Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond

Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond

Milieudienst IJmond Oktober 2008 Defintief

Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond

dossier : B6545-01-004 registratienummer : MD-MK20080443 versie : 1.0

Milieudienst IJmond Oktober 2008 Definitief DHV B.V. Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV B.V., noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

©

SAMENVATTING

Overschrijdingen van de normen vragen om actie In de rapportage van de luchtkwaliteit voor het jaar 2005 zijn overschrijdingen van de plandrempel voor stikstofdioxide vastgesteld voor de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk. Daarnaast zijn er in de gemeenten Beverwijk en Velsen overschrijdingen van de etmaalgemiddelde grenswaarde voor fijn stof gerapporteerd. Vanuit de Wet luchtkwaliteit (onderdeel van de Wet milieubeheer) moet er, in geval van een plandrempeloverschrijding, een actieplan worden opgesteld ter verbetering van de luchtkwaliteit. Het opstellen van het actieplan luchtkwaliteit is op regionaal niveau opgepakt. De problematiek op het gebied van luchtkwaliteit kwam in 2005 nadrukkelijk op de agenda door strenge regelgeving die de ruimtelijke ontwikkeling in gevaar bracht. Sindsdien is het luchtkwaliteitsdossier bijna dagelijks in beweging door veranderlijke weten regelgeving, vormgegeven samenwerking tussen verschillende overheden, nieuwe inzichten en meetresultaten en verfijndere methoden om de luchtkwaliteit modelmatig te bepalen. Dit heeft geresulteerd in een eenduidige aanpak van luchtkwaliteitsknelpunten op nationaal, provinciaal en regionaal niveau binnen het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit Het NSL volgt uit de Wet luchtkwaliteit en heeft als doel om ervoor te zorgen dat er op termijn overal aan de normen wordt voldaan zonder dat ruimtelijke ontwikkeling onnodig wordt belemmerd. De termijn om te voldoen die binnen het NSL is afgesproken is 2011 voor fijn stof en in 2015 voor stikstofdioxide. Onderdelen van die wet zijn daarmee het compenseren van de negatieve effecten van ruimtelijke ontwikkeling (salderingsaanpak) en het terugbrengen van overschrijding van de grenswaarden (saneringsaanpak). In het kader van het NSL is door de rijksoverheid een ‘salderingstool’ ontwikkeld, waarmee de projecten die in betekenende mate bijdragen aan de luchtkwaliteit worden gesaldeerd met maatregelen ter verbetering van de PROJECTEN IN GENERIEKE GENERIEKE LOCATIEluchtkwaliteit. Daarnaast is een BETEKENENDE MAATREGELEN MAATREGELEN SPECIFIEKE MATE RIJK REGIONAAL EN MAATREGELEN tweede instrument ontwikkeld, LOKAAL LOKAAL de ‘saneringstool’. De saneringstool geeft de omvang van de saneringsopgave weer en is gericht op het oplossen SalderingsSaneringsvan lokale knelpunten. Nadat aanpak aanpak bleek dat de salderingsopgave ruim gehaald werd doordat de Samenhang saldering en sanering luchtkwaliteit generieke maatregelen voldoende ruimte gaven ter saldering van de projecten in betekenende mate, is de nadruk in het samenwerkingsprogramma sterk komen te liggen op het saneren van de resterende knelpunten. Het Actieplan Luchtkwaliteit Regio IJmond is de bijdrage aan het Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (RSL) Noordvleugel binnen het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De uitgangssituatie in de regio IJmond Dit actieplan Luchtkwaliteit regio IJmond beschrijft de luchtkwaliteit in de regio IJmond. Conform afspraken in het NSL vormt de luchtkwaliteit in 2006 de uitgangssituatie voor dit actieplan. In 2006 waren er geen

plandrempeloverschrijdingen meer maar wel een aantal grenswaardeoverschrijdingen fijn stof in Velsen en Beverwijk. In Heemskerk en Uitgeest zijn vanaf 2006 geen knelpunten meer geconstateerd . Voor het jaar 2006 is de luchtkwaliteit met de saneringstool in kaart gebracht.

Overschrijdingen grenswaarde fijn stof in Velsen en Beverwijk volgens de saneringstool(2006) Dit beeld van de saneringsopgave is bevestigd in een aanvullend onderzoek door KEMA. Het beeld voor 2006 ziet er hetzelfde uit als uit de saneringstool. Tevens wordt duidelijk dat vanaf 2008 er geen knelpunten meer zijn voor de meest kritische stoffen fijn stof en stikstofdioxide. Meten is weten Naast de modelmatige berekeningen beschikt de regio over een netwerk aan meetpunten. Deze punten meten de daadwerkelijke concentraties. De nauwkeurige TEOM- metingen in onderstaande tabel geven de meeste recente concentraties fijn stof.

Meetresultaten fijn stof jaargemiddeld Industriegebied IJmond (datarapport 2007)

Het actieplan en gezondheid De goede luchtkwaliteit is van groot belang voor onze gezondheid. In 2004 is door de GGD Kennemerland onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van de luchtkwaliteit in de IJmond [8]. Op grond van de bevindingen van het GGD rapport hebben de 4 IJmond gemeenten zich aangesloten bij het uitvoeringsprogramma van de GGD, waarmee het thema gezondheid een belangrijke motivatie is geworden voor het opstellen van dit actieplan luchtkwaliteit. Actieplan gericht op mobiliteit en verkeer Het actieplan heeft als doel ten minste te voldoen aan de normen van de Wet Luchtkwaliteit (Wlk), om zo in algemene zin de luchtkwaliteit te verbeteren en in specifieke zin de gezondheid van mensen te verbeteren. Maatregelen die ervoor zorgen dat de concentratie verder onder de norm komt of maatregelen die de uitstoot van de kleinste fractie fijn stof verminderen, maar nauwelijks effect hebben op de daadwerkelijke concentratie, zijn daarom ook relevant voor dit actieplan. De ambities en motieven van het Provinciale Actieplan worden door de IJmond gemeenten ondersteund, waaronder het verbeteren van de gezondheid van burgers, het voldoen aan de wettelijke normen en eisen uit de Wet luchtkwaliteit en het voorkomen van stagnatie in de ruimtelijke ordening en de economische ontwikkeling. In aanvulling daarop heeft de regio IJmond een aantal aanvullende motieven om een actieplan op te stellen. De regio wil de aandacht voor fijn stof als gezondheidsprobleem bevorderen en de beeldvorming en kennis omtrent luchtkwaliteit door beheer van deze kwaliteit: meten is weten. In dit plan worden de lijnen uitgezet voor het nemen van maatregelen luchtkwaliteit voor de IJmond gemeenten. Daarbij zijn maatregelen geselecteerd, voornamelijk gericht op mobiliteit en verkeer, die op gemeentelijk of regionaal niveau uitgevoerd kunnen worden. Vanwege de doorlooptijd zijn enkele maatregelen al in de uitvoeringsfase. Lopende maatregelen als schoon gemeentelijk vervoer en stimulering van het fietsgebruik hebben een positief effect op de luchtkwaliteit en verdienen blijvende aandacht. Overige bronnen Naast wegverkeer dragen ook de luchtvaart, scheepvaart en industrie bij aan de verslechtering van de luchtkwaliteit. De bijdrage van Schiphol is door de grote afstand tot IJmond verwaarloosbaar. De bijdrage van scheepvaart is inzichtelijk gemaakt door KEMA. Tevens neemt het Milieu en Natuur Planbureau voor de bepaling van de regionale achtergrondconcentraties emissiecijfers mee voor zeescheepvaart en binnenvaart. De regio IJmond heeft industriegebieden en bedrijventerreinen waar de industriële processen bijdragen aan de verslechtering van de luchtkwaliteit. Op grond van het TNO-meetonderzoek is een relevante bijdrage fijn stof vanuit het industriegebied IJmond aangetoond, waarbij er op een enkel punt de wettelijke grenswaarde wordt overschreden. Metingen van stikstofdioxide tonen geen overschrijdingen van de grenswaarden aan. De RIVM onderzoekt momenteel in opdracht van de minister of de stoffen die het staalbedrijf Corus uitstoot de gezondheid van de bewoners van IJmond mogelijk schaadt. De minister rapporteert de resultaten en conclusies aan de Tweede Kamer. Knelpunten worden tijdig opgelost Volgens de laatste berekeningen met de saneringstool en het model STACKS+ van KEMA voldoet de Regio IJmond, wanneer de maatregelen uit het NSL worden uitgevoerd, aan de doelstelling van het NSL. De maatregelen uit dit actieplan zijn daarbij aanvullend. Als blijkt dat de maatregelen uit het NSL minder effect hebben dan verwacht en niet meer wordt voldaan aan de normen, dan zal samen met de NSL partners gezocht worden naar een oplossing,

INHOUD

SAMENVATTING

1

1 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.2 1.4 1.4.1 1.4.2 1.5 1.6

KADERS VOOR HET ACTIEPLAN IJMOND Aanleiding en context Ambitie en motieven Luchtkwaliteit in internationale en nationale context Europese richtlijn Nieuwe Wet luchtkwaliteit Luchtkwaliteit in regio IJmond meten en berekenen Gezondheid en het actieplan Aanpak luchtkwaliteit Doorstap van ontwerp naar definitief actieplan

6 6 6 7 7 7 9 9 10 10 11

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.3 2.4 2.5

BRONNEN IN IJMOND GEBIED Wegverkeer Achtergrondconcentratie modelberekeningen Luchtvaart Scheepvaart Industrie Consumenten en diensten

12 12 12 12 13 14 15 16

3 3.1 3.2 3.3

METEN IS WETEN Metingen fijn stof IJmond gebied Metingen stikstofdioxide IJmondgebied Metingen Benzo(a)pyreen

17 17 19 20

4 4.1 4.2 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.3.4

MAATREGELEN LUCHTKWALITEIT VOOR MEER RUIMTE Status actieplan Maatregelen generiek op hogere niveaus Maatregelen op lokaal niveau Regionaal generiek: Verkeer- en mobiliteitsgericht Brongericht Locatiespecifiek Prioritering maatregelen

21 21 21 22 22 23 24 25

5

VAN ONTWERP NAAR DEFINITIEF: DE INSPRAAKREACTIES

26

6

LITERATUURLIJST

35

7

COLOFON

36

BIJLAGEN 1 2 3 4 5 6

Toetsingskader luchtkwaliteit Rijks- en Provinciale maatregelen Lopende maatregelen Regio IJmond Inspraakreacties Memo Saneringstool RIVM-onderzoek in IJmond

DHV B.V.

1

KADERS VOOR HET ACTIEPLAN IJMOND

1.1

Aanleiding en context

Voor het jaar 2004 is door de Milieudienst IJmond voor de gemeenten Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest en Velsen de rapportage luchtkwaliteit opgesteld conform het Besluit luchtkwaliteit. Daarbij zijn geen overschrijdingen van de plandrempels gerapporteerd. In dat zelfde jaar is door de GGD Kennemerland onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van de luchtkwaliteit in IJmond [8]. Op grond van de bevindingen van het GGD rapport hebben de 4 IJmond gemeenten zich aangesloten bij het uitvoeringsprogramma van de GGD en daarom is gezondheid een motief voor het opstellen van een actieplan luchtkwaliteit. Begin 2006 zijn nieuwe achtergrondconcentraties voor fijn stof en stikstofdioxide beschikbaar gekomen en is de Regionale Verkeersmilieu Kaart daarmee geactualiseerd en nader gedetailleerd. Op basis daarvan is de rapportage van de luchtkwaliteit over het jaar 2005 opgesteld. Hierbij zijn overschrijdingen van de plandrempel voor stikstofdioxide vastgesteld voor de gemeenten Velsen, Beverwijk en Heemskerk. Daarnaast zijn er voor 2005 in de gemeenten Beverwijk en Velsen overschrijdingen van de etmaalgemiddelde grenswaarde voor fijn stof gerapporteerd. Om wel aan de normen te gaan voldoen zijn maatregelen nodig die de luchtkwaliteit verbeteren. Om hier invulling aan te geven is in 2006 een ontwerp Actieprogramma Luchtkwaliteit voor de Regio IJmond opgesteld. Op grond van het Besluit luchtkwaliteit en de huidige Wet luchtkwaliteit is dit verplicht bij overschrijdingen van de plandrempel. Het Besluit luchtkwaliteit 2005 is met de komst van de Wet luchtkwaliteit vervallen. Artikel 5.9 van de Wet milieubeheer gaat in op plandrempelplannen (luchtkwaliteitplannen). Dit artikel geeft aan dat in de in bijlage 2 van de Wet milieubeheer aangegeven gevallen waarin een plandrempel wordt overschreden, een plan wordt vastgesteld. Er zijn plandrempels voor stikstofdioxide en benzeen. In de rapportage van de luchtkwaliteit in het jaar 2005 zijn overschrijdingen van de PM10-grenswaarde (zwevende deeltjes, fijn stof) en de NO2-plandrempel (stikstofdioxide) geconstateerd. Er is niet vastgesteld dat de plandrempels voor benzeen zijn overschreden. Dit actieplan is opgesteld ter uitvoering van artikel 5.9 Wet milieubeheer. Met de Wet luchtkwaliteit is ook in artikel 5.12 Wet milieubeheer een programma-aanpak geïntroduceerd: Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). De gemeenten hebben besloten met het Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond een bijdrage te leveren aan het NSL. Op landelijk niveau is op uniforme wijze de luchtkwaliteit voor 2006 vastgesteld. Dit beeld dient als uitgangspunt voor het NSL en ook voor dit actieplan. Dit actieplan maakt onderdeel uit van het Regionaal actieprogramma luchtkwaliteit Noordvleugel (RSL) dat in Noordvleugelverband is opgesteld. Het RSL is onderdeel van het NSL. Deze aanpak borgt een integrale benadering van het vraagstuk luchtkwaliteit.

1.2

Ambitie en motieven

Het actieplan heeft als doel ten minste te voldoen aan de normen van de Wet luchtkwaliteit, om zo in algemene zin de luchtkwaliteit te verbeteren en in specifieke zin de gezondheid van mensen te verbeteren. Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 -6-

DHV B.V.

Maatregelen die de uitstoot van de kleinste fractie fijn stof verminderen, maar nauwelijks effect hebben op het bereiken van de norm, zijn daarom ook relevant voor dit actieplan. De ambities en motieven van het Provinciale Actieplan worden door de IJmond gemeenten ondersteund. Dit zijn: Het verbeteren van de gezondheid van burgers in de Regio IJmond Het voldoen aan de wettelijke normen en eisen uit de Wet luchtkwaliteit Het voorkomen van stagnatie in de ruimtelijke ordening en de economische ontwikkeling De regio IJmond heeft de volgende aanvullende motieven om een actieplan op te stellen: • ten minste voldoen aan de wettelijke normen van de Wet Luchtkwaliteit • het bevorderen van aandacht voor fijn stof als gezondheidsprobleem • het verbeteren van de beeldvorming en kennis over luchtkwaliteit door beheer: meten is weten • onderbouwing van maatregelen voor het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL)

1.3

Luchtkwaliteit in internationale en nationale context

1.3.1 EUROPESE RICHTLIJN De luchtkwaliteit is sinds 1980 steeds verder verbeterd. Dit is enerzijds bereikt door strengere milieueisen aan de industrie en anderzijds door de introductie van steeds schonere brandstoffen en verbrandingstechnieken voor voertuigen. Er zijn op Europees niveau regelgeving en toetsingskaders opgesteld voor luchtkwaliteit. In Europese Richtlijnen zijn de kaders vastgesteld om voor heel Europa een zelfde minimumstandaard voor de luchtkwaliteit te kunnen garanderen. De normstelling is gebaseerd op studies van de World Health Organisation (WHO), waarbij gekeken is naar de schadelijke gevolgen die de stoffen kunnen hebben op de gezondheid. Daarnaast zijn een aantal normen opgenomen ter bescherming van het milieu. Voor de grenswaarden en overige Europese regelgeving wordt verwezen naar Bijlage 1. Op grond van de Nederlandse weten regelgeving voor luchtkwaliteit (bijlage 1) zijn gemeenten verplicht om te rapporteren over de luchtkwaliteit in hun gemeente en indien er overschrijdingen vastgesteld worden een actieplan met maatregelen op te stellen. Daarnaast toetst het bevoegde gezag nieuwe ontwikkelingen op de gevolgen voor de luchtkwaliteit. Op nationaal niveau worden de concentraties in de buitenlucht op jaarbasis bijgehouden door het Planbureau voor de Leefomgeving met een landelijk meetnet en grootschalige verspreidingsberekeningen. Met name voor stikstofdioxide en fijn stof zijn er in stedelijke en industriële gebieden overschrijdingen van de normen vastgesteld. Ook kunnen er vanwege de bijdragen van verkeer op drukke wegen lokale overschrijdingen optreden. 1.3.2 NIEUWE WET LUCHTKWALITEIT In gebieden waar sprake is van overschrijdingen van grenswaarden, zijn nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen sterk onder druk komen te staan. De Wet luchtkwaliteit verlangt maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit om de negatieve effecten van ruimtelijk ontwikkeling volledig of meer te compenseren. Hiermee kan de luchtkwaliteit niet verder verslechteren. Voornamelijk grote bouwprojecten lopen het risico om eindeloos vertraagd te worden. Deze problematiek vraagt om een geïntegreerde aanpak vanuit centraal en decentraal niveau om de luchtkwaliteit te verbeteren.

Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 -7-

DHV B.V.

Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit maakt grote RO-plannen mogelijk Het Nationale Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) vormt een onderdeel van de Wet luchtkwaliteit. Het NSL heeft als doel het mogelijk maken van de realisatie van plannen die in betekende mate bijdragen aan een verslechtering van de luchtkwaliteit in (potentiële) overschrijdingsgebieden door tegelijkertijd maatregelen te nemen ter verbetering van de luchtkwaliteit. Deze maatregelen betreffen zowel generieke maatregelen door het Rijk, als maatregelen op regionaal en lokaal niveau. Het programma levert met een saldo-benadering, van alle plannen en alle maatregelen, de onderbouwing voor de verbetering van de luchtkwaliteit. Daarnaast moet met het programma aangetoond worden dat het op termijn zal leiden tot het voldoen aan de grenswaarden. In het NSL worden verschillende regio’s in Nederland onderscheiden. De regio IJmond maakt deel uit van de NSL-regio Noordvleugel.

PROJECTEN IN BETEKENENDE MATE

GENERIEKE MAATREGELEN RIJK

Salderingsaanpak

GENERIEKE MAATREGELEN REGIONAAL EN LOKAAL

LOCATIESPECIFIEKE MAATREGELEN LOKAAL

Saneringsaanpak

Figuur 1 Samenhang salderings- en saneringsaanpak In de bovenstaande figuur is de samenhang tussen de salderingsaanpak en de saneringsaanpak weergegeven. De saldering wordt aangepakt op het niveau van de Noordvleugel. De sanering is een verantwoordelijkheid van het locale bestuur. Naast de locale maatregelen hebben ook de maatregelen op nationale of regionale schaal effect op de locale knelpunten. Plannen in betekenende mate De in betekenende plannen van het NSL zijn vastgesteld op grond van het criterium dat deze ten minste 3% van de grenswaarde toevoegen aan de feitelijke concentratie luchtverontreiniging. Dit is voor een aantal categorieën geconcretiseerd: 1500 woningen bij één ontsluitingsweg, 3000 bij twee ontsluitingswegen en resp. 100.000 en 200.000 bvo kantooroppervlak. Voor overige projecten zoals bedrijventerreinen en infrastructuur projecten zal in de AmvB die het begrip in betekenende mate nader zal uitwerken geen specifieke grens in omvang worden opgenomen. Tools in het kader van het NSL In het kader van het NSL is een tweetal tools ontwikkeld. In de ‘salderingstool’ worden de projecten in betekenende mate ingevoerd, en de lokale of regionale maatregelen voor het terugdringen van het personenautoverkeer en vrachtverkeer en voor het terugdringen van emissies van busverkeer. De bijdrage van Rijksmaatregelen is reeds in de tool ingebracht. Runs met de tool kunnen vervolgens voor verschillende jaren in beeld brengen of het saldo van concentratie-effecten per vierkante kilometer van plannen enerzijds en maatregelen anderzijds over het hele gebied positief is. Uit de eerste doorrekeningen met de salderingstool bleek dat de salderingsopgave ruim gehaald zou worden. Binnen het NSL ligt de nadruk sterk daardoor op het saneren van de knelpunten.


````, versie 1.0 -8-

DHV B.V.

De tweede tool is de ‘saneringstool’. In deze tool kunnen, voor toekomstige jaren, regionale maatregelen als hierboven worden ingevoerd. Voor de dan nog resterende knelpunten kan ook locatiespecifiek beleid worden ingevoerd, en kan bekeken worden of dat voldoende kan zijn om het knelpunt op te lossen. De tool laat zien hoeveel resterende knelpuntkilometers er nog zijn en in welke gebieden die dan vallen. Dit kan voor 2010, 2015 en 2020 in beeld gebracht worden voor zowel PM10 als NO2 en voor een tweetal Rijksbeleid scenario’s. De saneringstool kan worden gebruikt als een aanvulling op de regionale verkeersmilieukaart. De saneringstool geeft aanvullende informatie over de effecten van maatregelscenario’s voor toekomstige situaties.

1.4

Luchtkwaliteit in regio IJmond

Fijn stof Fijn stof bestaat uit kleine deeltjes van minder dan 10 μm (PM10) met een zeer diverse samenstelling en herkomst. Het kan variëren van zeezout tot pollen tot roetdeeltjes. De kleinste fractie van fijn stof deeltjes kleiner dan 2,5 μm (PM2,5) komst met name vanuit verbranding van fossiele brandstoffen vrij (roet) en is schadelijker voor de gezondheid, omdat ze dieper doordringen in de longen. Stikstofdioxide Niet stikstofdioxide zelf is de belangrijkste veroorzaker van de gezondheidseffecten, maar de componenten die samenhangen met het verbrandingsproces waarbij stikstofdioxide vrijkomt. Stikstofdioxide is een belangrijke maat voor verkeersgerelateerde luchtverontreiniging.

1.4.1 METEN EN BEREKENEN De Regio IJmond volgt twee sporen om de luchtkwaliteit te bepalen. Enerzijds wordt de luchtkwaliteit beschreven met de VerkeersMilieuKaart (zelfde methodiek als de saneringstool). De VerkeersMilieuKaart bepaalt de luchtkwaliteit in nabijheid van IJmondse wegen en maakt prognoses voor de toekomst op basis van verwachte voertuigbewegingen. Met de introductie van de saneringstool kunnen ook de effecten van de maatregelen in beeld worden gebracht voor toekomstige jaren (2010, 2015 en 2020). Hoofdstuk 2 geeft meer uitleg over de saneringstool. In januari 2008 is er een tweede modelberekening uitgevoerd door de KEMA [15]. Deze modelberekeningen zijn met een ander, meer gedetailleerd luchtkwaliteitsmodel uitgevoerd dan de modelberekeningen met de saneringstool. Met dit model is ook het effect van scheepvaart berekend. Anderzijds wordt de luchtkwaliteit in de regio IJmond bepaald door meetapparatuur. Dit meetnet is primair bedoeld voor data-uitwisseling binnen Corus, Provincie Noord-Holland met derden. Het meetnet heeft vier doelen: o Inzicht verschaffen in het concentratieniveau van luchtverontreinigende componenten. o Het volgen van trendmatig verloop van het concentratieniveau. o Het bieden van inzicht in de lokale luchtkwaliteit. o Toetsen aan de normen. De meetresultaten van de afgelopen jaren staan vermeld in hoofdstuk 3. Deze twee sporen worden regelmatig op elkaar afgestemd door het Planbureau voor de Leefomgeving (via Landelijk meetnet luchtkwaliteit) zodat de modelberekeningen blijven stroken met de daadwerkelijke concentraties.


````, versie 1.0 -9-

DHV B.V.

1.4.2 GEZONDHEID EN HET ACTIEPLAN Luchtverontreiniging met fijn stof veroorzaakt luchtwegproblemen en problemen bij mensen met hart- en vaatziekten en longaandoeningen. Stikstofdioxide heeft effecten op de luchtwegen en longen, maar wordt met name toegepast als indicatorstof voor de combinatie van stoffen die vrijkomen tijdens de verbranding van fossiele brandstoffen (met name uitlaatgassen van verkeer). Deze luchtverontreinigende stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid van de mens en veroorzaken bij langdurende blootstelling vermindering van (gezonde) levensjaren. Met name groepen die dichtbij drukke wegen wonen staan bloot aan hogere concentraties en ondervinden negatieve gezondheidseffecten. Daarnaast zijn kwetsbare groepen als kinderen, zieken en ouderen extra gevoelig voor negatieve effecten van de luchtkwaliteit. In 2004 heeft de GGD Kennemerland een rapport [8] uitgebracht naar de gezondheidseffecten van luchtverontreiniging door fijn stof in de IJmond, op vragen vanuit met name de regiogemeenten. De adviesaanvraag van de regiogemeenten Velsen, Beverwijk, Castricum, Heemskerk en Uitgeest is ingediend bij de Coördinerend Beraad. Hierin is aangegeven dat de regio IJmond te maken heeft met een wat verhoogde concentratie fijn stof ten opzichte van het gemiddelde in Nederland. Langs wegen worden in IJmond minder mensen blootgesteld, maar er is ook sprake van industriële bijdragen van het industrieterrein IJmond. Eind 2005 is de GGD Richtlijn gezondheidsaspecten Besluit luchtkwaliteit [10] opgesteld. Hierin is een aantal richtlijnen opgenomen die de GGD’s hanteren bij het toetsen van ruimtelijke plannen in het kader van luchtkwaliteit. Tevens wordt een scoresysteem geïntroduceerd voor ruimtelijke objecten. Momenteel wordt door RIVM een onderzoek uitgevoerd in opdracht van minister Cramer van VROM of de stoffen die staalbedrijf Corus uitstoot de gezondheid van de bewoners van IJmond kunnen schaden. Eind 2008 worden de eerste resultaten verwacht. Minister Cramer zal dan de uitkomsten naar de Tweede Kamer sturen

1.5

Aanpak luchtkwaliteit

De bovengenoemde gegevens en ontwikkelingen zijn de aanleiding om voor de IJmond gemeenten Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest en Velsen de Milieudienst IJmond te verzoeken het Actieplan Luchtkwaliteit regio IJmond op te laten stellen. Het actieplan wordt niet vastgesteld door de colleges van Heemskerk en Uitgeest omdat deze gemeenten geen overschrijdingen hadden in 2006. Wel wordt het actieplan ter kennisname voorgelegd. Het Actieplan richt zich op het aanpakken van overschrijdingen van grenswaarden aan de bron en het voorkomen van potentiële overschrijdingen in de toekomst, in de IJmondgemeenten Beverwijk, Heemskerk, Uitgeest en Velsen. De focus ligt op de stoffen stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10), omdat deze stoffen in Nederland en ook in het IJmondgebied concentraties hebben dichtbij de normen. Tevens zijn deze stoffen relevant voor de gezondheid van de mens. Er is een overzicht opgesteld van de beschikbare informatie per bron. Voor verkeer zijn data gebruikt van 2006 uit de VMK. Daarnaast is gebruik gemaakt van beschikbare meetgegevens. Uit de beschikbare data is geconcludeerd: of er sprake is van locaties met overschrijdingen? en of de overschrijding aan een specifieke bron is gerelateerd?


````, versie 1.0 - 10 -

DHV B.V.

Er is een overzicht opgesteld van maatregelen. Er is onderscheid gemaakt in reeds uitgevoerde maatregelen, lopende maatregelen, te onderzoeken maatregelen en overig interessante maatregelen. In de lijst met actiepunten zijn de activiteiten voor de komende periode opgenomen, die er op gericht zijn de luchtkwaliteit en de maatregelen beter in beeld te krijgen en te verbeteren. Hoofdstuk 4 gaat uitgebreid in op de maatregelen.

1.6

Doorstap van ontwerp naar definitief actieplan

Het Ontwerp Actieprogramma Luchtkwaliteit regio IJmond heeft ter inzage gelegen. Om tot een definitief actieplan te komen is het ontwerp op de volgende punten aangepast of aangevuld: • • •

•

In dit definitieve actieplan zijn de inspraakreacties opgenomen en beantwoord. Er zijn drie inspraakreacties binnengekomen (bijlage 4) Het actieplan is geactualiseerd aan de hand van de nu geldende wetgeving op het gebied van luchtkwaliteit (Wlk). Verder is het actieplan aangevuld met nieuwe luchtkwaliteitsgegevens volgend uit o Een doorrekening met de saneringstool (bijlage 5) o Een doorrekening met een specifieker model (KEMA rapportage [16]). o Metingen uit het Datarapport Luchtkwaliteit IJmond 2006 & 2007 Het woord actieprogramma is vervangen door actieplan. Dit is in overeenstemming met de terminologie uit artikel 5.9 van de Wet milieubeheer.


````, versie 1.0 - 11 -

DHV B.V.

2

BRONNEN IN IJMOND GEBIED

2.1

Wegverkeer

2.1.1 ACHTERGRONDCONCENTRATIE Diverse bronnen leveren een bijdrage aan de overschrijdingen, uitgaande van de relevante achtergrondconcentraties. De beschikbare informatie per bron is verzameld om te bepalen of er een relevante bijdrage aan de luchtkwaliteit verwacht kan worden en indien mogelijk de luchtkwaliteit te toetsen aan de normen van de Wet luchtkwaliteit. Naast de analyse per bron zijn ook de metingen opgenomen. De achtergrondconcentratie wordt vastgesteld voor heel Nederland op een rooster van 5x5 km voor fijn stof en 1x1 km voor stikstofdioxide. Dit gebeurt door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL, voormalig MNP). Zij berekenen de concentraties door in een groot model alle bekende emissies van alle algemene bronnen mee te nemen, zoals rijkswegen, vaarwegen, industriegebieden en buitenlandse emissies. Daarnaast heeft het RIVM een landelijk meetnet luchtkwaliteit met meetpunten voor verschillende stoffen. De meetresultaten van het meetnet worden gebruikt om het grootschalige model van het PBL mee te ijken. Op grond van het kilometer raster kan voor elke locatie in Nederland een generieke concentratie ofwel achtergrondconcentratie worden bepaald. De achtergrondconcentraties voor de toekomst komen tot stand op grond van economische scenario’s en emissie-ontwikkelingen bij voertuigen en overige bronnen. De achtergrondconcentraties vormen hiermee belangrijke input voor ieder model dat de luchtkwaliteit bepaald. 2.1.2 MODELBEREKENINGEN De Milieudienst IJmond heeft recentelijk twee onderzoeken laten uitvoeren naar de luchtkwaliteit in de regio IJmond. Door DHV B.V. is onderzoek uitgevoerd waarbij gebruik is gemaakt van de saneringstool en door KEMA is onderzoek uitgevoerd met een alternatief luchtkwaliteitsmodel, STACKS+. Memo Saneringstool De saneringstool is een verkeersmilieu model, waarmee luchtkwaliteitsknelpunten op uniforme wijze op Nederlands grondgebied in kaart gebracht worden (CAR II methode). De verkeersgegevens inclusief de invloed van de projecten in betekenende mate, wegkarakteristieken, Europese en generieke maatregelen en de autonome ontwikkeling staan als vast gegeven in de tool. De tool lijkt daarmee sterk op de VerkeersMilieuKaart. De nadruk ligt echter op de ‘eigen’ invoer van generiek regionale en specifiek lokale maatregelen. De tool geeft daarmee inzicht in de beleidsinspanning en het soort maatregelen die genomen moeten worden om de luchtkwaliteitsknelpunten te laten verdwijnen.


````, versie 1.0 - 12 -

DHV B.V.

De saneringstool (versie 2.2.1) levert voor het wegverkeer de toetsingen luchtkwaliteit. Het toetsingsjaar 2006 is als basis gebruikt, met een doorkijk naar de toekomstjaren 2010 en 2015. Voor de toekomstjaren zijn autonome groei en vastgelegde ontwikkelingen betrokken in de vaststelling van de verkeersintensiteiten. Van alle stoffen uit de Wet luchtkwaliteit zijn er alleen voor de grenswaardeoverschirjidngen van fijn stof te melden.

Figuur 2 Grenswaardeoverschrijdingen fijn stof uit de Saneringstool (in 2006) In een memo (bijlage 5) is ingegaan op een pakket van generiek regionale en specifiek lokale maatregelen om de luchtkwaliteitsknelpunten op te lossen. De lokale en regionale gegevens dienen in de saneringstool als invoer. De saneringstool bevat de verkeersgegevens inclusief invloed van de projecten in betekenende mate, wegkarakteristieken, Europese en generieke maatregelen en de autonome ontwikkeling. Kema rapportage Om een beter inzicht te krijgen of en waar eventueel overschrijdingen van de normen zullen plaatsvinden is in het onderzoek van de KEMA [16] op de belangrijkste punten in de regio IJmond getoetst aan de grenswaarden, primair voor de jaren 2006 en 2015. Hierbij is gebruikt gemaakt van het integrale model STACKS+. Op basis van het actieplan IJmond uit 2006 en analyses met het screeningsmodel CAR zijn negentien locaties geselecteerd, waarvan dwarsprofielen zijn doorgerekend. Voor 2006 geldt dat op alle doorgerekende dwarsprofielen het aantal overschrijdingen van de daggemiddelde grenswaarde boven de toegestane 35 dagen per jaar uitkomt. Het aantal overschrijdingen varieert tussen de 37 en 50 dagen. Voor 2015 ligt het aantal overschrijdingsdagen veel lager, tussen de 13 en 19 dagen. In de KEMA rapportage worden aan deze constateringen geen conclusies verbonden. Om een beeld te geven over de termijn waarop het aantal overschrijdingsdagen onder de grenswaarde zal komen is voor een tweetal locaties, Parallelweg en Stationsweg, een additionele berekening uitgevoerd voor 2008. Op basis van de KEMA-rapportage is de verwachting dat er vanaf 2008 geen overschrijdingen van fijn stof meer zijn. Dit wordt bevestigd met berekeningen uit de saneringstool voor de jaren 2010 en 2015. Ook dan zijn er geen overschrijdingen meer.

2.2

Luchtvaart

Uit de second-opinion rapportage van het PBL op de rapportage van ADECS [1], blijkt dat de luchtvaart van Schiphol een bijdrage van ca. 1% levert aan de totale verkeersemissies in de directe omgeving van de luchthaven Schiphol. In 2010 is voor stikstofdioxide een bijdrage van ca. 1-2 μg/m3 verwacht als


````, versie 1.0 - 13 -

DHV B.V.

gemiddelde voor de omliggende woonlocaties. De bijdrage van het vliegverkeer aan de fijn stof 3 concentraties is echter gering (kleiner dan 0,2 μg/m ) [1]. Op grond van deze rapportage kan daarom gesteld worden dat de invloed van vliegverkeer op de luchtkwaliteit in de regio IJmond, door de grotere afstand tot Schiphol, verwaarloosbaar is.

2.3

Scheepvaart

De scheepvaart levert een bijdrage aan de luchtkwaliteit langs de vaarwegen in de regio IJmond. Uit literatuur blijkt dat de scheepvaart een aandeel heeft in zowel de uitstoot van stikstofdioxide als fijn stof.. De relevantie van de emissies van scheepvaart is aangetoond in het Rijnmondgebied [5]. Tevens neemt het MNP voor de bepaling van de regionale achtergrondconcentraties emissiecijfers mee voor zeescheepvaart en binnenvaart.

Figuur 3 Bijdrage scheepvaart aan de concentratie NO2 naast de Stationsweg Uit figuur 3 blijkt dat de scheepvaart een relevante bijdrage levert aan de verslechtering van de luchtkwaliteit. Wanneer er ‘worst case’ wordt gerekend, dat wil zeggen, alle schepen varen dichtbij de stationsweg (50m vanaf de kade), dan zou er bijna sprake zijn van een plandrempeloverschrijding in 2006. De concentratie komt echter niet boven de 48 µg/m3. Voor toekomstige jaren wordt er ook binnen de ‘worst case’ aan de grenswaarde (geldig vanaf 2010) van 40 µg/m3 voldaan.


````, versie 1.0 - 14 -

DHV B.V.

Figuur 4 Bijdrage scheepvaart aan de concentratie PM10 naast de Stationsweg Ook aan de concentratie fijn stof levert de scheepvaart een zichtbare bijdrage. Er worden geen grenswaardeoverschrijdingen gerapporteerd. De grafiek maakt duidelijk zichtbaar dat de luchtkwaliteit in de toekomst verbetert. Dit is grotendeels te wijten aan dalende trends in de achtergrondconcentraties. De zeehaven IJmuiden, de zeehaven Corus en de sluizen van IJmuiden worden door de provincie Noord Holland voorlopig beschouwd als werkplek [6]. Hierdoor vallen deze gebieden mogelijk buiten de toetsing van de Wlk.

2.4

Industrie

De van belang zijnde bedrijven op het industrieterrein IJmond zijn de NUON PEN-energiecentrale, ENCI (Betoncentrale), DSM Agro (stikstofhoudende minerale meststoffen en industriële producten) en Corus (Staalproductie). Overige relevante bedrijven zijn de NUON Centrale Velsen, Crown Van Gelder Velsen en de Nederlandse Gasunie Beverwijk. Het is bekend dat bij deze bedrijven emissies plaatsvinden van stikstofdioxide en fijn stof. In de vergunningen zijn emissie-eisen opgenomen voor NOx/NO2 en stof. In de nieuwe vergunningaanvraag van Corus wordt specifiek aandacht besteed aan luchtkwaliteit. Er is voorzien in een uitbreiding van de productie, maar de gevolgen worden gecompenseerd met maatregelen voor luchtbehandeling, zodat de luchtkwaliteit per saldo niet verslechtert. In Tabel 1 zijn de emissie-eisen voor fijn stof opgenomen. Voor NOx/NO2 neemt Corus deel aan de emissiehandel en zijn geen aanvullende eisen te stellen door de provincie in de Wm-vergunning.


````, versie 1.0 - 15 -

DHV B.V.

Tabel 1 Vergunningseisen fijn stof emissies ontwerp-beschikking Corus [13] emissie PM10 2006 2010 (ton/jaar) (ton/jaar) open bronnen 1940 1850 puntbronnen 1750 1500 Het RIVM uit Bilthoven onderzoekt momenteel in opdracht van minister Cramer van VROM of de stoffen die staalbedrijf Corus uitstoot de gezondheid van de bewoners van IJmond kunnen schaden. Hierbij wordt ook onderzocht van de concentraties van de verschillende stoffen zijn. Minister Cramer heeft het RIVM in juni 2008 die opdracht gegeven omdat omwonenden van het staalbedrijf ongerust zijn. Het RIVM en het ministerie van VROM bekijken rond half oktober of een tussentijdse rapportage aan de Tweede Kamer mogelijk is (zie bijlage 6).

2.5

Consumenten en diensten

Op regionaal en landelijk niveau zijn deze emissies in de vorm van kentallen opgenomen in de bepaling van de achtergrondconcentraties. Het gaat dan om emissies van b.v. open haarden, koken, cv-installaties. Aangezien niet wordt verwacht dat de bijdrage van deze bronnen overschrijdingen in de regio IJmond tot gevolg hebben zijn deze nader apart beschouwd in dit actieplan.


````, versie 1.0 - 16 -

DHV B.V.

3

METEN IS WETEN

3.1

Metingen fijn stof IJmond gebied

In deze paragraaf zijn de meetresultaten van de nauwkeurige TEOM-meetpunten van de provincie en Corus opgenomen. De Osiris-metingen geven een indicatie van de situatie en zijn derhalve niet vermeld.

Figuur 5 Links meetinstrument

TEOM

inlaat,

rechts

OSIRIS

Een meetmethode met de TEOM monitor, registreert continu in massa-eenheden. Deze monitor wordt gebruikt door de provincie Noord Holland en Corus. De TEOM-metingen worden door de GGD Amsterdam, afdeling luchtkwaliteit, gecorrigeerd met een standaardfactor 1,3 om te compenseren voor de verliezen van vluchtige fijn stof componenten. De Osiris Environmental Dust Monitor is een continu registrerende monitor via een optische meetmethodiek. Deze methodiek is vervolgens gekalibreerd met andere meetmethoden in massa-eenheden. De Osiris-metingen in IJmond zijn gecorrigeerd met een factor 1,35 om vergelijkbaar te zijn met de TEOM-resultaten in IJmond.

Op grond van het TNO-meetonderzoek [2] is een relevante bijdrage vanuit het industriegebied IJmond aangetoond: De bijdrage van IJmond (bedrijventerrein, lokaal verkeer op bedrijventerrein en scheepvaart) aan de jaargemiddelde concentraties van fijn stof bedraagt op de meeste meetpunten 3 – 6 µg/m3. Aan de 3 zuidoost zijde van het gebied is de bijdrage circa 1 µg/m . [2] De vertaalslag naar de bronbijdrage voor de industrie op grond van tijdelijke Osiris bepalingen, is echter oriënterend van aard. Daarom is op 2 posities een TEOM-meetopstelling gesitueerd door de provincie Noord Holland: • Creutzberglaan (Beverwijk West) • Industrieterrein IJmond (in gradiënt-opstelling t.o.v. Beverwijk West). Vanuit de vergelijking van deze meetstations kan de industriële bijdrage nader bepaald worden. De meest recente resultaten van deze monitoringsmetingen zijn gepubliceerd in het datarapport luchtkwaliteit IJmond 2007 [17].


````, versie 1.0 - 17 -

DHV B.V.

x

1

Figuur 6 Meetpunten fijn stof IJmondgebied 1= IJmuiden West : Haven IJmuiden (Ferrypier); x= voorgesteld meetpunt TEOM op Corus terrein 13 = nieuw meetpunt TEOM in Beverwijk West

Figuur 7 Meetresultaten fijn stof jaargemiddeld Industriegebied IJmond (datarapport 2007[17])


````, versie 1.0 - 18 -

DHV B.V.

Figuur 7 geeft de resultaten uit het datarapport 2007. Op punt 558 is de afgelopen jaren een concentratie gemeten ver boven de etmaalgemiddelde en jaargemiddelde grenswaarde voor fijn stof. Het betreft hier echter een locatie die kan worden beschouwd als werkterrein. Hierop is de Wet luchtkwaliteit niet van toepassing. De concentratie op punt 553 is Wijk aan Zee is boven de etmaal gemiddelde norm voor fijn stof. Deze overschrijding moet, volgens afspraken binnen het NSL, in 2011 zijn opgelost..

3.2

Metingen stikstofdioxide IJmondgebied

Voor stikstofdioxide heeft de Milieudienst IJmond gedurende 3 maanden (maart 2005 t/m mei 2005) op 30 meetpunten stikstofdioxide concentraties bepaald middels een TEOM monitor. Deze monitor maakt gebruik van een passieve methode met TEA buisjes. Het meetrapport van TNO uit juni 2005 [3] geeft de afgeleide jaargemiddelde concentratiesvoor de periode juni 2004-mei 2005. Er zijn geen overschrijdingen van de grenswaarde van 40 μg/m3 vastgesteld. De 3 hoogste waarden liggen rond de 32-35 μg/m [3]. De meetpunten zijn geplaatst in de zone rondom het industrieterrein IJmond, maar niet ter hoogte van wegen of kruispunten. Deze metingen geven lagere concentraties dan de VerkeersMilieuKaart-berekeningen van stikstofdioxide concentraties, die juist wel direct langs wegen zijn uitgevoerd.

Figuur 8 TEOM meting stikstofdioxide


````, versie 1.0 - 19 -

DHV B.V.

3.3

Metingen Benzo(a)pyreen

Figuur 9 concentratieverloop BaP (datarapport, 2007) In figuur 9 staat het concentratieverloop van Benzo(a)pyreen (BaP). BaP is een indicator stof voor alle Polycyclische Aromatisch Koolwaterstoffen (PAK’s) die er in de lucht zitten. Uit het Datarapport 2007 blijkt dat op meetpunt 553 Wijk aan Zee de streefwaarde voor benzo(a)pyreen wordt overschreden . Het gaat hierbij om een indicatieve meting. Aan de richtwaarde voor B(a)P moet uiterlijk in 2013 worden voldaan. Deze metingen B(a)P zijn een aandachtspunt in de IJmond.


````, versie 1.0 - 20 -

DHV B.V.

4

MAATREGELEN LUCHTKWALITEIT VOOR MEER RUIMTE

4.1

Status actieplan

Knelpunten zijn overschrijdingen van een norm. Dit is een hard gegeven op basis van getallen. Er liggen echter een aantal onzekerheden achter deze in principe eenduidige toetsing. Voor de vastgestelde concentraties zijn er onzekerheden in onder meer de metingen en modellen en de prognoses van de achtergrondconcentraties en emissiefactoren. Specifiekere modellen (bijv. STACKS+) kunnen mogelijk lagere bijdragen van het verkeer berekenen. Anderzijds zijn de achtergrondconcentraties juist mogelijk in de komende jaren weer hoger, omdat dit ook sterk afhangt van de meteorologische omstandigheden. Het PBL vraagt daarom om enige speelruimte te betrachten. Uit het voorafgaande hoofdstukken blijkt dat er vanaf 2008 geen knelpunten meer zijn, op de dagwaarde overschrijding van fijn stof in Wijk aan Zee na. Dit wil niet zeggen dat de maatregelen op de lange baan worden geschoven, integendeel. Juist vanwege alle onzekerheden rond meten en modellen is het gewenst om de maatregelen uit het ontwerp actieprogramma toch uit te voeren. De maatregelen uit dit Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond zijn daardoor gericht op de punten waar de luchtkwaliteit onder druk staat (ofwel bijna knelpunten). De punten waar de luchtkwaliteit onder druk staat komt overeen met het beeld uit de saneringstool, het beeld uit de KEMA rapportage en uit het beeld dat in het Ontwerp Actieprogramma was geschetst op basis van de prioritaire knelpunten. Daarom is ervoor gekozen de acties uit dit hoofdstuk gewoon uit te voeren.

4.2

Maatregelen generiek op hogere niveaus

Internationale maatregelen (Beleidsrijk) Voor de analyse van de haalbaarheid van de grenswaarden in toekomstige jaren is het van belang de ontwikkeling van bestrijdingsbeleid in Europese Unie mee te kunnen nemen. Immers, het buitenland draagt substantieel bij aan de concentraties in ons land. Het mag verwacht worden dat nieuw communautair beleid wordt ontwikkeld en in de buurlanden aanvullende maatregelen worden genomen. In de scenarioanalyses wordt er van uitgegaan dat de bestaande Europese afspraken worden uitgevoerd zodanig dat in 2010 wordt voldaan aan de emissieplafonds uit de NEC-richtlijn. Het is realistisch te veronderstellen dat ook na 2010 internationaal nieuw beleid zal ontstaan. Voor de ontwikkeling in de EUlidstaten wordt op dit moment de emissiereductiedoelstelling uit de Europese CAFE Thematische Strategie beschouwd als de best mogelijke schatting voor het verloop in de emissies tussen 2010 en 2020. Voor de saneringstool wordt naast het Prinsjesdag+ scenario, uitgegaan van het Beleidsrijkscenario. Dit scenario gaat er vanuit dat de NEC-doelen en ambities uit de Europese Strategie luchtkwaliteit worden gerealiseerd. Volgens dit scenario neemt de NOX emissie tot 2010 met ca. 34% af, tot 2015 tot 45% en vervolgens tot 2020 ca. 49%. Daarnaast neemt de PM10 emissie tot 2010 met ca. 19% af. Daarna nemen de emissies niet verder meer af, maar stijgen lichtjes zodat er in 2020 sprake is van ca. 17% emissiereductie. Nationale maatregelen (Prinsjesdag+) Tijdens Prinsjesdag 2005 heeft Hare Majesteit een omvangrijk pakket aan maatregelen aangeboden ter verbetering van de luchtkwaliteit. In de weken na prinsjesdag heeft daarop nog een aanvulling


````, versie 1.0 - 21 -

DHV B.V.

plaatsgevonden, wat de naam ‘prinsjesdag+’ draagt. De maatregelen uit het prinsjesdag+ pakket staan vermeld in bijlage 3. Maatregelen provincie De provincie Noord-Holland heeft een actieplan opgesteld. Daarin zijn een aantal generieke maatregelen voorgesteld (bijlage 3). Deze maatregelen richten zich met name op wegverkeer. Het is niet bekend wat het exacte effect is van deze generieke maatregelen van provincie en rijk. Door in te steken op knelpunten waar in 2010 sprake is van overschrijdingen van meer dan 10% boven de norm, is een deel van de verbetering door generieke maatregelen reeds meegenomen. Uitgangspunt voor dit actieplan is dat voor locaties waar de overschrijding meer dan 10% van de norm is, aanvullende locale maatregelen noodzakelijk zijn. Het is een actiepunt voor de regio IJmond om met het saneringstool op km2 niveau het effect van rijksbeleid en generiek beleid in beeld te brengen.

4.3

Maatregelen op lokaal niveau

Op grond van een concept- studie van VROM over analyse van het effect van maatregelen voor binnenstedelijke en overige niet-rijkswegen is een volgende indeling gemaakt van allerlei maatregeltypen. 1. Regionaal generiek: Verkeer- en mobiliteitsgericht 2. Brongericht 3. Locatiespecifiek Maatregelen die reeds getroffen zijn voor 2005 kunnen niet meer ingebracht worden om een bestaand knelpunt aan te pakken. In bijlage 5 is een lijst opgenomen van maatregelen die voor de regio IJmond effectief kunnen zijn. Er is onderscheid gemaakt in de status van de maatregel: • lopende maatregelen • maatregelen in een onderzoeksfase • nader te onderzoeken maatregelen Hieronder zijn voor de drie categorieen de belangrijkste maatregelen kort beschreven, ingedeeld in een categorie voor het NSL-salderingstool (;)en zijn de acties voor aanvullend onderzoek opgenomen (⌧). 4.3.1 REGIONAAL GENERIEK: VERKEER- EN MOBILITEITSGERICHT Aansluitingen rijkswegen optimaliseren De verkeerssituatie bij de open afritten van de snelwegen worden in samenwerking met RWS opgepakt. Naast de verkeerstechnische kant heeft de Milieudienst aandacht gevraagd voor de effecten op luchtkwaliteit van de verbetering van de aansluitingen op de A22 en A208 (Beverwijk en Velsen). Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als verkeersmanagement-maatregel om de doorstroming te bevorderen. ⌧ Actiepunt: Luchteffecten van verbeteringen aansluitingen rijksweg A22 en A208 vaststellen in samenwerking met RWS regionale Dienst Noord Holland. Nieuwe randwegen aanleggen Vanwege het grote aandeel van vrachtwagens aan de luchtknelpunten in de is het onderzoeken van alternatieven voor het vrachtverkeer een actiepunt en kunnen nieuwe randwegen daarin mogelijk een rol spelen. Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als verkeersmanagementmaatregel om de doorstroming te bevorderen.


````, versie 1.0 - 22 -

DHV B.V.

Door aanleg van de Oostelijke randweg Beverwijk wordt het verkeer gebundeld en buiten het centrum omgeleid, waarbij tevens de doorstroming voor het verkeer verbeterd wordt. De Westelijke randweg heeft als doel de Velsertraverse en de Rijk de Waalweg te ontlasten en doorstroming vanaf de A22 te vergemakkelijken. De Raad van Velsen heeft gekozen voor het aanleggen van een busbaan voor hoogwaardig openbaar vervoer over een deel van het (voormalig) spoor tracé. Hiermee komt de aanleg van een westelijke randweg in Driehuis te vervalllen. De Westelijke randweg Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als volumemaatregel omdat het doorgaand personen en vrachtverkeer uit het centrum wordt gehaald en als verkeersmanagementmaatregel omdat de doorstroming op de randweg wordt geoptimaliseerd. ⌧ Actiepunt: Effecten op de luchtkwaliteit van de oostelijke randweg Beverwijk en westelijke randweg vaststellen. ⌧ Actiepunt: Onderzoeken van maatregelen ter verbetering van de doorstroming voor vrachtverkeer. Gebruik openbaar vervoer en fietsverkeer bevorderen De IJmond gemeenten bevorderen het toerisme naar de stranden. In het project “Reach the beach” wordt door middel van communicatie en inzet van middelen als, frequentere en goed aansluitende pont- en busdiensten en OV-strandfietsen bij stations en haltes, het gebruik van OV en fiets bevorderd. Het doel is files naar het strand op mooie dagen te voorkomen en een schoon alternatief te bieden voor de auto. De omvang van de maatregel is gering, omdat het een klein deel van het jaar effectief is. De fietsroutes in Velsen worden verbonden (ontbrekende schakel Zwarte pad) en fietsoversteekbaarheid van de hoofdroutes worden geoptimaliseerd. Verder wordt onderzocht of fietsers prioriteit kunnen krijgen bij VRI’s. De effecten van deze maatregelen zijn naar verwachting gering, vanwege de beperkte omvang. De omvang kan vergroot worden door goede communicatie over de verbeteringen voor fietsverkeer in de gemeente en dit te combineren met beloning van woon-werk fietsverkeer bij locale instellingen en bedrijven.

⌧ ⌧

Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als kleine reductiemaatregel voor het volume personenverkeer. Onderzoeken % volumevermindering vanwege “Reach the beach” . Monitoren % fietsgebruik.

4.3.2 BRONGERICHT Industrie en monitoring De bijdrage van fijn stof op het meetpunt Wijk aan Zee (557) zal door verplaatsing van activiteiten bij Corus de komende tijd waarschijnlijk afnemen. Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als reductiemaatregel actieplan industrie ⌧ Actiepunt: Monitoring luchtkwaliteit met meetpunten: uitwisseling gegevens met provincie en 2 aanvullende meetpunten met TEOM instellen.

Schone bussen en veren In de concessieverlening zal de provincie Noord-Holland voor de regio IJmond schone bussen vereisen. De veerdiensten over het Noordzeekanaal worden per 2008 vervuld door een andere maatschappij die schonere boten in zal zetten. Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 23 -

DHV B.V.

⌧

Deze maatregel is voor het NSL te beschouwen als kleine reductiemaatregel voor het volume personenverkeer. Monitoring gebruik veren en OV en onderzoeken % volumevermindering.

Schone voertuigen De vuilniswagens van de reinigingsdienst IJmond rijden al op aardgas. Deze maatregel is uitgevoerd voor 1-1-2005. Momenteel is de omvang van de maatregel schone voertuigen ten opzichte van het totale wagenpark zeer gering in de regio IJmond. De aanschaf van aardgaswagens bij gemeenten en bedrijven kan verder bevorderd worden, bijvoorbeeld door subsidies en de aanleg van aardgastankstation’s in de regio. Deze maatregel is voor het NSL mee te nemen als schoner maken van voertuigen.. ⌧ Actiepunt: Onderzoeken met provincie of plaatsing aardgastankstation in IJmond mogelijk is (subsidie). ⌧ Actiepunt: Stimuleren aardgasvoertuigen bij gemeenten en bedrijven. Monitoring aandeel schone voertuigen. 4.3.3 LOCATIESPECIFIEK Parkeerbeleid vrachtwagens De gemeente Velsen wil ongewenst parkerende vrachtwagens uitbannen door parkeerverboden in woonwijken. Vrachtwagens mogen straks enkel gebruik maken van de parkeerterreinen buiten het centrum. Hiermee wordt de uitstoot van vrachtwagens in woonwijken teruggebracht. De omvang van deze maatregel is gemiddeld. Het betreft het weren van ca. 20-50 vrachtwagens per etmaal. Daarnaast staan veel vrachtwagens stationair te draaien, terwijl ze wachten voor laden of lossen in het Havengebied of op parkeerplaatsen. Ook hierbij komt fijn stof en stikstofdioxide vrij. Deze maatregel is voor het NSL mee te nemen als reductie volume vrachtverkeer. ⌧ Actiepunt: Onderzoeken maatregelen verminderen stationair draaien van vrachtwagens, bijvoorbeeld door gedragsverandering of aanleg stroomvoorzieningen. Parkeerbeleid personenvoertuigen De gemeenten Beverwijk en Velsen hebben parkeerbeleid en zullen dit verder uitwerken. Er wordt onderzocht of er een parkeerfonds ingesteld kan worden, parkeren buiten het centrum te brengen en voor specifieke locaties te werken met parkeervergunningen. De effecten van deze maatregelen zijn zeer gering, omdat ze weliwaar het centrum parkeervrij maken, maar geen volumebeperking van het personen verkeer naar het centrum tot doel hebben. In Velsen wordt betaald parkeren met differentiatie van parkeertarieven/parkeervergunningen onderzocht. Deze maatregel is voor het NSL mee te nemen als kleine reductie volume personenverkeer centrum . ⌧ Actiepunt: Onderzoeken mogelijkheden betaald parkeren en differentiatie parkeertarieven gericht op schone voertuigen. Milieuzonering Vanwege de knelpunten op de vrachtroute naar het havengebied van IJmuiden zijn daar locatiespecifieke maatregelen nodig. De route ligt al buiten de woonkernen. Door eisen te stellen aan de milieuklasse van de vrachtwagens kan de luchtkwaliteit voor deze specifieke route worden verbeterd. Door middel van milieuzonering kunnen gemeenten eisen stellen aan de vrachtwagens die de zone binnen mogen. In het convenant milieuzonering is de aanpak beschreven. De regio IJmond kan voor de gemeente Velsen onderzoeken wat de samenstelling van de vrachtwagens in de huidige situatie is (kentekenonderzoek) en vervolgens onderzoeken of en op welke wijze een milieuzone haalbaar is voor de haventerreinen van IJmuiden. Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 24 -

DHV B.V.

Daarbij is ook de route naar het terrein van de Derde Haven relevant. In Rotterdam zijn deze onderzoeken voor het havengebied aldaar in 2006 gestart. Mogelijk zijn daaruit leerpunten voor IJmond te halen. Deze maatregel is voor het NSL mee te nemen als schoner maken van voertuigen. ⌧ Actiepunt: Onderzoeken samenstelling vrachtverkeer op Havenroute (kentekenonderzoek) ⌧ Actiepunt: Onderzoeken mogelijkheden instellen milieuzone voor havengebied IJmuiden (volgen ontwikkelingen Rotterdam).

4.3.4 PRIORITERING MAATREGELEN De regionale maatregelen verbetering aansluitingen rijkswegen en nieuwe randwegen zullen noodzakelijk zijn om bestaande knelpunten op te lossen. Daarvoor wordt in regionaal verband worden samengewerkt met de provincie en rijkswaterstaat. Monitoring van de industriële emissie zal worden ingezet voor het beheer en mogelijk beperking van de emissie. Bevordering van het gebruik van het openbaar vervoer en fietsverkeer is in de regio IJmond een lopende maatregel, mogelijk kan deze maatregel met nieuwe initiatieven worden uitgebreid. Zeker zal bij nieuwe ontwikkelingen dit thema aan de orde moeten komen. ⌧

De locatiespecifieke maatregelen als parkeerbeleid en milieuzonering kunnen aanvullend worden ingezet om locale knelpunten op te lossen. De brongerichte maatregelen van verkeersbronnen geven vorm aan een voorbeeldfunctie van de gemeenten in de regio IJmond.


````, versie 1.0 - 25 -

DHV B.V.

5

VAN ONTWERP NAAR DEFINITIEF: DE INSPRAAKREACTIES

Het ontwerp actieprogramma regio IJmond is ter inzage gelegd voor inspraak. Met dit plan wordt beoogd een bijdrage te leveren aan de verbetering van luchtkwaliteit in de 4 gemeenten van de regio IJmond. Naar aanleiding van het ontwerp actieprogramma is er drie schriftelijke inspraakreacties binnengekomen (zie bijlage 4); • • •

Stichting Dorpsraad Wijk aan Zee, Postbus Dorpsduinen 4, 1949 EG Wijk aan Zee Kamer van Koophandel Amsterdam, Postbus 2852, 1000 CW Amsterdam Vereniging Stationsweg, 1981 BA Velsen Zuid

Stichting Dorpsraad Wijk aan Zee, Postbus Dorpsduinen 4, 1949 EG Wijk aan Zee Algemene opmerkingen 1) Het lijkt ons verstandig en gewenst, al was het maar vanwege de volledigheid, de uitkomsten van het GGD-onderzoek te verwerken in het definitieve actieprogramma. Antwoord: Minister Cramer van VROM heeft de Tweede Kamer een brief gestuurd ter beantwoording van kamervragen inzake Corus. N.a.v. de Zembla uitzending heeft minister Cramer toegezegd dat het RIVM een onderzoek zal doen naar de volksgezondheid om industrieterrein IJmond. In bijlage 6 is de status van het onderzoek vermeld. 2) Het lijkt ons om dezelfde reden al even verstandig en gewenst, dat de (fijn)stofmetingen, die enige tijd geleden in westelijk Beverwijk zijn uitgevoerd alsnog een plaats krijgen in het definitieve actieprogramma. Antwoord: Aan dit verzoek is gehoor gegeven. 3) Wij vragen ons af: zijn alle veranderingen van de nieuwe EU-richtlijn luchtkwaliteit en de gevolgen van die verandering, meegenomen in dit ontwerp? Antwoord: De veranderingen van de nieuwe EU-richtlijn luchtkwaliteit en de Nederlandse interpretatie van deze richtlijnen in de nieuwe Wet luchtkwaliteit zijn in het definitieve actieplan meegenomen. 4) Kunt u aangeven wat voor de toepassing van dit actieprogramma geldt als een knelpunt? Bedoelt u daarmee, dat de volkshuisvesting, de wegenbouw en de economische ontwikkeling in de regio hinder ondervinden van de eisen voor luchtkwaliteit? Of wilt u er de nadruk op leggen, dat plannen voor woningbouw, wegenaanleg en bedrijfsontwikkeling afzonderlijk en tezamen de luchtwaliteit onverminderd bedreigen? Antwoord: Paragraaf 4.1: Knelpunten zijn de overschrijding van een norm. Op plekken waar de grenswaarden uit de Wet luchtkwaliteit overschreden worden, is er sprake van een knelpunt.


````, versie 1.0 - 26 -

DHV B.V.

Commentaar op luchtkwaliteitsberekeningen 5) De aanleg van de westelijke randweg in Beverwijk en de voorgenomen woningbouw in Beverwijk-west, zullen naar onze verwachting de luchtkwaliteit aldaar nadelig beïnvloeden. Toch noemt uw actieprogramma geen enkele maatregelen in verband met deze plannen (Blz 4). Antwoord: In de ruimtelijke procedure is uitgebreid aandacht besteed aan de gevolgen voor de luchtkwaliteit als gevolg van de aanleg van de westelijke randweg. Er ontstaan geen nieuw knelpunten na aanleg van de westelijke randweg. De westelijke randweg heeft zeer positieve effecten op de luchtkwaliteit in de bebouwde kom in Beverwijk. Daarnaast heeft de westelijke randweg geen effect op de luchtkwaliteit nabij de voorgenomen woningbouw. 6) In de revisievergunning van Corus en de ontwerpvergunning van Multi Serv. Wordt ook verwezen naar deze berekeningen. In de ontwerpvergunning van Multi Serv. voert de provincie aan dat de daggemiddelde norm PM10 in 2015 nog steeds wordt overschreden. Is dit in tegenspraak met wat hier als aanpak gesteld wordt of is dit juist de berekening waarnaar verwezen wordt vanuit de vergunningen (blz. 5)?

Antwoord: In de revisievergunning van Corus zijn, zoals bekend, een groot aantal maatregelen opgenomen om de fijn stof emissie te beperken, deze hebben een gunstig effect op de fijn stof concentraties nabij Wijk aan Zee. Bij de vergunning van Multi Serv wordt mogelijk bedoeld dat bij de inrichtingsgrens niet kan worden voldaan aan de normen. De inrichting is op aanzienlijke afstand van de bebouwde kom gesitueerd, de normen gelden buiten het industrieterrein IJmond. Het actieplan richt zich in niet op individuele bedrijven. 7) Als dit laatste het geval is, zijn de gegevens in de vergunningen dan niet met elkaar in tegenspraak (blz. 5)? Antwoord: Zie punt 6. 8 Welke van de twee berekeningen is de juiste (blz. 5)? Antwoord: Zie punt 6. 9) Welke acties gaat de milieudienst IJmond ondernemen, opdat in de genoemde vergunningen alsnog de juiste gegevens worden opgenomen (blz. 5)? Antwoord: Zie punt 6. De Milieudienst IJmond heeft een rol als wettelijk adviseur namens de gemeenten Beverwijk, Heemskerk en Velsen en zal in deze rol een advies uitbrengen. 10) Of ligt het in de bedoeling de berekeningen aan te passen op de gegevens zoals in de genoemde vergunningen staan (blz. 5)? Antwoord: Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 27 -

DHV B.V.

zie punt 6. 11) Zijn alle veranderingen en consequenties van de nieuwe EU-richtlijn luchtkwaliteit in het overzicht verwerkt (blz. 5)? Antwoord: Zie punt 3 12) Wij merken op: misschien zijn zware metalen zoals lood landelijk gezien niet relevant, maar in de IJmond (en zeker Wijk aan Zee) zijn zij wel degelijk relevant, gezien de zeer grote uitstoot van Corus. Graag toevoegen (blz. 5). Antwoord: Voor lood en een aantal andere zware metalen zijn emissie- eisen opgenomen in het NeR (Nederlandse emissie Richtlijn). De NeR richt zich op de emissies van vergunningplichtige bedrijven. In de vergunning van Corus worden normen opgenomen voor lood en andere metalen, waarbij de NeR wordt betrokken. De luchtkwaliteitseisen uit de Wet Luchtkwaliteit zijn gericht op de immissieconcentraties, de concentraties op leefniveau. 13) Wat onderbelicht blijft, dat is de invloed van Corus en ook andere. Een berekening van het dwarsprofiel zou in Wijk aan Zee zeker op zijn plaats zijn. Met name, omdat het aantal dagen overschrijding van de maximale dagwaarde PM10 in Wijk aan Zee boven de toegestane norm van 35 dagen ligt (blz. 15). Antwoord: Een dwarsprofiel van een verkeerssituatie geeft inzicht in die verkeerssituatie. Bij industrie heeft een dwarsprofiel geen toegevoegde waarde, dit omdat (in dit geval) sprake is van sterk wisselende bedrijfsomstandigheden . In wijk aan zee is bovendien sprake van sterk geaccidenteerd terrein. In Wijk aan Zee zijn echter twee luchtkwaliteitsmeetpunten opgesteld, dit is voldoende om de luchtkwaliteitssituatie te beoordelen. Momenteel voert het RIVM onderzoek uit naar de invloed van Corus op de gezondheid van omwonenden (zie bijlage 6). 14 Het is ons niet duidelijk geworden waarop de berekeningen steunen, dat de PM10 en NO2 waarden omlaag gaan met ingang van 2006. Welke gegevens ondersteunen deze stelling? Uit welk onderzoek zijn die gegevens afkomstig? Berust de bewering niet op een onderzoek, maar op een aanname en zo ja welke (blz.15)? Antwoord: Oorzaken zijn wellicht de verandering in de meetmethode en meetinstrumenten voor fijn stof en de onbegrepen wijziging van de vorming van secundair fijn stof uit emissies van veehouderijen in de atmosfeer. Omdat een sluitende verklaring voor de daling in 2004 en 2005 nog niet is gevonden, is het niet zeker of in de toekomst vergelijkbare waarden gevonden worden. De nieuwe waarden sluiten beter aan bij de berekende waarden op grond van emissies en de meetnetten in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland. Voor stikstofdioxide treedt een zeer lichte stijging op ten opzichte van eerdere prognoses voor de toekomst. Dit als gevolg van licht hogere gemeten achtergrondconcentraties en de bijstelling van


````, versie 1.0 - 28 -

DHV B.V.

vrachtwagenemissies op grond van metingen. Uitgebreide informatie hierover vindt u op www.mnp.nl/nl/themasites/gcn/index.html. 15) Nu het hier gaat om een reeds verstreken tijdvak 2006-2008, waarom stelt u dan toch nog aannames aan de orde in plaats van meetgegevens (blz.15)? Antwoord: Het Actieplan is in 2006 opgesteld. In 2007 werd de wet Luchtkwaliteit van kracht, waarmee de wetgeving wijzigde. De meetgegevens worden gebruikt voor monitoring. Op dit moment is het nog te vroeg om resultaat/ effect van de maatregelen inzichtelijk te krijgen. 16) Steunt uw bewering wellicht op de actiepunten uit het “Ontwerp actieprogramma luchtkwaliteit regio IJmond” (versie 5.0. milieudienst IJmond feb. 2007. tabel 11 blz 33)? Antwoord: Ja, en op de actiepunten uit het RSL en NSL. 17) Welke van die actiepunten zijn tot uitvoering gekomen (blz.15)? Antwoord: In het definitieve actieplan staat de voortgang van uitvoering vermeld in de bijlage. Er is met een aantal lokale acties/ projecten gestart, onder andere het realiseren van een aardgasvulpunt in de regio IJmond en het beschikbaar stellen van ov- fietsen op het Pontplein te IJmuiden. Het is op dit moment nog te vroeg om resultaten aan te duiden. Onderzoek heeft aangetoond dat de maatregelen zullen leiden tot het gewenste resultaat. 18) Tot welk resultaat heeft dat geleid (blz.15)? Antwoord: Op dit moment is het nog te vroeg om resultaat/ effect van de maatregelen inzichtelijk te krijgen. De genoemde resultaten zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. 19) Indien u niet kunt beschikken over resultaten, waaruit leidt u dan de beweerde resultaten af (blz.15)? Antwoord: Zie antwoord vraag 18 20) Het is inmiddels 2008, is het uw plan om de berekende waarde van 2008 binnenkort te toetsen aan een daadwerkelijk gemeten waarde? Deelt u onze opvatting, dat alleen zo vastgesteld kan worden of de locale concentraties ook feitelijk lager zijn geworden of wel lager zullen worden (blz.15)? Antwoord: Het Milieu- en Natuur Planbureau (MNP) toetst de gemeten waarden van het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit (LML) jaarlijks aan waarden zoals deze berekend worden met het OPS-model. Op basis hiervan publiceert VROM elke 15 maart de definitieve achtergrondconcentraties en emissiefactoren voor het jaar daarvoor en stelt zonodig de prognoses voor de toekomst bij. Deze waarden worden gehanteerd om op modelmatige wijze de luchtkwaliteit te bepalen. Op deze wijze worden tevens de gemeten waarden getoetst aan waarden die uit het model volgen. Meer informatie hierover vindt u op www.mnp.nl/nl/themasites/gcn/index.html. Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 29 -

DHV B.V.

Zoals eerder vermeld is het actieplan onderdeel van het NSL. Op het NSL berust een monitoringsplicht. Hieruit wordt op termijn duidelijk of de berekende waarden overeen komen met de gemeten waarden uit de jaarlijkse datarapportages. Specifieke opmerkingen 21) Is de meetlocatie Wijk aan Zee inmiddels nader onderzocht? Wat waren de resultaten? En zo er resultaten te melden zijn, waarom staan die nog niet in het actieprogramma? Indien resultaten nu ontbreken en ook nog na verloop van tijd zullen ontbreken, welke maatregelen denkt u te nemen en op welke termijn, zodat de noodzakelijke resultaten alsnog ter beschikking komen (blz. 27)? Antwoord Datarapport 2007 is opgenomen in dit actieplan. 22) Voor Wijk aan Zee is de invloed van het industriegebied IJmond met redelijke zekerheid aanmerkelijk hoger dan de invloed van het verkeer. Verkeersmaatregelen zullen dan ook waarschijnlijk niet leiden, althans niet in betekende mate, tot verlaging van de onderscheiden concentraties. Ligt het om die reden in uw voornemen aanvullende maatregelen te nemen voor Wijk aan Zee en op welke termijn kunnen we die maatregelen tegemoet zien (blz. 29)? Antwoord: De generieke verkeersmaatregelen hebben in heel Nederland effect, dus ook in Wijk aan Zee. In de regio IJmond worden ook specifieke maatregelen doorgevoerd (zie Actieplan). In de vergunning van Corus zijn grenswaarden opgenomen voor luchtkwaliteit. 23) Kunt u aangeven welke effecten u verwacht van de geschetste maatregelen en binnen welk tijdsbestek dat het geval zal zijn? Onderkent u met ons het beeldbepalende en richtinggevende belang van deze prognose? Indien u een dergelijke verwachting niet kunt omschrijven, wat is daarvan de reden? Wij vragen u dit, omdat naar onze mening, de nadruk te veel ligt bij het opzetten van een monitorsysteem en te weinig bij verbetering van de luchtkwaliteit (blz. 33 tabel 11). Antwoord: De maatregelen uit het actieplan zijn onderdeel van een breed pakket aan maatregelen die onder de noemer van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) vallen. De gemeenten in de Regio IJmond nemen binnen het Regionaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (RSL) als onderdeel van het NSL de verantwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de luchtkwaliteit . De grote hoeveelheid maatregelen (EU, landelijk, provinciaal, regionaal en lokaal), meteorologische variaties en onzekerheden in de meetgegevens maken het te verwachten effect lastig voorspelbaar. Concrete maatregelen zijn beschreven in het NSL, RSL, Actieplan regio IJmond en de vergunning van Corus. Met behulp van de saneringstool (zie NSL) is een prognose van de effecten bepaald. Monitoring zal aantonen of de prognose juist is. 24) Zijn deze acties de basis voor de uitgevoerde luchtkwaliteitsberekeningen (blz. 33 tabel 11). Antwoord:


````, versie 1.0 - 30 -

DHV B.V.

De acties zijn genomen op basis van de prioritaire knelpunten. Op welke prioriteitsstelling deze gebaseerd zijn staat in het actieplan. De acties zijn ingevoerd in de saneringstool die door het ministerie van VROM beschikbaar is gesteld. 25) Zo ja, welke aannames zijn gedaan (als effect van de acties) om de berekeningen te kunnen uitvoeren (blz. 33 tabel 11)? Antwoord: n.v.t. 26) Welke van deze acties zijn inmiddels uitgevoerd? Wat zijn de resultaten? Zo er resultaten te melden zijn, waarom staan die nog niet in het actieprogramma? Indien resultaten nu ontbreken en ook nog na verloop van tijd zullen ontbreken, welke maatregelen denkt u te nemen en op welke termijn, zodat de noodzakelijke resultaten alsnog ter beschikking komen (blz. 33 tabel 11)? Antwoord: Er is met een aantal lokale acties/ projecten gestart, onder andere het realiseren van een aardgasvulpunt in de regio IJmond en het beschikbaar stellen van ov- fietsen op het Pontplein te IJmuiden. Het is op dit moment nog te vroeg om resultaten aan te duiden. Onderzoek heeft aangetoond dat de maatregelen zullen leiden tot het gewenste resultaat. 27) Toepassing van de zeezout-correctie heeft naar de mening van de GGD geen invloed op de feitelijk bestaande risico’s voor de gezondheid. Wat is dan nog het wezenlijke belang van deze virtuele bijstelling (blz. 33 tabel 11)? Antwoord: De natuurlijke fractie aan fijn stof maakt volgens de Wet luchtkwaliteit (en voorheen het Besluit luchtkwaliteit) geen onderdeel uit van de concentratie waaraan getoetst dient te worden. Voor de fractie zeezout zijn hier standaard regels voor opgesteld. Actieplan fijn stof industrie 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Is dit onderzoek uitgevoerd? Wat waren de resultaten? Is het reductieplan “Luchtkwaliteit en Industrie” vastgesteld (dat zou in 2007 gebeuren) Kunnen wij daar een kopie van krijgen? Is in dit plan rekening gehouden met de uitkomsten van de (fijn) stof meting in westelijk Beverwijk? Indien het gestelde in vraag 5 niet van toepassing is, wordt dit plan dan binnenkort aangepast?

Antwoord: 1. Ja 2. Het actieplan heeft tot doel om technieken die emissiereductie realiseren op bredere schaal in Nederland toe te passen. Bij de uitvoering hiervan zal de systematiek van de IPPC-richtlijn (en de implementatie daarvan in de Wet milieubeheer) leidend zijn. De voorstellen in het actieplan zullen in samenwerking met de betrokken overheden en het bedrijfsleven in uitvoering worden gebracht. Gezien het grote aantal maatregelen in het actieplan verwijzen wij u door naar het onderzoek op www.infomil.nl.


````, versie 1.0 - 31 -

DHV B.V.

3. 4. 5. 6.

Het actieplan fijn stof en industrie is vastgesteld in het DUIV van 12 juni 2008 door de Minister van VROM, IPO en VNG. Het onderzoek is te downloaden via www.infomil.nl. Het actieplan is te downloaden via www.infomil.nl N.v.t. Het actieplan is inmiddels vastgesteld.

Kamer van Koophandel Amsterdam, Postbus 2852, 1000 CW Amsterdam Eerste gedegen onderzoek voor invoering milieuzonering en aansluiten bij het landelijke convenant. Antwoord: De gemeente Velsen en de regio IJmond onderschrijven het belang van landelijke uniformiteit binnen de eisen rond milieuzonering. Alvorens de gemeente uitspraken doet over het al dan niet aansluiten bij het landelijke convenant ‘Stimulering schone vrachtauto’s en milieuzonering’ worden eerst de twee genoemde actiepunten uitgevoerd. Mocht uit de onderzoeken blijken dan enige vorm van milieuzonering reëel is, dan zal de gemeente, in samenwerking met de betrokken private partijen de milieuzone verder vormgeven. Eigen meting is uitgangspunt. Kunt je de meest recente meetgegevens meenemen in het definitieve actieprogramma? Antwoord: De recente meetgegevens zijn verwerkt in het definitieve actieplan. Vereniging Stationsweg, 1981 BA Velsen Zuid 1) Het is niet duidelijk welke stukken moeten worden aangemerkt als een ter inzage gelegd Actieplan? Antwoord: Artikel 5.9 van de Wet milieubeheer gaat in op plandrempelplannen (luchtkwaliteitplannen). Dit artikel geeft aan dat in de in bijlage 2 van de Wet milieubeheer aangegeven gevallen waarin een plandrempel wordt overschreden, een plan wordt vastgesteld. Er zijn plandrempels voor stikstofdioxide en benzeen. Er is niet vastgesteld dat de plandrempels voor benzeen zijn overschreden. In 2005 is er een plandrempeloverschrijding geconstateerd van stikstofdioxide met de VerkeersMilieuKaart. In 2006 zijn overschrijdingen van de PM10-grenswaarde (zwevende deeltjes, fijn stof). Deze knelpunten zijn vervolgens opnieuw doorberekend, te weten in de rapportage Luchtkwaliteitberekeningen Regio IJmond van 4 december 2007, opgesteld door KEMA Nederland B.V. Uit deze berekeningen blijkt dat geen plandrempels meer worden overschreden. Voortvloeiend uit de in het Jaarrapport 2005 geconstateerde plandrempeloverschrijdingen, is er desalniettemin voor gekozen dit actieplan vast te stellen ter uitvoering van artikel 5.9 Wet milieubeheer. Derhalve is er geen sprake meer van een actieprogramma maar van een actieplan. Met de Wet luchtkwaliteit is in artikel 5.12 Wet milieubeheer een programma-aanpak geïntroduceerd: Het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL). Het NSL geldt voor een periode van 5 jaar en bevat generieke maatregelen. Het NSL richt zich op het behalen van grenswaarden voor NO2 en PM10. Het NSL moet nog door de Minister van VROM worden vastgesteld en is medio juni 2008 aan de Tweede Kamer ter behandeling aangeboden. De verbetering van luchtkwaliteit vergt samenwerking tussen de verschillende bestuursorganen. De gemeenten hebben besloten met het Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond een bijdrage te leveren aan het NSL. In het Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond zijn acties opgenomen waaraan in Velsen uitvoering Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 32 -

DHV B.V.

wordt gegeven. Genoemd kunnen bijvoorbeeld worden onderzoek op de samenstelling van vrachtverkeer op de havenroute (kentekenonderzoek), onderzoek naar walstroomvoorzieningen voor de scheepvaart en het stimuleren van openbaar vervoer. In Noordvleugelverband is gewerkt aan het Regionaal actieprogramma luchtkwaliteit Noordvleugel (RSL). Dit plan maakt onderdeel uit van het NSL. Het ontwerp-actieprogramma luchtkwaliteit Regio IJmond is verweven in het RSL. Op deze wijze wordt een integrale benadering van het vraagstuk luchtkwaliteit geborgd. 2) Term actieprogramma vervangen door actieplan. Antwoord: Zie antwoord vraag 1. 3) idem 2. 4) Het bestaan van twee onderzoeksrapporten is onjuist Antwoord: In het actieplan is in hoofdstuk 3 verwezen naar berekeningen van adviesbureau Goudappel Coffeng. In dit onderzoek zijn met behulp van het Car 2 model overschrijdingen van de normen voor stikstofdioxide en fijn stof vastgesteld voor de jaren 2005, 2010 en 2015. Op basis van het ontwerpactieprogramma (zie actie 3, tabel 11) is inderdaad nader onderzoek uitgevoerd door adviesbureau KEMA. Hieruit blijkt dat per 2008 kan worden voldaan aan de luchtkwaliteitsnormen. Door het ministerie van VROM wordt voor modelberekeningen langs verkeerswegen onderscheid gemaakt tussen twee rekenmethodes die elk een eigen toepassingsbereik hebben, namelijk standaardrekenmethode 1 en 2. De berekeningsresultaten van Goudappel Coffeng zijn gebaseerd op het Car-model. Dit model is een algemeen aanvaard screeningsmodel voor eenvoudige situaties. De luchtkwaliteit kan met dit model op een goede, maar meestal conservatieve manier worden berekend. Dit model is ingedeeld als standaardrekenmethode 1. Er zijn andere modellen beschikbaar waarmee de luchtkwaliteit op een gedetailleerde manier kan worden berekend. Er kan dan onder meer gebruik worden gemaakt van het zogenoemde Stacks-model dat door adviesbureau KEMA is ontwikkeld. Dit model is ingedeeld als standaardrekenmethode 2. Het Stacks model een door het RIVM goedgekeurde rekenmethode binnen het toepassingsbereik van standaardrekenmethode 2. Er is dan ook geen reden om aanvullende berekeningen te laten verrichten. 5) Welke maatregelen worden door de overheid genomen en hoe ‘hard’ zijn deze maatregelen? Antwoord: In het ontwerpprogramma zijn in hoofdstuk 5.1 een aantal generieke rijksmaatregelen genoemd. Een hele bekende en effectieve maatregel om de luchtkwaliteit te verbeteren is de verplichting om emissies van luchtvervuilende stoffen uit motoren te verkleinen, bijvoorbeeld door de roetfilter. De rijksmaatregelen hebben het effect dat de achtergrondconcentraties van vervuilende stoffen lager worden en dat de directe bijdrage van auto’s op die achtergrondconcentratie ook lager wordt. Ondanks het drukker worden van het verkeer neemt de luchtvervuiling dus af. Met het goedkeuren van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) heeft de overheid zich gecommitteerd aan het effect van alle primaire maatregelen, die onder het NSL vallen. Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443

````, versie 1.0 - 33 -

DHV B.V.

6) Waarom heeft het Datarapport luchtkwaliteit resultaten 2006 ter inzage gelegen? Antwoord: De bedrijven op het industrieterrein IJmond emitteren aanzienlijke hoeveelheden luchtvervuilende stoffen. Het datarapport geeft inzicht in de effecten van deze emissies op de luchtkwaliteit. Met het datarapport kan de luchtkwaliteit in de IJmondregio dus beter worden beoordeeld. 7) Weren van vervuilende voertuigen (instellen milieuzone) Antwoord: Een milieuzone is een gebied waar toegangsbeperkingen gelden voor oudere vrachtauto's. Milieuzoneringen kunnen bijvoorbeeld effectief zijn in binnensteden. Over het algemeen wordt in Nederland terughoudend omgegaan met het instellen van milieuzones. Omdat in Velsen geen overschrijdingen van de luchtkwaliteitsnormen zal ook in Velsen terughoudend worden omgegaan met instellen van milieuzones.


````, versie 1.0 - 34 -

DHV B.V.

6

LITERATUURLIJST

[1]

De luchtkwaliteit rond Schiphol, MNP-bevindingen over het onderzoek naar de uitstoot van het vliegverkeer en de luchtkwaliteit rond Schiphol door ADECS AirInfra BV in het kader van de Evaluatie Schipholbeleid, Milieu- en Natuurplanbureau, 2 maart 2006 Fijn stof in de IJmond, TNO Bouw en Ondergrond, 20 januari 2006. Stikstofdioxide en fijn-stof in de IJmond, juni 2004-mei 2005, TNO rapport , juni 2005 Normoverschrijdingen PM10 en NO2 langs binnenstedelijke en overige niet-Rijkswegen: Een landelijke inventarisatie, prognose en analyse van het effect van maatregelen; Goudappel Coffeng iov Ministerie VROM/DGM, concept 15-12-05 Rotterdamse aanpak luchtkwaliteit, dS+V /Gemeente Rotterdam , 1-11-2005 Provinciaal actieplan luchtkwaliteit 2005, Provincie Noord Holland, 16-08-2005 Clean air at berth, feasibility and socio-economic effects of cold ironing in the fishing port of Scheveningen, Felix van der Meijden, 10-01-06 Gezondheidseffecten van luchtverontreiniging door fijn stof in de IJmond, GGD Kennemerland, juni 2004. Memo Resultaten metingen van stikstofdioxide Velsertraverse en N208 Santpoort Noord, TNO Bouw en ondergrond, 28 juni 2005 GGD Richtlijn Gezondheidsaspecten Besluit Luchtkwaliteit, Landelijk Centrum Medische Milieukunde, december 2005. Onderzoek naar de concentraties van fijn stof in IJmuiden –West, TNO Bouw en Ondergrond, januari 2006. VMK IJmond, gemeenten Beverwijk, Castricum, Heemskerk, Uitgeest en Velsen, Goudappel Coffeng, 17 mei 2006. Ontwerp-beschikking ProvincieNoord Holland voor vergunning Corus, december 2005, www.noord-holland.nl. Vergunningaanvraag Corus, 2005 Datarapport Luchtkwaliteit IJmond: resultaten 2006, Provincie Noord-Holland et al., maart 2007 Luchtkwaliteitsberekeningen Regio IJmond, KEMA consulting, januari 2008. Datarapport Luchtkwaliteit IJmond: resultaten 2007, Provincie Noord-Holland et al, maart 2008

[2] [3] [4]

[5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17]


````, versie 1.0 - 35 -

DHV B.V.

7

COLOFON

Milieudienst IJmond/Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond MD-MK20080443 Opdrachtgever Project Dossier Omvang rapport Auteur Bijdrage Projectleider Projectmanager Datum Naam/Paraaf

: : : : : : : : : :

Milieudienst IJmond Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond B6545-01-0044 36 pagina's Jaap Willems Simon Bos Jaap Willems Hanneke van de Ven 14 oktober 2008


````, versie 1.0 - 36 -

Bijlagen


````, versie 1.0 - 37 -

BIJLAGE 1

Toetsingskader luchtkwaliteit

Wettelijk kader De Nederlandse weten regelgeving voor luchtkwaliteit in de buitenlucht, is opgenomen in de Wet luchtkwaliteit (Wlk) middels de Wet van 11 oktober 2007 tot wijziging van de Wet milieubeheer (luchtkwaliteitseisen) (Stb 414, 2007). Deze wet is op 15 november 2007 (Stb. 2007, 434) in werking getreden en vervangt het ‘Besluit luchtkwaliteit 2005’. Deze wet is de Nederlandse implementatie van de EU-richtlijnen voor luchtkwaliteit. Onder de Wlk vallen de volgende AMvB’s en Ministeriële Regelingen: • Besluit niet in betekenende mate bijdragen (StB 440, 2007); • Regeling niet in betekenende mate bijdragen (SC 218, 2007); • Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 (SC 220, 2007); • Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007 (SC 218, 2007); • AMvB Gevoelige bestemmingen (in voorbereiding); • AMvB Gebiedsafbakening Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (in voorbereiding); • Smogregeling (in voorbereiding). De Wlk heeft een limitatieve lijst van te toetsen besluiten. Artikel 8.19 Wet milieubeheer meldingen, Verkeersbesluiten en WRO Artikel 11 en 15 (uitwerkingsbesluiten onder een bestemmingsplan) zijn 1 uitgezonderd van toetsing . Op basis van de Wlk zijn plannen die niet in betekenende mate (nibm) bijdragen aan een verslechtering van de luchtkwaliteit vrijgesteld van toetsing. Plannen die wel in betekenende mate bijdragen moeten individueel getoetst worden aan de Wlk. Vanaf het moment van inwerkingtreding van het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) kan er ook op programmaniveau getoetst worden. De verwachting is dat het NSL vanaf medio 2009 in werking zal treden. Bijdragen “niet in betekende mate” Plannen die niet in betekenende mate (nibm) bijdragen aan een verslechtering van de luchtkwaliteit, kunnen in overschrijdingssituaties conform de Wlk toch gerealiseerd worden (Wlk; art. 5.16, lid 1 sub c). 2 Hiervoor wordt een tijdelijke grens gehanteerd van 1% van de jaargemiddelde grenswaarde voor stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10). Dit betekent dat voor NO2 en PM10 planbijdragen zijn toegestaan van maximaal 0,4 μg/m³ in situaties waarin de jaargemiddelde concentraties de grenswaarde overschrijden. In de Regeling nibm is voor verschillende categorieën projecten (woningen en kantoren) de kwantitatieve projectomvang voor het voldoen aan nibm benoemd. Als een plan binnen de benoemde projectomvang valt, is het vrijgesteld van toetsing en is luchtkwaliteit geen belemmering voor de realisatie van het project. Als een plan niet binnen een benoemde projectomvang valt, kan het alsnog als nibm opgevoerd worden. Er moet dan aannemelijk gemaakt worden dat de bijdrage van het plan kleiner is dan 0,4 μg/m³. Een plan is dan ook vrijgesteld van toetsing. Toetsing op individueel projectniveau Plannen waarvan niet aannemelijk gemaakt kan worden dat ze nibm zijn, moeten individueel getoetst worden aan de Wlk. Wanneer de grenswaarden en plandrempels uit de Wlk worden overschreden op een locatie, zijn maatregelen vereist. Bij een lichte verslechtering is compensatie met een maatregel mogelijk

1

De achterliggende gedachte is dat het bovenliggende verkeersplan of bestemmingsplan wel is getoetst aan het Wlk.

Dit is echter lang niet altijd het geval. 2

De tijdelijke grens geldt totdat het NSL definitief in werking is getreden, naar alle waarschijnlijkheid medio 2009. Vanaf inwerkingtreding van het NSL wordt een grens van 3% gehanteerd.

via de saldobenadering (Wlk; art. 5.16, lid 1 sub b2). De eisen die aan de saldering gesteld worden zijn opgenomen in de Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007. Bijdrage van natuurlijke bronnen Concentraties die zich van nature in de lucht bevinden en die niet schadelijk zijn voor de gezondheid van de mens en haar milieu, worden bij het beoordelen van de luchtkwaliteit voor zwevende deeltjes (PM10) buiten beschouwing gelaten. Er is voor de fractie fijn stof afkomstig van zeezout in de Regeling beoordeling luchtkwaliteit per gemeente een reductie vastgesteld voor de jaargemiddelde concentraties en het etmaalgemiddelde aantal dagen overschrijding. Er is sprake van een correctie achteraf van gemeten en berekende waarden. De correctie voor zeezout als natuurlijke bron van fijn stof zal in de nieuwe EU Richtlijn worden opgenomen. Een vergelijkbare correctiebepaling geldt met betrekking tot concentraties van fijn stof die worden veroorzaakt door overige natuurlijke bronnen. Welke bronnen en reducties dit betreft is nog niet bekend.

Toetsingskader 3

In de Wlk zijn normen (grenswaarden, plandrempels en alarmdrempels ) voor concentraties van stoffen in de buitenlucht opgenomen. De Wet geeft normen voor zeven stoffen, te weten zwaveldioxide (SO2), stikstofdioxide (NO2), stikstofoxiden (NOx), zwevende deeltjes (fijn stof, afgekort PM10), benzeen (C6H6), koolmonoxide (CO) en lood (Pb). De grenswaarden uit de Wlk die gelden in 2020, zijn in tabel I opgenomen. De concentraties van stikstofdioxide (NO2) en fijn stof (PM10) zijn in de Nederlandse situatie het meest kritisch ten opzichte van de grenswaarden. Naast een toetsing van de jaargemiddelde toetsingswaarde is er sprake van een toetsing van een termijngemiddelde waarde die een aantal maal per jaar mag worden overschreden. Voor stikstofdioxide ligt de jaargemiddelde waarde veelal kritischer dan de uurgemiddelde waarde. Het uurgemiddelde stikstofdioxide wordt in de Nederlandse situatie nauwelijks overschreden. Voor fijn stof is echter de etmaalgemiddelde toetsingswaarde kritischer dan de jaargemiddelde toetsingswaarde. Tabel I. Grenswaarden op basis van de Wlk. Stof

Grenswaarde

NO2

40

(stikstofdioxide)

200

Toetsingsperiode

μg/m³

1)

Jaargemiddelde

μg/m³

1)

Uurgemiddelden, mag max. 18x per kalenderjaar overschreden worden

CO

2)

8 uurgemiddelde

10.000 μg/m³

(koolmonoxide) C6H6

1)

Jaargemiddelde

5

μg/m³

125

μg/m³

PM10

40

μg/m³

Jaargemiddelde

(fijn stof)

50

μg/m³

24 uurgemiddelden, mag maximaal 35 maal per

(benzeen) SO2 (zwaveldioxide)

24 uurgemiddelden, mag max. 3x per kalenderjaar overschreden worden

kalenderjaar overschreden worden. 1) Grenswaarde waar uiterlijk in 2010 aan voldaan moet worden 2) Alleen geldig voor wegen met intensiteiten van ten minste 40.000 motorvoertuigen per etmaal

3

Alarmdrempels zijn bedoeld voor acute overschrijdingssituaties (bijvoorbeeld door calamiteiten of meteo-

omstandigheden) en dus niet relevant bij toetsing van plannen of ontwikkelingen.

Verder zijn er in de Wlk nog richtwaarden opgenomen voor benzo(a)pyreen (1 ng/m³), ozon4, arseen (6 ng/m³, jaargemiddeld), cadmium (5 ng/m³, jaargemiddeld) en nikkel (20 ng/m³, jaargemiddeld). Niet getoetste stoffen In het verspreidingsmodel CAR II zijn NOx en lood niet opgenomen. Voor stikstofoxiden (NOx) is toetsing alleen relevant voor specifieke ecosystemen, zoals omschreven in de luchtkwaliteitseisen in de Wlk. De onderzoekslocaties van de regio IJmond voldoen niet aan de gestelde criteria voor ecosystemen. Toetsing aan deze norm is daarom voor deze studie niet relevant. Voor lood is toetsing in de Nederlandse situatie niet relevant omdat de achtergrondconcentratie en emissies van lood dusdanig laag zijn, dat de concentraties zich volgens metingen van het RIVM ruimschoots onder de norm bevinden. Standaard toetsingslocatie Bij het vaststellen van de effecten op de luchtkwaliteit van de regio IJmond, is het van belang op welke toetsingslocaties de effecten worden bepaald. In de Wlk wordt aangegeven dat de luchtkwaliteit in zijn algemeenheid moet worden beschouwd. Er wordt in het toetsingskader van de Wlk geen onderscheid gemaakt in bijvoorbeeld meer of minder gevoelige bestemmingen. Wel is er een AMvB in voorbereiding waarin regels worden opgenomen ten aanzien van gevoelige bestemmingen. Op dit moment is niet bekend wanneer de AMvB in werking zal treden en wat de exacte regels zullen zijn. In de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 is aangegeven dat de luchtkwaliteit representatief moet zijn 2 voor een gebied van tenminste 200 m . De standaard rekenafstanden bedragen: • NO2 op maximaal 5 meter van de wegrand; • PM10 op maximaal 10 meter van de wegrand. Dit artikel laat de mogelijkheid onverlet om dichter bij de wegrand de gevolgen voor de luchtkwaliteit te bepalen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de situatie dat er bebouwing dichterbij de wegrand aanwezig is. Van deze maximale afstanden uit de Regeling beoordeling luchtkwaliteit 2007 mag alleen gemotiveerd worden afgeweken. In dit onderzoek is de vaststelling van knelpunten langs wegen is uitgevoerd ter hoogte van de rand van de weg: het trottoir of fietspad. Het is mogelijk dat enkele wegvakken niet als knelpunten gedefinieerd zijn, omdat de voet- en fietspaden op relatief grotere afstand liggen.

Met het in werking treden van de nieuwe Europese richtlijn (naar verwachting in juni 2008) wordt de toetsingsafstand zowel voor PM10 en NO2 10 meter van de wegrand 5 . Daarnaast voorziet de nieuwe richtlijn in een bepaling dat er geen metingen naar de luchtkwaliteit plaats hoeven te vinden in gebieden waar geen mensen mogen verblijven.

Ontwikkelingen weten regelgeving Europese regelgeving Op 14 april 2008 is definitieve goedkeuring verkregen voor de nieuwe Europese richtlijn met betrekking tot luchtkwaliteit. In de nieuwe richtlijn is een derogatieperiode opgenomen voor het voldoen aan de normen voor fijn stof (PM10) tot 2011 en stikstofdioxide (NO2) tot 2015. De verwachting is dat Nederland de 4

Richtwaarden voor ozon zijn 120 μg/m³ (8 uurgemiddelde; mag gemiddeld over 3 jaar maximaal 25 dagen overschreden

worden) en 18.000 μg/m³ (uurgemiddelde; voor de periode van 1 mei tot en met 31 juli, gemiddelde over 5 jaar). 5

Waarschijnlijk is het mogelijk daar in NL al op te anticiperen zodra de EU Richtlijn van kracht is.

derogatie voor de diverse agglomeraties en zones met overschrijdingen inderdaad zal verkrijgen 6. Als derogatie verkregen wordt, kan het NSL doorgang vinden. Naar verwachting zal het NSL medio 2009 in werking treden. Vanaf die periode kunnen ook nibm-projecten tot 3% bijdrage doorgang en is er de mogelijkheid om ibm-projecten, die zijn aangemeld in het NSL doorgang te laten vinden. Hiervoor kunnen lokaal wel maatregelen noodzakelijk om knelpunten op te lossen. Daarnaast worden er met de nieuwe Richtlijn normen voor de fijnstoffractie PM2,5 ingesteld. Vanaf 2015 3 geldt er voor PM2,5 een grenswaarde voor de jaargemiddelde grenswaarde van 25 μg/m . Daarnaast moeten de achtergrondconcentraties van PM2,5 in 2015 voldoen aan een grenswaarde van 20 μg/m3. In tabel II zijn de voorgestelde normen weergegeven. De huidige verwachting is dat de Europese Richtlijn in mei 2008 van kracht zal zijn.

Tabel II. Nieuwe Europese normen o.b.v. definitieve goedkeuring EU richtlijn. Grenswaarden Stof

Norm

PM10

Dagnorm

50

Eenheid μg/m (max. 35 keer per jaar

2008 + 3 = 2011

overschrijden)

(mits derogatie)

PM10

Jaarnorm

40

μg/m

PM2,5

Jaarnorm

25

μg/m

PM2,5

ECO -norm

20

μg/m

NO2

Uurnorm

200

3

3

Ingangsdatum

2008 + 3 = 2011 (mits derogatie)

NO2

Jaarnorm

40

3

2015

3

2015

μg/m (max. 18 keer per jaar

3

2010 + 5 = 2015

overschrijden)

(mits derogatie)

μg/m3

2010 + 5 = 2015 (mits derogatie)

Streefwaarden Stof

Norm

PM2,5

Jaarnorm

25

Eenheid μg/m

2010

PM2,5

Jaarnorm

20

μg/m3

2020

ERT t.o.v. AEI in 2010

Daling met 20% in 2020

PM2,5

3

Ingangsdatum

AEI: Average Exposure Index; de gemiddelde stedelijke achtergrond concentratie (3-jarig gemiddelde). ECO: Exposure Concentration Obligation; De ECO-norm stelt dat de AEI, moet voldoen aan een grenswaarde van 20 3

μg/m in 2015 ERT: Exposure Reduction Target voor de AEI in 2020 ten opzichte van de AEI in 2010.

Nederlandse weten regelgeving in voorbereiding De Nederlandse weten regelgeving wordt aangepast op basis van de nieuwe Europese richtlijn. De huidige verwachting is dat begin 2009 de EU-Richtlijn geïmplementeerd zal zijn in nieuwe Nederlandse weten regelgeving. Dan kan ook het NSL in werking treden. Momenteel (mei 2008) is een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) in voorbereiding met betrekking tot gevoelige bestemmingen. Met deze AMvB wordt beoogd om te voorkomen dat er gevoelige bestemmingen in overschrijdingssituaties langs drukke wegen ontwikkeld worden. In het ontwerpbesluit d.d. 10 december 2007 gevoelige bestemmingen zijn de volgende gebouwen (incl. bijbehorende verblijfsterreinen) als zijnde gevoelige bestemming aangemerkt:

6

Of Nederland aanspraak mag maken op deze derogatieperiode is afhankelijk van de onderbouwing dat al het

redelijkerwijs mogelijke gedaan is om aan de normen te voldoen. Nederland gebruikt het NSL-document als onderbouwing bij het derogatieverzoek.

•

gebouwen ten behoeve van basisonderwijs, voortgezet onderwijs of overig onderwijs aan minderjarigen; • gebouwen ten behoeve van kinderopvang; • verzorgingstehuis, verpleegtehuis, bejaardentehuis; • combinaties van de bovengenoemde functies. 7 De Minister van VROM heeft in een kamerbrief naar aanleiding van het ontwerpbesluit aangegeven een onderzoeksplicht in te stellen voor realisatie- of uitbreidingsplannen van gevoelige bestemmingen binnen een afstand van 300 meter en 50 meter vanaf respectievelijk een rijksweg en een provinciale weg. Wanneer een nieuwe gevoelige bestemming geheel of gedeeltelijk binnen die zone wordt voorzien en wanneer op die locatie sprake is van een (dreigende) overschrijding van een grenswaarde voor NO2 of voor PM10, is realisatie alleen toegestaan indien dat niet leidt tot een toename van het aantal ter plaatse verblijvende personen. Bij uitbreiding van een bestaand gebouw is een toename van ten hoogste 10% van het aantal reeds verblijvende personen in het overschrijdingsgebied toegestaan. Verder is er een regeling ten aanzien van smog in voorbereiding, waarin voor normen voor piekconcentraties worden opgenomen. Tenslotte wordt vanuit het kader van het NSL een regeling ten aanzien van gebiedsafbakening voor de geldende zones en agglomeraties opgesteld. In de regeling wordt onder andere aangegeven binnen welke zones ruimtelijke ontwikkelingen en maatregelen onderling verdisconteerd dienen te worden.

7

Kenmerk LMV 2008.032069 d.d. 29 januari 2008.

BIJLAGE 2

Rijks- en Provinciale maatregelen

Prinsjesdagpluspakket Nr.

Maatregel

Implementatiedatum

Omschrijving

1juli 2005

BPM korting (€600,-) bij de aankoop van een nieuwe personenauto met roetfilter.

1 april 2006

Verkeer 1

Roetfilters voor nieuwe personenauto’s Roetfilters voor nieuwe bestelauto’s en taxi’s Retrofit roetfilters (bestaande voertuigen)

9

Stimulering Euro-4/5 voor vrachtauto’s en bussen

1 jan 2005

10

Herziening fiscale behandeling van bestelauto’s Subsidieregeling voor binnenvaarschepen Verlaging zwavelgehalte rode diesel Invoering kilometerbeprijzing

1 juli 2005

Subsidie (€400,-) voor nieuwe bedrijfsmatig gebruikte bestelauto’s en taxi’s op diesel die af-fabriek van een roetfilter zijn voorzien. Subsidie voor het achteraf inbouwen van roetfilters in personenauto’s, lichte bestelauto’s en taxi’smet een Euro 1 t/m 4 motor. Subsidie voor het achteraf inbouwen van roetfilters en dNOX katalysatoren in zware bestelauto’s, vrachtauto’s en touringcars met Euro-2- en Euro-3-motor. Subsidie of andere stimuleringsinstrument voor toepassing van roetfilters op binnenvaartschepen, diesellocomotieven en mobiele machines. Stimulering van de vervroegde introductie van Euro-4 en -5-vrachtauto’s en bussen via de Milieu-Investeringsaftrek (bestaande regeling en wordt geëvalueerd). Vanaf 1 oktober 2006 zijn Euro 4 vrachtwagens verplicht. Vanaf die datum worden alleen Euro 5 vrachtwagens gestimuleerd via een een subsidieregeling (€2.500,-). Beperking BPM- en MRB-voordeel grijs kenteken

1 januari 2007

Subsidieregeling voor de toepassing van deNOx katalysatoren op motoren van bestaande en nieuwe schepen

1 januari 2007

Aanscherping van de normen voor het zwavelgehalte van zgn. rode diesel tot het niveau van het wegverkeer.

2 3

1 juli 2006

4

1 oktober 2006

5

medio 2007

11 12 13 14

Differentiatie BPM

15

Aanscherping milieu eisen APK

16

BPM korting hybride auto’s

17

Het Nieuwe Rijden

Industrie

2012 1 juli 2006

Het volgende kabinet zal in de komende jaren een beslissing maken over de wijze van uitvoering van deze maatregel. Differentiatie Belasting Personenauto’s en Motorrijwielen naar energiezuinigheid. Deze maatregelen heeft een positief effect op de luchtkwaliteit. medio 2007 Toepassing typespecifieke waarden bij roetmeting. Deze wijziging zal haar beslag krijgen in een wijziging van het Voertuigregelement. De aanscherping van de APK-eis heeft een positief effect op emissies van fijn stof en NOx . 1 juli 2006 BPM korting van 6000 Euro. Maatregel is met name op CO2 reductie gericht, maar heeft een positief effect op de luchtkwaliteit. wordt reeds Positief voor luchtkwaliteit, maar effect is vooralsnog niet te kwantificeren. Maatregel is met name op CO2 reductie uitgedragen gericht, maar heeft een positief effect op de luchtkwaliteit.

Nr.

Maatregel 18

Raffinaderijen van olie naar gas

19 20

NOx-emissiehandel Actieplan fijn stof industrie

21

Landbouw Amvb huisvesting

22

Invoering gecombineerde ‘luchtwassystemen’ intensieve veeteelt

Implementatiedatum

juni 2005

december 2005

Omschrijving Betreft reductiepotentieel bij de raffinaderijen in het Botlekgebied en gedeeltelijk die in het Sloegebied Afspraken zijn inmiddels gemaakt en worden in de loop van 2007 in vergunningen vastgelegd. Handel in emissierechten, er van uitgaande dat in 2010 een gemiddelde prestatienorm van 40 g/GJ wordt bereikt. Reductieplan fijnstof in de industrie. Onderzoek naar de bijdrage van de industrie aan de emissies van fijn stof en NO2emissies. Deze studie moet medio 2007 zijn afgerond. Op grond van dit onderzoek wordt een beter inzicht verkregen in welke mate de industrie bijdraagt aan de overschrijding van de luchtkwaliteitsnorm fijn stof en NO2. Op basis van deze resultaten zal het reductieplan "Luchtkwaliteit en Industrie" in 2007 vastgesteld worden. Beperking ammoniakemissies (van belang i.v.m. vorming secundair aerosol) via huisvestingsmaatregelen van de dieren in de intensieve veehouderij Financiering beschikbaar (10 mln) voor innovatie en vergroten toepassingsmogelijkheden luchtwastechnieken in de intensieve veeteelt. Voor een subsidieregeling is qua financiering 15 mln toegezegd.

Type maatregel implementatiedatum

budget

Schoner provinciaal wagenpark Wm-vergunningen aangescherpt op luchtkwaliteit, handhaving Wm vergunningen toepassing verruimde reikwijdte: verkeersbewegingen reduceren PvA lucht van Airport Schiphol verlangen Vervoersmanagement als randvoorwaarde bij bedrijventerreinen rond Airport Schiphol Bedrijventerreinen voorkeur voor bedrijven met weinig luchtgebruiksruimte

bron/emissie blootstelling reductie + overdracht x x

communicatie meten + + kennis berekenen

x x x x

Logistieke bedrijventerreinen onderzoeken of ongestoorde logistieke en railterminalverbindingen Kritisch beoordelen nieuwe weg tracees, buiten kernen en blootstelling verminderen Verbeteren alternatieve vervoersmodaliteiten naast autoverkeer, aanleg en verbetering fietspaden Ketenverplaatsing voor woon-werkverkeer stimuleren Verbeteren OV-voorzieningen Schoner OV via provinciale concessie Verkeersmaatregelen met nadruk op minder emissies(snelheidseisen en doorstroming onderzoeken) Groenstructuren stimuleren Afscherming woningen van luchtverontreiniging direct langs wegen Milieuzoneringen bij normoverschrijdingen wegen Meer lokale meetstations om huidige luchtkwaliteit en effect maatregelen te monitoren Ontsluiten beschikbare luchtkwaliteitsinformatie

€ projectgebonden

x x x x x x x x x x

€ 60.000-90.000 € 60,000

x x

BIJLAGE 3

Lopende maatregelen Regio IJmond

Type maatregel

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Snelheidverlaging A208 (100 naar 80) samen met provincie Nieuwe infra Oostelijke randweg, ontasten centrum Beverwijk Nieuwe Infra Westelijke randweg, Velsen Noord WM vergunning Corus (reductie uitstoot fijn stof door diverse maatregelen) Onderzoek naar walstroom aansluitingen scheepvaart Fietspadenplan Beverwijk en Velsen Aardgas auto’s Reinunie, OV-taxi's en milieudienst OV fietsen in Beverwijk, Heemskerk en Velsen Stimuleren OV in gemeenten (Regionet, OV-taxi, snelveerdienst)

uitvoering provincie

bron/emissie reductie x

blootstelling + overdracht

NSL- lokale m communicatie meten + + kennis berekenen voertuigkm. x x

x MD+Haven Amsterdam Beverwijk bedrijven NS en gemeenten bedrijven, gemeenten

10 Diverse Energiemaatregelen met NOx effecten Verruimde reikwijdte (energiebesparing) Uitwerken divers projecten BANS, diverse projecten hebben een gunstig effect op luchtkwaliteit VMK onderzoek naar congestie aansluitingen op snelwegen (samen met RWS) Parkeerbeleid centrum Beverwijk Alle IJmond gemeenten doen mee met de BANS (bestuursakkoord nieuwe stijl) Verruimde reikwijdte in WM vergunningen (energiebesparing) op nemen o.a. door energierapporten te vragen bij supermarkten, koel en vrieshuizen etc. Maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar worden verplicht gesteld. Warmtepompen en zonnecollectoren en windmolens in diverse bouwprojecten.

x x x x x x

BIJLAGE 4

Inspraakreacties

BIJLAGE 5

Memo Saneringstool

DHV B.V.

NoLogo

MEMO Aan Van Kopie Dossier Project

: : : : :

Regio IJmond t.a.v. P. Groot Jaap Willems

Ons kenmerk Datum

: MD-MK2008 : 16 januari 2008

B5845.01.001 Invoer saneringstool versie 2.2.1

Inleiding De regio IJmond heft DHV B.V. de opdracht gegeven om naar aanleiding van het vastgestelde ‘Actieprogramma luchtkwaliteit regio IJmond’ de invoer van de saneringstool, versie 2.2.1, te bepalen. In dit memo geeft een beschrijving van; • de projecten ‘in betekenende mate’ in de regio IJmond; • de wijze waarop de projecten zijn ingevoerd de tool; • de primaire en secundaire maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit; • de wijze waarop de maatregelen zijn ingevoerd in de tool. De balans tussen de projecten enerzijds en de maatregelen anderzijds toont aan dat er wordt voldaan aan de doelstelling uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit om in 2010 overal in de regio te voldoen aan de norm voor fijn stof en in 2015 overal in de regio te voldoen aan de norm voor stikstofdioxide. De saneringstool De saneringstool is een verkeersmilieu model, waarmee luchtkwaliteitsknelpunten op Nederlands grondgebied in kaart gebracht worden. De verkeersgegevens inclusief de invloed van de projecten in betekenende mate, wegkarakteristieken, Europese en generieke maatregelen en de autonome ontwikkeling staan als vast gegeven in de tool. De nadruk ligt daarmee sterk om de ‘eigen’ invoer van generiek regionale en specifiek lokale maatregelen. De tool geeft daarmee inzicht in de beleidsinspanning en het soort maatregelen die genomen moeten worden om de luchtkwaliteitsknelpunten te laten verdwijnen. In de loop van het proces zijn er een aantal versies van de tool verschenen. De huidige versie (versie 2.21) van de tool is totstandgekomen na een langdurig leerproces tussen de ontwerpers en de gebruikers. Ten opzichte van eerdere versies is er meer rekening gehouden met gegevens gebaseerd op de lokale situatie: Invloeden van open overslag zijn meegenomen en overheden hebben verkeergegevens en wegprofielen ingevoerd volgens eigen data. De invloed van scheepvaart is, voor de regio IJmond, niet meegenomen in de luchtkwaliteitsberekeningen middels de saneringstool. Projecten in betekenende mate Op het moment dat het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit in werking treedt (verwachting medio 2009) hoeven kleine projecten niet meer aan de normen van luchtkwaliteit getoetst te worden. Enkel projecten die 3 meer dan 3% van de norm (= 1,2 µg/m ) bijdragen aan een verslechtering van de luchtkwaliteit moeten aan de norm getoetst worden. Projecten die aan dit criterium voldoen zijn projecten ‘in betekenende mate’.

DHV B.V. is onderdeel van de DHV Groep, een advies- en ingenieursbureau dat wereldwijd actief is en kantoren heeft in Europa, Afrika, Azië en Noord-Amerika. Het hoofdkantoor is gevestigd in Nederland. Kamer van Koophandel Gooi- en Eemland nr. 31034767. Het kwaliteitssysteem van DHV B.V. is gecertificeerd volgens ISO 9001.

DHV B.V.

In de regio IJmond liggen twee projecten in betekenende mate waarover de bestuurlijke besluitvorming is afgerond: • N197 Westelijke Randweg Beverwijk ontwikkeling BusinessPark IJmond (Beverwijk, Heemskerk, Velsen); • Oostelijke doorverbinding Beverwijkse Bazaar (Beverwijk) . 1

2

De gegevens van deze projecten zijn door middel van de VerkeersMilieuKaart en een verkeersstudie van IJmond ingevoerd in de saneringstool. Detailgegevens over deze twee projecten staan in bijlage 1. Van twee projecten, die zich nog in de planfase bevinden, mag redelijker wijs ook verwacht worden dat ze ook in betekenende mate zijn. De daadwerkelijke in betekenende mate bepaling moet nog plaatsvinden. De projecten zijn; • Randweg/busbaan Driehuis (Velsen); • Optimaliseren aansluitingen rijksweg A22 (Velsen en Beverwijk ) Zekerheidshalve worden deze twee projecten binnen het NSL betiteld als project in betekenende mate. Mochten ze na controle niet in betekenende mate zijn, dan is het mogelijk om de projecten te schrappen uit het NSL. Maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit Vanuit Europa, Nederland en de provincie zijn er maatregelenpakketten opgesteld ter verbetering van de luchtkwaliteit. Momenteel heeft het ministerie van VROM een effect toegekend aan de ‘harde’ en ‘zachte’ maatregelen die op Europees en nationaal niveau mogelijk uitgevoerd gaan worden. Het effect van deze 3 maatregelen is verwerkt in de prognoses van de achtergrondconcentraties . Mobiliteit en economie zijn nauw met elkaar verweven. Naast de maatregelen is ook het economische scenario van invloed op de luchtkwaliteitsprognoses Het Ministerie van VROM is verantwoordelijk voor de scenariokeuze. De prognoses van de achtergronden zijn gebaseerd op het Global Economy scenario (GE-scenario). Het internationale maatregelenpakket Het internationale pakket is gebaseerd op Europees beleid. Harde maatregelen die met dit beleid in verband worden gebracht zijn: • Europese ontwikkelingen roetfilters personenauto’s 2005-2008 (E1) • Euro-5 voor personen- en bestelauto’s vanaf 1-7-2008/1-1-2010 (E2) • Euro-6 voor personen- en bestelauto’s vanaf 2014 (EU besluit dec. 2006) Ook het voorgenomen beleid van de EU is meegenomen in de emissieprognoses. Hierbij is VROM er vanuit gegaan dat de National Emission Ceilings (NEC) grotendeels worden gehaald Prinsjesdag+ Tijdens Prinsjesdag 2005 is een omvangrijk pakket aan maatregelen aangeboden ter verbetering van de luchtkwaliteit. In de weken na prinsjesdag heeft daarop nog een aanvulling plaatsgevonden wat in zijn totaliteit de naam ‘prinsjesdag+’ draagt. De maatregelen uit het prinsjesdag+ pakket staan vermeld in bijlage 4. Met rood is aangegeven welke maatregelen in de weken na prinsjesdag zijn aangevuld. Generiek regionale maatregelen Het effect van generiek regionale maatregelen wordt bepaald door middel van het rapport Handboek saneringstool. De provincie Noord-Holland zal via de concessieverlening eisen gaan stellen aan de emissies van autobussen. Het effect wat hiermee gepaard gaat is via het handboek bepaald. Er is aangenomen dat in 2010 de emissies 10% lager liggen en vanaf het jaar 2015 50% lager. 1

Goudappel Coffeng (2003), Actualisering RVMK Regio IJmond

2

Goudappel Coffeng (2007), Onderbouwing verkeersstromen Beverwijk

3

Velders et al. (MNP, 2007), Concentratiekaarten voor grootschalige luchtverontreiniging in Nederland

MD-MK2008

16 januari 2008 -2-

DHV B.V.

Primaire lokale maatregelen IJmond Voor primaire maatregelen wordt binnen het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) een uitvoeringsverplichting aan gegaan. Het ministerie van VROM heeft luchtkwaliteitgelden beschikbaar voor maatregelen waarvoor een uitvoeringsplicht wordt aangegaan. De bestuurlijke besluitvorming rond de aanleg van de westelijke randweg en de oostelijke doorverbinding is afgerond. Voor deze maatregelen wordt binnen het NSL een uitvoeringplicht aangegaan. Het aanleggen van deze ringstructuur rond Beverwijk is een locatiespecifieke maatregel en derhalve meegenomen ter verbetering van de doorstroming. De verkeersgegevens en snelheden zijn volgens de RVMK Regio IJmond van maart 2005 ingevoerd in de saneringstool. Gevolgen voor de luchtkwaliteit De saneringstool geeft na het doorvoeren van de primaire maatregelen een viertal knelpunten op drie wegen. Rond de Kanaaldijk, Dokweg en Stationsweg wordt, volgens de saneringstool de daggemiddelde norm voor fijn stof in 2010 overschreden. Het gaat om zeer geringe overschrijdingen die voornamelijk worden veroorzaakt door de hoge achtergrondconcentratie. Nadere analyse van de achterliggende verkeersgegevens tonen aan dat de uitgangspunten voor de vier knelpunten niet correct zijn. De verkeersintensiteit op de kanaaldijk ligt naar verwachting 34% lager in 2010. Op de Dokweg ligt de intensiteit 24% lager en op de Stationsweg 17%. Hiermee komen de knelpunten waarschijnlijk te vervallen. Dat de knelpunten komen te vervallen wordt bevestigd door de rapportage ‘Luchtkwaliteitsberekeningen Regio IJmond (KEMA, 2007)’. De milieudienst past de achterliggende gegevens in de saneringstool aan. Aanvullende (secundaire) maatregelen Voor secundaire maatregelen wordt binnen het NSL geen uitvoeringsplicht aan gegaan. Voor deze maatregelen zijn geen luchtkwaliteitsgelden beschikbaar vanuit het NSL. De regio IJmond heeft momenteel een vastgesteld ontwerp actieprogramma luchtkwaliteit. Dit programma nog niet definitief is, daardoor zijn het nog secundaire maatregelen. De regio IJmond is van plan om het personenverkeer in de gemeente te verminderen door bevordering van het openbaar vervoer en het fietsverkeer. Deze maatregel bewerkstelligt voor alle jaren (2010, 2015 en 2020) een reductie van 2% personenverkeer. In bijlage 4 is een overzicht gegeven van mogelijke generiek regionale maatregelen en aangegeven waar de regio IJmond de nadruk op legt. Maatregelen met een enig effect op de luchtkwaliteit zijn: • • •

schone bussen en veren; schone (gemeentelijke) voertuigen; en milieuzonering voor vrachtwagens in het havengebied;

zijn allen maatregelen die de voertuigen op de wegen in het IJmond gebied gemiddeld schoner maken. Hiermee gaat een emissiereductie gepaard van 5% tot 10% voor licht verkeer en 10% tot 25% voor zwaar verkeer. Saneringsplaatje Regio IJmond Volgens de doelstelling uit het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit, zal in het jaar 2010 de fijn stof problematiek en in het jaar 2015 de stikstofdioxide problematiek opgelost moeten zijn. Volgens de laatste inzichten wordt er, door middel van maatregelen op Europees en nationaal niveau, aan deze doelstelling voldaan. Na aanpassing van de verkeersgegevens in de saneringstool wordt hier definitief uitsluitsel over gegeven.

MD-MK2008

16 januari 2008 -3-

DHV B.V.

BIJLAGE 1

FACTSHEET PROJECTEN IN BETEKENDE MATE

Projectnaam

N197 Westelijke Randweg Beverwijk ontwikkeling BusinessPark IJmond (Beverwijk, Heemskerk, Velsen)

Projectnummer

Regio

Provincie Noord-Holland

Bevoegd gezag

Provincie Noord-Holland en gemeenten

Type

Infrastructuur

Omvang

5600 meter

Hoofdontsluiting

Velsertraverse, Rijk de Waalweg, Plesmanweg, Alkmaarseweg

Project effect

Realisatiebesluit

Onderzoek naar de effecten op de luchtkwaliteit bij de aanleg van de Westelijke randweg Beverwijk bijgevoegd bij bestemmingsplan 2002

Datum ingebruikname

December 2009

Fasering

Start februari 2008,

Bron

Ligging (x,y of evt kaartje)

Westelijke randweg aanvulling: 105000/498750; 37940;3053;2180

Overige opmerkingen

Totale kosten 29 miljoen (financieringsbesluit bestemmingplan)

MD-MK2008

16 januari 2008 -4-

DHV B.V.

Projectnaam

Oostelijke doorverbinding Beverwijkse Bazaar (Beverwijk)

Projectnummer

Regio


Bevoegd gezag

Gemeente Beverwijk

Type

Infrastructuur

Omvang

2500 meter

Hoofdontsluiting

Laan der Nederlanden, Conny Stuartlaan, Verlegde Ringvaartweg, Noorderweg

Project effect

Realisatiebesluit

Luchtkwaliteitsonderzoek Bestemmingsplan Broekpolder ZuidWest te Beverwijk van 14 februari 2007 met met aanvulling van 20 september 2007 2000 beleid voornemen in SVVP raadsbesluit 178/2000

Datum ingebruikname

Naar verwachting 2011 (afhankelijk procedure bestemmingsplan)

Fasering

afhankelijk procedure bestemmingsplan

Bron


Doorverbinding, actuele gegevens 106500/500500;21635;448;336 106500/499500; 10364;215;161 106750/500000;15247;316;237

Overige opmerkingen

MD-MK2008

16 januari 2008 -5-

DHV B.V.

Projectnaam

Randweg/busbaan Driehuis (Velsen);

Projectnummer

Regio


Bevoegd gezag

Gemeente Velsen

Type

Infrastructuur

Omvang

2000 meter

Hoofdontsluiting

Hagelingerweg, Van den Vondellaan, Waterloolaan

Project effect

(nog niet meegenomen in RVKM)

Realisatiebesluit

-

Datum ingebruikname

Volgens lvvp omstreeks 2010

Fasering

-

Bron

Lokaal verkeers en vervoerplan 2004, Gemeente Velsen, juni 2004


103700/495500

Overige opmerkingen

Project verkeert nog in de planfase vandaar dat er nog veel gegevens ontbreken in deze tabel.

MD-MK2008

16 januari 2008 -6-

DHV B.V.

Projectnaam

Optimaliseren aansluitingen rijksweg A22 (Velsen en Beverwijk ) - Amsterdamseweg (N202) op de A22 in Velsen-Zuid/IJmuiden - Velsertraverse (toekomstige N 197) op de A22 in VelsenNoord/Beverwijk

Projectnummer

Regio


Bevoegd gezag

Rijkswaterstaat, provincie Noord-Holland, gemeente Velsen, gemeente Beverwijk

Type

Infrastructuur

Omvang

1000 meter?

Hoofdontsluiting

Genoemde wegen

Project effect

Verbeteren luchtkwaliteit op aansluiting hoofdwegennet/lokaalnet (nog niet meegenomen in RVKM)

Realisatiebesluit

pm

Datum ingebruikname

pm

Fasering

pm

Bron

Project Gebiedsgericht benutten


- Amsterdamseweg (N202): 105400/497000 - Velsertraverse (toekomstige N 197): 105000/498750

Overige opmerkingen

Project verkeert nog in de planfase vandaar dat er nog veel gegevens ontbreken in deze tabel.

MD-MK2008

16 januari 2008 -7-

NAAM MAATREGEL Typering Ingevoerd in verkeersprognoses of apart in saneringstool

Relatie met IBM project Relatie met knelpunten Realisatiedatum Kosten / Cofinanciering Verantwoordig

Bevorderen doorstroming door uitvoering circulatiemaatregelen in Beverwijk (Oostelijk en Westelijke randweg) Aanleg ringen In het kader van de bestemmingsplan procedure is zowel verkeerskundig als milieukundig onderzoek verricht. De milieukundige effecten zijn in kaart gebracht door gedetailleerd onderzoek. Westelijke randweg zit in de toekomst scenario’s van de VerkeersMilieuKaart. De oostelijke randweg is in een aparte variant beschreven. Zowel generiek als locatie specifiek. Ja Ja 2008-2011 Geen cofinanciering nodig vanuit luchtkwaliteitsgelden afkomstig van het rijk Zie document ringenstructuur

DHV B.V.

BIJLAGE 3

OVERZICHT SECUNDAIRE MAATREGELEN

De vier gemeenten binnen de regio IJmond hebben een ontwerp actieprogramma vastgesteld ter verbetering van de luchtkwaliteit. De laatste stand van zaken rond deze acties staat gepresenteerd op de volgende pagina.

•

IJmondse gemeenten hebben de intentie om geuit om over te gaan tot het aanschaffen van een schoonwagenpark o.a. via aardgasvoertuigen

•

Er zijn initiatieven om te komen tot tankstations waar schone brandstof getankt kan worden in de regio IJmond. Medio mei 2008 zal hierover meer bekend worden.

•

In 2009 zal de A208 worden gereconstrueerd. De snelheid zal worden verlaagd van 100 naar 70 km/u

•

Via het regionale overleg zijn drie projecten gestart: o o o

Schone brandstoffen de Reinunie rijdt zoveel mogelijk op aardgas Milieuzonering Schoon openbaarvervoer Sinds de laatste aanbesteding van het openbaar busvervoer door de provincie rijden de lijnbussen van Connexxion op aardgas

•

Bij de wet milieubeheer vergunningen wordt aandacht geschonken aan luchtkwaliteit o.a. Corus

•

Er worden verschillende maatregelen getroffen oa o o o o

o o

o o

o

o

Prioriteit geven aan het openbaar busvervoer bij verkeerslichten door het inbouwen van KAR (Korte Afstands Radio) OV fietsen In 2006 is de business case gereed gekomen om buslijn 75 te upgraden tot regionet Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft het “Groene Golf Team” opgericht om de wegbeheerders onderzoeken aan te bieden naar de mogelijkheden van groene golven. De gemeente Velsen heeft zich in 2007 aangemeld bij het team. de Reinunie rijdt zoveel mogelijk op aardgas Greenwheels heeft bij de gemeente Veslen een verzoek ingediend voor het realiseren van een buurtauto. We hebben aan dit initiatief meegewerkt door een parkeerplaats te reserveren voor stallen van deze auto. Aanleg van P+R terrein bij station Santpoort Noord. Het kruispunt Amsterdamseweg-Parkweg-’s Gravelust en De Kamp-Velserbroekse Dreef zijn gereconstrueerd. Omdat de capaciteit van deze kruispunten is verbeterd, zijn de wachtrijen afgenomen. Hierdoor is de lokale uitstoot ten opzichte van de oude situatie verminderd. Op korte termijn start een onderzoek naar de mogelijkheden om het (vracht)verkeer op het Pontplein beter te laten doorstromen i.r.t. tot het beperken van het (doorgaande) autoverkeer op de Lange Nieuwstraat Op korte termijn start een kenteken onderzoek van vrachtauto’s op de Parkweg. Op basis van dit onderzoek worden de (transport)ondernemers benadert om te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn de uitstoot van vrachtwagens te beperken.

Verder zijn er tal van kleine projecten uitgevoerd. o.a. fietsen eens wat vaker naar je Baas, conferentie aardgasrijden e.a. MD-MK2008

16 januari 2008 -9-

nr

door

actie

Periode

Opmerking

Bijdrage

Bijdrage

MDY en

provincie

gemeente

periode

n periode

2008-2011*

20082011* 0

MD

projectleider luchtkwaliteit vaste formatie

2008 tot 2011

Bestaande formatie werkprogramma en project luchtkwaliteit Milieudienst IJmond 285 uur per jaar. Tarief gemiddeld € 70.= per uur.

0

MD

Aanstellen/inhuren projectleider luchtkwaliteit periode 2008-

2008 tot 2011

2011

Als provinciale bijdrage is ontvangen start werving/inhuur projectleider luchtkwaliteit voor een periode van 3 jaar. Afhankelijk van inhuur of aanstelling bij MDY zal het tarief verschillen. Bij inhuur worden de kosten geschat op €100 per uur. Bij aanstelling € 70,= per uur. Gezien de krapte op de arbeidsmarkt wordt inhuur niet uitgesloten.

1

MD

Opstellen actieplan

Eind 2006

1.1.

MD

Volgen ontwikkelingen wetgeving en NSL

2006-2011

Begin 2007 afgerond herijking noodzakelijk. Externe opdracht voor 2008 Deelname aan de provinciale werkgroepen door projectleider

2

MD

Effecten generiek beleid voor de regio IJmond vaststellen met

2007

Nieuwe versie wordt in oktober 2007 verwacht

2007/2008

Kosten betaald door gemeenten en MD

2008

Opgepakt gelijk met actie 3 en 14

2008

Opgepakt gelijk met actie 3 en 14

2008-2009

Velsen voert onderzoek uit naar ov

het Saneringstool luchtkwaliteit 3

MD + Prov. NH

Nadere onderzoek knelpunten met provinciale model (KEMA Stacks, saneringstool)

4

MD

Herberekening wegen op basis van nieuwe meet- en rekenvoorschrift (rekenafstand 10 meter)

5

MD + RWS

Luchteffecten van verbeteringen aansluitingen rijksweg A22 en A208 vaststellen

6

Gemeenten

+

Prov NH

Monitoring

gebruik

veren

en

OV

en

onderzoeken

%

volumevermindering.

7

Gemeenten

Monitoring % fietsgebruik

2006-2011

Nog oppakken

8

MD + Prov. NH

Onderzoeken met provincie of plaatsing aardgastankstation in

2008

Conferentie heeft plaatsgevonden acties worden

IJmond mogelijk is (subsidie).

concreet uitgewerkt

DHV B.V.

9

MD

en

gemeenten 10

Stimuleren aardgasvoertuigen bij gemeenten en bedrijven.

2006-2011

Zie 9

2008-2009

Oppakken nadat resultaten actie 3 en 14 bekend zijn

2008-2009


2008-2011


2007-2011


2006-2011

Meetpunten functioneren projecleider neemt deel

Monitoring aandeel schone voertuigen.

Velsen

Luchtkwaliteit als aspect meenemen in de discussie over de Westelijke Randweg Driehuis door de gemeente Velsen.

11

Velsen _ MD

Alternatieven

voor

routering

vrachtverkeer

Derde

Haven

onderzoeken, waarbij Randweg Driehuis als een van de mogelijke alternatieven wordt meegenomen 12

MD + Velsen

Onderzoeken

samenstelling

vrachtverkeer

op

Havenroute

(kentekennderzoek) 13 14

MD + Velsen +

Onderzoeken

Prov. NH

havengebied IJmuiden (volgen ontwikkelingen Rotterdam).

MD + Prov. NH

Monitoring luchtkwaliteit met meetpunten

+

industrie

IJmond 15 16

MD

en

mogelijkheden

instellen

milieuzone

•

uitwisseling gegevens met provincie

•

2 aanvullende meetpunten met TEOM

Vaststellen kosteneffectiviteit van maatregelpakketten per

gemeenten

gemeente.

MD

Opstellen actieplan

voor

aan overleggen. Provincie betaalt de kosten. 2008

Oppakken nadat resultaat onder 3 bekend is

2008

Oppakken nadat resultaat onder 3 bekend is.

Totaal

MD-MK2008

16 januari 2008 -2-

BIJLAGE 4

PRINSJESDAGPLUS PAKKET

Generieke maatregelen die het Rijk inzet t.b.v. verbetering van de luchtkwaliteit Onderstaande maatregelen zijn geïmplementeerd of worden de komende jaren zeker geïmplementeerd. Nr.

1 2

3

4

5

6

8 9

10 11

Maatregel Verkeer Roetfilters voor nieuwe personenauto’s Roetfilters voor nieuwe bestelauto’s en taxi’s

Implementatiedatum 1juli 2005

Omschrijving

BPM korting (€600,-) bij de aankoop van een nieuwe personenauto met roetfilter. 1 april 2006 Subsidie (€400,-) voor nieuwe bedrijfsmatig gebruikte bestelauto’s en taxi’s op diesel die af-fabriek van een roetfilter zijn voorzien. Retrofit roetfilters 1 juli 2006 Subsidie voor het achteraf inbouwen van roetfilters in (bestaande voertuigen) personenauto’s, lichte bestelauto’s en taxi’s met een Euro 1 t/m 4 motor. 1 oktober 2006 Subsidie voor het achteraf inbouwen van roetfilters en dNOX katalysatoren in zware bestelauto’s, vrachtauto’s en touringcars met Euro-2- en Euro-3-motor. 2007 Onderzoek naar subsidie of andere stimuleringsinstrumenten voor toepassing van roetfilters op binnenvaartschepen, diesellocomotieven en mobiele machines. Stimulering voor Euro 5 Stimulering van de vervroegde introductie van Euro-4 en -51 oktober 2006 vrachtauto’s en bussen vrachtauto’s en bussen via de Milieu-Investeringsaftrek (bestaande regeling en wordt geëvalueerd). Vanaf 1 oktober 2006 zijn Euro 4 vrachtwagens verplicht. Vanaf die datum worden alleen Euro 5 vrachtwagens en bussen gestimuleerd via een subsidieregeling (€2.500,-). Subsidieregeling voor 1 januari 2006 Subsidieregeling voor de toepassing van deNOx binnenvaarschepen katalysatoren op motoren van bestaande en nieuwe schepen Verlaging zwavelgehalte 2008 Het kabinet zal binnenkort een besluit nemen om het rode diesel zwavelgehalte van rode diesel te verlagen ten behoeve van de verbetering van de luchtkwaliteit en het behalen van het SO2 NEC-plafond. Aanscherpen milieueisen 2008 Het kabinet is voornemens om de regelgeving voor de APK in de APK keuring van dieselauto’s aan te scherpen Invoering Eind 2010 / Door dit kabinet wordt een eerste uitvoerbare, betekenisvolle kilometerbeprijzing begin 2011 en onomkeerbare stap genomen op het gebied van een binnen het eindbeeld passende – kilometerbeprijzing, gedifferentieerd naar tijd, plaats en milieukenmerken.

DHV B.V.

Nr.

Maatregel

Implementatiedatum

Omschrijving

12

Milieuzones

Vanaf 1 juli 2007

Met het oog op een kansrijke uitvoering van generiek rijksbeleid wordt uitgegaan van brede ondersteuning op lokaal niveau door bijvoorbeeld instelling van milieuzones. Het rijk, tien gemeenten en het bedrijfsleven hebben het convenant 'Stimulering schone vrachtauto's en milieuzonering' afgesloten. Het convenant leidt ertoe dat vanaf begin 2007 de deelnemende gemeentes 'milieuzones' (vaak de stadscentra) instellen waar alleen schone vrachtwagens worden toegelaten. Dit betekent dat alleen vrachtauto's met roetfilters en de nieuwste vrachtauto's de zone in mogen. Amsterdam sloot met de vervoersbrace een intentieovereenkomst over een milieuzone voor het goederenvervoer.

13

Differentiatie van

1 januari 2007

Er is een wetsvoorstel in voorbereiding dat het voor

parkeertarieven

gemeenten mogelijk maakt parkeertarieven afhankelijk te maken van de milieuprestaties van auto’s.

14

15 16

Subsidie voor roetfilters op 1 april 2006 tot en met 1 juli OV-bussen 2007 Subsidie alternatieve November 2007 vulstations Subsidie voor beproeven 1 augustus 2007 van innovatieve bussen (voorheen innovatieconcessies)

MD-MK2008

Bijdrage in de meerkosten voor retrofit van roetfilters (of technieken met eenzelfde milieurendement) bij OV-bussen. Subsidie ter stimulering van investeringen in aardgaspompen. Subsidies voor het uitvoeren van pilotprojecten, waarin innovatieve bussen in de dagelijkse praktijk worden beproefd en gemonitord, met als doel het voor een ieder beschikbaar krijgen van operationele informatie over de inzet van deze bussen. (Subsidies worden verstrekt na tenderprocedure.)

16 januari 2008 -2-

DHV B.V.

Industrie 17 18 19

Raffinaderijen van naar gas NOx-emissiehandel

olie juni 2005

Actieplan luchtkwaliteit en Eind 2007 industrie

Betreft reductiepotentieel bij raffinaderijen in het Botlekgebied (inclusief van Shell). De afspraken zijn inmiddels gemaakt. Handel in emissierechten, er van uitgaande dat in 2010 een gemiddelde prestatienorm van 40 g/GJ wordt bereikt. Onderzoek naar de bijdrage van de industrie aan de emissies en concentraties van fijn stof en NO2. Deze studie is medio 2007 afgerond. Op basis van deze resultaten zal het Actieplan luchtkwaliteit en industrie in 2007 vastgesteld worden, waarbij de nadruk ligt op reductie van fijnstofemissies.

Landbouw 20

Amvb huisvesting 21

december 2005

Invoering gecombineerde 2006 ‘luchtwassystemen’ intensieve veeteelt

MD-MK2008

Beperking ammoniakemissies (van belang i.v.m. vorming secundair aerosol) via huisvestingsmaatregelen van de dieren in de intensieve veehouderij Financiering beschikbaar (10 mln) voor innovatie en vergroten toepassingsmogelijkheden luchtwastechnieken in de intensieve veeteelt. Voor een subsidieregeling is qua financiering in ieder geval 15 mln beschikbaar. VROM en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zijn in 2006 gestart met een programma om de toepassing van gecombineerde luchtwassers voor intensieve veehouderijen te stimuleren.

16 januari 2008 -3-

BIJLAGE 6

RIVM-onderzoek in IJmond

Het RIVM in Bilthoven onderzoekt in opdracht van minister Cramer van VROM of de stoffen die staalbedrijf Corus uitstoot de gezondheid van de bewoners van IJmond kunnen schaden. Minister Cramer heeft het RIVM in juni 2008 die opdracht gegeven omdat omwonenden van het staalbedrijf ongerust zijn. Inmiddels is het RIVM goed op gang met het onderzoek. De onderzoekers bekijken de stoffen die Corus uitstoot en ze bekijken hoeveel van bepaalde gevaarlijke stoffen in lucht, water en bodem in de omgeving van Corus voorkomen. En ze bekijken de gezondheid van de mensen die in de omgeving van Corus wonen. Ze onderzoeken of er een verband is te vinden of dat er juist géén verband is. Het RIVM gebruikt voor het onderzoek: gegevens over ziekte in de regio bestaande metingen van milieuverontreiniging berekeningen van de milieuverontreiniging die door de uitstoot van Corus in de omgeving in lucht, water en bodem ontstaat Ziektegegevens Met gegevens van huisartsen in het gebied wordt nagegaan of mensen rond Corus vaker astma en COPD (chronische bronchitis en longemfyseem) hebben dan in de rest van Nederland. Met gegevens van de GGD Kennemerland en het Integraal Kankercentrum Amsterdam (IKA) wordt nagegaan of in de regio meer kanker voorkomt. De gegevens over de plaatsen waar mensen kanker hebben, worden gecombineerd met de verspreiding van onder meer zware metalen, fijn stof, pak’s, dioxines, benzeen, NO2 en SO2 in het gebied. Zo wil het RIVM ontdekken of er mogelijk een verband is tussen die stoffen en het aantal mensen met astma of kanker. Milieuverontreiniging Het RIVM gaat na wat er bekend is over de uitstoot door Corus in de afgelopen 20 jaar van stoffen die ziektes kunnen veroorzaken. Het RIVM bekijkt ook de berekeningen die in het verleden van de verspreiding van die stoffen zijn gemaakt. Eventueel worden met nieuwe gegevens of voor nieuwe stoffen nieuwe berekeningen gemaakt. Met de uitkomsten kijken de onderzoekers of rondom Corus stoffen in te hoge (ongezonde) concentraties aanwezig zijn of aanwezig zijn geweest. Ook wordt duidelijk of sommige stoffen vaker gemeten moeten worden of dat andere stoffen gemeten moeten worden. Klankbordgroep Voor het onderzoek is een klankbordgroep opgericht die kan reageren op de opzet en de uitkomsten van het onderzoek. In die groep zitten de Milieudienst IJmond, de gemeente Beverwijk (ook namens de andere gemeenten), de dorpsraad van Wijk aan Zee, de provincie, de GGD, de huisartsen en Corus. Wanneer klaar Minister Cramer heeft begin juni opdracht gegeven voor het onderzoek. Het onderzoek bij huisartsen naar astma en COPD kan pas eind dit jaar klaar zijn. Een groot deel van het onderzoek is eerder klaar maar niet voor half oktober. Misschien is voor sommige stoffen langer onderzoek nodig. Als alle gegevens er zijn, vraagt het RIVM een groep experts uit het hele land om het resultaat te bekijken. Die experts moeten zeggen of ze verder onderzoek naar de gezondheid van de omwonenden van Corus nodig en zinnig vinden of niet. Hun advies wordt begin volgend jaar verwacht. Minister Cramer zal dan de uitkomsten naar de Tweede Kamer sturen en zeggen wat zij vindt dat met de resultaten moet gebeuren. Het RIVM en het

ministerie van VROM bekijken rond half oktober of een tussentijdse rapportage aan de Tweede Kamer mogelijk is. Dat hangt af van de voortgang van het onderzoek op dat moment. Voor vragen kunt u contact opnemen met VROM publieksvoorlichting, [email protected] telefoon 0800-8051

DHV B.V. Laan 1914 nr. 35 3818 EX Amersfoort Postbus 1132 3800 BC Amersfoort T (033) 468 20 00 F (033) 468 28 01 E [email protected] www.dhv.nl

Actieplan luchtkwaliteit Regio IJmond

Recommend Documents