DigiDUIZENDBLAD is bestemd voor alle leden, donateurs en verdere belangstellenden

Nieuwsbrief 3 – december 2012

DigiDUIZENDBLAD Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Afdeling Hengelo Ov

DigiDUIZENDBLAD is bestemd voor alle leden, donateurs en verdere belangstellenden

Inhoudsopgave Van het bestuur Uitnodiging Nieuwjaarswandeling Vacatures Uit het IVN-archief 3 Verslag Natuurwerkdag Weusthag

Werkgroep Heemtuin Logboek Najaarsoverleg Uitstapje Uitbouw Ontwikkelingen ’t Weusthag

Werkgroep Natuurwandelingen Wandeling Boekelerhof Oude laan Boekelerhof voor de bijl

Werkgroep Schoolactiviteiten Verslag Herfstactiviteiten Verwondering in de heemtuin

Natuurmomenten Het pikt en het pikt Minibiotopen, deel 1

Leden schrijven De bodem onder de heemtuin

Agenda Colofon en ledenmutaties

Van het bestuur UITNODIGING NIEUWJAARSWANDELING Met de overhandiging van de eindrapportage Heemtuin Weusthag op woensdag 28 november j.l. gaat een nieuwe fase in voor de realisatie van onze Heemtuin aan de rand van de Houtmaat en het Weusthagpark. Inmiddels zijn in het park ook nieuwe (wandel)paden aangelegd, heeft de beek op de grens van het park met de Houtmaat een meanderend verloop gekregen en is bij onze toekomstige overbuurman de ijsbaan vervangen door een skate/ijsbaan. Nieuwe ontwikkelingen die we jullie graag willen laten zien tijdens onze Nieuwjaarswandeling op zondag 20 januari vanaf 10.30 uur bij Buitenplaats De Houtmaat, Houtmaatweg 9

VACATURES Het IVN, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid, is een landelijke vereniging van vrijwilligers, die hun kennis en liefde voor natuur en milieu met geïnteresseerden wil delen. Door mensen zelf de natuur te laten beleven tijdens onder andere. excursies, schoolwandelingen, bezoek aan onze Heemtuin, willen wij een bijdrage leveren aan de waardering van het groen in onze stad en directe omgeving. Onze afdeling Hengelo is in 1960 opgericht.

-1-


Webredacteur IVN Hengelo De Werkgroep Publiciteit verzorgt voor het IVN Hengelo onder andere de berichtgeving via de media, voorlichting, foldermateriaal en presentatie van het IVN bij diverse gelegenheden. Eén van de middelen hiertoe is het beheer van onze eigen website www.ivnhengelo.nl Het technisch beheer van onze website wordt verzorgd door de IVN Webmaster. Voor het voeren van redactie over de website is er behoefte aan een: Webredacteur IVN Hengelo, met als taken: - voeren van de redactie over de website - schrijven en/of redigeren van content voor de website en het verenigingsblad - stimuleren van werkgroepen en bestuur tot het aanleveren van content voor de website en het verenigingsblad - scannen en redigeren van externe artikelen op geschiktheid voor de eigen website en het verenigingsblad Het gaat om een nieuwe functie binnen het IVN Hengelo. De taken worden uitgevoerd in samenwerking met de Webmaster IVN Hengelo en de Werkgroep Redactie IVN Hengelo. Ervaring is geen vereiste en voor begeleiding wordt gezorgd. Belangstellenden kunnen contact opnemen met Albert Becker, tel. 074-2433354, e-mail [email protected] PR-medewerker IVN Hengelo De Werkgroep Publiciteit verzorgt voor het IVN Hengelo o.a. de berichtgeving via de media, voorlichting, foldermateriaal en presentatie van het IVN bij diverse gelegenheden. Eén van de middelen hiertoe is het beheer van onze eigen website www.ivnhengelo.nl Gezien de uitdagingen voor de komende jaren met de mogelijke komst van een heemtuin in het Weusthag en het aansluiten bij landelijke IVN-ontwikkelingen, is er behoefte aan een: PR-medewerker IVN Hengelo, met als taken: - coördineren van de presentatie van het IVN bij evenementen et cetera - bedenken en beheren presentatiemateriaal voor verschillende gelegenheden - ontwerpen en uitbrengen van de jaarlijkse IVN-folder Het gaat deels om een bestaande functie binnen het IVN Hengelo. De taken worden uitgevoerd in samenwerking met de overige werkgroepen IVN Hengelo. Ervaring is geen vereiste en voor begeleiding wordt gezorgd. Belangstellenden kunnen contact opnemen met Albert Becker, tel. 074-2433354, e-mail [email protected]

Uit het IVN-archief, aflevering 3 Op het moment van schrijven is het eind oktober. Twee weken terug heb ik een kijkoperatie aan de knie gehad en nu ik weer actiever word, slaat de verveling toe. Een mooi moment om verder te gaan met het opruimen van het IVN-archief. Mijn oudste zoon heeft de vier dozen naar beneden gebracht en ze staan in de gang nu flink in de weg. Dat dwingt mij om eindelijk eens door te pakken met deze klus. Maar ja, ik ben geen archivaris en heb eigenlijk geen verstand van zaken. Dus hoe maak je keuzes wat je wel en wat je niet bewaart. Ik ben begonnen met zo veel mogelijk weg te gooien, maar krijg dan toch het gevoel door te schieten. Wel verbazend, wat er allemaal bewaard is. Verslagen van de eigen afdeling, het District de Landelijke Raad, KNNV, NIVON en Natuur- en Milieuraad Hengelo kom ik tegen. Nieuwsbrieven van NM, Landschap Overijssel en de Europese Unie. Landelijke conceptstatuten en voorgestelde wijzigingen. Inschrijf- en bestelformulieren. Feedbackformulieren van een schoolklas. Formele brieven over het toekennen van subsidies. Plattegrondjes voor uit te zetten wandelingen. En dat alles niet mooi op volgorde, maar door elkaar. Dat alles niet één keer, maar sommige stukken wel drie tot vijf keer. Het verschil tussen het archief en de oudpapierdoos lijkt soms wel heel klein geweest. Uiteindelijk probeer ik maar

-2-


datgene te bewaren, wat betrekking heeft op de eigen afdeling, wat voorzien is van een jaartal en nog in redelijke staat is. En gelukkig kom je ook heel mooie stukken tegen. Een brief aan de leden uit 1972 als uitnodiging voor een feestelijke avond op 28 september 1972. Reden voor het feest het 25-jarig jubileum van de oprichting van de Hengelose afdeling van de vereniging ‘Natuurwacht’ op 14 juli 1947. De oprichters waren de heren De Boer, Van Busschbach en Lempersz. Helaas kon de heerJ.G. van Busschbach de feestavond niet bijwonen. Vanuit Heemstede was zijn reactie: “Zeer geacht bestuur, Het deed me bepaald genoegen, dat U zo vriendelijk bent geweest de Stichting Natuurwacht Hengelo, waaraan ik 25 jaar geleden mocht meewerken, in mijn herinnering op te roepen. Hartelijk dank daarvoor en mijn gelukwensen met uw jubileum. Konden wij 25 jaar geleden wel met bezorgdheid, maar toch met enig optimisme de strijd tegen ´de schillen en de dozen´ opnemen, weinig konden wij toen vermoeden, dat het werkterrein zich zou moeten uitbreiden tot land, lucht en water heden ten dage. Het is mij dan ook een grote voldoening, dat U het eenvoudig begonnen werk deze lange jaren hebt voortgezet en ik wens Uw Instituut nog veel voldoening in de toekomst toe. Gaarne had ik gebruik gemaakt van Uw uitnodiging de herdenkingsavond bij te wonen, maar huiselijke omstandigheden maken dit tot mijn grote spijt volstrekt onmogelijk. Ik hoop, dat het een geslaagde avond met veel belangstelling zal worden. Met de meeste hoogachting J.G. van Busschbach.” Albert Becker

Kort verslag van de Natuurwerkdag op de IVN-locatie in het Weusthag. Dit jaar is er tijdens de landelijke natuurwerkdag onder leiding van het IVN Hengelo voor het eerst gewerkt in het Weusthag. In overleg met de gemeentelijk beheerder waren een aantal klussen uitgezocht en met de kinderboerderij was afgestemd dat ze voor koffie et cetera. zouden zorgen. Het gereedschap werd geleverd door Landschap Overijssel en mensen konden zich aanmelden via de landelijke website. Op de dag zelf, zaterdag 3 november, was het weer goed en de sfeer ook. In totaal dertien personen zijn flink aan het werk geweest. Ze hebben bomen omgezaagd om ter plekke meer licht in het bos te laten doordringen en met het hout zijn twee takkenrillen aangelegd. De kikkerpoel was dringend aan een schoonmaakbeurt toe en het illegale wandelpad is aan weerszijden van de poel een beetje onbegaanbaar gemaakt. Bij de ingang van het bos, ter hoogte van de kinderboerderij, zijn 72 vaste planten geplant, dubbelloof en andere varens. Al met al een geslaagde dag en volgend jaar zeker voor herhaling vatbaar. Albert Becker

-3-


Werkgroep Heemtuin Logboek 2012 Deelnemers buurtfeest Hasseler Es bezoeken de heemtuin. Het jaarlijkse Eind augustus/ spitwerk gaat van start. Deelname aan de Fair van Groei en Bloei op de september Houtmaat… druk en heel veel regen. De Open Zondag in de heemtuin valt ook bijna en wel letterlijk in het water: toch nog twaalf bezoekers rond het thema ‘Zaden en vruchten’. We verwelkomen drie nieuwe werkgroepleden. Het zeiswerk wordt overgedragen aan een nieuwe generatie. Akkers zijn zaaiklaar. De uitbouw van het Heemhoes vordert niet echt. Poel flink geschoond. Spelt en winterrogge gezaaid. Vaak nog heerlijk buitenweer. Oktober Regen, regen. Een provisorisch mooi afdak gemaakt voor de uitbouw-bouwers van ’t Genseler. Weegbree gewied in de Vlindertuin. Stenen bloempotten zoek. Tuinafval voortaan in de hokken sorteren op ’t Beukert. Schoolwandelingen in de tuin met als thema ‘Herfst’. 5 klassen geweest. 2 klassen spijbelden… Drie maatschappelijk stagiaires van Grundelparkcollege gestart. Is er nog snert nodig voor de Natuurwerkdag…? Natuurlijk! Bladruimen van start. Spitwerk bijna afgerond. November Natuurwerkdag op twee locaties, Heemtuin en Stadspark ’t Weusthag. Totaal 25 deelnemers. 8 november bezoek van een taallesgroep van buurtcentrum De Sterrentuin. Natuurlijk was er veel minder te zien dan in het voorjaar en de zomer, maar toch een groot succes. Komen zeker nog eens terug. Najaarsoverleg Dit keer in het buurtcentrum ‘De Sterrentuin’. Helaas een nogal geringe opkomst. De uitbouw van het Heemhoes vordert gestaag. ’t Genseler koerst op regen en winddicht medio december. Het tuingedeelte van de bijenvereniging gaan we in beheer nemen. De informatie over de mogelijke verhuizing naar het stadspark ’t Weusthag besloeg een belangrijk deel van het overleg. Terugblikkend was de DoeDag weer een succes. Twee Open Zondagen bleven dicht door het bizarre weer. De jaarplanner 2013 in grote lijnen rond. Gaan we ook aan permacultuur doen? Jaarlijkse uitstapje In een opstel eindigde je ooit met: “Het was een mooie dag.” En dat was het in alle opzichten. Het weer was zo laat in het jaar, midden september, nog prachtig en de bezochte locaties een herhaling waard: beide zeer interessant, het waterpark Het Lankheet achter Haaksbergen (historische vloeiweiden en een modern rietfiltergebied, waar een deel van de Buurserbeek door stroomt) en de Kruidenhof (een grootse kruidentuin) in Eibergen. Uitbouw Heemhoes Gestaag, met wat hobbels, discussies, verzaagd werk, oponthoud, soms wat tegenslag… maar gestaag vordert de uitbouw van het Heemhoes. 25 m² erachter bedoeld als magazijn, gereedschapberging, want we weten echt niet hoe lang we hier nog blijven. De verhuizing naar ’t Weusthag hangt niet aan een zijden draadje, niet aan een stevig lontje, maar is nog niet zeker. De leerlingen van ’t Genseler werken twee dagen in de week onder begeleiding aan deze klus, zagen, verzagen, in elkaar schuiven en dan past het soms weer eens niet en tenslotte een goede laag verf erop. Laten we vooral niet vergeten dat een van onze bestuursleden hier ook behoorlijk druk mee is. Complimenten voor diens geduld. Ontwikkelingen verhuizing naar stadspark ’t Weusthag Woensdag 28 november vindt de overhandiging van het eindontwerp van de nieuwe heemtuin plaats. Wethouder Janneke Oude Alink, de beide landschapsarchitecten, bestuursleden van de bijenclub en ons IVN en anderen die nauw zijn betrokken bij deze verhuisplannen ontmoeten elkaar dan bij het oude schuurtje op de nieuwe locatie. Ondertussen is er een bouwcommissie voor het onderkomen op de nieuwe heemtuin van start gegaan. Tenslotte heeft het bestuur ook iemand bereid gevonden de aanleg van de heemtuin van A-Z te begeleiden. Maar het blijft vooral een centenkwestie waar het om spannen gaat. De plannen zijn goed. De gedachten gaan uit naar 2014…

-4-


Werkgroep Natuurwandelingen Verslag Natuurwandeling Boekelerhof 7 oktober 2012 Een van de mooiste wandelingen van de werkgroep dreigde in het water te vallen door een gebrek aan gidsen. Ze vielen als herfstblaadjes af. Ieder met een eigen, gegronde reden. Vandaar dat we het deze keer deden met een gastgids, te weten de heer Tieme Mulder, geleend van het Overijssels Landschap. Onze gidsen: John Nijhuis en Ria ter Braake. Joop had nog voor zijn vertrek met hem de route voorgewandeld op dinsdag. Niet erg veel te zien vanwege de droogte, maar na een paar flinke regendagen waren ze echt als paddenstoelen uit de grond tevoorschijn gekomen. Het was een mooie zonnige herfstdag met veel andere leuke buitenactiviteiten. Mede daardoor misschien voor ons slechts een halve handvol deelnemers, een vaste gast en een heel enthousiast echtpaar, wat ons extra veel plezier gaf aan de wandeling. Tieme Mulder bracht ze op enthousiaste wijze de geheimen van de natuur bij. Hoe komt de Vliegenzwam aan zijn naam? Vroeger legde men de hoed op een schoteltje melk. Dit trok vliegen aan, die natuurlijk verdronken. En ook het verband tussen een duivelsei en de heksenkring. Of de verhalen allemaal klopten, ieder zijn mening, maar wij hadden er plezier in. John had nog een leuke uitleg bij een Hooiwagen met zijn lange voelsprieten. Wat we zagen: Valse cantharel; Eikhaas; Doolhofzwam; veel Rodekoolzwammetjes; de Kostgangerboleet; Kale inktzwam; Knotszwammetjes; Hertezwam; Witte knolamaniet; Tondelzwam (geotropie draaien); Inktzwam van het Hazenpootje; Grote sponszwam; Boschampignon; de glibberige Geleizwam; Zwavelzwammen en de Vermillioenzwam. En tot grote vreugde van het echtpaar op het laatst nog veel Vliegenzwammen in alle stadia. Dat hadden ze nog nooit gezien! Ria ter Braake

Oude laan landgoed Boekelo voor de bijl Bron TC Tubantia 13 november 2012 Nog eventjes kan er genoten worden van de lange statige eiken en beuken in herfstkleuren langs de Boekelerhofweg, op landgoed Hof te Boekelo. De laan wordt nog dit jaar in z'n geheel gekapt. Honderden bomen gaan tegen de vlakte, waaronder reuzen van circa tweehonderd jaar oud. Eigenaresse A.J. Stork-Cromhoff heeft het moeilijk met de grootschalige kap. Toch heeft ze na een tijd van aarzelen ingestemd met de verjonging van de laan in één keer. Met pijn in haar hart is ze akkoord gegaan met het advies van ecoloog Koops van adviesbureau Eerlerwoude. Samen met de OPG (Overijssels Particulier Grondbezit) is het plan uitgewerkt om dit najaar alle bomen van de laan te kappen. De Boekelerhofweg ligt ingeklemd tussen de Kwinkelerweg en Beldershoekweg. Op de lege plek zullen 460 jonge inlandse eiken worden geplant, twee rijen aan weerszijden van de verharding. De aanplant gebeurt pas in december volgend jaar. De huidige laan heeft veel schade opgelopen door de zware sneeuwval in november 2005 en daarna van de windhoos in juli 2010. Er zijn grote gaten gevallen in de laan en het komt voor dat 'spontaan' hele boomtakken of zware takken afbreken. Jaarlijks groot onderhoud kan dit niet voorkomen.

-5-


Werkgroep Schoolactiviteiten Er waren zeven klassen aangemeld om aan onze herfstactiviteit mee te doen. Dus een rooster gemaakt en uitnodigingen verstuurd. Gallen en paddenstoelen gezocht. Veel heen en weer gemaild over uren die niet uitkomen vanwege te drukke programma’s. En als dan de datum waarop we van start gaan in zicht komt, voorspellen de weerberichten niet veel goeds. Regen, veel regen viel er juist in die week. Dus bellen en nieuwe afspraken. Uiteindelijk zijn er vijf klassen geweest. Maar de kinderen vonden het allemaal leuk en leerzaam. En daar doe je het voor! Nu maar weer afwachten wat er in het voorjaar van 2013 gaat gebeuren. Annie Dreteler en Gemmy Wienk Verwondering in de Heemtuin (artikel zoals vermeld in de nieuwsbrief van NME) Al vele jaren ontvangt het IVN kinderen van groep 7 en 8 (soms ook 5 en 6) van de Hengelose basisscholen op de heemtuin aan de Landmansweg. Ze zijn dan een uur lang geboeid bezig met praktische opdrachten over beestjes, herfstverschijnselen, voortplanting of zaadverspreiding. De theorie is vooraf al op school behandeld. De kinderen komen na deze 'droge' stof vaak niet echt enthousiast aan. Het bijzondere en leuke is dat dan de echte natuur veel mooier blijkt te zijn dan ze gedacht hadden. Waterdiertjes Het grootste succesnummer van de opdrachten in de heemtuin is toch wel het vissen naar waterbeestjes in de poel met een schepnetje. We moeten streng zijn met de tijd die ze hiervoor krijgen, omdat anders niet iedereen aan de beurt komt. Maar ze zijn er bijna niet weg te krijgen! Er is ook zoveel te ontdekken in zo'n kleine poel! Bijvoorbeeld een geelgerande watertor of een grote larve daarvan. En een salamander is natuurlijk helemaal prachtig! Die laten ze dan over hun handen lopen en we vertellen erbij, dat ze er wel heel voorzichtig mee moeten zijn. Of leren hen het verschil tussen de verschillende bladvormen. En het bij elkaar zoeken van blad, vrucht en bijbehoren boom. Verbazing wekken omdat de natuur zoveel variaties kent! En wat je wel niet midden in zo'n kleine gal kunt aantreffen. De verwondering als je dan later zelf op een eikenblad een aantal verschillende gallen aantreft. Goh, dat die mieren dus zorgen voor het verspreiden van planten. Ze zijn dol op het piepkleine mierenbroodje aan het meegesleepte zaadje van de Stinkende gouwe. Het zaadje laten ze onderweg achter. En dat is allemaal ook nog zo mooi onder een echte microscoop te zien. Dit zijn zo een aantal voorbeelden van onze ervaringen met kinderen in de Heemtuin. Wij hopen dat ze door deze ervaringen in hun latere leven oog voor zullen blijven hebben voor de natuur en er op een verstandige en plezierige manier mee om zullen gaan. En natuurlijk ook dat de verwondering blijft. Wij weten dat het zijn in de natuur goed is voor de gezondheid van ieder mens. En als je er oog voor hebt, valt er nog veel meer te genieten. Dat willen we ze van jongs af aan leren. Gemmy Wienk en Annie Dreteler

-6-


Natuur- en bomenroute De Elsbeek In 1965 werd bij de aanleg van de wijk Groot Driene een deel van de Elsbeek gedempt. Dit deel liep van de stadsrand tot de Swafertvijver. In 2012 is dit beekdeel weer boven water gekomen en is op een natuurlijke wijze in de wijk ingepast. De wijk krijgt er zo niet alleen een fraaie beekloop bij, maar ook de natuur in de stad wordt er door verstevigd. De stadsbeken krijgen nu verbinding met Driene en het gebied rond het Lonnekermeer. Voor het IVN was dit aanleiding om in dit gebied twee routes uit te zetten. De eerste (korte) is gereed en loopt langs het nieuwe beekdeel, rond de Swafertvijver en door een interessante groenstroken in de directe omgeving. Deze route is op 2-10-2012 aan de gemeente Hengelo en waterschap Regge en Dinkel aangeboden en staat als PDF op de website van IVN Hengelo. De vervolgroute gaat langs de beek tot de spoorlijn en dan langs interessante en bijzondere bomen in Groot Driene. De publicatie hiervan is in het voorjaar van 2013 gepland. De route is opgesteld door leden van IVN en KNNV. Van de gemeente hebben we de nodige basisgegevens over de bomen gekregen. Als er vragen of opmerkingen zijn dan horen we die graag. Jan Zwienenberg

Natuurmomenten Het pikt en het pikt Een laatzomer zondagmorgen vroeg. Het schemert nog wat. Vijftien meter van het huis af op de oprit is een vogel druk in de weer met tussen de stenen pikken. Te fors en ook een ander beeld dan een merel, te klein voor een houtduif, een kraai of een kauw. De verrekijker brengt soulaas en zijn vluchtbeeld en gelach zekerheid, een groene specht. Maar wat deed hij daar? Navraag bij een vertrouwde natuurvriend en -kenner leidde tot deze slotsom: mieren pikken. Inderdaad de oprit zat vol met mierensporen, zandhoopjes, zandsporen en mierengekrioel.

Razen over het gazon De bladeren van de bomen. Het grasveldje achter ons huis niet te kort gemaaid voor de winter en… opeens is hij daar. Schichtig heen en weer sprintend, rennend, hoekig als een op gang gekomen haas, minder snel, maar veel wendbaarder. En dan staat hij stil. Neus in het gras, het achterlijf rent als het ware om zijn neus heen. Wroetend een beetje in de grond. En dan na enkele minuten is hij weg, de eekhoorn. Maar wat deed hij daar? Wat zocht en vond hij? Ik weet het nog altijd niet. Maar wel erg mooi om te zien en van te genieten. De natuur begint gelukkig al in mijn achtertuin. Herman Mulder

Mini-biotopen, deel 1 Het is al weer een jaar of 20 geleden dat ik samen met mijn vrouw op een flatje aan de Zernikestraat woonde. Het flatje beschikte over een smal balkon waar weinig mee te beginnen was. Op de Floriade in Zoetermeer had ik de biotoopschalen uit Amstelveen gezien en het leek mij wel aardig om zoiets ook op het balkon uit te proberen, daar was net ruimte voor. Ik ben begonnen met een plastic speciekuip met zand en grond uit een plantsoen en dan regelmatig water geven en elk jaar afknippen. Vanzelf ontstaat dan een graslandje met bloeiende bloemen.

-7-


In de jaren daarna is de bak telkens mee verhuisd. Wel kwam er af en toe een nieuwe bak of werd er grond vervangen. Wat bleef was het graslandje met wisselend resultaat. Zo ook in onze huidige woning waar op het dakterras al jaren een oud half wijnvat staat, waarin onder andere de brede orchis uitbundig bloeit (afkomstig van zaad uit onze eigen heemtuin). Nu is echter deze bak aan vervanging toe en het toeval wilde dat in het heemtuinblad Oase, het lente-/zomer-/herfstnummer 2011, drie artikelen aan het tuinieren met biotoopschalen waren gewijd. Artikelen welke geïnspireerd waren door, u raadt het al, de biotoopschalen uit Amstelveen. Op basis van deze artikelen heb ik besloten om de vervanging van de huidige bak grondig aan te pakken. Via internet kwam ik op het spoor van polyetheen fonteinvijverbakken van 150 liter, doorsnede 88 cm en hoogte 32 cm. Ik heb er twee gekocht, ze lijken mij prachtig voor wat ik wil (maar volgens mijn vrouw te groot voor ons dakterras). In de ene bak wil ik proberen een natte heide/hoogveenvegetatie te ontwikkelen, in de andere bak een schraal grasland. In beide bakken komt een laag grof grind van 60 liter met daarop worteldoek. Op het worteldoek komt in de heidebak een mix van 100 liter heidegrond, 40 liter turf en 30 liter stratemakerszand. In de graslandbak een mix van het restant van de overtollige grond voor de heidebak, aarde uit de oude bak, 40 liter kokospotgrond (= vervanger voor turf) en 30 liter stratenmakerszand. In beide bakken komt een pvc-pijp voor het water geven welke doorloopt tot in de grindlaag. Ter hoogte van de pvc-pijp wordt de grondlaag verlaagd tot onder de rand van de vijverbak om morsen bij het water geven te vergemakkelijken, elders steekt de grondlaag boven de bak uit. Het maximale waterpeil is de rand van de bak. Bij de Cruydt-Hoeck zijn zaden besteld om nog in de maand oktober de bakken in te zaaien. In de heidebak wordt gezaaid: gewone dophei, kleine zonnedauw, klokjesgentiaan, beenbreek en tormentil. In de graslandbak: ronde zonnedauw, stijve ogentroost, klokjesgentiaan, muizenoor, beenbreek, parnassia, kleine ratelaar en moeraswespenorchis. Vooraf had ik de zaden gemengd in twee schalen, maar op basis van de ervaring kan ik melden dat het zaaien nog wel tegenviel. De meeste zaden zijn zeer fijn en blijven al snel kleven. Van gelijkmatig zaaien was dan ook geen sprake. Ik ben benieuwd hoe de bakken zich gaan ontwikkelen en zal hierover regelmatig in het Digiblad berichten, zie ook de foto met links de oude gehavende graslandbak en rechts de nieuwe graslandbak. Albert Becker

Leden schrijven De bodem onder de nieuwe heemtuin Sinds enige tijd liggen er plannen voor een nieuwe heemtuin in Hengelo als onderdeel van het Weusthag. Dit plan wordt momenteel onderzocht en verder uitgewerkt. Maar omdat een tuin onherroepelijk begint vanuit een bodem, de basis waarop wordt gegroeid, is het interessant om eens met een wetenschappelijke invalshoek naar de bodemomstandigheden van de oude en de nieuwe heemtuin te kijken, dat wil zeggen: landschapsvorm, bodemtype en grondwaterniveau. Aan de basis ligt de vraag: welke doelstelling heeft de heemtuin? In ons geval is dat: op educatieve wijze de planten die in Twente voorkwamen en voorkomen te laten zien in hun onderlinge samenhang, hun levensgemeenschap. De tuin is dus primair een verkleinde weergave van het Twentse zandgebied, wat niet betekent dat in zo’n landschap alleen maar zandgronden aanwezig zijn, maar wel dat zandgronden een bepalend karakter hebben binnen het natuurlijke en culturele bodemgebruik.

-8-


Deze doelstelling heeft de IVN sinds 1984 aan de Landmansweg goed kunnen realiseren. Op zich is dat niet verbazingwekkend, want de ondergrond aan de Landmansweg bestaat hoofdzakelijk uit zand en het grondwater ligt niet te dicht onder het oppervlak. Dat blijkt ook wel uit de goede groei aan de Landmansweg van de zandbewoners onder de kruidige en houtige planten. Geomorfologisch is sprake van dekzandruggen (code: 3L5). Wegens de ligging binnen de bebouwde kom is het bodemtype niet gekarteerd op de bodemkaart, maar grondboringen in de huidige heemtuin hebben laten zien dat het natuurlijke bodemtype een zandbodem met het karakter van een podzol is, dat wil zeggen een relatief droge zandbodem waar verschillende lagen zijn ontstaan door langdurige uitspoeling door (regen)water. De bodemomstandigheden op de beoogde nieuwe locatie in het Weusthag zijn beduidend anders van aard. Op de geomorfologische kaart is voor de nieuwe locatie als landschapsvorm een dalvormige laagte zonder veen aangegeven (code: 2R2), op de onderhavige locatie een beekdal. Ook nu loopt nog een afwatering door dit oude dal. De hoogtekaart laat eveneens zien dat sprake is van een relatief laag gebied ten opzichte van het verder omringende landschap. Het is daarom geen verrassing dat op de plek waar de nieuwe heemtuin zou kunnen komen het bodemtype wordt geclassificeerd als kleiige beekdalgronden (code: Abk) en dat het grondwater verhoudingsgewijs ondiep zit. Is op de nieuwe locatie het aanleggen van een met de oude locatie vergelijkbare tuin mogelijk? Als dezelfde groeiomstandigheden kunnen worden gerealiseerd, zou dat mogelijk moeten zijn. Maar dat zal dan wel ingrijpende bodem- en waterhuishoudingveranderende ingrepen vergen. Het opwerpen van een zandlaag op zich is niet voldoende, maar zal ook moeten worden gezorgd dat het droog genoeg is en blijft. Om dat laatste te verzekeren moet niet alleen naar de kwestie van de grondwaterspiegel worden gekeken, maar ook naar het probleem van de waterafvoercapaciteit; anders zal de tuin ondanks opgebracht zand in een periode van zware regenval alsnog verdrinken. Problemen zullen vooral bestaan rondom de grote en oude topsoorten die veel dieper wortelen, bijvoorbeeld de eik waar complete ecologische netwerken afhankelijk van zijn. In het verlengde van deze problematiek ligt het tot dusverre nog buiten beschouwing gelaten aspect van de fauna. Een tuin kan immers niet leven van planten alleen. Norbert Eeltink

AGENDA december 2013 januari februari maart april mei juni juli augustus

za

8

zo za za za wo zo zo zo zo zo zo zo zo zo

20 19 2 9 10 28 12 26 9 23 14 28 11 25

Heemtuin: Bladharkdag van 9.30 – circa 12.00 uur Nieuwjaarswandeling, zie uitnodiging in deze nieuwsbrief Heemtuin: Kapochtend van 9.30 – 12.00 uur Heemtuin: Kapochtend van 9.30 – 12.00 uur Heemtuin: Voorjaarsschoningsdag van 9.30 – 12.00 uur Algemene ledenvergadering IVN Hengelo, alvast noteren in uw agenda Heemtuin: open zondag* – thema Voorjaarsbloemen Heemtuin: open zondag* – thema Hemelvaartsweekend/Moederdag Heemtuin: open zondag* – thema Bomen, bladeren en bomenarcheologie Heemtuin: open zondag* – thema Beestjes Heemtuin: open zondag* – thema Grassen Heemtuin: open zondag* – thema Granen Heemtuin: open zondag* – thema Houtwallen Heemtuin: open zondag* – thema Heide Heemtuin: open zondag* – thema Zaadverspreiding

* Open zondagen alle van 13.00 -16.30 uur.

Voor de laatste en juiste gegevens, kijk altijd op onze website www.ivnhengelo.nl -9-


Ledenadministratie: Ria ter Braake, Parelmoervlinder 2 7559 EB Hengelo, tel. 074 277 15 33 e-mail: [email protected]

COLOFON IVN afdeling Hengelo

De minimale contributie bedraagt € 18,00 huisgenootleden € 8,00 donateurs € 12,50 Degene die NIET via automatische incasso betalen, betalen € 1,00 extra aan administratiekosten Het gironummer van IVN afdeling Hengelo is 1135397 Opzegging lidmaatschap per 1 januari 2014 dient schriftelijk te geschieden voor 1 november 2013 bij de ledenadministratie (wij sturen deze door naar Amsterdam)

Sinds 1960, voortgekomen uit de Natuurbeschermingswacht opgericht op 14-7-1947 Bestuur Voorzitter: Rewert Wolthoff, tel. 074 277 83 82 e-mail: [email protected] Secretaris: Albert Becker, tel. 074 243 33 54 e-mail: [email protected] Penningmeester: Hans Wienk, tel. 074 277 03 90 e-mail: [email protected] Werkgroepen – coördinatie: Cursussen: Marjo Mulder, tel. 074 277 32 73 e-mail: [email protected] Schoolactiviteiten: Gemmy Wienk, tel. 074 277 03 90 e-mail: [email protected] Heemtuin: Ina ter Kuile, tel. 074 277 42 88 b.g.g. 291 61 58 e-mail: [email protected] Natuurwandelingen: Toon Lanzing, tel. 074 242 19 06 Publiciteit: Albert Becker, tel. 074 243 33 54 e-mail: [email protected] Redactie: Ria ter Braake, tel. 074 277 15 33 e-mail: [email protected]

Ledenmutaties Wij verwelkomen als lid: De heer H. Huijnen, Hengelo Afmelding per 1-1-2013:

P. Milo, Hengelo

Begin maart verschijnt het Jaarnummer Kopij voor het jaarverslag inleveren uiterlijk 15 januari Overige kopij voor het jaarnummer inleveren uiterlijk 15 februari bij het redactieadres: Montferlandstraat 7, 7559 LR Hengelo of per e-mail: [email protected]

- 10 -

DigiDUIZENDBLAD is bestemd voor alle leden, donateurs en verdere belangstellenden

Recommend Documents