Discussienotitie Actieplan luchtkwaliteit Diemen

Discussienotitie Actieplan luchtkwaliteit Diemen 2009-2012

Gemeente Diemen 26 juni 2009 Definitieve discussienotitie 9T3988.01

Barbarossastraat 35 Postbus 151 6500 AD Nijmegen +31 (0)24 328 42 84 +31 (0)24 323 61 46 [email protected] www.royalhaskoning.com Arnhem 09122561

Documenttitel

Verkorte documenttitel

Discussienotitie Actieplan luchtkwaliteit Diemen 2009-2012 Actieplan luchtkwaliteit Diemen

Status

Definitieve discussienotitie

Datum

26 juni 2009

Projectnaam

Uitbesteding werkzaamheden milieu Diemen

Projectnummer

9T3988.01

Opdrachtgever

Gemeente Diemen

Referentie

Auteur(s) Collegiale toets Datum/paraaf Vrijgegeven door Datum/paraaf

9T3988.01/R0003/Nijm

M. Hallmann, P.M.J. van den Eijnden M.P. Nobels ………………….

………………….

F.A. Wittekamp ………………….

………………….

Telefoon Fax E-mail Internet KvK

INHOUDSOPGAVE Blz. VOORWOORD

1

1

3 3 3 3 6

PROBLEEMSTELLING EN SITUATIESCHETS 1.1 Probleemstelling 1.1.1 Definitie van luchtkwaliteit 1.1.2 Gezondheidseffecten van slechte luchtkwaliteit 1.2 Het Nederlandse luchtkwaliteitsbeleid 1.3 Overleg en samenwerking op regionaal niveau ten aanzien van luchtkwaliteit 1.4 Luchtkwaliteitssituatie Diemen 1.4.1 Metingen en berekeningen 1.4.2 Beleving van de luchtkwaliteitssituatie

7 7 7 9

2

GEMEENTEBELEID DIEMEN EN DEFINIËREN AMBITIENIVEAU 2.1 Milieuvisie ten aanzien van luchtkwaliteit 2.2 Ambitieniveau van het actieplan 2.2.1 Vrij te maken budget 2.2.2 Overwegingen vanuit realiteitszin

11 11 12 12 12

3

MOGELIJKE MAATREGELEN 3.1 Ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit 3.2 Diversiteit van effecten van maatregelen 3.3 Overwegingen bij het selecteren van maatregelen 3.4 Maatregelsheet

14 14 15 16 17

4

MAATREGELENPAKKET(TEN) 4.1 Overzicht van potentieel actiepakket 4.2 Kenmerken per actiemaatregel

18 18 19

5

EVALUATIE EN CONCLUSIES

21

6

AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN

23

7

LITERATUUR Actieplannen van overige gemeenten en overheden

24 24

BIJLAGEN: Bijlage 1: Indicatie van de luchtkwaliteit in Diemen Bijlage 2: Motie 29-01-2009 Groenlinks: Monitoren luchtkwaliteit en gezondheid in Diemen Bijlage 3: Ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit in Diemen Bijlage 4: Uitwerkingen per actie

Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

-i-

9T3988.01/R0003/Nijm 26 juni 2009

VOORWOORD De impact van menselijk handelen op de toestand van het milieu staat meer en meer in de belangstelling. Dit wordt ingegeven door het feit dat duidelijk begint te worden dat de toestand van het milieu andersom ook direct een impact kan hebben op huidige generaties of zelfs beslissende gevolgen zou kunnen hebben voor de toekomst. Dit besef noopt tot actie. Dit geldt voor burgers individueel maar zeker ook voor overheden. Overheden hebben immers betere mogelijkheden om structurele veranderingen op gang te brengen door middel van het implementeren van oplossingsgerichte maatregelen, het geven van voorlichting en middels sturing. Ook op gemeentelijk niveau worden momenteel in toenemende mate plannen opgesteld met pakketten van maatregelen. De gemeente Diemen werkt in dit kader aan de totstandkoming van het ‘Milieubeleidsplan Diemen 2009-2020, een milieuvisie op hoofdlijnen’, om de diverse milieuaspecten in de gemeente te waarborgen, en daar waar mogelijk, te verbeteren. In het plan wordt aandacht geschonken aan de volgende aspecten: geluid, lucht, bodem, externe veiligheid en klimaatbeleid. Voor een aantal van deze aspecten zijn in het verleden reeds plannen ter verbetering opgesteld. Voor luchtkwaliteit heeft dit tot op heden nog niet plaatsgevonden. Onderhavige discussienotitie is bedoeld om dit milieuaspect als onderdeel van het complete milieubeleidsplan uit te werken ter verbetering van de lokale luchtkwaliteit. Voor Diemen geldt dat de verschillende wijken worden omsloten door een scala aan grote wegen. Alle activiteiten, zoals woon-werk verkeer, recreatief verkeer, scheepvaart, industriële activiteiten dragen bij aan de verslechtering van de luchtkwaliteit. Dit kan schadelijke gevolgen voor de volksgezondheid met zich meebrengen, vooral voor kinderen, ouderen en mensen met aandoeningen aan de luchtwegen zoals astmapatiënten. Diemen voldoet momenteel op vrijwel alle (woon)locaties al aan de huidige, in Europees verband, opgestelde normen voor luchtkwaliteit. En in de toekomst zal in geheel Diemen aan de huidige luchtkwaliteitsnormen voldaan gaan worden1. Desondanks bestaat de behoefte om te zoeken naar oplossingen om de luchtkwaliteit in Diemen verder te verbeteren. Deze behoefte wordt ingegeven door een aantal drijfveren te weten: • Het kunnen waarborgen van een goede bereikbaarheid en ontsluiting van Diemen; • Vooruit willen lopen op eventuele nieuwe en strengere Europese wetgeving ten aanzien van luchtkwaliteit, bijvoorbeeld de norm voor PM2,5 vanaf 2015; • Het mogelijk willen maken om voorgenomen projecten probleemloos doorgang te laten vinden. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn de realisatie van de nieuwbouwwijk Plantage De Sniep en de herstructurering van Bergwijkpark-Noord; • Het kunnen bieden van een aantrekkelijke omgeving voor bedrijven en bewoners; • Streven naar een gezonde leefomgeving in lijn met de richtlijn Milieukwaliteit in de leefomgeving (MILO) ten aanzien van binnen- en buitenklimaat voor mens en natuur. Daarbij dient in het achterhoofd te worden gehouden dat hoe minder luchtvervuiling er is, hoe beter het is voor de volksgezondheid. In aanloop naar de totstandkoming van een Actieplan Luchtkwaliteit Diemen is er op 1

Luchtkwaliteitsontwikkelingen Diemen in 2004, 2010 en 2015, ref. TNO-rapport | 2007-A-R0230/B


9T3988.01/R0003/Nijm -1-

26 juni 2009

7 augustus 2008 een plan van aanpak opgesteld waarin de huidige situatie ten aanzien van luchtkwaliteit wordt besproken en de doelstellingen van het actieplan nader zijn gedefinieerd. Naar aanleiding van dit plan van aanpak heeft de gemeente Diemen Royal Haskoning opdracht verleend om te adviseren met betrekking tot de totstandkoming van een actieplan ter verbetering van de luchtkwaliteit in Diemen. Hiervoor heeft op 4 september 2008 overleg plaatsgevonden waarin de doelstellingen en insteek verder zijn besproken. Als vervolgstap is besloten om onderhavige discussierapportage op te stellen. Deze zal na bespreking in de gemeenteraad en inspraak van belanghebbenden worden omgezet in een Actieplan Luchtkwaliteit Diemen. In opdracht van de Wethouder dhr. R.P. Grondel, Namens Royal Haskoning, P.J.M. van den Eijnden M. Hallmann M.P. Nobels F.A. Wittekamp


9T3988.01/R0003/Nijm -2-

26 juni 2009

1

PROBLEEMSTELLING EN SITUATIESCHETS

1.1

Probleemstelling

1.1.1

Definitie van luchtkwaliteit Luchtkwaliteit staat tegenwoordig volop in de belangstelling vanwege alarmerende berichten in de media over de schadelijke gevolgen van een slechte luchtkwaliteit voor de volksgezondheid. Daarnaast kunnen bouwplannen soms geen doorgang vinden omdat er anders overschrijdingen op zullen treden van de in Europees verband vastgestelde grenswaarden. In één adem met luchtkwaliteit wordt ook vaak gesproken over de kwaliteit van binnenlucht in huizen en scholen. Dit aangrenzende onderwerp houdt veelal verband met de mate van ventilatie van gebouwen waarbij vochtigheid, CO2- en zuurstofniveau de voornaamste rol spelen. Luchtkwaliteit waarover in deze discussienotitie wordt gesproken heeft betrekking op de kwaliteit van de buitenlucht. Luchtkwaliteit kan worden opgevat als de mate waarin schadelijke stoffen in de lucht zitten. Daarbij wordt primair gekeken naar de gevolgen ervan voor de mens, ondanks dat ook planten en dieren schade kunnen ondervinden van een slechte luchtkwaliteit. In Nederland zijn ten aanzien van luchtkwaliteit vooral de componenten stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10) van betekenis wanneer van de luchtkwaliteitsnormen, die in Europees verband zijn vastgelegd, wordt uitgegaan. Deze componenten (waarbij fijn stof een verzamelnaam is voor deeltjes met een diameter kleiner dan 10 micrometer) komen van nature al voor in de lucht. Het grootste gedeelte wordt echter veroorzaakt door menselijk handelen. Daarbij moet worden gedacht aan industriële en agrarische activiteiten, scheepvaart en voor stedelijke gebieden in hoge mate het wegverkeer en het binnenshuis verstoken van (fossiele) brandstoffen.

1.1.2

Gezondheidseffecten van slechte luchtkwaliteit De aanwezigheid van deze componenten kan, zoals genoemd, schadelijke gevolgen hebben voor de volksgezondheid. Dit wordt in onderstaande bronnen van het RIVM en het Planbureau voor de Leefomgeving nader toegelicht. Stikstofdioxide (bron: RIVM) 2 “Stikstofdioxide (NO2) dringt door tot in de kleinste vertakkingen van de luchtwegen. Het kan bij hoge concentraties veroorzaken aan ogen, neus en keel. Bij blootstelling aan lage concentraties stikstofdioxide wordt een lagere longfunctie waargenomen. Ook een toename van astmaaanvallen en ziekenhuisopnamen en een verhoogde gevoeligheid voor infecties komen voor. Het is minder waarschijnlijk dat de gevonden associaties tussen NO2 en gezondheidseffecten door NO2 zelf worden veroorzaakt. Aannemelijker is dat de NO2 concentratie model staat voor het mengsel aan luchtverontreiniging. Maar omdat NO2 zo sterk gerelateerd is aan het mengsel van verkeersgerelateerde verontreiniging en er ten gevolge van verkeersemissies wel degelijk negatieve gezondheidseffecten kunnen optreden, zijn ook aan de NO2 niveaus normen gekoppeld”.

2

http://www.rivm.nl/gezondheidenmilieu/themas/Luchtvervuiling/luvo_stikstofdioxide/


9T3988.01/R0003/Nijm -3-

26 juni 2009

Fijn stof (bron: Milieu & NatuurCompendium van het PBL) 3 De gezondheidseffecten die optreden door langdurende blootstelling aan fijn stof (op een tijdschaal van vele jaren) zijn moeilijk te bepalen en onzeker. Het ontbreken van gegevens voor Europa bemoeilijkt het maken van een schatting van de omvang van gezondheidseffecten voor Nederland. Als Amerikaanse studies geldig worden verklaard voor Europa dan is de schatting dat langdurende blootstelling aan fijn stof leidt tot een levensduurverkorting in de orde van een jaar, in vergelijking tot een leven lang zonder fijn stof. Gezondheidseffecten die optreden bij kortdurende blootstelling aan fijn stof zijn beter bekend, ook omdat hierover Nederlandse gegevens beschikbaar zijn. Deze effecten treden op als gevolg van blootstelling aan fijn stof gedurende enkele dagen. Gezondheidskundige studies, die de effecten van kortdurende blootstelling aan fijn stof belichten, wijzen uit dat in Nederland jaarlijks enige duizenden mensen vroegtijdig overlijden. De duur van deze levensverkorting is vermoedelijk kort: enkele dagen tot maanden. Fijn stof heeft effect op onder andere hart- en longfuncties. Zo wordt 1 à 2 procent van de spoedopnamen voor long- of hart- en vaataandoeningen in Nederland toegeschreven aan fijn stof. Dergelijke resultaten zijn niet alleen in Nederland, maar overal op de wereld gevonden en ze zijn vrij robuust. Uit gezondheidskundige studies blijkt dat er ook bij lage fijnstofconcentraties nog gezondheidseffecten zijn, zij het minder ernstig en minder omvangrijk dan bij hoge concentraties. Dit betekent dat, hoewel de luchtkwaliteit verbetert met elke concentratievermindering, er geen grote gezondheidswinst mag worden verwacht bij een daling van de fijnstofconcentratie van net boven een grenswaarde naar net eronder. Fijn stof is een mengsel van veel verschillende soorten chemische bestanddelen afkomstig van een scala aan antropogene en natuurlijke bronnen. Zowel fijn stof (PM10) als het fijnere deel van fijn stof (PM2,5) zijn geassocieerd met gezondheidseffecten. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beschouwt PM2.5 als schadelijker voor de gezondheid dan PM10 (WHO, 2006a). Welke chemische bestanddelen van fijn stof de oorzaak zijn van de gezondheidseffecten, is echter grotendeels nog onbegrepen, hoewel er enige richting in is aan te geven. Huidig onderzoek wijst in de richting dat vooral de kleine (zwarte) roetdeeltjes bij gezondheidsschade van belang zijn. Het gaat hier om deeltjes die vrij komen bij verbrandingsprocessen zoals bij alle verkeersvormen, energieopwekking, raffinaderijen, bij houtkachels en sommige industriële activiteiten. Andere bestanddelen van fijn stof zoals zeezout en mogelijk ook de sulfaat- en nitraatfractie in fijn stof zijn misschien weer minder schadelijk. Ondanks de mogelijke verschillen in schadelijkheid tussen bestanddelen van fijn stof (WHO, 2006b) gaat de Wereldgezondheidsorganisatie er vooralsnog van uit dat in het heterogene fijnstofmengsel van zowel PM10 als PM2.5 elke component gezondheidskundig even belangrijk is. Dit is dan ook tot nu toe steeds als uitgangspunt bij de risicoschattig genomen. Hierbij speelt een rol, dat onbekend is wat de effecten zullen zijn op de gezondheid bij vermindering van de individuele bestanddelen.

Uit bovenstaande bronnen kan worden opgemaakt dat er omtrent de exacte gezondheidseffecten van NO2 en fijn stof nog veel onbekend is. Zo is het bij gelijktijdige blootstelling aan verschillende stoffen moeilijk om precies te bepalen in welke mate een stof afzonderlijk verantwoordelijk is voor schade en in welke hoedanigheid. Daarnaast is 3

Deeltjesvormige luchtverontreiniging: oorzaken en effecten: http://www.milieuennatuurcompendium.nl/indicatoren/nl0474-Deeltjesvormige-luchtverontreiniging%3A-oorzakenen-effecten.html?i=14-65


9T3988.01/R0003/Nijm -4-

26 juni 2009

het onduidelijk of de grootste schade door piekconcentraties wordt veroorzaakt of dat inwerking van een bepaald achtergrondniveau gedurende lange tijd uiteindelijk schadelijker is. Ook is het zeer de vraag of NO2 en PM10 als indicatoren van luchtkwaliteit de beste keuze zijn. Zo zijn roetdeeltjes misschien een betere component om (in de toekomst) wetgeving op te baseren 4. Deskundigen houden in Nederland tegenwoordig een gemiddelde levensduurverkorting aan van circa 1 jaar. Met name vanwege de omliggende verkeerswegen is dat in Diemen waarschijnlijk (iets) meer. Vast staat wel dat met name mensen met astma, chronische obstructieve longziekten (COPD) en (oudere) mensen met hart- en vaatziekten groepen zijn die als eerste last hebben van een slechte luchtkwaliteit 5. Het standpunt van de GGD Amsterdam ten aanzien van luchtkwaliteit, welke is opgenomen in de Gezondheidsnota Diemen 2009-2012, sluit aan bij bovengenoemde effecten maar gaat met name in op de schadelijkheid van de component fijn stof: Luchtverontreiniging: fijn stof en stikstofdioxide (Gezondheidsnota 2009-2012) “Fijn stof kan diverse gezondheidseffecten veroorzaken, zoals vermindering van de longfunctie, verergering van astma (vooral bij kinderen), luchtwegklachten (hoesten en irritatie van de luchtwegen) en klachten gerelateerd aan hart- en vaatziekten (vaatvernauwing, verhoogde bloedstolling en verhoogde hartslag). Deze effecten kunnen leiden tot ziekenhuisopnamen en vroegtijdige sterfte. Voor fijn stof bestaat geen grenswaarde waaronder geen gezondheidsschade optreedt. Ook bij lage blootstelling kan gezondheidsschade ontstaan. De WHO (The World Health Organisation/de Wereld gezondheidsorganisatie) heeft om deze reden geen gezondheidskundige advieswaarde voor fijn stof vastgesteld. De mogelijke gezondheidsgevolgen van fijn stof zijn: Het afnemen van de gemiddelde levensverwachting; De kans op het krijgen van chronische bronchitis wordt verhoogd; Het risico van acute opname in het ziekenhuis wegens hart-/luchtwegklachten neemt toe; Toename van het aantal dagen met ‘beperkte activiteit’ (zoals niet kunnen werken); Tientallen astma-aanvallen meer bij kinderen en volwassenen; Toename van het aantal inwoners (incl. kinderen) met een verminderde longfunctie”.

Nadere informatie over de correlatie tussen luchtverontreiniging en gezondheid is te vinden op de website van het RIVM. Twee studies zijn daarbij met het oog op effecten van wegverkeer met name interessant: “GGD-richtlijn medische milieukunde: luchtkwaliteit en gezondheid” 6 en “invloed van de afstand tot een drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en de gezondheid: een quick scan” 7

4

Roetdeeltjes mogelijk geschiktere indicatoren voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging langs drukke wegen. (bron: Brief van de minister van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer: 30 175, nr. 49).

5 6

http://www.rivm.nl/milieuportaal/dossier/smog/gezondheidseffect/ “GGD-richtlijn medische milieukunde: luchtkwaliteit en gezondheid”, S.C. van der Zee en I.C. Walda, http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/609330008.html

7

“Invloed van de afstand tot een drukke verkeersweg op de lokale luchtkwaliteit en de gezondheid: een quick scan”, P.H. Fischer, M. Marra, J. Wesseling en F.R. Cassée, http://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/863001005.html


9T3988.01/R0003/Nijm -5-

26 juni 2009

1.2

Het Nederlandse luchtkwaliteitsbeleid De genoemde berichten over de gevolgen van een slechte luchtkwaliteit hebben gemaakt dat er de afgelopen jaren steeds meer aandacht is gekomen voor het aspect luchtkwaliteit. Weliswaar is de gemiddelde luchtkwaliteit in Nederland het afgelopen decennium al veel verbeterd door de komst van schonere voertuigen, het gebruik van roetfilters en het uitvoeren emissiemaatregelen voor de industrie. Voor de stedelijke gebieden is de toegenomen aandacht echter nog zeker relevant omdat deze maatregelen veelal teniet zijn gedaan door toegenomen mobiliteit, filevorming en onder andere het toegenomen percentage dieselverkeer. Om tot een evenwichtige balans te komen tussen economische ontwikkeling, wensen van mobiliteit, leefbaarheid en volksgezondheid zijn circa 10 jaar geleden normen ten aanzien van luchtkwaliteit opgesteld. Dit is in Europees verband gebeurd. Deze normen zijn thans in Nederland vastgelegd in hoofdstuk 5, titel 5.2 van de Wet milieubeheer en wordt wel de ‘Wet luchtkwaliteit’ (Wlk) genoemd. De belangrijkste grenswaarden van de Wlk, te weten voor fijn stof en NO2, zijn vermeld in tabel 1.1. Tabel 1.1 Grenswaarden voor de concentratie fijn stof en NO2 Component

Concentratie

Status

Omschrijving

Grenswaarde geldt vanaf

Jaargemiddelde concentratie

3

[µg/m ] Fijn stof

40

(PM10)

2005 50

NO2

40


24 uurgemiddelde dat 35 keer per jaar mag

2005

worden overschreden


Jaargemiddelde concentratie

2010 200


Uurgemiddelde dat 18 keer per jaar mag worden

2010

overschreden

In grote delen van Nederland wordt reeds aan deze normen voor luchtkwaliteit voldaan. In sommige, veelal stedelijke, gebieden nabij grote verkeersaders blijken echter nog overschrijdingen van de grenswaarden op te treden. Het gaat hierbij vooral om een te hoge jaargemiddelde concentratie van NO2. Door het treffen van maatregelen proberen gemeenten deze knelpunten aan te pakken omdat blijvende overschrijdingen in de toekomst voor Nederland tot EU-sancties kan leiden. Nederland voorziet echter dat in 2010 nog niet alle knelpunten ten aanzien van de jaargemiddelde concentratie van NO2 zijn opgelost. Daarom heeft het Rijk middels een nationaal actieplan voor luchtkwaliteit (het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL)) bij de EU uitstel (derogatie) aangevraagd (en op 7 april 2009 verkregen) om daarmee tijd te hebben om de knelpunten in groter verband, middels een nationaal pakket aan maatregelen op te lossen. Doel is daarbij om aan de hand van de te treffen maatregelen per 2010 voor PM10, en per 2015 voor NO2 overal in Nederland te kunnen voldoen aan de grenswaarden. Bijkomend doel is om in de tussenliggende jaren voldoende mogelijkheden te hebben om voorgenomen ruimtelijke ontwikkelingsprojecten doorgang te kunnen laten vinden.


9T3988.01/R0003/Nijm -6-

26 juni 2009

In aanvulling op de bestaande normen voor fijn stof en NO2 zal per 2015 aanvullende strengere Europese regelgeving ten aanzien van fijn stof van kracht worden 8. Daarbij gaat het om een Europese norm van 25 µg/m3 als jaargemiddelde concentratie voor PM2,5. Daarnaast komt er een grenswaarde van 20 µg/m3 als jaargemiddelde concentratie bepaald over metingen op stedelijke achtergrondlocaties (teneinde minder mensen langdurig bloot te stellen aan PM2,5) en zal er daadnaast een streefwaarde worden ingesteld om voor PM2,5 tot een vermindering van de stedelijke achtergrondconcentratie te komen van 15 tot 20% (te bereiken in 2020 ten opzichte van 2010). Implementatie van deze voorgenomen normen in het Nederlandse kader is vooralsnog niet aan de orde. Naast het moeten voldoen aan de Europese normen voor luchtkwaliteit is de tendens van het Rijk, provincies en gemeenten om in gezonde afweging met andere belangen te proberen een stap verder te gaan. Dit wordt ingegeven door het belang dat burgers momenteel hechten aan een gezonde leefomgeving en vanuit het besef dat minder luchtverontreiniging simpelweg beter voor de gezondheid is.

1.3

Overleg en samenwerking op regionaal niveau ten aanzien van luchtkwaliteit De gemeente Diemen maakt deel uit van het regionale samenwerkingsverband ‘Stadsregio Amsterdam’ welke wordt gevormd door Amsterdam en vijftien buurgemeenten. In dit verband worden regionale acties ter verbetering van de luchtkwaliteit ondernomen. Daarbij moet gedacht worden aan het promoten van roetfilters en concessieverlening voor buslijnen op basis van schone voertuigen. Als onderdeel van de Stadsregio Amsterdam valt de gemeente Diemen ook onder het Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit – Noordvleugel (RSL-NV) welke weer onderdeel uitmaakt van het NSL. Hierin neemt Diemen deel zonder bestuurlijk commitment aangezien in Diemen geen sprake is van knelpunten in de zin van overschrijdingen van de grenswaarden van NO2 en PM10. Een maatregel die deel uitmaakt van het RSL-NV is het instellen van een milieuzone in Amsterdam binnen de ring A10. Deze milieuzone heeft als doel om alleen schone vrachtwagens binnen te ring te laten rijden. Ten aanzien van de milieuzone heeft de gemeente Diemen aangedrongen op overleg en evaluatie van de maatregel, omdat het neveneffect ervan niet mag zijn dat de vrachtwagens die een grote negatieve bijdrage aan de luchtkwaliteit hebben hierdoor uitwijken naar de gemeente Diemen waar (nog) geen milieuzone van kracht is.

1.4

Luchtkwaliteitssituatie Diemen

1.4.1

Metingen en berekeningen Op basis van verspreidingsberekeningen is de luchtkwaliteit in de diverse wijken van Diemen in de afgelopen jaren over het algemeen al aanzienlijk verbeterd. Dit komt grotendeels door de lager wordende achtergrondconcentraties van fijn stof en NO2 welke onder andere het gevolg is van het schoner worden van het wegverkeer (lagere emissiekentallen). Deze verbetering is echter niet overal in Diemen even groot. Op een aantal plaatsen in Diemen is de luchtkwaliteit mogelijk zelfs verslechterd. De oorzaak voor een lokale verslechtering kan worden gezocht in een toename van het 8

http://www.milieuennatuurcompendium.nl/indicatoren/nl0237-Nationale-luchtkwaliteit:-overzicht-normen.html?i=1465


9T3988.01/R0003/Nijm -7-

26 juni 2009

verkeersaanbod en hiermee samenhangend een verminderde doorstroming van het verkeer. Om de luchtkwaliteitssituatie in Diemen in kaart te brengen zijn door TNO een tweetal onderzoeken uitgevoerd 9,10. Hierin zijn onder andere gedurende een jaar (periode 1-42005 tot en met 30-4-2006) de maandgemiddelde concentraties van NO2 gemeten op een 37-tal meetpunten. Daarnaast zijn vanaf eind december 2005 tot eind juni op drie locaties de daggemiddelde concentraties van fijn stof gemeten. Uit de metingen (uitgevoerd door TNO) is gebleken dat ter hoogte van de meetpunten nergens overschrijdingen plaatsvinden van de jaargemiddelde grenswaarden van fijn stof en NO2. Wel bleek de jaargemiddelde concentratie voor NO2 betrekkelijk hoog uit te vallen met op een 9-tal meetpunten waarden boven de 35 µg/m3. De daggemiddelde grenswaarde voor fijn stof werd gedurende de meetperiode op de drie meetlocaties op respectievelijk 15, 15 en 16 dagen overschreden. Na interpolatie blijkt dat voor de meetpunten geen overschrijding optreedt van het maximale toegestane aantal overschrijdingsdagen van 35 dagen na zeezoutcorrectie. Zoals in paragraaf 1.1.2 al is opgemerkt is minder waarschijnlijk dat bij een hoge concentratie van NO2 in de lucht de grootste negatieve gezondheidseffecten door NO2 zelf worden veroorzaakt. Wat echter wel het geval is, is dat NO2 als goede indicator wordt gezien van het mengsel aan luchtverontreiniging. Derhalve kan, met name als de verontreiniging in grote mate verkeersgerelateerd is, worden gesteld dat om het concentratieverloop van luchtverontreinigende stoffen (zoals fijn stof) vast te stellen er goed gebruik kan worden gemaakt van NO2 concentraties. Om de situatie inzichtelijk te maken is door Royal Haskoning, op basis van de jaargemiddelde waarden op de 37 meetpunten en met behulp van de door TNO reeds berekende concentratieverdeling van NO2, het concentratieverloop van NO2 in een deel van de gemeente inzichtelijk gemaakt. Dit is weergegeven in figuur 1.1. Hierbij dient te worden opgemerkt dat dit slechts een indicatie geeft van de luchtkwaliteit en dat het gaat om het jaar 2005-2006. De totale afbeelding inclusief legenda is te vinden in bijlage 1.

9

TNO-rapport | 2006-A-R0302/B

10

TNO-rapport | 2007-A-R0230/B


9T3988.01/R0003/Nijm -8-

26 juni 2009

Figuur 1.1 Indicatie van het concentratieverloop van NO2 op basis van meetresultaten (37 locaties in de periode april 2005-april 2006) en berekeningen (jaartal 2010).

Uit de afbeelding valt op te maken dat de luchtkwaliteit in de gemeente Diemen met name wordt beïnvloed door emissies van wegverkeer op de Rijkswegen A1 en A10. Ook langs de overige wegen door Diemen treedt er een kleine verhoging van de concentratie op. Naast metingen heeft TNO ook verspreidingsberekeningen uitgevoerd om de luchtkwaliteit in Diemen gegeven de bestaande situatie in kaart te brengen. Daarbij zijn de jaartallen 2004, 2010 en 2015 gehanteerd. Uit deze berekeningen volgt dat in 2004 voor NO2 in een zeer groot gebied de jaargemiddelde concentratie tussen de 35 en 40 µg/m3 ligt. Ook zijn voor 2004 voornamelijk op plaatsen langs de snelwegen overschrijdingen van de jaargemiddelde grenswaarde van 40 µg/m3 berekend. Voor 2010 wordt nog slechts op een 3-tal plaatsen een overschrijding berekend en in 2015 treden er nergens meer overschrijdingen van de grenswaarde voor NO2 op. Voor PM10 zijn nergens overschrijdingen berekend van de jaargemiddelde grenswaarde. Wel is berekend dat alleen in 2004 op een aantal plaatsen nog sprake was van een overschrijding van het maximale aantal van 35 overschrijdingsdagen van de daggemiddelde grenswaarde. 1.4.2

Beleving van de luchtkwaliteitssituatie De luchtkwaliteit is eigenlijk een ongrijpbaar onderdeel van de leefomgeving omdat het voor bewoners moeilijk direct zintuiglijk is vast te stellen, in tegenstelling tot bijvoorbeeld geluidsoverlast. Dit verklaart ook dat luchtkwaliteit bij een recente enquête onder de inwoners van Diemen naar verbeterpunten in de gemeente slechts in 10 van de 700 reacties wordt genoemd. Geluidsoverlast werd daarentegen in 50% van de reacties aangegeven als verbeterpunt. Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm -9-

26 juni 2009

Uit overleg met de gemeente kwam naar voren dat de grote aandacht die de afgelopen jaren door de media aan luchtkwaliteit wordt geschonken, maakt dat het onderwerp ook bij bewoners in toenemende mate vragen en zorgen op begint te roepen. Dit maakt bijvoorbeeld dat reeds bestaande gezondheidsklachten zoals astma sneller worden geassocieerd met de luchtkwaliteit. In Diemen staan daarnaast de plannen voor het verbreden van de rijkswegen A1 en A10-Oost volop in de belangstelling. Hierdoor zou het wegverkeer op deze wegen in de toekomst nog verder toe kunnen nemen en zou de luchtkwaliteit weer aanzienlijk kunnen verslechteren. Met het oog op de mogelijke verbreding voert de gemeente Diemen momenteel al intensief overleg met Rijkswaterstaat (RWS) om te komen tot een concreet inpassingspan waarbij luchtkwaliteit wordt gekoppeld aan innovatieve maatregelen voor het reduceren van het verkeersgeluid. Naast het inpassen van de snelwegverbreding wenst Diemen ook een onderhoudsprogramma van de verschillende rijkswegen met RWS overeen te komen. Verder is er in Diemen de nodige aandacht voor de luchtkwaliteit in en om scholen en crèches. Weliswaar kunnen de gezondheidsklachten ten aanzien van de binnenlucht meestal worden gerelateerd aan een slechte ventilatiegraad van gebouwen en verschilt de oorzaak van de klachten dus met de klachten die verband houden met de luchtkwaliteit van de buitenlucht. Desondanks worden binnenlucht en buitenlucht, wanneer het onderwerp luchtkwaliteit ter sprake komt, vaak met elkaar verward. Vanwege het belang van een goede gezondheid voor een gevoelige groep zoals kinderen is door de gemeente besloten om extra aandacht te geven aan het waarborgen van een goede binnenluchtkwaliteit. Daarbij gaat het om voorlichting, eventueel het verrichten van metingen en daarnaast het overwegen van het zuiveren of filteren van de lucht bij bestaande of nieuwe crèches en schoolgebouwen. Dergelijke maatregelen hebben dus geen effect of de kwaliteit van de buitenlucht. Samenvattend kan worden gesteld dat de luchtkwaliteit in Diemen momenteel de nodige aandacht krijgt en in toenemende mate belangrijk wordt gevonden. De aandacht voor het onderwerp luchtkwaliteit zal momenteel waarschijnlijk nog verder toenemen naarmate de plannen voor uitbreiding van de A1 en A10 concreter worden. Om de luchtkwaliteit in Diemen daarnaast verder te waarborgen (ook met het oog op de mogelijke verbreding van de rijkswegen) heeft de fractie van GroenLinks eind januari 2009 een motie ingediend waarin wordt verzocht tot het in het actieplan opnemen van het monitoren van de fijn stofconcentraties en de gezondheid in Diemen. Op welke wijze zou moeten gebeuren wordt in de motie niet aangegeven. De motie is opgenomen in bijlage 2.


9T3988.01/R0003/Nijm - 10 -

26 juni 2009

2

GEMEENTEBELEID DIEMEN EN DEFINIËREN AMBITIENIVEAU Om tot een structurele aanpak van verschillende milieuaspecten te komen is besloten om een Milieuvisie voor de periode 2009-2020 op te stellen. In dit ‘Milieubeleidsplan Diemen 2009-2020’ wordt het voorgenomen beleid van de gemeente Diemen ten aanzien van de aspecten bodem, geluid, lucht, externe veiligheid en klimaat in globale zin vastgelegd. Daarbij wordt de huidige situatie afgezet tegen de wettelijke normen uit de Wet milieubeheer. Daarnaast wordt in de Milieuvisie ten aanzien van het ambitieniveau ingegaan op de normen uit de Handreiking milieukwaliteit in de leefomgeving (MILO). In de Milieuvisie wordt geconcludeerd dat de MILO-normen in Diemen niet haalbaar zijn. Hoofdstuk 4 van deze Milieuvisie betreft het onderdeel luchtkwaliteit. Een samenvatting van dit hoofdstuk wordt in onderstaande paragraaf 2.1 gegeven.

2.1

Milieuvisie ten aanzien van luchtkwaliteit Voor het aspect luchtkwaliteit is er door de gemeente tot op heden geen structureel beleid vastgesteld. Besloten is dat dit in de toekomst wel vorm dient te krijgen middels onderhavig actieplan. Doelstelling: de gemeente zet in op een duurzame en toekomstbestendige inpassing van de rijkswegen A1 en A10-Oost. Het treffen van maatregelen bij de rijkswegen heeft het grootste effect op het verbeteren van de luchtkwaliteit in Diemen. Het gemeentelijke wegennet biedt nauwelijks mogelijkheden om hoofdverkeersstromen te wijzigen. Wel kunnen maatregelen worden getroffen waardoor, in samenhang met het terugdringen van het geluidsniveau, de luchtverontreiniging iets kan worden teruggebracht. Om de luchtverontreiniging verder tegen te gaan onderscheid de gemeente twee categorieën van maatregelen (in volgorde van voorkeur): • Bestrijding van luchtverontreiniging aan de bron: schonere voertuigen en toestellen (voor onder andere diverse verwarmingsinstallaties gelden emissie-eisen), wijziging van verkeersstromen; beperken van vervuilend (vracht)verkeer in bepaalde gebieden; • Maatregelen tussen bron en ontvanger: medebenutting van geluidsschermen en – wallen, afstand houden. Per maatregel is het belangrijk om steeds weer de kosten tegen de baten af te wegen. Daarnaast geeft de gemeente in eerste instantie prioriteit geven aan gebieden met de hoogste concentraties luchtverontreiniging. Daarbij zal uit worden gegaan van de door TNO gemeten en berekende waarden. Lokale bronnen in Diemen zorgen nauwelijks voor een toename van fijn stof (de achtergrond wordt verhoogd van 28 tot 30 µg/m3) maar wel hier en daar voor een forse toename van stikstofdioxide (de achtergrond wordt verhoogd van 23 tot 25-40 µg/m3). Doelstelling: als prioriteit dient in woongebieden met de hoogste concentraties luchtverontreiniging, op dit moment betreft dit met name stikstofdioxide, de luchtkwaliteit te worden verbeterd. Bijkomend effect zal kunnen zijn dat ook elders de luchtkwaliteit verbetert, ook voor fijn stof. Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm - 11 -

26 juni 2009

2.2

Ambitieniveau van het actieplan

2.2.1

Vrij te maken budget Om te komen tot een verbetering van de luchtkwaliteit zullen maatregelen getroffen moeten worden. In de regel kosten dergelijke maatregelen geld en tevens zal het instellen van een maatregel een eenmalige of mogelijk zelfs blijvende inspanning van de gemeente vragen. Voor het kunnen vaststellen van een maatregelenpakket dient daarom eerst nog door de gemeenteraad te worden bepaald wat het ambitieniveau zal worden ten aanzien van luchtkwaliteit. Dit bepaalt namelijk hoeveel geld en tijd er voor het project worden vrijgemaakt. De gemeente denkt daarbij zelf grofweg aan drie ambitieniveaus, te weten: 1. Geen meerkosten ten opzichte van kosten van wettelijke verplichtingen; 2. Het vrijmaken van een jaarlijks budget van bijvoorbeeld 50.000 euro voor het instellen van de meest rendabele maatregelen; 3. Een verbetering van de luchtkwaliteit verdient prioriteit, het budget wordt afgestemd op een maximaal haalbare reductie.

2.2.2

Overwegingen vanuit realiteitszin Bij het opstellen van plannen om de luchtkwaliteit in Diemen te verbeteren is het zaak om de werkelijkheid niet uit het oog te verliezen. Diemen ligt in een gebied met relatief hoge achtergrondconcentraties en de aanwezigheid van diverse (snel)wegen die zeer intensief worden gebruikt zijn een gegeven. Wonderen ten aanzien van verbeteringen op gebied van luchtkwaliteit mogen daarom niet zonder meer worden verwacht. Het is evident dat het de voorkeur heeft om de bijdragen van deze bronnen fors te reduceren, in plaats van het treffen van lokale maatregelen die een kleinschaliger en locaal effect hebben. Voor wat betreft de snelwegen geldt dat de gemeente echter weinig formeel zeggenschap heeft om maatregelen te treffen. De gemeente heeft echter wel in de vorm van een overeenkomst met RWS inspraak verkregen in de aard en omvang van te treffen maatregelen. Uitgaande van bovenstaande overweging kan het wenselijk zijn om te streven naar maatregelen die elkaar versterken. Als voorbeeld zou kunnen worden gedacht aan een maatregel waardoor inwoners van Diemen worden gestimuleerd om in de toekomst in plaats van met de auto, met het openbaar vervoer en de fiets te reizen. Omdat reizen per openbaar vervoer en fiets schoner is draagt dit direct bij aan een betere luchtkwaliteit. Een neveneffect van deze maatregel kan echter zijn dat hierdoor ook de doorstroming op de A1 verbeterd. Het is denkbaar dat dit bijeffect in grotere mate bijdraagt aan een verbetering van de luchtkwaliteit dan de maatregel zelf. Ook is het overwegen waard dat specifiek wordt gezocht naar maatregelen die ook naast een verbetering ten aanzien van luchtkwaliteit ook andere positieve effecten sorteren. Daarbij kan worden gedacht aan aspecten ten aanzien van leefbaarheid, gezondheid, geluidsoverlast, duurzaamheid, verkeersveiligheid en klimaat. Wanneer verschillende aspecten hand in hand gaan is vanuit kostenoogpunt wellicht een groter pakket aan maatregelen te realiseren.


9T3988.01/R0003/Nijm - 12 -

26 juni 2009

Met de realiteitszin in het achterhoofd zou ook besloten kunnen worden om te kiezen voor een (deels) alternatieve insteek van het actieplan. Daarbij kan worden gedacht aan een experimentele aanpak of aan een aanpak waarin wordt gestreefd naar het zijn van een voorbeeldfunctie voor andere gemeenten. Dit zou kunnen worden opgevat als een constructieve benadering welke zich vooral op de langere termijn richt. Het positieve effect op de luchtkwaliteit wordt dan pas echt zichtbaar indien de bewezen oplossingen op grotere schaal worden toegepast, bijvoorbeeld in de buurgemeente Amsterdam. Bovenstaande overwegingen beschouwend is een aanpak waarbij maatregelen die verschillende (neven)effecten met zich meebrengen zeker het overwegen waard. Hiermee wordt gedoeld op maatregelenpakketten die elkaar in de tijd deels overlappen en daarnaast grotendeels onafhankelijk kunnen worden gezien van het ambitieniveau waarop uiteindelijk wordt ingestoken. Daarbij kan worden gedacht aan de volgende onderverdeling: • Op korte termijn te implementeren en direct (lokaal) effect (standaardmaatregelen) • Op korte termijn te implementeren waarbij het doel is dat het effect als een olievlek verder doorgroeit. • Maatregelen om op termijn naar toe te werken (technische ontwikkelingen) Gemeenten als Utrecht en Amsterdam zijn de afgelopen jaren reeds met eigen actieplannen11,12 gekomen om de luchtkwaliteit te verbeteren. De insteek van onderhavig actieplan wijkt deels af van deze actieplannen. De reden hiervoor is dat de gemeente Diemen op een viertal belangrijke punten verschilt van Amsterdam en Utrecht, te weten: 1. Diemen heeft in tegenstelling tot de gemeenten Amsterdam en Utrecht geen knelpunten die ten aanzien van het voldoen aan de grenswaarden uit de ‘Wet luchtkwaliteit’ op korte termijn opgelost dienen te worden; 2. De omvang van de gemeente Diemen biedt mogelijkheden om acties kleinschalig te testen en te evalueren. 3. De situatie omtrent luchtkwaliteit biedt aanleiding om nieuwe maatregelen en ontwikkelingen op korte termijn kleinschalig uit te testen. Op diverse locaties in Diemen liggen de concentraties net onder de wettelijke grenswaarden. Bepaalde ontwikkelingen (wetgeving ten aanzien van PM2,5 en met name de verbreding van de Rijkswegen A1 en A10) kunnen ertoe leiden dat in de toekomst niet meer overal in Diemen aan de grenswaarden zal worden voldaan. Voor de gemeente is het wenselijk te anticiperen op knelpunten die zich hieromtrent kunnen voordoen. 4. Door de aard en omvang van de gemeente is het onmogelijk om een maatregel als een milieuzone in te stellen. In regionaal verband bestaan daartoe wel mogelijkheden, waarmee samenwerking met enkele buurgemeenten of de Stadsregio Amsterdam wordt gestimuleerd.

11

Lucht voor ambitie, Actieplan luchtkwaliteit Utrecht 2008, ref: ALU2008_versie_02092008

12

Actieplan Luchtkwaliteit Amsterdam, de Amsterdamse aanpak van de luchtverontreiniging


9T3988.01/R0003/Nijm - 13 -

26 juni 2009

3

MOGELIJKE MAATREGELEN In dit hoofdstuk komt eerst de zoektocht naar ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit aan de orde en wordt ingegaan op de resultaten van deze zoektocht. Vervolgens wordt er nader ingegaan op de diversiteit van effecten die een maatregel kan hebben en wordt kort ingegaan op het belang van het gekozen ambitieniveau. Aansluitend volgt een beschouwing van de overwegingen die een rol kunnen spelen bij het selecteren van de maatregelen en acties. Om tot meer uitgewerkte acties te komen is het van belang dat de meest beloftevolle maatregelen verder worden geselecteerd en worden uitgewerkt. Het idee is om hiervoor in eerste instantie per potentiële actie een maatregelensheet in te vullen. Deze actiesheet wordt als afsluiting van dit hoofdstuk gepresenteerd.

3.1

Ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit Bij het opstellen van een plan van aanpak om te komen tot een maatregelenpakket is ter voorbereiding op het overleg van 4 september 2008 reeds een start gemaakt met het in kaart brengen van reeds bestaande maatregelen en oplossingen. Deze zijn geïnspireerd op de volgende bronnen: • De publicatie ‘Wegen naar een schonere lucht’ van het nationale kennisplatform CROW; • De Saneringstool welke is opgesteld door Goudappel Coffeng; • Het Actieplan Luchtkwaliteit Amsterdam. De lijst is aangevuld met een aantal overige maatregelen waaraan gedacht zou kunnen worden. Naast een opsomming van mogelijke maatregelen is in het plan van aanpak al aangegeven dat iedere maatregel een verschillend effect kan sorteren. Zo kunnen maatregelen verschillende uitwerkingen hebben ten aanzien van luchtkwaliteit, maar kan een maatregel ook op andere vlakken (zoals ruimtelijke ordening) een positief of negatief effect hebben. Ter aanvulling van de voor het overleg van 4 september 2008 bedachte oplossingen is bekeken of de lijst met nieuwe ideeën uitgebreid zou kunnen worden. Hiervoor zijn meerdere actieplannen bekeken en is actief gezocht naar nieuwe oplossingen en technieken die voor een verbetering van de luchtkwaliteit kunnen zorgen. De uiteindelijke lijst met bedachte ideeën is te vinden in bijlage 3. Uit deze lijst zal een eerste selectie van maatregelen worden gemaakt en zullen tevens maatregelen worden samengesteld welke uiteindelijk het actieplan kunnen gaan vormen. De ideeën zijn ingedeeld in verschillende groepen om enige structuur aan te brengen. Hierover dient opgemerkt te worden dat sommige van de ideeën nog erg generiek zijn terwijl andere in de omschrijving tamelijk specifiek zijn. Ook kan het zijn dat maatregelen in een andere categorie ingedeeld zouden kunnen worden. Het betreft dan ook een eerste overzicht welke niet statisch opgevat behoort te worden. Daarnaast is het mogelijk de lijst in een later stadium verder aan te vullen. De groepen zijn: • Verkeerssituatiegerichte maatregelen; • Personenautoverkeer; • Zwaar verkeer; • Scheepvaart; • Alternatieven op gebied van mobiliteit; Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm - 14 -

26 juni 2009

• • • • •

Aanpassingen op het gebied van infrastructuur; Wetgeving; Innovatieve maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit; Overige maatregelen; Aanvullende deel- en submaatregelen.

De volgorde van de ideeën is willekeurig gekozen omdat pas in een nader stadium overwogen zal worden welke maatregelen uitgevoerd zullen worden.

3.2

Diversiteit van effecten van maatregelen Een maatregel die wordt ingesteld om de luchtkwaliteit te verbeteren staat eigenlijk nooit volledig op zichzelf. Met op zichzelf staan wordt bedoeld dat het alleen effect heeft op het aspect luchtkwaliteit en het effect enkel lokaal optreedt. Een verlaging van de uitstoot van fijn stof in Diemen zal elders namelijk een lagere achtergrondconcentratie tot gevolg hebben, hoe miniem deze afname ook kan zijn. Een zuiniger auto van een inwoner in Diemen zal ook elders bijdragen aan een lagere emissie dan voorheen, tenzij de zuinigere wagen juist aanleiding is om maar meer te gaan rijden. Daarnaast kan een maatregel ook als voorbeeld dienen voor een andere partij waardoor het totale effect op termijn groter wordt. Al met al is het netto effect van een maatregel vaak moeilijk in te schatten, bovenal als er naast een effect voor de luchtkwaliteit ook sprake is van bijvoorbeeld geluidsreductie. Een ander aspect waar rekening mee gehouden zou moeten worden is de tijdspanne van een maatregel. Sommige oplossingen zijn misschien van tijdelijke aard en zullen worden achterhaald door vooruitgang in de techniek. Ook is het mogelijk dat een maatregel pas over een termijn van enkele jaren ingevoerd kan worden of naar verloop van tijd een toenemend of afnemend effect sorteert. Onderstaand overzicht beschrijft een aantal effecten en neveneffecten waar bij het selecteren van een maatregelenpakket rekening mee gehouden zou kunnen worden: • Lokaal effect – globaal/verstrekkend effect; • Neveneffect op emissiebronnen buiten de gemeente Diemen; • Doorwerking ook buiten de gemeente (bijvoorbeeld het verplaatsen van verkeersstromen); • Voorbeeldfunctie voor burgers of voor andere gemeenten; • Inspiratie om overige reductiemaatregelen in te zetten; • Testfunctie; • Positieve / negatieve orde effecten (bijvoorbeeld de verkeersdoorstroming); • Positieve / negatieve neveneffecten (bijvoorbeeld: geluid, duurzaamheid, verkeerstechnisch, financieel); • Effect ten aanzien van de ruimtelijke ordening; • Effect ten aanzien van het aantal blootgestelden of mate van blootstelling; • Netto effect van de maatregel op de luchtkwaliteit; • Tijdelijk effect, positief effect op termijn, op termijn in te voeren; • Soort van maatregel, effect op het leven en/of op de beleving van burgers.


9T3988.01/R0003/Nijm - 15 -

26 juni 2009

3.3

Overwegingen bij het selecteren van maatregelen In het proces om te komen tot een set aan maatregelen zal niet alleen naar de effecten van de maatregelen afzonderlijk moeten worden gekeken. Zo is het mogelijk dat de ene maatregel de andere maatregel overbodig maakt. Indien bijvoorbeeld wordt overgegaan op de aanschaf van een elektrische auto in het jaar 2012 dan houdt vanaf dat moment het positieve effect van een roetfilter op de te vervangen dieselauto op te bestaan. Dit aspect dient reeds bij het selecteren van acties te worden beschouwd. Het is eveneens belangrijk om te kijken naar de prioriteiten die de gemeente stelt ten aanzien van het verbeteren van de luchtkwaliteit. In paragraaf 2.1 zijn daarvoor reeds de volgende doelstellingen geformuleerd: • Doelstelling 1: de gemeente zet in op een duurzame en toekomstbestendige inpassing van de rijkswegen A1 en A10-Oost. Het treffen van maatregelen bij de rijkswegen heeft het grootste effect op het verbeteren van de luchtkwaliteit in Diemen. • Doelstelling 2: als prioriteit dient in woongebieden met de hoogste concentraties luchtverontreiniging, op dit moment betreft dit met name stikstofdioxide, de luchtkwaliteit te worden verbeterd. Bijkomend effect zal kunnen zijn dat ook elders de luchtkwaliteit verbetert, ook voor fijn stof. Een aantal andere criteria en aspecten verdienen daarnaast aandacht. Deze zullen een belangrijke rol spelen bij het al dan niet selecteren van een potentiële maatregel. Het gaat daarbij om de volgende aandachtspunten: • Voorkeur voor toekomstgerichte en structurele verbeteringen; • Voorkeur voor het vermijden van mogelijk intern tegenstrijdige maatregelen zoals: o Afsluiten van wegen en instellen van omleidingen (locaal lagere emissies) wat resulteert in extra voertuigkilometers elders (netto hogere emissies); o Verbeteren doorstroming (= lager emissie) door lagere snelheden (= hogere emissie); o Wijken autoluw (= lagere emissie) maken door verkeersdrempels (= hogere emissie); • Zorgvuldigheid bij maatregelen die mensen kan treffen in hun belang. Belangrijk is hierbij om te wegen op effectiviteit ten aanzien van luchtkwaliteit af te wegen tegen het effect op de burgers. Te denken valt aan: o Gedifferentieerde parkeertarieven (mogelijk resulteert dit in netto meer voertuigkilometers voor het vinden van een parkeerplaats buiten de zone); o Sloopsubsidies van oude auto’s en oldtimers; o Milieuzones voor personenverkeer / autoluw centrum; o Aanvullende snelheidslimieten; o Ontlasten knelpunten door omleidingen; o Wegversmallingen; o Grootschalige plaatsing schermen; o Beperkende maatregelen burgers (open haard en vuurwerk); o Overige dwingende maatregelen; • Vermijden grootschalige inzet van onbewezen (innovatieve) maatregelen; • Vermijden van maatregelen waar elders in de praktijk slechte ervaringen mee zijn; • In laatste instantie kiezen voor maatregelen die leiden tot het verdunnen van emissies (end of pipe maatregelen). De inspanning en deskundigheid die voor het implementeren van een maatregel nodig zijn spelen natuurlijk ook een rol. In sommige gevallen zal de gemeente niet over Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm - 16 -

26 juni 2009

voldoende mankracht, budget of kennis beschikken om een actie uit te voeren. Eén of meer andere partijen kunnen in dat geval actief bij de plannen betrokken te worden. Tot slot zal natuurlijk nog moeten worden bekeken of een oplossing al voorbij het stadium van concept is en daadwerkelijk nu, of in de nabije toekomst geïmplementeerd kan worden.

3.4

Maatregelsheet De ideeën die, onafhankelijk van het ambitieniveau waartoe de gemeente uiteindelijke zal besluiten, de meeste potentie hebben zullen verder worden uitgewerkt. Dit gebeurt in eerste instantie door het invullen van een maatregelsheet/actiesheet welke is weergegeven in onderstaand figuur 3.1. Na een eerste selectie van potentiële acties in hoofdstuk 4 zal deze sheet per actie nader worden ingevuld. Figuur 3.1: voorbeeld van de maatregelsheet waar iedere actie in wordt toegelicht Actie x: Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel: Doel: Beschrijving effect luchtkwaliteit: Realiseerbaarheid: Omschrijving realiseerbaarheid:

Effecten Ambitieniveau: Investeringskosten: Terugkerende kosten: Ingang en omvang effect luchtkwaliteit: (Effect bij wetgeving PM2,5)

Invullen indien relevant

Beschrijving neveneffecten:

Nadere invulling Trekker: Betrokkenen: Capaciteit: Planning: Monitoring:

Overige opmerkingen:


9T3988.01/R0003/Nijm - 17 -

26 juni 2009

4

MAATREGELENPAKKET(TEN) Uit de maatregelen, die vermeld staan in bijlage 3, zijn door Royal Haskoning potentiële acties afgeleid die daadwerkelijk (direct, indirect of op termijn) bij kunnen dragen aan het verbeteren van de luchtkwaliteit in Diemen. Dit selectieproces heeft in feite iteratief plaatsgevonden aan de hand van het overwegen van de effecten welke zijn genoemd in paragraaf 3.2 (diversiteit van effecten van maatregelen) in combinatie met het rekening houden met aspecten als mogelijk draagvlak onder de bevolking, mogelijkheden en beperkingen van de gemeente Diemen en wenselijkheid van de maatregel. Tot welke set aan maatregelen uiteindelijk besloten zal worden volgt na inspraak op het voorstel dat hiervoor door het college wordt opgesteld. In paragraaf 4.1 wordt kort een omschrijving per actie gegeven en in bijlage 4 is per actie een uitgebreide invulling en uitleg opgenomen. Het tweede deel van dit hoofdstuk geeft in tabelvorm een overzicht van de belangrijkste kenmerken per actie. Dit gebeurt op objectieve wijze zonder een oordeel te geven over welke maatregelen de beste zijn. Uiteindelijke selectie zal namelijk pas plaats kunnen nadat een ambitieniveau ten aanzien van luchtkwaliteit is bepaald en de verschillende mogelijkheden door belanghebbenden zijn afgewogen. Voor de discussie omtrent dit onderwerp kan de gepresenteerde actie/maatregelmix evenwel het startpunt vormen.

4.1

Overzicht van potentieel actiepakket Uit de gepresenteerde maatregelen van paragraaf 3.1 en bijlage 3 is uiteindelijk een set van 21 acties uitgewerkt welke samen het voorlopige actiepakket luchtkwaliteit Diemen vormen. In deze paragraaf is de volledige lijst van acties weergegeven zonder de verdere uitwerking. Een uitwerking per actie is opgenomen in bijlage 4. Het dient te worden benadrukt dat de volgorde van de diverse acties in principe willekeurig is gekozen en dat er geen hoofdgroepen zijn aangebracht. De reden voor deze keuze ligt in het feit dat pas in een later stadium door de gemeenteraad besloten zal worden welke acties daadwerkelijk uitgevoerd gaan worden. Daar komt bij dat het binnen een actie veelal ook nog noodzakelijk zal zijn om de specifieke invulling nader te definiëren. De acties die zijn geselecteerd om verder uit te werken of eerst te onderzoeken op financiële haalbaarheid zijn: • Actie 1: Onderzoek naar toepassen van innovatieve technieken op en langs de A1 en A10 (samen met het Rijk); • Actie 2a: Schoner maken gemeentelijk wagenpark; • Actie 2b: Schoon maken gemeentelijk wagenpark; • Actie 3: Promoten en ondersteunen gebruik deelauto’s; • Actie 4: Promotiestands luchtkwaliteit bij een evenement in Diemen; • Actie 5: Voorlichting over luchtkwaliteit (op de website van de gemeente Diemen); • Actie 6: Realiseren tanklocatie schone brandstoffen en laadpunten voor elektrische auto’s; • Actie 7: Overleg met bedrijven in Diemen over maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit; • Actie 8: Promoten van ‘Het nieuwe rijden’; • Actie 9: Onderzoek naar verbeteren doorstroming van verkeer; • Actie 10: Subsidieverlening roetfilters op dieselwagens; Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm - 18 -

26 juni 2009

• • • • • • • • •

Actie 11: Stimuleren OV-gebruik door burgers; Actie 12: Stimuleren van het fietsgebruik door burgers; Actie 13: Promoten van het gebruik van elektrische brommers / scooters; Actie 14: Aanleggen en verbeteren vegetatie; Actie 15: Lobby voor schone brandstoffen en roetfilters voor binnenvaartschepen; Actie 16: Onderzoek naar het gebruik van elektrische vuilniswagens; Actie 17: Onderzoek naar het aanleggen van nieuwe doorlopende fietspaden (richting Amsterdam) en het verbeteren van bestaande fietspaden; Actie 18: Voorlichting over luchtkwaliteit en binnenluchtkwaliteit; Actie 19: Stimuleren combinatie werken en wonen in Diemen.

Van de overige centrale acties zal bekeken kunnen worden of ze in regionaal verband opgepakt of nog verder verbeterd kunnen worden: • Actie 20: Concessieverlening buslijnen en taxi’s op basis van schone voertuigen; • Actie 21: Overwegen van het instellen van een regionale milieuzone en dynamisch verkeersmanagement. Ongeveer de helft van de gepresenteerde acties zijn in vergelijkbare vorm terug te vinden in de actieplannen die de afgelopen jaren door diverse Nederlandse gemeenten zijn opgesteld. Een overzicht van de actieplannen die via internet zijn ingezien ter voorbereiding van het tot stand komen van onderhavig actieplan is terug te vinden in de literatuurlijst (hoofdstuk 7). Deze acties zijn voor zover in dit stadium mogelijk is afgestemd op de situatie in Diemen. Het overige deel van geselecteerde acties is niet eerder als zodanig in een actieplan luchtkwaliteit opgenomen. Indien besloten wordt om een deel van deze acties in het definitieve actieplan op te nemen kunnen deze actie andersom ook weer als inspiratiebron of proefproject voor overige overheden dienen.

4.2

Kenmerken per actiemaatregel De acties zijn in bijlage 4 veelal uitgebreid toegelicht. Voor het overzicht wordt in tabel 4.1 een samenvatting gegeven van de voornaamste kenmerken per maatregel. Hierbij is het van belang om te realiseren dat het in veel gevallen nog zeer onzeker is hoe een maatregel precies uit zal pakken en wat bijvoorbeeld de exacte kosten bij uitvoering zullen zijn. Daarnaast is bewust geen waardeoordeel aan de kenmerken gekoppeld. Het samenstellen van het definitieve actieplan is in dit stadium immers niet aan de orde.


9T3988.01/R0003/Nijm - 19 -

26 juni 2009

Tabel 4.1 Aantal van de verschillende kenmerken per actie gespecificeerd (in willekeurige volgorde)


9T3988.01/R0003/Nijm - 20 -

26 juni 2009

5

EVALUATIE EN CONCLUSIES Uit de gepresenteerde ideeën in hoofdstuk 3 en de 21-tal daarvan afgeleide acties in hoofdstuk 4 blijkt dat er veel mogelijkheden zijn om direct of indirect als gemeente Diemen te werken aan het waarborgen en mogelijk verbeteren van de luchtkwaliteit voor haar inwoners. Deze acties zijn ruwweg onder te verdelen in de volgende categorieën: • Maatregelen die emissies verminderen; • Maatregelen die emissies voorkomen; • Maatregelen ter voorkoming van blootstelling aan emissies; • Acties die aanzetten tot het bewust verminderen of voorkomen van emissies; • Acties om gedragsverandering te stimuleren. Dit moet resulteren in een vermindering of voorkoming van emissies (voorbeeldfunctie); • Maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren; lucht zuiveren en concentraties verdunnen. Er kan daarnaast worden geconcludeerd dat in onderhavig onderzoek geen harde uitspraken worden gedaan over het netto effect dat de acties zullen hebben op de luchtkwaliteit in Diemen. Ondanks dat het wenselijk is om in dit stadium al inzicht te hebben op de netto effecten is deze vraag namelijk onmogelijk direct te beantwoorden. Het totale netto effect zal in het bijzonder afhangen van de schaal waarop maatregelen op termijn kunnen worden doorgevoerd en de (orde) effecten die een maatregel teweeg brengt. Verder zal nog moeten worden bepaald welke acties daadwerkelijk zullen worden geïmplementeerd. Vast staat dat de acties over het algemeen veel tijd en geld zullen kosten om tot stand te brengen. Ook zullen diverse acties in de toekomst nog een tijdsinspanning en budget vergen. Het is zaak om hier als gemeente creatief mee om te springen. Aan de ene kant kan het benodigde budget en inspanning worden gelegitimeerd door te kiezen voor maatregelen die breed worden gedragen en enthousiast worden ontvangen. Anderzijds is het waarschijnlijk voor veel acties mogelijk om krachten te bundelen door samenwerking met andere projecten, aandachtsvelden, marktpartijen of andere overheden. Vervolgtraject Voordat het de definitieve acties kunnen worden geselecteerd zal eerst nader overleg plaats moeten vinden. Zo zal onderhavig actieplan worden voorgelegd aan de gemeenteraad van Diemen en zal deze zijn ambitie uit moeten spreken ten aanzien van de luchtkwaliteit. Discussie van onderhavig document kan vervolgens leiden tot: • Nadere invulling van de acties; • Komen tot nieuwe acties; • Samenvoegen van acties; • Toewerken naar vaststelling van de uit te voeren acties. Daarnaast kunnen vanuit de inspraak ook aanvullingen of veranderingen worden voorgesteld en kan blijken dat aanvullend onderzoek naar de haalbaarheid of effecten (op de luchtkwaliteit) van de acties noodzakelijk is.


9T3988.01/R0003/Nijm - 21 -

26 juni 2009

Met het opleveren van het actieplan houdt het traject derhalve niet op. De luchtkwaliteit in Diemen kan namelijk alleen verbeteren indien acties daadwerkelijk worden uitgevoerd. Mogelijk hoeft daarbij niet voor iedere actie te worden gewacht op definitieve goedkeuring door de gemeenteraad en kunnen de acties uit het actieplan navolging of bijval krijgen in andere gemeenten zodat niet alleen de lokale bijdrage maar ook achtergrondconcentraties op termijn lager kunnen uitvallen.


9T3988.01/R0003/Nijm - 22 -

26 juni 2009

6

AFKORTINGEN EN BEGRIPPEN CO2

Koolstofdioxide, maakt het grootste deel van de broeikasgassen uit en wordt daarom als aanduiding voor het versterkte broeikaseffect (opwarming van de aarde) gebruikt. CNG Compressed Natural Gas COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease, verzamelnaam voor de luchtaandoeningen chronische bronchitis en longemfyseem. CROW Centrum voor Regelgeving en Onderzoek in de Grond-, Water- en Wegenbouw en de Verkeerstechniek. Organisatie die kennis over verkeer en vervoer bundelt. Emissie De uitstoot van stoffen Euronorm Europese emissiestandaard voor (nieuwe) voertuigen. Euro 0 dateert van 1988 en Euro 5 wordt in 2009 voor personenauto’s ingevoerd. GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst GVB Gemeentelijk vervoersbedrijf Amsterdam g/vkm Maat voor de uitstoot van voertuigen (gram per gereden voertuigkilometer) Hybride auto Auto die gebruikmaakt van twee verschillende aandrijfsystemen. Vaak een combinatie van brandstof en elektrisch aandrijfsysteem. LPG Liquified Petroleum Gas Luchtkwaliteit Aanduiding van de mate (concentratie) waarin schadelijke stoffen in de lucht zitten. De luchtkwaliteit bestaat uit de achtergrondconcentratie plus de bijdrage van lokale emissiebronnen. MILO Milieukwaliteit in de leefomgeving MNP Milieu- en Natuurplanbureau (sinds april 2008: Planbureau voor de Leefomgeving) NO2 Stikstofdioxide: giftig roodbruin gekleurd gas, ontstaat bij verbrandingsreacties NOx Stikstofoxiden: verzamelnaam voor verbindingen van stikstof en zuurstof, ontstaat bij alle vormen van verbranding op hoge temperatuur NSL Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit, voorstel van de Nederlandse overheid met alle maatregelen en initiatieven ter verbetering van de luchtkwaliteit in Nederland voor de komende jaren. OV openbaar vervoer PM0,1 Deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer (ultrafijn stof (UFS) / elementair koolstof (EC)) PM2,5 Deeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer PM10 Fijn stof (Particulate matter), in de lucht zwevende deeltjes met een aërodynamische diameter kleiner dan 10 micrometer RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu RWS Rijkswaterstaat SO2 Zwaveldioxide, belangrijkste verbrandingsproduct van zwavel in de lucht VROM Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Wlk De ‘Wet luchtkwaliteit’, hoofdstuk 5, titel 5.2 van de Wet milieubeheer waarin de luchtkwaliteitsnormen zijn vastgelegd. Turborotonde Speciale vorm van een meerstrooksrotonde. Kenmerken zijn de ovale vorm en de spiraalbelijning van de rijstroken. TiO2 Titaniumdioxide, wordt om zijn fotokatalytische eigenschappen gebruikt voor het verbreken van organische verbindingen.


9T3988.01/R0003/Nijm - 23 -

26 juni 2009

7

LITERATUUR Actieplannen van overige gemeenten en overheden •

“Actieplan Luchtkwaliteit 2007-2010” (Ridderkerk)

•

“Actieplan Luchtkwaliteit Amstelveen, 2007-2015”

•

“Actieplan Luchtkwaliteit Amsterdam, de Amsterdamse aanpak van de luchtkwaliteit”

•

“Actieplan Luchtkwaliteit Den Haag 2007-2015”

•

“Actieplan Luchtkwaliteit (gemeente Heusden)”

•

“Actieplan Luchtkwaliteit zeehavens”

•

“Gemeente Heerlen, Luchtkwaliteitsplan, Eindconcept”

•

“Lucht voor ambitie, Actieplan luchtkwaliteit Utrecht, 2008”

•

“Luchtkwaliteitplan Roermond 2004/2005, Actualisatie luchtkwaliteit, inventarisatie van knelpunten en maatregelen”

•

“Ontwerp Actieplan luchtkwaliteit 2007-2015, Gemeente Leidschendam-Voorburg

•

“Regionaal Actieplan Luchtkwaliteit, eindrapport” (stadsregio Amsterdam)

•

“Rotterdamse Aanpak Luchtkwaliteit, Uitwerking van de bestuursopdracht Luchtkwaliteit”


9T3988.01/R0003/Nijm - 24 -

26 juni 2009

Bijlage 1 Indicatie van de luchtkwaliteit in Diemen


9T3988.01/R0003/Nijm 26 juni 2009


9T3988.01/R0003/Nijm - B1.1 -

26 juni 2009

Bijlage 2 Motie 29-01-2009 Groenlinks: Monitoren luchtkwaliteit en gezondheid in Diemen


9T3988.01/R0003/Nijm 26 juni 2009

Motie Monitoren luchtkwaliteit en gezondheid in Diemen De raad bijeen op donderdag 29 januari 2009, gelezen het raadsvoorstel 09-09 “Beoordeling van de (aanvullende) overeenkomst betreffende de inpassing van de verbreding van de A1 en de A10”, Overwegende dat: In de voorliggende overeenkomst met de ministers van V&W en VROM bij de voorgestelde inpassing de voorstellen voor verbetering van de luchtkwaliteit nog niet zijn uitgekristalliseerd, Voorts overwegende dat, De gemeente Diemen de plicht heeft maatregelen te nemen die de gezondheid van haar inwoners bevordert, Verzoekt het College om - In het luchtkwaliteitsplan op te nemen dat het fijn stof in de lucht in Diemen jaarlijks zal worden gemeten, - Met de GGD in overleg te treden om onderzoek te doen naar de longcapaciteit van de bewoners in de wijken die grenzen de A1 en A10, En hiervoor dekking te vinden in de programma’s milieu en gezondheid. En gaat over tot de orde van de dag.

De fractie van GroenLinks

Gepke Uiterdijk

Ruben Smit


9T3988.01/R0003/Nijm - B2.1

26 juni 2009

Bijlage 3 Ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit in Diemen

\Actieplan luchtkwaliteit Diemen Definitieve discussienotitie

9T3988.01/R0003/Nijm 26 juni 2009

Ideeën ter verbetering van de luchtkwaliteit in Diemen Verkeerssituatiegerichte maatregelen • Waarschuwingsborden volle (snel)wegen (vergelijkbaar met aanduidingen over beschikbare parkeerruimte in parkeergarages en steden); • Doorstromingsmaatregelen; o Optimaliseren verkeerslichten zodat een groene golf wordt gecreëerd; o Instellen 1-richtingswegen; • Optimalisatie verkeersmaatregelen ter voorkoming van congestie; • Aanpassen van wegsnelheid; • 30 km zones instellen of afschaffen; • Aanpassingen in parkeerbeleid; • Veranderen parkeertarieven (verhogen); • Invoeren van stopverbod rond scholen; • Omleidingen langs knelpunten rondom luchtkwaliteit; • Invoeren milieuzones13. Personenautoverkeer • Gebruik schonere auto’s: o Auto minder laten verbruiken (accu, airco, overig); o Zuiniger auto’s (licht, aërodynamisch, compact, efficiënt); o Hybride auto’s14; o Alternatieve brandstoffen; o Brandstofcelauto’s; o Elektrische auto’s14; • Gebruik van deelauto’s; • Inzet van smalle spitsauto’s15 en motoren; • Carpoolen; • Auto zuiniger laten rijden (het nieuwe rijden); • Verbeteren aërodynamica voertuigen (vorm, attributen en accessoires). Zwaar verkeer • Gebruik van aërodynamische sideskirts vrachtwagens16; • Schone voertuigen betrekken in concessieverlening voor openbaar vervoer; • Toepassing van roetfilters op vrachtwagens; • Elektrische vrachtwagens, vuilniswagens17, 18. Scheepvaart • Schonere brandstof; • Roetfilters op schepen; • Optimaliseren vaarsnelheid Amsterdam-Rijnkanaal ter hoogte Diemen-noord. Alternatieven op gebied van mobiliteit • Promoten van fietsgebruik (voor korte ritten); 13

08.4662.50, Milieu- en kosteneffecten van milieuzonering voor personenauto’s, CE Delft, 2008

14

http://www.zerauto.nl/catalogus/index.php

15

http://www.commutercars.com/

16

http://www.kennislink.nl/web/show?id=206753

17

http://www.vangansewinkel.eu/nl/company/news/elektrische-vuilniswagen-gansewinkel-milieuzone.aspx

18

http://www.spijkstaal.nl/


9T3988.01/R0003/Nijm - B3.1 -

26 juni 2009

• • • • • •

Gebruik van elektrische fietsen, elektrische brommers en elektrische scooters19; Verbeteren en uitbreiden fietsenstallingen; Verbeteren busvervoer; Instellen OV-kaart en andere promotieacties; Schoner OV; Ondersteunen van het Diemense TukTuk Company20 (elektrische Tuk Tuks).

Aanpassingen op het gebied van infrastructuur21 • Verbeteren bestaande en aanleggen van nieuwe fietspaden; o Rondom scholen; o Snelle verbinding met Amsterdam; • Voorkomen stilstand en snelheidsverschillen bij motorverkeer; o Aanleg rotondes (turbo-rotondes); o Verminderen drempels; • Aanleggen/uitbreiden carpoolvoorzieningen; • Uitbreiden aantal parkeerplaatsen op stationslocaties; • Realisatie tankstation voor aardgas (en/of andere alternatieve brandstoffen); • Aanleg infrastructuur voor elektrische en brandstofcelauto’s. Wetgeving • Instellen milieuzones; o Op basis van Euronormen; o Op basis van toegepaste energiebron (toekomstig); • Roetfilters instellen (vrachtvervoer in Diemen); • Aanpassen maximumsnelheden; • Handhaven snelheden: flitspalen en trajectcontroles. Innovatieve maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit • Realiseren van vegetatie langs drukke wegen; • Zuiveren van NO2 uit de lucht met behulp van TiO2 coating22; • Reduceren van fijn stof door plaatsing van Clean Screens23; • Reduceren van fijn stof aan de hand van plaatsing van het FDRS-PM10 systeem24; • Overige innovatieve maatregelen om fijn stof en NOx/NO2 af te vangen25. Overige maatregelen • Opstellen lijst met beperkende maatregelen; • Plaatsing van schermen langs wegen ter verdunning van lokale concentraties; • Beperken emissies van vuurwerk, barbecues, houtkachels; • Instellen alternatieven voor gebruik CV-ketel (stadsverwarming / zonneboilers); • Herinrichting wijken, wijziging locatie bebouwing en wijziging in functie van bebouwing;

19

http://www.olino.org/articles/2008/07/14/elektrische-scooters#more-655

20

http://www.tuktukcompany.nl/

21

08.4777.61, Minder emissies door investeren in infrastructuur, verkenning naar infrastructurele maatregelen voor

22

http://www.geluidnieuws.nl/2008/aug2008/campen.html

23

http://www.deingenieur.nl/upload/artikel/ig/2008_08_29_INGR08_BAM.pdf

24

http://www.vandenberg.nl/publicaties/brochures/fdrs_nl.pdf

25

http://www.ipluchtkwaliteit.nl/data/boekje%20inzendingen%20prijsvraag.pdf

klimaatbeleid in het verkeer, CE Delft, November 2008


9T3988.01/R0003/Nijm - B3.2 -

26 juni 2009

• • •

Realisatie van gas- en elektriciteitsbesparing woningen resulteert in lagere emissies t.g.v. huisverwarming en lagere uitstoot elektriciteitscentrale; Optimalisatie bandenspanning fietsen (sneller) en motorvoertuigen (minder brandstof); Stimuleren telewerken ter vermindering van het aantal reiskilometers.

Aanvullende deel- en submaatregelen Promotie en voorlichtingsacties; • Voorlichtingsbijeenkomst; • Website gemeente Diemen; • Informatiefolder; • Lokale krant; • Promotiestand luchtkwaliteit; • Voorlichting van deur tot deur (in combinatie met binnenlucht metingen); Subsidieacties; • Subsidie roetfilter op dieselauto’s aanvullen van 60 tot 100%; • Sloopsubsidie voor vervuilende voertuigen; Lobby; • Veranderen wettelijke maximumsnelheid elektrische fiets van 25 km/uur; • Verplichtstellen schone brandstof op binnenvaartschepen; • Verplichtstellen roetfilters op binnenvaartschepen; Actie gericht op specifieke doelgroepen; • Leswagens; • Taxi’s; • Leasewagens (bij bedrijven); • Bedrijfswagens; • Gemeentelijk wagenpark; • Deel-auto bedrijven.


9T3988.01/R0003/Nijm - B3.3 -

26 juni 2009

Bijlage 4 Uitwerkingen per actie


9T3988.01/R0003/Nijm 26 juni 2009

Actie 1: Onderzoek naar toepassen van innovatieve technieken op en langs de A1 en A10 (samen met het Rijk) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Onderzoek zou uit moeten wijzen of het effectief is om naast de snelwegen A1 en A10 innovatieve systemen in te zetten om de luchtkwaliteit substantieel te verbeteren. Deze technieken worden momenteel op kleine schaal in Nederland in de praktijk uitgetest en de berichten hierover zijn positief. Het gaat om: •

Elektrostatische schermen (Clean Screens): voor het binden fijn stof. Lavastenen met titaniumdioxide in de schermen zetten daarnaast NO2 (en andere stikstofoxiden) om in zouten;

•

Elektrostatische palen: door middel van een elektrostatisch dak wordt fijn stof

•

Aanbrengen van alleen TiO2 materiaal ter reductie van NO2.

opgeladen waarna het afgevangen kan worden; Doel:

Verlagen van de concentratie fijn stof en NO2 in de lucht ter hoogte van snelwegen, dus op de locaties waar de concentraties het hoogst zijn.

Beschrijving effect luchtkwaliteit:

In een proefopstelling waarbij 40% van de verkeersemissie door een Clean Screen is geleidt daalde het fijn stof gehalte met 50 tot 80%. Voor locaties met een jaargemiddelde concentratie fijn stof van 32 µg/m3 (maximaal aantal overschrijdingsdagen) zou dit in theorie een reductie van circa 6 tot 10 µg/m3 kunnen betekenen. Het mogelijke netto effect van TiO2 is niet bekend. Door middels TiO2 alleen het NO2 (indicator voor overige luchtverontreiniging) af te vangen bestaat het gevaar dat het erop lijkt dat de luchtkwaliteit over de gehele linie verbetert terwijl alleen het beperkt schadelijke NO2 wordt gereduceerd.

Realiseerbaarheid: Omschrijving realiseerbaarheid:

Afhankelijk van de technische ontwikkelingen Wanneer de technieken in productie worden genomen kan het op korte termijn ter hoogte van de snelwegen (in de buurt van woonwijken) worden toegepast.

Effecten Ambitieniveau:

3 (luchtkwaliteit heeft prioriteit), eventueel in samenspraak met RWS en provincie aan te leggen en te financieren (in combinatie met verbreding wegen).

Investeringskosten:

Waarschijnlijk hoog (nog onbekend), o.a. afhankelijk van het te realiseren traject

Terugkerende kosten:

Onderhoudskosten zijn onbekend

Ingang en omvang effect

De technieken m.b.t. fijn stof zullen waarschijnlijk op zijn vroegst vanaf 2010 beschikbaar

luchtkwaliteit:

zijn. Het effect is dan direct aanwezig, al valt te verwachten dat de systemen nog verder ontwikkeld/verbeterd kunnen worden. Het toepassen van TiO2 gebeurt al op kleine schaal, maar staat ook nog in de beginfase.

Effect bij wetgeving PM2,5

Door afvangen fijn stof op locaties waar de concentratie het hoogst is zal sneller worden


Bij het toepassen van schermen is er ook sprake van geluidsreductie.

voldaan.

Nadere invulling Trekker:

Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Gemeente Diemen, RWS, BAM (Clean Screen, FDRS-PM10), gemeente Amsterdam

Capaciteit:

Nader te bepalen: dient eerst duidelijkheid verkregen te worden over de mogelijkheden.

Planning:

Onderzoek 2009, mogelijke uitvoering 2010-2015

Monitoring:

Eventueel metingen uitvoeren om de resultaten te meten.

Overige opmerkingen: Op de volgende websites is nadere informatie te vinden over de innovatieve technieken:


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.1 -

26 juni 2009

http://www.geluidnieuws.nl/2008/aug2008/campen.html http://www.deingenieur.nl/upload/artikel/ig/2008_08_29_INGR08_BAM.pdf http://www.vandenberg.nl/publicaties/brochures/fdrs_nl.pdf http://www.ipluchtkwaliteit.nl/data/boekje%20inzendingen%20prijsvraag.pdf


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.2 -

26 juni 2009

Actie 2a: Schoner maken gemeentelijk wagenpark(= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De gemeente Diemen zal bij de aanschaf van nieuwe voertuigen actief selecteren op schone auto’s. Daarbij heeft de gemeente de mogelijkheid om een voorbeeldfunctie te vervullen door dit expliciet naar de burgers te communiceren. Hierbij zal de gemeente zich voornamelijk richten op de volgende mogelijkheden:

Doel:

•

Zuinige auto’s (licht, aërodynamisch en efficiënt);

•

Hybride auto’s;

•

Alternatieve brandstoffen, zoals bio-ethanol en aardgas

Verlagen van de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide door de gemeente zelf. Daarnaast heeft het een voorbeeldfunctie naar de inwoners van Diemen en zou het als inspiratie kunnen dienen over de mogelijkheden die er zijn m.b.t. schonere voertuigen.


De lokale lucht (kernen van Diemen) wordt rond de wegen direct schoner.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te implementeren, mogelijk olievlekwerking

Omschrijving realiseerbaarheid:

Het wagenpark moet worden geïnventariseerd: aanschafplan opstellen, bijstellen. Ook kan worden bekeken of het bestaande wagenpark voor een alternatieve brandstof geschikt is (of kan worden gemaakt). Daarnaast moet tegelijkertijd worden onderzocht welke mogelijkheden tot schoner rijden er zijn.

Effecten Ambitieniveau: Investeringskosten:

1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Eventueel beperkte hogere aanschafkosten (aanpassingen aan auto), mogelijk wordt dit terugverdiend door lager brandstofgebruik of lagere brandstofkosten. Circa

1.000 -

5.000 per voertuig. Terugkerende kosten:

-


Afhankelijk van de beschikbaarheid van schone brandstoffen. Zuinigere voertuigen

luchtkwaliteit:

kunnen echter bij een volgende aanschaf(ronde) al worden aangeschaft. De effecten zijn direct positief effect door lagere emissies. Als voorbeeldfunctie kan het effect op termijn groter worden.


Autogebruik is verantwoordelijk voor de uitstoot van roetdeeltjes. Deze vallen onder


Mogelijk ook minder uitstoot CO2.

PM2,5. Lagere uitstoot betekent dat aan strengere normen sneller zal worden voldaan.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Autodealers in Diemen / leasemaatschappij

Capaciteit:

Het zoeken naar schonere alternatieven zal een beperkte extra hoeveelheid tijd vergen. Het raadplegen van de website www.groenopweg.nl kan daarbij handig zijn. Circa 20 uur.

Planning:

Toepassen vanaf 2009

Monitoring:

Emissiekentallen auto en nieuwe voertuigen met elkaar vergelijken. Daarnaast zou de gemiddelde emissie per brandstoftype kunnen worden nagegaan (http://www.groenopweg.nl/artikel.php?id=80&cat=56&cache=no) . Hieruit kan de (jaarlijkse) verbetering worden bepaald .

Overige opmerkingen: Over een aantal jaar bestaat de mogelijkheid dat deze maatregel komt te vervallen doordat de gemeente Diemen besluit om volledig over te gaan op het overschakelen naar een elektrisch wagenpark (maatregel 2b).


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.3 -

26 juni 2009

Actie 2b: Schoon maken gemeentelijk wagenpark(= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De gemeente kiest ervoor om daar waar mogelijk elektrisch aangedreven voertuigen aan te schaffen.

Doel:

Lokale uitstoot van fijn stof en NO2 ten gevolge van brandstofgebruik in voertuigen tot 0 terugbrengen. Een ander doel is om inwoners van Diemen kennis te laten maken met de mogelijkheden van elektrisch aangedreven auto’s.


Lokaal resulteert dit in een zeer positief effect op de luchtkwaliteit. Het succes is uiteindelijk afhankelijk van het totaal aan auto’s dat elektrisch aangedreven zal worden.

Realiseerbaarheid:

Op termijn naar toe te werken afhankelijk van de technische ontwikkelingen, mogelijk


De gemeente kan nagaan welke mogelijkheden en ontwikkelingen zich op het gebied

olievlekwerking van elektrische voertuigen voordoen. In een aanschafplan kan het aanschaffen van dergelijke voertuigen worden opgenomen of overwogen. Effecten Ambitieniveau: Investeringskosten:

2 (reserveren van budget) Bij de grootschalige introductie van elektrische voertuigen (mogelijk vanaf 2012) zal de klant in eerste instantie een hogere prijs moeten betalen dan voor de conventionele brandstofvoertuigen (circa 5.000 - 25.000 per voertuig). Ook zal infrastructuur moeten worden aangelegd voor het opladen van elektrische voertuigen. Deze investeringskosten laten zich bij gebruik (deels) terugverdienen doordat het gebruik van elektriciteit goedkoper is dan brandstof.


Jaarlijks budget om meerkosten van aanschaf op te vangen.


Vanaf 2009, 2010 komen de eerste elektrische productievoertuigen in Nederland op de

luchtkwaliteit:

markt. Rond 2012 is de verwachting dat alle grote automerken met plug-in hybride voertuigen op de markt komen. Dit zijn voertuigen die primair elektrisch aangedreven zijn maar voor langere afstanden zijn uitgerust met een brandstofsysteem.


Overschakelen op elektrische auto’s maakt voldoen aan strengere wetgeving goed


Elektrische voertuigen zijn stiller, voornamelijk bij lagere snelheden waarbij bandengeluid

mogelijk. Het is dan zelfs nog de vraag of strengere wetgeving noodzakelijk is. nog beperkt is. In theorie zijn elektrische voertuigen goedkoper: lagere energiekosten en lagere kosten voor onderhoudt. Mogelijk kan ook de doorstroming op wegen verbeteren vanwege het grotere koppel bij optrekken. Daarnaast minder uitstoot CO2. Nadere invulling Trekker:

Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Aanbieders elektrische auto’s, autodealers in Diemen, bedrijfsleven Diemen, Nuon

Capaciteit:

Deels meenemen in aanschafplannen gemeentelijk wagenpark, circa 40 tot 80 uur voor onderzoek naar mogelijkheden en realisatie laadpunten.

Planning:

Onderzoek 2009, structureel vanaf 2012

Monitoring:

Nagaan van jaarlijkse verbetering ten opzichte van brandstofvoertuigen.

Overige opmerkingen: In eerste instantie zal de aanschafprijs van een elektrische auto hoger uitvallen dan van een brandstof aangedreven auto. Om deze hogere kosten op te vangen kan worden gedacht aan het sponsoren van een deel van het gemeentelijke wagenpark in ruil voor bedrijfsreclame op de auto (“deze elektrische auto wordt mede mogelijk gemaakt door”). Als exploitant van de elektriciteitscentrale in Diemen komt met name een bedrijf als Nuon hiervoor in aanmerking.


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.4 -

26 juni 2009

Actie 3: Promoten en ondersteunen gebruik deelauto’s (= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De gemeente Diemen zet zich in om het gebruik van deelauto’s te promoten (Greenwheels, Connectcar, Wheels4all, Mobilitymixx). Enerzijds kan dit door aandacht te schenken aan dergelijke bedrijven. Daarnaast kan de gemeente het aanvragen van parkeervoorzieningen stimuleren en ondersteunen. In voorbereiding op een eventuele grootschalige introductie van elektrische auto’s kan de gemeente helpen bij de aanleg van oplaadstations voor deelauto’s

Doel:

Meer mensen in een relatief schone auto laten rijden. Daarnaast wegen mensen in geval van deelauto’s de alternatieven zorgvuldig tegen elkaar af. Daardoor wordt een deelauto meestal alleen voor noodzakelijke ritten gebruikt.


Minder en schonere voertuigkilometers heeft een positief effect op de luchtkwaliteit.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te implementeren en direct (lokaal) effect (standaardmaatregelen)


Het verder stimuleren van deelautogebruik (Diemen kent reeds een aantal Greenwheels parkeerplaatsen) kan direct plaatsvinden. Daarbij dient te worden nagegaan in hoeverre er bij burgers behoefte bestaat aan het gebruik van deelauto’s. Ten aanzien van het aanleggen van oplaadpunten voor elektrische auto’s zou de gemeente in samenspraak met de aanbieders kunnen nagaan wat de mogelijkheden en kosten ervan zijn.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Het stimuleren en ondersteunen van deelauto’s hoeft niet direct geld te kosten. Voor het aanleggen van nieuwe infrastructuur (parkeerplaatsen en oplaadpunten) dient mogelijk wel budget beschikbaar te komen. De kosten daarvan zijn nog onduidelijk.


-


Een nieuwe parkeervoorziening voor deelauto’s heeft niet direct effect. Pas als de

luchtkwaliteit:

deelauto intensief gebruikt wordt kan het een positief effect op de luchtkwaliteit hebben. Vereiste is daarbij dat de deelauto voornamelijk door mensen wordt gebruikt die voorheen in het bezit waren van een eigen auto. Stimuleren van deelauto’s kan per direct ingaan. De aanleg van oplaadpunten heeft pas zin zodra elektrische auto’s op grote schaal commercieel beschikbaar komen (rond 2012).

Effect bij wetgeving PM2,5 Beschrijving neveneffecten:

Minder autogebruik zorgt voor betere luchtkwaliteit, waardoor beter voldaan kan worden. Mensen die gebruik maken van deelauto’s rijden in de regel (gedurende spitsuren) vaker per fiets en openbaar vervoer. Dit komt ten goede aan de doorstroming van het wegverkeer. Daarnaast neemt de parkeerdruk af indien mensen ervoor kiezen om de eigen auto weg te doen. Het gevaar bestaat echter dat de deelauto’s voornamelijk gebruikt gaan worden door mensen die voorheen geen auto bezaten. De genoemde positieve effecten kunnen hierdoor netto negatief uit komen te vallen.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Aanbieders van deelauto’s, potentiële gebruikers van een deelauto

Capaciteit:

Beperkte tijd voor overleg met aanbieders

Planning:

Vanaf 2009 (2010 m.b.t. laadpunten)

Monitoring:

Nagaan gebruik van deelauto’s

Overige opmerkingen: -


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.5 -

26 juni 2009

Actie 4: Promotiestands luchtkwaliteit bij een evenement in Diemen Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Door middel van een promotiestand tijdens een evenement in Diemen (of het organiseren van een specifiek evenement) wordt de burger geïnformeerd over luchtkwaliteit, over de ernst en de noodzaak ervan, mogelijkheden ter verbetering van de luchtkwaliteit, informatie over nieuwe ontwikkelingen en initiatieven van de gemeente Diemen ter verbetering van de luchtkwaliteit.

Doel:

De burger beter informeren, initiatieven beter van de grond laten komen en lagere emissies door burgers bewerkstelligen. Hieruit voortvloeiend is het doel om te komen tot gedragsverandering bij de inwoners.


De voorlichting kan er op diverse manier voor zorgen dat de inwoners van Diemen tot lagere emissies komen. Zo kan het gedrag en houding van de mensen veranderen ten aanzien van alternatieven. (bijvoorbeeld kinderen naar school laten fietsen in plaats van wegbrengen met de auto of besluiten om persoonlijk vaker alternatieve vormen van vervoer te verkiezen boven autogebruik)

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te implementeren, olievlekwerking


Een stand opzetten voor het geven van voorlichting is relatief eenvoudig. Om de inwoners echter echt te interesseren voor het onderwerp luchtkwaliteit dient een dergelijke stand kleurrijk, informatief en interessant te zijn. Daarbij kan worden gezocht naar vormen waarin interactie en herkenning ontstaat.


2 (voor het inrichten van een stand is een budget vereist) De vereiste investering is afhankelijk van de (hoeveelheid) informatie die wordt verstrekt, mate van interactie, grootte en spectaculair gehalte. Te overwegen valt om een dergelijk project met een groep van gemeenten of in samenspraak met VROM aan te pakken. De kosten ervan kunnen variëren van circa

2.000 -

200.000. De bijdrage van de

gemeente kan daarbij bijvoorbeeld worden vastgelegd op een maximum van Terugkerende kosten:

25.000.

Voor het opzetten, aankleden en bemanning van een dergelijke stand zal iedere keer een vast bedrag nodig zijn.


Dergelijke voorlichting heeft naar verwachting op termijn een positief effect op de

luchtkwaliteit:

luchtkwaliteit en kweekt draagvlak voor het in- en uitvoeren van andere maatregelen.


-


Dergelijke voorlichting kan het bewustzijn en bekendheid rondom onderwerpen als luchtkwaliteit vergroten en mogelijk een gedragsverandering tot gevolg hebben.


Gemeente Diemen / VROM

Betrokkenen:

GGD, lokale bedrijven, ECE (Electric Cars Europe), BAM, TU Delft, Tuk Tuk Company, Amazing Wheels.

Capaciteit:

Afhankelijk van de inrichting van de stand (circa 40 - 200 uur).

Planning:

Vanaf 2009 op een (aantal) nog te selecteren evenement(en) in Diemen (bijvoorbeeld Diemer Festijn, de ronde van Diemen of een specifiek (te houden) evenement gericht op ontwikkelingen in Diemen zoals de voorgenomen verbreding van de A1 en A10 ).

Monitoring:

Vragen aan inwoners hoe de voorlichting ervaren wordt en nagaan welk effect het heeft.

Overige opmerkingen: Op een dergelijke stand kunnen bezoekers op tal van manieren worden geïnformeerd. Enerzijds kan dat in inhoudelijke zin gebeuren met betrekking tot wat onder luchtkwaliteit wordt verstaan, de huidige luchtkwaliteitssituatie in Diemen en de


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.6 -

26 juni 2009

gevolgen voor de volksgezondheid van een slechte luchtkwaliteit. Daarbij kan ook specifiek worden ingegaan op de situatie voor omwonenden van de snelwegen en de luchtkwaliteitssituatie in en rondom scholen. Bovendien zou gedacht kunnen worden aan een onderdeel waarbij de bezoekers worden blootgesteld aan een goede, normale en slechte luchtkwaliteit. Daarnaast kan een deel bestaan uit technologische ontwikkelingen op het gebied van het verbeteren van luchtkwaliteit (zuiveren van de lucht) en het toelichten van projecten waarbij de gemeente Diemen werkt aan het verbeteren van de lokale luchtkwaliteit. Het laatste onderdeel van een stand kan worden gewijd aan nieuwe producten die op de markt zijn of komen ter voorkoming van een slechte luchtkwaliteit. Daarbij kan worden gedacht aan elektrische scooters, de ontwikkelingen bij het Diemense bedrijf Tuk Tuk Company, verschillende spectaculaire (elektrische) fietsen en scooters van Amazing Wheels of de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van elektrische auto’s. Figuur B2.1: Overzicht van een aantal elektrisch aangedreven voertuigen die recent op de markt zijn gekomen nog volop is ontwikkeling zijn. Linksboven is een elektrisch aangedreven Lotus Elise van Electric Cars Europe (ECE) afgebeeld, rechtsboven de Ego Helio van Amazing Wheels en beneden staat een ontwerptekening van de in ontwikkeling zijnde elektrische Tuktuk van Tuk Tuk Company.


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.7 -

26 juni 2009

Actie 5: Voorlichting over luchtkwaliteit (op de website van gemeente Diemen) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Op een gedeelte van de website van de gemeente Diemen of middels andere informatiekanalen worden burgers geïnformeerd over luchtkwaliteit in het algemeen (gezondheidseffecten, wettelijke kader), de situatie in Diemen, initiatieven om de luchtkwaliteit te verbeteren en de mogelijkheden om als burger de luchtkwaliteit te verbeteren.

Doel:

De burger informeren, bewustzijn creëren, initiatieven beter van de grond laten komen en lagere emissies door burgers bewerkstelligen. Bij de voorlichting kan ook worden ingegaan op de emissies waarvoor huishoudens direct verantwoordelijk zijn. Naast transportmiddelen gaat het daarbij ook om emissies die vrijkomen bij het gebruik van een CV-ketel, een barbecue en een haardvuur.


Deze maatregel heeft niet direct een uitwerking op de luchtkwaliteit in Diemen. Op termijn kan de maatregel leiden tot meer steun voor andere maatregelen. Daarnaast kan het er voor zorgen dat inwoners besluiten om (koop)gedrag te veranderen waardoor de luchtkwaliteit verbeterd.

Realiseerbaarheid:



Voor het implementeren van de maatregel zou een nieuwe subpagina aan de bestaande website kunnen worden toegevoegd. Daarnaast dient de website periodiek te worden geactualiseerd (op het gebied van ontwikkelingen, lopende projecten en geboekte resultaten). Ook kan worden gedacht aan een informatiefolder waarin burgers over luchtkwaliteit worden geïnformeerd.


2 (reserveren van budget)

Investeringskosten:

Opstellen webpagina: circa


Periodiek updaten website: circa

5.000,3.000 / jaar


Dergelijke voorlichting heeft naar verwachting op termijn een positief effect op de

luchtkwaliteit:

luchtkwaliteit en kweekt draagvlak voor het in- en uitvoeren van andere maatregelen.


Nieuwe wetgeving en de gevolgen ervan kunnen middels de website naar de burgers worden gecommuniceerd.


Dergelijke voorlichting kan het bewustzijn rondom onderwerpen als luchtkwaliteit vergroten en een gedragsverandering tot gevolg hebben.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Beheerder website gemeente Diemen, webdesigner

Capaciteit:

40 - 60 uur (ontwikkelen webpagina) en periodiek een dag (updaten webpagina)

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Bijhouden aantal bezoekers en reacties bewoners.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.8 -

26 juni 2009

Actie 6: Realiseren tanklocatie schone brandstoffen en laadpunten voor elektrische auto’s; Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Ten aanzien van de uitstoot van fijn stof zijn LPG, aardgas (CNG), biogas, bio-ethanol en in mindere mate bio-diesel in vergelijking met diesel (en benzine) relatief schone brandstoffen. Ook ten aanzien van de uitstoot van stikstofoxiden zijn de eerste 4 alternatieve brandstoffen te prefereren boven het rijden op diesel. Naast het stimuleren van verschillende partijen om hierop over te stappen zal de schone brandstof ook verkrijgbaar moeten zijn. Het realiseren van een tanklocatie voor schone brandstof wordt in dit kader overwogen. De eerste stap ter uitvoering van de maatregel is reeds door de gemeente gezet. Aan een pomphouder is reeds een vergunning verleend voor het realiseren van een CNG tanklocatie aan de Diemerpolderweg. Vanwege onzekere vooruitzichten met betrekking tot de vraag naar CNG heeft de pomphouder tot op heden afgezien van het realiseren van de tanklocatie. Ook in de nabijheid van Diemen zijn reeds plannen om in Amsterdam en Breukelen een aardgas tankstation te realiseren en in Almere wordt een vulpunt voor zowel aardgas als bio-ethanol overwogen. Naast schone brandstoffen kan ook worden gedacht aan het aanleggen van infrastructuur voor het opladen van elektrische voertuigen.

Doel:

Het aantal dieselrijders (en in mindere mate benzinerijders) terugdringen ten behoeve


Lokaal resulteert dit in een positief effect op de luchtkwaliteit. Het succes is uiteindelijk

van schonere brandstoffen of elektrisch vervoer. afhankelijk van het totaal aan auto’s dat omschakelt op een schonere brandstof of in een elektrisch voertuig gaat rijden. Realiseerbaarheid:



Een vulpunt van schone brandstoffen kan vanuit technisch oogpunt eenvoudig gerealiseerd worden. Er dient onderzocht te worden welke locatie in aanmerking komt (voorkomen extra voertuigkilometers en rekening houden met externe veiligheid). Tevens zal bekeken moeten worden hoe de aanleg en exploitatie kan worden gefinancierd. Ten aanzien van infrastructuur voor elektrische vervoersmiddelen komen steeds meer systemen (oplaadpunten) op de markt. Bekeken zal echter ook moeten worden of het elektrisch distributienet in staat is om elektrisch vervoer mogelijk te maken.


1, 2 of 3 (geen meerkosten, beperkte meerkosten of aanzienlijk budget omdat een goede luchtkwaliteit prioriteit heeft).

Investeringskosten:

Het realiseren van een tanklocatie zal een aanzienlijke investering vragen. Het bedrag dat hiermee gepaard gaat is onbekend. Onderzocht zou moeten worden of het noodzakelijk is dat de gemeente hier in financiële zijn aan bijdraagt, of bijvoorbeeld voor het eigen wagenpark een afnamecontract af kan sluiten. Daarnaast geeft het ministerie van Verkeer en Waterstaat financiële steun aan pomphouders en andere investeerders voor de realisatie van nieuwe vulpunten met alternatieve brandstoffen (www.verkeerenwaterstaat.nl). Deze bedrijven kunnen de


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.9 -

26 juni 2009

volgende subsidie aanvragen: Het maximum subsidiebedrag per vulpunt in een investeringsproject is: •

Aardgasvulpunt:

•

Nieuw ethanolvulpunt:

•

Ombouw ethanolvulpunt:

60.000; 20.000; 7.500.

Het maximum subsidiebedrag per investeringsproject (aanvrager) is: •

Investeringsproject aardgasvulpunten:

•

Investeringsproject nieuwe en ombouw ethanolvulpunten:

250.000; 70.000.

Informatie over elektrische oplaadpunten is te vinden op: www.enexis.nl/infraproducts. De kosten ervan zijn nog onbekend. Terugkerende kosten:

Nadat een tanklocatie of oplaadlocatie(s) is gerealiseerd zou een campagne opgestart kunnen worden om inwoners over te halen om te kiezen voor schonere brandstoffen of een elektrische auto.


De effecten zijn direct positief door lagere emissies. De omvang is afhankelijk van het

luchtkwaliteit:

aantal schonere en of elektrische rijders.


Autogebruik is verantwoordelijk voor de uitstoot van roetdeeltjes. Deze vallen onder PM2,5. Lagere uitstoot betekent dat aan strengere normen sneller zal worden voldaan.


Een relatief schone tussenoplossing kan de doorbraak van echt schone alternatieven tegenhouden (elektrische- en brandstofcelauto’s). Afhankelijk van het type schone brandstof zou ook de uitstoot van CO2 kunnen afnemen (zie figuur B2.2).


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Tankstationhouders, Verkeer en Waterstaat, Enexis B.V.

Capaciteit:

100 - 200 uur

Planning:

Realisatie in 2009-2010

Monitoring:

Bijhouden aantal auto’s in gemeente per brandstoftype en aantal elektrische auto’s

Overige opmerkingen: Figuur B2.2: Brandstof emissies in g/km (bron: www.fuelswitch.nl)


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.10 -

26 juni 2009

Actie 7: Overleg met bedrijven in Diemen over maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Middels gesprekken met het bedrijfsleven in Diemen komen tot afspraken en initiatieven ter verbetering van de luchtkwaliteit. Concrete maatregelen om aan te denken zijn: •

Stimuleren carpoolen bij personeel;

•

Stimuleren schone en schonere vervoersmiddelen;

•

Invoeren van ‘Het Nieuwe Rijden’;

•

Beperken woon-werk afstanden en telewerken;

•

Leasecontracten voor schonere of schone voertuigen;

•

Toepassen van Sideskirts en Boattails op vrachtwagens (brandstofbesparing van circa 5 tot 15%);

• Doel:

Optimaliseren toevoerwegen.

Actief samenwerken met het bedrijfsleven om op een innovatieve manier een verbetering van de luchtkwaliteit te bewerkstelligen. Daarnaast is het doel om meer mensen bekend te maken met schoner of schone voertuigen. Deze zullen dan zelf ook eerder besluiten om dergelijke voertuigen aan te schaffen.


Afhankelijk van de maatregelen die met bedrijven worden afgesproken kan in theorie een substantiële verbetering van de luchtkwaliteit worden bereikt. Sommige van de bedrijfswagens (zoals taxi’s en lesauto’s) rijden jaarlijks relatief veel kilometers door de kernen van Diemen. In geval van lagere emissies zal de luchtkwaliteit daar direct enigszins verbeteren.

Realiseerbaarheid:

Op termijn naar toe te werken deels afhankelijk van de technische ontwikkelingen, kan


Uitgaande van de bereidwilligheid van de verschillende bedrijven / partijen om tot

een olievlekwerking hebben. verbeteringen te komen moet het goed mogelijk zijn om tot goede afspraken en toe te passen maatregelen te komen. Effecten Ambitieniveau:


Investeringskosten:

Afhankelijk van de gekozen maatregel, sommige maatregelen zullen geen investering vragen, technische ontwikkelingen zullen een aanzienlijke investering vragen. Mogelijk verdienen deze zich snel terug.


Eventueel een jaarlijks budget indien een subsidieregeling voor bedrijven wordt ingesteld.


De effecten zijn direct positief door lagere emissies. De omvang is afhankelijk van het

luchtkwaliteit:

aantal maatregelen, type maatregel en aantal bedrijven dat een maatregel toepast. Schonere voertuigen kunnen in principe direct worden gepromoot bij de betrokken partijen.


Autogebruik is verantwoordelijk voor de uitstoot van roetdeeltjes. Deze vallen onder PM2,5. Lagere uitstoot betekent dat aan strengere normen sneller zal worden voldaan. Daarnaast geldt dat het vergunnen van de activiteiten van bedrijven ten aanzien van luchtkwaliteit makkelijker zal zijn als ruim aan nieuwe wetgeving wordt voldaan.


Lagere transportkosten, hogere productiviteit werknemers, stimulans voor bedrijvigheid, minder CO2 uitstoot, betere samenwerking tussen de bedrijven onderling, vertrouwen in innovatieve toepassingen. In geval van elektrische auto’s neemt de geluidshinder af. Ook zal een schonere of schone wagen netto leiden tot minder CO2 uitstoot.


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.11 -

26 juni 2009


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Bedrijfsleven Diemen waaronder Rijschoolhouders en Taxibedrijven, Leasemaatschappijen, werkgevers en werknemers, Platform for Aerodynamic Road Transport (PART)

Capaciteit:

Voor overleg met bedrijven in Diemen wordt uitgegaan van 80 - 200 uur.

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Overzicht opstellen van deelnemende bedrijven, getroffen maatregelen en omvang en effect van de maatregelen. Aantal (schone(re)) autokilometers bijhouden.

Overige opmerkingen: Informatie over Sideskirts en Boattails is te vinden op de website van PART. Het Platform for Aerodynamic Road Transport (PART) is een samenwerkingsverband tussen onder andere TU Delft, TNT, Scania, FOCWA Carrosseriebouw en Ephicas: http://www.part20.eu/ Figuur B2.3: Impressie van een verhuiswagen van het Diemense Saan voorzien van Sideskirts

Daarnaast rijdt er sinds kort de eerste elektrische taxi in Amsterdam noord: https://www.noord.amsterdam.nl/smartsite.shtml?ch=,&id=82921


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.12 -

26 juni 2009

Actie 8: Promoten van ‘Het nieuwe rijden’ Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Voorlichting geven aan inwoners en specifieke doelgroepen over ‘Het Nieuwe Rijden’ middels diverse promotieactiviteiten. Deze maatregel kan eventueel worden geïntegreerd met andere maatregelen.

Doel:

Vermindering van emissies door een lager brandstofverbruik.


In theorie is een besparing op het brandstofverbruik 10%. In de praktijk zijn op grote schaal al besparingen van 3 en 8,4 % geboekt door respectievelijk afvaltransporteur Van Gansewinkel en vervoerbedrijf Hermes26. Indien meer mensen volgens ‘Het Nieuwe Rijden’ gaan rijden zal dit in dezelfde verhouding een positief effect hebben op de luchtkwaliteit in Diemen.

Realiseerbaarheid:



Grote realiseerbaarheid. Via diverse kanalen kunnen inwoners worden geïnformeerd over ‘Het Nieuwe Rijden’ en leren hoe ze het toe kunnen passen. Indien inwoners er goede ervaringen mee krijgen zal dit meer mensen aanzetten om ook volgens dit principe te gaan rijden.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Het voorlichten van burgers vereist niet zondermeer een budget. In geval van rijstijltrainingen of promotieacties (aparte folders, huur rijsimulator, testen bandenspanning) dan is budget vereist:

Terugkerende kosten: Ingang en omvang effect

1.000 -

20.000.

Herhalen van promotieacties: vergelijkbare kosten Positief effect treedt op zodra mensen het rijgedrag verbeteren.

luchtkwaliteit: Effect bij wetgeving PM2,5

-


Lagere CO2 uitstoot, lagere brandstofkosten, verbetering verkeersveiligheid, mogelijk betere doorstroming, minder schadegevallen, lager ziekteverzuim door meer relaxt rijden.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Programma ‘Het Nieuwe Rijden’ van SenterNovem

Capaciteit:

Afhankelijk van het soort promotieactiviteit

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Deelname aan ‘Het Nieuwe Rijden’ bijhouden.


26

www.hetnieuwerijden.nl


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.13 -

26 juni 2009

Actie 9: Onderzoek naar verbeteren doorstroming van verkeer Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Hierbij zal onderzocht worden wat de mogelijkheden zijn voor het verbeteren van de doorstroming van verkeer binnen de gemeente. Er kan o.a. gedacht worden aan:

Doel:

•

Aanpassingen in de wegenstructuur (opstelstroken, turborotondes);

•

File aanduidingborden;

•

Aanleg tunnels en viaducten;

•

Tegengaan van sluipverkeer door (het centrum van) Diemen;

•

Beperken van vrachtverkeer door de bebouwde kom (inrijverbod voor wegen).

Door een verbeterde doorstroming te creëren zullen de voertuigen minder lang op een specifieke plek verblijven waardoor de emissies vanuit de voertuigen lokaal afnemen. Daarnaast zorgt een betere doorstroming van het verkeer voor een hogere gemiddelde rijsnelheid. Dit heeft tot gevolg dat het brandstofverbruik per gereden kilometer lager uitvalt. Hierdoor zal de uitstoot van fijn stof en stikstofdioxide afnemen.


Dit resulteert in een positief effect op de luchtkwaliteit.

Realiseerbaarheid:

Afhankelijk van de te nemen maatregel op korte termijn te implementeren en direct (lokaal) effect.


De gemeente kan nagaan welke mogelijkheden zich op het gebied van verbeteren van de doorstroming voordoen. In een nader infrastructureel onderzoek kan de uiteindelijke werking van dergelijke maatregelen worden onderzocht en overwogen. Hierbij zal de kosteneffectiviteit een belangrijke parameter zijn.


3 (luchtkwaliteit heeft prioriteit), eventueel in samenspraak met RWS en provincie aan te passen en te financieren.

Investeringskosten:

De investeringskosten zijn afhankelijk van de toe te passen maatregelen en variëren van bv.

Terugkerende kosten: Ingang en omvang effect luchtkwaliteit:

500.000 (plaatsen turborotonde) tot

20.000.000 (aanleg lange tunnel).

Incidenteel onderhoud maatregel. Het aanpassen van infrastructuur kan direct plaatsvinden. Meest logisch is de infrastructuur aan te passen daar waar reeds onderhoud nodig is of aanverwante reconstructiewerkzaamheden zijn gepland. Zodra de aanpassing is gerealiseerd treedt het positieve effect direct op.


-


Door een verbeterde doorstroming kunnen ook de geluidseffecten verminderen (afname rem en optrekbewegingen) en kan de verkeersveiligheid verbeteren. Daarnaast verbeterde doorstroming dus minder reistijd mensen.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Mogelijk in samenspraak met RWS of Provincie

Capaciteit:

Sessie bepalen infrastructurele maatregelen: beperkt aantal uren gemeente benodigd, circa 40 tot 80 uur. Uitvoeren bouwwerkzaamheden: uren afhankelijk van te treffen maatregel.

Planning:

Vanaf 2009 - 2010

Monitoring:

Eventuele metingen uitvoeren om de resultaten te meten of metingen van de gemiddelde snelheid.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.14 -

26 juni 2009

Actie 10: Subsidieverlening roetfilters op dieselwagens Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Een roetfilter bestaat uit een poreuze wand die de uitlaatgassen doorlaat, maar de roetdeeltjes tegenhoudt. Doordat de roetdeeltjes op de wand van het filter achterblijven, stoot een dieselauto met roetfilter minder schadelijke stoffen uit. Hierdoor wordt de lucht minder verontreinigd en verminderen ook de schadelijke effecten van deze luchtverontreiniging. Voor de aanschaf van roetfilters bestaat een subsidieregeling. Deze kan worden gepromoot en worden uitgebreid.

Doel:

Door het plaatsen van een roetfilter op dieselwagens de uitstoot van schadelijke luchtverontreinigende component fijn stof (roet) verminderen


Automobilisten van dieselauto’s rijden door de kernen van Diemen. In geval van lagere emissies vanuit deze auto’s zal de luchtkwaliteit daar direct enigszins verbeteren.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te realiseren en mogelijk olievlekwerking.


Er dient bereidwilligheid gekweekt te worden bij de betrokken partijen, vervolgens kan op korte termijn worden overgegaan op het toepassen van roetfilters. Hierbij wordt een deel vergoedt door het rijk. Het restant is voor rekening van de automobilist. Mogelijk kan de gemeente dit verschil in kosten voor eigen rekening nemen.


2 (reserveren van budget) Het deel dat de automobilist normaliter zelf dient te bekostigen kan door de gemeente worden vergoed. Het gaat hierbij om het bedrag bovenop de 400 euro die reeds door VROM wordt vergoed. Het is nog onbekend hoeveel bestaande dieselwagens in Diemen in aanmerking zouden komen voor de subsidie. Tevens is niet precies bekend hoe hoog het gemiddelde bedrag is dat aangevuld zou moeten worden. Wel is bekend dat de gemeente Den Haag voor eenzelfde maatregel uitgaat van 200 euro per roetfilter27.


Geen


Per direct. Door toepassen van filters is het effect zowel lokaal als regionaal

luchtkwaliteit:

waarneembaar. Bij deze maatregel wordt dus een groter gedeelte van de gemeente


-


-

beïnvloed.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Gemeente, mogelijk provincie en autobranche

Capaciteit:

Beperkte tijd om in te schatten wat de kosten van de maatregel zijn. Daarnaast zal het

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Registeren aantal voertuigen dat een filter aanschaft.

uitvoeren van de maatregel circa 40 tot 80 uur per jaar vergen.

Overige opmerkingen: Informatie over het bestaande subsidieprogramma van VROM is te vinden op: http://www.vrom.nl/pagina.html?id=31932

27

http://www.duurzaamdenhaag.nl/a/doc.asp?docid=191


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.15 -

26 juni 2009

Actie 11: Stimuleren OV-gebruik door burgers (= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Stimuleren van het gebruik van openbaar vervoer, door het vervoer zelf aantrekkelijk te maken (dienstregeling en prijs) en te werken aan betere randvoorwaarden (parkeerplaatsen en veilige fietsenstallingen).

Doel:

Meer mensen gebruik laten maken van het openbaar vervoer ten koste van het


Door meer mensen per openbaar te laten reizen zal de luchtkwaliteit verbeteren.

Realiseerbaarheid:



Het proberen te verbeteren van dienstregeling dient in samenspraak met de openbaar

autoverkeer.

vervoerbedrijven te gebeuren. Het aanpassen van de tarieven of andere promotieacties zal eveneens in goed overleg plaats moeten vinden. Het aanleggen van meer parkeerplaatsen in de nabijheid van stations of haltes en uitbreiden van veilige fietsenstallingen kan door de gemeente worden uitgevoerd. Effecten Ambitieniveau:


Investeringskosten:

Afhankelijk van de omvang en uitwerking van de maatregelen:


Kortingsacties voor OV-tarieven kunnen een blijvende kostenpost vormen.

2.500 -

500.000


Nadat aanvullende parkeervoorzieningen en fietsenstallingen gerealiseerd zijn zal nog

luchtkwaliteit:

geen positief effect op de luchtkwaliteit optreden. Pas vanaf het moment dat het aantal autoreizigers afneemt en aantal openbaar vervoer reizigers toeneemt, zal de luchtkwaliteit verbeteren.


-


Het promoten van het openbaar vervoer kan ook een toenemend aantal reizigers tot gevolg hebben, zonder dat het autogebruik afneemt. Dit heeft dan mogelijk zelfs een verslechtering van de luchtkwaliteit tot gevolg. Bij eenzelfde aantal reizigerskilometers zal ook de CO2 uitstoot afnemen. Verder kan een intensiever gebruik van openbaar vervoer ten goede komen aan de doorstroming op de (snel)wegen.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Openbaarvervoer bedrijven, reizigersorganisaties

Capaciteit:

Beperkt aantal uren, deels mee te nemen in lopende ontwikkelingen

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Bijhouden openbaar vervoersreizigers Diemen, monitoren gebruiksgraad fietsenstallingen en parkeerplaatsen.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.16 -

26 juni 2009

Actie 12: Stimuleren van het fietsgebruik door burgers (= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Het promoten van het fietsgebruik in Diemen door middel van een aantal acties. Daarbij kan worden gedacht aan: •

Overleg met fitnessstudio’s in Diemen om bezoekers per fiets te laten komen;

•

Combinatie fietsen – openbaar vervoer stimuleren;

•

Nieuwe ontwikkelingen op fietsgebied onder de aandacht brengen;

•

Campagne om fietsendiefstal tegen te gaan;

•

Per fiets naar school promoten (“wij gaan fietsen weer naar school”);

•

Aandacht voor positieve neveneffecten fietsgebruik.

Doel:

Het aantal autokilometers af laten nemen door het aantal gereden kilometers per fiets te


Door te fietsen neemt de uitstoot van fijn stof en NOx af.

Realiseerbaarheid:


laten toenemen.


Het initiëren van gerichte promotieacties van de fiets is zeer goed mogelijk. Indien inwoners positief reageren, zal het voor steeds meer mensen een serieuze overweging zijn. Bij positieve ervaringen zal het gereden aantal kilometers per persoon ook toenemen.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Voor een deel van de promotieacties is waarschijnlijk een beperkt budget nodig (folders, posters, e.d.). Hierbij gaat het om een bedrag van circa


500 -

5.000.

Herhalingsacties vereisen waarschijnlijk een vergelijkbaar budget.


Het positieve effect treedt onmiddellijk op zodra inwoners vaker de fiets gebruiken. Dit

luchtkwaliteit:

zal voornamelijk in de woongebieden en het centrum voor een verbetering van de


-


Inwoners gaan bewuster van een auto gebruik maken, er treedt een geluidsreductie op,

luchtkwaliteit zorgen.

minder CO2 uitstoot, lagere kosten door afnemend brandstofgebruik, voor korte afstanden kan een tijdsbesparing optreden, fietsen heeft een positief effect op de gezondheid van inwoners. Nadere invulling Trekker:

Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Fitnessstudio’s in Diemen, scholen in Diemen, GGD en huisartsen, fietsbranche

Capaciteit:

Circa 40 - 100 uur per jaar

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Gebruiksgraad fietsenstallingen bijhouden, bepalen aantal gereden kilometers per jaar.

Overige opmerkingen: Het risico van fietsendiefstal zal voor veel mensen een reden zijn om niet van de fiets gebruik te maken. Nieuwe ontwikkelingen om diefstal van fietsen tegen te gaan zijn in die context wenselijk. Dit zou in gang kunnen worden gezet door als belanghebbende partij andere partijen met elkaar in contact te brengen. Te denken valt aan het op de Nederlandse markt komen van een exploderend slot28 door een bedrijf als AXA-Basta29.

28

http://www.mikelambourn.com/smartlock.html

29

http://www.axa-basta.nl/


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.17 -

26 juni 2009

Actie 13: Promoten van het gebruik van elektrische brommers / scooters Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Het realiseren van een verkooppunt van elektrische scooters in Diemen en het promoten van het gebruik van elektrische scooters, bijvoorbeeld in de vorm van oplaadpunten. Ook het instellen van een aanschafsubsidie of grootschalige kortingsactie behoort tot de mogelijkheden.

Doel:

Het vervangen van conventionele scooters en brommers door elektrische typen.


Brommers en scooters stoten in de regel veel (ultra)fijn stof uit30. Dit heeft vooral rond kruispunten bij accelereren en zeer hoge tijdelijke piekwaarde in de concentratie tot gevolg. Door gebruik te maken van elektrisch aangedreven varianten zal deze bron van fijn stof verdwijnen. Daarnaast zal ook de emissie van NOx lager uitvallen.

Realiseerbaarheid:



Indien de prestaties van een elektrische scooter vergelijkbaar zijn met een brandstof aangedreven variant dan valt te verwachten dat een deel van de consumenten interesse heeft in een elektrische variant. Daarbij verdient het aspect topsnelheid aandacht om in het bijzonder een doelgroep als jongeren voor deze ontwikkeling te interesseren. Een energiebedrijf heeft reeds een promotieactie voor haar klanten waarbij korting wordt gegeven op de aanschaf van een elektrische scooter 31.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Het aanleggen van oplaadpunten (gewoon stopcontact) zal een beperkte investering vragen. Daarnaast kan worden gedacht aan een campagne om doelgroepen te informeren en interesseren. Ook het instellen van een aanschafsubsidie behoort tot de mogelijkheden. Realiseren laadpunten:

1.000 -

5.000. Subsidie geven op de

aanschaf van een scooter of brommer zal veel hoger uitvallen. Terugkerende kosten:

In geval van een aanschafsubsidie zal jaarlijks een bedrag gereserveerd moeten worden.


Indien een conventionele brommer of scooter wordt vervangen die een elektrische

luchtkwaliteit:

variant zal de luchtkwaliteit direct verbeteren. Met name ter hoogte van drukke


De uitstoot van (ultra)fijn stof reduceert tot nul (afgezien van een klein deel dat afkomstig

kruispunten. is van slijtage aan remschijven en banden). Hierdoor zal rond kruispunten sneller aan de grenswaarden worden voldaan. Beschrijving neveneffecten:

Lagere uitstoot van CO2, minder geluidshinder, mogelijk (negatief of positief) effect op de verkeersveiligheid door afname motorgeluid.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Tweewielerzaken in Diemen, energiebedrijven, scholen, pizzabezorgers, overige

Capaciteit:

Circa 40 tot 80 uur

koeriersdiensten Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Bijhouden aantal geregistreerde elektrische brommer en scooters (in Diemen)


30

http://www.volkskrant.nl/binnenland/article508239.ece/Brommer_is_nog_vuiler_dan_vrachtwagen

31

http://www.oxxio.nl/Oxxio-Thuis/Producten-Tarieven/Bespaarproducten/Elektrische-scooter


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.18 -

26 juni 2009

Actie 14: Aanleggen en verbeteren vegetatie Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Planten en bomen zijn in staat om veelal middels het blad componenten af te vangen (fijn stof) en via huidmondjes op te nemen (NO2). Op deze wijze kan de lucht gezuiverd worden32, 33. Door meer vegetatie aan te leggen, vegetatie met de grootste opnamecapaciteit te kiezen en bestaande vegetatie beter te laten gedijen, kan de luchtkwaliteit worden verbeterd.

Doel:

Het verbeteren van de luchtkwaliteit met de nadruk op locaties met de slechtste luchtkwaliteit aan de hand van betere en meer vegetatie.


Omtrent het inzetten en de effecten van vegetatie zijn nog erg veel onduidelijkheden aangezien de opnamesnelheid door een groot aantal factoren wordt beïnvloed. Studies geven evenwel aan dat vegetatie een deel van de verontreiniging uit de lucht kan verwijderen. Voor een boom is de gemiddelde bijdrage aan de PM10 verwijdering grofweg circa 0,1 kg per jaar29.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te implementeren en direct (lokaal) effect (standaardmaatregelen). In de toekomst kunnen wellicht betere resultaten met deze maatregel worden geboekt op basis van technische en wetenschappelijke ontwikkelingen met betrekking tot het effect van vegetatie op de luchtkwaliteit.


De gemeente kan onderzoeken op welke locaties ruimte is om nieuwe en aanvullende vegetatie aan te leggen. Ook kan worden overwogen om bestaande vegetatie te vervangen door begroeiing met een hogere opnamecapaciteit voor fijn stof en NO2. Vervolgens kan worden bekeken welke vegetatie ervoor in aanmerking komt.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) Opstellen vegetatieplan en aanpassingen van vegetatie (circa circa


5.000 -

5.000 -

10.000 &

50.000)

Periodiek / jaarlijks onderhoud aan vegetatie


De luchtkwaliteit zal verbeteren zodra de vegetatie is aangeplant. Het positieve effect zal

luchtkwaliteit:

toenemen zodra de vegetatie gaat groeien en de vitaliteit toeneemt (lente). De mate waarin vegetatie op lokaal niveau uiteindelijk bijdraagt aan het schoner maken van de lucht is nog onduidelijk. Vegetatie kan daarnaast ook lokaal een negatief effect hebben doordat het de verdunning van luchtverontreiniging kan tegenwerken.


Diverse soorten vegetatie zijn ook in staat om PM2,5 af te vangen. Vegetatie kan ook CO2 opnemen. Verder kan het voor een geluidsreductie zorgen en de leefbaarheid van Diemen in het algemeen vergroten (onder andere vanwege de landschappelijke inpasbaarheid).


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Gemeentelijke groenvoorziening, omwonenden, (boom)kwekerijen, Alterra B.V.

Capaciteit:

Opstellen vegetatieplan: circa 40 - 120 uur

Planning:

Vanaf 2010

Monitoring:

Toename vegetatie, type vegetatie en kwaliteit van de vegetatie

32

“Groen voor lucht”, Alterra / Wageningen Universiteit, V.H.M. Kuypers en E.A. de Vries, 2007, http://www.alterra.wur.nl/NL/publicaties+Alterra/Boekjes+en+folders/Groen+voor+lucht/default.htm

33

“Effecten van groenelementen op NO2 en PM10 concentraties in de buitenlucht”, TNO, september 2004, http://www.wur.nl/NR/rdonlyres/45B6361F-B81D-40E4-9CE4-E9A8DE57E1A2/23231/7Ra2004383rapport.pdf


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.19 -

26 juni 2009

Overige opmerkingen: Uit het ontwerp-actieplan luchtkwaliteit 2007-2015 van de gemeente Leidschendam-Voorburg komt naar voren dat er momenteel nog onderzoek plaatsvindt naar het effectief inzetten van vegetatie ter verbetering van de luchtkwaliteit en wordt concreet ingegaan op de kosten die er aan verbonden zijn: “Het innovatieprogramma Luchtkwaliteit (IPL) werkt in opdracht van de ministeries van Verkeer en Waterstaat en VROM aan innovatieve oplossingen die bijdragen aan verbetering van de luchtkwaliteit op en rond snelwegen. Momenteel wordt door het IPL een onderzoek uitgevoerd naar de invloed van groen op de luchtkwaliteit.” “De aanlegkosten per maatregel zijn: • Bomen in stedelijk gebied: 200 tot 500 per boom; • Struiken: 10 tot 15 per strekkende meter • Dakgroen of gevelbegroeiing: 20 tot 40 per vierkante meter”.


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.20 -

26 juni 2009

Actie 15: Lobby voor schone brandstoffen en roetfilters voor binnenvaartschepen Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Lobby en aandringen bij verschillende betrokkenen om de binnenvaart schoner te laten varen. Dit kan enerzijds door het probleem onder de aandacht te brengen van betrokken partijen of door te pleiten voor strengere regelgeving op het gebied van emissienormen voor schepen.

Doel:

De uitstoot van NO2 en fijn stof door (binnenvaart)schepen verminderen. Tevens kan de inzet daarbij zijn om de relatief hoge uitstoot van SO2 te verminderen. Dit kan in de eerste plaats bereikt worden door de scheepvaart over te laten schakelen op schonere typen brandstof. Daarnaast kan worden gepleit voor schonere motoren en het toepassen van roetfilters op schepen.


De emissie van scheepvaart is per ton vergelijkbaar met vrachtverkeer (voor fijn stof en NO2) en de intensiteit van het Amsterdam-Rijnkanaal komt omgerekend uit op circa 30.000 voertuigbewegingen per dag (met 10% vrachtverkeer). De bijdrage van de scheepvaart ter hoogte van de woonbebouwing zal hiermee voor NO2 gemiddeld circa 23 µg/m3 bedragen. Een verbetering van de luchtkwaliteit is afhankelijk van de mate waarin de scheepvaart schoner kan worden.

Realiseerbaarheid:

Maatregelen om op termijn naar toe te werken (technische ontwikkelingen en/of


Het zou onderzocht kunnen worden in hoeverre andere partijen betrokken willen worden

aanscherping van de normen) in een eventueel traject om te komen tot lagere emissies van scheepvaart. Vervolgens zal uit overleg naar voren moeten komen in hoeverre verbeteringen in technische en economische zin haalbaar zijn. Effecten Ambitieniveau:

1 (geen meerkosten)

Investeringskosten:

Organisatiekosten om de lobby op gang te brengen


-


Vanaf het moment dat schonere schepen gaan varen (bijvoorbeeld voorzien van een

luchtkwaliteit:

roetfilter) of zodra wordt overgeschakeld op schonere brandstoffen zal de luchtkwaliteit verbeteren. Het effect neemt toe als meer schepen het voorbeeld overnemen.


Scheepvaart is ten aanzien van CO2 emissies relatief schoon. Het schone imago kan verder worden versterkt indien ook emissies van NO2, fijn stof en SO2 lager wordt.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Overige gemeenten grenzend aan een drukbevaren vaarweg, ministerie van Verkeer en Waterstaat, Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart (CBRB), Expertise- en InnovatieCentrum Binnenvaart (EICB), SenterNovem (Subsidieregeling Innovatie Binnenvaart), Cleanest Ship Project.

Capaciteit:

Circa 40 - 80 uur.

Planning:

Vanaf 2010

Monitoring:

Bijhouden ontwikkelingen scheepsbrandstoffen, percentage schone schepen dat in de vaart is.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.21 -

26 juni 2009

Actie 16: Onderzoek naar het gebruik van elektrische vuilniswagens Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Het onderzoeken of het ophalen van het huisvuil in Diemen met elektrische vuilniswagens mogelijk en haalbaar is.

Doel:

Vermijden van emissies van fijn stof en NOx veroorzaakt door vuilniswagens in de wijken van Diemen.


Vuilniswagens rijden met een relatief lage snelheid door de wijken waardoor ze naar verhouding veel fijn stof en NOx emitteren. Door over te gaan op elektrisch aangedreven vuilniswagens zal deze emissie worden voorkomen en zal in de leefomgeving de luchtkwaliteit verbeteren.

Realiseerbaarheid:

Afhankelijk van de technische ontwikkelingen


Afvalverwerker Van Gansewinkel is van plan om per 2009 in Rotterdam het vuilnis op te gaan halen met speciaal daarvoor omgebouwde elektrisch aangedreven vuilniswagens34. De ervaringen uit Rotterdam kunnen wellicht worden gebruikt om af te wegen of het toepassen van elektrische vuilniswagens ook in Diemen een serieuze optie is. Dit zou in overeenstemming met de huidige afvalinzamelaar moeten gebeuren.


1 of 2 (geen of beperkte meerkosten) De gemeente kan overwegen een deel van de investeringskosten in een elektrisch aangedreven vuilniswagen voor haar rekening te nemen. Sponsoring door andere bedrijven is wellicht ook een optie. Het is onbekend welke investeringssom hiermee gemoeid is.


-


De luchtkwaliteit zal verbeteren zodra elektrische vuilniswagens toegepast worden, op

luchtkwaliteit:

zijn vroegst vanaf 2010. Dit zal zich in alle wijken in Diemen voordoen. Vroegtijdige toepassing kan er toe bijdragen dat dergelijke schone technieken algemeen bekend worden bij de inwoners die daardoor zelf ook sneller tot het aanschaffen van schonere voertuigen overgaan.


-


Afname van het geluidsniveau van de vuilniswagens. Inwoners die zelf sneller overgaan tot het aanschaffen van een schonere of schone auto.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

De huidige afvalverwerker in Diemen, Spijkstaal Elektro B.V. (elektrische voertuigen), omliggende gemeenten

Capaciteit:

Circa 40 tot 100 voor overleg met betrokken partijen.

Planning:

Onderzoek naar de mogelijkheden vanaf 2009, invoeren maatregel mogelijk vanaf 2010

Monitoring:

Aantal gereden schone kilometers

Overige opmerkingen: Een alternatief voor elektrisch aangedreven vuilniswagens is het inzetten van vuilniswagens op aardgas. Dit wordt al toegepast door vuilverwerker Rova: http://www.destentor.nl/regio/zwolle/zwolle/3261943/Vuilniswagen-op-gas-rijdt-lekker-stil.ece

34

http://www.energieportal.nl/Nieuws/Emissie/Elektrische-vuilniswagen-rijdt-vanaf-2009-in-Rotterdam-4210.html


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.22 -

26 juni 2009

Actie 17: Onderzoek naar het aanleggen van nieuwe doorlopende fietspaden (richting Amsterdam) en het verbeteren van bestaande fietspaden (= aanvulling op het klimaatbeleid) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Het verbeteren van de fietsinfrastructuur zodat de reistijd per fiets wordt verkort.

Doel:

Het reizen per fiets concurrerend maken met reizen per auto, zodat mensen vaker


Meer reiskilometers per fiets ten koste van autokilometers heeft een positief effect op de

kiezen om zich per fiets (richting Amsterdam) te verplaatsen. luchtkwaliteit. Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te realiseren en in eerste instantie een lokaal effect (minder autoverkeer op een specifieke route). Bij goede ervaringen kan het er ook toe leiden dat voor meerdere bestemmingen voor fietsen wordt gekozen of dat meer mensen tot het frequenter gebruik van de fiets worden aangezet (mogelijke olievlekwerking).


Enerzijds kan er onderzocht worden of het mogelijk is om nieuwe snelle verbindingen aan te leggen. Anderzijds kan worden bekeken of bestaande fietspaden kunnen worden verbreedt en sneller kunnen worden gemaakt. Daarbij valt te denken aan verminderen drempels en andere obstakels, sneller asfalt, vaker voorrang op zijwegen en beter zicht. Aan de hand van deze bevindingen kunnen meer concrete plannen worden uitgewerkt.


2 (reserveren van budget) of 3 (luchtkwaliteit heeft prioriteit) Wellicht kan het deels worden meegenomen in andere plannen ter uitbreiding, aanpassing of vernieuwing van de infrastructuur. Kosten zullen variëren van circa 25.000 (aanpassingen aan fietsroute) tot circa

2.000.000 (aanleggen nieuwe

fietsroute). Onderzocht zou kunnen worden of er subsidiemogelijkheden zijn om dergelijk fietsroutes te realiseren. Ook kan een dergelijk project samen met omringende gemeenten worden aangepakt en gefinancierd. Terugkerende kosten: Ingang en omvang effect

Periodiek onderhoud aan de fietsroute Luchtkwaliteit zal verbeteren zodra er personen zijn die de fiets verkiezen boven de auto.

luchtkwaliteit:

Op zijn vroegst zal dit vanaf 2010 zijn.


-


Inwoners gaan bewuster van een auto gebruik maken, er treedt een geluidsreductie op, minder CO2 uitstoot, lagere kosten door afnemend brandstofgebruik, fietsen heeft een positief effect op de gezondheid van inwoners en mogelijk verbetert het de doorstroming op andere wegen.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Gemeente Amsterdam, fietsersbond Amsterdam, de gemeenten Ouder Amstel, Weesp, Muiden en Almere, Goudappel Coffeng B.V.35, Balancia36

Capaciteit:

Circa 40 tot 400 uur.

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Bijhouden fietsgebruik inwoners Diemen


35

http://www.fietssnelwegen.nl/index.htm

36

http://www.balancia.com/index.php?id=1385&L=0


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.23 -

26 juni 2009

Actie 18: Voorlichting over luchtkwaliteit en binnenluchtkwaliteit Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De binnenluchtkwaliteit bij scholen en kinderdagverblijven kan voor ouders, verzorgers en leerkrachten een punt van zorg zijn37. Het idee is om op deze locaties de toestand van de binnenlucht te bepalen, en waar nodig maatregelen ter verbetering te treffen. Tegelijkertijd kan een dergelijke meetcampagne worden aangewend om voorlichting te geven over luchtkwaliteit. Daarbij kan ook worden ingegaan op de verschillen tussen luchtkwaliteit in de binnen- en de buitenlucht. Ook is het mogelijk om met een dergelijke actie draagvlak te kweken onder de inwoners van Diemen voor het treffen van maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Naast het onderzoek van binnenlucht in scholen kan worden gedacht aan het meten van de binnenlucht in woningen in combinatie met het voorlichten van burgers over luchtkwaliteit. Te denken valt aan een format waarbij burgers een consult aan huis aanvragen. Daarbij kan aan de bewoner uitleg of informatiemateriaal worden gegeven over luchtkwaliteit (over binnenluchtkwaliteit, luchtkwaliteit in het algemeen, gezondheidseffecten, projecten van de gemeente en technische ontwikkelingen). Ten aanzien van de financiële haalbaarheid kan een dergelijk consult wellicht worden gecombineerd met voorlichting en het laten uitvoeren van maatregelen op het gebied van:

Doel:

•

Duurzaamheidadvies;

•

Ventilatie / isolatieadvies.

Het toetsen en waar nodig verbeteren van de luchtkwaliteit in schoolgebouwen en kinderdagverblijven. Daarnaast is het streven om de inwoners van Diemen beter te informeren over luchtkwaliteit, draagvlak te creëren voor maatregelen en inwoners te stimuleren om zelf maatregelen te treffen waarmee de luchtkwaliteit verbetert.


Voorlichting leidt niet direct tot een verbetering van de kwaliteit van de buitenlucht en de binnenlucht. Op termijn kan voorlichting mogelijk wel tot structurele verbeteringen of veranderingen leiden door het toepassen van overige maatregelen.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te realiseren met het doel dat het olievlekwerking voor andere maatregelen heeft.


De gemeente dient na te gaan of er onder inwoners belangstelling is om op een dergelijke manier over het onderwerp luchtkwaliteit te worden voorgelicht. Vervolgens kan worden nagegaan of het te combineren valt met het voorlichten over andere onderwerpen en of het wellicht in commercieel verband kan worden opgezet. Indien er voldoende belangstelling is kan deze maatregel verder worden uitgewerkt. Daarbij kan worden gedacht aan het combineren van deze maatregel met het geven van voorlichting op de website van de gemeente (maatregel 6) of het opstellen van een informatiefolder.



Investeringskosten:

Aanschaf meetapparatuur


Het geven van tekst en uitleg door middel van huisbezoeken zal relatief veel tijd kosten.

500 -

2.000, overige investering:

0-

10.000

Onderzocht zou moeten worden hoe de kosten hiervan relatief laag gehouden kunnen worden: •

37

Vergoeding vragen voor een consult;

http://www.eindhoven.nl/web/show/id=511764/contentid=36596


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.24 -

26 juni 2009

•

Voorlichting (deels) door marktpartijen laten uitvoeren waarbij ook het treffen van maatregelen wordt verkocht.

Ingang en omvang effect luchtkwaliteit:

•

Vrijwilligers vinden voor voorlichting;

•

Voorlichting door marktpartijen laten sponsoren;

•

Combineren met voorlichting over andere onderwerpen;

De voorlichting heeft naar verwachting op termijn een indirect positief effect op de kwaliteit van de buitenlucht en kweekt draagvlak voor het in- en uitvoeren van andere maatregelen.


Burgers kunnen op de hoogte worden gehouden van de laatste ontwikkelingen en krijgen meer begrip ten aanzien maatregelen die worden getroffen.


Dergelijke voorlichting kan het bewustzijn rondom onderwerpen als luchtkwaliteit vergroten en een gedragsverandering tot gevolg hebben.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

GGD, Nuon, Koston Nederland B.V. (isolatiebedrijf uit Weesp)

Capaciteit:

Voorbereiding en uitvoering: circa 40 - 200 uur. Daarnaast eventueel de uitvoering van

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Aantal metingen en consulten, reacties van inwoners

consulten door een medewerker van de gemeente.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.25 -

26 juni 2009

Actie 19: Stimuleren combinatie werken en wonen in Diemen Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De gemeente kan randvoorwaarden scheppen om het aantrekkelijker te maken om de combinatie van werken en wonen in Diemen te stimuleren. Daarbij kan worden gedacht aan: •

Mensen die een baan hebben in Diemen voorrang of hulp geven bij het vinden van

•

De woonvoorraad vergroten, verbeteren en/of beter aan laten sluiten bij de mensen

•

De Starterslening-regeling aantrekkelijker maken voor starters die wonen en

passende woonruimte; die wonen en werken in Diemen combineren; werken in Diemen combineren. Doel:

Door het werken en wonen te combineren hoeven er minder forenskilometers te worden gemaakt. Hierdoor zal de emissie van fijn stof en NOx afnemen.


Op korte termijn te realiseren en in eerste instantie een lokaal effect (minder autoverkeer op een specifieke route). Door Diemen als vestigingsplaats verder te ontwikkelen en te profileren kan er toe leiden dat meer mensen die al in Diemen werken ervoor kiezen om er te gaan worden. Hierdoor kunnen collega’s wellicht ook op het idee komen om zich in Diemen te vestigen (mogelijke olievlekwerking).

Realiseerbaarheid: Omschrijving realiseerbaarheid:

Op korte termijn te realiseren en mogelijk olievlekwerking. Bekeken zal moeten worden of in juridische zin een voorkeursbehandeling mogelijk is. Voor de gemeente zijn er natuurlijk wel mogelijkheden om mensen te wijzen op de voordelen van het combineren van werken en wonen.



Investeringskosten:

Voor het onder de aandacht brengen van de voordelen van het combineren van werken en wonen is niet noodzakelijk een investering nodig omdat het ook via bestaande kanalen kan lopen. Het uitzoeken en implementeren van een voorrangsregeling zal wel een investering vragen.


Het uitbreiden of aanpassen van de Starterslening-regeling zal tot terugkerende kosten leiden. De kosten hiervan zijn afhankelijk van de hoogte van de lening en de mate waarin van een dergelijke regeling gebruik wordt gemaakt.


De maatregel heeft effect vanaf het moment dat mensen daadwerkelijk overgaan tot het

luchtkwaliteit:

combineren van werken en wonen.


-


Mensen zijn per dag minder reistijd kwijt.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Bedrijfsleven en publieke sector in Diemen

Capaciteit:

Voorbereiding en uitvoering: circa 40 - 120 uur.

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Registreren van het aantal inwoners dat zowel in Diemen woont als werkt.



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.26 -

26 juni 2009

Actie 20: Concessieverlening buslijnen en taxi’s op basis van schone voertuigen (= aanvulling op het klimaatbeleid / regionale aanpak) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

Bij het verlenen van concessie aan openbaar vervoerders het aspect van schone duurzame technologie meenemen en zwaar laten wegen als selectiecriterium. Dit gebeurd momenteel al ten dele maar kan misschien nog verder worden doorgevoerd.

Doel:

Bewerkstelligen dat schone technologie (aardgasmotoren, brandstofcellen, hybride aandrijflijnen, lichtgewichtconstructies of schone dieseltechnologie) is toegepast bij de bussen en taxi’s die door Diemen rijden en hiermee de emissie van fijn stof en NOx verlagen.


Afhankelijke van de gekozen techniek kan de luchtkwaliteit in meer of minder mate verbeteren. De verbetering treedt voornamelijk op langs de bestaande buslijnen door Diemen (de lijnen 44, 46 en 136 en in mindere mate de lijnen 101, 152 en 157). Voor taxi’s zal de verbetering met name rondom de stations en op de wegen richting Amsterdam optreden.

Realiseerbaarheid:

Afhankelijk van de datum waarbij de bestaande concessies verlopen. Het positieve effect op de luchtkwaliteit van schonere bussen en taxi’s treedt direct op en is van lokale aard.


In de eerste plaats dient te worden nagegaan in hoeverre de huidige vervoerder al gebruik maakt van relatief schone voertuigen. Vervolgens kan bekeken welke schonere technieken er tegen de tijd dat de huidige concessie afloopt op de markt beschikbaar zijn. Op basis van deze informatie zou het criterium verder ingestoken kunnen worden.


1 (geen meerkosten)

Investeringskosten:

-


-


Een verbetering van de luchtkwaliteit treedt op vanaf het moment dat de nieuwe

luchtkwaliteit:

concessie ingaat. Dit is namelijk het moment waarop de schonere bussen en taxi’s gaan rijden.


-


Mogelijk neemt het geluidsniveau van een nieuw type bus af. Ook kan de uitstoot van CO2 mogelijk omlaag.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Stadsregio Amsterdam, GVB, overige openbaar vervoerbedrijven en taxicentrales

Capaciteit:

Circa 40 tot 80 uur voor het definiëren van criteria en het voeren van overleg met betrokkenen.

Planning:

Vanaf 2009

Monitoring:

Verschil in emissiekentallen (g/vkm) tussen bestaande en schonere bussen en taxi’s.

Overige opmerkingen: In 2007 heeft CE uit Delft het onderzoek: “Vergelijking van kosten en milieuaspecten van EEV-bussen op diesel en CNG, op basis van de MAN Lion’s City Stadsbus38” uitgevoerd. Een dergelijk onderzoek kan ter ondersteuning in het keuzeproces van concessieverlening worden gehanteerd.

38

http://www.rapportsysteem.nl/artikel/index.php?id=718&action=read


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.27 -

26 juni 2009

Actie 21: Overwegen van het instellen van een regionale milieuzone en dynamisch verkeersmanagement (regionale aanpak) Kwalitatieve toelichting Uitleg maatregel:

De gemeente Diemen is waarschijnlijk te klein om zelfstandig een millieuzone in te stellen waarbij de meest vuile voertuigen uit Diemen worden geweerd. Het in regionaal verband instellen van een milieuzone welke ook zal gaan gelden voor delen van Diemen in woongebieden waar het vrachtverkeer een relatief groot deel van de emissies veroorzaakt behoort wellicht wel tot de mogelijkheden. De uitvoering ervan geschiedt conform het convenant ‘Stimulering schone vrachtauto’s en milieuzonering’ dat in 2006 tot stand is gekomen. Door middel van dynamisch verkeersmanagement (rijstrooksignalering, toeritdosering, dynamische route informatie, etc) kan worden bekeken of de algehele doorstroming van het verkeer in de regio kan worden verbeterd.

Doel:

Het stimuleren van stille en schone voertuigen in en rondom de gemeente Diemen. Dit moet leiden tot een afname van de emissies van fijn stof en NO2 in de zone zelf maar ook op de toevoerwegen naar de milieuzone. Het dynamisch verkeersmanagement beoogt de emissies te verminderen door het verkeer in een gebied gelijkmatiger en beter door te laten stromen.


Het positieve effect op de luchtkwaliteit is afhankelijk van het aantal voertuigen dat door instelling van de milieuzone wordt geweerd en daardoor wordt vervangen door schonere vrachtwagens. Uit een eerste effectstudie39 “een jaar milieuzones vrachtverkeer” blijkt dat in theorie de reductie voor zowel fijn stof als NO2 zal variëren van 0 tot maximaal 2 µg/m3 in stedelijke gebieden. Het daadwerkelijke effect (zomer 2008) van bestaande milieuzones blijkt nog relatief beperkt te zijn vanwege een hoog aantal overtredingen en het hoge aantal landelijke ontheffingen omdat nog geen roetfilter beschikbaar is. In straten met minder dan 400 vrachtvoertuigen per etmaal (representatief voor Diemen) zijn voor 2008 daadwerkelijke positieve effecten berekend van circa 0,1 µg/m3 voor NO2 en circa 0,05 µg/m3 voor fijn stof. In theorie kan de reductie een factor 1,5 tot 2 keer zo hoog uitvallen. Bij toepassing van dynamisch verkeersmanagement zal de luchtkwaliteit het meest verbeteren op plaatsen waar de grootste verbetering in doorstroming optreedt.

Realiseerbaarheid:

Op korte termijn te implementeren en direct (lokaal) effect. Mogelijk olievlekwerking doordat op termijn meer schonere vrachtvoertuigen in gebruik worden genomen.


Eerst zal in regionaal verband overleg moeten plaatsvinden om de haalbaarheid en het effect van een milieuzone vast te stellen. Daarnaast kan in regionaal verband worden onderzocht op welke routes de doorstroming van het verkeer verbeterd zou moeten en zou kunnen worden. Daarbij zal ook de realiseerbaarheid (toepasbaarheid van systemen) nagegaan moeten worden. Middels het plaatsen van borden is de milieuzone eenvoudig te realiseren. Bijkomende aspecten als het instellen van ontheffingen, het handhaven van de ingestelde regels en het communiceren van het instellen van de zone naar betrokkenen vergt meer inspanning. Daarnaast zal in eerste instantie ook onderzocht moeten worden in hoeverre

39

http://www.milieuzones.nl/documents/kl2008107226aeindrapporteffectstudiemilieuzonesvrachtverkeer.pdf


9T3988.01/R0003/Nijm - B4.28 -

26 juni 2009

een milieuzone voor Diemen haalbaar is. Vragen die daarbij aan de orde komen zijn: •

Biedt de infrastructuur van Diemen mogelijkheden om een zone in te stellen of

•

Wat zijn de kosten ten opzichte van de baten;

•

Veroorzaakt de milieuzone sluipverkeer rondom de zone.

zou heel Diemen tot milieuzone verworden;


3 (luchtkwaliteit heeft prioriteit) •

Haalbaarheidsonderzoek: circa

•

Voorbereiding en implementatie;

•

20.000 -

30.000;

o

Verlenen ontheffingen (circa

o

Communiceren instelling milieuzone (circa

5.000 -

10.000);

o

Plaatsen borden en wegaanduiding ( 20.000 -

10.000); 40.000)

Om de doorstroming van verkeer te verbeteren zullen naast de installatie van een systeem mogelijk ook infrastructurele aanpassingen gedaan moeten worden. De globale kosten hiervan moeten uit een haalbaarheidsonderzoek volgen.


Kosten voor handhaving milieuzone


Zodra vrachtverkeer met relatief hoge emissies uit de zone wordt geweerd zal de

luchtkwaliteit:

luchtkwaliteit in de zone verbeteren. Mogelijk zal een deel van het vrachtverkeer een sluiproute om de zone nemen waardoor de luchtkwaliteit daar tijdelijk verslechterd. Op den duur is de verwachting dat bedrijven door de milieuzone ertoe gedwongen worden om over te stappen op schonere voertuigen. Vanaf het moment dat de doorstroming verbeterd zal lokaal een verbetering van de luchtkwaliteit optreden.


Wellicht dat strengere luchtkwaliteitsnormen de reden kunnen zijn om in de toekomst alsnog milieuzones in te stellen of het noodzakelijk maakt om op knelpunten de doorstroming van het verkeer te verbeteren.


Hogere kosten voor betrokken bedrijven, mogelijk afname van de geluidsemissies van de vrachtauto’s en mogelijk een beperkte toename van de verkeersveiligheid.


Gemeente Diemen

Betrokkenen:

Bedrijfsleven Diemen, politie, andere gemeenten waar milieuzones van kracht zijn,

Capaciteit:

Circa 100 - 400 uur

Stadsregio Amsterdam Planning:

Per 2010

Monitoring:

Bijhouden verkeersintensiteiten per emissiecategorie (Euro-normen)



9T3988.01/R0003/Nijm - B4.29 -

26 juni 2009

Discussienotitie Actieplan luchtkwaliteit Diemen

Recommend Documents