DigiDUIZENDBLAD is bestemd voor alle leden, donateurs en verdere belangstellenden

Nieuwsbrief 3 – december 2011 DigiDUIZENDBLAD IVN VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEUEDUCATIE

DigiDUIZENDBLAD is bestemd voor alle leden, donateurs en verdere belangstellenden

Inhoudsopgave Bij dit nummer Van het bestuur Ontwikkelingen Heemtuin en Weusthag Samenwerking IVN en KNNV Vrienden van het Weusthag

Werkgroep Heemtuin Aanbouw heemhoes Logboek

Werkgroep Natuurwandelingen Verslag wandeling Twickel 2 oktober Opmerkelijke zaken bij de wandeling

Werkgroep Redactie Werkgroep Schoolactiviteiten Stadsbomen, een stand van zaken Ter herinnering aan Andries, deel 2 Uit het IVN-archief, deel 2 Binnengekomen stukken Bijenhotels

Natuur- en Milieuraad 40 jaar Colofon en ledenmutaties Agenda en toelichting

Bij dit nummer Het kan eigenlijk niet missen, maar in dit nummer veel over bomen. Een van onze jubileumactiviteiten was de herinventarisatie van het bomenbestand in Hengelo. Met die informatie zijn nieuwe bomenwandelingen gemaakt, die van de website (voorlopig nog even van onze eigen) gedownload kunnen worden. 30 oktober werd de Binnenstadsbomenwandeling gepresenteerd, zie de foto’s op onze website. (Bovenstaande foto laat zien hoe bomen ook in het najaar mooi kunnen zijn. Een van de eerste bomen die te zien is in de Weemenstraat met op de achtergrond de Lambertusbasiliek.) Een artikel over het belang van stadsbomen, niet de kap maar over de educatieve plannen rond de stadsbomen en op onze website binnenkort een notitie van KNNV en IVN over de gemeentelijke bomenkap. Ria ter Braake

Van het bestuur Ontwikkelingen Heemtuin in het Weusthag Zoals ook besproken op het najaarsoverleg van de heemtuinmedewerkers zijn in de afgelopen periode belangrijke stappen gezet. Deskundigen van de gemeente Enschede gaan een ontwerp maken voor een mogelijke heemtuin. De gemeente Hengelo financiert het maken van dit ontwerp. En het IVN, de Bijenvereniging en het Waterschap zijn inhoudelijk betrokken bij het ontwerp. Herman Mulder en Jan Zwienenberg zijn hierin onze aanspreekpunten. 1

Nieuwsbrief 3 – december 2011 We zijn natuurlijk heel blij met deze ontwikkeling. Straks wordt concreet wat er mogelijk is en wat het gaat kosten. Over de kosten maken wij ons geen zorgen, deze gaan onze jaarlijkse begroting toch ver te boven. Wel zullen we straks kleur moeten bekennen. Vanuit de heemtuinmedewerkers is altijd uitgesproken dat we bereid zijn tot verhuizen mits we er ook beter van worden. De vraag of we er beter van worden? komt straks nadrukkelijk op tafel en die zullen we dan ook met z’n allen beantwoorden. Op dit moment zijn de vooruitzichten zeer positief. De heemtuin kan mogelijk worden opgenomen in het Wandelnetwerk Twente. En er zijn meer gegadigden voor het ontplooien van activiteiten aan de Van Alphenstraat, samen zouden we elkaar flink kunnen versterken. Gaandeweg zal er helderheid komen en er blijft nog een lange weg te gaan. Albert Becker

Samenwerking IVN en KNNV Op landelijk niveau zijn IVN en KNNV elkaar nadrukkelijk aan het opzoeken om te bezien op welke punten een intensievere samenwerking voor de hand ligt. Daarbij wordt niet uitgesloten dat het ooit eens gaat komen tot een fusie van beide organisaties, hoewel dit voor de eerstkomende vijf jaar niet voor de hand ligt. Op lokaal niveau werken we op verschillende punten al langer samen. We organiseren samen met het NIVON cursussen, voor de bomenwandelingen maken we gebruik van elkaars expertise, voor de heemtuin zoeken we elkaar op, in het Weusthag trekken we gezamenlijk op en deelt het IVN de Natuurvisie geschreven door het KNNV en de gemeente. En misschien wel het aller belangrijkst: we hebben veel leden gemeenschappelijk. Genoeg reden voor beide besturen om eens samen aan tafel te gaan zitten. De voornaamste conclusies van dit gesprek waren: - We doen al heel veel samen, daar gaan we gewoon mee door en met gezond verstand zien we wel hoe de dingen lopen. - Richting ‘Vrienden van het Weusthag’ trekken we samen op en gaan we elkaar vertegenwoordigen in de verschillende werkgroepen. Dat spaart tijd en menskracht en maakt onze inbreng sterker. - We gaan bezien hoe we als IVN kunnen bijdragen aan de realisatie van de Natuurvisie Weusthag. Albert Becker Vrienden van het Weusthag Er vinden allerlei ontwikkelingen plaats in en rond het Weusthagpark. Zaken zoals ‘De Dag van het Park’ waar we als IVN en KNNV een stand hebben bemenst, de website www.HetWeusthag.nl en de voorgenomen aanleg van wandelpaden waar we als IVN en KNNV samen op hebben ingesproken. Ook wordt al enige tijd gesproken over het oprichten van een stichting ‘Vrienden van het Weusthag’. Namens ons is Ria ter Braake in juni mee geweest op een werkbezoek naar het Sonsbeekpark in Arnhem om te zien hoe het daar functioneert. De oprichting van een dergelijke stichting is een proces van vallen en opstaan. Want wat moet het doel zijn van deze stichting? Wie zitten er in het bestuur? Wie worden lid? Et cetera. Op dit moment zijn er meer vragen dan antwoorden en is daarom gekozen even een stapje terug te doen. Verschillende organisaties zijn uitgenodigd deelnemer te worden en zowel IVN als KNNV hebben deze stap gezet. In verschillende werkgroepen moeten nu de antwoorden tot stand komen. Bernard Wanders neemt namens het KNNV zitting in de werkgroep welke het beheersplan gaat opstellen. Daarbij vertegenwoordigt Bernard ook het IVN in deze werkgroep en het gezamenlijke streven is dat de Natuurvisie Weusthag straks vorm krijgt in het beheersplan. Albert Becker neemt namens het IVN zitting in de werkgroep welke zich richt op de mogelijke organisatievormen van de ‘Vrienden van het Weusthag’ en zal daarbij ook het KNNV vertegenwoordigen. Albert Becker

2

Nieuwsbrief 3 – december 2011 Werkgroep Heemtuin Aanbouw Heemhoes In 2012 gaat dan eindelijk de aanbouw van het bestaande heemhoes gerealiseerd worden. Het huidige onderkomen is een gebouwtje van 25 m² en ondanks het feit dat het er al vele jaren staat, verkeert het nog in goede staat. Het wordt vooral gebruikt voor opslag van materialen en als gezamenlijke koffieruimte. Het gereedschapsschuurtje, dat er later aangebouwd is, is echter hoognodig aan vervanging toe. In de loop van 2010 is het plan opgevat om de oude gereedschapsschuur te vervangen. Subsidie werd aangevraagd en na toekenning (Rabofonds) is via stichting de Slinger contact gezocht met ‘t Genseler om dit project uit te voeren. ‘t Genseler is een school voor jongeren die moeite hebben met leren en dus gebaat zijn bij een praktische opleiding. We hebben voor ‘t Genseler gekozen uit maatschappelijk en educatief oogpunt. Met deze klus doen de jongeren praktijkervaring op en dragen wij een klein beetje bij aan hun toekomst. Deze insteek heeft er voor gezorgd dat wij vorig jaar door de Rabobank genomineerd waren voor een stimuleringsbonus. Met twee andere genomineerden moesten wij ons project aan de Rabobank-leden presenteren en die leden vonden ons plan zo goed dat wij met grote meerderheid aan stemmen als winnaar werden uitgeroepen en een extra geldbedrag van € 1500,- (bovenop de subsidie) in ontvangst mochten nemen. De volgende stap was het aanvragen van de bouwvergunning. Gelukkig vonden we in Thijs, de zoon van Herman en Marjo Mulder, een uitstekend architect die de tekeningen, berekeningen en bouwaanvraag voor deze klus geheel gratis voor ons heeft verzorgd. Op dit moment zijn we bezig met de voorbereidingen voor de aanbouw. De ruimte achter het heemhoes is opgeschoond en een paar bomen zijn verwijderd. De bestelling van het hout voor de uitbreiding is afgerond en als u dit leest zijn de leerlingen van ‘t Genseler druk doende de planken machinaal te bewerken zodat het later op locatie als een soort bouwpakket opgebouwd kan worden. Als het allemaal loopt zoals we hopen, dan kunnen we in de eerste helft van volgend jaar de nieuwe ruimte in gebruik nemen. Hans Wienk

links de bestaande bebouwing en rechts de toekomstige bebouwing (zijgevel noordoost) Logboek September 2011 De Naamloze Hoek weer eens geschoond. Een kruiwagen vol Weegbree uit de Vlindertuin verwijderd. Graanakkers nagenoeg klaar voor bemesting en inzaaien. Knieproblemen nopen onze 88-jarige wat te minderen. Vaak nog heel mooi weer. Oktober 2011 Restanten Mosterdzaad worden getest op kiemkracht. Graanvoorbeelden voor educatieve doeleinden zijn vernieuwd. Sommigen werken een dag eerder dan normaal op basis van de weersvoorspellingen, en inderdaad: 18 oktober regende het, dus plantennaambordjes opruimen en aan de koffie. Tegen eind oktober was het zeiswerk bijna klaar. De Vlindertuin mag niet gemaaid worden. Nog enkele kruiwagens vol Weegbree afgevoerd. Met de gemeente vlotten de gesprekken over een verhuizing naar het stadspark Weusthag. November 2011 Het Mosterdzaad blijkt kiemkrachtig. Een egel, die verstrikt zat in een vogelnet, is bevrijd. 5 november is Natuurwerkdag en tevens najaarsschoningsdag. Totaal 20 deelnemers en traditiegetrouw heerlijke erwtensoep na. Prima weer overigens. Drie maatschappelijke stagiaires 3

Nieuwsbrief 3 – december 2011 namen deel. Ze komen vast terug in december en begin 2012. 10 december sluiten we met de zogenoemde bladharkdag dit prachtige heemtuinseizoen af. Herman Mulder

Werkgroep Natuurwandelingen Verslag wandeling Twickel op zondag 2 oktober Het is die dag prachtig weer met een temperatuur van 25 graden. Een herfstwandeling met de korte broek aan op zoek naar paddenstoelen. Met een groep van veertien volwassenen en zeven kinderen gingen we op pad. Het landgoed Twickel is 5000 hectare groot waarvan 4000 hectare in Twente ligt. Het resterende gebied ligt in Dieren, Lage en Wassenaar. Kasteel Twickel ligt er prachtig bij met zijn tuinen die je soms kunt bezoeken. Verderop vind je museumboerderij de Wendezoele, waar je allerlei gebruiksvoorwerpen en tuinen uit de zestiger jaren kunt bekijken. Wendezoele is de naam voor de draaiarm van de ketel die boven het vuur hangt. De spiegeltjes werden veelvuldig gebruikt om te kijken hoe de paddenstoel er nu van onderen uitzag. Zijn het buisjes of plaatjes of…? Wat kwamen we zoal tegen: Ringboleet waar ook het Eekhoorntjesbrood onder valt, Kostgangerboleet, Koeieboleet, Russula, Berijpte russula, Aardappelbovist, Heksenboleet, Rodekoolzwam, Vliegenzwam, Stekelzwam (de Wollige en de Gesoneerde), Zwavelzwam, Melkzwam, Donzige melkzwam, Rode spijkerzwam, Witte bultzwam, Roestvlekken zwam, Knolzwam, Gele stekelzwam, Platte tonderzwam, Gele knolzwam, Bruinebundel ridderzwam, Dennevoetzwam, Roodbruine slanke amaniet, Champignon, Zwavelkop, Kale inktzwam en de Geschubde inktzwam. Daarnaast kwamen we onderweg een Hazelworm tegen (een pootloze hagedis) en de rups van een Grote Beervlinder. Ook de Tormentil en de Moeraswolfsklauw waren te bewonderen. Het was een gezellige en informatieve wandeling. Een aantal mensen, elders uit het land, had voor een familiewandeling op de pc gegoogled naar paddenstoelentocht Twickel en kwamen bij de IVN wandeling uit. Dat is weer mooi meegenomen. Bij deze bedank ik de gidsen Joop, Toon, Rewert en Ria en tot het volgend jaar. Ada Krupers Opmerkelijke zaken bij natuurwandelingen bij de wandeling van 2 oktober in Twickel ‘Joost mag het weten!’ is een veel gehoorde uitroep als de spreker het zelf ook niet weet. Welke Joost dat is, weet ik ook niet. Maar als ik zeg ‘Joop zal het wel weten!’ dan weet ik welke Joop dat is en dat hij er meestal wel uitkomt. Want Joop de Wit leidt niet voor niets al jaren de paddenstoelenexcursies. Op deze zondagmiddag waren er niet zo veel paddenstoelen te zien doordat het al tien dagen droog was geweest. Daardoor waren veel paddenstoelen verdroogd en verkleurd. Wat mij het meest verheugde, was het feit dat er zoveel verschillende groepen te zien waren, bijna alle vertegenwoordigers van de Steeltjeszwammen. Deze zwammen vormen organen die vruchtlichamen genoemd worden, beter bekend als paddenstoelen. Deze paddenstoelen zijn een onderdeel van de gehele zwam, want het is de zwamvlok die deze paddenstoelen produceert. Iedere soort heeft zijn eigen groeitijd, afhankelijk van warme, vochtige nachten. Steeltjeszwammen heten zo omdat hun geslachtelijke sporen (+ en – sporen) op steeltjes in het kiemvlies worden geproduceerd. Eigenlijk kun je dus beter spreken van bloemlichamen, maar ja, … Dit kiemvlies kan gedrapeerd zijn in buisjes, of gaatjes, of over plaatjes of stekels, of opgeborgen in de paddenstoel (de buik). En van al deze vormen hebben wij tijdens de wandeling voorbeelden gezien. Bijvoorbeeld: buisjeszwammen (Eekhoorntjesbrood), gaatjeszwammen (Platte tonderzwam), Plaatjeszwammen (Vliegenzwam), Stekelzwammen (Gele stekelzwam) en Buikzwammen (Aardappelbovist). Maar daarover heeft Ada Krupers verslag gedaan. Het leven van de paddenstoelen kende vroeger veel mysteries. Onkunde en onwetendheid, de giftigheid van soorten, maakten de paddenstoelen tot een domein van kenners en specialisten. Sommige namen alleen al: paddenstoel, Satansboleet, Duivelsbroodrussula, Heksenboleet, boter, - kring…En ook de snelheid waarmee paddenstoelen groeien is ronduit verbazingwekkend! Wat op deze wandeling zo interessant was, waren de samenlevingsaspecten van zwammen. Zwammen zijn via hun schimmeldraden (of hyfen) bijna de enige groep houtopruimers in de 4

Nieuwsbrief 3 – december 2011 natuur, zonder deze organismen komt de natuur om in zijn eigen afval! Alle organisch houtafval wordt door hen opgeruimd. Op bladafval, takafval, liggende en staande dode boomstronken groeien allerlei soorten paddenstoelen die, omdat zij dood materiaal opruimen, saprofyten worden genoemd. Heeft een boom ergens een wond, dan kan er een soort zwam in gaan groeien die deze verder gezonde boom kan doden. Zo’n paddenstoel heet dan een parasiet. 90 % van de hogere planten heeft een andere samenlevingsvorm. Op de wortels van deze planten groeien de hyfen, waardoor de worteltoppen zich soms in tweeën splitsen om meer water te kunnen opnemen. Deze hyfen beschermen vaak ook de wortels tegen zware - metalenopname, maar zij krijgen daar suikers en eiwitten voor in de plaats. Bij deze vorm van mutualisme (samenleving tot beider nut) spreekt men van mycorrhizazwammen (schimmelwortels). Mycorrhizazwammen hebben dus levende bomen nodig, wij kunnen deze niet kweken. Saprofyten zijn wel te kweken, zoals champignons, oesterzwammen en shitake. Andere bezienswaardigheden waren een Aardappelbovist met een parasitische Kostgangerboleet die op en in de bovist leeft, en een Koeienboleet (ziet er uit als een soort eierpannenkoek) waar in de buurt roze Spijkerzwammen staan die op de Zwamvlok van de Koeienboleet parasiteren. Het paddenstoelenbestand loopt achteruit. Bossen die in evenwicht verkeren zijn er niet in Nederland. Daardoor mogen in de Nederlandse bossen geen paddenstoelen worden geplukt. Beter voor de natuur, gezelliger voor de wandelaar. “Kun je deze paddenstoel eten?” “Ja, in ieder geval één keer, daarna misschien nooit meer!” Met dank aan Joop! Toon Lanzing

Werkgroep Redactie Met ingang van het nieuwe jaar moeten we het met een redacteur minder doen. Toon Lanzing, vanaf december 1999 redactielid, gaat ons verlaten. Hij was in 2012 aftredend, maar zijn drukke privéleven (oppassen op binnenkort 2 kleinkinderen) heeft dit een beetje bespoedigd. Ook geeft Toon aan dat het ontbreken van internetinteresse een struikelblok te vinden. Wij respecteren zijn beslissing en gunnen hem nog een fijne tijd met zijn kleinkinderen in Amsterdam. Als werkgroep moeten wij het dus nu met een mannetje minder doen en dat is niet fijn. Meningen delen is een goede eigenschap van onze werkgroep en met z'n allen ben je wijzer. Dus wie deze mening deelt en een beetje overweg kan met de pc is welkom. Voor vragen hierover kunnen jullie terecht bij de overige redactieleden. Naam insect In DigiDuizendblad van september 2011 stonden foto’s van een insect met een vraag. Er kwamen twee reacties binnen van Harry de Jong en Joop de Wit, zelfs met verwijzing naar een interessante website. Harry schreef: Het door jou gevraagde, onbekende insect is een Stadsreus (Volucella zonaria), ook wel hoornaarzweefvlieg. Dit is een insect uit de familie zweefvliegen (Syrphidae). Joop schreef: In je nieuwsbrief vroeg je naar de naam van het insect op de rode zonnehoed: bij of vlinder. Antwoord: geen van beide. Het is een zweefvlieg en wel Volucella zonaria. Nederlandse naam Stadsreus of Hoornaarzweefvlieg. Kijk hier eens: http://nl.wikipedia.org/wiki/Stadsreus_(zweefvlieg) Heren, bedankt voor jullie reactie. Kan ik toch weer iets leuks toevoegen aan mijn logboek. Ria ter Braake

Werkgroep Schoolactiviteiten Het najaar kwam gelukkig met mooie warme dagen. Altijd fijn voor schoolactiviteiten op de Heemtuin. In het voorjaar van 2011 waren niet veel aanmeldingen, maar voor dit najaar was het helemaal weinig. Het CNME had nog wel een gids op papier rondgestuurd naast de website, waarop de klassen zich moesten aanmelden. Uiteindelijk kwamen er zeven aanmeldingen waarvan er zes klassen zijn geweest. 5

Nieuwsbrief 3 – december 2011 We hadden in de werkgroep afgesproken niet meer extra mail ter herinnering te sturen. Maar na deze magere oogst zullen we het toch maar weer doen in 2012. We hebben nog gevraagd aan een aantal leerkrachten hoe het kan dat er zo weinig klassen komen. Zelf hadden we gedacht dat de late vakantie ermee te maken had. Dat werd bevestigd maar we hoorden ook dat niet elke school nog een 'natuurcoördinator' heeft, die zorgt dat leerkrachten er aan herinnerd worden zich aan te melden. Ook heeft de papieren gids roet in het eten gegooid. In de herfstvakantie werd ik namelijk gebeld door een leerkracht die zich op papier had opgegeven en niet via de website. Dat is dus fout gegaan en alles was al opgeruimd. Jammer dat hij pas zo laat belde. Deze leerkracht is volgend jaar als eerste aan de beurt, want ik heb hem vast genoteerd! Hierbij wil ik allen die geholpen hebben natuurlijk weer hartelijk danken voor de inzet dit jaar. Voor iedereen fijne feestdagen en een goede jaarwisseling gewenst! Tot volgend voorjaar. Gemmy Wienk

Stadsbomen: een stand van zaken Dit stukje gaat niet over de geplande kap in Hengelo maar over de educatieve plannen rond de (overgebleven) bomen. Tijdens het jubileumjaar van onze afdeling is afgesproken de oude boomwandelingen te herschrijven en daarna te gaan verspreiden via onze website. Al werkend is het plan ontstaan een aparte website te maken over stadsbomen. Deze site wordt gekoppeld aan de IVN-site en krijgt ook een link vanaf de gemeentelijke website. Voordat zo’n website de lucht in kan, moeten er wel een aantal zaken gereed zijn. Hieraan wordt nu gewerkt. Een tussenstand. • Wandelingen. Op onze website staan nu drie wandelingen, namelijk Woolder Es, Centrum en Tuindorp. De laatste twee wandelingen zijn eind oktober officieel aangeboden aan wethouder J. Oude Alink. Voor 2012 staan de volgende wandelingen op het programma: Hasseler Es (mogelijk 2), Prins Bernhardplantsoen (materiaal is gereed) en een bos, bomen en natuurwandeling voor het Weusthagpark. Tijdens het uitzetten van de wandelingen worden alle bomen in de straten nagelopen en gecontroleerd op naam. Deze gegevens gaan allemaal naar de gemeentelijke registratie. • Bijzondere bomen in Hengelo. In de bijlage van gemeente bomenverordening staan alle bijzondere bomen. Dit zijn (toekomstig) monumentale bomen, herdenkingsbomen en dendrologisch waardevolle bomen. In totaal zijn dit 70 objecten met 479 bomen. Joop de Wit en ondergetekende hebben al deze bomen gecontroleerd op naam, aantal et cetera. Tevens zijn ze (in zomer- en winterkleed) op een foto vastgelegd. Deze foto’s kunnen gebruikt worden op de website, gemeentelijke registratie en voor voorlichting. Naar aanleiding van deze inventarisatie komt een voorstel om de lijst met een aantal bomen uit te breiden. In een volgend nummer komt een wat uitgebreider verslag van deze inventarisatie. • Boombeschrijvingen. Het is de bedoeling om van zoveel mogelijk bomen uit Hengelo (soorten en cultuurvariëteiten) een korte beschrijving met foto’s te maken en op de website te plaatsen. Dit is een omvangrijke klus, die fasegewijs uitgevoerd gaat worden. Zo gaan we komende winter kijken naar de coniferen (verzamelterm van spar, den, et cetera). De werkzaamheden worden uitgevoerd door een aantal leden van IVN en KNNV, die hierbij een positieve ondersteuning krijgen vanuit de gemeente, zoals goed kaartmateriaal en lijsten. We houden jullie op de hoogte van de voortgang en als er vragen zijn dan horen we die graag. Bij voldoende belangstelling gaan we een bomen- en struikenwerkgroep oprichten. Jan Zwienenberg

6

Nieuwsbrief 3 – december 2011 Ter herinnering aan - deel 2 Na het overlijden van ons IVN-lid Andries Vermeulen kreeg ik onder andere de aantekeningen van zijn werkzaamheden uit de begintijd van de heemtuin in bezit. Keurig getypt op ruitjespapier. Mooie verhalen! De vorige keer over Heemtuin en Natuurtuin. Daaruit deze keer: Wilde plantentuin Creëren van mini(Twentse)landschappen met daarin de planten, die er van nature voorkomen of voorkwamen. Geen museum van deze planten in bakken of schalen. Is het creëren van een minilandschap in de tuin onmogelijk, dan kunnen incidenteel wel schalen worden gebruikt. Een natuurlijk beeld wordt bereikt als we ons verdiepen in het wezen van de originele soorten en het kenmerk van de groeiplaats in het vrije veld. Wilde planten in de heemtuin vragen onderhoud. Wordt de concurrentie niet in toom gehouden, dan worden ook de inheemse planten overwoekerd en gaan ze verloren. Inheemse planten zijn de planten, die in het wild voorkomen (kwamen) in het gebied waar je woont. Ken de eisen van de plant en verwaarloos het onderhoud niet. Het Twentse landschap De Twentse bodem bestaat in hoofdzaak uit zand- en leemgronden, zoals er zijn: - middelhoge zandgronden; - hoge zandgronden (oostelijk gelegen); - beekdalgronden (richting grens); - hoogveengronden. Er zijn hoogliggende en laagliggende gebieden, dus droge en vochtige terreinen. Het landschap zoals wij dit nu kennen is grotendeels een cultuurlandschap, dat wil zeggen een landschap gevormd, of zo u wilt, misvormd door de mens. Toen met de oprichting in 1984 een oude IVN-wens in vervulling ging en de gemeente de vlakte van de voormalige gemeentelijke boomkwekerij beschikbaar stelde, kon met de inrichting begonnen worden. En u weet, elke plant zijn eigen plek. Eerdergenoemde grondsoorten moesten dus worden gecreëerd. Al deze gebieden met hun eigen biotoop, een leefgemeenschap van planten en dieren, moesten worden gevormd. De omvang van de heemtuin is circa 3000 m². Doelstelling van de heemtuin ‘Heem’ is huis, erf, omgeving waarin je leeft. Een ‘tuin’ is een hek, een omheining van een stuk land. Een heemplant is de benaming voor een voormalig onkruid. Een heemtuin wil een stuk grond zijn, waar oude planten van onze leefomgeving, onze ‘Heimat’ voorkomen. Wij beperken ons tot Twente. We hebben/zijn: - educatieve doeleinden; - landschapstypen uit de omgeving; - een ‘museum’ van planten die hier voorkwamen en komen; - een plaats voor plantenkennis en plantenwetenschap. (wordt vervolgd) Herman Mulder

Uit het IVN-archief, aflevering 2 In de afgelopen wintermaanden had ik mij voorgenomen het IVN-archief eens op te ruimen en te berichten over de opvallende dingen die ik daarbij tegen kwam. Als ik heel eerlijk ben dan heb ik daar de afgelopen maanden niets aan gedaan. Je gaat natuurlijk ook niet met het mooie weer de boel op zolder een beetje opruimen. Nu de temperaturen dalen werd het tijd om verder te gaan met die klus. Wat kwam ik tegen: - In februari 1990 werd subsidie aangevraagd voor de realisatie van de rolstoelroute in het Weusthag. Daarbij werd aangegeven dat het egaliseren van de paden door IVN-vrijwilligers gedaan kon worden. 7

Nieuwsbrief 3 – december 2011 In 1996 kende het Duizendblad 21 adverteerders. Vier adverteerders betaalden elk 50 gulden, 16 betaalden elk 25 gulden en één adverteerder had nog niet betaald. - In februari 1995 namen de IVN-afdelingen Overijssel na zes jaar noeste arbeid afscheid van hun projectmedewerker Erik de Kruif, nu werkzaam voor het Landschap Overijssel. Aan de voorgestelde cadeaus te zien waren ze dik tevreden over zijn functioneren. Naast een geldbedrag werd van elke afdeling ook gevraagd om een persoonlijke kaart of anderszins in te dienen. - De IVN-vlaggen in het Heemhoes zijn in oktober 1994 aangeschaft. Vlaggen worden na elk gebruik gestreken maar er staat nergens vermeld hoe vaak ze na die tijd echt zijn gestreken. - In 1993 werd per lid 29 cent afgedragen aan het District Overijssel. Voor onze afdeling was het totaalbedrag 38,06 gulden. Dat zijn ….. leden. - In 1996 gehouden cursussen: Knoppenavond, Speuren in het Twentse Landschap, Landschapsbeheer(sen). - Op 14 april 1983 werd het college van burgemeester en wethouders het voorstel gedaan een bedrag van f 20,62 terug te vorderen van onze IVN-afdeling. Reden was de constatering op basis van de jaarstukken 1981 en 1982 dat te veel subsidie was verstrekt ten behoeve van de schoolwandelingen. Het verleende voorschot bestond uit een vast bedrag en een deel voor de dekking van tekorten. Het was niet de bedoeling dat daar iets van over zou blijven. - Er is belangstelling geweest voor de aanschaf van een geigerteller getuige de folder van het type ‘Nulebuster’ welke Gamma-, Béta-, Alfa- en Röntgenstraling kon meten. Albert Becker -

Binnengekomen stukken Bijenhotels – door Arie Koster Circa anderhalf jaar geleden startte ik de website www.bijenhotels.nl Met vooral aan jullie de vraag om foto’s en teksten op te sturen voor deze website. Het resultaat is geweldig: ook andere deden mee zoals Imkers, KNNV, gemeente enzovoort. Vanuit ruim 60-70 locaties/gemeenten zijn circa 100 voorbeelden circa 500 foto’s verzameld. Mijn verzoek is om hier mee door te gaan. En vooral ook ervaringen door te geven. 2012 is het Jaar van de bij/bijen. Jullie Bijenhotels en ervaringen passen daar heel goed bij.

Gelezen op www.natuurenmilieuoverijssel.nl onder de kop Nieuws Natuur en Milieuraad Hengelo 40 jaar Op vrijdag 25 november vierde de Natuur en Milieuraad Hengelo haar 40 jarig bestaan. Voor een blijvende herinnering plantten voorzitter Johan Lensink en wethouder Janneke Oude Alink een Jubileumboom bij de Heemafstraat in Hengelo. Nadat Johan de grond rondom de moerascyprus nog eens stevig had aangestampt, overhandigde hij de wethouder het eerste exemplaar van het jubileumboekje ‘40 jaar Natuur en Milieuraad Hengelo’. De wethouder benadrukte in haar toespraak het belang van de positief kritische inbreng van de Milieuraad voor het gemeentelijk beleid en de Hengelose samenleving. Hierna vertrok het gezelschap naar de Buitenplaats De Houtmaat voor een informele, gezellige receptie. In het jubileumboekje '40 jaar Natuur en Milieuraad Hengelo' staan verhalen van oud voorzitters en andere actieve bestuursleden. De verhalen in dit jubileumboek geven een mooi beeld van het brede scala aan natuur en milieuproblemen waar de milieuraad mee te maken kreeg. De lindaanvervuiling, bedreigingen in buitengebied Slangenbeek, geluidsoverlast Vliegbasis Twente, aanleg van de ecologische verbindingszone en de provinciale weg tussen Delden en Borne, om er maar een paar te noemen. De breedte van de milieuraad toont zich ook in haar aanpak. Zo werden tentoonstellingen voor scholen gemaakt, een politiek forum georganiseerd in verband met de gemeenteraadsverkiezingen, themalezingen verzorgd, rapporten en bezwaarschriften geschreven en overleg gevoerd over de Milieu Effect Rapportage van Twence. 8

Nieuwsbrief 3 – december 2011 40 jaar van vasthoudendheid Namens alle medewerkers van Natuur en Milieu Overijssel en alle bij onze organisatie aangesloten natuur- en milieugroepen feliciteren wij de Natuur en Milieuraad Hengelo van harte met haar 40jarig jubileum. Onze felicitatie gaat ook uit naar de gemeente, bedrijven en burgers van Hengelo, die zich rijk mogen rekenen met deze deskundige en maatschappelijk betrokken vrijwilligers. Wij hopen dat de Milieuraad ook in de toekomst met evenveel succes en minstens zoveel plezier zich kan blijven inzetten voor een mooi en duurzaam Hengelo.

Ledenadministratie: Ria ter Braake, Parelmoervlinder 2 7559 EB Hengelo, tel. 074 277 15 33 e-mail: [email protected]

COLOFON IVN afdeling Hengelo

De minimale contributie bedraagt € 18,00 huisgenootleden € 8,00 donateurs € 12,50 Degene die NIET via automatische incasso betalen, betalen € 1,00 extra aan administratiekosten (bedragen 2010) Het gironummer van IVN afdeling Hengelo is 1135397 Opzegging lidmaatschap per 1 januari 2013 dient schriftelijk te geschieden voor 1 november 2012 bij de ledenadministratie (wij sturen deze door naar Amsterdam)

Sinds 1960, voortgekomen uit de Natuurbeschermingswacht opgericht op 14-7-1947 Bestuur Voorzitter: Rewert Wolthoff, tel. 074 277 83 82 e-mail: [email protected] Secretaris: Albert Becker, tel. 074 243 33 54 e-mail: [email protected] Penningmeester: Hans Wienk, tel. 074 277 03 90 e-mail: [email protected] Werkgroepen – coördinatie: Cursussen: Marjo Mulder, tel. 074 277 32 73 e-mail: [email protected] Schoolactiviteiten: Gemmy Wienk, tel. 074 277 03 90 e-mail: [email protected] Heemtuin: Ina ter Kuile, tel. 074 277 42 88 b.g.g. 291 61 58 e-mail: [email protected] Natuurwandelingen: Toon Lanzing, tel. 074 242 19 06 Publiciteit: Albert Becker, tel. 074 243 33 54 e-mail: [email protected] Redactie: Ria ter Braake, tel. 074 277 15 33 e-mail: [email protected]

Ledenmutaties: Wij verwelkomen als nieuw lid: Annet ten Vergert, Hengelo

9

Nieuwsbrief 3 – december 2011

AGENDA december januari februari maart april

za za zo za za wo za

10 21 22 4 10 4 21

IVN-Heemtuin: 9.30 uur tot 12.00 uur Bladharkdag IVN-Heemtuin: 9.30 uur tot 12.00 uur Kapochtend IVN Hengelo: Nieuwjaarswandeling voor leden en donateurs IVN-Heemtuin: 9.30 uur tot 12.00 uur Kapochtend IVN-Heemtuin: 9.30 uur tot 12.00 uur Voorjaarsschoningsdag IVN Hengelo: ledenvergadering, alvast noteren in uw agenda Provinciale IVN-ledendag in het Lutterzand, alvast noteren in de agenda

Voor de laatste en juiste gegevens, kijk altijd op onze website www.ivnhengelo.nl In maart verschijnt Duizendblad, het jaarnummer, met daarin ook het jaarverslag. Kopij jaarverslag inleveren uiterlijk 15 januari Kopij jaarnummer uiterlijk 15 februari bij het redactieadres: Montferlandstraat 7, 7559 LR Hengelo of per e-mail: [email protected]

Uitnodiging Nieuwjaarswandeling Voor leden en donateurs van de afdeling Hengelo op zondag 22 januari 2012 verzamelen om 10.30 uur bij de IJsbaan Twente, Colosseum 90, 7521 PT Enschede Na een kopje koffie, vertrekken we naar het toekomstige retentiegebied Kristalbad om de vorderingen van deze watermachine te bekijken: een groot bergingsgebied, een ecologische verbindingszone, met twee uitkijktorens, een vlonderpad voor wandelaars, fietspaden, een speelbos voor kinderen en natuur. Terug bij de IJsbaan wacht ons nog een lekker kopje soep.

10