Dikke darmkanker kan voorkomen worden Prof Dr Eric Van Cutsem Gastroenterologie/Digestieve Oncologie UZ Gasthuisberg Leuven
Dikke darmkanker (Colorectale kanker)
– Derde meest frekwente maligniteit in Westerse wereld en tweede doodsoorzaak van kanker in het Westen • Ongeveer 11-12 % van alle kankers zijn dikke darm kankers
• Incidentie neemt sterk toe vanaf 50 jaar
– Incidentie: • • • •
België: > 7500 nieuwe patiënten per jaar Vlaanderen: > 4500 nieuwe patiënten per jaar Europa: ~ 400.000/jaar Wereld: ~ 1.000.000/jaar
– Mortaliteit: Vlaanderen (2000 - 2001): • • • •
5-jaars overleving 46 % bij de man en 47 % bij de vrouw Colorectale kanker gerelateerde 5-jaars overleving 57 % ~ 2000 overlijden door darmkanker per jaar in Vlaanderen Mortaliteit hangt af van stadium op het ogenblik van de diagnose
Oorzaken van dikke darmkanker
• Multifactorieel: veel factoren niet gekend – Sommige risico factoren gekend: bv leeftijd – Genetische en erfelijke belasting – Omgevingsfactoren: multifactorieel !! • • • •
Hoge vet inname Lage vezel inname Lage fysieke activiteit Overgewicht
• Roken • Lage vitamine inname
• ……..
Adenoma – carcinoma (poliep / kanker) sekwentie Normaal
APC
K-ras mutation
loss
Normal Epithelium
Adenoma
Hyperproliferation
Early adenoma
Carcinoma
Chrom 18 loss
Intermediate adenoma
Late adenoma
p53 loss
Carcinoma
Poliep resectie
Colorectal Cancer Prevention Primary
Secondary
Lifestyle & Chemoprevention
Screening & Surveillance
Bevolkings screening voor dikke darmkanker
Stoelgangs onderzoek naar bloed (FOBT)
Sigmoidoscopie
Coloscopie
Virtuele coloscopie
Stoelgang: nieuwe moleculaire testen
Colorectal cancer in Europe: Facts and Calls 9 December 2003: European Code against Cancer and EU council recommendation "Men and women from 50 years of age should participate in colorectal screening. This should be within programmes with built-in quality assurance procedures“. "Faecal occult blood testing is actually the only recommended screening strategy“ 9 December 2010: Declaratie over belang van screening in EU parlement ondertekend door meerderheid van parlementsleden 9 Februari 2011: voorstelling van nieuwe guidelines door EU commissie
February 2011
Hoe screenen voor dikke darmkanker?
• Personen met erfelijk syndroom: – DNA test + coloscopie
• Personen met duidelijk verhoogd risico (familiaal): – coloscopie
• Personen met normaal risico: – bevolkings screeningsprogramma’s: stoelgangsonderzoek (FOBT= faeces occult bloed test) gevolgd door coloscopie bij 50-75 jarigen
• Rekening houden met leeftijdsverdeling
Vlaamse Gemeenschap • Werkgroep dikke darmkanker 2006 – Installatie op 2 februari 2006 • Minister Inge Vervotte; later Minister Steven Vanackere; later Minister Jo Van Deurzen
– Samenstelling: • Eric Van Cutsem (voorzitter) (maagdarm ziekten & digestieve oncologie) • Johan Pauwels, Dirk Dewolf, Pieter Vandenbulcke, Jessy Hoste, Karen Colaert & Liesbeth Van Hoof (Vlaamse Gemeenschap: Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid) • Frans Goovaerts & Jos Desmedt (Huisartsen) • Joost Weyler (Epidemioloog) • Michiel Callens, Patrick Galloo, Raf Mertens (IMA) • Liesbeth Van Eycken (Kankerregister) • Erwin Declerck (VLK) • Luc Colemont, Elisabeth Macken, Marc Peeters & Sabine Tejpar (Maagdarm ziekten) • Gerrie Kiebooms (psychologe, ethicus) •
Later enkele wijzigingen in de werkgroep (Stichting tegen Kanker en RIZIV toegevoegd)
Wat in Vlaanderen? • Evidence based rapport Federaal Kenniscentrum (KCE): december 2006: goede organisatie en participatie van screeningsprogramma op basis van FOBT • Piloot project in Vlaanderen: 3 gemeenten provincie Antwerpen – FOBT in average risk bevolking van 50 – 75 jaar – FOBT vanaf 40 jaar of colonoscopie bij hoog risico personen • Rapportering vandaag (lente 2011)
• Samenwerking Overheden (Vlaanderen, Wallonië, Federaal, lokale overheden – provincie, gemeenten), KCE, Wetenschappelijke verenigingen, Universiteiten, huisartsen, WIV, RIZIV, mutualiteiten • Bevolkingsonderzoek Vlaams Brabant: UZ Leuven, LUCK, Provincie Vlaams Brabant, MCH, Huisartsen, MDxHealth
Bevolkings onderzoek in Vlaams Brabant
• Samenwerking in regio (Hageland) – UZ Leuven, LUCK, Provincie Vlaams Brabant, MCH, huisartsen en gastroenterologen, MDxHealth - Eiken Chemical Co
• Tijdelijk bevolkingsonderzoeksproject
Centre agréé par le Ministère de la Communauté française
Colorectal cancer screening program of the French community of Belgium Preliminary results after one year of activity M. Polus, M. Candeur, S. Carbonnelle, A. Vandenbroucke CCR, Mont-Saint-Guibert, Belgium
February 2011
Colorectal cancer screening program of the French community - Screening with gFOBT Hemoccult ® for average-risk people 50-74 years old, followed by colonoscopy if positive - Immediate colonoscopy for high-risk or very-high risk people
• • •
Invited Population : Global participation : Colonoscopy group Global participation rate :
539.266 42.928 2.062 8,0 % M Polus et al, Febr 2011
Preliminary results : Hemoccult group 40 866 Hemoccult® analysed included 393 non evaluable tests (1,0 %) 1/2/ 2009 to 28/2/2010
39 193 negative tests (95,9 %)
1280 positive tests (3,1 %)
Test to repeat 2 years later
1089 colonoscopies (85,1 %)
606 negative colonoscopies (55,6 %) Test to repeat 5 years later
224 adénomas (20,6 %)
174 advanced adenomas (16,0 %)
85 cancers (7,8 %)
Treatment
M Polus et al, Febr 2011
¾Progressieve implementering ¾~ 1/3 van de landen in EU:
¾georganiseerd nationaal programma ¾piloot programmas
¾ ~ 40% van de target bevolking
Colorectal cancer: Calls (4) To introduce nationwide CRC screening ¾ Presently only in a few member states, e.g. Finland, France, Germany, Italy, UK ¾ Partly: opportunistic (Germany) ¾ Partly: patchy (France, Italy) Partly Faecal Occult Blood Test only, partly choice FOBT/primary endoscopy
To do: -
Political will Administrative capacity Collaboration with the professionists
- A preventive mind AIM: reducing suffering and costs
February 2011
Dikke darmkanker is te voorkomen
Vroegtijdige detectie Levensstijl & voeding
Chemopreventie?
