DIT IS EEN BIJLAGE BIJ HET FINANCIEELE DAGBLAD. DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID OVERHEID & ICT

DIT IS EEN BIJLAGE BIJ HET FINANCIEELE DAGBLAD. DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID

NR. 1 SEPTEMBER 2013

OVERHEID & ICT

RONDETAFE LGESPREK

MET INDRING E BETOGEN OV NDE E R DE HOGE VLUCH T DIE ICT IN ONS DAGELIJ KS HEEFT GENO LEVEN MEN EN DE INVLOED VAN DE PUBLIEKE OP INIE

DIGITAAL WAAR HET KAN, PERSOONLIJK WAAR HET MOET De rijksdienst streeft ernaar om in 2017 volledig ditaal te werken. Stef Blok vertelt. featuring

GEMEENTE URK Als eerste volledig in de cloud

HOLLANDS GLORIE Het collectief van innovatieve bedrijven

BGT De Basisregistratie Grootschalige Topografie

2 · SEPTEMBER 2013

VOORWOORD

TIP VAN DE REDACTIE

Nederland is de Digital Gateway to Europe en vraagt om een overheid die ICT effectief en efficiënt inzet, stelt Minister voor Wonen en Rijksdienst Stef Blok. Slimme samenwerking is onmisbaar hierbij.

P11

Meer efficiëntie door gebundelde informatie via BGT

‘ICT voor verbetering dienstverlening en eigen organisatie’

“

Stef Blok

MINISTER VOOR WONEN EN RIJKSDIENST

Stef Blok is sinds november 2012 minister voor Wonen en Rijksdienst.Hij is een geschoold bedrijfskundige en hield zich in de Tweede Kamer vooral bezig met financiën,economische zaken,sociale zaken en rijksuitgaven.In 2010-2012 was hij VVD-fractievoorzitter.Een kleine,efficiënte en doelmatige overheid die met een minimum aan middelen het maximale voor burgers en bedrijven bereikt vraagt volgens hem om flexibilisering, waarbij ICT een belangrijke rol speelt.

De combinatie overheid en ICT leidt tot boeiende discussies over onderwerpen als complexiteit van ICTprojecten, het samenbrengen van expertise, de rol van het bedrijfsleven en samenwerking tussen overheid en het bedrijfsleven. Het Rijk is sinds een aantal jaren intensief bezig met deze onderwerpen. Om hier op de juiste wijze mee om te gaan,beschikken alle ministeries inmiddels over een CIO.Er zijn heldere afspraken gemaakt over een betere beheersing van ICT-projecten. Projecten als digitaal inkopen, het Programma Informatie-uitwisseling Milieuhandhaving en het project Kantoorautomatisering, Werkplek en Netwerken bij het UWV.

Convenant samenwerking Een belangrijke ontwikkeling is de reductie van de afhankelijkheid van deskundigheid vanuit het bedrijfsleven door meer kennis op te bouwen in de eigen organisatie met de inrichting van I-interim, een pool van interne ICT-projectleiders. Dat betekent niet dat de samenwerking met het bedrijfsleven nu minder belangrijk wordt. Integendeel, de onderlinge samenwerking is sterk verbeterd. We hebben een convenant met de

LEES MEER OP:

WWW.OVERICT.NL

ICT-sector met een uitgebreide agenda voor vergaande samenwerking en goed contact met het CIO Platform. Dit kwam onder andere tot uiting in samenwerking die leidde tot een snelle en adequate reactie op de Diginotar-kwestie en op recente DDoSaanvallen.

burgers dan nog maar eenmalig gegevens hoeven aan te leveren aan de rijksdienst. Hierbij vergeten we onze medeburgers die minder makkelijk met digitale informatie uit de voeten kunnen zeker niet. Digitaal waar het kan en persoonlijk waar het moet.

Hervormingsagenda

Als overheid hechten we veel waarde aan opleidingen. Niet alleen voor onze eigen ICT’ers, maar ook voor het management; de opdrachtgevers van projecten. En zeker ook voor burgers. We investeren nadrukkelijk in kennisopbouw. Een goed voorbeeld hiervan is het Techniekpact met bedrijven,onderwijsinstellingen, werknemers, regio’s, scholieren en studenten.Daarmee willen we niet alleen zorgen dat jongeren vaker kiezen voor een toekomst in technische sectoren als de ICT,maar ook dat ouderen en werklozen zich omscholen voor de banen waar vraag naar is in de huidige en toekomstige interneteconomie. Samenvattend werkt het kabinet er hard aan om de positie van Nederland als Digital Gateway to Europe verder te versterken.”

Het ICT-beleid van het Rijk richt zich op verbetering van de dienstverlening aan burgers en bedrijven en op het verbeteren van de eigen bedrijfsvoering. Uitgangspunt voor de bedrijfsvoering is de I-strategie, waarin is vastgelegd dat we zoveel mogelijk gebruik maken van generieke voorzieningen, die worden aangeboden door een beperkt aantal interne dienstverleners.We gaan naar een meer geconcentreerde infrastructuur. Een goed voorbeeld daarvan is de consolidatie van de datacenters van het Rijk,van 64 naar 4.Dat levert niet alleen financiële besparingen op,maar leidt ook tot een veiliger en efficiënter beheer, door afname van complexiteit. Met mijn Hervormingsagenda ga ik nog een stap verder. Het streven is dat de rijksdienst in 2017 volledig digitaal werkt,zowel in dienstverlening aan burgers als binnen de organisatie. Daaraan koppelen we de ambitie dat

OVERHEID & ICT 1E EDITIE, SEPTEMBER 2013 Head of Content & Design: Stella van der Werf Designer: Imre Engbers Managing Director: Marc Reineman Project Manager: Guido Duijzers

Kennisopbouw

STEF BLOK [email protected]

Business Developer: Anko Steenbeek Gedistribueerd: Het Financieele Dagblad, september 2013 Drukkerij: Drukkerij Noordholland Mediaplanet contact informatie: Telefoon: 020-7077000 Fax: 020-7077099 E-mail: [email protected] Dit is een bijlage bij het Financieele Dagblad. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van de Telegraaf.

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar.

Copyright Mediaplanet Publishing House Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging, openbaarmaking of overname van deze publicatie is slechts toegestaan met toestemming van de uitgever, met bronvermelding: Mediaplanet Publishing House.

Tijd voor elektronisch parkeren. Tijd voor SHPV.

Muntjes gooien in parkeerautomaten is niet meer van deze tijd. Parkeerders willen een elektronische betaalservice via internet, sms of een mobiele app. De parkeerwachter die parkeerbonnetjes controleert en zo nodig handmatig een bon uitschrijft is passé. Het is de tijd van de elektronische scanner en de scanauto. De parkeergarage met zijn kaartjes en pasjes is achterhaald. Tijd voor kentekenherkenning en een slagboom die opengaat als de abonnement- of vergunninghouder komt aanrijden. Blokjes rijden op zoek naar een vrije parkeerplaats is slecht voor het milieu en voor het humeur. Het wachten is op de telefoon of routeplanner die de parkeerder zonder omhaal naar een beschikbare plek brengt.

Het nieuwe parkeren wordt mogelijk gemaakt door het Servicehuis Parkeeren Verblijfrechten, een samenwerkingsverband van Nederlandse gemeenten. Ons Nationaal Parkeer Register (NPR), dat parkeer- en verblijfrechten binnen een landelijke structuur vastlegt en ontsluit, biedt alle betrokken partij de informatie die zij nodig hebben.

• Parkeerders profiteren van optimaal parkeer- en betaalgemak, • Gemeenten zijn verzekerd van efficiënte handhaving en inzicht in de bezetting van hun parkeerruimte, • Aan parkeerbedrijven en providers biedt SHPV ondernemingskansen. Wilt u meer weten? www.shpv.nl

Het Servicehuis Parkeren is een coöperatie van gemeenten en ondersteunt inmiddels 33 gemeenten bij het uitvoeren van hun parkeerbeleid.

Online ICT-trainingen:

flexibele en kostenbesparende oplossing voor kennisverrijking Effectief ICT-cursussen volgen zonder reistijd, enkele dagen afwezigheid en afhankelijkheid van anderen. Het kan via online trainingen. Patrick Kieviet, directeur van trainingsplatform Icttrainingen.nl legt uit.

Patrick Kieviet

“Je kunt morgen al beginnen als je wilt”, zegt Kieviet. “Je hoeft niet op een klas te wachten en je hebt alleen een pc met internetverbinding nodig.” Zeer flexibel dus, maar ook voordelig. Het kostenvoordeel ten opzichte van klassikaal onderwijs kan tot 80 procent oplopen. Er is immers geen sprake van het inhuren van docenten en het afhuren van prijzige locaties. Hoewel de prijs een belangrijk voordeel is, legt Kieviet ook de nadruk op de effectiviteit van online trainingen. In een klas wordt het tempo bepaald door diegene die het minst snel gaat, maar bij online trainingen leert iedereen op zijn eigen tempo, wat zorgt voor een optimaal resultaat. Dit resultaat wordt voor een groot deel bepaald door de kwaliteit en vorm van de lesstof. De leveranciers van de trainingen zijn wereldwijde spelers met toegang tot de nieuwste kennis. Door het digitale karakter bevat de lesstof niet alleen tekst, maar vooral ook veel beeld en oefeningen in de wer-

vs

ONLINE TRAINING € 350,24/7 leren Direct starten 100% doorgang Inzage in resultaten Eigen optimale tempo Onbeperkt lesmateriaal herhalen

kelijke ICT-omgeving. Een virtuele docent voor een whiteboard bijvoorbeeld, die middels een video een onderdeel uitlegt, waarna een cursist direct in een ‘live lab’ aan de slag gaat met de kennis. “Dat werkt effectiever dan alleen de uitleg”, stelt Kieviet. “En als een cursist er niet helemaal uitkomt, zijn er altijd nog de gecertificeerde docenten die via chat of mail inhoudelijke vragen beantwoorden”. Online trainingen zijn tegenwoordig een volwaardig en interessant alternatief voor klassikale trainingen.

Voortgang monitoren

Veel voorkomend zijn trainingen voor eindgebruikers, in effectiever gebruik van Office bijvoorbeeld. Daar tegenover staan diepgaande technische trainingen voor bijvoorbeeld systeembeheerders,

KLASSIKALE TRAINING € 2.500,9-5 op locatie Vast rooster Doorgang afhankelijk van aantal cursisten Inzage in aanwezigheid Tempo van de groep Eenmalige uitleg docent

programmeurs en projectmanagers. Onderwerpen die juist goed tot hun recht komen wanneer werknemers zich er verspreid over verschillende momenten in kunnen verdiepen. Kieviet: “Online kun je eenvoudig een pauze nemen op het moment dat je de informatie niet meer opneemt en het weer oppakken wanneer het jou uitkomt. Ook als er even een spoedklus langskomt.” Om te voorkomen dat cursisten (te veel) vertragen, is het mogelijk om als organisatie de voortgang te monitoren via cursistenbeheer. “Het vergt zelfmotivatie van cursisten, maar het is vooral ook belangrijk vooraf af te spreken hoe een cursist zijn tijd kan indelen. Deels op het werk bijvoorbeeld en voor een deel ’s avonds thuis. Online trainingen sluiten perfect aan op Het Nieuwe Werken. Flexibiliteit staat voorop.”

Beveiliging

Data Burger

Overheid Data optimaliseren Cloud

Betere dienstverlening

GUIDO KONING [email protected]

Het uitwisselen van data en het optimaliseren daarvan is een continu proces tussen overheid en burger. Het werken in de cloud kan helpen dit proces te versoepelen. Het is hierbij belangrijk dat deze data goed beveiligd worden. In bovenstaand schema zie je een onderdeel van het digitaliseringsproces dat de gemeenten doormaken, in aanloop naar de volledige digitalisering van de rijksdienst in 2017. Dit alles met als uiteindelijk doel een betere en vriendelijkere dienstverlening richting de burger.

4 · SEPTEMBER 2013

RONDETAFELGESPREK

Wat gebeurt er als je vijf zwaargewichten uit de ICT bij elkaar zet aan één tafel? Geen greintje chaos, maar een indringend betoog over de hoge vlucht die ICT in ons dagelijks leven heeft genomen en de invloed van de publieke opinie. En vooral: een oproep tot meer samenwerk ing tussen de overheid en het bedrijfsleven, de mogelijkheid om in Nederland meer te verdienen met ICT-projecten en het belang van standaardisatie binnen de industrie.

DEELNEMERS RONDETAFELGESPREK V.L.N.R. Foppe Vogd, Programmadirecteur CIO Platform en gespreksleider; René Steenvoorden, Chief Information Officer Rabobank; Robbert Jan Stegeman, Chief Information Officer Alliander; Karel van Lambalgen, directeur ICT in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC); Henk Bothof, Directeur ICT ProRail; Wim Sijstermans,Chief Technology Officer van de Rijksdienst bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. FOTO: HAROLD MAKASKE

ICT-kopstukken willen meer samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven

I

n het nieuwe iconische EYE filmmuseum in Amsterdam-Noord treffen de zwaargewichten elkaar. In de ruimte die toepasselijk ‘A room with a view’ wordt genoemd. René Steenvoorden: “IT is onmisbaar voor de dagelijkse dienstverlening aan klanten. Het is erg belangrijk om elkaar, de overheid en het bedrijfsleven, te helpen. Binnen het bedrijfsleven doen we dit ook al heel lang. Hoe voorkom je dezelfde valkuilen? Hoe versterk je elkaar? Hoe zit het met privacy en security? Dat moet je bespreken met de overheid erbij.” Wim Sijstermans: “Wij willen de positie van Nederland als de Digital Gateway to Europe verder versterken. Dat kan als de overheid het bedrijfsleven helpt. De Nederlandse economie is na de Britse de meest ICT intensieve van Europa. Die po-

sitie willen we verstevigen en dat kan volgens onderzoek rond de vijftien miljard euro opleveren. Maar dan moeten we met het bedrijfsleven - inclusief de MKB-ers - gezamenlijk tot goed beleid komen.” Henk Bothof: “Waar staan we nu? Wat kunnen we bereiken? In Nederland is de Belastingdienst sterk gedigitaliseerd - gemeenten ook - maar ieder vak heeft zijn eigen apps en ICT. Internationaal is er een betere koppeling tussen gegevens mogelijk. Dat doen we niet sterk. Wij moeten veel meer standaardiseren. Standaardiseren aan de achterkant en innoveren aan de voorkant. De achterkant moet robuust zijn. Er komt steeds meer IT in het dagelijkse leven. Wij maken met al onze IT inzet, de afhankelijkheid ervan steeds groter. Uitval is dan haast niet meer verantwoord. Dat hebben we eerder ook mogen

zien in het spoor en nu recent ook in andere sectoren. Consumenten en bedrijfsprocessen vragen echter om snelle ontwikkeling en flexibiliteit. Dat conflicteert met robuust en betrouwbaar. We kunnen het alleen in combinatie bieden door goed na te denken over hoe we de voorkant en de achterkant van de IT in elkaar zetten. De achterkant goed vastzetten, de flexibele voorkant is dan de verleidelijke kant die de burger ziet.” Robbert Jan Stegeman: “Vroeger draaide het bij het bouwen voornamelijk om de functionaliteit en business cases. Tegenwoordig zie je dat functionaliteit soms moet wijken voor veiligheid. Security by design wordt steeds belangrijker.” Steenvoorden: “Klopt, want er is ook veel kritiek, vooral als het misgaat. Met de stormachtige

manier waarop de ICT groeit, gaat het weleens fout. Er bestaat geen honderd procent garantie. Als bijvoorbeeld DigiD niet bereikbaar is dan hebben veel mensen daar last van en stromen de reacties binnen. Het is voor ons als sector een leerproces om zo in het middelpunt van de belangstelling te staan.” Bothof: “Een wissel stoort weleens. Maar dat er eens iets fout gaat met een computer: hoe kan dat nou? Die acceptatiegraad is laag.” Sijstermans: “Ik snap de consternatie wel en de mate waarop men klaagt. Wij nemen als overheid elke uitval zeer serieus. Maar om te garanderen dat iets nooit uitvalt is onbetaalbaar.” Bothof: “Iedereen beseft dat ze een eigen verantwoordelijkheid hebben binnen de keten. De

verantwoordelijkheid om het zo goed mogelijk dicht te timmeren. Je moet begrip hebben voor de eis om hoge beschikbaarheid, nu het publiek er zo van afhankelijk is.” Steenvoorden: “Wij doen ook onze uiterste best, maar er is geen honderd procent garantie dat het niet een keer fout gaat. Kijk naar mobiel bankieren, daar zit de afgelopen jaren een groei in van duizend procent. De systemen groeien mee maar wel helaas met wat groeipijn.” 2017 – digitalisering van de overheid Sijstermans: “Vanaf 2017 willen we alle overheidsdiensten digitaliseren. Dat is een fikse uitdaging. Het is de bedoeling dat je als burger straks maar één keer je gegevens hoeft in te voeren. Het is niet de vraag of we dit kunnen halen maar hoe. Onze visie daar-

Doxis begeleidt u naar digitaal werken Overheden werken steeds meer digitaal. Burgers kunnen al voor veel zaken terecht bij een digitaal loket. Deze ontwikkeling vraagt om een gedegen aanpak om bedrijfsinformatie opnieuw te structureren en ordenen. Dat is de expertise van Doxis, het bedrijf dat al ruim honderd jaar organisaties helpt om informatie optimaal te gebruiken en aan te bieden aan klanten.

Doxis is met name gericht op overheden, vertelt manager sales en marketing Titia Beuker. “Wij werken landelijk en zijn heel breed georiënteerd. Zowel rijksoverheid als pro­ vincies, gemeenten en waterschappen maken gebruik van onze diensten. Feitelijk is dat één grote keten van informa­ tievoorziening. Wij leveren geen software, maar maken ge­ bruik van de middelen en content van de organisatie.”

Kennis en expertise

Doxis is aanwezig in alle sectoren van de overheid, zegt Beuker. “Juist omdat wij zo breed werken, heb­ ben wij veel kennis en expertise op het gebied van werkprocessen. We signaleren continu ontwikke­ lingen en trends. Veel organisaties lopen aan te­ gen dezelfde vragen en problemen. Wij kunnen daarover adviseren, zodat niet iedereen zelf opnieuw het wiel hoeft uit te vinden.” De trend is dat burgers voor allerlei zaken meer zelf de verantwoorde­ lijkheid krijgen, waarbij de overheid

Titia Beuker, manager sales en marketing bij Doxis.

faciliteert. Burgers moeten daarom effectief en efficiënt ge­ holpen worden, bij voorkeur via één loket waarachter ver­ schillende organisaties kunnen samenwerken. Dat betekent dat medewerkers van overheden optimaal gebruik moeten kunnen maken van de beschikbare informatie om cliënten goed en snel te kunnen helpen. Beuker vertelt: “Er wordt nu veel geïnvesteerd in digitale middelen voor snel en veilig contact met de overheid. Burgers hoeven niet meer naar de balie te komen, maar kunnen op andere manieren aan informatie komen. Bovendien willen mensen graag kunnen volgen wat er met hun vraag gebeurt. Wij ondersteunen al deze veranderingsprocessen. Het beheersen en optimalise­ ren van informatie draagt bij aan een succesvolle en kosten­ effectieve transformatie van analoog naar digitaal werken.”

Volg Doxis ook op LinkedIn en via Twitter: @DoxisInformatie

www.doxis.nl

september 2013 · 5

bij: niet elke burger is gelijk. Je hebt te maken met burgers die niet digitaal voldoende bekwaam zijn of er niet toe in staat zijn om alles online te regelen. Digitaal waar het kan, persoonlijk waar het moet.” Steenvoorden: “Om dit te realiseren moet het bedrijfsleven de politiek betrekken. Ketens van de overheid en het bedrijfsleven moeten elkaar helpen. Via het CIO-platform, de Nederlandse vereniging van eindverantwoordelijken voor ICT, lukt dat bij uitstek. We verbinden publieke en commerciële organisaties en leren hoe we elkaar kunnen versterken. ICT’ers zijn heel open naar elkaar, dat is één van de zaken waarom dit vak mij zo boeit.“ Sijstermans: “Met Diginotar was de samenwerking heel erg goed tussen Den Haag, provincies, gemeenten, de waterschappen en bedrijfsleven via ICT Office en CIO platform. Er was geen CIO uit het bedrijfsleven die niet wilde meehelpen.” Steenvoorden: “Uiteraard, want het levert ook een win-win situatie op. Er is bij zo’n overleg weinig commerciële spanning tussen de verschillende bedrijven. Je hebt er juist baat bij om elkaar te helpen. Veiligheid is een uitstekend voorbeeld: we moeten daar met z’n allen stappen in maken. Daarom zit je met leveranciers, de wetenschap, de overheid maar ook partijen zoals de AIVD met elkaar samen.” Karel van Lambalgen: “In zo’n gesprek moet je met elkaar de ketenproblematiek van beide kanten aanpakken. Iedereen is een klein schakeltje in het geheel en daar is een stuk standaardisatie essentieel.” Steenvoorden: “Daar kan ik nog wel eens over verbazen bij de overheid. Waarom bedenkt bijvoorbeeld elke gemeente zelf hoe ze gaan digitaliseren? Waarom is

bij de ene gemeente de parkeervergunning weer anders geregeld? Als burger snap je dat niet, zeker niet als je op straat staat met je auto. Dan wil je meteen kunnen betalen.” Stegeman: “Daar is een wereld te winnen. Wij werken nu onder andere samen met Het Kadaster, zodat grondroerders weten waar onze leidingen liggen. Met open data kunnen wij veel beter werken.” Van Lambalgen: “SURFnet (SURFnet is een Nederlandse organisatie die via een internetcomputernetwerk hogescholen, universiteiten, academische ziekenhuizen, onderzoeksinstituten en andere wetenschappelijke instellingen met elkaar laat communiceren, red.) is een goed voorbeeld van een geslaagde samenwerking op het gebied van ICT tussen universiteiten en ICTpartners.” Bothof: “Net als BIM (Bouwwerk Informatie Model, digitaal driedimensionaal gebouwmodel waarin alle gegevens ten behoeve van het ontwerp-, bouw- en beheerproces zijn geïntegreerd en waarmee door alle betrokken partijen in dat proces wordt gewerkt, red.), Die standaardisatie van de gegevens is voor alle partijen perfect. Alle data is dan compleet en kan door de keten heen stromen zonder al die bewerkingsslagen.” Sijstermans: “Ook het NCSC (National Cyber Security Centrum) is het schoolvoorbeeld van een nuttige publiek-private samenwerking. Het is niet altijd zichtbaar wat het centrum doet, maar op de achtergrond wordt er hard gewerkt. Een compliment verdient ook de samenwerking tussen bedrijfsleven en de Nederlandse douane, die volledig is gedigitaliseerd. Daardoor zijn er zo min mogelijk logistieke vertragingen en de administratieve lasten zo laag mogelijk.”

Actie - De vijf heren zijn behoorlijk positief, maar wat zouden ze nu ondernemen als ze het beleid voor het zeggen hadden? Sijstermans: “Ik zou meteen een uitgebreide en continue dialoog op gang brengen tussen het bedrijfsleven en de overheid. Je moet elkaar begrijpen om dan snel aan de slag te gaan.” Bothof: “Standaardisatie is voor mij het belangrijkste. Het inzetten op het harmoniseren van gegevensdefinities opdat open ketens nationaal en internationaal ontstaan. Met B2B communicatie kan veel meer bereikt worden.” Van Lambalgen: “Ik zou het bedrijfsleven en de overheid samen met ideeën te komen in de vorm van een open competitie.” Stegeman: “Ik denk dat de innovatiekracht van Europa over de IT as loopt, daarin kunnen we ons onderscheiden. Dat vraagt onder andere meer instroom bij universiteiten. “ Steenvoorden: “De ICT moet waarde toevoegen aan de burgers en de overheid. Er is veel ambitie en er zijn veel plannen voor 2017. Laten we aan de slag gaan, zou ik zeggen. En niet de komende twee jaar er alleen maar over discussiëren aan ronde tafels.” Dit gesprek kwam tot stand in samenwerking met het CIO Platform Nederland. Dit is de onafhankelijke vereniging van CIO’s en IT directeuren van private en publieke organisaties in Nederland.

sander collewijn [email protected]

De klant ketenbreed

centraal stellen Organisaties opereren in ketens en bedienen daarbij dezelfde klanten op verschillende momenten in de keten. Dat geldt zeker voor de overheid. Denk aan de justitiële keten: na een aangifte bij de politie wil je als burger op de hoogte blijven van de zaak, ook als deze door de politie is overgedragen aan het OM.

Virtueel projectiescherm

De ketenneutrale informatieportalen van YourRequest informeren gemeenschappelijke klanten en ketenpartners over de hele keten. “Iedere keten-

Ketenneutrale informatievoorziening stelt de klant centraal, en deze wordt daardoor zelfredzaam. De Jong: “Neem de WMO, waarbij bijvoorbeeld de gemeente en een zorginstelling betrokken zijn, maar ook de cliënt, mantelzorgers en wijk-

Het kabinet wil dat burgers en bedrijven hun overheidszaken vanaf 2017 volledig digitaal kunnen regelen. Is dit haalbaar, maar ook wenselijk? Nederlandse gemeenten ondergaan op dit moment een ware transitie. Naast de digitalisering van de dienstverlening kampen gemeenten met de decentralisatie van de AWBZ, de Jeugdzorg en de Participatiewet. “Er is een grens aan wat gemeenten aan kunnen in het adaptatieproces binnen dit tijdsbestek”, aldus Frans Backhuijs. Als voorzitter van de VNG-commissie Gemeentelijke Dienstverlening en Informatiebeleid (GDI) en burgemeester van de gemeente Nieuwegein ervaart hij dagelijks de uitdagingen die de veranderingen met zich meebrengen. “Daarnaast vraag ik me af of het wenselijk is om volledig digitaal te werken. Neem de Jeugdzorg. Je wilt met een gezin de problemen kunnen bespreken, dat gaat niet digitaal. Bovendien vraagt de digitalisering om een bepaalde vaardigheid van de burger die niet iedereen beheerst.”

Procesvoeren Voor veel diensten kan digitalisering een efficiëntieslag bewerkstelligen, vindt Backhuijs. Als voorbeeld noemt hij een app waarmee burgers klachten over de openbare ruimte kunnen indienen. Via de app kun je snel een probleem melden bij de gemeente door foto’s in te sturen met GPS-gegevens. Backhuijs: “De meeste innovatie

komt echter niet voort uit nieuwe techniek, maar uit een andere manier van procesvoeren. Zo laat de gemeente Tilburg haar burgers zelf de WOZ-waarde van hun woning bepalen. De burger levert de informatie die moet leiden tot een correctie, zonder bezwaarschrift. De gemeente controleert of de aangeleverde informatie klopt. De burger wordt zo actief betrokken, de gemeente krijgt in toenemende mate de rol van controlerende instantie.”

Informatiebeveiliging Wel moeten de overheden voldoende aandacht besteden aan de veiligheid van informatie die ze beheren. Recente incidenten als Lektober, waarbij de ICT-nieuwssite Webwereld elke dag een privacylek aantoonde, en DigiNotar, waarbij een hacker valse certificaten kon uitgeven, hebben dat blootgelegd. Vorig jaar is door de gemeenten de Informatie Beveiligingsdienst (IBD) opgericht. Het primaire doel van de IBD is kennis delen. Ook treedt de dienst onder andere op als coördinator bij incidenten rondom informatiebeveiliging,zodat gemeenten snel kunnen anticiperen. Backhuijs: “Hoe ga je zorgvuldig om met de informatie die je beheert? Veel van de veiligheidsmaatregelen zijn gedragsgerelateerd. Hoe fraudegevoelig zijn de wachtwoorden bijvoorbeeld? Daarom moet informatiebeveiliging niet alleen op de ICT-afdeling, maar ook op bestuurlijk niveau hoog op de agenda staan.” nienke hoek [email protected]

Samenwerken over organisatiegrenzen heen

partner deelt informatie over zijn deel van het proces en projecteert dit op een ‘virtueel projectiescherm’. Hiermee hebben alle betrokken partijen overzicht over het geheel”, aldus Bas de Jong, algemeen directeur YourRequest.

Klant wordt zelfredzaam

‘Voor de gemeente is digitalisering maatwerk’

Bas de Jong teams hun verantwoordelijkheid hebben. Met een ketenneutraal informatieportaal kan de cliënt de regie nemen. Bovendien heb je zo meer grip op de kwaliteit van de totale dienstverlening.”

Hoe maken we de ambitie van Sijstermans waar? Dat vroegen we Klaas Brongers, voorzitter Ngi. Een onafhankelijk platform dat ruim 50 jaar bestaat. Zijn antwoord: “Faciliteer de dialoog tussen professionals.” Het Ngi bestaat volledig uit vrijwilligers. Zij organiseren jaarlijks ruim 100 evenementen. Dus een waardevol netwerk van vakgenoten. “We helpen elkaar en bouwen voort op bestaande kennis.” Een goede infor­ matieprofessional 3.0 houdt zijn of haar vak­ literatuur bij en beheerst de benodigde vaardig­ heden. “Wij willen daar graag aan bijdragen.” Brongers komt direct met een voorstel: “Is de komende drie maanden Ngi lidmaatschap voor   30,­ interessant voor jullie lezers?” De kortingscode “mediaplanet” was snel bedacht en kunt u gebruiken.

6 · september 2013

inspiratie

Gemeente Urk opereert als eerste volledig in de cloud. Geen draden meer, maar hypermodern modern online werken zonder oude computerbakken op de bureaus: de gemeente Urk heeft de primeur om als eerste gemeente in Nederland volledig in de cloud te opereren. Urk hoopt vurig op meer medestanders, zodat samenwerken in de toekomst een stuk eenvoudiger wordt.

‘Wij zijn pioniers’ “

In Urk zijn er een aantal bestuurders met een hoog kennisniveau van de IT”, zegt Ben Visser - wethouder economische zaken, visserij, recreatie, toerisme en cultuurhistorie van Urk – zeer trots. “En die mensen wilden vernieuwing. State of the art ICT. Wij hebben daar iets mee. We moesten nieuwe hardware aanschaffen, maar waarom zouden we nieuwe servers kopen als je alles op afstand kunt laten doen? Met cloud ben je af van al dat onderhoud. Je wordt ontzorgd.”

Altijd in de cloud Voor de medewerkers van de gemeente Urk is een spannende fase aangebroken. De ‘oude’ computers zijn weggehaald. Wat rest zijn slechts kleine kastjes waarmee je altijd online in de cloud kunt werken. De applicaties voor de kerndomeinen Ruimte & Omgeving, Bedrijfsvoering, Samenlevingszaken en Publiekszaken draaien nu op de cloud van de IT-partij. “Mensen zijn er blij mee. Natuurlijk is het wel even wennen, maar dat is logisch. We zijn nu middenin de omslag en over een half jaar kunnen we zeggen hoe het precies allemaal bevalt.”

‘Urk app’ Het ontzorgen van de gemeente Urk was een van de redenen om te besluiten tot het volledig opereren in de cloud. Makkelijker samenwerking met andere gemeenten was ook een motivatie, maar het is ook vooral de bedoeling dat de burgers die gebruik maken van diensten van de gemeen-

Ben Visser Wethouder economische zaken, visserij, recreatie, toerisme en cultuurhistorie van Urk

“We zijn nu middenin de omslag en over een half jaar kunnen we zeggen hoe het precies allemaal bevalt.”

te Urk profiteren van de modernisering. “Burgers gaan merken dat ze straks nog veel meer digitaal kunnen regelen”, vertelt Visser. “Dat is ook onderdeel van onze visie. Er komt een gemeentelijke webwinkel. Straks kunnen burgers zoveel online regelen. Onze elektronische dienstverlening neemt hiermee een hoge vlucht. We zijn ook hard bezig met de ‘Urk app’ voor smartphones. Omdat een IT-partij ook deels de technische beheertaken overneemt van de gemeente, is de betrouwbaarheid ook groter. Het enige nadeel zijn de hogere kosten. Door de restricties van Binnenlandse Zaken is de keuze wat betreft partijen beperkt en dat vind ik ongezond. Het is dan ook ons doel om dit de komende jaren goedkoper te maken.”

Pad effenen Urk mag dan een early adapter zijn, daar hebben ze nog veel meer aan als andere gemeenten ook overgaan in de cloud. Want dan wordt samenwerken echt een stuk makkelijker. Het is het doel van Visser, maar daar komt nog wel wat zendelingenwerk bij kijken: “Wij breken met onze keuze de ban en effenen het pad voor anderen. Met de oude hardware kun je lastig samenwerken met andere ICT-afdelingen. Wij proberen druk te zetten. Wij hebben een neus voor vernieuwing en zijn klaar voor de toekomst.” sander collewijn [email protected]

Luisteren

Verandering faciliteren De Nederlandse lokale overheden staan voor grote uitdagingen. Steeds meer taken worden gedecentraliseerd, terwijl tegelijkertijd de middelen afnemen. Voor de nieuwe netwerkgedreven overheid zijn andere samenwerkingsverbanden en werkvormen nodig, waarbij informatietechnologie een vormgevende én uitvoerende rol heeft. Als co-creator van publieke dienstverlening zorgt PinkRoccade Local Government samen met lokale overheden en maatschappelijke organisaties doorlopend voor nieuwe oplossingen.

Innoveren doe je samen

www.pinkroccadelocalgovernment.nl

Focus

Overleg

september 2013 · 7

‘Geen draden meer, maar hypermodern modern online werken zonder oude computerbakken op de bureaus.’

ICT bij hervormingen: Overheid moet de regie nemen en selecteren op kwaliteit Volgens Remco van Wijk is er nog een wereld te winnen voor de overheid als het om ICT draait. “Dat gaat om standaardisering en proberen de Babylonische spraakverwarringen tussen techneuten en bestuurders en juridische experts te verkleinen.” “De overheid heeft natuurlijk een andere uitdaging dan het bedrijfsleven. De overheid kiest haar klanten niet en moet rekening houden met een heel pluriform klantenbestand”, start Van Wijk – directeur van ICT-adviesbureau Thauris zijn betoog. “Iedere politicus wil dat zijn achterban op zijn wenken bediend wordt. Het implementeren van een efficiënte technische oplossing voor een publieke functie is dan moeilijk. Bovendien vereist aanbestedingswetgeving dat je alles vooraf scherp definieert. Dit terwijl specificaties vooraf niet altijd helder zijn en technologie steeds verder ontwikkelt. Als je dit in ogenschouw neemt is het niet onlogisch dat de productiviteitswinst door de inzet van ICT binnen de overheid achterblijft bij de winst die het bedrijfsleven op dit gebied haalt.”

Belangrijke enabler

LORem ipsum dolor sit amet co sect Lorem ipsum dolor sit amet con sect lorem ipsum dolor sit amet con sect. Photo: Name surname

De politieke neiging tot het in de lead brengen van ‘de klant’ of ‘de gebruiker’ werkt vertragend en het is lastig hiermee snel tot een consistente oplossing te komen. “We zien dat bij verschillende sectoren die structureel hervormd moeten worden dat ICT nog steeds als belangrijke enabler wordt gezien: ICT voor het verkrijgen van

Remco van Wijk Directeur van ICT-adviesbureau Thauris

transparantie, beter toezicht of voor het verkleinen van de bureaucratie”, vindt Van Wijk. “Maar waar de overheid dwingend is bij het herschikken van inhoudelijke verantwoordelijkheden en te realiseren bezuinigingen is zij overwegend terughoudend waar het gaat over de te hanteren informatiearchitectuur en te hanteren technologie.”

Onderwijs is essentieel Waar het aankomt op concrete ICT-initiatieven is een goede communicatie tussen de betrokken professionals een probleem. “De jurist spreekt de taal niet van de techneut, de techneut niet van de handhaver en visa versa, dit terwijl zij in het publieke domein wel op elkaar aangewezen zijn”, weet Van Wijk. “Die Babylonische spraakverwarring en de verschillende kennissystemen zijn vanuit de traditionele kennisgebieden lastig te overbruggen.” Onderwijs is hierbij essentieel vindt Van Wijk. “Dit moet je actief ver-

sterken. Je moet mensen met een juridische, bestuurlijke en technische achtergrond gemeenschappelijke bagage geven. Ik ben voor een paradigmaverschuiving, waarbij de verschillende sectoren met elkaar levelen.” Van Wijk vindt het jammer dat slechts enkele kennisinstituten deze stap durven te maken. “Ik snap niet dat grote bedrijven en instellingen bij hun opleidingsbeleid star vast blijven houden aan de traditionele kennis- en onderzoeksdisciplines. Hier is de overheid echt innovatiever dan de grote jongens in de markt. Multidisciplinaire kennisontwikkeling wordt in Nederland niet gestimuleerd door de grote bedrijven.

Kwaliteit moet leidend zijn Van Wijk haalt de ramptrein Fyra aan om maar aan te geven hoe het wat betreft inkoopbeleid van de overheid niet moet. “Als we ICT inzetten als game changer, dan moet er per definitie een systeem ontwikkeld worden dat een strategisch proces ondersteunt. Dat is heel belangrijk en daar moet kwaliteit leidend zijn. Dus niet – zoals bij de Fyra – achteraf de jurist laten zeggen dat dit de economische meest voordelige oplossing was. Dan heb je gefaald bij het opstellen van je gunningscriteria. De overheid moet inkopen met verstand van zaken en niet uitsluitend op prijs van de ontwikkeling sturen. Goedkoop wordt dan bijna altijd duurkoop.”

sander collewijn [email protected]

‘De potentie is gigantisch’

Opleiden om compliant en ‘in control’ te zijn Bedrijven en overheden hebben te maken met een veelheid aan externe regelgeving en intern beleid waaraan ze moeten voldoen. De oprukkende technologie kan met informatiesystemen ervoor zorgen dat hieraan voldaan wordt. Compliance by design houdt in dat de technologie architectuur organisaties compliant maakt om zo te voorkomen dat organisaties achteraf met onverwachtse gebeurtenissen en incidenten geconfronteerd worden. “Voorkomen is beter dan genezen. Het is een terrein welke voor overheden en bedrijven steeds belangrijker wordt,” zegt hoogleraar Marijn Janssen van de TU Delft over het vak dat snel aan terrein wint. Vind ze nu maar, de mensen die informatiesystemen ontwerpen die de controle van goederen in de haven van Rotterdam

ontlast, verkeersstromen beter geleidt en die analyseren of varkensvlees geen paardenvlees is. “Bij het ontwerpen van dit soort systemen heb je ketenbreed kennis nodig om het tot een succes te maken”, zegt Janssen enthousiast. “Kennis van de supply chain, bedrijfs- en bestuurszaken, toezicht, ICT, wetgeving, verandermanagement en expertise van audits. Daarom leiden we hier in Delft mensen op tot echte generalisten met diepgaande kennis. We leven in een informatiesamenleving, met informatie waar je vroeger niet over beschikte. Neem een sensor in de koelkast, die ervoor zorgt dat eten niet bederft. Of een sensor op een container. Het monitoren van operaties in een ziekenhuis. Daarmee biedt je als bedrijf aan om op afstand compliant te zijn. Dat is goedkoper en efficiënter.”

Deze nieuwe vormen van handhaving raken zoveel verschillende gebieden dat de TU Delft sinds twee jaar de deeltijd masteropleiding Compliance Design & Management aanbiedt in samenspraak met andere kennispartners. Maar het gebruik van ICT in handhaving is altijd gericht op het zo makkelijk mogelijk maken. “Het gaat niet om afstraffen, maar om helpen dat bedrijven en overheden in control zijn. Het is toekomstmuziek voor de komende jaren. Het leven wordt zoveel makkelijker als we technologie praktisch kunnen inzetten voor handhaving en bestuur. Dan heb je het ook over zaken als voedselveiligheid, voorkomen fraude en anti terreurbeleid. De politie vindt met behulp van ICT al criminaliteitspatronen die voorspellen wat er gaat gebeuren.”

Marijn Janssen, hoogleraar TU Delft.

www.delfttoptech.nl/compliance

Privacy

is belangrijker dan ooit

Bent u klaar voor echte verandering? Overheidsorganisaties ondergaan veel veranderingen: in wet- en regelgeving, in digitaal en zaakgericht werken en in hoe burgers worden bediend. Blueriq biedt één uitvoeringsplatform: transparant, klantgericht, slagvaardig en kostenefficiënt. Hierdoor kunnen organisaties snel inspelen op deze

Het leeft bij het grote publiek en staat hoog op de politieke agenda. In de praktijk blijkt privacy echter door complexe regelgeving en de grote emotionele en politieke component lastig te managen. Hierdoor is privacy een belangrijke faalfactor geworden in automatiseringstrajecten. Het elektronisch patiëntendossier, de OV-chipcard, allemaal trajecten waarin het niet tijdig adresseren van privacy issues voor onrust, vertraging en grote schade heeft gezorgd. Dit risico wordt nog veel groter als de Data Protectie Verordening, die nu in Brussel wordt onderhandeld, van kracht wordt. In het voorstel staan nu boetes tot 2% van de wereldwijde groepsomzet. Dit loopt al snel in de miljoenen. Bent u benieuwd welke impact dit heeft op uw eigen organisatie? Doe dan de checks op:

Zorg dat u zicht krijgt op uw privacy risico’s en adresseer deze zo vroeg mogelijk in een traject. Zaak is om privacy vanaf de start mee te nemen in het ontwerpen en inrichten van nieuwe systemen. Uitgangspunt is dat privacy werkbaar en zo makkelijk mogelijk gemaakt moet worden voor organisaties. Hiermee wordt de kans op privacy issues en daardoor project vertraging, extra kosten, handhaving door toezichthouders, boetes, juridische processen en reputatieschade aanzienlijk verkleint. Doe een privacy impact assessment, regel privacy en bouw aan vertrouwen.

www.privacychecker.nl

www.considerati.com

Considerati, de privacy-specialisten die IT begrijpen

veranderende omstandigheden. • In control met regelbeheersing • Optimaliseer klantervaringen • Zaakgericht werken Bezoek voor meer informatie www.blueriq.com

IT

Toezicht vraagt overzicht Waar informatie ontstaat in de operatie, integreert, correleert en visualiseert Q-TC dit naar een real-time strategisch “Business Process” dashboard, hetgeen proactief management mogelijk maakt. Processen en doelstellingen komen tot leven in kleurrijke dashboards. Dit geeft instellingen en bedrijven de snelheid en kracht om direct op hun primaire processen en doelstellingen te reageren.

De Q-TC Business Service Management oplossing zou het volgende voor uw organisatie kunnen betekenen: Inzicht krijgen in de totale keten van een dienst en of doelstelling; ● Verhoging van kwaliteit & service voor klant, burger, en gebruiker door zichtbaarheid; ● Van reactief management naar proactief management d.m.v. top down dashboard view; ● Kritische indicatoren voor de kwaliteit van een proces worden in beeld gebracht. Deze worden gecorreleerd en geaggregeerd naar een real-time business view; ●

Verhoging van de efficiëntie van processen; ● Permanente kwaliteitsmetingen van processen door middel van real-time dasboards; ● Basis om kwaliteitsverbeteringen meetbaar te maken (nulmeting): ■ Verbeteren van processen ■ Kostenbesparingen ■ Maatschappelijk en verantwoord ondernemen ●

law

&

policy

specialists

Telecats innoveert KCC’s overheid met IP-telefonie en spraaktechnologie

T

elecats is al jaren een toonaangevende onderneming op het gebied van innovatieve klantcontactoplossingen met taalen spraaktechnologie en Voice over IP. Meer dan 400 organisaties in Nederland waaronder KPN, Aegon en de Consumentenbond optimaliseren hun bereikbaarheid met oplossingen van Telecats. Klantvriendelijkheid staat daarbij voorop. Telecats innoveert nu ook de Klant Contact Centers (KCC’s) en telefoniesystemen van overheidsorganisaties met de meest moderne IP-telefonie architectuur en oplossingen. De IP-telefonieoplossingen van Telecats spelen in op de laatste trends zoals Het Nieuwe Werken, Omni-channel, BYOD en vastmobiel-integratie waardoor de bereikbaarheid voor burgers sterk verbetert en ook de kosten worden gereduceerd. Waarom kiezen zo veel overheidsorganisaties voor Telecats? Omdat de oplossingen zijn gebaseerd op

2013.632-858_Advertorial 130x195.indd 1

Open Source en Open Standaarden, een hoge beschikbaarheid hebben en extreem schaalbaar zijn. Bovendien kan een organisatie kiezen voor een systeem op locatie, vanuit de Cloud of een combinatie daarvan. Tal van zinvolle voice response en spraakherkenningoplossingen kunnen naadloos geïntegreerd worden in de IP-telefonieoplossing. Telecats levert telefonieoplossingen uit de cloud voor onder andere het contactcenter van de Belastingsamenwerking BsGW en sinds dit jaar ook voor BgHU. Verschillende gemeenten waaronder Ede en SWF kozen voor Telecats vanwege goede referenties, toekomstvastheid en het feit dat de IP-telefonieoplossingen zeer geschikt zijn voor Het Nieuwe Werken. Bij de Nederlandse politie levert de inzet van de Telecats spraaktechnologie (op 0900-8844) een snellere routering van telefoonverkeer en grote operationele besparingen op. www.telecats.nl [email protected] 053 - 488 99 00 16-09-13 17:12

SEPTEMBER 2013 · 9

EXPERTS

‘We maken een statement met Hollands Glorie’ “Het IT-landschap flink opschudden”. Dat is het doel van Hans van Bommel, oprichter van IT consultancybedrijf Oelan. Hij pleit samen met Peter Paul Zwanikken voor meer samenwerking tussen IT-leveranciers. Om dat doel te bereiken hebben ze samen het platform ‘Hollands Glorie’ opgericht, een collectief van meerdere innovatieve bedrijven.

Hans van Bommel Oprichter IT consultancybedrijf Oelan FOTO: SUNNY GARDEUR FOTOGRAFIE

“75 procent van de grote IT-projecten in Nederland faalt en burgers betalen voor deze fouten.”

Het idee voor het platform ontstond toen Van Bommel samen met Zwanikken op bezoek was bij het Ministerie van Defensie. Daar bleek volgens Van Bommel dat er behoefte was aan snelheid, innovatie en korte lijnen, precies waar het volgens hem de afgelopen jaren aan ontbrak. “75 procent van de grote IT-projecten in Nederland faalt, onder andere omdat bepaalde methodes en systemen die afnemers wordt opgedrongen, zijn achterhaald. Hier worden miljarden euro’s aan uitgegeven. Burgers betalen voor deze fouten,

maar hebben niets in de gaten”, zegt Van Bommel. “Bij ons is de technologie niet leidend, maar staan de bedrijfsdoelstellingen van de klant, regie op de werkwijze en bovenal de menselijke maat centraal. Wij willen organisaties niet een bepaald systeem opdringen.”

Innovatie Dat de IT-markt zich al decennia conservatief check beweegt is Van Bommel een doorn in het oog. “Sinds de jaren tachtig zijn er een paar grote, internationale ITbedrijven die de Nederlandse markt domineren”, aldus de oprichter van Hollands Glorie. Deze bedrijven zijn volgens hem te weinig bezig met innovatie. “Niet innoveren betekent een kaalslag voor de kennis binnen de IT. De oude denkwijzen en IT-systemen moeten ingrijpend worden herzien en dat lukt niet als je met de grote bedrijven werkt. Deze bedrijven hebben geen belang bij grootschalige innovatie.” Daarom is er Hollands Glorie, een onNederlands collectief van vaderlandse

bedrijven die de eigen economie willen versterken, zonder dat de IT-miljarden wegvloeien naar het buitenland. De overheid moet daarin de omslag maken vindt Van Bommel: “Samen met andere Nederlandse bedrijven willen we met elkaar kennis delen en een geïntegreerd technologieplatform bieden. Klanten hoeven dan niet meer te investeren in de risicovolle integratie van technologie die ze hebben aangeschaft. Met Hollands Glorie maken we een statement. Samen zijn we in staat om imposante showcases te realiseren binnen de centrale overheid waardoor we ons ambacht ook internationaal beter kunnen positioneren. Dat is waar Nederland weer groot mee kan worden en mee terug kan keren in de top-5 van sterkste economieën van de wereld.”

‘Innovatie komt altijd van het MKB’ Als hoogleraar Business Development aan de Rijksuniversiteit Groningen en oud-lid van de Raad van Bestuur van APG en ANWB weet Jo van Engelen als geen ander hoe innovatie in het bedrijfsleven werkt. Hij is coauteur van het boek ‘The Art of Creating and Benefiting from Innovation Networks’.

Jo van Engelen Hoogleraar Business Development Rijksuniversiteit Groningen

“Met een op elkaar ingespeeld netwerk kun je veel stappen overslaan en ben je veel innovatiever.”

“Met een op elkaar ingespeeld netwerk kun je veel stappen overslaan en ben je veel innovatiever” beweert van Engelen. Innovatie in Nederland komt voornamelijk van bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf. “Dat is door ervaring bijna tot economische wet verheven. De drijfveer van de innovatie zit dan ook niet bij de mastodonten. Grote IT-leveranciers beweren dat ze alles kunnen, maar missen het innovatiepotentieel. De infrastructuur van IT is zo complex dat je niet meer van één leverancier afhankelijk kunt zijn. Het is kansrijker om kleinere en middelgrote bedrijven te combineren. De gelijkwaardigheid van de partijen maakt dat ze elkaar makkelijker vertrouwen.”

De IT moet een voorbeeld kunnen nemen aan de bedrijvigheid in de regio Eindhoven: “Daar is de automotive industrie op het oude terrein van DAF zeer innovatief, net als de elektronica op de hightech campus. Iets vergelijkbaars moet in de IT ook kunnen.” Van Engelen werd ooit gevraagd te onderzoeken waarom het innovatiepotentieel van een groot productiebedrijf niet werd benut. Het bedrijf maakte deel uit van een netwerk met onder andere toeleveranciers en transporteurs. Samen met collega-onderzoekers ontwikkelde van Engelen een aanpak voor gezamenlijke innovatie in drie stappen. Zijn bevindingen: Stel eerst het netwerk samen. Bepaal hoeveel partijen meedoen en welke competenties er zijn. Daarna bepaal je hoe er gewerkt wordt, wie aan wie moet rapporteren en dan pas komt de exploitatievraag aan bod: welke producten gaan naar welke klanten en met welk rendement? Gaandeweg creeer je meer kennis. En als je als netwerk bij elkaar blijft, bouw je die kennis steeds verder uit. Dat is volgens de hoogleraar de basis voor beter innoveren.

Want Van Engelen ziet dat de regelgeving en structuur binnen de overheid samenwerking voor innovatie in zekere mate belemmert: “De overheid doet dat met een respectabel doel, probeert eerlijkheid en transparantie te bevorderen in bijvoorbeeld het gunnen van opdrachten. Maar het komt mij voor dat we hier toch een stap te ver in gaan.Het ontbreekt aan de gewenste samenhang en synergie”. Daarnaast is er aan de beleidskant van de overheid vaak een beperkte IT-kennis. Er is een grote afstand tussen gebruiker en ontwerper of beheerder. Ook worden de beslissingen over de inzet en het ontwerp van IT binnen een organisatie vaak in de top genomen, meestal door mensen die daar niet dagelijks mee bezig zijn, vindt de hoogleraar: “Je bent innovatiever als je op verstandige wijze samenwerkingsverbanden smeedt die duurzaam zijn. Als je dat beheerst, heeft het een grote toegevoegde waarde.” En het allerbelangrijkste: “Vertrouwen.Zonder vertrouwen geen innovatie. Dat vertrouwen neemt toe als overheid en IT leveranciers elkaar goed kennen.”

‘Veel meer mogelijk binnen juridisch kader’ De overheid speelt binnen de huidige wetgeving te veel op safe bij het aanbesteden van ICTprojecten, vindt Kees Stuurman, partner bij Van Doorne en hoogleraar normering van informatietechnologie aan de Universiteit van Tilburg. “Er is een accent op compliance en er wordt teveel het veilige midden opgezocht. ”

Kees Stuurman Partner bij Van Doorne

“Er is een accent op compliance en er wordt teveel het veilige midden opgezocht.”

“Binnen het bestaande juridische kader is er veel meer ruimte. Het is te eenvoudig om te zeggen dat het huidige kader niet geschikt is om samenwerking binnen de ICT te faciliteren”, vertelt Stuurman, die veel kennis bezit over de relatie tussen de overheid en haar IT-leveranciers. Door het behoudende aanbestedingsbeleid loopt de innovatie binnen de ICT spaak. “Er bestaan teveel dogma’s. De overheid houdt zich strikt aan de aanbestedingsregels en de druk vanuit de politiek is groot. Aanbesteding moet koste wat kost zonder

problemen verlopen dus zoek je het veilige midden op en houd je je vast aan elke reddingsboei die je al kent. Er rest weinig ruimte voor kleine innovatieve partijen en nieuwe manieren om binnen de ICT samen te werken.” In de ogen van Stuurman is het recht binnen de ICT de smeerolie, die de samenwerking faciliteert. Binnen de ICT gaat het vaak om het aanbestedings- en contractenrecht waar de partijen mee te maken hebben. Maar om de innovatie binnen de ICT op een hoger niveau te brengen moet hiermee anders worden omgegaan. “Vaak zie je dat de samenwerking tussen beide partijen vanaf het begin niet goed in elkaar wordt gestoken. Dan zal de doorsnee jurist – wanneer die bij het project wordt betrokken – zo min mogelijk risico’s nemen om het namen en shamen te voorkomen. Dan is het weer de jurist is die iets tegenhoudt”, oreert Stuurman. “terwijl de jurist vanaf de start juist integraal onderdeel moet zijn bij een aanbesteding. Daar-

voor heb je goed opgeleide juristen nodig die de terminologie van de ICT begrijpen. Ideaal is een multidisciplinair team. Zoals het nu gaat is het recht een bliksemafleider. Als het niet werkt geef je juristen de schuld. Soms geven juristen daar aanleiding toe, maar meestal zijn problemen eerder het gevolg van verkeerde managementbesluiten.” Het initiatief van Hollands Glorie – om met kleinere en middelgrote partijen innovatief te zijn en tegenwicht te bieden aan de huidige gang van zaken bij veel IToverheidsprojecten– begrijpt Stuurman volledig. “Die boodschap dat er een nieuwe wijze van denken is in de ICT - een integrale manier van denken die innovatie een kans geeft – is schoppen tegen de gevestigde orde. Maar er wordt tegenwoordig ook teveel op safe gespeeld.”

SANDER COLLEWIJN [email protected]

10 · SEPTEMBER 2013

INSPIRATIE

Recent onderzoek van de TU Delft wijst uit dat het besparingspotentieel van maatschappelijk vastgoed enorm is. Dit is ergens logisch, want het exploiteren van maatschappelijk vastgoed in de basis is een suboptimaal proces. Maar in de huidige tijd ga je als gemeente natuurlijk wel op zoek naar besparingen. Deze zitten enerzijds in efficiencywinst, maar vooral in het maken van keuzes en prioriteiten stellen. Om dit goed te kunnen doen is het gebruik van ICT daarin een randvoorwaarde.

ICT als voorwaarde voor grip op Maatschappelijk Vastgoed MAATSCHAPPELIJK VASTGOED Maatschappelijk vastgoed is de verzamelnaam voor gebouwen: waarin maatschappelijke diensten aan burgers worden verleend of door burgers zelf worden gecreëerd; waarvan de exploitatie (gedeeltelijk) door publieke

ir. Peter Korst MRE PARTNER BIJ BRINK MANAGEMENT & ADVIES

H

et suboptimale bij maatschappelijk vastgoed wordt veroorzaakt door de vele veranderingen op het gebied van economie en politiek gedurende de levensduur van het gebouw. Vooral de politiek wenst vaak een dynamiek die vastgoed simpelweg niet kan bieden. Voor het gemeentelijk vastgoedbedrijf is het dan ook eigenlijk ondoenlijk om het goed te doen. Om toch een verbeterslag te maken, wordt nu vooral gezocht naar efficiencywinst. Te denken valt bijvoorbeeld aan het verhogen van de bezettingsgraad en het verlagen van onderhouds- en exploitatiekosten.

Juiste inzet Maar de hamvraag die eronder ligt is natuurlijk of het maatschappelijk vastgoed juist wordt ingezet. Dat lijkt eenvoudig te bepalen, maar als je maatschappelijke instanties huisvest, is dit niet zo makkelijk als het lijkt. De complexiteit zit in de combinatie van de financiële kant en de maatschappelijke aspecten. Uiteindelijk gaat het over keuzes maken in wat je wel en niet doet als gemeente. Is cultuur of sport nu belangrijker? Een oeverloze discussie binnen de gemeente over kerntaken ligt dan ook op de loer. De vraag wat belangrijker is, heeft overigens ook geen generiek antwoord. Elke gemeente kent haar eigen problematiek en ook haar eigen bestuur dat keuzes maakt. Voorwaarde is wel dat de gemaakte keuzes transparant zijn.

middelen mogelijk wordt gemaakt; waarin vraag (burgers) en aanbod (instellingen) fysiek bij elkaar komen; waar iedereen (voor wie het bedoeld is) toegang toe heeft. Te denken valt aan: buurthuizen, theaters, sporthallen, brandweerkazernes,enzovoort.

Veel data, weinig informatie Het maken van keuzes begint met het hebben van inzicht. Inzicht in de verschillende gebouwen, het gebruik en de financiën. Op dit gebied is nog wel een inhaalslag nodig, want de vastgoedadministratie is bij lang niet alle gemeenten op orde. Vaak zijn er binnen een gemeente op heel veel verschillende plaatsen veel data met betrekking tot de vastgoedportefeuille aanwezig. Het totaaloverzicht ontbreekt echter nogal eens. Tevens is er veelal weinig sturingsinformatie voorhanden. Er is behoefte aan inzicht in de prestatie van het vastgoed. Enerzijds de financiële prestatie, waar het bijvoorbeeld gaat over marktwaarde

versus de boekwaarde of de gemiddelde onderhoudskosten. Anderzijds de maatschappelijke prestatie, waarbij het gaat over de bijdrage die het gebruik levert aan de gemeentelijke doelstellingen of de klanttevredenheid.

Goede vastgoedsturingtools beschikbaar De afwegingen die moeten worden gemaakt, zijn complex omdat het over veel data en legio verbanden gaat. Dit lukt niet zonder dat gebruik wordt gemaakt van een tool of ICT-systeem dat deze op een slimme manier combineert. Gelukkig zijn op dit moment goede vastgoedsturing-tools in de markt beschikbaar. Ook de beschikbaarheid, maar vooral de toegankelijkheid van de data, helpt gemeenten enorm om het vraagstuk te ontrafelen en keuzes te maken. Daarbij zal het gebruik van ICT niet meteen leiden tot besparingen, maar er vooral voor zorgen dat de discussie op hetzelfde abstractieniveau en op basis van de juiste feiten wordt gevoerd. En dat is de eerste winst.

PETER KORST [email protected]

BGT KAART Visualisatie van de BGT van de gemeente Valkenswaard. De gegevens zijn opgebouwd conform IMGeo 1.1, en daarmee volledig vlakdekkend. FOTO:DG DIALOG BGT, GRONTMIJ

Meer effic

Ruud van Rossem ALGEMEEN PROGRAMMAMANAGER BGT BIJ HET MINISTERIE VAN INFRASTRUCTUUR EN MILIEU

Employability Framework de nieuwe standaard Het Ngi vertegenwoordigd ruim 200.000 IT-professionals en wordt vaak gevraagd voor adviescommissies. Ook is het Ngi feitelijk vanaf 2001 de autoriteit op het gebied van employability. Er is een Special Interest Group (SIG) die zich hiermee bezig houdt. Leden van deze SIG hebben in 1986 het boek “Taken, Functie, Rollen en Competenties in de Informatica” uitgegeven. Sindsdien gebruiken veel organisaties deze bouwblokken voor hun eigen personeels- en HRM beleid. Momenteel werkt de SIG “Employability Framework” aan een herziening van de IT functiehuisbouwblokken. Dat zal resulteren in een vernieuwde publicatie en een uiteenzetting en ordening van alle IT functies binnen het vakgebied van informatica. Competenties Wereldwijd bestaat veel belangstelling voor het beschrijven en in kaart brengen van competenties van ICT’ers. Die belangstelling komt uit verschillende hoe-

ken: overheden, ICT-bedrijfsleven, hoger onderwijs en werkgevers- en werknemersorganisaties. Vanuit verschillende belangen en achtergronden lopen internationaal opererende organisaties aan tegen verschillen in beschrijvingen van competenties van ICT’ers. Dialoog Inmiddels is vanuit Brussel het e-competence framework opgezet. Een raamwerk dat de competenties van de ICT professional in kaart brengt. Dit raamwerk wordt door het Ngi onderschreven maar geeft nog geen volledig antwoord op de vraag: “wat moet iemand kunnen om een goede ICT-professional te zijn?”. Ook daarover is er een continue dialoog gaande tussen het Ngi en Brussel. Dat resulteerde o.a. in het landelijke thema de “Informatieprofessional 3.0.” Het framework “Het e-competence framework geeft een goed beeld van de competenties en is goed bruikbaar om functieprofielen in kaart te brengen. Het is goed om in één

taal te spreken over wat een functieprofiel moet inhouden. Het vergroot de mobiliteit en verhoogt de transparantie. Toch geeft het framework nog geen antwoord op de sociale vaardigheden van de ICT professional en die zijn we nu ook in kaart aan het brengen.” Aldus Anita Bosman, bestuurslid Ngi. “Steenvoorden heeft dit ook op zijn agenda staan. Hij spoort zijn collega CIO’s aan om hierop actie te ondernemen. Wij, vanuit het Ngi willen ook graag dat Informatieprofessionals zelf inzien dat permanente educatie noodzakelijk is.”

september 2013 · 11

iëntie door gebundelde informatie via BGT De Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) wordt dé gedetailleerde grootschalige basiskaart van heel Nederland. Ir. Ruud van Rossem, algemeen programmamanager BGT bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, over het proces van invoering. De GBKN (Grootschalige Basiskaart Nederland) is de voorloper van de BGT. Deze kaart kent een versnipperde zeggenschap die voornamelijk ligt bij lokale bestuurders. Van Rossem: “Tot voor kort was Nederland bedekt met

allerlei kaarten die de verschillende organisaties afzonderlijk hanteerden. De kaarten van ProRail en Rijkswaterstaat zijn wezenlijk anders dan de kaarten van de gemeenten. In het verleden is niet zelden verwarring ontstaan over wat de werkelijkheid precies is en wie er gelijk heeft.” Daar maakt de BGT een einde aan. Op een eenduidige manier geeft het de ligging weer van alle fysieke objecten zoals gebouwen, wegen, water, spoorlijnen en (landbouw)terreinen.

Dezelfde referentie De kaart vormt voor elke organisatie de referentie voor het eigen werk.

Waterleidingbedrijven gebruiken de kaart om leidingen in te tekenen. Gemeenten hanteren hem als ondergrond voor hun bestemmingsplan. Voor de invoering van de BGT is een landelijk uniforme standaard bepaald. “We hebben tijdens het ontwerp nog een aantal knelpunten kunnen wegnemen. In de eerste versie werd een gebouw bijvoorbeeld bovenop een terrein geplaatst. In de praktijk gebruiken veel organisaties de oppervlakte van het terrein om hun onderhoudswerk te plannen en die werd zo te groot berekend. We hebben daar het ontwerp op aangepast.

Nu hebben we op de plek van het gebouw een gat in het terrein ‘gestanst’. Dat werkt prettiger.”

Informatie bundelen Daarnaast is de aansturing op de schop gegaan. Dat gebeurt nu volledig via de wet- en regelgeving en de zeggenschap ligt alleen bij overheidspartijen. Van Rossem: “We hebben veel energie in een realistisch tijdpad gestoken. Nu is het de uitdaging om alle partijen daar op tijd mee te laten starten. Er zijn zo’n 500 organisaties aan de bronhouderskant en aan de gebruikerskant heb je binnen organisaties

als gemeenten al gauw met meerdere dienstonderdelen te maken.” De bronhouders: gemeenten, waterschappen, provincies, Rijkswaterstaat, ProRail, Defensie en Economische Zaken moeten met elkaar elk gebied in kaart brengen en hun informatie samenvoegen. Begin 2016 moeten zij hun informatie hebben aangeleverd. Als de informatie is omgezet naar BGT komt deze gratis beschikbaar voor de gebruikers.

nienke hoek [email protected]

Leiden klaar voor invoering BGT Leiden heeft de vlakdekkende kaart BGT helemaal gevuld en is daarmee een van de eerste gemeenten die overstapt op de BGT. Hogere kaartkwaliteit en kostenbesparing

Door goed gebruik te maken van de BGT, voldoet Leiden niet alleen maar aan een wettelijke verplichting. Er worden ook direct grote stappen gezet bij het inrichten van een efficiënter beheerproces en het realiseren van een kwalitatief betere basiskaart voor de hele gemeente. Daartoe heeft de gemeente de BGT niet alleen omarmd, maar is zij een stap verder gegaan door direct de standaard IMGEO 2.1 in gebruik te nemen. “ Door IMGeo 2.1 is het mogelijk om een zeer gedetailleerde kaart te onderhouden. En dat onder het motto “eenmalig inwinnen en meervoudig gebruik”. Andere afdelingen, zoals bijvoorbeeld beheer openbare ruimte, gebruiken voortaan dezelfde basiskaart. En deze wordt nog maar op één centrale plek bijgehouden. Dit levert een kostenbesparing op. We kunnen nu als gemeente onze begroting via kwaliteitsniveaus doorrekenen en voor de raad inzichtelijk

maken welke gevolgen beslissingen kunnen hebben. Je kunt bijvoorbeeld precies aantonen welke gebieden minder geveegd worden als het budget van de reinigingsdienst omlaag gaat.” vertelt Walter Wiekhart van de gemeente Leiden.

Softwareleverancier

De gemeente Leiden is tijdens het traject twee keer gewisseld van softwareleverancier. Wiekhart: “We gebruiken nu naar tevredenheid de software van Grontmij, omdat het bedrijf sterk is in haar expertise en realistisch in haar verwachtingsmanagement. Bij Grontmij hebben ze hun nek uitgestoken. Ze zijn alvast de diepte ingegaan met de materie zonder valse beloften te doen. Veel leveranciers hadden een afwachtende houding: er was nog geen uniforme standaard, dus ondernamen ze niks. Grontmij hield al rekening met verschillende stappen in het proces, ook

al lagen deze nog niet altijd vast. Daarnaast hebben ze onze wensen ten aanzien van het softwaresysteem doorgevoerd, dat zien we terug in de nieuwe releases.” Meer informatie over dit onderwerp is op te vragen bij Pascal Keij, coördinator BGT bij de gemeente Leiden, [email protected] of 071-5165954.