.

Speurtocht

Je gaat rechtsaf bij school. Je gaat net voorbij het stoplicht naar rechts. Volg het fietspad links van Madurodam. Blijf het fietspad volgen tot je bij de SHELL komt. Volg het fietspad aan de linkerkant van de SHELL, tot je bij de Keizerstraat komt. Fiets de straat door tot aan de kerk. Bij de kerk de steile weg omhoog fietsen. Bovenaan ga je naar rechts. Fiets naar de pier. Je komt langs Sea Life. Vraag : Is de pier duurzaam? Waarom? Vraag : Is Sealife duurzaam?? Waarom? Zoek op de pier de winkel “fishing litter”. Vraag: Is deze winkel duurzaam? Waarom? Vraag: Tel hoeveel boten je ziet. Fiets naar het Kurhaus. Fiets langs het casino helemaal rechtdoor. Volg de weg naar school. Iris, Justin, Alicia

5

DO 2012

DO-week als geheel Ik vond deze week erg leuk, vooral omdat we vroeger vrij waren. Ik vond het ook heel leuk om een slinger te maken van allerlei verpakkingen. De film die we hebben gezien over dieren vond ik heel interessant en leuk. Voor de rest vond ik eigenlijk alles leuk en interessant alleen de presentatie over de fiets vond ik saai. Hoe ging het rijden van de speurtochten?

Ik vond deze week wel anders dan gewoon. In het begin was het heel anders. In het begin was het best wel saai. Daarna werd het steeds leuker. Ik vond de groepjes van de speurtocht best wel goed want dan leer je ook kinderen kennen waar je normaal niet mee omgaat. Ik heb deze week echt super veel geleerd, van de fiets en van reizen en over de hele fiets, en over samenwerking.

Ik vond dat het rijden in groepjes best goed ging. We zijn met z’n allen bij elkaar gebleven en hebben onze speurtocht afgemaakt. Ik vond het erg gezellig om met Robin en Eliza in een groepje te zitten. We hebben de speurtocht van Justin, Alicia en Iris afgemaakt. De speurtocht van Matthijs, Francine en Chantal was niet gelukt. Wat ben ik wijzer geworden? Ik heb veel geleerd deze week.

Nou, over de presentatie van Ellen ben ik wijzer geworden dat mensen het toch leuk kunnen vinden om te fietsen met twintig kilo bagage. Van Philip ben ik wijzer geworden dat er veel dingen nodig zijn om een fiets te maken.

Gwendolyn

Chris

De achtste klas

De DO-week begon voor de achtste klas door samen met de negende, tiende, en elfde naar de opening te gaan in de grote zaal. Daar ging het er over hoe je duurzamer kan leven, wat jij kunt veranderen in je levensstijl om duurzamer te worden. Er was een aantal sprekers. Zij vertelden over wat zij deden voor het milieu en duurzaamheid en hoe wij het zouden kunnen doen. Na de opening begon de week voor onze klassen echt, we gingen naar onze lokalen en

6

Ik vond dat ik veel geleerd heb, het was een leuke ervaring en ik voel me meer aangetrokken om toch even het vuil te sorteren.

kregen de weekopdracht. We moesten een spel ontwerpen! Het spel moest bestaan uit zoveel mogelijk gerecycled materiaal, en er moest een les in zitten! Na wat voorbeeldspelletjes gespeeld te hebben, konden we beginnen. Tijdens de DO-week kregen sommige klassen ook een cursus acrobatiek, wat erg leuk en leerzaam was. Door de cursus moest je leren beter op elkaar te vertrouwen. Na flink wat brainstormen hadden we genoeg ideeën voor ons spel en konden we aan de slag. We gebruikten van alles: dozen, wc-rolletjes, stof, wol, blikjes, glazen potten, dopjes

en flesjes en verder van alles en nog wat. Iedereen was druk aan het werk en om je heen zag je hele mooie dingen ontstaan waarvan je bijna niet kon geloven dat het van “afval” was gemaakt. Nadat we de spelletjes gemaakt hadden en hadden uitgeprobeerd, werden ze “af ” verklaard. Op vrijdag, de laatste dag, kwamen er kinderen uit de onderbouw de spelletjes uitproberen, en mochten zij het beste spel uitkiezen. De winnaars werden bekend gemaakt en kregen een prijs. Een goed einde van een hele leuke week.

Het grote duurzaamheidsspel Doel van het spel: om zo snel mogelijk het einde te halen. Met hoeveel mensen: 2 tot 6 mensen Wat heb je nodig: een groot stuk karton/tapijt, verf, pionnen en een dobbelsteen. Uitleg: Je heb een pion die bij de straat staat. De jongste speler mag beginnen en gooit de dobbelsteen. Hoeveel ogen je hebt gegooid, zoveel vakjes mag je lopen. Als je op een vakje komt met een # dan moet je een kaartje pakken en de opdracht doen. Als je op een vakje komt met een tekening moet je in de spelregels kijken wat je moet gaan doen. Wie als eerste bij het einde komt heeft gewonnen.

Informeel leren, werkgroepenwerk in de DOweek Als een bij die van bloem tot bloem zoemt, ging ik langs de klassen in de DO-week en trof daar allerlei werkzaamheden aan, die vooral te maken hadden met groen bezig zijn. Een bescheiden kaleidoscopische impressie Elke klas was heel levendig bezig, in het begin van de week meer luisterend om op te nemen wat de bedoeling was, later in de week meer handelend en discussiërend over de ideeën die ontstaan waren naar aanleiding van het thema. Toen was er ook meer resultaat te

bordspel gemaakt van afvalmateriaal zien van plannen die uitgewerkt waren, sommige resultaten 2-dimensionaal op papier, andere plannen waren 3-dimensionaal en meteen praktisch toepasbaar. In de praktische stroom vond ik nog meer praktische uitwerkingen, zoals een spel dat je makkelijk met de fiets kon vervoeren, zodat je geen auto nodig had. Levendige presentaties zag ik met fors veel plannen voor de toekomst met uitwerkingen op papier waarop je kon zien dat er goed nagedacht was. Het kan zijn dat ouders na deze week meer opmerkingen hebben gehoord over hoe het ook duurzamer kan. F. Schouten

7

DO 2012

D.O. WEEK 2012 HET BEGIN Ernst, Bobbie en de rest!’ zong de hele grote zaal mee. Bobbie in zijn gele apenpakkie, sprong heen en weer op het podium, hij zong wild. Even later stopte de muziek, hij kwam even tot adem en vroeg aan de zaal: ‘Zijn jullie de kinderopvang?’ De meeste van de leerlingen moesten lachen. Hij maakte grapjes van: ‘Wat zijn jullie grote kleuters!’ De grap was uiteindelijk dat hij op het verkeerde adres was, terwijl dat niet zo was uiteraard. De vergissing werd snel opgelost, Bobbie ging naar de coulissen, en meneer Veltkamp kwam op het podium en stelde Gert-Jan voor. Gert-Jan bleek een nette meneer. Hij stelde zich voor als Gert-Jan van den Ende. Hij vertelde over het kinderprogramma dat hij samen met zijn collega Erik van Trommel ging maken. Het moest elk kind aan het lachen maken. Ook zij hebben nog steeds vet veel plezier. Ook vertelde hij dat hij dit tv-programma moet betalen, dat hij alleen geld verdient met de optredens en niet met het programma zelf, dat kost alleen maar geld dus. Toen kwam er een filmpje van het personage ‘Bobbie’ en zijn neef. Het kwam er op neer dat Bobbie de ander voor ‘soepkip’ uitschold, en dat Gert-Jan zijn neef graag wou vertellen waarom ‘Ernst, Bobbie en de rest’ duurzaam is. Het ligt in de categorie ‘vrije tijd’ wat ook duurzaam ingevuld kan worden. Vanwege de energie kan het ook duurzamer. Gert-Jan haalde twee leerlingen op het podium, een jongen en een meisje. Het meisje moest

8

fietsen, en de jongen moest de fiets vast houden. Gert-Jan hield een meter vast, waarop stond dat het meisje zelf energie maakte! Heel duurzaam dus. Nou ja, het was weer een grapje, en zo ging het maar door. Na de presentatie van Gert-Jan moest hij zelf weg. Hij kreeg een groot applaus. Sterre Wind

menselijk gedrag met dat van apen. Vervolgens kwam hij in zijn ultrakorte presentatie op de 5 P’s, nl. Performance (prestatie) en Persistence (volhouden) naast de bekende People, Planet (de wereld, milieu)en …ja, is het nu Profit (winst in geld of iets anders?) of Prosperity (welzijn of iets anders?). Daarna ging hij met drie leerlingen per klas naar boven, om uiteindelijk in de zaal hen de uitkomst te laten vertellen. In de zaal was men wel benieuwd waarmee de groep zou terugkomen en wat ze aan het doen waren… Martijn Vinke

De workshop van Martijn

De opening heeft me al aan het denken over duurzaamheid gezet. Devon Out-of-the-box-denken is belangrijk. Djenne

HET BEGIN Martijn Vinke onderzoekt het duurzame imago van de grote merken. Hij heeft zelf psychologie gestudeerd en kan ook veel vertellen over de psychologie van marketing en het opbouwen van een (duurzaam) imago. Hij begon zijn verhaal met een indrukwekkende vergelijking van

In de eerste dag van de DOweek ging ik met een groep leerlingen, die zich van tevoren hadden opgegeven, naar het ICT lokaal. Daar gingen wij niet met computers werken. We moesten de 5 thema’s die in de grote zaal werden genoemd, uitwerken voor het interview dat je op woensdag ging hebben met een expert in duurzaamheid. Wij moesten vragen gaan bedenken voor het interview. Voor de 5 thema´s werd je op een logische wijze ingedeeld in 5 groepen. We hebben dus de groepen gemaakt en gingen aan het werk. Mijn groep had het thema: De Wereld en Hoe kunnen wij De Wereld beter maken met duurzaamheid. We hadden een aantal vragen bedacht en toen gingen wij als groepen met elkaar wisselen. Wij kregen dus een opdrachtenpapier van een andere groep en gingen de beste vragen markeren. Ook moesten we zelf

een vraag bedenken over dat thema. Sebastiaan Houtermans

Jan Storm – opschuiven naar steeds duurzamer Jan Storm is de derde spreker in de openingsbijeenkomst op maandag. Hij rondde in 2007 zijn opleiding af bij IVA Driebergen Business school. Sindsdien werkt hij voor Green Mobility en hij is Project Manager van Het Nieuwe Rijden Elektrisch Vervoer Centrum Rotterdam. Jan is naar onze school gekomen in een Tesla, een volledig elektrisch aangedreven auto ontwikkeld door Tesla Motors. Hij laat ons een presentatie zien van zijn bezigheden op het gebied van duurzaam vervoer: hij legt uit hoe elektrische en hybride auto’s zorgen voor de vermindering van uitlaatgassen en fijnstof. Hoe ze bezig zijn bedrijven te overtuigen van het nut van steeds duurzamer: niet in je eentje met benzine, maar dan liever op groene stroom, nog liever in een deelauto, of met et OV en dan fietsen als voor- en navervoer. Ook het Nieuwe Werken is een oplossing: overal laat je je werknemers inloggen, bijv. thuis of voor samenwerken op een gehuurde plek in een gezamenlijk kantoor in of dichtbij je woonplaats. We zien Jan rijden in de Tesla. Alle publiciteit voor de elektrische auto is welkom, dus we zien ook beelden van Jan, als hij, rijdend met zijn elektrische auto op de snelweg, door de politie staande gehouden wordt.

Hoe mooi en milieubewust de elektrische auto ook is, een klein onderzoekje wijst uit, dat de meeste leerlingen ook heel milieubewust bezig zijn en met de fiets naar school komen. Het behalen van een rijbewijs en het bezit van een (elektrische) auto is voorlopig nog ver weg. T. Pennings

Het grote dinsdag debat

Vandaag gingen we de eerste twee uur luisteren naar een debat tussen Ewald Breunesse van Shell, Ruud Koornstra en 3 leerlingen van school. Eerst waren er PowerPoint presentaties. Waarin beide heren lieten horen wat hun bedrijf deed en waarom duurzaamheid ook voor hun belangrijk was. Daarna werd aan de hand van stellingen een debat gevoerd tussen de leerlingen, Ewald en Ruud. Dinsdagmorgen was er een debat. Dit werd gehouden tussen drie leerlingen en twee heren van grote bedrijven: één van de Shell en

een meneer met een bedrijf dat duurzame producten produceert, zoals ledlampen. De leerlingen werden vertegenwoordigd door Rutger Veltman (examenklas), Zoë van Eldik en Luuk Franssen (12e klas). Meneer Zuiderwijk leidde het debat. Voorafgaand hieraan kregen beide heren de gelegenheid zich aan de volle zaal (alle 9e, 10e en 12e klassen) voor te stellen en dit gebeurde met de welbekende

PowerPoint presentatie. Opvallend was daarna het gemak waarmee ieder aan het debat deelnam: kennelijk hadden ze dit vaker gedaan en dan bedoel ik hiermee natuurlijk de leerlingen: beide heren waren getrainde en ervaren sprekers, dat was duidelijk merkbaar. Met name Zoë en Rutger namen regelmatig het woord om vragen te stellen of een stelling te poneren. De meneer van de ledlamp maakte wat meer stemming en leverde de nodige vrolijke en ook kritische noot, waardoor het voor de

9

DO 2012

Ruud Koornstra en mobiliteit toeschouwer prettig was ernaar te kijken. Een geslaagde bijeenkomst, die voor herhaling vatbaar s en volgens mij door met name de oudere leerlingen ook inhoudelijk zeer gewaardeerd werd. Het debat was leuk.

Olivier

Ik heb geleerd dat we geen verandering wíllen maar wel móeten veranderen.

Joshua

Op dinsdag 28 februari 8:15 uur ontmoette ik in de leraarskamer Ruud Koornstra, een van de sprekers van die dag. Hij was die ochtend om 6 uur van huis vertrokken om een inleiding op zijn oude schooltje over duurzaamheid te houden. Ruud Koornstra is dus geen onbekende voor de Vrije School Den Haag. Eind de twaalfde klas (dat is dus al weer even terug) had hij met zijn

van zijn bedrijf, stortte hij zich op de grote wereldproblemen. In korte tijd werd Oxxio, groene stroom opgezet, de Ledlamp werd ontwikkeld en succesvol op de markt gebracht, Visa Greencard, enz. Een mooi voorbeeld dat idealisme, ondernemerschap en zakelijkheid goed samen kunnen gaan. Zes jaar geleden was Ruud een van de belangrijkste sprekers in de eerste Duurzaamheids week, toen alleen nog voor de 12e klas.

vriend Friedwart altijd een auto voor de school te koop staan. Van de winst betaalden ze de benzine om te kunnen rondrijden in hun volgende auto. Het moet ongeveer vier jaar na hun examen geweest zijn, dat ik bij de kruising van het Shellgebouw door een chique Mercedes aangetoeterd werd en twee lachende gezichten mij vriendelijk gedag zeiden. Fiets tegen een lantarenpaal gezet en even bijpraten met de zakenlui die op weg naar Amsterdam waren voor filmopnames. Ondertussen werd met een van de eerste autotelefoons naar de volgende afspraak gebeld. Na zijn succesvolle carrière als televisieproducent en de verkoop

De leerlingen hielden niet op met vragen te stellen. Ook was hij dat jaar een van de hoofdsponsors van het nieuwe amfitheater in de grote zaal. Dat Ruud niet alleen een geslaagd ondernemer, maar een enthousiast en goed spreker is, werd vorig jaar voor mij nog eens onderstreept, toen ik na een lezing van hem in de Ridderzaal voor het innovatieplatform naar buiten liep en links en rechts ondernemers tegen elkaar hoorde zeggen: “Kijk, dat is nou eens iemand die duurzaamheid doet” of “wat een goed verhaal”. Sommige zullen hem ook wel eens bij Pauw en Witteman hebben zien zitten, terwijl Femke Halsema vol bewondering en met

Ik heb geleerd dat het moeilijk is om duurzame auto’s onder de mensen te krijgen. Barbara Wat een goed pratend persoon, die Ruud en ook die van Shell. Diederik We moeten veranderen, jij en ik, en u, en niet bang zijn voor verandering. Helena Grappig debat, leuk meningsverschil, erg interessant. Djenne Duurzaam is niet duurder!

10

Jorinde

grote ogen naar zijn verhaal over zijn ledlamp en zijn elektrische Lotus luisterde. Zijn inleiding dit jaar in de D.O.week was, door zijn altijd verrassende en originele ontmoetingen, een feest om mee te maken. Bill Clinton die tegen Ruud zegt, nadat hij tijdens een officiële bijkomst in Rotterdam een Pharox ledlamp had gekregen: “Toen ik vorige maand in India was, voorspelde men dat ik spoedig verlicht zou worden, maar dat het zó snel zou gaan.” Of de dia met Jan Peter Balkenende in zijn Lotus sportwagen sprak ook tot de verbeelding van de toehoorders. En zeker ook het feit dat hij een rijbewijs heeft, waarmee hij in alles mag rijden. Dat hij de eerste prijs heeft behaald voor behendigheidsvliegen in een helikopter, deed in ieder geval de jongens in de grote zaal op het puntje van zijn stoel zitten. Gevraagd wat dat met duurzaamheid te maken had, zei hij eerlijk en overtuigend: ‘Níets! Maar ik vind het gewoon leuk!’ Duurzaamheid en mobiliteit is aan Ruud dus wel besteed. Het thema van zijn verhaal was helder: de moderne techniek en economie gaan nog steeds uit van onbeperkte grondstoffen en onbeperkte groei. Onze huidige economie is gebaseerd op verspilling. Een auto gebruikt bijvoorbeeld 20% van zijn energie voor voortstuwing en de andere 80% gaat als warmte de lucht in. Inefficiënt dus. Bij een conventionele gloeilamp, de naam zegt het al, wordt 5% omgezet in

licht en de rest, 95% in warmte. Teveel afval dus. Deze verspilling is voor het gezonde verstand onhoudbaar. De verhouding tussen doelmatigheid en afval moet omgekeerd worden, efficiënter gemaakt worden. Duurzaamheid wil niet zeggen: minder en saaier, maar slimmer en sneller. De elektrische Lotus is eerder op de 100 km/uur dan de conventionele Lotus met een verbrandingsmotor. De techniek om de wereld duurzaam te maken is er! Alleen de mensen en vooral de zittende macht, de bestuurders zijn er nog niet klaar voor. De dia van de nieuwe autotunnel met rechts ledverlichting, die met oude meetapparatuur te weinig licht gaf, maar wel veel helderder dan de oude verlichting links was, gaf duidelijk aan dat onze uitgangspunten (en manieren van meten) vernieuwd moeten worden. Het probleem van een duurzame wereld is niet de ontbrekende techniek, maar de vraag of we de moed hebben op een nieuwe manier te durven kijken en denken. Deze nieuwe manier van denken, die beter is voor mens, milieu en portemonnee, heeft Ruud op dinsdagochtend de 28 februari 2012 voor de leerlingen van zijn oude schooltje heel aantrekkelijk gemaakt. F. Oele

In de voorbereiding hebben we gemerkt hoeveel geld er om gaat in de mobiliteit. Van overheidswege, maar ook vanuit het bedrijfsleven. Veel producten en concepten om die mobiliteit duurzamer te maken zijn al helemaal uitgedacht en vaak ook al ‘in de markt gezet’. Minder spannend en inspirerend voor onze leerlingen dan vorige jaren waarin we vooral jonge idealisten op de duurzame weg vonden. Maar aan de andere kant een grotere uitdaging: kun je kritisch blijven en je niet door de uiterlijke schijn en commerciële presentatie laten verblinden? Daarom hebben een groot debat gepland waarin duidelijk zou worden dat je op hoog niveau integer, valide maar tegelijkertijd geheel tegengestelde standpunten kan aantreffen over hoe de mobiliteit duurzamer kan worden. En daarna in elke klas apart een workshop over hetzelfde thema. Met veel eigen inbreng. Kritisch over duurzame mobiliteit -1

Elektrische mobiliteit, wanneer wel en wanneer niet? In dit uur gingen we luisteren en kijken naar een presentatie van Auke Hoekstra van Urgenda. Deze instelling houdt zich o.a. bezig met elektrische auto’s . In zijn presentatie liet Auke Hoekstra zien wat het toekomst beeld is, of het reëel is en wat een nieuw ontwerp voor een auto is. Zoals de auto’s die zich zelf besturen en met alle auto’s in verbinding staan om te weten hoe ze moeten rijden.

11

DO 2012

Nederland gaat aan de stekker. Joshua

Ik heb begrepen dat duurzame auto’s niet altijd heel duurzaam zijn. Jessica

dus bij ieder benzinestation kan worden getankt. Een elektrische auto rijdt volledig op elektriciteit. Dit is goed voor het milieu, maar voor de consument is het nog niet erg aantrekkelijk om er een aan te schaffen. Ze zijn duur, zien er vaak niet erg mooi

verkrijgen. De conclusie van haar presentatie is eenvoudig. ‘‘Duurzaamheid moet worden beloond en dat is helaas nog steeds niet het geval.’’ ‘‘Wie duurzaam wil rijden, moet er tot op de dag van vandaag flink extra voor betalen en dat moet veranderen!’’ Ruben Keulemans Duurzaam rijden wordt dus tegengehouden door geldbeluste auto-ontwikkelaars. Lidewij

Kritisch over duurzame mobiliteit - 3

Kritisch over duurzame mobiliteit - 2

uit en zijn nog lang niet overal in Nederland op te laden.

Ytzen Marseille begon met een betoog dat in essentie erop neer kwam dat overheidssubsidies op het eerste gezicht goed lijken te werken, maar dat schijn bedriegt. Vervolgens liet hij aan de hand van Car2Go/MyWheels en de gemeente Amsterdam zien hoe het ook kan.

Van oudleerlinge Darcy Bosman hebben we een powerpoint presentatie gekregen: Kritisch over duurzame mobiliteit. Hierin kregen we uitleg over de verschillende soorten duurzame auto’s.

Een waterstof auto rijdt op waterstof. Het restproduct is water en er komen dus geen slechte dampen of gassen in de atmosfeer terecht. Het produceren van waterstof is echter wel een slecht en vervuilend proces. De schijn wordt gewekt dat de auto geen uitstoot heeft, dit is in feite natuurlijk ook zo, maar er gaan veel slechte processen vooraf aan het produceren van het waterstof. Het aanbod van deze auto’s is nog vrij klein en de waterstofflessen zijn nog pas op enkele plaatsen te

Het workshop gedeelte begon met een denkvoorkeuren-test. Hiermee werd de groep in vieren gedeeld: denkers, doeners, dromers en leiders. Dit vonden de leerlingen erg leuk. Deze groepen bedachten in tien minuten een manier waarop zij als overheid de auto milieuvriendelijker zouden maken. Dat mocht zo radicaal zijn als men wilde, mits onderbouwd. De ideeën werden na tien minuten door elk van de vier groepen in 90 seconden ‘gepitcht’, waarna de overige groepen vragen stelden.

Een hybride auto zoals de Toyota Prius wekt energie op als hij afremt. Bovendien heeft hij een zuinige motor die een zeer lage uitstoot heeft. Een nadeel is dat veel mensen de auto erg lelijk vinden. Een voordeel is dat hij gewoon op benzine werkt en er

12

Kritisch over overheidssubsidies Daarna werden de groepen herverdeeld in groepen, waarin tenminste een van elk van de vier denkvoorkeuren zaten. Deze groepen kregen nu een kwartier om een van de vorige vier ideeën verder uit te werken. Deze werden opnieuw gepitcht, waarna de klas stemde over het beste idee. R.J. Veltkamp

Goed blijven nadenken – dat neem ik eruit mee. Ruben Visser Ik vond het leuk in de groepjes ‘deler’, ‘doener’, ‘denker’& ‘dromer’ ondergebracht te worden en daarmee de opdracht te doen. Eva Ik heb geleerd niet te snel te oordelen, maar ook kritisch te kijken. Xander

De Nederlandse overheid heeft in de afgelopen vijf jaar zo’n 350 miljoen euro aan subsidie op zuinige auto’s gegeven. Op het eerste gezicht is dit een bijzonder succesvolle investering: waar 89% van de nieuw verkochte auto’s in 2007 in de categorie onzuinig viel, is dat in 2011 slechts 33%. Bij dit optimistische beeld zijn echter drie kanttekeningen te plaatsen. Ten eerste blijkt dat waar het beleid succesvol lijkt in het stimuleren van zuinigere auto’s, subsidies werkelijk niemand over lijken te halen tot de aanschaf van een elektrische auto. Ten tweede wordt bij de bepaling aan wie een subsidie toekomt en wie een slurptaks moet betalen, gekeken naar de theoretische aanschaf, en niet naar het feitelijke verbruik. Dit kan leiden tot onwenselijke situaties en zal met het huidige beleid, in de toekomst grotere vormen aannemen. Ten derde is het niet gezegd dat de toename van verkoop van zuinige auto’s geheel te danken is aan de overheidssubsidies. Integendeel: uit de verkoopcijfers kan zelfs het tegendeel worden afgeleid. Licht aan de horizon Is het dan een en al kommer en kwel met de elektrische auto? Gelukkig niet. Van de 100 oplaadstations in Amsterdam heeft Daimler handig gebruik van gemaakt. Amsterdam is de eerste stad waar het bedrijf 300 elektrische smarts inzet, die voor 29 cent per minuut gereden en geparkeerd kunnen worden. Opladen is verplicht als de acculading onder de 30% komt en is gratis, met dank

aan de gemeente. Een geweldig businessconcept dat, als ik er niet enorm naast zit, gierende winst gaat maken. Over contrast met de overheidsaanpak gesproken! Twee in een: minder auto’s (want gedeelde eigendom) en zeroemission verkeer in de stad. Ytzen Marseille

Na de kleine pauze gingen we naar ons lokaal voor een workshop met Jazz Astrop, dit was de acrobaat die we bij de openingsshow ook al zagen. Hij vertelde ons iets over duurzame vrijetijd besteding en leerde ons de lol van acrobatiek, met kunstjes die we in groepjes moesten doen. Waarom dit duurzame vrijetijdsbesteding was? Je hebt alleen jezelf en een vriend of vriendin nodig! Acrobatiek Vrije tijd kan ook in een duurzame vorm gegoten worden. Daarom geeft Jazz Astrop een workshop voor de klassen boven de 8e. De workshop is in de gymzaal. Het gaat tot met elkaar samen zitten tot een vliegtuigje nadoen. Voor de workshop ontmoeten we Jazz in een klaslokaal. Hij vertelt over zijn vriend en zichzelf.

13

DO 2012

Fietstocht Zij rijden samen met een ouwe brandweerauto naar festivals. Ze serveren broodjes en drankjes, van cola tot bier.

zijn geen ongelukken gebeurd, het ging allemaal goed. Sterre Wind

Het duurzame hiervan is dat ze de bekertjes waar ze de cola en het bier in serveren, niet van plastic zijn, maar van afbreekbaar materiaal. Deze verdwijnen veel sneller in de grond dan normale plastic bekertjes. Heel duurzaam dus. Na deze uitleg gingen we naar de gymzaal. “Sokken zijn verboden. Anders gebeuren er ongelukken en dat willen niet hebben.” De eerste oefening was tikkertje. Bij de tweede oefening moest je in tweetallen je handen op iemand anders zijn heupen leggen. Dan tilt die ander op, en heb je het gevoel alsof je minder dan een seconde vliegt. De derde was dat je met elkaar moest gaan zitten, arm aan arm en hoofd aan hoofd, je moest met elkaar zitten en met elkaar opstaan. Dit was voor de samenwerking. De vierde was dat je op elkaars bovenbenen moest gaan staan, je had twee helpers, voor het geval dat het mis ging. Als je op die bovenbenen stond, moest je even zwaaien naar het publiek voor de gezelligheid. De laatste oefening en ook de spectaculairste, was dat wat je als klein kind ook wel eens deed, bij je grote broer of vader. Dat je op zijn voeten even een paar minuten zweeft, alsof je de grootste bent op deze aarde. Jazz koos een vrijwilliger uit en deed het voor. Er

14

Acrobatiek was leuk. Iedereen deed mee, iedereen kon het. Dat maakt het interessant voor iedereen. Je legt er contact mee. Imme Bij acrobatiek wordt uitgegaan vd goedheid vd mens. Samenwerking. Robin Je leert er veel over samenwerken en vertrouwen. Sanne Tip: doe vaker oefeningen/ workshops zoals acrobatiek. Esdira Acrobatiek: eendracht maakt macht. Joshua

De fiets is het duurzaamste vervoersmiddel dat je kan gebruiken. Om het fietsen nog leuker te maken, mag je je fiets helemaal zelf pimpen en ook de dingen maken die kapot waren. We gingen met de klas naar de Tweede Haven, daar stond Dhr. Leverland. Je kon je fiets APK laten keuren, de meeste fietsen waren óf heel goed in orde, óf er was juist heel veel aan te verbeteren. Je kon je fiets ook laten repareren, superhandig, want je hoefde er niet voor te betalen. En als laatste kon je je fiets helemaal laten pimpen, of zelf pimpen. Je kon het spuiten, stickers plakken, grappige dingetjes erop laten maken, de meesten gingen met een hippe fiets de deur uit! Veel mensen nemen het openbaar vervoer, dit is natuurlijk slecht voor het milieu, maar ook is het veel gezonder om met de fiets te gaan. En als je fiets gepimpt is, is het fietsen ook een stukken leuker. De mensen raken veel gemotiveerder hierdoor. De meeste kinderen vonden het ook leuk om te doen. Je was lekker bezig en je was ook nog goed bezig! Sterre Wind

Het Repair Café Koop het niet nieuw, maar repareer!!! In een grote garage gelegen aan de haven van Scheveningen hebben we een workshop over het repareren van je eigen fiets gekregen. Bij het produceren van nieuwe fietsen komen veel schadelijke stoffen vrij. Dit is erg slecht voor het milieu. In plaats van het kopen van een nieuwe fiets en het afschrijven van onze oude fiets met slechts lichte mankementen deden wij het omgekeerde. We hebben onze fietsen gerepareerd en gepimpt waardoor we er in ieder geval het komende jaar weer op vooruit kunnen. Een ketting die aanloopt, een lekke band of kapotte handrem vrijwel alles is te verhelpen. Met wat tiendeklassers en meneer Leverland waren de problemen snel al snel opgelost. Natuurlijk moesten we zelf goed opletten, zodat we het de eerstvolgende keer zelf kunnen oplossen. Tot slot mocht je je fiets ook nog een andere kleur geven. Dit ging met bussen graffiti spuitverf. Niet bepaald goed voor het milieu, alle giftige dampen en gassen die uit de spuitbus ontsnappen. Wel ontzettend leuk natuurlijk.

In Den Haag en vele andere steden wordt er af en toe een Repair Cafe gehouden. Er is gereedschap en materiaal aanwezig om alle mogelijke reparaties uit te voeren. op fietsen en scooters, maar ook op kleding, elektrische apparaten, speelgoed etc. Ook is er deskundige hulp aanwezig, zoals een elektricien, een naaister, een timmerman en een fietsenmaker. In Nederland gooien we ontzettend veel weg. Ook dingen waar bijna niets mis mee is, en die na een eenvoudige reparatie weer prima bruikbaar zouden zijn. Helaas weten mensen niet meer hoe je het moet reparen. Het Repair Café brengt daar verandering in! Mensen die anders misschien aan de kant staan, doen weer mee. Waardevolle praktische kennis wordt overgedragen. Spullen worden langer bruikbaar gemaakt en hoeven niet te worden weggegooid. De hoeveelheid grondstoffen en energie die nodig is om nieuwe producten te maken, wordt beperkt. Evenals de CO2uitstoot. Maar bovenal wil het Repair Café laten zien dat repareren leuk is, en vaak heel makkelijk. Kom het ook eens proberen!

Uiteindelijk is iedereen met een perfect functionerende en ook nog eens prachtig uitziende fiets naar huis gegaan en die nieuwe fiets, die kan nog wel een jaartje wachten. Ruben Keulemans

15

DO 2012

PRAKTISCHE OPDRACHT Elke dag kon je je een blokuur lang je verantwoordelijk voelen voor een stukje duurzame verandering van de wereld. Een opdrachtgever uit die echte wereld wachtte op jouw adviezen en producten. Verschafte je in het begin van de week informatie en motivatie, kon halverwege vaak nog geraadpleegd worden als expert (maar we hadden ook extra experts aangetrokken die geraadpleegd konden worden), en namen op vrijdag de producten in ontvangst. De meest interessante daarvan mochten in de slotshow aan de hele school gepresenteerd worden. De meeste leerlingen vonden dit het belangrijkste van de hele week, een enkeling niet:

Een actief begin voor de negende klassen van de praktische opdracht

Ik vind het niet zo leuk om grote mensen te spelen. Mies

De centrale vraag voor de leerlingen van klas 9 was hoe mobiliteit duurzaam kan zijn. Met deze gedachte begonnen de opdrachtgevers met hun presentatie. De presentaties waren kort, maar duidelijk. Hier werden de producten en concepten op een enthousiaste manier uitgelegd. Daarnaast werden ook demonstraties van de producten gegeven.

De praktische opdracht was leuk en gezellig. Fijn om de tijd te hebben aan iets te werken. Mick Groepsband en lol.

Sebastiaan

Logo en filmpjes maken was echt leuk! Bregje

16

Klas 9 kreeg op maandagmiddag een korte show van alle opdrachten waarmee de verschillende groepjes in hun klas (adviesbureaus in jargon) een week mee aan de gang zouden gaan. Ze kregen de kans om kennis te maken met innovatieve producten en concepten, de opdrachtgevers en de praktische opdracht. Bovendien konden de leerlingen veel vragen stellen en de producten uitproberen. Het doel van de projectweek was niet alleen om presentaties bij te wonen, maar ook om mee te denken.

Aron Vaas legde het basisidee van MyWheeels kort en overtuigend uit. Iedereen begreep de win-win van het concept. Bij de demonstratie van de producten waren de leerlingen zeer geïnteresseerd. Er waren vier producten die ons hebben laten zien hoe mobiliteit anders kan. De SoloWheel is het kleinste transportmiddel dat via lichaamsbeweging bestuurd wordt. De Skatey is een elektrisch skateboard met remote control. De GoCycle is een elektrische opvouwbare fiets en als laatste een kleine en lichte scooter. De leerlingen waren zeer enthousiast over de Solowheel en Skatey en wilden ze meteen uitproberen.

Na de kennismaking met de opdrachtgevers werden de leerlingen in groepjes verdeeld en moesten ze meteen aan de praktische opdracht beginnen. We danken de opdrachtgevers Truus en Harry Butter, Walter de Roode en Aron Vaas voor hun inzet, enthousiasme en ondersteuning. V. Lozano

DeRoodeScooters (DRS) Walter de Roode: een enthousiaste ‘no nonsense’ ondernemer. Naast zijn drive om een goede living te hebben in zijn bedrijfstak, merkte je heel goed aan hem hoe hij het elektrisch rijden ziet als een noodzaak voor de wereld en zeker voor Nederland. Hij vertelde gedreven en de leerlingen werden door hem gewekt mee te denken. ‘Hoe breng je deze scooters aan de man/vrouw?’ Maar nog belangrijker hoe leid je de toekomstige koper naar een goede keuze in ‘het woud’ van aanbod? Die vraag maakte bij de leerlingen die aanwezig waren bij zijn inleiding en workshop veel ideeën los. Je merkte dat zij het probleem duidelijk voor ogen hadden en dat ze het een uitdaging vonden om daarmee aan de slag te gaan. Heel goed was het ‘snoepje’ op het eind van zijn presentatie: een ritje proberen op het plein! M. van Gent Ik heb geleerd dat een duurzame scooter goedkoper is. Meredith

Skatey

Skatey is een elektrisch skateboard, dat moet worden opgeladen via het stopcontact en wordt bediend met een afstandsbediening. De Skatey is een verantwoorde en duurzame optie voor mensen

die wat meer vaart willen maken, maar niet willen bijdragen aan een slechter milieu door een skateboard op benzine te kopen. Er zijn twee soorten accu’s, een zware en een lichte. De zware is van lood en de lichtere is van lithium, die lichtere is veel duurzamer. Je kan er ook sneller op rijden dan op de Skatey met een loden accu. De elektrische vervoersmiddelen die voorheen een negatief imago hadden, zijn nu mede dankzij de Skatey vooruit gegaan. De Skatey kan vervanging bieden voor verschillende vervoermiddelen. Het kan vervoermiddelen vervangen voor het soort afstanden dat men bij voorbeeld met de fiets, brommer of scooter aflegt. De Skatey kan ook een combinatie bieden, bijvoorbeeld met het openbaarvervoer, dat kan heel aantrekkelijk zijn. Als men naar het station of de dichtbij gelegen halte skate, en de Skatey meeneemt in het gekozen openbaar-vervoers middel, kan daarna de reis worden vervolgd met de Skatey. De accu moet voor het eerste gebruik ten minste 24 uur zijn opgeladen. Daarna geldt: als het lampje groen is, is hij opgeladen, als het lampje rood is, is hij nog aan het opladen. Een erg leuk project waar we veel plezier aan hebben beleefd. Duurzaam is hij echter niet altijd, zeker niet als je hem in plaats van een normaal skateboard gebruikt!!! We hebben verschillende opdrachten gemaakt naar aanleiding van de Skatey. De leukste is toch wel ons zelf

gemaakte filmpje. Hier hebben we lang aan gewerkt en erg ons best voor gedaan. De link ervan is: http://www.youtube.com/ watch?v=8OrJGVQ_jKk Ruben Keulemans

MyWheels

Mywheels is een bedrijf dat het mogelijk maakt om op een professionele manier de auto van je buren te kunnen lenen. Door dit bedrijf zouden de auto’s die nu voor de deur staan, vaker gebruikt kunnen worden zonder dat er nieuwe auto’s gemaakt hoeven te worden. Degene die dan de auto uitleent, zou daarmee geld kunnen verdienen aan zijn auto die hij of zij dan toch niet op dat moment zou gebruiken. Alhoewel je hiermee geld kunt verdienen, zegt Mywheels niet te streven naar geld. Het belangrijkste voor Mywheels is het verminderen van auto’s voor een leefbaardere buurt met minder auto’s en meer groen. De leerlingen kregen van Mywheels de opdracht om de zwaktepunten van Mywheels te vinden en te kijken hoe ze mensen konden overtuigen van het gebruiken van deze dienst.

17

DO 2012

Na meerdere enquêtes en dieptegesprekken zijn er wat dingen duidelijk geworden. Mensen zijn toch bang om hun auto aan vreemden te geven, ook al is de auto wel voor alles verzekerd. Mensen zijn teveel gehecht aan hun auto en de angst dat er iets gebeurt met hun auto vol herinneringen is vaak groter dan de redenen en voordelen waarvoor je je auto wel zou uitlenen. De enige vraag die dan nog overblijft is de vraag of mensen daar in de toekomst overheen gaan stappen. Dat is wel te hopen Yora Savelkoel

Uit het marketingmateriaal voor de GoCycle

Moe van het fietsen? Last van zwetende rug naar school? Op vakantie de berg op? De GoCycle is dan perfect voor jou! “Woensdag 22 februari ben ik afgerezen [sic!red.] naar Heemskerk om daar de nieuwste innovatie te bezichtigen. […] Ik ging trappen en drukte nadat ik veel snelheid had gemaakt de rode knop in. Ik verwachtte toen niet echt veel effect, maar ik kreeg een echte boost en had even moeite met de snelheid…” De GoCycle kan rijden op (groene) elektriciteit, maar in principe fiets je erop, wat het allerbeste is. Het is een vervanging van scooters, ook elektrische. Hij is veel lichter door een frame van aluminium én hij

18

is opvouwbaar! Dus je kan hem makkelijk meenemen op vakantie, in de trein of in het vliegtuig.

SoloWheel

In de DO-week hebben mijn groepje en ik uit 9² een adviesbureau opgericht om duurzame producten te promoten. Van Dhr. Butter van EVC Heemskerk kregen wij de opdracht om de SoloWheel te promoten. Dit grappige ding is een elektrisch voertuig met maar één wiel dat bijvoorbeeld als vervanger kan dienen voor de bekendere Segway. Wij moesten de Solowheel promoten in een filmpje via de sociale media, een flyer en via een krantenartikel. In de klas hebben wij gezamenlijk de flyer bedacht en punten opgesteld voor het artikel waarna we hebben afgesproken welke twee kinderen deze zouden gaan maken. Om de Solowheel juist te kunnen neerzetten hebben wij op het internet gezocht naar informatie die, omdat de Solowheel in Nederland nog niet echt bekend is, alleen op Engelse sites te vinden was. Met dit alles hebben wij het volgende artikel geschreven. SoloWheel, handig of gewoon leuk? Net nieuw op de markt is de SoloWheel. Het door het Amerikaanse Inventist uitgevonden vervoermiddel is bedoeld als een schoon vervoermiddel wat het doordat het elektrisch is ook echt is. Alleen is tot nu toe de productie ervan dit niet. Het product komt namelijk uit Amerika maar wordt

gemaakt in China vanwaar het naar Amerika wordt gezonden. Vanaf hier wordt de SoloWheel over de hele wereld verspreid. De SoloWheel is klein en compact maar weegt toch elf kilo. Zolang je hem niet teveel hoeft te dragen is hij dus makkelijk mee te nemen. Het is dus ideaal voor mensen die met de trein reizen en na het eindstation nog een stuk moeten reizen. Ook is hij sowieso handig om mee te reizen omdat hij met zijn zestien kilometer per uur bijna even snel is als een fiets. En nu hij ook nog eens twee uur achter elkaar kan rijden en je hem overal waar een stopcontact is kan opladen, is 30 km geen probleem voor de SoloWheel. Alleen het feit dat de SoloWheel maar liefst $1,795.00 kost, weerhoudt het kopen nog. Verder zorgt het feit dat je eerst een tijdje moet oefenen om op het ding te kunnen rijden en dat dat erg leuk is, ervoor dat het eerder een soort speelgoed wordt. Een stuk speelgoed dat je laat kennismaken met elektrisch vervoer. Dit beeld wordt versterkt omdat het voertuig nog niet officieel toegestaan is op de openbare weg en dat je er dus alleen mee op eigen terrein mag rijden. De SoloWheel heeft dus zijn voor- en zijn nadelen, maar laten we eerlijk wezen: hij is leuk! Tijdens het opstellen van het artikel hebben wij ervoor gekozen om zowel de voordelen als de nadelen van het product te benadrukken om zo het product in alle perspectieven te laten zien. Mw. Butter was erg bij met wat wij voor haar gemaakt hadden en liet dat ook aan ons weten. We willen haar dan ook van harte bedanken

op de wijze waarop zij onze inzet ook serieus heeft genomen. Ik heb van deze week veel geleerd, bijv. hoe je zo’n product moet onderzoeken en het vervolgens in de praktijk toe te passen. Ruben Visser

Excursie De verkeescentrale - aanpak van de fileproblematiek in Nederland Files zijn lastig en irritant. Wachtende auto’s vervuilen de stad. Maar hoe ontstaan files eigenlijk? Wat kan je er aan doen? Dat blijkt toch heel anders dan veel mensen denken. De zgn. ‘file-experience’ van Goudappel Coffeng liet ons ervaren hoe het fileprobleem op de Nederlandse wegen nu eigenlijk echt in elkaar zit. Goudappel Coffeng is een bedrijf dat zich bezighoudt met het voorkomen en analyseren van files. In Den Haag heeft het bedrijf controle over zogenaamde ‘‘drip’s’’. Dit zijn kleine matrix borden, die in plaats van op de snelweg in de binnenstad worden geplaatst. Via

zo’n dynamisch route informatie panel kunnen ze mensen informeren over de toestand op de weg. Men kan hierdoor worden omgeleid en er kan een file worden voorkomen. Wij hebben meegekeken met het besturen van de drip’s. Verder kregen we uitleg over hoe een file werkt en waarom het zo belangrijk is om files te voorkomen: 1. Een stilstaande auto verbruikt vier keer zoveel brandstof als een rijdende auto. In een file wordt dus veel uitstoot veroorzaakt en dit is slecht voor het milieu. 2. Gevolgen van een file kunnen enorm zijn. Er gebeuren vaak ongelukken als kettingbotsingen. 3. Een file ontstaat doordat er teveel mensen op hetzelfde tijdstip hetzelfde stuk weg gebruiken. Om de totale capaciteit van het wegennet te benutten is het voorkomen van files erg fijn.

Dit zijn de belangrijkste redenen waarom een file voorkomen moet worden, krijgen wij te horen in een korte maar krachtige presentatie. Ook mogen we zelf oefenen met trechters en zand, zo kunnen we zien waar, wanneer en hoe de file ontstaat. Met zand en een serie steeds kleiner wordende trechters onder elkaar bootsten we het

effect na van de overgang van autosnelweg naar het onderliggend wegennet. Dat leverde het inzicht op dat tijdens de spitsen het onderliggend wegennet de toestroom van auto’s vanaf de snelweg niet aan kan waardoor de doorstroming stagneert en het fileprobleem vervolgens nóg groter wordt. Verder krijgen we uitleg over het wegennet van Nederland. Er is een belangrijke boodschap die ze proberen over te brengen: ‘‘Eén kilometer snelweg kost honderd miljoen euro.’’ ‘‘Er is continu discussie over of wel of niet 130 kilometer per uur moeten gaan rijden.’’ ‘‘Met geen van beide lossen we de fileproblematiek op!’’ ‘‘Daarom blijven wij zoeken naar andere, betere en functionelere oplossingen.’’ Het helpt verreweg het meeste als iedereen dezelfde snelheid blijft rijden en niet plotseling gaat remmen of versnellen. De file op de snelweg wordt veroorzaakt door onze eigen ouders. Op het moment dat die tijdens het autorijden in de spits het gas loslaten om niet tegen de voorganger te botsen, ontstaat achter de afremmende auto meteen een snelgroeiende file die de doorstroming volledig blokkeert. Ruben Keulemans

19

DO 2012

Eerlijk gezegd is dit niet waar mijn interesses liggen, maar ik vond het toch op een leuke manier gebracht. Eva Duurzaamheid kan ook leuk zijn. Djenne

Verkeer en luchtkwaliteit in Den Haag Met klas 9-1 hebben we in de aanloop naar de DO-week een aantal lessen besteed aan het onderwijsproject Amethist Paars van de gemeente Den Haag. Dit project bevat verschillende onderdelen., inclusief een onderzoek door de leerlingen naar luchtkwaliteit (met name gehalte stikstofdioxide) en verkeersintensiteit, en een modelmatige analyse van de relatie tussen luchtkwaliteit en andere variabelen met behulp van het CARS 2 computersimulatieprogramma. Tijdens de DO-week hebben de leerlingen verkeerstellingen in de omgeving van der school gedaan, op dezelfde plekken, waar ze al eerder de luchtkwaliteit hadden gemeten. De modelmatige analyse volgt nog, evenals de eindpresentatie. Adri Zuiderwijk

Mobiliteits- en vakantie voetafdruk Met de ecologische voetafdruk kunnen we meten hoeveel schade de mens achterlaat in de natuur

20

door onze manier van leven. Bij deze afdruk gaat het voornamelijk om het verbruik van water, energie en landverbruik voor wonen, werken, voedsel en vervoer. Voornamelijk het landverbruik in Nederland is nu heel veel. Met 7 miljard mensen op de aardbol is er voor elk mens 1,8 hectare beschikbaar. In Nederland gebruikt men ongeveer 6,2 hectare per persoon, wat ongeveer 3,5 keer teveel is. Dit is slecht voor de toekomst, omdat er dan voor de volgende generaties veel minder water, lucht en schone lucht is. Het grootste deel van de voetafdruk die de mens op dit moment achterlaat, komt door het energieverbruik. Dit bepaalt voor ongeveer 50% onze voetafdruk. Dit betekent dus echt dat we onze manieren van leven nu moeten veranderen voor de toekomst. Om te beginnen met de mobiliteits- voetafdruk moesten we kijken hoeveel kilometers men per dag reisde met de: auto, brommer/ scooter, trein, tram/metro en bus. Als we dan ook wisten op welke brandstof ze rijden en hoeveel ze verbruiken konden we oplossingen maken hoe dit te verkleinen zodat onze voetafdruk zo minimaal mogelijk is. Maar alles hing er wel van af waar je het meeste waarde aan toe kende. Verrassend veel negendeklassers vonden naast duurzaamheid toch ook veel geld verdienen belangrijk. Maar dat gaat natuurlijk niet altijd samen. Hetzelfde met vakantie: als je wil vliegen ben je niet duurzaam bezig. Yora Savelkoel

De tiende klassen hielden zich bij de praktische weekopdracht bezig met opdrachten van instellingen voor vrijetijdsbesteding: twee theaters, een museum en een afvalbedrijf voor festivals.

TIENDE KLASSEN Het Zeeheldentheater

Onze klas kreeg de opdracht om het Zeehelden Theater in Den Haag nog duurzamer te maken dan dat het al was. Het theater is namelijk duurzaam op bijna alle vlakken. Er is ledverlichting, recycling, een duurzaam (gras)dak en nog veel meer. Daarom was de opdracht voor ons bijna onmogelijk. Maar na flink nadenken, overleggen en uitschrijven heeft elke groep een idee uit de stoofpot getoverd. We werkten de hele week onze ideeën uit en aan het eind van de week gaven we per groepje een presentatie aan de klas, mentoren en een man van het theater. Er kwamen veel ideeën voorbij en ons idee was om in het dak een afvoer te maken dat regenwater als wc water zou worden gebruikt. Dat bespaart heel wat schoon drinkwater en is dus minder verspilling. Want er gaat heel veel water verloren door het doortrekken van de wc. Dan hoeft er dus geen nieuw water worden gezuiverd en kost het dus minder energie.Het was een leerzame week en we maakten kennis met een leefstijl die we eigenlijk allemaal moeten hebben: duurzaam leven.

De mensen van het duurzame theater leerden ons hoe en wat we kunnen doen. Donderdag kreeg ik een animatiemaak cursus en ging ik dat idee

De praktische opdracht van de tiende klassen, of althans, een zesde daarvan: het Museon.

Zoals de “korte” titel, die doet wat het hoort te doen, nl. vertellen waar het stuk over zal gaan, ons al laat vermoeden, ging ongeveer een zesde van de tiendeklassers kijken hoe zij het Museon konden verduurzamen. De opdracht was als volgt: men moest, in groepjes van vijf man, een adviesbureautje opzetten, naar het Museon fietsen, daar gaan rondkijken wat er beter kon, een filmpje maken en uiteindelijk dit alles tezamen, vijf uitwerken in een animatie. Toen de man van het theater dat filmpje zag vond hij het een best goed idee. Ook moesten we aan het eind van de week een filmpje gemaakt hebben over afgelopen week en wat het Zeehelden Theater allemaal deed aan duurzaam. Iedereen had een eigen soort variatie gemaakt en bedacht voor het filmpje. Ons filmpje sprak het meeste aan en werd op vrijdag bij de presentatie gepresenteerd. Daar waren we erg trots op natuurlijk. We weten niet wat er nu met onze ideeën gaat gebeuren maar er vonden het leuk en leerzaam om op ideeën te komen om het theater duurzamer te maken We hopen in ieder geval dat het Zeehelden met onze filmpjes nóg meer mensen bereikt met hun idealen van duurzaamheid, ze zijn het waard! In ieder geval heeft de wethouder het gezien, en die was er zeer over te spreken. Rosanne Thijssen

dagen na het opstarten van het adviesbureau, presenteren. Het ging echter niet allemaal zoals gepland, vertelde een van de tiendeklassers mij. “Als er al een planning was,” grapte iemand anders erachteraan. Eenmaal in het Museon aangekomen werden ze met open armen ontvangen en rondgeleid door het gebouw. “Het kut-te was dat ze al ongeveer alles deden wat binnen hun budget lag!” Zo verzuchtte een depressieve

vrijeschoolleerling die de volgende morgen (woensdag was het al) de school binnenliep. De twee dagen die volgden, ging men eens lekker brainstormen, althans, voor twee uur op een dag, langer was het niet. Fanatiek ging men te werk om er toch nog iets aardigs van te maken, dan maar niet denkend aan het budget van het museumbedrijfje. Op donderdagmiddag was er één groepje eindelijk klaar met de opnames voor het filmpje, de andere twee hadden de hoop opgegeven. Op vrijdagochtend bleek dat dit filmpje voor de slotshow maar drie minuten had mogen duren. Een flinke tegenvaller voor het, na uren ploeteren, acht-uur durende filmpje. Diezelfde ochtend kwam ook de opdrachtgever van het Museon de school in, om te beoordelen wat het beste idee en de beste presentatie waren. Iets wat hijzelf een onmogelijke combinatie vond. Eén groepje had ‘t beste idee, een ander de beste presentatie. “Ik vond de opdracht best leuk, maar het probleem was dat je gewoon niet wist wat je precies moest doen.” “Het was vooral het tijdstekort dat ‘t de nek omdraaide.” “Ach, leuk dat ‘t Museon mee wilde werken.” De vraag is wel, wat gaat het Museon doen met de ideeën die zij naar haar hoofd geslingerd kreeg?

21

DO 2012

Leuk om in een groepje samen te werken. Elisa Ik vind het heel gezellig en leuk om specifiek met 1 ding bezig te zijn. Jessica

FESTIVALS

ideeën van de klas. Dit leidde op vrijdag tot een presentatie waar de originaliteit en innovatiekrachten van de leerlingen uit 10III naar voren kwamen. Hulde voor jullie doorzettingsvermogen en flexibiliteit. A.Weck en E. van Dijken

voor Van Gansewinkel – afval bestaat niet Klas 10.3 had een wat ongemakkelijk begin in de DOweek. Er werd gewerkt aan de opdrachten die verkeerd begrepen waren. Vanaf dinsdag werd het leuker: Van Gansewinkel kwam uitleg geven over recycling, kon veel vragen beantwoorden en eindelijk begon het te dagen wat er van de klas verwacht werd. Woensdag werden er duidelijke voorstellen gedaan voor tips om op Parkpop afval te scheiden, statiegeld te vragen, beloningen te bieden voor afvalverzamelaars, etc. Na een verdere aanzet van meneer Veltkamp kwam de klas echt op dreef. Al samenwerkend en brainstormend werden door de klas de beste ideeën voor het recyclen van afval geselecteerd. De leerlingen bedachten zelf een vorm om aan elkaar de ideeën te presenteren. Via een stemmingsronde werden de prioriteiten gesteld. De vonk was niet alleen overgeslagen, er ging een flink vuurtje branden. De leerlingen die de presentatie aan van Gansewinkel zouden geven, gingen donderdag verder aan de slag met het uitwerken van de

22

Smidswater – Prinsessegracht - Zwarte wegje - Uilebomen Bierkade – Zuidwal – Buitenom - Bij de Westermolen – Noordwal – Prinsessegracht – Hogewal – Mauritskade. Wel zou het een ongelofelijk bedrag gaan kosten. De opdracht was om een plan te bedenken om het bestuur en de bewoners van Den Haag enthousiast te maken. Mij lijkt het idee iets te hoog gegrepen omdat het nu wel om het centrum van Den Haag gaat en die wegen nu vrij druk zijn. Ook zou ik het als bewoner niet zo fijn vinden om de auto heel ver weg geparkeerd te hebben staan omdat je niet voor je eigen deur mag parkeren. Op dit moment zie ik dit idee nog niet echt gebeuren maar misschien later in de toekomst zouden er wel soortgelijke ideeën in praktijk gezet worden. Yora Savelkoel

Het Haagse blauwe hart duurzaam watertransport en recreatie Den Haag moet volgens veel mensen groener worden. Jan Dirk van Duivenbode heeft een cursus gehouden waarin hij vertelde over het idee van een slow-ring voor Den Haag. Een slow-ring is een bepaalde ronde route waarin alleen maar slow-vervoer mag komen. Dat houdt in dat er geen fossiele brandstoffen gebruikt mogen worden. Het zou praktisch gezien een groene cirkel worden midden in Den Haag. De route gaat als volgt: Mauritskade – Hooikade –

Duurzaam evenementen organiseren Rob van Doggenaar kwam op woensdag om in de tiende klassen een workshop te geven over duurzame evenementen. Rob noemt zichzelf meedenker, conceptontwikkelaar en creatief producent, gespecialiseerd in projecten en evenementen met een cultureel en/of maatschappelijk doel. Het doel van de workshop was dat leerlingen met elkaar ook een duurzaam festival gingen ontwerpen. Het belangrijkst was inspiratie en creativiteit; Rob benadrukte dat leerlingen zich niet teveel door de haalbaarheid

moesten laten afremmen. De beste ideeën krijg je als je niet te snel denkt : “dat kan toch niet.” Rob liet, om ons te inspireren, een serie dia’s zien van een “groen” festival dat afgelopen jaar in Utrecht werd georganiseerd. Tijdens het bekijken van de dia’s deden we inspiratie op en we hoorden allerlei wetenswaardigheden over duurzaam, bijvoorbeeld: gebruik liever blackle in plaats van google, want dan gebruikt je computerscherm minder energie. Alle duurzame aspecten van een groen festival werden belicht, zoals recycling, schone energie en duurzame materialen, maar wat vooral indruk maakte, was de manier waarop de affiches duurzaam gemaakt werden. Voor het festival werden 1000 unieke affiches gemaakt van gerecycled papier. De affiches werden bedrukt met één kleur inkt en vervolgens beschilderd met groen door kunstenaars. De resultaten waren indrukwekkend. De eenheid in kleur werd ruimschoots goed gemaakt door de variatie in afbeeldingen. Deze affiches werden vervolgens in de hele stad opgehangen. Na deze presentatie gingen de leerlingen zelf aan de slag. In iedere klas hadden leerlingen goede ideeën voor allerlei uiteenlopende festivals. Het meest opvallende evenement en 100% CO2-neutraal was het boomknuffelen. Ook werd er gebrainstormd over bioscopen en popfestivals met schone energie. Iedereen leverde een bijdrage en vooral het uitgangspunt “the sky is the limit” zorgde ervoor dat de creativiteit alle ruimte kreeg en er heel wat originele evenementen

werden bedacht. Rob was heel tevreden met het resultaat van zijn workshops en hij vond het heel inspirerend om op onze school te zijn. Een beetje moe, maar voldaan vertrok hij na afloop weer naar Utrecht. T. Pennings Het was leuk dat we zelf dingen mogen bedenken. Jasmijn Het was duidelijk en praktisch. Guido

Duurzaam bankieren Een lezing van Cees Sarvaas van de Triodosbank voor leerlingen van de negende klas. De Triodosbank financiert wereldwijd duurzame projecten. Van grote bedrijven die op duurzame wijze willen produceren tot kleine initiatieven van mensen die een idealistisch doel willen realiseren. De zeer snelle groei van de bank duidt er op dat steeds meer spaarders interesse hebben in deze bedrijven en activiteiten die een meerwaarde toevoegen en hun geld hiervoor, tegen een redelijke rente, ter beschikking stellen. En dat de duurzame kredietnemers van de bank zodanig succesvol zijn dat ze hun lening weer terug kunnen betalen.

In Europa zijn er dan ook meerdere duurzame banken. In Amerika is deze manier van bankieren nog niet doorgedrongen. Cees Sarvaas begon zijn verhaal dan ook met een filmpje van een enorm groot elektronisch reclamebord op een plein midden in het financiële centrum van New York wat de Triodosbank, tegen een astronomisch bedrag voor een half uur had gehuurd om de aandacht van de voorbijgangers te krijgen voor idealen in de wereld van het geld. Hun boodschap “Volg je hart, gebruik je hoofd”, deed ook hier de mensen opkijken en leverde de bank veel geïnteresseerde reacties op. Wellicht ligt hier ook een groeimarkt. Cees Sarvaas vertelde over twee startende bedrijven in Nederland die zich tot de Triodosbank hadden gewend met hun financieringsvraag. Een fietsenmaker wilde zelf fietsen in elkaar gaan zetten uit gerecyclede onderdelen, zoals oude fietswrakken die uit de grachten opgevist worden. Voor zijn duurzame, hippe rijwielen, met houten spatbord en rubber handvaten, die in een sociale werkplaats gemaakt worden en ook nog redelijk in de prijs liggen, zijn inmiddels lange wachtlijsten. Een ander project is een werkplaats voor aangepaste fietsen voor mensen met een handicap. Vanuit deze werkplaats, die gerund wordt door mensen met allerlei soorten van beperkingen en mogelijkheden, zoals de initiatiefnemer het uitdrukte, wordt

23

DO 2012

De elfde klas een gemeenschap onderhouden die een boerderij beheert en een idealistische manier van samenwerken en -leven nastreeft. Hij gaf bij ons een workshop aan twee klassen van de praktische stroom. Een heel idealistische en praktische man. Hiermee sloot Cees Sarvaas mooi aan bij het thema van dit jaar, dat was goed afgestemd door onze DO-groep. Met veel interesse luisterden de leerlingen naar Cees Sarvaas en zij hadden veel vragen. Er ontstond een leuke discussie over het verschil tussen het kopen van een goedkope snack in plastic of een duurdere met een wikkel uit bijvoorbeeld mais, dat direct afbreekbaar is. Aan de zuinige reacties bleek duidelijk hoe moeilijk het is om duurzaam te zijn als het over je zakgeld gaat. Ook al kon Cees Sarvaas de leerlingen niet direct bekeren tot de gezonde reep uit de natuurvoedingswinkel, hij maakte wel heel beleefbaar voor hen dat idealen, ook als het om geld gaat, heel goed uitvoerbaar zijn. En dat de Triodosbank het voor een heleboel mensen mogelijk maakt om een duurzame keuze te maken. Zowel met hun spaargeld als in het kopen van de producten die weer door dit spaargeld konden worden ontwikkelt en op de markt werden gebracht. De lezing van de oud Haagse Vrije Schoolleerling Cees Sarvaas was een leerzaam en boeiend onderdeel van de DO-week. Saskia Doekes

24

De elfde klas deed twee weken sociale stage. Sommigen in het buitenland, met name Duitsland, om tegelijk die taal te oefenen voor het naderende examen… Onderdeel van de stage was om naar de maatschappelijke verantwoordelijkheid van de stage-instelling te kijken. Hierover werd een essay geschreven voor de doorlopende leerlijn DO, waarbij de geleeerde concepten zoals People, Planet en Prosperity werden toegepast. Een kleine greep hieruit. Een werkgever die aan MVO doet, moet vooral goed voor zijn personeel zorgen. Als hij dat doet, zal hij makkelijker aan personeel komen. Als mensen ergens werken waar ze het naar hun zin hebben, vertellen ze dat aan anderen, zodart bekend wordt dat het een goede werkgever is. Dit is ook gebeurd in Huize Thomas, mijn stageplek. Daniëlle, de leidster van mijn groep kinderen, heeft aan mij verteld dat zij goede dingen had gehoord over Huize Thomas. Ze wilde er daarom graag werken. Het bleek echt leuk te zijn, zodat ze er al lang werkt (12 jaar). […] Zoë Japenga […] Haast elke vrijwilliger en elk staflid kwam met de auto naar de manege. Ik heb maar één iemand zien komen fietsen. Dit viond ik eigenlijk niet verbazend, want de wegen in Schotland zijn er g slecht en ook in de stad zijn geen fietspaden aangelegd. Dat maakt het allemaal gevaarlijk, maar lopen zou nog kunnen. Een goede wandeling met frisse lucht doet iederen goed. […] Madieke Douma

Deze instelling, de Koetsveldschool, zorgt ervoor dat ook verstandelijk gehandicapten en zeer moeilijk lerende kinderen met een goede start de samenleving in worden gestuurd. De kinderen leren, op eigen niveau, zichzelf te ontwikkelen. … Voor een aantal kinderen is dit van essentieel belang, als zij dit niet leren kunnen zij niet ( goed ) functioneren in de samenleving/maatschappij. Mensen zouden hen niet begrijpen en alleen maar denken: wat een onbeschoft en dom kind! Als deze instelling zou verdwijnen zouden de kinderen er gedupeerd door worden, maar zeker ook de maatschappij. … Het is oké dat een kind een afwijking heeft, maar een kind moet wel leren hoe hij/zij met de afwijking om moet gaan. Dan kan een kind toch (redelijk, de een beter dan de ander) meedoen in de samenleving. Voor de ouders van de kinderen zou het ook rampzalig zijn als de school zou verdwijnen. Veel kinderen komen uit een lage sociale en economische klasse. Veel ouders weten zelf niet goed hoe ze met het gedrag van hun kind moeten omgaan, en zetten ze daarom maar bijvoorbeeld de hele dag voor de tv. Of als een kind niet luistert, en de ouders worden radeloos, dan sluiten ze het kind voor straf maar op in de kamer. … Ik vind het heel erg goed dat de kinderen al in de lage klassen leren hoe ze met elkaar om moeten gaan. ….Doordat ze zo consequent worden aangepakt is de sfeer heel goed. Er wordt niet gepest, uitgescholden of gemeen gedaan naar elkaar toe.…Nog iets dat ik erg goed vond, ik zag in het SO dat de kinderen allemaal fruit aten, in plaats van als eerste een boterham.

De twaalfde klas Zo leren ze dat het heel belangrijk is om fruit te eten. Advies Misschien is het een idee om ook in het vso nog veel aandacht te besteden aan gezonde voeding en wat biologisch precies inhoudt. Zo kunnen de leerlingen een weloverwogen keuze maken als ze in de supermarkt staan. Dan weten ze wat er te krijgen is en wat gezond is en wat niet. Toen ik meeliep met de gymjuf, zag ik dat in het vso de meiden er eigenlijk niet zoveel meer aan vonden. Gescheiden gymlessen zouden een oplossing kunnen zijn. Zo krijgen de meiden ook hun beweging maar op een leuke manier. Bewegen is leuk, maar als je altijd iets moet doen wat je niet leuk vind en je blijft dat associëren met sport, dan gaan ze er nooit positief naar kijken. Dan blijft gym ‘stom’ terwijl het ook heel leuk zou kunnen zijn. […] Sarah Badwy […]Al met al is het HACCP systeem niet heel duurzaam. Maar omdat het verplicht is en verder wel goed werkt zal dit er niet heel snel uit gaan. Een ander systeem dat uit Amerika komt, zal binnenkort waarschijnlijk ook in Nederland zijn intrede doen Yolande Schuijtvlot

De twaalfde klas had het veel te druk om kopij voor deze DO-special aan te leveren. Daarom slechts enkele korte bijdragen.

Het was origineel en aanstootgevend om zelf aan de slag te gaan en je eigen idee uit te werken.

Shweeb De meeste twaalfdeklassers hadden moeite om aan dit technisch en planologisch al zeer doordacht vervoermiddel te gaan werken. Ze misten de vrijheid en creativiteit. Beoogd was dan ook niet de ontwerpfase, maar de weerbarstige realiteit van een fase verder: hoe krijg je een duurzaam ontwerp gerealiseerd in de politiek en met inspraakprocedures van buurtbewoners ed.? Maar ja, de politiek en de planologen wilden niet eens afspraken maken, en ook dat is de realiteit. Het plan is aan de wethouder gepresenteerd, dat wel, maar die toonde zich ook niet erg enthousiast. Toch komt uit de verschillende commentaren nog een aantal voordelen van de Shweeb naar voren. Het is een mooi plan, vooral omdat je zoals de Fun theory zegt, mensen iets kan laten doen door het aantrekkelijker te maken. Dus laten fietsen van mensen die normaal liefst hun auto op de boulevard parkeren en dan in het zand neerploffen. Actief en milieuvriendelijk fietsen, en dan ook nog wat van onze stad en de natuur zien is dan een stuk beter. Misschien is het wel een goede oplossing voor het enorme overschot aan fietsen op het station. Ik wist niet dat dat zo’n probleem was. Het is een origineel idee en goed voor een moderne toekomst.

Manon

Stevelductie Stevelen hoort bij de vergeten ambachtelijke technieken. Het gebeurde door schippers op de grote rivieren en was een duurzame vorm van transport. Aad van den Ende paste deze emissieloze vorm van transporteren op een moderne manier toe, op containers die op een schin aflopend aquaduct ‘uit zichzelf ’ vooruitkomen en sneller gaan dan het water stroomt waarop ze ‘drijven’. Hij bracht het in de twaalfde klas als een typisch voorbeeld van ‘outof-the-box-denken’. Aad is ervan overtuigd dat je via die methode vaak verder kan komen dan via beproefde wegen. Een volgend principe wat hij nodig had was dat van de communicerende vaten. Hier werd het sommige twaalfdeklassers wel wat veel, maar anderen kan waardering voor zijn duurzame idee opbrengen: door een ondergrondse leiding vol met water aan te leggen tussen de Rijn bij Bonn (op 45 m NAP) een even hoog reservoir bij Venray (dat daar dan ca. 16 m hoog zou worden, kunnen de containers zonder verdere toevoeging van energie op het langzaam afvloeiende water naar Duisburg stevelen, op een aquaduct van niet meer dan 8 m boven het landschap. Dat is dan de laatste van 5 etappes waarmee de 200 km tussen Rotterdam en

25

DO 2012

Duisburg zonder elektriciteit kunnen worden overbrugd. Roelof Jan Veltkamp

Goed voorbereid en duidelijk. Je moet je niet meteen laten weerhouden als je een idee hebt dat niet meteen kan. Uitvoeren dat stevelduct! Amir

Interessant en innovatief. Doorzetten is de sleutel tot succes! Philip

Duurzame stadsplanning Hitte-stress is de invloed van warmte op mobiliteit en besteding van vrije tijd. Hoe meer bebouwing, vervuilende mobiliteit en hoe minder groen, hoe warmer een stad. Hoe warmer het in de stad is, hoe meer mensen de stad uit willen. Leuke en simpele presentatie. Zeer duidelijke en goede voorbeelden. Ik vond het leerzaam en inspirerend. De steden die warmer zijn en nog warmer gaan worden. Ik kreeg er ideeën over groen in onze stad en het besef dat ik de volgende zomer in het park ga doorbrengen. Anna Lansink Geïnteresseerde, wakkere leerlingen! Goede ideeën. Leuke ervaring als docent voor zo’n groep. Pierre Bleuzé

26

Holy Gedragsveranderen door animatiefilmpjes en social media Vanuit iedere opdrachtgever is er een persoon gekozen om mee te doen aan de workshop van Holy. De opdracht was eenvoudig. Maak van het onderwerp dat jij met je groepje behandelt, een interessant en grappig animatiefilmpje. Deel dit filmpje vervolgens op sociale media en zorg er zo voor dat meer mensen gaan nadenken over dit onderwerp. Van deze doelstelling kwam echter weinig terecht. Met de ‘‘Holy animator’’ op de website clipsvoorduurzaamheid.nl moesten wij aan de slag. Dit is een klein, naar, slecht werkend programmaatje. Zowel degene met wie ik samenwerkte als ik konden er niet goed mee uit de voeten. Beide zijn wij goede, professionele bewerkingsprogramma’s gewend en deze ‘troep’ stelde ons echt teleur. Jammer. We hebben geprobeerd er het beste van te maken, maar na twee uur hadden we slechts tien seconden van een slecht geanimeerd filmpje af. Uiteindelijk is het dan toch min of meer gelukt: met hulp van de begeleiders van de workshop is onze boodschap overgebracht in het filmpje. Het filmpje werd op YouTube gezet, waarna wij de link van het filmpje kregen toegestuurd. Nu moesten wij het via social-media verspreiden. Op YouTube was het filmpje dat al slechte kwaliteit had, nog meer achteruit gegaan: het haperde, schokte en was regelrecht lelijk.

Graag hadden wij ons best willen doen er een mooi uitziend, interessant filmpje van te maken, maar dit stelde ons echt diep teleur. Een tip voor de mensen van Holy, zorg dat jullie programma gewoon werkt! Ruben Keulemans

Mijn Mening van de DO-week Ik vond dit een zeer leuke ervaring en heb ook veel meegepikt uit de week. Ik zou het zeer op prijs stellen als dit volgend jaar weer werd gedaan, misschien met een ander thema maar zeker de DO week moet erin blijven Ik vond het een leerzame en leuke week met veel activiteit en leerstof. Sebastiaan Houtermans

Slotshow Stientje van Veldhoven

Wubbo Ockels

Stientje van Veldhoven leverde een goede bijdrage aan de slotmanifestatie. Bij de bespreking van de door de leerlingen gemaakte animaties toonde zij veel enthousiasme en tegelijkertijd kennis van zaken. Zij had veel belangstelling voor de door de leerlingen getoonde animaties en producten. Sommigen producten (zoals de GoCycle) kende Stientje nog niet. Zij kon zich best vinden in de stelling “De overheid moet de benzineaccijns verdubbelen. Daarmee worden zowel het begrotingstekort als de files gehalveerd”. Het verhogen van de kosten van het gebruik van de auto (en dus niet zozeer het bezit van een auto) maakt het openbaar vervoer relatief aantrekkelijker. Tevens worden ook de milieukosten in de prijs van autorijden verwerkt. De vervuiler betaalt, aldus Stientje. Minder enthousiast was zij over een andere stelling, waarin werd opgeroepen tot het verbieden van vervuilende scooters. Verbieden is niet zo haar stijl. Wel zou de overheid de aanschaf van schone elektrische scooters moeten stimuleren. Stientje kreeg ook nog een vers geshakete smoothie aangeboden door het team van de Pedal Power Smoothies. “Heeeeeeeerlijk”, was haar conclusie. Als het aan presentator Zuiderwijk ligt, mag de hele Tweede Kamer gevuld zijn met politici als Stientje van Veldhoven.

Op vrijdagmiddag was de grote eindshow van de DO-week. Met als een van de hoogtepunten: de heer Wubbo Ockels, de Nederlandse astronaut en pleitbezorger voor duurzame oplossingen op het gebied van energie en vervoer. Ook is hij hoogleraar duurzame technologie aan de TU Delft en medeoprichter van de Stichting Happy Energy. Deze Stichting heeft als doel het ondersteunen van duurzame innovatie projecten door jongeren.

Adri Zuiderwijk

Bij het binnenkomen van de grote zaal kreeg Wubbo Ockels een stevig welkomstapplaus. Hij begon zijn verhaal met iets te vertellen over zijn ruimtereis en zijn verblijf in het International SpaceStation, het ISS. Hij benadrukte in zijn verhaal dat je daar buiten de aarde beseft hoe kostbaar onze planeet is, die maar door zo’n klein laagje atmosfeer beschermd wordt. De heer Ockels zet zich daarom tegenwoordig in voor het zuinig omgaan met onze aarde. Hij heeft o.a. de superbus helpen ontwikkelen. Deze elektrische bus is zeer efficiënt, o.a. door een lichtgewicht koolstofvezelconstructie; ziet er verschrikkelijk ‘gelikt’ uit en kan 250km/h rijden. Het moet een alternatief worden voor de auto en voor de hogesnelheidstrein. De bus kan, op een speciale rijstrook, die 250km/h halen, maar gebruikt daarbij dezelfde energie als een gewone bus bij 100km/h. En de bus kan ook, natuurlijk niet zo hard, tussen het gewone verkeer door. Dat lukt je met een trein niet, dus

de superbus is veel flexibeler. Nu is elektriciteit niet zomaar duurzamer; dat hangt er maar vanaf hoe het is opgewekt. Ook daar heeft de heer Ockels mooie plannen voor. Hij legde o.a. uit dat je rond de Afsluitdijk een heleboel zonnepanelen kwijt kunt. Wubbo Ockels rijdt zelf in een elektrische sportwagen, de Tesla en vertelde daar nog een stoer verhaal over. Zijn optreden werd afgesloten met het, samen met de wethouder, onthullen van een plakkaat: de Vrije School Den Haag is nu een Happy Energy school, de eerste van Den Haag. Later twitterde de heer Ockels: “Net Vrije School Den Haag certificaat onthuld: Happy Energy School, zo veel enthousiaste leerlingen super chill” http://www.happyenergy.nl/ http://www.wubbo-ockels.nl/

Happy Energy school Het was in 1985. Ik was toen twaalf. Op een klein televisiescherm zag ik Wubbo Ockels, Neerlands eerste astronaut, met snor, de ruimte ingeschoten worden. In die tijd wilde het overgrote deel van de jongens in mijn klas astronaut worden. Ik had ook voor korte tijd die ambitie. Ik fantaseerde over een wandelingetje over de melkweg in

27

DO 2012

gewichtloze toestand. Misschien zou ik daar dan ook Wubbo Ockels tegenkomen die op zijn beurt vriendelijk naar mij zou knikken. De techniek staat voor niks, wist ik toen al. Uiteraard is deze fantasie geen werkelijkheid geworden. Onlangs kreeg ik de kans me in het gezelschap van deze bekendheid te verkeren. We hielden een duurzame ontwikkelingsweek op school. Een inspirerende week. De leerlingen presenteerden aan het einde hun bevindingen. Concrete ideeën over een energieneutraal popfestival waren goed doordacht uitgewerkt en op flitsende wijze aan de man gebracht. Maar ook bestaande initiatieven konden op duurzame innovatie rekenen. Zo werd het museon energiezuinig en gebruiksvriendelijk ingericht. Om zoveel enthousiasme kunnen we niet heen. Als school willen we de daad bij het woord voegen en bewustzijn over duurzaamheid structureel onderdeel maken van het lesprogramma. En ook zullen we zelf aan de bak gaan en nog energiezuiniger werken. Geweldig dat de gemeente Den Haag ons uit handen van Haagse wethouder voor duurzaamheid, Rabin Baldewsingh, een bijdrage van vijftienhonderd euro gaf om hieraan te werken. Enigszins zenuwachtig was ik toen iemand van het secretariaat de deur van de zaal op een kiertje zette en tegen mij fluisterde: ‘Hij is er…’ Ik liep hem tegemoet, een vriendelijk glimlachende man, zonder snor, die met een lichte tred mijn kant uit kwam. Een kopje thee stelde hij wel op prijs. Hij droeg een net jasje met eronder een

28

T-shirt met een gele bloem in een blauwe cirkel, symbool voor happy energy, begreep ik later. Terwijl hij zijn computer op liet starten voor zijn presentatie hadden we een kort gesprek over onderwijs en duurzaamheid. Hij kende de vrije school wel. Zijn dochter had erop gezeten: ‘Mooi onderwijs met oog voor de omgeving!’ We kwamen te spreken over de bezuinigingen. Beiden concludeerden we dat het toch vreemd is en tegennatuurlijk om juist op onderwijs en milieu te bezuinigen. De toekomst van de aarde is afhankelijk van de duurzame maatregelen die nu getroffen worden voor de mensen van morgen! Een leerling klopte aan om te vertellen dat Wubbo Ockels aan de beurt was. Het werd stil in de zaal. Wubbo Ockels vertelde een prachtig verhaal, liet beelden zien en beschreef pakkend hoe de aarde er vanuit de ruimte uitziet: ‘Als je de aarde ziet vanuit de ruimte dan weet je dat de aarde het mysterie van het leven zelf is.’ Het zicht op de slechts door een dunne atmosfeer beschermde, in het oneindige heelal draaiende aarde liet ook Wubbo Ockels niet onberoerd. ‘Zie je dat randje blauw om de aarde heen? Dat is de atmosfeer! Je kunt het zien als de huid van de aarde. Of de wand van het ruimteschip aarde. Als de aarde een ruimteschip is, dan zijn jullie allemaal astronaut!’ Mijn hart begon sneller te kloppen na deze opmerking. Even werd ik weer dat jongetje van twaalf. Ook de zaal reageerde enthousiast op het idee om plots allemaal

astronaut te zijn. Een jongen achterin de zaal deed even alsof hij in het luchtledige liep. Maar Wubbo Ockels vervolgde: ‘Als astronaut ben je verantwoordelijk voor je ruimteschip!’ Zijn verhaal was enthousiasmerend maar ook oplossingsgericht. ‘We krijgen de zon cadeau. De energie die de zon geeft is meer dan genoeg. Zoveel energie hebben we helemaal niet nodig!’ Vervolgens wist Wubbo Ockels zijn verhaal om te buigen naar hoe de zon op overweldigende wijze een superbus vooruit weet te branden. Ook heeft Ockels een zeewaardig zeilschip gebouwd, de Ecolution, dat wat betreft energie geheel zelfvoorzienend is. Of een gestroomlijnde raceauto, een langs scheurend zonnepaneel! Voorbeelden waar onze leerlingen zichtbaar enthousiast voor werden. Daarna onthulde hij op de school een plakkaat: Happy Energy School. De eerste in Den Haag, de tweede in Nederland. Na de onthulling van het plakkaat moest dhr. Ockels snel naar een volgende afspraak. Dat snel wekte mijn nieuwsgierigheid. Dhr. Ockels knoopte zijn jasje dicht en liep na nog met leerlingen op de foto geschoten te worden onze school uit naar buiten. Ik volgde hem onopvallend. ‘Zou hij in een kleine superbus instappen, of in een duurzame mini spaceshuttle?’ Tot mijn verbazing zag ik Wubbo Ockels op een doodnormale fiets stappen. Hij draaide zich nog om met een glimlach en zwaaide naar mij in de deuropening. In een razend tempo schoot hij ervan door. Misschien toch een fiets op zonne-energie? Elard Pijnaken

Het cadeau Wethouder Rabin Baldewsing keek met plezier naar de twee presentaties die we hadden uitgesteld tot het korte moment dat hij bij de slotshow aanwezig kon zijn. Hij vond ze allebei interessant. Vooral ook dat jongeren zo actief en creatief met duurzaamheid bezig zijn. Hij wil dat in heel Den Haag bevorderen. Net als de andere opdrachtgevers gaf hij ook zijn echte mening over de producten van de leerlingen. “Als ik zou moeten kiezen, ga ik voor het Zeeheldentheater!” De meisjes glunderden op de tweede rij, en ook de opdrachtgever iets verderop knikte waarderend. Wie weet wat deze positieve aandacht in de toekomst nog zou kunnen opbrengen in de noodlijdende culturele sector… Ondertussen was Wubbo Ockels ook weer op het podium geklommen en werd de korte ceremonie uitgevoerd waarmee we de eerste HAPPY ENERGY SCHOOL van Den Haag werden, bezegeld met een klinkende financiële steun in de rug. € 1500,gaf de wethouder ons! We willen dat geld stoppen in een zonnedak op de nieuwe lokalen waarvoor we momenteel de vergunningen voor aan het krijgen zijn.

Ik heb genoten van de gastles van afgelopen donderdag. Leuk om weer even terug te zijn op de vrijeschool. Met name de tweede groep was zeer inspirerend voor mij. Leerlingen die zeer leergierig en bijzondere vragen hadden. Leuk, fijn dat er leerlingen zijn die kritisch zijn. Bedankt voor de appelboom. Ik zal er goed voor zorgen. Cees Dit gebeuren is uniek in Nederland. De Vrije School Den Haag loopt voorop, voor zover mijn netwerk reikt. Ik was onder de indruk van de kwaliteit en het enthousiasme, gefeliciteerd met deze prestatie! Auke Hoekstra en Klaske Kruk (van Urgenda)

29

DO-

! ! ! L A I C SPE