Dichter bij de klant. Strategisch zorginkoopbeleid Op weg naar toekomstbestendige zorg

Dichter bij de klant

Strategisch zorginkoopbeleid

2014 -2016

Op weg naar toekomstbestendige zorg

juli.2014

1

2

Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Ontwikkelingen en trends 3. Speerpunten voor de zorginkoop 2014-2016 4. Strategische doelstellingen voor de zorginkoop 2014-2016 4.1 Toekomstbestendige zorg 4.1.1 Inleiding 4.1.1.1 Mensen met een acuut gezondheidsprobleem 4.1.1.2 Mensen die electieve zorg nodig hebben 4.1.1.3 Mensen met een chronisch gezondheidsprobleem 4.1.1.4 Ouderen met een kwetsbare gezondheid 4.1.1.5 Mensen die geboortezorg nodig hebben 4.1.1.6 Mensen die oncologische zorg nodig hebben 4.1.1.7 Mensen die complexe zorg nodig hebben 4.1.2 ICT ondersteunt de herinrichting 4.1.3 Zelfmanagement en e-health 4.2 Kwaliteit en transparantie 4.2.1 Inleiding 4.2.2 De klant als uitgangspunt 4.2.3 Kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen 4.2.4 Betekenisvolle klantinformatie transparant maken 4.3 Preventie: van ‘Ziekte en Zorg’ via ‘Gezondheid en Gedrag’ naar ‘Functioneren en Participeren’ 4.3.1 Inleiding 4.3.2 Brede inzet op preventie 4.3.2.1 Vormen van preventie 4.3.2.2 Uitgangspunten voor onze activiteiten rond preventie 4.3.2.3 Een gezonde leefstijl: bewegen, voeding en natuur in een integrale aanpak 4.4 MVO 4.4.1 Inleiding 4.4.2 Hoofdlijnen voor het MVO-beleid 4.3.2.1 Ankerpunten voor het MVO-beleid 4.3.2.2 Zorginkoop vanuit MVO-perspectief 4.3.2.3 MVO en meerjarencontracten 4.5 Langdurige zorg 4.5.1 Inleiding 4.5.2 Ouderenzorg 4.5.3 Gehandicaptenzorg 1

5. Innovatie 5.1 Inleiding 5.2 Contractinnovatie 5.2.1 Integrale zorgpaden en preventie chronische ziekten 5.2.2 Integrale bekostiging geboortezorg 5.2.3 Basis-ggz 5.3 Maken van meerjarenafspraken 5.4 Innovatie stimuleren door middel van Innovatiefonds en Stichting 6. Meerjarenperspectief per sector 6.1 Meerjarenperspectief medisch-specialistische zorg 6.1.1 Inleiding 6.1.2 Wat zijn speerpunten voor 2014-2016? 6.1.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar medisch-specialistische zorg 6.2 Meerjarenperspectief eerste lijn (huisartsenzorg) en anderhalvelijnszorg 6.2.1 Inleiding 6.2.2 Wat zijn speerpunten voor 2014-2016? 6.2.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar de eerste lijn (huisartsenzorg) en anderhalvelijnszorg 6.3 Meerjarenperspectief ggz 6.3.1 Inleiding 6.3.2 Wat zijn de speerpunten voor 2014-2016? 6.3.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar de ggz 6.4 Meerjarenperspectief Overige zorg 6.4.1 Inleiding 6.4.2 Wat zijn de speerpunten voor 2014-2016? 6.4.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar Overige zorg Bijlage 1: Samenwerking met Achmea Bijlage 2: Ontwikkelagenda 2014, 2015, 2016 Bijlage 3: Hoe richt De Friesland Zorgverzekeraar de zorginkoop in? Bijlage 4: Eisen Nederlandse Zorgautoriteit, Zorginstituut

2

Voorwoord Voor u ligt ‘Dichter bij de klant’, het strategisch zorginkoopbeleid van De Friesland Zorgverzekeraar voor de jaren 2014-2016. Het is gemaakt met het in 2013 vastgestelde strategisch plan ‘Klein is het nieuwe groot’ als basis en inspiratie. In ‘Dichter bij de klant’ staan onze plannen en keuzes en geeft De Friesland Zorgverzekeraar richting aan haar zorginkoop voor de komende jaren. Het is een vervolg op ‘De klant als kompas’, het strategisch zorginkoopbeleid 2010-2013. Veel doelen uit dat plan zijn behaald, andere blijven ook de komende periode onverkort geldig. Actuele ontwikkelingen vragen de komende tijd om andere accenten en aangescherpte keuzes. Dit strategisch zorginkoopbeleid is niet alleen ontwikkeld door medewerkers van De Friesland Zorgverzekeraar, maar ook door klanten, zorgaanbieders en andere belanghebbenden. Hun inbreng is van zeer waardevolle betekenis geweest. Namens de raad van bestuur en de directie, Diana Monissen, voorzitter

3

Managementsamenvatting Hoofdstuk 1: Inleiding

Het strategisch zorginkoopbeleid 2014-2016 van De Friesland Zorgverzekeraar is gemaakt met het strategisch plan ‘Klein is het nieuwe groot’ als basis en inspiratie. De belangrijkste bouwstenen zijn: • Kwaliteit voorop: we maken het verschil als het gaat om kwaliteit van leven en in de herinrichting van het zorglandschap. • De klant als partner: klanten helpen ons, in co-creatie, om de kwaliteit van zorg te verbeteren. • De regio als ankerpunt: we zoeken steeds naar intensieve, wederkerige en betrokken samenwerking met partijen in de regio.

Hoofdstuk 2: Ontwikkelingen en trends

We baseren het zorginkoopbeleid mede op demografische en epidemiologische ontwikkelingen en trends. Belangrijk zijn de recente gegevens uit de zogeheten ‘Broedplaatsen’, waarin TNO regionale en lokale databestanden heeft gekoppeld om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van de zorgvraag in 2030 en de daarbij behorende beroepenstructuur. Naast de gevolgen van de vergrijzing zien we een toename van het aantal Friezen met (meerdere) chronische aandoeningen. Ook stijgt het aantal ouderen met functioneringsproblematiek. Onder meer deze ontwikkelingen hebben gevolgen voor de wijze waarop we de zorg in Friesland organiseren en de kosten die daarmee gepaard gaan. Nieuwe vormen van ketensamenwerking zijn nodig, over de domeinen zorg, welzijn en wonen heen. Daarnaast zien we een toenemend belang van preventie voor alle leeftijdsgroepen.

Hoofdstuk 3: Speerpunten voor de zorginkoop 2014-2016

De analyse van trends en ontwikkelingen, gekoppeld aan onze visie op zorg, leidt tot een aantal speerpunten voor de zorginkoop 2014-2016: 1. Een herinrichting van het Friese zorglandschap op drie niveaus: lokaal (basiszorg), regionaal (algemeen medisch-specialistische zorg) en provinciaal (complexe specialistische zorg). 2. De klant als partner in strategie en zorginkoop. 3. Transparantie over kwaliteit, zowel in de relatie met klanten als in het gesprek met zorgaanbieders. 4. Focus op preventie én eigen regie: van zorg naar gezondheid. 5. Partnerschap en meerjarenafspraken met aanbieders (inclusief contractinnovatie).

Hoofdstuk 4: Strategische doelstellingen voor zorginkoop 2014-2016

In ‘Klein is het nieuwe groot’ zijn de speerpunten voor de zorginkoop vertaald in de volgende vijf strategische doelen: 1. Toekomstbestendige zorg: Om de zorg in de provincie ook in de toekomst goed en betaalbaar te houden, zetten we in op een herinrichting van het Friese zorglandschap. Vanuit de regioaanpak van De Friesland Zorgverzekeraar zien we veel kansen om mensen via een wijk- of buurtgerichte ketenaanpak (van de diverse vormen van preventie tot cure en care) naar hun eigen behoeften te ondersteunen. Ondersteuning van zelfmanagement is daarbij een belangrijk aandachtspunt. 2. Kwaliteit en transparantie: In onze zorginkoop leggen we de focus op kwaliteit: de juiste behandeling op de juiste plaats, op het juiste moment, door de juiste hulpverlener en bij de juiste patiënt. Kwaliteit kan alleen gerealiseerd worden als we de klantvraag in beeld hebben en we via monitoring en registratie betekenisvolle klantinformatie transparant weten te maken. We zijn ervan overtuigd dat een focus op kwaliteit tot (relatief) lagere kosten leidt. 3. Preventie: De Friesland Zorgverzekeraar hecht veel waarde aan gezondheidsbevordering, met een focus op bewegen, voeding en natuur. Onder de noemer preventie verbinden we deze drie elementen met elkaar. Preventie krijgt nadrukkelijk een plaats in onze wijkgerichte aanpak, waarbij we ook de verbinding zoeken met de sociale en medische eerste lijn in wijk of buurt. We gaan van ‘Ziekte en

4

Zorg’ via ‘Gezondheid en Gedrag’ naar ‘Functioneren en Participeren’. 4. MVO: Het MVO-beleid van De Friesland Zorgverzekeraar richt zich op twee ankerpunten: de herinrichting van het zorglandschap en kwaliteit van leven. Samen werken aan toekomstbestendige zorg vergt ook duurzaamheid in de relaties. Vandaar dat we ook de mogelijkheden van meerjarencontracten onderzoeken. 5. Langdurige Zorg: De huidige AWBZ wordt per 1 januari 2015 vervangen door de “Versmalde AWBZ’’ (WLZ) en een aanspraak wijkverpleegkundige zorg in de Zvw. De Friesland Zorgverzekeraar opteert voor integrale zorg die dwars door de scheidslijnen van “versmalde AWBZ’’ (WLZ), Zvw en Wmo heenloopt. Kwaliteit van leven is gebaat met een samenspel van participatie, samenhangende zorg, ondersteuning, aanvullende voorzieningen, zelfredzaamheid en een zinvolle dagbesteding. Dit geldt voor zowel ouderenzorg als gehandicaptenzorg.

Hoofdstuk 5: Innovatie

Betaalbare en toegankelijke zorg vraagt om nieuwe zorgconcepten. De Friesland Zorgverzekeraar levert haar bijdrage door nieuwe zorgvormen te ondersteunen, te participeren in zorginnovatie en door afspraken met aanbieders op vernieuwende wijze vast te leggen. We zetten daarbij in op contractinnovatie, waarin samenwerkende zorgaanbieders meer verantwoordelijkheid krijgen – en een betere beloning – voor de uitkomsten van de geleverde zorg. Door afspraken te maken over het realiseren van ‘meer gezondheid per zorg-euro’, komen we tot betere zorgresultaten, een betere klantervaring en verminderen we de stijging van zorgkosten per verzekerde.

Hoofdstuk 6: Meerjarenperspectief per sector

In dit hoofdstuk komen de lijnen samen in de speerpunten voor de zorginkoop voor de periode 20142016. We vertalen de vijf strategische doelstellingen voor de zorginkoop uit hoofdstuk 4 naar de verschillende sectoren: medisch-specialistische zorg; eerste lijn, anderhalvelijnszorg, huisartsenzorg; geestelijke gezondheidszorg en de zogeheten ‘overige zorg’: paramedische zorg, farmaceutische zorg, hulpmiddelenzorg en vervoer, mondzorg en geboortezorg. In bijlage 1 gaan we beknopt in op de samenwerking met Achmea Zorg & Gezondheid. De Friesland Zorgverzekeraar koopt de zorg voor haar klanten zelfstandig in. Alleen geestelijke gezondheidszorg en medisch-specialistische zorg kopen we gezamenlijk in met Achmea. Bijlage 2 bevat de ontwikkelagenda voor 2014-2016. Bijlage 3 beschrijft wat de ontwikkelingen vragen van de organisatie van De Friesland Zorgverzekeraar. Bijlage 4 geeft de eisen van de NZa aan en geeft een toelichting op het Zorginstituut Nederland. Tot slot De zorginkoop 2014-2016 draagt bij aan het realiseren van de doelen uit ‘Klein is het nieuwe groot’. Met een toekomstgerichte aanpak wil De Friesland Zorgverzekeraar een landelijk voorbeeld zijn voor de rol die zorgverzekeraars kunnen spelen bij het betaalbaar en toegankelijk houden van kwalitatief goede zorg.

5

1. Inleiding

1. Inleiding Voor u ligt ‘Dichter bij de klant’, het strategisch zorginkoopbeleid van De Friesland Zorgverzekeraar voor de jaren 2014-2016. Het is gemaakt met het strategisch plan ‘Klein is het nieuwe groot’ als basis en inspiratie. Met de hier gepresenteerde plannen en keuzes geeft De Friesland Zorgverzekeraar richting aan haar zorginkoop voor de komende jaren. De volgende elementen zijn hierbij de belangrijkste richtsnoer geweest.

Kwaliteit voorop

In de periode 2014-2016 willen we op twee gebieden het verschil maken: kwaliteit van leven en de herinrichting van een toekomstbestendig zorglandschap (met kwaliteit als fundament). Vanuit haar historisch gegroeide positie in de regio – geworteld in de relevante netwerken – kan én wil De Friesland Zorgverzekeraar een onderscheidende rol spelen in het bevorderen van vitaliteit van de regio en haar inwoners.

De klant als partner

De Friesland Zorgverzekeraar gaat uit van de behoefte van haar klanten. Zij helpen ons, in co-creatie, de kwaliteit verder te verbeteren. Zij ervaren de geleverde zorg en kunnen vanuit dat perspectief aangeven waar het goed gaat of het beter kan. Dit vraagt om verdergaande samenwerking en afstemming tussen zorgprofessionals en organisaties, zodat de patiënt zich veilig en goed geholpen voelt, of hij nu bij de huisarts, de (wijk)verpleegkundige of de specialist komt. Door persoonlijke en vertrouwde service hebben we intensief contact met onze verzekerden.

De regio als ankerpunt

De Friesland Zorgverzekeraar zoekt steeds naar intensieve, wederkerige en betrokken samenwerking met uiteenlopende partijen in de regio, niet in de laatste plaats met de zorgaanbieders. Onze binding met de regio maakt het mogelijk om op alle niveaus te participeren in de relevante netwerken. Bij de vormgeving van het regionale zorglandschap is de regionale verbondenheid van ons bedrijf cruciaal. Tevens geldt uiteraard dat wij buiten onze regio over het algemeen dezelfde uitgangspunten hanteren.

7

2. Ontwikkelingen en trends

2. Ontwikkelingen en trends Onze omgeving verandert

De afgelopen jaren is er veel veranderd in de wereld waarin we als zorgverzekeraar opereren. Denk alleen al aan de nog altijd stijgende levensverwachting, de vergrijzing én ontgroening en een toename van het aantal mensen met (meerdere) chronische aandoeningen. Maar ook nieuwe wetgeving en ingrijpende aanpassingen van bestaande regelingen (zie ook paragraaf 4.5 over de langdurige zorg) beïnvloeden de vormgeving van de zorg, vooral in het lokale domein. De beleidsmatige veranderingen – van maatschappelijke ondersteuning en langdurige zorg tot bijvoorbeeld de transitie van de jeugdzorg naar de gemeenten – sluiten aan bij een ontwikkeling in de samenleving: we gaan naar ontzorging en naar een grotere nadruk op eigen regie en het zelf nemen van verantwoordelijkheid voor gezondheid en zorg. Al deze veranderingen leiden tot de noodzaak om de zorg anders in te richten. Actuele ontwikkelingen vragen dus om nieuwe accenten en aangescherpte keuzes, ook in de uitvoering van onze rol als zorgverzekeraar. We moeten met elkaar nadenken over nieuwe vormen van ketensamenwerking, over de domeinen zorg, welzijn en wonen heen. Daarnaast zien we een toenemend belang van preventie, voor alle leeftijdsgroepen. De veranderende vraag gaat gepaard met een kostenstijging. Om de zorg ook voor onze (klein)kinderen betaalbaar te houden is herinrichting naar effectievere, efficiëntere en goedkopere zorgvormen noodzakelijk. Het ziekenhuis is een relatief dure setting om relatief eenvoudige zorg te verlenen. Daarover zijn onze klanten, de professionals en De Friesland Zorgverzekeraar het eens. Een aantal aandoeningen kan goed (en soms beter) door de huisarts of in een anderhalvelijnscentrum behandeld worden. Als het nodig is kan vanzelfsprekend de medisch specialist geconsulteerd worden.

Nieuwe gegevens over gezondheid en toekomstige zorgvraag

Sinds het verschijnen van ‘Klein is het nieuwe groot’ zijn nieuwe gegevens1 beschikbaar gekomen vanuit de zogeheten Broedplaatsen, regio’s waarin onderzoekers van TNO door koppeling van beschikbare regionale en lokale databestanden een indicatie geven van de regionale zorgvraag in 2030. Het huidige aanbod in de zorg en de competenties van professionals die de zorg leveren, zijn volgens de TNO-onderzoekers nog onvoldoende gebaseerd op regionale vraagprognoses. Als eerste Broedplaats is de provincie Friesland gestart. De gegevens uit de Broedplaats hebben ons kwalitatief en kwantitatief inzicht gegeven in de verwachte zorgvraag van de toekomst. Eerder hadden we dit beeld niet volledig. Het Broedplaats-traject biedt essentiële informatie voor het anticiperen op een toekomstbestendige gezondheidszorg in de provincie. Het stelt ons in staat de duurzame inrichting vorm te geven vanuit de zorgvraag die zal ontstaan. De regionale vraagprognoses vormen zo een uitgangspunt om samen met de betrokkenen en belanghebbenden in de regio vast te stellen wat er straks nodig is aan zorg, wie dat gaan doen, en waar. Mede op basis van de gegevens uit de Broedplaats, zien wij zien een aantal grote maatschappelijke uitdagingen op het terrein van gezondheid en zorg: • Hoe werken overheden, instituties en bedrijven samen met bewoners van dorpen, buurten en wijken aan vitaliteit en gezondheid en aan het verbeteren van de kwaliteit van leven? • Hoe komen we tot een duurzame herinrichting van het zorglandschap op basis van de zorgvraag en bouwen we zo gezamenlijk aan een vitale samenleving met de menselijke maat als leidraad? • Hoe realiseren we zinvolle innovatie in de gezondheidssector, die de kwaliteit van zorg en leven echt verbetert? • Op welke manier garanderen we zinnige zorg voor een goede prijs? • Wat doen we om de solidariteit overeind te houden? Het strategische zorginkoopbeleid is een van de instrumenten om bij te dragen aan het gezamenlijke antwoord op de uitdagingen waar onze provincie voor staat. Het is een onmisbaar middel om tot een toekomstbestendige zorg te komen. 1 Chorus, A.M.J., et al. (2014). Indicatie van de zorgvraag in 2030: prognoses van functioneren en chronische aandoeningen. Friesland. TNO.

9

Belangrijkste ontwikkelingen tussen 2012 en 2030 • De Friese bevolking jonger dan 65 jaar daalt van 532.000 naar 479.000 (afname van 10 procent). • Het aantal ouderen groeit stevig van 115.000 naar 171.000 (toename van 49 procent). • Vanaf 2020 is in Noord-Nederland het aantal 65-plussers groter dan het aantal mensen jonger dan 20 jaar. Ten opzichte van 2012 is de schatting dat het aantal 75-plussers in Friesland met 75 procent zal toenemen (van bijna 50.000 naar 87.000 personen). • Toename aantal Friezen met chronische aandoeningen en multimorbiditeit: in Friesland hebben straks meer dan 300.000 mensen één of meer chronische aandoeningen. Tot 2030 stijgt het aantal Friezen met multimorbiditeit met 21 procent van circa 155.000 naar bijna 188.000. • Meest voorkomende chronische aandoeningen bij jongeren: allergieën, hoofdpijn en astma. • Meest voorkomende chronische aandoeningen bij volwassenen: aandoeningen van bewegingsapparaat, COPD/astma, incontinentie en diabetes mellitus. • Belangrijkste stijgers bij volwassenen: diabetes, kanker, dementie, CVA en hartinfarcten. • Verschuiving in samenstelling van de bevolking wat betreft psychosociale problematiek: het aantal Friezen met psychosociale problematiek jonger dan 65 jaar neemt af, maar de groep ouder dan 65 jaar neemt juist toe. • Toename aantal ouderen met functioneringsproblematiek: in 2030 wonen in Friesland 71.000 mensen met functioneringsproblemen, met name mobiliteitsproblemen. Deze stijging zien we overigens ook in de leeftijdsgroepen 20-64 jaar. • Afname van het aantal Friezen met een verstandelijke beperking geïndiceerd voor AWBZ-zorg (mogelijk vanaf 1 januari 2015): ongeveer de helft van de Friezen met een verstandelijke beperking heeft de indicatie ‘intramuraal’. Bron: Factsheet Indicatie zorgvraag Friesland 2030, TNO 2014.

Gevolgen voor de arbeidsmarkt

De veranderende demografie heeft ook gevolgen voor het aantal mensen dat beschikbaar is voor de arbeidsmarkt. Het aantal 20- tot 65-jarigen krimpt in de periode 2012-2025, de stedelijke gebieden uitgezonderd. We zien nu al op bepaalde terreinen problemen ontstaan, bijvoorbeeld rond het huisartsenbestand in Friesland. Een derde deel van de Friese huisartsen – relatief vaak apotheekhoudende solopraktijken– zal binnen afzienbare termijn met pensioen gaan. De aankomende generatie huisartsen bestaat vooral uit vrouwen, en die geven de voorkeur aan het werken in een (grotere) huisartsengroep, niet een (apotheekhoudende) solopraktijk. De transities in de zorg zullen intussen tot (nog moeilijk te voorspellen) problemen leiden, als zorgorganisaties mogelijk mensen moeten ontslaan als gevolg van de extramuralisering, verschuivingen binnen de dienstverlening vanuit de Wmo (met name in de huishoudelijke hulp) en beleidsbewegingen rond sectoren als de jeugdzorg.

Veranderende behoeften van klanten

Mensen willen graag zo veel mogelijk de regie over hun eigen leven blijven voeren en zo lang mogelijk zelfstandig blijven functioneren. Langer zelfstandig kunnen blijven wonen vergt ondersteuning thuis, of initiatieven die het leven van bijvoorbeeld chronisch zieken kwalitatief goed en draaglijk maken. Daaraan kunnen en willen wij een bijdrage leveren. Ook zien we een rol in het faciliteren van mogelijkheden om regie te houden op het eigen leven, zodat iedereen die dat wil zo lang mogelijk zelfstandig thuis kan blijven wonen. De Friesland Zorgverzekeraar wil haar klanten daarbij optimaal helpen kiezen en ondersteunen. Dit draagt niet alleen bij aan hogere klanttevredenheid, maar ook aan verantwoord gebruik en betaalbaarheid van zorg. Vanuit haar ambities werkt De Friesland Zorgverzekeraar aan het streven een klantgedreven, extern georiënteerde organisatie te zijn, waarin wij werken vanuit de kernwaarden (Hartstocht, Ambitie,

10

Nuchter en Samen) van het bedrijf werken aan betere en betaalbare zorg, aan betere, onderscheidende producten en aan een uitstekende service naar de klant. In onze relatie met de zorgaanbieders vormt dit uitgangspunt dan ook een belangrijke waarde. We opereren vanuit een (flexibel) klantsegmentatiemodel dat gebaseerd is op ervarings- en belevingswerelden van klanten. Dat leidt tot specifieke maatwerkproducten voor diverse klantgroepen.

Klanten van De Friesland Zorgverzekeraar…

...vinden goede zorg belangrijk, maar vragen zich af hoe je kwaliteit eigenlijk meet. ...hebben behoefte aan transparante informatie over kwaliteit, op basis van data die de zorgverzekeraar in huis heeft. ...willen erop kunnen vertrouwen dat de verzekeraar niet voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. ...vinden concentratie van specialistische zorg een goed idee, als je dichtbij maar uitstekende basiszorg kunt krijgen. ...zijn voorstander van preventie, zo lang het maar geen betutteling is. ...ergeren zich aan verspilling, onnodige bureaucratie en verkeerde declaraties. ...en willen graag zelf bijdragen aan het betaalbaar houden van de zorg. Bron: ‘Praat mee over de zorg!’ Verslag van een reeks gespreksavonden in de provincie Friesland, juli 2013.

Maatschappelijke trends

Naast de genoemde ontwikkelingen zijn er ook belangrijke maatschappelijke trends waar we mee te maken hebben. Deze vatten we samen met de vijf i’s: • Individualisering: Mensen willen meer dan ooit hun eigen leven leiden, onafhankelijk zijn en de eigen unieke identiteit uitdragen. We zien klanten steeds meer kiezen voor individuele routes. • Informalisering: We zien een veranderende houding tussen patiënt en arts. Patiënten worden kritischer en transformeren van een passieve patiënt tot een mondige zorgconsument. • Informatisering: Informatie speelt een steeds dominantere rol in onze maatschappij. In de zorg vertaalt zich dit in het op afstand diagnosticeren en behandelen. Tevens neemt de kennis over ziekte en behandeling toe bij de klant. • Intensivering: We zien de opkomst van een sterke belevenisgerichte cultuur. In de zorg wordt het vanuit oogpunt van doelmatigheid en servicekwaliteit belangrijker dat de verschillende zorgaanbieders intensief met elkaar samenwerken. • Internationalisering: We zien een proces van schaalvergroting en een sterkere oriëntatie op het buitenland. Nieuwe technieken komen ook sneller beschikbaar voor de Nederlandse markt.

Betekenis van de ontwikkelingen en trends

Voor maatschappelijk georiënteerde organisaties – zoals zorgverzekeraars – is het belangrijk zich rekenschap te geven van de betekenis van de grote trends en ontwikkelingen. Het gaat nadrukkelijk om veel meer dan slim de eindjes aan elkaar knopen. Duurzame oplossingen komen niet tot stand via het kasboek, maar vooral door de basis onder de samenleving te verstevigen. En zoiets is weer niet een kwestie van social engineering, maar van het samen – dus ook met klanten, patiënten en bijvoorbeeld wijkbewoners – werken aan passende oplossingen. We realiseren ons daarbij het volgende: wat we nu nog doen is straks voor een deel niet meer nodig, en dat wat straks nodig is doen we nog niet.

11

3. Speerpunten voor de zorginkoop 2014-2016

3. Speerpunten voor de zorginkoop 2014-2016 Onze visie op zorg

Voor de uitwerking van onze zorginkoop is de missie van De Friesland Zorgverzekeraar een belangrijke leidraad: ‘De Friesland Zorgverzekeraar maakt haar ambitie waar om samen met de klant goede zorg en kwaliteit van leven nu en in de toekomst te garanderen. Daarbij zien wij zorgaanbieders als partners.’ De Friesland Zorgverzekeraar wil op twee gebieden een onderscheidende positie innemen: kwaliteit van leven (inclusief gezondheid, preventie en leefbaarheid) en de herinrichting van het zorglandschap. Ons ambitieniveau is hoog: samen met onze stakeholders in Friesland – waaronder de zorgaanbieders – willen we de zorgsector in Friesland op het gebied van kwaliteit en betaalbaarheid tot een van de best presterende in Nederland maken, met als doel het bevorderen van de vitaliteit van de Friese samenleving. Kort gezegd is het motto daarbij: zorg dichtbij waar het kan, concentreren waar het moet, en vooral ook: meer aandacht voor preventie en de eigen regie van de klant. De analyse van ontwikkelingen en trends, gekoppeld aan onze visie op zorg, leidt tot vijf speerpunten voor de zorginkoop in de periode 2014-2016. De meer specifieke keuzes achter deze speerpunten worden verderop in dit document in detail uitgewerkt voor de verschillende deelterreinen van de zorginkoop. A. Een herinrichting van het Friese zorglandschap Als wij tijdig een antwoord willen formuleren op de veranderende behoeften van klanten/de inwoners van Friesland en op demografische en epidemiologische ontwikkelingen, moeten we stappen zetten in de herinrichting van het Friese zorglandschap. Deze noodzaak wordt onderstreept door (landelijke) eisen op het terrein van kwaliteit en doelmatigheid. Logische samenwerking en samenhang in netwerken zijn daarbij uitgangspunt. Er zijn in zorgnetwerken drie niveaus te onderscheiden: lokaal, regionaal en provinciaal. • Het lokale niveau: basiszorg Mensen beleven kwaliteit van leven in eerste instantie in de lokale verbanden waarin zij leven: hun wijk, buurt of dorp. Dat past goed bij de actuele ontwikkeling waarin de gemeenten een grote rol krijgen in het bevorderen van zelfredzaamheid, participatie en zelfstandigheid van burgers. Preventie, vroegsignalering van gezondheidsrisico’s en screening zijn in onze visie de kerntaken van de zogeheten sociale en medische eerste lijn in wijk of buurt. De medische eerste lijn sluit aan op de sociale eerste lijn, primair met wijkverpleging en sociaal werkers. De Friesland Zorgverzekeraar koopt de wijkverpleging in, zodat zij samen kan werken met de sociale wijkteams en de huisartsen (de zogeheten niet-toewijsbare wijkverpleegkundige zorg/S1, zie ook paragraaf 4.5.2). • Het regionale niveau: algemeen medisch-specialistische zorg Zorgnetwerken wortelen in de wijk of buurt en eindigen in de tweede lijn. De algemeen medisch-specialistische zorg kan in Friesland uitstekend in zes regio’s met gemiddeld honderdduizend inwoners worden georganiseerd. Concreet gaat het hier om medisch-specialistische basiszorg en basisspoedzorg. Deze zorg wordt aangeboden in bestaande ziekenhuislocaties en in (nieuw op te zetten) anderhalvelijnscentra. Die vervullen een belangrijke rol bij de substitutie van zorg uit het ziekenhuis, en wel bij chronische zorg, kleine verrichtingen en de voor- en na zorg bij chirurgische verrichtingen. De centra fungeren als aanspreekpunt voor gemeenten en de tweede lijn in de regio. • Het provinciale niveau: complexe specialistische zorg Alle zorgvoorzieningen die relatief kostbaar zijn, waarvoor kwaliteitsnormen gelden of die complex van aard zijn, kunnen het beste worden geconcentreerd of op de schaal van de provincie georganiseerd.

13

B. De klant als partner in strategie en zorginkoop In het verlengde van het voorgaande, ziet De Friesland Zorgverzekeraar de klant nadrukkelijk als partner in de zorginkoop. Co-creatie met klanten – het samen met de klant ontwikkelen van nieuwe producten en diensten – is onmisbaar voor een betere match tussen vraag of behoefte en aanbod. We willen de creativiteit en kennis van klanten gericht bundelen, zodat zij hun rol in het innovatieproces maximaal kunnen vervullen.

‘Voor veel mensen is de zorg een black box. Zij hebben behoefte aan goede en begrijpelijke informatie over kwaliteit. Laten we kiezen voor hooguit een stuk of zeven kwaliteitsindicatoren als basis voor het gesprek met de patiënt. Dat gesprek gaat vooral over kwaliteit van leven. En over een bewuste keuze voor de behandeling die daar het beste aan bijdraagt.’

C. Transparantie over kwaliteit Transparantie over de kwaliteit van zorg is enerWilna Wind, zijds belangrijk om klanten te ondersteunen bij het directeur patiëntenfederatie NPCF maken van goede keuzes, anderzijds om het gesprek met de professionals aan te gaan. Daarvoor moeten we de beschikbare data op een slimme manier en vanuit de verschillende perspectieven van de patiënt, de specialist en de eerste lijn (bijvoorbeeld de huisarts) zien te ontsluiten. Door kwantitatieve gegevens over zorg, zorggebruik en kwaliteit te koppelen aan meer kwalitatieve data die we uit onze intensieve relaties met klanten kunnen halen, ontstaat uiteindelijk het meest genuanceerde beeld van wat goede zorg is. Ook krijgen we zo in beeld waar verdere verbetering mogelijk is. D. Focus op preventie én eigen regie: van zorg naar gezondheid De Friesland Zorgverzekeraar wil een betekenisvolle rol spelen in de bevordering van de kwaliteit van leven van haar klanten. Daarbij hoort een sterke focus op preventie en eigen regie. Dit betekent dat wij inzetten op: • Het voorkomen van ziekte en vermijdbare zorgafhankelijkheid. • Het optimaal behandelen van aandoeningen en voorkomen dat er complicaties optreden. • Het maximaal faciliteren van mensen om zelfredzaam te blijven.

14

Voor De Friesland Zorgverzekeraar bestrijkt preventie een veel breder terrein dan alleen een gezonde leefstijl. Dat wordt duidelijk als we het voorstel voor een nieuwe WHO-definitie van gezondheid erbij nemen, dat in 2011 in het British Medical Journal is gepubliceerd2: ‘Gezondheid is het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.’ In deze definitie kunnen mensen gezond zijn terwijl ze een ziekte hebben. Voor ons is dat een wezenlijk punt, nu steeds meer mensen chronische aandoeningen hebben, of bijvoorbeeld kampen met psychische problemen. Deze bredere kijk op gezondheid sluit goed aan bij onze inzet op kwaliteit van leven als een van de ankerpunten voor ons beleid. E. Op weg naar partnerschap en nieuwe contractvormen In de gezamenlijke beweging om duurzame toegankelijkheid van de zorg in Friesland te waarborgen, is het belangrijk om zorgvuldig met de belangen van onze partners om te gaan. De Friesland Zorgverzekeraar wil samen met zorgaanbieders werken aan een proces van continue, transparante kwaliteitsverbetering met als doel toekomstbestendige zorg te realiseren met de beste uitkomsten voor de klant. Wij zien verschillende veelbelovende initiatieven in de regio, die een visie voor de toekomst hebben ontwikkeld. Wij zijn in gesprek over de mogelijkheden om tot een gezamenlijk beeld te komen en realiseren ons dat tijd en investeringen nodig zijn om de herinrichting met elkaar te realiseren. Vanuit dat besef werken wij aan innovatie van contracten, waardoor bijvoorbeeld ketenzorg integraal betaald kan worden en shared savings mogelijk worden. Daarbij is de vorm van een meerjarencontract behulpzaam. Tevens zetten wij in op partnerschap met de gemeenten. In de stuurgroep Sociale en medische eerste lijn en binnen zorginkoop werken we bijvoorbeeld aan de afstemming van de nieuwe taken van gemeenten op zowel de nieuwe (de niet-toewijsbare wijkverpleegkundige zorg/S1 en wijkverpleging) als bestaande taken van De Friesland Zorgverzekeraar.

2

10 BMJ 2011;343:d4163, 26 juli 2011.

15

4. Strategische doelstellingen voor de zorginkoop 2014-2016

4. Strategische doelstellingen voor de zorginkoop 2014-2016 Duurzame zorg3 die nu en in de toekomst beschikbaar, betaalbaar en van goede kwaliteit is, dat is de inzet van De Friesland Zorgverzekeraar. Onze uitgangspunten zijn eerder al vastgelegd in ‘De klant als kompas’, het strategisch zorginkoopbeleid van De Friesland Zorgverzekeraar voor de jaren 2010-2013. De daarin uitgewerkte uitgangspunten voor de zorginkoop zijn nog altijd actueel. We nemen ze daarom ook mee in het nu voorliggende stuk over de periode 2014-2016: • Het realiseren van een zo groot mogelijke ervaren gezondheid voor onze klanten, door een focus op kwaliteit van leven, preventie en de inkoop van uitstekende zorg. • Het borgen van duurzame relaties met onze klanten en werven van eventuele nieuwe klantengroepen. • Het bestendigen van onze gezonde financiële positie, door het inkopen van doelmatige zorg tegen een eerlijke prijs; zo kunnen we bijdragen aan het betaalbaar houden van de zorg. • Het streven naar duurzame relaties met zorgaanbieders. In ‘Klein is het nieuwe groot’ zijn de speerpunten voor de zorginkoop vertaald in de volgende vijf strategische doelen: 1. Toekomstbestendige zorg • De toekomst van de zorg is gewaarborgd door een herschikking van het regionale zorglandschap. • De totale gemiddelde zorgkosten per verzekerde dalen trendmatig tot onder het landelijk gemiddelde. 2. Kwaliteit en transparantie • De kwaliteit van ingekochte zorg ligt meetbaar boven het landelijk gemiddelde. • De kwaliteit van zorgaanbod is transparant gemaakt op beschikbare indicatoren. 3. Preventie • Er is een integraal preventiebeleid voor zieke én gezonde klanten. 4. MVO • Uitgaande van een integraal MVO-beleid contracteert De Friesland Zorgverzekeraar conform de uitgangspunten van het vigerende zorginkoopbeleid. 5. Langdurige zorg • De Friesland Zorgverzekeraar speelt in op toekomstige ontwikkelingen in de langdurige zorg door zich te onderscheiden op regionaal niveau. Daarbij kijken we over de grenzen van de zorg heen en realiseren we een integrale samenwerking tussen de relevante partijen. In de volgende paragrafen werken wij bovenstaande strategische doelen verder uit. In bijlage 2 geven we bovendien een doorkijk naar 2014-2016.

3 Hiermee bedoelen de houdbaarheid van de gezondheidszorg in financiële zin: hoe houden we de zorg in de toekomst betaalbaar? Hoe haal je meer zorg uit een euro? En hoe zorg je ervoor dat er ook voldoende mensen zijn om die zorg uit te voeren? Bron: www.christofoor.nl/boek/9789060386699/duurzame-gezondheidszorg.

17

4.1 Toekomstbestendige zorg 4.1.1 Inleiding Toekomstbestendige zorg met nieuwe zorgconcepten Vanuit de regioaanpak van De Friesland Zorgverzekeraar zien we veel kansen om mensen via een wijkof buurtgerichte ketenaanpak (van de diverse vormen van preventie tot cure en care) naar hun eigen behoeften te ondersteunen, samen met onze partners. Voor De Friesland Zorgverzekeraar is dit tevens een cruciaal onderdeel van een gedegen voorbereiding op de komende veranderingen rond de langdurige zorg. Bij het streven naar de verbetering van de kwaliteit van leven richt De Friesland Zorgverzekeraar zich op enkele specifiek te onderscheiden groepen mensen, die tevens onze klant zijn. Door deze focus te kiezen, wordt voor alle betrokkenen bij de zorg in Friesland het gedeelde belang duidelijk om te komen tot een herinrichting van het Friese zorglandschap. Om het concreet te maken, schetsen we hieronder per groep een scenario. Daarmee wordt duidelijk op welke manier wij denken dat we samen met onze partners in onze provincie het beste tegemoet kunnen komen aan de (toekomstige) wensen en behoeften van onze klanten.

4.1.1.1 Mensen met een acuut gezondheidsprobleem Als de huisarts geen passende hulp kan bieden, verwijst hij (al dan niet via de meldkamer) een patiënt met een acuut gezondheidsprobleem door naar het zogeheten spoedzorgplein in de regio. Daar kan de patiënt in elk geval worden gestabiliseerd. Alle zorgaanbieders die betrokken zijn bij spoedzorg (ook de apotheek en de tandarts) zijn op het spoedzorgplein te vinden. De spoedzorg is georganiseerd als een zorgnetwerk van huisarts, ambulance, huisartsenpost, spoedpost of spoedeisende hulp (SEH) waarin optimale afstemming en samenwerking plaatsvindt. De SEH zal in Friesland verschillende verschijningsvormen kennen. Van een spoedpost zoals deze in Dokkum is vormgegeven tot de regionale SEH zoals deze in het MCL zal worden ontwikkeld. Bereikbaarheidseisen en doelmatigheidseisen bepalen de uiteindelijke vormgeving. Zorgaanbieders beschikken over een actueel en volledig digitaal medisch dossier dat eigendom is van de patiënt. ICT-voorzieningen bieden de mogelijkheid om elkaar in Friesland 7x24 te consulteren. Omdat de spoedzorg provinciaal is georganiseerd, zijn de procedures op iedere locatie hetzelfde en zijn capaciteit, competentie en personeelsinzet overal en altijd in evenwicht met de vraag naar spoedzorg. Specifiek voor de ggz geldt het volgende: De Friesland Zorgverzekeraar is van mening dat crisiszorg voor alle ggz-instellingen in Friesland eenduidig geregeld moet zijn. Samenwerking tussen instellingen is hierbij noodzakelijk. Wij streven ernaar cliënten in een psychiatrische crisis zo snel en goed mogelijk te behandelen. Tijdens de behandeling van een (dreigende) crisissituatie moeten met de cliënt duidelijke afspraken gemaakt worden over medicatie, benadering en maatregelen in en met zijn/haar persoonlijke omgeving.

4.1.1.2 Mensen die electieve zorg nodig hebben Alle patiënten die niet-complexe planbare zorg nodig hebben en bij wie een operatie noodzakelijk is, worden zo veel mogelijk geholpen in de zogeheten themaziekenhuizen; centra waar de specialisten veel ervaring hebben met deze ingrepen. Zowel de zorg voorafgaande aan de ingreep als de nazorg wordt zo veel mogelijk gegeven op een locatie in de buurt van de patiënt, bijvoorbeeld in een anderhalvelijnscentrum of in het centrum voor algemeen medisch-specialistische zorg in zijn regio. De zoge-

18

noemde kleine electieve ingrepen zullen zo veel mogelijk in de huisartsenpraktijk óf in het anderhalvelijnscentrum worden aangeboden. Voor electieve zorg spreken we integrale tarieven per patiënt af, inclusief voorbereiding en nazorg (zie verder hoofdstuk 5).

4.1.1.3 Mensen met een chronisch gezondheidsprobleem Mensen met chronische gezondheidsproblemen kunnen beschikken over door zorggroepen aangeboden programma’s voor alle chronische aandoeningen waarvoor landelijke zorgstandaarden zijn ontwikkeld. De betreffende patiënten worden getraind in zelfmanagement, met e-health krijgen ze educatie over en invloed op hun ziektebeeld en praktijkverpleegkundigen geven leefstijladviezen. Medisch specialisten en eventuele ziekenhuisopnamen zijn integraal in iedere keten opgenomen. Ziekenhuizen behandelen geen chronische patiënten meer, tenzij de patiënt een crisis of exacerbatie doormaakt of een complex ziektebeeld heeft (onder meer vanwege complicaties). Om preventie te stimuleren en te belonen, werken we toe naar een jaarlijks geïndexeerd integraal tarief per verzekerde per jaar. Dit tarief geldt voor de gehele zorg voor de betreffende chronische aandoening.

4.1.1.4 Ouderen met een kwetsbare gezondheid In de ondersteuning die de gemeenten de groep kwetsbare ouderen biedt, zijn maatschappelijke activering, tegengaan van eenzaamheid en primaire preventie de sleutelwoorden. In nauwe samenwerking met de sociale wijkteams zijn de wijkverpleging en de relevante huisartspraktijken (door screening) bekend met de groep kwetsbare ouderen. Wanneer medische zorg nodig is die meer deskundigheid vraagt dan de wijkverpleegkundige kan en mag bieden, verwijst de wijkverpleging naar de huisarts. Patiënten in hun laatste levensfase bespreken standaard met de huisarts wat zij nog zinvol vinden om aan zorg te ontvangen. De wensen worden vastgelegd in een Advance Care Planning (ACP). Dit plan bevat onder andere mogelijke vervolgstappen in zorg – wel of geen reanimatie, wel of geen ziekenhuisopname – maar ook alle relevante contactgegevens voor (spoed)situaties. Alle zorgaanbieders gebruiken in hun regio het ‘Friese zorgpad kwetsbare ouderen’. Dit zorgpad beschrijft de zorgverlening waar de kwetsbare oudere op mag rekenen wanneer hij of zij door functionele beperkingen of vanwege zijn aandoening tijdelijk of blijvend niet thuis kan wonen. De kwetsbare ouderen en hun mantelzorgers of verwanten zijn zo verzekerd van goede én goed georganiseerde zorgverlening, in alle schakels tussen zorg in de wijk en specialistische zorg. Om de vele vormen van zorg optimaal te kunnen laten samenwerken zonder schotten, wordt het mogelijk om de gehele bekostiging voor deze kwetsbare ouderen uit de verschillende financieringsvormen te bundelen.

4.1.1.5 Mensen die geboortezorg nodig hebben De geboortezorg is in Friesland als ketenzorg georganiseerd, verdeeld over vier regio’s. In de keten werken kraamzorg, verloskunde, gynaecoloog en kinderarts met elkaar samen. Thuis of dichtbij huis worden de medische risico’s van de zwangere tijdig geëvalueerd. De geboortezorgketen begint in de thuissituatie en eindigt in een centrum voor algemeen medisch-specialistische zorg. In de praktijk zal niet iedere zwangere vrouw gebruik maken van iedere schakel in deze keten. Indien een vrouw, vanwege de risico’s voor moeder of kind, voor de laatste schakel in de keten is geïndiceerd, kan zij kiezen uit maximaal vier centra binnen de provincie Friesland, waar de bevalling kan plaatsvinden. Rond vier Friese ziekenhuizen, te weten MCL, Tjongerschans, Antonius en Nij Smellinghe, zijn deze ketens georganiseerd en wel in zelfstandige rechtspersonen en gefinancierd met een integraal tarief.

4.1.1.6 Mensen die oncologische zorg nodig hebben Mensen die oncologische zorg nodig hebben krijgen te maken met verschillende medisch specialisten. Zij moeten nauw samenwerken in een proces dat meestal goed geprotocolleerd is. Voor ongeveer de helft van de patiënten is de keten kort, eindigend met palliatieve zorg. Beide groepen patiënten zijn straks verzekerd van een goede organisatie van de oncologische zorg in Friesland, doordat alle betrok-

19

ken medisch specialisten samenwerken in een Fries Oncologisch Ziekenhuis (FOZ) met zes locaties. De normen van de Stichting Oncologische Samenwerking (SONCOS) maken duidelijk dat de schaal van een perifeer ziekenhuis te klein wordt om een toekomstbestendige oncologische zorg op iedere locatie te bieden. Tumoren die vaak voorkomen, worden operatief behandeld op een beperkt aantal locaties. Patiënten met een weinig voorkomende tumor of een tumor waarbij de chirurgische ingreep complex is (bijvoorbeeld bij alvleesklier- of longkanker), krijgen hun behandeling in Leeuwarden of het UMCG. Iedere Friese patiënt zal de controle en nabehandeling in zijn eigen regio krijgen. Tevens vinden wij het van belang dat er een compleet en integraal zorgconcept wordt aangeboden, waarbij ook aandacht is voor welzijn, re-integratie, leefstijl et cetera.

4.1.1.7 Mensen die complexe zorg nodig hebben Voor de groep patiënten die complexe zorg nodig hebben, geldt het adagium dat kwaliteit boven bereikbaarheid gaat. Het MCL is in Friesland het topklinisch ziekenhuis waar al veel kostbare infrastructuur en kennis ten behoeve van complexe zorg aan hoogrisicopatiënten is geconcentreerd. Dat gebeurt in samenwerking met het UMCG.

4.1.2 ICT ondersteunt de herinrichting De herinrichting van het Friese zorglandschap vraagt om een adequate ICT-voorziening. Deze moet het mogelijk maken om medische informatie proactief te delen in het zorgproces, zowel tussen hulpverleners onderling als tussen hulpverlener en patiënt. Sinds kort wordt in Friesland aan de benodigde ICT-randvoorwaarden samengewerkt in het programma Friesland IT (FIT). Om een betere samenwerking tussen zorgaanbieders mogelijk te maken werkt dit programma enerzijds aan gestructureerde gegevensuitwisseling onderling (‘veilig delen’) en anderzijds aan de gegevensuitwisseling en communicatie tussen zorgaanbieder en patiënt (inclusief e-health). Voor de beoogde ICT-ontwikkeling zijn enkele uitgangspunten relevant. Allereerst moeten hulpverleners plaats- en tijdonafhankelijk kunnen werken en integrale toegang hebben tot informatie. Voor klanten geldt dat de ICT-ontwikkeling ondersteunend is aan zelfmanagement, preventie en communicatie met hulpverleners. Ook is inzage in de eigen medische gegevens cruciaal. Ten slotte dient een brede inzet van ICT bij te dragen aan de optimalisatie van het zorgproces. Dit alles vraagt om de volgende randvoorwaarden met betrekking tot ICT: • Er is een gemeenschappelijke ICT-architectuur. • De systemen zijn conform de internationaal geaccepteerde standaarden voor informatie-uitwisseling in de zorg. • Er zijn ketenbrede afspraken over het gestructureerd en gecodeerd vastleggen van medische informatie. • Privacy en patiëntveiligheidsaspecten zijn gewaarborgd door een Friesland-brede adequate autorisatie en authenticatie.

4.1.3 Zelfmanagement en e-health Zelfmanagement is nog steeds een onderbelicht item in de zorg. Zelfmanagement houdt in dat de klant zelf in actie komt en de regie op zijn of haar eigen leven houdt. Bij voorkeur in de eigen woonomgeving, zodat het bezoeken van ziekenhuis of huisarts niet steeds nodig is. In het kader van het bevorderen van kwaliteit van leven, maar ook vanuit het principe ‘van zorg naar gezondheid’, is het van belang om meer aandacht te hebben voor zelfmanagement. We kiezen in eerste instantie voor een focus op het versterken van de eigen kracht en de regie van mensen met een chronische aandoening (diabetes, COPD, CVRM) en de oudere patiënt. De inzet is het verminderen van het beroep op de zorg door deze groepen. Samen met hulpverleners en patiënten werken we aan een instrument dat toepasbaar is voor meerdere (chronische) aandoeningen en dat past bij de verschillende ICT-systemen die in het veld gehanteerd worden. Dat vergemakkelijkt de implementatie, maar is ook beter voor de patiënt, die daardoor niet met verschillende systemen voor zelfmanagement te maken krijgt.

20

De rol van de cliënt of patiënt In de Verzamelnotitie Cliënteninbreng ten behoeve van Friesland Voorop van Zorgbelang Fryslân staat dat mensen passende zorg willen. Concreet betekent dat zorg dichtbij als het kan, ver weg als het moet. Kwaliteit en effectiviteit van de zorg nemen voorts toe als mensen er zelf bij betrokken zijn: zelf onderdeel zijn van het zorgproces, zelf regie voeren, zelf goed geïnformeerde keuzes maken. Samenwerking tussen de verschillende onderdelen van het systeem is essentieel en goede (onderlinge) informatievoorziening een voorwaarde. Veiligheid is het grootste goed, maar een prettige beleving – met een minimale inbreuk op het ‘gewone’ leven – is ook belangrijk. Dus luister, neem mensen serieus en streef als zorgsysteem naar een minimale plek in hun leven, ondersteunend aan zelfmanagement en eigen regie.

De Friesland Zorgverzekeraar is betrokken bij verschillende zelfmanagement- en e-health-initiatieven, zowel landelijk als in de provincie. We zijn van mening dat meerdere pilottrajecten rondom zelfmanagement en e-health voor een goede versnelling richting regionale uitrol kunnen leiden. Er is echter wel coördinatie nodig om te zorgen dat er een duidelijke focus is en de initiatieven in samenhang worden uitgevoerd.

Stimuleren van zelfzorg De Friesland Zorgverzekeraar participeert in het initiatief Zelfzorg Ondersteund (ZO!), een landelijk initiatief van patiënten, zorgaanbieders en zorgverzekeraars om ondersteunde zelfzorg binnen drie jaar op grote schaal in Nederland te implementeren. Uitgangspunt is dat meer mensen meer uren zelfzorg realiseren en op die manier zowel de kwaliteit van leven verbeteren als de ziektelast verminderen. Zo kan zelfzorg bijdragen aan een doelmatige inzet van de professionele zorg. De ambitie van ZO! is dat in 2016 bij tenminste één chronische aandoening – te weten diabetes – voor een kwart van de patiënten sprake is van succesvolle ondersteunde zelfzorg. Daarnaast stimuleert De Friesland Zorgverzekeraar de ontwikkeling van zelfzorg door in de contracten met de zorggroepen in Friesland afspraken op te nemen over de jaarlijkse groei in het percentage chronische patiënten dat overstapt op een zelfzorg relatie met zijn hulpverlener.

Voorbeeldproject e-health My Digi Poli is de plek waar patiënten, die een behandeling in het ziekenhuis ondergaan, informatie krijgen over hun persoonlijke situatie, behandeling,en leefregels. Ook maakt My Digi Poli communicatie over en weer met de specialist/arts/verpleegkundige mogelijk. Het is het standaard platform waarin de beroepsverenigingen van de medisch specialisten onder andere geverifieerde 3D-animaties van behandelingen plaatsen. De specialist laat de eigen patiënt zien wat de operatie inhoudt, wie de behandeling doet en hoe deze er in het betreffende ziekenhuis uit ziet. Door de patiënt op maat en persoonlijk te bedienen, ontstaat transparantie, uitleg, meer zekerheid en meer zelfregie.

21

4.2 Kwaliteit en transparantie 4.2.1 Inleiding Onze klanten zien voor ons een belangrijke rol weggelegd bij het in kaart brengen van de uitkomsten van de kwaliteit van zorg en het stimuleren van verbetering. Feitelijk komt dit neer op het (op een begrijpelijke manier) transparant maken van het zorgaanbod. Hiermee levert De Friesland Zorgverzekeraar een bijdrage aan het inzicht in de kwaliteit voor haar klanten, en gaat zij het gesprek aan met de zorgaanbieders over de uitkomsten en het verbeterpotentieel. Dit doen we vanuit de overtuiging dat focus op kwaliteit en verbetering van kwaliteit tot (relatief) lagere kosten leidt. Bij kwaliteit gaat het om de juiste behandeling op de juiste plaats, op het juiste moment, door de juiste hulpverlener, met voor de klant transparante uitkomsten. Het hierin centraal stellen van de klant, bijvoorbeeld door ‘het samen beslissen’, leidt tot het voorkomen van overbodige zorg en het maken van de beste keuzes.

4.2.2 De klant als uitgangspunt Kwaliteit van leven Kwaliteit van leven is een samenvattende maat voor het welbevinden van de bevolking, in termen van lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren4. De Friesland Zorgverzekeraar wil – vanuit het perspectief van innovatie – in nauwe samenwerking met klant en veldpartijen onderzoeken op basis van welke dimensies kwaliteit van leven kan worden getoetst (als uitkomstmaat) en wat beïnvloedende factoren zijn, gerelateerd aan het gebruik van zorg. Deze uitkomstmaat kunnen we vervolgens meenemen als zorginkoop- en keuze-informatie, om zo een bijdrage te leveren aan het verbeteren en transparant maken van de zorg. Samen beslissen De Friesland Zorgverzekeraar hecht waarde aan gezamenlijke besluitvorming, oftewel shared decision making. Het is een manier van werken waarbij de hulpverlener en patiënt of cliënt samen tot een beleid komen dat het beste bij de persoon in kwestie past. Iemand die met een beenbreuk op de spoedeisende hulp ligt, zal doorgaans niet veel opschieten met uitgebreid overleg over het te volgen beleid. Zo veel te kiezen valt er immers niet. Voor een vrouw met borstkanker die moet beslissen of ze een borstsparende operatie of een borstamputatie zal ondergaan, ligt dat anders. Vooral bij ingrijpende beslissingen waarbij meer opties bestaan, is het zaak de klant zo veel mogelijk te betrekken bij die beslissing.

De discussienota ‘Naar een patiëntvriendelijke zorgorganisatie’ van Zorgbelang Fryslân noemt samen beslissen als belangrijke randvoorwaarde voor goede zorgverlening. De Raad voor de Volksgezondheid & Zorg (RVZ) stelt in zijn rapport ‘De participerende patiënt’ dat samen beslissen de ervaren kwaliteit van zorg ten goede komt. Ook kan samen beslissen het risico op onder- en overbehandeling reduceren. Dat is niet alleen in het belang van het individu maar ook van de maatschappij (gezien de alsmaar stijgende zorgkosten). Patiëntenfederatie NPCF heeft onlangs resultaten gepubliceerd over de meldactie ‘Samen beslissen’ uit december 2013. Hieruit blijkt dat 70 procent van de patiënten altijd samen wil beslissen met de arts, maar dat in de praktijk 63 procent niet werd betrokken bij de besluitvorming.

Samen beslissen komt nog lang niet altijd goed van de grond. Dat heeft onder meer te maken met het kennisverschil in de arts-patiënt relatie, de organisatie van de zorgverlening, de financiering van de zorg en met juridische aspecten. In het bevorderen van ‘samen beslissen’ wil De Friesland Zorgverzekeraar een rol spelen op de volgende gebieden: 4 www.toolkitvtv.nl/inhoud/indicatoren-en-bronnen/gezondheidstoestand/gezondheidsgerelateerde-kwaliteit-van-leven/

22

• Ondersteuning bij het inrichten van keuzehulpen, zoals het ontwikkelen van kwaliteitskaarten voor de patiënt zodat deze de keuze tussen locaties beter kan afwegen. • Opnemen van het individueel zorgplan als voorwaarde bij zorginkoop, met name bij mensen met een chronische aandoening. • Het belonen van zorgprofessionals en -praktijken waar samen beslissen daadwerkelijk tot uiting komt en waar zelfmanagement gestimuleerd wordt (zie ook paragraaf 4.1.3). Klantvraag in beeld brengen De Friesland Zorgverzekeraar streeft er voortdurend naar dat de wensen van klanten en het klantperspectief vertaald worden naar de zorginkoop. We hechten er immers zeer veel waarde aan dat ons gecontracteerd zorgaanbod zo veel mogelijk aansluit bij de reële behoefte van de klant. Naast het hanteren van het klantsegmentatiemodel en inzet van klantenpanels, brengen we de klantvraag op verschillende manieren in beeld: • We gebruiken de landelijke CQ/PROMs/ROM (zie kader) op diverse aandoeningen, zoals rughernia, spataderen, oncologie et cetera. • De Friesland Zorgverzekeraar ziet de verzekerdenraad en Zorgbelang Fryslân als belangrijke gesprekspartners. Zij kunnen vanuit hun perspectief aangeven wat voor de klant belangrijk is en meer samenhang creëren tussen de verschillende data (kwaliteitsdata, kwaliteitskaarten, rapporten, praktijkvariatie, et cetera). • Met Zorgbelang Fryslân hebben wij een convenant afgesloten waarin we jaarlijks gezamenlijk activiteiten vaststellen. Het belangrijkste doel van deze samenwerking ligt in de borging van structurele betrokkenheid van klanten bij zorginkoop en kwaliteitsontwikkeling. • Structureel overleg met de cliëntenraden van de ziekenhuizen, langdurige zorg en de ggz maakt dat hun aanbevelingen rechtstreeks meegenomen kunnen worden in de zorginkoop.

Routine Outcome Monitoring (ROM) ROM is een methode om de resultaten van een behandeling vast te stellen door middel van het periodiek meten van de aard en ernst van de klachten van cliënten. De intentie tot samenwerking rond ROM komt ook tot uitdrukking in het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ 2013-2014, dat medio 2012 gesloten werd door het ministerie van VWS, vertegenwoordigers van instellingen en beroepsverenigingen, zorgverzekeraars, cliënten- en familieorganisaties.

Consumer Quality Index en PROMs Op een nog hoger niveau kan ROM voor zorgverzekeraars ook kwaliteitsinformatie bieden in combinatie met de Consumer Quality Index (CQ-index). Ook kunnen landelijke benchmarks worden uitgevoerd. De CQ-index brengt op gestandaardiseerde wijze de kwaliteit van zorg vanuit cliëntenperspectief in kaart. De vragenlijsten geven De Friesland Zorgverzekeraar inzicht in wat cliënten belangrijk vinden én wat hun ervaringen zijn met de zorg. Patient Reported Outcome Measures (PROMs) laten zien hoe de patiënt zijn/haar gezondheid en de impact van behandelingen en/of aanpassingen van leefstijl ervaart. PROMs zijn beknopte vragenlijsten voor patiënten die inzicht geven in de medische effectiviteit van de door een zorgaanbieder geleverde zorg. Daarnaast bestaan er de zogenoemde PREMs: Patient Reported Experience Measures.

23

4.2.3 Kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen Kwaliteitseisen Verzekerden moeten erop kunnen vertrouwen dat zorg die De Friesland Zorgverzekeraar inkoopt goed en veilig is. Om dit te kunnen borgen, hanteren we bij de zorginkoop kwaliteitseisen waaraan een zorgaanbieder moet voldoen. Deze kwaliteitseisen kunnen gezien worden als ondergrens voor de kwaliteit die de zorgaanbieder levert en die De Friesland Zorgverzekeraar wenst te contracteren. Deze ondergrens bestaat uit landelijke normen, maar kan ook bestaan uit normen met betrekking tot vermijdbare heropnames of onverklaarbare praktijkvariatie, of eisen op het gebied van bijvoorbeeld bereikbaarheid of doorlooptijden. De kwaliteitseisen kunnen betrekking hebben op de zorg voor specifieke patiëntengroepen of op de overall kwaliteit van de zorgaanbieder. De Friesland Zorgverzekeraar verdeelt de verschillende kwaliteitseisen in twee categorieën, te weten kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen. Daarbij richten we ons primair op het verbeteren en belonen van de verbeterde of hoge zorgkwaliteit. De kwaliteitseisen worden actief gemonitord en eventueel gesanctioneerd. Wij zullen in de zorgcontracten kwaliteitsparagrafen opnemen. Hierin leggen wij vast welke instrumenten we gebruiken om de kwaliteit inzichtelijk te maken, welke aanvullende gegevens van zorgaanbieders aangeleverd worden en maken wij afspraken over het verbeterpotentieel. We realiseren ons de administratieve lasten van zorgaanbieders op dit punt en zullen het volgende doen: • Investeringen die noodzakelijk zijn om de gegevens te kunnen aanleveren maken onderdeel uit van de kwaliteitsparagraaf. • We sluiten aan bij landelijke ontwikkelingen en zullen geen extra nieuwe registraties verlangen of uitvragen doen (we maken gebruik van bestaande, al dan niet openbare registraties). • We ontwikkelen in samenwerking met onze klanten en zorgaanbieders zogeheten kwaliteitskaarten (zie ook paragraaf 4.2.4).

Voorbeelden van kwaliteitseisen Enkele van de kwaliteitseisen waaraan door ons gecontracteerde zorgaanbieders moeten voldoen: • Zorgaanbieders voldoen aan de minimumnormen voor kwaliteit en veiligheid van het zorgaanbod zoals vastgesteld door de beroepsgroepen, zorgaanbiederskoepels en de Inspectie voor de Gezondheidszorg. • Zorgaanbieders voldoen aan het Veiligheidsmanagementsysteem. • De organisatie beschikt over een formeel vereiste toelating voor de levering van zorg en voldoet aantoonbaar aan alle voorwaarden daarvoor, tenzij dit op grond van de wet niet langer is vereist. • De organisatie verklaart te voldoen en zich te houden aan de wettelijke eisen. Het gaat met name om de AWBZ (vanaf 1 januari 2015 ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ)) en wijkverpleegkundige zorg (Zvw), Zvw, Wet toelating zorginstellingen, Beginselenwet, Mededingingswet, Kwaliteitswet zorginstellingen, Wet BIG, Wet cliëntenrechten zorg, Wet zorg en dwang (indien van toepassing), Wet bescherming persoonsgegevens, Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (indien van toepassing), Wet klachtrecht cliënten zorgsector, Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen, Wet normering topinkomens, Wet marktordening gezondheidszorg en de daaruit voortvloeiende beleidsregels. • De organisatie heeft aantoonbaar de Zorgbrede Governancecode ingevoerd. • De organisatie werkt systematisch aan het verbeteren van de kwaliteit en borgt dit door een werkend kwaliteitssysteem dat landelijk en/of internationaal erkend is en gepaard gaat met onafhankelijke toetsing (externe audit). In dit kwaliteitssysteem zijn de landelijke kwaliteitskaders voor de relevante sector(en) geïntegreerd. De instelling verantwoordt zich hierover in het Jaardocument Maatschappelijke Verantwoording. • De organisatie beschikt over een vastgestelde klachtenregeling conform de Wet klachtrecht cliënten zorgsector. • De zorgaanbieder verbindt zich om kwalitatief verantwoorde zorg te leveren aan verzekerden:

24

klantgericht, doeltreffend, en naar redelijkheid afgestemd op de behoefte van de klant. • De zorgaanbieder werkt met het – per sector – geldende landelijke kwaliteitskader, waarin klantgebonden en zorginhoudelijke indicatoren en de klantwaardering gemeten worden. • De zorgaanbieder voldoet aan landelijke afspraken zoals richtlijnen, kwaliteitseisen van wetenschappelijke verengingen, convenanten van landelijke partijen et cetera. • De zorgaanbieder maakt inzichtelijk hoe hij vorm geeft aan maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bij het voldoen aan kwaliteitseisen is het ook van belang dat de zorgaanbieder zich realiseert dat bijvoorbeeld het bezoek aan een instelling niet de enige zorg is die de klant gebruikt, maar dat deze vaak een keten doorloopt. Ook het voor- en natraject zijn van belang. Dit kan alleen geoptimaliseerd worden wanneer alle partijen hun zorgaanbod als een keten organiseren, zoals al gebruikelijk wordt voor zorg voor mensen met een chronische aandoening. Aanvullende kwaliteitseisen De aanvullende kwaliteitseisen hebben betrekking op de door De Friesland Zorgverzekeraar en haar klanten gewenste kwaliteit die boven het minimum uitgaat en die nog niet zijn gerealiseerd door de zorgaanbieders die De Friesland Zorgverzekeraar wenst te contracteren. De aanvullende kwaliteitseisen zijn mede gebaseerd op een consultatie van Zorgbelang Fryslân. In de zorginkoop zal De Friesland Zorgverzekeraar afspraken maken over het verbeteren van de geleverde kwaliteit. Tevens zijn de aanvullende kwaliteitseisen een bruikbaar onderwerp voor innovatieve vormen van contractering. Van belang is dat kwaliteitsverbetering in de regel leidt tot een besparing van kosten. Kwaliteitsindicatoren en registraties Indicatoren en registraties (in ieder geval relevante medisch-inhoudelijke gegevens) vormen een belangrijke basis voor onze zorginkoop. Om de kwaliteit van zorg te verbeteren, maakt De Friesland Zorgverzekeraar gebruik van bestaande – door het veld geaccordeerde – normen en beschikbare indicatoren. Wij willen komen tot een beperkte set (uitkomst)kwaliteitsindicatoren die leidt tot relevante kwaliteitsinformatie voor de klant. De uitkomsten van registraties geven inzicht in de zorg, waardoor de patiënt een goede keuze kan maken met betrekking tot de behandeling. Door het spiegelen van kwaliteitsinformatie kunnen we resultaat- en/of verbeterafspraken maken met de zorgaanbieders. Uitkomstregistraties vergen investeringen bij het opzetten, registreren en analyseren. De Friesland Zorgverzekeraar wil bijdragen aan de investeringen die nodig zijn om dit te realiseren.

4.2.4 Betekenisvolle klantinformatie transparant maken De klant krijgt in toenemende mate de regie in het zorgproces. Transparantie over de kwaliteit van zorg – mede gebaseerd op klinische registraties – is belangrijk om klanten te ondersteunen bij het maken van goede keuzes. De komende periode zetten we stevig in op het ontsluiten en begrijpelijk presenteren van publieke data. Daarnaast zetten we in overleg met de professionals in op gefaseerde transparantie van indicatoren uit klinische registraties. Om de kwaliteit van het zorgaanbod voor onze klanten zichtbaar te maken, is co-creatie en samenwerking met klanten en zorgaanbieders van belang. Deze samenwerking is onder andere gericht op de doorontwikkeling van online-informatieverschaffing over zorg en gezondheid. ‘Vind uw Zorgverlener’ is een product dat daar onder andere invulling aan geeft. Met de doorontwikkeling daarvan creëren we een zoekportal voor de klant, die een betrouwbaar inzicht geeft in de beschikbare (gecontracteerde) zorg. Ook stelt deze portal de klant in staat om op basis van voor hem of haar relevante criteria tot de keuze van ‘de beste’ zorgaanbieder te komen. Met de introductie van het serviceconcept Zorgadvies gaan we klanten bovendien beter begeleiden met hun zorggerelateerde vragen. Op dit moment is er op www.defriesland.nl al veel informatie op verschillende plekken beschikbaar, die we gaan integreren binnen één toegankelijke portal. Voor iedereen met een zorgvraag wordt Zorgadvies een wegwijzer die klanten op een persoonlijke en eenvoudige manier naar een antwoord wijst op hun vraag.

25

Kwaliteitskaarten

Iedere patiënt zal zich afvragen wat hij mag verwachten van de behandeling, wat ervaringen zijn van andere patiënten en of een behandeling bijvoorbeeld veilig is. Dergelijke vragen zijn door De Friesland Zorgverzekeraar gebruikt als richtsnoer voor het gericht zoeken van kwaliteitsinformatie die betrouwbare antwoorden op deze vragen geeft. De vragen worden per ziektebeeld vastgelegd op kwaliteitskaarten, die in overleg met Zorgbelang Fryslân worden ontwikkeld. Op de kaarten staat een overzicht van alle relevante kwaliteitsindicatoren. Zo maken ze de geleverde kwaliteit door en het potentieel voor kwaliteitsverbetering van een zorgaanbieder in één oogopslag zichtbaar. Iedere kwaliteitskaart bundelt de beschikbare en gewenste informatie over kwaliteit, interpreteert en normeert de informatie en vertaalt deze in verbeterdoelstellingen. Kwaliteitskaarten bieden onze klanten goede keuze-informatie. Daarnaast dienen ze ter ondersteuning van de zorginkoop en vormen bijlagen bij het zorginkoopcontract. De Friesland Zorgverzekeraar gebruikt de kaarten om het gesprek aan te gaan met de zorgaanbieders en samen met hen te kijken naar een verdere stap in de verbetering van de kwaliteit. Daaruit komen innovatieve contractvormen en meerjarenafspraken over verbetertrajecten voort. Het streven is om voor alle belangrijke aandoeningen en zorgaanbieders een kwaliteitskaart te ontwikkelen.

4.3 Preventie: van ‘Ziekte en Zorg’ via ‘Gezondheid en Gedrag’ naar ‘Functioneren en Participeren’ 4.3.1 Inleiding Voor De Friesland Zorgverzekeraar is ‘gezondheid’ een net zo belangrijk concept als ‘zorg’. Alleen al uit het oogpunt van houdbaarheid moeten we – met al onze partners – sterker dan voorheen inzetten op de bevordering van gezondheid, onder meer via preventie. De zorgkosten lopen op en het eigen risico wordt hoger. De Friesland Zorgverzekeraar vindt het daarom ook belangrijk dat het kostenbewustzijn bij haar klanten toeneemt. Een kostenbewuste klant is immers een belangrijke sleutel tot betaalbare en toegankelijke zorg. In de afgelopen periode heeft De Friesland Zorgverzekeraar op het terrein van preventie al diverse initiatieven genomen, zoals Sport op Basisscholen en het traject Krasse Tanden om de mondgezondheid bij ouderen te stimuleren. In de komende tijd willen we daarmee doorgaan, en bijvoorbeeld zoeken naar combinaties met het thema voeding. Een goede samenwerking met GGD Fryslân ligt hierbij voor de hand. Vanuit onze regioaanpak zien we bovendien veel kansen om mensen via een wijk- of buurtgerichte ketenaanpak (van de diverse vormen van preventie tot cure en care) naar hun eigen behoeften te ondersteunen. Dit is tevens een cruciaal onderdeel van een gedegen voorbereiding op de komende veranderingen rond de langdurige zorg. Met onze inzet op preventie dragen we bij aan een paradigmashift in de zorg, waarbij de focus verschuift van ‘Ziekte en Zorg’ via ‘Gezondheid en Gedrag’ naar ‘Functioneren en Participeren’. De paradigmashift komt ook naar voren in het Nationaal Programma Preventie (NPP), dat loopt van 2014 tot 2016. Onze bijdrage op het terrein van preventie past bij de maatschappelijke rol (in het kader van MVO, zie verder paragraaf 4.4) die we voor De Friesland Zorgverzekeraar zien in de bevordering van de kwaliteit van leven voor zowel zieke als gezonde klanten. Een inzet op preventie sluit aan bij een toenemende bewustwording in de samenleving op het gebied van gezond leven. We zien veel kansen, zeker ook omdat onze stakeholders steeds vaker initiatieven nemen op dit terrein.

Nationaal Programma Preventie ‘Alles is gezondheid’

De inzet van De Friesland Zorgverzekeraar sluit goed aan bij de doelstellingen van ‘Alles is Gezondheid’. Dit nationale preventieprogramma (NPP) brengt partijen en professionals bij elkaar om samen te werken aan het bevorderen van de gezondheid. Het programma streeft naar een landelijke beweging, waar

26

iedereen wordt geïnspireerd om mee te doen en bij te dragen aan een gezonder Nederland. Voor het kabinet is het NPP een belangrijk instrument om in de toekomst tot een beheersbaar zorgstelsel te komen. De zorg draait nu overwegend om patiënten met een zorgvraag. In de nabije toekomst krijgen we steeds meer te maken met de vraag van de klant hoe hij gezond kan blijven. Preventie levert gezondheidswinst op en leidt daardoor tot minder zorg of uitstel van zorg en tot meer kwaliteit van leven. De focus van het NPP ligt op drie terreinen: • Gezondheid dichtbij: de gezondheid van mensen bevorderen en chronische ziekten voorkomen, door een integrale aanpak in de omgeving waarin zij wonen, werken en leren (domeinen wonen: gezonde wijk, werken: gezond werken en school: gezonde start). • Preventie een prominente plek geven in de gezondheidszorg (meer aandacht voor behoud van gezondheid). • Gezondheidsbescherming op peil houden en nieuwe bedreigingen het hoofd bieden (onder andere via het rijksvaccinatieprogramma, en met aandacht voor voedselveiligheid, een gezonde leefomgeving et cetera).

4.3.2 Brede inzet op preventie 4.3.2.1 Vormen van preventie

Voorheen werd preventie onderverdeeld in drie vormen: primaire, secundaire en tertiaire preventie. Deze indeling is inmiddels vervangen door de volgende: • Universele preventie: het bevorderen van gedragsgerelateerde gezondheid van de bevolking (collectief). • Selectieve preventie: het bevorderen van de gezondheid van specifieke (hoog)risicogroepen (collectief). • Geïndiceerde preventie: gericht op individuen zonder gediagnostiseerde ziekte of stoornis, maar wel met klachten en/of symptomen (individueel). • Zorggerelateerde preventie: gericht op mensen met een bestaand gezondheidsprobleem (individueel).

4.3.2.2 Uitgangspunten voor onze activiteiten rond preventie

De Friesland Zorgverzekeraar richt zich in haar zorginkoop in eerste instantie op zorggerelateerde en geïndiceerde preventie. Deze vormen van preventie zijn meer gericht op het individu en sluiten daarom beter aan bij de zorg die De Friesland Zorgverzekeraar voor haar verzekerden inkoopt en vergoedt. We vinden daarnaast echter ook een integraal preventiebeleid voor zieke én gezonde klanten van belang. We werken hiervoor waar mogelijk en wenselijk ook samen met organisaties die zich overwegend richten op de meer collectieve preventie (bijvoorbeeld de GGD). Dat past bij ons streven naar een integrale klantgerichte benadering via een wijkgerichte ketenaanpak, essentieel voor de afstemming in de toegang van zorg, de inrichting van het zorgaanbod en bij de inkoop van deze zorg. De Friesland Zorgverzekeraar heeft onlangs een convenant gesloten met de gemeente Leeuwarden. Het doel is het realiseren van gezondheidswinst door samen werk te maken van gezondheids- en participatiebevordering, met specifieke aandacht voor de Leeuwarder krachtwijken en daarbinnen de doelgroepen jeugd en kwetsbare ouderen. Dit convenant kan leidend zijn voor de samenwerking met andere gemeenten in de regio. Ook is er convenant met de GGD gesloten om gezamenlijk vorm en inhoud te geven aan preventieactiviteiten.

Voorbeelden preventieactiviteiten van De Friesland Zorgverzekeraar

• ‘Tandje Extra!’: preventieprogramma waarbij ouders op het consultatiebureaus voorlichting krijgen over mondzorg bij peuters en kleuters en tandartsbezoek wordt gestimuleerd. Het project maakt ouders bewust van het belang van mondzorg en helpt angst voor de tandarts bij kinderen te voorkomen.

27

• ‘Krasse Tanden’: traject waarin de aandacht en inzet voor mondgezondheid voor ouderen wordt gestimuleerd. Dat gebeurt in samenwerking met de zorgaanbieders op het gebied van VVT, mondzorgaanbieders, Zorgbelang Fryslân en de Hanzehogeschool Groningen, • Beweegprogramma’s voor klanten met chronische ziekten zoals diabetes, COPD, CVRM, obesitas.

4.3.2.3 Een gezonde leefstijl: bewegen, voeding en natuur in een integrale aanpak

De Friesland Zorgverzekeraar zet in op gezondheidsbevordering door het stimuleren van een gezonde leefstijl. De focus ligt op bewegen, voeding en natuur, en met name op de verbinding tussen deze drie elementen. We geven dit nadrukkelijk vorm binnen het kader van onze wijkgerichte aanpak, waarin integrale zorg met een ketenaanpak van preventie tot cure en care gekoppeld wordt met aandacht voor voeding, bewegen en natuur. Hierbij zoeken we ook de verbinding met de sociale en medische eerste lijn in wijk of buurt. Zo ontstaat een keten van welzijn, preventie, cure en care. Deze aanpak wil de Friesland Zorgverzekeraar vormgeven vanuit de domeinen zorg, school en opvoeding, werk en wijk. Preventie strekt zich immers uit over deze verschillende domeinen. Samen met onze stakeholders, zoals gemeenten, GGD en woningbouwcoöperaties, willen wij in partnerships hieraan vormgeven. Dat doen we door gezamenlijk werkplannen op te stellen over leefstijl en gezondheidsbevordering in een wijkgerichte ketenaanpak.

Fit Blijven voor onze klanten

In 2014 introduceert De Friesland Zorgverzekeraar het loyalty-programma Fit Blijven. Met de introductie van Fit Blijven willen we onze klanten helpen vitaal te blijven om zo de kwaliteit van leven te bevorderen. Het idee is dat klanten De Friesland Zorgverzekeraar daardoor gaan zien als een partij die meerwaarde biedt, door wie ze zich gewaardeerd voelen en waar ze graag bij willen horen. Bewegen en natuur Vanuit het Natuurcollectief werkt De Friesland Zorgverzekeraar samen met diverse natuurorganisaties, zoals de natuur- en landschapsorganisaties it Fryske Gea, Staatsbosbeheer en de Waddenvereniging. We verbinden ons samen met Staatsbosbeheer en It Fryske Gea aan het NPP. Tijdens de Groene Tafel ‘Gezonder door groen’, gehouden op de startconferentie van het NPP op 5 februari 2014, is afgesproken meer in natuur te investeren, zodat natuur midden in de samenleving komt te staan. Een gezonde natuur vormt de basis voor ons welzijn en onze welvaart. Ook werken we samen met thuiszorgorganisaties, ouderenbonden, cliëntenorganisaties en fiets- en wandelorganisaties. Vanuit al deze samenwerkingsverbanden worden diverse activiteiten op het gebied van bewegen in de natuur aangeboden. Daarnaast werkt De Friesland Zorgverzekeraar mee aan een onderzoek naar de relatie tussen natuur en gezondheid5.

Voeding Naast bewegen zet De Friesland Zorgverzekeraar ook in op voeding. Dit doen wij vanuit insteek van kwaliteit van leven en verduurzaming (aansluitend bij onze MVO-doelstellingen). In de zorg hebben we te maken met mensen die ondervoed zijn of juist overgewicht hebben. Een goede voedingstoestand bevordert het herstel na een operatie en een gezond gewicht voorkomt het ontstaan van bijvoorbeeld diabetes en gewrichtsklachten. Daarnaast kan goede voeding een bijdrage leveren aan kwaliteit van leven. Lekker, gezond en duurzaam eten leidt kortom tot een verbeterde gezondheid. Dit gaat gepaard met een daling in de zorgkosten door minder medicijngebruik, minder dieetvoeding en een dalende zorgvraag. Samen met onze partners in de zorg willen wij werken aan een integrale aanpak van eten en drinken om de maaltijdwaardering en -beleving in de zorg te verhogen. Dit moet uiteindelijk leiden tot: • Kwaliteit van leven van cliënten, patiënten, bezoekers en personeel, voor wie de maaltijden belangrijke ankers in het dagritme zijn. • Betere gezondheid door verminderde afname van lichaamsgewicht (ondervoeding ouderen beperken). 5 Uitgevoerd door prof. dr. Agnes van den Berg, bijzonder hoogleraar Beleving en waardering van natuur en landschap aan de Rijksuniversiteit Groningen.

28

Daarnaast hecht De Friesland Zorgverzekeraar waarde aan het verminderen van voedselverspilling en voedselafval. Hiervoor willen wij inzetten op verduurzaming van de maaltijdvoorziening binnen ziekenhuizen (cure) en organisaties voor ouderenzorg (care). Het reduceren van voedselverspilling zorgt voor een vermindering van de milieubelasting en leidt tot kostenbesparingen. Verduurzaming draagt ook bij aan een hogere maaltijdwaardering en -beleving. Zo zullen mensen meer genieten van de maaltijd als deze bijvoorbeeld streekproducten bevat, met een positief effect op de kwaliteit van leven.

Sport op basisscholen

De Friesland Zorgverzekeraar en Sport Fryslân hebben de handen ineen geslagen om samen met gemeenten en het onderwijs een structurele kwaliteitsverbetering te realiseren in het bewegingsonderwijs op de Friese basisscholen. Dit realiseren wij door de inzet van vakleerkrachten bewegingsonderwijs. Zij versterken op meerdere scholen de kwaliteit van de gymlessen. De ambitie is om in de toekomst het aantal uren bewegingsonderwijs op deze scholen te verhogen. Ook krijgen kinderen met een motorische achterstand extra aandacht en pakken we het thema ‘voeding’ aan. Dit doen we met de gezonde voedingslessen van Mama Mascha en haar Foodtruck. Door kinderen te laten spelen met eten worden ze enthousiast over gezond, eerlijk en eenvoudig eten. Tijdens de kookworkshops kunnen kinderen zelf eten bereiden en uiteraard opeten! Alles met het doel om kinderen op een leuke manier kennis te laten maken met gezonde voeding, voldoende beweging en het maken van gezonde keuzes.

4.4 MVO 4.4.1 Inleiding In ‘Klein is het nieuwe groot’ staat onze ambitie beschreven met betrekking tot maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). MVO valt of staat met een integrale visie op de langere termijn. Deze visie baseren we op de drie p’s: • People: de mensen binnen en buiten de onderneming. • Planet: de gevolgen voor het leefmilieu. • Prosperity: de voortbrenging en economische effecten van goederen en diensten. In het MVO-beleid moeten de elementen people, planet en prosperity elkaar aanvullen en steeds met elkaar in balans zijn.

4.4.2 Hoofdlijnen voor het MVO-beleid De Friesland Zorgverzekeraar is een van de initiatiefnemers van het ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’6 van MVO Nederland. De ondertekenaars zien MVO en duurzaamheid als thema’s die de zorgsector van nieuw elan kunnen voorzien. Zij pleiten onder meer voor meer zelfmanagement van patiënten en medewerkers, betere samenwerking in de keten en een grotere transparantie. Met ons MVO-beleid beantwoorden wij aan de maatschappelijke norm zoals die is benoemd in het manifest. Duurzaamheid in de zorg verwijst naar duurzaamheid in de zin van ‘ecologisch rentmeesterschap’. Wordt er binnen de gezondheidszorg voldoende aandacht besteed aan het reduceren van de milieubelasting en wordt er voldoende ingezet op klimaatneutraal bouwen en werken? Kortom, zoeken we in de gezondheidszorg voldoende naar de samenhang tussen people, planet en prosperity, waardoor er op de verschillende terreinen zodanig wordt gehandeld dat er een evenwichtige balans ontstaat7?

6 7

Zie http://www.mvonederland.nl/sites/default/files/manifest_mvo_netwerk_zorg_2012.pdf. http://www.christofoor.nl/boek/9789060386699/duurzame-gezondheidszorg.

29

De zeven punten uit het ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’ van MVO Nederland 1. Urgentie: de urgentie is groot. De zorgsector staat voor zeer grote uitdagingen. Focus op kwaliteit en lange termijn moet leidend zijn. Die focus leidt uiteindelijk ook tot lagere kosten en een lagere ecologische voetafdruk. MVO kan vanuit nieuw denken over people, planet en prosperity nieuwe en integrale oplossingen aanreiken. Koplopers laten zien dat we daarmee al vandaag kunnen beginnen. 2. Kwaliteit van leven: wij zetten de kwaliteit van leven van de patiënt en zijn zorgomgeving centraal. MVO zorgt dat patiënten, familie en vrienden meer verantwoordelijkheid krijgen en vaker zelf de regie gaan voeren (onder andere via e-health). 3. Medewerkers: wij vinden dat medewerkers meer verantwoordelijkheid en ruimte verdienen om daarmee hun passie voor kwalitatief goede zorg waar te maken. MVO en faciliterend leiderschap dragen hier aan bij en zorgen ervoor dat mensen langer en productiever kunnen werken. Het maakt de sector aantrekkelijk voor nieuwe instroom, ook voor mensen met beperkingen. 4. Transparantie: transparantie leidt tot meer inzicht in kosten, risico’s en nieuwe mogelijkheden. Transparantie leidt ook tot een betere sturing en meer mogelijkheden voor zelfsturing door patiënten. Daarmee is transparantie een bron voor innovatie en tegelijkertijd een belangrijke factor voor de license to operate. 5. Duurzame bedrijfsvoering: MVO leidt tot duurzaam inkopen en een efficiënter en duurzamer gebruik van materialen, gebouwen, energie en grond- en hulpstoffen. MVO leidt tot minder schadelijke emissies, innovaties in de logistiek en tot nieuwe toegevoegde waarde door hergebruik van materialen en afval. 6. Nieuwe allianties: vertrouwen in elkaar vormt de basis van samenwerken. Betrekken van kennisen ketenpartners biedt veel kansen voor hogere kwaliteit en kostenreductie. Partners vanuit het bedrijfsleven en de publieke sector voegen waarde toe aan de kwaliteit en de efficiency. Partijen moeten elkaar aanspreken op hun rol en verantwoordelijkheid. 7. Lef: voor alles zullen partijen in de sector lef moeten tonen. MVO leidt tot ingrijpende veranderingen. Het vereist visie en ambitie en een integrale aanpak waarin de elementen people, planet en prosperity nauw met elkaar worden verbonden.

4.3.2.1 Ankerpunten voor het MVO-beleid

Een eerste ankerpunt voor ons MVO-beleid is de eerder beschreven herinrichting van het zorglandschap (zie hoofdstuk 3). Deze herinrichting gebeurt onder de vlag het programma Friesland Voorop. In samenwerking met diverse partijen wordt daarin uitgewerkt hoe de Friese zorg kan worden vormgegeven zodat deze ook in de toekomst van hoge kwaliteit, bereikbaar, veilig en betaalbaar blijft. Een tweede ankerpunt is kwaliteit van leven. Onze klanten ervaren De Friesland Zorgverzekeraar als een kwaliteitsverzekeraar die staat voor de kwaliteit van leven van haar klanten. Hiervoor willen we aansluiten bij landelijke indicatoren op dat gebied. We willen zowel bij individuele zorgaanbieders als bij instellingen ‘kwaliteit van leven’ op de agenda zetten, bijvoorbeeld in onderhandelingsgesprekken, monitoringsgesprekken of reguliere overleggen.

4.3.2.2 Zorginkoop vanuit MVO-perspectief

Binnen de zorg staat MVO nog in de kinderschoenen. De Friesland Zorgverzekeraar wil een nadrukkelijke rol spelen om daarin verandering te brengen. Vanuit onze rol als zorginkoper willen we dit thema in het zorgveld beter en breder op de agenda zetten. Daarom maken we MVO-beleid onderwerp van onze inkoopgesprekken. Zo willen we organisaties bewust maken van hun rol en mogelijkheden om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Dat betekent dat in de zorginkoop contractueel wordt verankerd dat de zorgaanbieder verantwoordelijkheid neemt voor de effecten van de bedrijfsactiviteiten op mens en milieu. In dat kader leggen we vast dat de zorgaanbieder zich inspant om positieve effecten te creëren op economisch (prosperity), ecologisch (planet) en sociaal (people) gebied. Veel van de zorgaanbieders hebben overigens al aandacht voor MVO. Zo is er het netwerk MOARN

30

waarin acht zorgorganisaties uit Friesland kennis en ervaring met elkaar uitwisselen op het terrein van duurzaamheid. De Friesland Zorgverzekeraar wil de gecontracteerde zorgaanbieders stimuleren om een MVO-scan van hun organisatie te laten maken en gerichte en effectieve actieplannen op het gehele gebied (People, Planet en Prosperity) van MVO te gaan maken en deze meetbaar (SMART) te implementeren. Dit nemen we mee in de overeenkomsten die we komende jaren sluiten. In de uitwerking maken we onderscheid tussen individuele zorgaanbieders en instellingen.

4.3.2.3 MVO en meerjarencontracten

In het MVO-manifest staan ook doelstellingen op het gebied van nieuwe allianties, transparantie en duurzame bedrijfsvoering (zie het kader in paragraaf 4.4.2). Door zorgaanbieders de mogelijkheid te bieden in aanmerking te komen voor meerjarencontracten, kunnen we aantonen dat er vertrouwen is in elkaar. Ook kunnen de zorgaanbieders op hun beurt ‘duurzaam inkopen’, aangezien zij met hun eigen leveranciers ook langetermijnafspraken kunnen maken. Meerjarencontracten bieden bovendien ruimte om innovatieprojecten bij de zorgaanbieders over meerdere jaren te stimuleren. Op basis van Friesland Voorop zal De Friesland Zorgverzekeraar op meerdere dossiers innovatieve meerjarencontracten afsluiten (zie verder hoofdstuk 5).

4.5 Langdurige zorg 4.5.1 Inleiding In het regeerakkoord is aangegeven dat de langdurige zorg anders moet worden georganiseerd om deze nu en in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden. Daarbij gaat het er ook om dat de kwaliteit van zorg en ondersteuning wordt verbeterd en de zelf- en samenredzaamheid van burgers wordt versterkt8. Om dit te kunnen realiseren is het ministerie van VWS voornemens om de huidige AWBZ vanaf 1 januari 2015 ingrijpend te hervormen9. Op hoofdlijnen vinden de volgende wijzigingen plaats: • Gemeenten gaan zorgen voor begeleiding en ondersteuning aan huis Dit vindt plaats via de vernieuwde Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo). Reden is dat gemeenten beter kunnen inspelen op lokale omstandigheden en de zorgbehoefte van cliënten. Gemeenten krijgen zelf de vrijheid om te bepalen wie de voorzieningen uit de Wmo echt nodig heeft. • Via de Zorgverzekeringswet (Zvw) is medische en de verpleegkundige zorg geregeld. Het gaat hierbij om persoonlijke verzorging en verpleging, extramurale palliatieve zorg, intensieve kindzorg en op behandeling gerichte intramurale ggz voor de eerste drie jaar van behandeling10. • Zwaardere zorg voor ouderen en gehandicapten in instellingen wordt opgenomen in de ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ). Het gaat om mensen die vanwege een (somatische of psychogeriatrische) aandoening, beperking (verstandelijk, lichamelijk) of handicap een blijvende behoefte hebben aan permanent toezicht en zorg. Ook gaat het om mensen met psychische aandoeningen (cliënten met langer dan drie jaar verblijf en behandeling blijven in de ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ). De ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ) vervangt de AWBZ, maar kent een beperktere omvang vanwege de voorgenomen verschuivingen naar Wmo en Zvw (wijkverpleegkundige zorg). De wijzigingen hebben geen invloed op de visie van De Friesland Zorgverzekeraar op de langdurige zorg. Wij opteren voor integrale zorg die dwars door de (voorgenomen) scheidslijnen van ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ), Zvw en Wmo heenloopt. Onze overtuiging is dat we een maximale ervaren kwaliteit van leven kunnen helpen realiseren door een samenspel van participatie, samenhang van zorg, ondersteuning, aanvullende voorzieningen en zelfredzaamheid. In de volgende paragrafen onderbouwen we deze overtuiging voor de ouderenzorg en gehandicaptenzorg.

8 9 10

Kamerbrief 188415-115983-Z, Samenhang in zorg en ondersteuning, 4 maart 2014. Wetsvoorstel langdurige zorg, 10 maart 2014. Kamerbrief 354038-118996-CZ, Positionering langdurige intramurale GGZ, 24 maart 2014.

31

Intussen onderzoekt Zorgkantoor Friesland in samenwerking met Friesland Voorop voor de provincie Friesland welke intramurale capaciteit er in de langdurige zorg nu en in de toekomst nodig is. Hierbij wordt gekeken naar de ontwikkelingen in demografie en epidemiologie tussen nu en 2030, gekoppeld met de (te verwachten) intramurale capaciteit. Deze gegevens worden afgezet tegen spreiding, specialisatie en beschikbaarheid. Het resultaat van het onderzoek is een ‘witte vlekkenplan’ op basis waarvan het beleid voor de intramurale capaciteit binnen Friesland samen met de zorgaanbieders kan worden bepaald.

4.5.2 Ouderenzorg Ouderenzorg als onderdeel van een regiovisie De ouderenzorg is in beweging. Extramuralisering, een van de pijlers onder de kabinetsplannen rond ‘Zorg en maatschappelijke ondersteuning dichtbij’, speelt een belangrijke rol bij de voorgenomen hervormingen in de langdurige zorg. Extramuralisering van lagere ZZP’s is inmiddels een feit. Dat betekent dat zorg thuis moet worden geïntensiveerd en dat de intramurale zorg zich moet voorbereiden op zwaardere patiëntengroepen. Dit stelt zorgorganisaties voor een uitdaging. Het vraagt lef, ondernemersgeest en creativiteit om het zorgaanbod zo in te richten dat dit flexibel kan inspelen op de veranderende vraag. Lagere ZZP’s verdwijnen uit het intramurale zorgaanbod en vraagstukken over concentratie en spreiding van zwaardere patiëntengroepen zijn aan de orde van de dag. Zorgkantoor Friesland vindt het van belang om op een gecoördineerde en gestructureerde wijze met deze uitdagingen om te gaan. Om deze reden zal er vanuit Friesland Voorop worden gewerkt aan een regiovisie 2020 op de langdurige zorg. De hoofddoelen voor ouderenzorg vanuit deze herinrichting zijn: • Maximale ervaren kwaliteit van leven voor ouderen. • Maximale (ervaren) kwaliteit van ouderenzorg in Friesland. • Minder sterke kostenstijging ouderenzorg. • Minder zorgproblemen voor kwetsbare ouderen. • Ouderen kunnen langer zelfstandig wonen en functioneren in de maatschappij. We vinden het van groot belang dat ouderen zo lang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Als zorg daadwerkelijk nodig is, moeten ouderen deze dichtbij huis kunnen halen, waarbij de ‘ouderenzorgketen’ optimaal functioneert. Vanuit de programma’s Friesland Voorop en Sociale en medische eerste lijn wordt naast vroegsignalering en preventie ook aandacht besteed aan zorg tijdens verblijf en opname, herstel- en nazorg en end-of-life care. Daarnaast wordt gewerkt aan een samenwerkingsmodel in de ouderenzorgketen tussen de eerste en tweede lijn. Met de overheveling van extramurale zorg naar Zvw en Wmo komt er voor extramurale persoonlijke verzorging en verpleging binnen de Zvw een nieuwe aanspraak ‘wijkverpleging’ met een daarbij passende bekostiging. Naast de individuele verpleging is er ook sprake van meer collectieve taken in de wijk die niet toewijsbaar zijn aan individuele verzekerden. Er wordt daarmee een onderscheid gemaakt in niet-toewijsbare en toewijsbare zorg. De Friesland Zorgverzekeraar zal in het overgangsjaar 2015 via het representatiemodel namens alle zorgverzekeraars in Nederland de wijkverpleegkundige zorg in Friesland inkopen. Voor de niet-toewijsbare zorg zoeken we afstemming met de gemeenten (Wmo) en via het programma Sociale en medische eerste lijn. Ook deze zorg wordt via het representatiemodel ingekocht. Faciliteren zelfredzaamheid via zorginkoop Om de doelstellingen achter de extramuralisering te helpen realiseren, besteden we in ons zorginkoopbeleid waar mogelijk aandacht aan manieren waarop zelfregie kan worden verstevigd. Ook kijkt De Friesland Zorgverzekeraar naar mogelijkheden ter ondersteuning van het sociale netwerk van klanten. Niet alleen de kwaliteit van leven van de klant staat centraal, maar ook de kwaliteit van leven van zijn/ haar naasten.

32

Geriatrische revalidatiezorg Het vervallen van het representatiemodel in 2015 biedt De Friesland Zorgverzekeraar de mogelijkheid om haar kaders voor zorginkoop van geriatrische revalidatiezorg naar eigen inzicht in te richten. Binnen deze kaders volgen wij uiteraard de landelijke standaarden en richtlijnen, zoals het zogeheten behandelkader geriatrische revalidatiezorg van beroepsorganisatie Verenso. Dit behandelkader hanteert een minimaal aantal bedden per diagnosegroep (met uitzondering van amputatie), waarbij wij ons aansluiten. Naast volumenormeringen voeren wij daarnaast kwaliteitseisen voor onze zorginkoop van geriatrische revalidatiezorg in.

4.5.3 Gehandicaptenzorg Nadruk op zelfredzaamheid Wij zijn van mening dat de zorg voor mensen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking indien mogelijk in de eigen omgeving moet plaatsvinden. Daarbij zijn zelfregie en zelfmanagement van belang, ondersteund door e-health en domotica. De groep moet zo veel mogelijk kunnen participeren op het gebied van wonen, werk en maatschappij. Ook hier is kwaliteit van leven het uitgangspunt, waarbij de klant centraal staat. Dit betekent ook dat de mensen met een beperking als volwaardige burgers binnen de eigen mogelijkheden moeten kunnen deelnemen aan de samenleving. De eigen omgeving – of dat nu een intra- of extramurale setting is – is daarbij van groot belang. Omdat het niet altijd wenselijk en mogelijk is om de zorg voor mensen met een beperking te extramuraliseren, moet de samenhang tussen de diverse regelingen en wetten ten volle wordt benut (onder andere met de inzet van maatschappelijke ondersteuning via de Wmo), om zo de zelfredzaamheid te bevorderen. Zo willen we bijdragen aan een samenleving op basis van gelijkwaardigheid voor iedereen. Zintuiglijk Gehandicapten De groep mensen met een zintuiglijke handicap omvat auditief en/of communicatief beperkten, visueel beperkten en doofblinden. De sector zintuiglijk gehandicaptenzorg heeft het traject ‘Verbindend Vernieuwen’ opgezet, na een eerdere constatering door het ministerie van VWS dat lang niet alle AWBZ-zorgvormen in de sector ‘care-concepten’ zijn. Het traject moet leiden tot een passende, toekomstbestendige en beheersbare positionering (waaronder bekostiging) van de zorg- en dienstverlening aan mensen met een zintuiglijke handicap. In 2013 kwam het Zorginstituut Nederland tot de conclusie dat onderdelen van de extramurale behandeling van zintuiglijk gehandicapten naar hun aard onder de Zvw passen: het diagnostisch onderzoek, zorg gericht op het psychisch leren omgaan met de beperking en zorg gericht op het opheffen of compenseren van de beperking. Op basis van het rapport is besloten de extramurale behandeling voor volwassenen en kinderen met een zintuiglijke beperking onder te brengen in de Zvw. De aanspraken ‘begeleiding voor zintuiglijk gehandicapten’ en de doventolken worden overgeheveld naar het gemeentelijk domein (Wmo). Ook de complexe, langdurige en intensieve zorg aan specifieke groepen zintuiglijk gehandicapten past niet onder de Zvw. Bij deze zorg gaat het meer om langdurige, ‘levensbrede’ ondersteuning en begeleiding dan om ‘behandeling’ (geneeskundige zorg). Definitieve besluitvorming dient nog plaats te vinden, maar de beoogde ingangsdatum van de wetswijzigingen rond zintuiglijk gehandicapten is 1 januari 2015.

33

5. Innovatie

5. Innovatie 5.1 Inleiding Zoals we in hoofdstuk 3 hebben aangegeven, zullen we gezamenlijk moeten werken aan een gefaseerde herinrichting van het zorglandschap, om te kunnen voldoen aan de zorgvraag van de toekomst. De Friesland Zorgverzekeraar levert haar bijdrage door nieuwe zorgvormen te ondersteunen, te participeren in zorginnovatie en door afspraken met aanbieders op vernieuwende wijze vast te leggen (contractinnovatie). Al deze veranderingen komen tot stand in samenwerking met de verschillende betrokken partijen. In het huidige systeem bestaan ‘ongewenste financiële prikkels’: er wordt primair betaald voor volume van geleverde zorg en niet voor het behalen van gezondheidswinst. Om daarin verandering te brengen, is contractinnovatie nodig, zodat de uitkomsten van zorg betaald worden, en niet alleen het leveren van zorg. Samenwerkende zorgverleners krijgen meer verantwoordelijkheid – en een betere beloning – voor de uitkomsten van de door hen geleverde zorg. Door afspraken te maken over het realiseren van ‘meer gezondheid per zorg-euro’, komen we tot betere zorgresultaten, een betere klantervaring en verminderen we de stijging van zorgkosten per verzekerde (de zogenoemde Triple Aim11).

5.2 Contractinnovatie Om te komen tot contractinnovatie hebben we een aantal concrete onderwerpen geselecteerd (zie de volgende paragrafen). We werken aan andere modellen voor de contractering, die een stimulans voor verandering zijn voor de contractpartijen. Contractinnovatie moet leiden tot: • Effectievere en efficiëntere, integrale zorg. • Verbeteren van de transparantie, definiëring en uniformering van de kwaliteit van behandelingen op uitkomsten voor patiënt, zorgverzekeraar en zorgaanbieders. • Bevordering van substitutie en integrale samenwerking. • Betere eindresultaten en een betere klantervaring. • Meer klantsturing in plaats van aanbodsturing. • Meer verantwoordelijkheid en een betere beloning voor ondernemende, samenwerkende zorgaanbieders. • Verlaging van de kostengroei. In de komende beleidsperiode wordt het aantal subpopulaties van aandoeningen en regio’s stapsgewijs uitgebreid op basis van de opgedane ervaring in pilots. In de volgende paragrafen enkele voorbeelden waar wij nu aan denken én aan werken.

5.2.1 Integrale zorgpaden en preventie chronische ziekten

Chronisch zieken met diabetes type 2, CVRM , COPD en astma worden in Friesland ondersteund en begeleid door ketenorganisaties of zorggroepen. De zorg voor deze groepen chronische patiënten kan worden verbeterd wanneer de regie in één hand is en de zorggroepen verantwoordelijk worden voor de totale keten van preventie tot en met tweedelijnszorg. De Friesland Zorgverzekeraar zal tezamen met groepen zorgaanbieders en of zorggroepen enkele pilots starten. Daarin onderzoeken we of innovatieve vormen van contractering bijdragen aan nog betere preventie, resultaten en organisatie van de zorg aan deze groepen chronische patiënten. Dit willen we stimuleren en belonen met bijvoorbeeld sub-populatiebekostiging.

11 The Triple Aim: Care, Health, And Cost; Donald Berwick, Thomas Nolan and John Whittington; Health Affairs, 27, no.3 (2008): 759-769

35

5.2.2 Integrale bekostiging geboortezorg

Op het gebied van geboortezorg zetten we in op twee projecten. Het eerste is gericht op het beschikbaar houden in Dokkum (en omgeving) van controles en begeleiding van zwangeren tot aan de bevalling. Dit gebeurt op basis van een samenwerking tussen verloskundigen in Dokkum en Kollum en gynaecologen vanuit Leeuwarden en Drachten. In gezamenlijk overleg wordt vastgesteld welke vorm van financiering met bijbehorende voorwaarden haalbaar is, bijvoorbeeld integrale bekostiging van het hele traject of ‘knippen’ tussen diagnostiek en begeleiding. Belangrijk is het stimuleren van taakverschuiving, waardoor de zorg dichtbij toegankelijk blijft, de kwaliteit gewaarborgd wordt en de kosten in verhouding blijven. In een ander gebied willen we een pilot uitvoeren door de geboortezorg integraal te bekostigen, aansluitend bij bestaande succesvolle samenwerking in het verloskundig samenwerkingsverband.

5.2.3 Basis-ggz

De Friesland Zorgverzekeraar streeft naar ‘shared savings’-afspraken voor de integrale en transmurale basis-ggz in een afgebakend gebied in Friesland. Dit houdt in dat de contractanten gaan delen in de (relatieve) besparingen die zij weten te realiseren in de zorgkosten(groei) van de basis-ggz in de eerste én tweede lijn. Die besparingen worden bijvoorbeeld gerealiseerd met geneesmiddelen en door samenwerking van de betrokken zorgverleners, zoals huisartsen, POH-ggz, psychologen en/of psychiaters. Daarbij onderzoeken we de mogelijkheid om positieve prikkels in te bouwen voor verbetering van de uitkomsten voor de patiënt.

5.3 Maken van meerjarenafspraken Meerjarenafspraken en innovatie zijn middelen om de zorg toekomstbestendig te maken. Contracten met meerjarenafspraken kenmerken zich door verschillende innovatieve aspecten: • Het betreft contracten voor meerdere jaren met afspraken over het belonen en sanctioneren van specifieke prestaties. • Het gaat om contracten die (des)investeringen vastleggen vanwege de transformatie van ziekenhuiszorg(onderdelen). • De contracten bevatten nieuwe zorgvormen en nieuwe prestaties (bijvoorbeeld voor anderhalvelijnszorg met huisartsen). • De contracten hebben betrekking op prestaties van de eerste lijn (onder andere huisartsen en verloskundigen) en tweede lijn (onder andere specialisten én ziekenhuizen of ggz-instellingen). • Het betreft onderdelen van de zorg voor specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld chronische zorg bij diabetes, COPD et cetera); het gaat niet om een ‘ongedifferentieerde lumpsum’. Met het maken van meerjarenafspraken wil De Friesland Zorgverzekeraar langs de weg van de financiering en contractering meer preventie, substitutie en doelmatigheid stimuleren. Met specifieke groepen medisch specialisten en met ziekenhuizen of ggz-instellingen maken we afspraken over prestaties (uitkomstscores, wachttijden, praktijkvariatie, samenwerking in de keten). Contracten met zorggroepen bevatten afspraken over het organiseren van integrale zorg (inclusief de zorg van medisch specialisten en hun verrichtingen voor mensen met een chronische aandoening in ziekenhuizen). De vernieuwing in de basiszorg willen we daarentegen juist zo weinig mogelijk via productieprikkels bevorderen. Een basistarief zorgt ervoor dat zorgaanbieders in de basiszorg er vooral baat bij hebben dat patiënten meer aan zelfmanagement doen. Om de geformuleerde doelstellingen met betrekking tot (transparantie van) kwaliteit, doelmatigheid, bereikbaarheid en betaalbaarheid sneller te kunnen realiseren, wil De Friesland Zorgverzekeraar voor clusters verrichtingen binnen de medisch-specialistische zorg (integrale) substitutie, preventie en innovatiestimulerende inkoopafspraken met zorgaanbieders maken. We onderzoeken de mogelijkheden van gedeelde besparingen (shared savings), integrale bekostiging (bundled payments) of sub-populatiebekostiging (partial capitation) en complete bekostiging (global payment; zie kader). De haalbaarheid wordt bepaald door de te formuleren randvoorwaarden binnen de zorginkoopafspraken.

36

• Gedeelde besparingen (Shared savings): het delen van de meerjarige ombuiging van de kostentrend tussen verzekeraar en zorgaanbieders. Het verschil tussen de verwachte kosten en de werkelijke kosten van de zorg voor een bepaalde groep verzekerden wordt in een afgesproken verhouding gedeeld. Hierdoor krijgen de zorgaanbieders een prikkel en beloning voor het verminderen van zorgvraag en zorgproductie. Met een deel van de shared saving kunnen zij investeringen daarin terugverdienen. In deze constructie wordt een steeds groter deel van de beloning resultaatafhankelijk. Gedeelde besparingen is een geschikte methodiek voor het bespoedigen van extramuralisering en substitutie door de besparing op de som van de ‘communicerende vaten’ met elkaar te delen. Een mogelijke kandidaat is bijvoorbeeld de ggz. • Integrale bekostiging (Bundled payments): een vast bedrag voor de gehele zorg per patiënt. De zorgaanbieders krijgen hiermee een prikkel om de risico’s vooraf transmuraal goed te schatten en te beheersen, want tegenvallers (en meevallers) komen voor hun rekening. Mogelijke kandidaten hiervoor zijn bijvoorbeeld geboortezorg (gehele verloskunde buiten en binnen ziekenhuis plus kraamzorg), artrose (knie-, heup- en rugprothese voorkomen door fysiotherapie, diëtetiek, diagnostiek en orthopedie te bundelen), of zelfs CVA (behandeling na hersenbloedingen/-infarcten inclusief de gehele revalidatie en thuiszorg). • Sub-populatiebekostiging (Partial capitation): een vast geïndexeerd bedrag per verzekerde per jaar voor alle zorg voor de betreffende aandoening (voor alle verzekerden in een bepaalde regio voor meerdere jaren). In deze constructie plaatsen we een spreekwoordelijk hek om een gebied én om de betreffende zorgdeclaratiekosten. Dit prikkelt de zorgaanbieders om de instroom en doorstroom van patiënten naar duurdere zorg te voorkomen, onder meer door de inzet van primaire en secundaire preventie. Het werken met sub-populatiebekostiging is geschikt voor chronische zorg (bijvoorbeeld de gehele diabetes-, longemfyseem- of astmazorg en -medicatie). Deze vorm van bekostiging geeft een prikkel om aandoeningen integraal, meerjarig en preventief aan te pakken. • Complete bekostiging (Global Payments): het uitbesteden van het gehele jaarbudget voor een bepaalde groep verzekerden, en wel voor meerdere jaren. Geschikte kandidaten voor deze constructie zijn bepaalde zeldzame ziekten. Ouderenzorg vanaf een bepaalde leeftijd komt ook in aanmerking, omdat deze groep vaak meerdere aandoeningen tegelijk heeft en gebruik maakt van meerdere zorgvormen (behandeling, verpleging en sociaal maatschappelijk werk).

5.4 Innovatie stimuleren door middel van Stichting, innovatiefonds en DFZ Participaties De Friesland Zorgverzekeraar kent verschillende financieringsvormen voor innovaties. De onderstaande tabel geeft dit schematisch weer.

Innovaties uit klantsegmentatieperspectief Innovaties vanuit behoefte klant Regulier via zorginkoop of sponsoring Innovaties vanuit het zorgveld/Stimuleren van vernieuwing (van algemeen nut) Stichting De Friesland of innovatiefonds/RVVZ-gelden

Innovaties vanuit zorgveld/stimuleren van vernieuwing   Regulier via zorginkoop of innovatiefonds/ RVVZ-gelden Investeren in innovaties vanuit zorgveld op langere termijn (met rendementsdoelstelling) Participatiefonds

37

Stichting en innovatiefonds De Friesland Zorgverzekeraar gelooft dat er in de zorg veel mogelijkheden zijn voor vernieuwing en innovatie. Innovaties zijn hoognodig om de zorg nu en in de toekomst betaalbaar te houden. Het innovatiefonds en stichting De Friesland bieden zorgvernieuwende projecten een kans om tot bloei te komen. Projecten die in aanmerking willen komen voor ondersteuning, moeten bijdragen aan een structurele verbetering van de kwaliteit van de zorg en kwaliteit van leven voor onze klanten.

‘Functioneringsproblemen vormen de grootste uitdaging van de toekomst. Mensen met deze problemen zijn niet goed in staat het leven te leven zoals ze dat zelf zouden willen, bijvoorbeeld vanwege problemen van het bewegingsapparaat. Als we deze groep zo lang mogelijk zelfstandig thuis willen laten wonen, moeten we vanuit de zorgsector echt wat verzinnen.’

DFZ Participaties Marian Kaljouw, DFZ Participaties helpt jonge innoverende ondernevoorzitter van de Adviescommissie Innovatie mingen binnen de gezondheidszorg aan kapitaal, Zorgberoepen en Opleidingen toegang tot een breed netwerk binnen en buiten de zorg, managementondersteuning en kennis van de markt. Innovaties met goed ondernemerschap zijn nodig om goede zorg en kwaliteit van leven nu en in de toekomst te garanderen. Met haar eigen investeringsfonds wil De Friesland Zorgverzekeraar een stimulans geven aan innovatieve ondernemingen die zich in de ‘vroege fase’ bevinden en die kapitaal nodig hebben voor verdere groei. Voorbeeld stichting/innovatiefonds In het project Geriatrische voedingsmeter wordt een belangrijk onderdeel uit de Leidraad ondervoeding bij de geriatrische patiënt –de Energie-Eiwit-Vocht registratie – gedigitaliseerd in een webapplicatie. Een effectonderzoek moet vaststellen of de webapplicatie leidt tot een betere behandeling van ondervoeding. Door het geven van direct en online inzicht in de behoefte aan voedingsstoffen en vocht ten opzichte van de daadwerkelijke consumptie, kunnen patiënten hun voedingstoestand effectief verbeteren. Voorbeeld DFZ Participaties Grendel Games produceert serious games, games gericht op voorlichting, educatie en training. Door serious games kunnen mensen vaardigheden aanleren of gedragsveranderingen realiseren. Voorbeelden zijn verandering van voedingsgewoonten, leefgedrag en beweging. Door serious games in te zetten binnen de gezondheidszorg, ontstaan er nieuwe mogelijkheden voor zorg en behandeling (ook preventief) en voor de opleiding van personeel in de zorg. Binnen een serious game wordt een omgeving gesimuleerd waarin de spelers vaardigheden kunnen oefenen of waar zij leren omgaan met specifieke situaties, bijvoorbeeld rond eetgedrag en leefgedrag. De Friesland Zorgverzekeraar en Grendel Games werken samen in een project voor de realisatie van een Obesitas Game. Door de creatieve sector van de serious gaming  te verbinden met de zorg, ontstaat een voedingsbodem voor sociale innovatie.

38

39

6. Meerjarenperspectief per sector

6. Meerjarenperspectief per sector In de voorgaande hoofdstukken hebben we onze visie op de zorg uitgewerkt, zijn de speerpunten voor de zorginkoop benoemd en hebben we deze vertaald naar strategische doelstellingen. In dit hoofdstuk komen deze lijnen samen in speerpunten voor 2014-2016 per sector en volgt een vertaling van de strategische doelstellingen naar de betreffende sector. Voor alle sectoren geldt dat wij gepast gebruik van zorg willen bevorderen, onder meer door zorgaanbieders inzicht te verschaffen in praktijkvariatie.

6.1 Meerjarenperspectief medisch-specialistische zorg 6.1.1 Inleiding Slechts een deel van onze klanten maakt gebruik van medisch-specialistische zorg. Voor deze patiënten koopt De Friesland Zorgverzekeraar voldoende en toegankelijke zorg van goede kwaliteit in. Alle klanten – maar vooral degenen die geen zorg gebruiken – willen graag een betaalbare premie voor hun zorgverzekering. Daarom willen wij (meerjarige) afspraken maken over doelmatigheid en betaalbaarheid van de medisch-specialistische zorg.

6.1.2 Wat zijn speerpunten voor 2014-2016? • De kwaliteit van de ingekochte medisch-specialistische zorg in Friesland is in 2016 volledig transparant, waardoor onze klanten via Vind uw Zorgverlener (zie ook paragraaf 4.2.4) hun eigen keuzes kunnen maken. • De doelmatigheid van de ingekochte medisch specialistische zorg is in 2016 verbeterd en de kosten per verzekerde voor medisch-specialistische zorg liggen 2 procent lager dan het gemiddelde in Nederland. • We realiseren de beschikbaarheid van alle zorg in Friesland, met inachtneming van de algemeen geldende volumenormen (door herinrichting van het zorglandschap). Mocht bepaalde zorg niet beschikbaar zijn in Friesland, dan is samenwerking van zorgaanbieders van buiten de provincie met Friese zorgaanbieders vereist.

6.1.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar medisch-specialistische zorg Toekomstbestendige zorg Om de doelmatigheid en kwaliteit van zorg te verbeteren, is een herinrichting van het zorglandschap noodzakelijk. Door deze herinrichting – waarvoor het programma Friesland Voorop is opgezet – ontstaat een netwerk van samenwerkende zorgaanbieders. Dit betekent aan de ene kant concentratie van hooggespecialiseerde zorg en aan de andere kant juist een regionale spreiding van zorg op het snijvlak van de eerste en tweede lijn. Dichtbij waar het kan, verder weg waar het moet. Het netwerk, waarin voor de patiënt de beste zorg op de beste plek wordt geboden, is leidend. Kwaliteit en transparantie De Friesland Zorgverzekeraar wil de kwaliteit van medisch-specialistische zorg per aandoening transparant maken aan de hand van beschikbare en openbare informatie op de uitkomsten van de behandelingen. Daarbij is het onze inzet de administratieve belasting voor de zorgaanbieders niet verder te verzwaren. De verzamelde informatie over de kwaliteit, waaronder normen en benchmarks, maken wij inzichtelijk in kwaliteitskaarten (zie ook paragraaf 4.2.4). Deze kwaliteitskaarten worden als onderdeel van het inkoopproces besproken met de individuele ziekenhuizen en vormen een paragraaf in het zorginkoopcontract.

41

Doelmatigheid De doelmatigheid van de medisch-specialistische zorg wordt getoetst op basis van prijsvergelijkingen, praktijkvariatie en historisch zorggebruik. Na de implementatie van prestatiebekostiging in de medisch-specialistische zorg en de overgang naar DOT, is de beschikbare prijsinformatie grotendeels nutteloos geworden. We werken aan het opbouwen van nieuwe prijsinformatie, waarbij we nadrukkelijk kijken naar (extreem) hoge tarieven voor kleine ingrepen en behandelingen in het ziekenhuis. Daarbij vergelijken we het behandelgedrag van de betrokken specialist met dat van andere specialisten in Nederland (praktijkvariatie). Om het historisch zorggebruik vast te stellen, kunnen we nadere analyses uitvoeren via ons zogeheten datawarehouse. Daarin zijn alle door ons betaalde zorgkosten in de afgelopen jaren gerubriceerd en toegankelijk gemaakt voor analyse. Bij de opslag van gegevens en de analyse ervan respecteren we vanzelfsprekend de regels rondom privacy. Doelmatige zorg bij chronische aandoeningen Een analyse van het historisch zorggebruik rond chronische aandoeningen heeft geleid tot een indeling op groepen aandoeningen, en in dialoog met huisartsen en specialisten tot een gefaseerde herverdeling van de zorg in de eerste of tweede lijn. Dat hangt samen met de volumegroei die wij verwachten op basis van de Broedplaatsdata: de groei is eenvoudigweg niet in de ziekenhuizen op te vangen, mensen willen zorg dichtbij en eigen regie, en de zorg kan heel goed door huisartsen worden verleend. Dit betekent dus een overheveling van een deel van de zorg naar de eerste lijn. We brengen de potentiële kwaliteits- en doelmatigheidsverbeteringen per aandoening in kaart en voeren financiële doorrekeningen uit. Omdat ook in het medisch-specialistische zorgveld initiatieven voor chronische zorg worden ontwikkeld, zoeken wij nadrukkelijk de dialoog met de zorgaanbieders. Innovatieve (meerjarige) contractvormen Innovatie en meerjarenafspraken helpen de zorgaanbieders om de beoogde herinrichting te faciliteren. Tijd en investeringen zijn belangrijk om op een verantwoorde wijze delen van de zorg te verschuiven tussen en buiten de ziekenhuizen. Aan de hand van een offerte van de zorgaanbieder van medisch-specialistische zorg gaan wij afspraken maken. Deze offerte bevat reële tarieven en reële volumes. Omdat De Friesland Zorgverzekeraar voldoende zorg voor haar klanten moet inkopen, maar tegelijkertijd de geformuleerde doelstellingen rondom (transparantie van) kwaliteit, doelmatigheid, bereikbaarheid en betaalbaarheid wil realiseren, resulteert na overeenstemming een afspraak over volume, prijs en het omzetplafond. Voor delen van de medisch-specialistische zorg onderzoeken wij innovatie-stimulerende afspraken met zorgaanbieders. We hebben hiervoor een aantal concrete projecten benoemd (zie de paragrafen 5.2.1 en 5.2.2).

6.2 Meerjarenperspectief eerste lijn (huisartsenzorg) en anderhalvelijnszorg 6.2.1 Inleiding Er komt veel op de eerste lijn af de komende jaren. Door een groei van de zorgvraag, in combinatie met de extra taken voor de huisartsen in de chronische zorg, zal de werklast van de huisarts de komende jaren naar verwachting stijgen met zo’n 12 procent. De transities in de zorg – de Jeugdwet; de overheveling van begeleiding naar gemeenten en van verpleging en verzorging naar de Zvw; de invoering van de basis-ggz leggen meer zorg bij de huisarts neer. Dat levert nog eens een extra werklast op van zo’n 10 procent. Extra substitutie van laag-complexe zorg vanuit de tweede lijn, plus zelfverwijzers van de spoedeisende hulp die opgevangen gaan worden op de HAP, zorgen voor extra patiënten. Het is nog niet bekend wat dit gaat betekenen voor de werklast van de huisarts. In de provincie Friesland is de situatie extra urgent, omdat 42 procent van de huidige praktijkhouders binnen tien jaar stopt. Opvolging is moeilijk te vinden. Verondersteld wordt dat voor afgestudeerde huisartsen uit het Westen van Nederland geldt dat er voor de partner moeilijker werk te vinden is in Friesland, waardoor men niet naar de provincie wil komen. Daarnaast is sinds 2011 de huisartsenoplei-

42

ding in Groningen niet vol, waardoor er in het Noorden minder huisartsen opgeleid worden (huisartsen opgeleid in het Noorden, blijven vaker werkzaam in het Noorden). De eerstelijnszorg in Friesland staat dus voor enkele uitdagingen. Het antwoord ligt voor een groot deel in het toekomstbestendig maken van de zorg. De Friesland Zorgverzekeraar zet hierbij in op een aantal projecten: chronische zorg (diabetes, astma/COPD), samenwerkingsmodel eerste en tweede lijn (gericht op vasculair risicomanagement), ouderenzorg (Advance Care Planning) en het versterken van de organisatie van de huisartsenzorg (stimuleren van huisartsensamenwerkingsverbanden – de zogeheten HAS’en – en anderhalvelijnszorg).

6.2.2 Wat zijn speerpunten voor 2014-2016? • Voor het inkopen van chronische zorg, zoals diabetes, astma/COPD, vasculair risicomanagement en het zorgpad ouderen, wordt een programma van eisen opgesteld (alle inclusief eisen rond Advance Care Planning), waarin onder andere de uitkomsten van de projectgroepen binnen Friesland Voorop het uitgangspunt zijn. • Om de huisarts te kunnen ontlasten, is een grotere rol voor zelfmanagement cruciaal. Om zowel huisarts als de klant daarbij te ondersteunen, stimuleren en faciliteren wij initiatieven op dit terrein. • Daarnaast willen we de organisatieontwikkeling van de eerste lijn versterken. Hiervoor stellen we een pakket stimuleringsmaatregelen samen (onder andere met een financiële ondersteuning voor de inzet van een praktijkmanager). • Ook wil De Friesland Zorgverzekeraar het ondernemerschap in de eerste lijn stimuleren, onder andere door meer onderdelen van de zorg te substitueren. • Vanaf 2015 introduceren we een andere financieringsstructuur voor de huisartsenzorg. De financiering wordt onderverdeeld in drie segmenten: 1. Segment 1: basisvoorziening huisartsenzorg: Dit segment betreft zorgvragen en aandoeningen, waarvoor de huisarts doorgaans als eerste aanspreekpunt voor de patiënt en als poortwachter fungeert en die grotendeels binnen de huisartsenpraktijk gediagnosticeerd, behandeld en begeleid kunnen worden. Tijdens de looptijd van het landelijke zorgakkoord (tot en met 2017) kent dit segment een gecombineerd systeem van consulten en inschrijftarieven. Op de langere termijn worden in dit segment geen consulten meer apart gefinancierd. De Friesland Zorgverzekeraar wil pilots starten met huisartsengroepen om al in 2015 te starten met basisfinanciering in dit segment zonder financiering van losse consulten. 2. Segment 2: programmatische multidisciplinaire zorg: Dit segment is gericht op zorgvragen en aandoeningen waarvoor naast de huisartsenzorg ook andere disciplines betrokken zijn om een integrale behandeling te leveren. Dit segment is alleen onder voorwaarde van een overeenkomst tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder te declareren door een georganiseerd samenwerkingsverband (zorggroep, gezondheidscentrum) dan wel een huisartsenpraktijk die deze zorg in samenwerking met andere zorgaanbieders kan aanbieden. Zorg voor chronisch zieken en ouderenzorg worden in dit segment gefinancierd, evenals organisatiekosten en het zogeheten meekijkconsult. 3. Segment 3: belonen van (gezondheids)uitkomsten en vernieuwing: Dit segment biedt ruimte aan zorgverzekeraar en zorgaanbieders om (belonings)afspraken te maken over de resultaten van de inzet in de andere twee segmenten en om vernieuwing te stimuleren. De Friesland Zorgverzekeraar zal in dit segment belonen voor substitutie van zorg, maar ook voor service en bereikbaarheid, doelmatig voorschrijven, diagnosticeren en verwijzen. Ook e-health is een aandachtsgebied dat binnen dit segment valt.

43

6.2.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar de eerste lijn (huisartsenzorg) en anderhalvelijnszorg Toekomstbestendige zorg: mensen met een chronisch gezondheidsprobleem De zorg voor mensen met chronische gezondheidsproblemen is al kort beschreven in paragraaf 4.1.1.3. Voor deze groep geldt dat verschillen in financiële prikkels niet langer bepalen waar welke patiënt wordt behandeld. We zetten experimenten op om de zorg voor deze groep te financieren met een populatiegebonden budget. Huisarts en medisch specialist worden bij deze vorm van financiering verantwoordelijk voor het populatiemanagement voor chronische patiënten in hun regio. De ketens, van de HAS’en (huisartsensamenwerkingsverbanden) tot het centrum voor algemeen medisch-specialistische zorg, worden met een integraal tarief gefinancierd. Toekomstbestendige zorg: ouderen met een kwetsbare gezondheid Ook de zorg voor kwetsbare ouderen is eerder kort uitgewerkt (zie paragraaf 4.1.1.4). Door de inzet van het ‘Friese zorgpad kwetsbare ouderen’ zijn kwetsbare ouderen en hun mantelzorgers of verwanten verzekerd van goede én goed georganiseerde zorgverlening, in alle schakels tussen sociale wijk- en buurtteams, huisarts, wijkverpleegkundige en specialistische zorg. In deze situatie is het een uitzondering als een kwetsbare oudere in een crisissituatie wordt opgenomen of in het ziekenhuis overlijdt. Kwetsbare ouderen vallen in Friesland onder de verantwoordelijkheid van de generalistische zorgaanbieders. Zij bepalen of en wanneer specialistische zorg wordt ingeschakeld. Kwaliteit en transparantie Met betrekking tot de basiszorg gelden de volgende uitgangspunten: • Huisartsen zijn georganiseerd in zogeheten HAS’en met minimaal vier huisartsen (werkend voor een gebied met circa 10.000 inwoners). • Iedere HAS beschikt over gespecialiseerde verpleegkundigen voor de zorg voor ouderen, zorg bij psychische problemen en zorg bij chronische aandoeningen. • Iedere HAS zoekt verbinding met de wijkverpleegkundige die deelneemt aan het sociaal wijkteam. • Iedere HAS is NHG-geaccrediteerd. • De score van een HAS op de NHG-indicatoren wordt jaarlijks openbaar gemaakt. • Een HAS meet periodiek de klantervaringen. • De HAS wordt verantwoordelijk voor het populatiemanagement, ofwel voor het op systematische wijze realiseren van gezondheidswinst bij zijn (ingeschreven) populatie. • Binnen een HAS zijn er huisartsen met specialisaties. Er wordt onderling verwezen binnen een HAS, maar ook tussen HAS’en onderling, voor specifieke deskundigheid en/of vaardigheden. • De HAS participeert via aansluiting bij een ketenzorgorganisatie in de verschillende zorgprogramma’s voor bijvoorbeeld mensen met een chronische aandoening of voor kwetsbare ouderen. • Het aanleveren van data op indicatoren van integrale zorg verloopt via de ketenzorgorganisaties. Met betrekking tot de zorg op het gebied van huisartsenplus- en/of anderhalvelijnszorg gelden de volgende uitgangspunten: • Alle professionals werken in lerende organisaties. Dit betekent op regionaal niveau: adequate registraties, het leren van best practices én van fouten, het inrichten van kwaliteitscycli en het formuleren van SMART-kwaliteitsdoelstellingen. • De kwaliteitsdoelstellingen zijn een belangrijk instrument om de Friese gezondheidszorg stapsgewijs te ontwikkelen tot een van de best presterende in Nederland. • De Friesland Zorgverzekeraar ondersteunt de professionals bij het realiseren van hun kwaliteitsdoelstellingen. • In iedere regio werken de zorgaanbieders in een provinciaal gestandaardiseerd elektronisch patiëntendossier (EPD). De patiënt is eigenaar van het zogeheten Persoonlijk Gezondheidsdossier (PGD), de patiëntenversie van het EPD. De patiënt kan dit PGD lezen en er eigen gegevens aan toevoegen. • Professionals delen hun kwaliteitsinformatie met de relevante partijen in de regio. Dat helpt burgers bijvoorbeeld om keuzes te maken. En het geeft de zorgverzekeraar vergelijkingsinformatie in han-

44

den die nodig is voor de zorginkoop. • De Friesland Zorgverzekeraar onderzoekt de mogelijkheid om met ingang van 2015 niet langer zorg van onvoldoende kwaliteit te vergoeden. In de zorginkoop worden hierover afspraken gemaakt. Nieuwe zorgconcepten: anderhalvelijnscentra De Friesland Zorgverzekeraar wil in de komende jaren anderhalvelijnscentra realiseren, centra waarin tweedelijnsexpertise wordt geïntegreerd met eerstelijnsfuncties. In anderhalvelijnscentra is aandacht voor preventie, adequate diagnostiek, zelfmanagement en ondersteuning, opdat de juiste zorg op de juiste plaats geboden wordt. We streven ernaar dat de volgende functies gebundeld en georganiseerd worden aangeboden in een huisartsenplus- of anderhalvelijncentrum per regio: • Het organiseren van gezamenlijke spreekuren van huisartsen en specialisten. • Realiseren van diagnostische mogelijkheden die niet doelmatig in iedere HAS-praktijk zijn aan te bieden. • Het inzetten van gespecialiseerde verpleegkundigen die nu nog veelal in het ziekenhuis werken. • De beschikbaarheid van bedden voor transitie, observatie of dagbehandeling van patiënten (de zogenoemde huisartsenbedden). • Het verzamelen van geanonimiseerde HIS-data voor een periodieke publicatie over de epidemiologische ontwikkelingen en de behaalde gezondheidswinst bij inwoners in de regio. Bij de inrichting van anderhalvelijnscentra is de toepassing van informatietechnologie en e-health een vanzelfsprekendheid. De ervaringen die wij hebben opgedaan in Drachten met ZuidOostZorg worden aangeboden aan de nieuw op te zetten anderhalvelijnscentra, zodat we ‘niet het wiel overal uitvinden’. We doen dit modulair om regionaal maatwerk te bereiken. Preventie De zorg rond diabetes, astma/COPD, vasculair risicomanagement en ouderenzorg is gericht op preventie, zowel universeel als selectief en/of geïndiceerd/zorggerelateerd. Een HAS voert samen met zijn gemeente(n) preventieprogramma’s uit voor het verminderen van gezondheidsrisico’s, en wel rond bewegen, gezond eten, stress en stoppen met roken. Onder de noemer preventie valt ook het zogeheten Advance Care Planning: het voorkomen van overbehandeling als bepaalde behandelingen niet meer gewenst zijn. Maatschappelijk verantwoord ondernemen De Friesland Zorgverzekeraar wil meerjarencontracten voor de substitutie van laag-complexe zorg en voor de HAS bieden. • We zetten in op het stimuleren van zelfmanagement. • Met het vormen van HAS’en vragen we in de zorgcontractering aandacht voor duurzame bedrijfsvoering zoals beschreven in het ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’ (zie ook paragraaf 4.4.2).

6.3 Meerjarenperspectief ggz 6.3.1 Inleiding De Friesland Zorgverzekeraar wil de kwaliteit, de toegankelijkheid en de doelmatigheid van de geestelijke gezondheidszorg (ggz) verhogen. Om dit te kunnen bereiken is ook op dit terrein een herinrichting van het zorglandschap van belang. Pijlers zijn het zo veel mogelijk ambulant maken van de intramurale zorg en een verplaatsing van de minder complexe zorg naar de eerste lijn. Met het programma ‘Friesland Vooruit’ willen we het verschil maken als het gaat om duurzame en toekomstbestendige ggz in Friesland. We zetten de komende drie jaar met name in op zorg thuis, basis-ggz, concentratie en spreiding en crisiszorg.

45

6.3.2 Wat zijn de speerpunten voor 2014-2016? Zorg thuis In lijn met het ‘Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ 2013-2014’ en daarop volgende afspraken (2014-2017) is onze ambitie om de totale (behandel)beddencapaciteit in de ggz in de periode tot 2020 af te bouwen met circa 30 procent ten opzichte van het aantal bedden in 2008. Deze afbouw willen we mogelijk maken door de intensivering van ambulante zorg. Afstemming met en substitutie naar de eerste lijn is daarbij het uitgangspunt. Zorg thuis in de ggz vraagt om een versterking van de eerste lijn, bijvoorbeeld met de inzet van de POH-ggz en de introductie van de basis-ggz (zie verder hieronder). Daarnaast gaat het om het ontwikkelen en inzetten van e-health en zelfmanagement. Het is niet een doelstelling van De Friesland Zorgverzekeraar om geforceerd gespecialiseerde klinische capaciteit af te bouwen; het afbouwen moet passen binnen het uitgangspunt van een toekomstbestendige en duurzame ggz voor onze klanten. Bedden die worden ingezet ten behoeve van klanten met een lagere zorgzwaarte kunnen het eenvoudigst worden afgebouwd.

(F)ACT: multidisciplinaire ggz

Cruciaal voor de herinrichting van de ggz is een betere organisatie van de zorg in de thuisomgeving. Door het herinrichten van de zorg, kan het aantal cliënten dat moet worden opgenomen afnemen en/of kan de duur van hun opname verkort worden. Onder het thema ‘zorg thuis’ wil De Friesland Zorgverzekeraar daarom een aantal ontwikkelingen stimuleren en faciliteren. Een voorbeeld daarvan is de ontwikkeling van (F)ACT: Flexible Assertive Community Treatment. Doel van (F)ACT is om patiënten met continuïteit te begeleiden, te behandelen en te ondersteunen in hun herstel. (F)ACT-teams zijn breed samengestelde multidisciplinaire ‘wijkteams’. Patiënten die voorheen vooral op klinische zorg waren aangewezen, worden nu ambulant behandeld en begeleid. Basis-ggz Door het ontbreken van een goed alternatief worden nog altijd te veel mensen met lichte psychische problematiek in de gespecialiseerde ggz behandeld. Ook is er sprake van onnodig langdurig medicatiegebruik bij depressieve klachten. In de komende jaren neemt de zorg in tweedelijns ggz-instellingen af doordat de ggz dichtbij de cliënt wordt aangeboden. Een deel van deze tweedelijnszorg komt in wijk of buurt terecht, en wel in de vorm van basis-ggz. Nieuwe ontwikkelingen op het gebied van online diagnostiek en behandeling, geven aanleiding om in samenspraak met zorgaanbieders te zoeken naar de meest effectieve en efficiënte behandelvormen in de eerste lijn voor niet complexe ggz-problematiek. De Friesland Zorgverzekeraar wil de invoering van de basis-ggz actief stimuleren door afspraken te maken met zorgaanbieders die zorgproducten leveren in het domein van de basis-ggz. Concentratie en spreiding In het kader van concentratie en spreiding wil De Friesland Zorgverzekeraar specifieke innovatie en regionale samenwerking stimuleren om tot herschikking van het ggz-zorglandschap in Friesland te komen. Waar nodig gaan we daarbij over de grenzen van Friesland heen (bijvoorbeeld voor de zeer specialistische bovenregionale ggz). Deze herschikking wordt binnen Friesland Vooruit ondersteund door wetenschappelijk onderzoek. De komende jaren wordt onder meer beleid ontwikkeld op het thema ziekenhuispsychiatrie. Psychische stoornissen en somatische aandoeningen komen vaak in samenhang voor. Deze combinatie van klachten kan tot ernstige problemen leiden. Voor deze specifieke cliëntengroep is een samenhangend zorgaanbod essentieel. Crisiszorg De Friesland Zorgverzekeraar streeft ernaar dat cliënten in een psychiatrische crisis zo snel en goed mogelijk worden behandeld. Tijdens een behandeling moet een (samen met de cliënt opgesteld) signaleringsplan en bijbehorende crisiskaart uitkomst bieden. De kaart heeft een preventieve functie, omdat hiermee wordt voorkomen dat een crisissituatie door inadequaat handelen verergert of escaleert.

46

Tijdens de behandeling van een (dreigende) crisissituatie maken behandelaars met de cliënt duidelijke afspraken over medicatie, benadering en maatregelen in (en met) zijn/haar persoonlijke omgeving. Met behulp van de crisiskaart houdt de cliënt zelf de regie over de behandeling. Het maken van duidelijke afspraken over crisisinterventie tussen de cliënt en verschillende betrokken hulpverleners, is effectief in het voorkómen van crisis.

6.3.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar de ggz Toekomstbestendige zorg Onder deze noemer zullen de speerpunten zorg thuis, concentratie en spreiding en de versterking van de basis-ggz aandacht krijgen. Dit zijn de pijlers waarop het zorginkoopbeleid voor de komende jaren rust. Dat gebeurt onder de noemer Friesland Vooruit. Uitgangspunt hierbij is om de zorg die nodig is, op de juiste plek, door de juiste persoon, doelmatig en in goede samenhang te verlenen. Kwaliteit en transparantie De kwaliteit van ingekochte zorg wordt gemonitord met beschikbare indicatoren. De instrumenten die hiervoor worden ingezet zijn de CQ-index en de ROM (zie ook paragraaf 4.2.2). Bij de inkoop van de ggz is informatie over de effectiviteit en de klantervaring van essentieel belang. Het meten van de effectiviteit van behandelingen dient gekoppeld te zijn aan de mogelijkheid tot een (landelijke) benchmark. Bij elke klant worden gedurende de behandeling ROM-vragenlijsten afgenomen. Dit heeft primair tot doel de behandeling te ondersteunen en verbeteren en biedt de cliënt daarnaast aanknopingspunten voor zelfmanagement. Zorgprogramma’s De Friesland Zorgverzekeraar kiest in de zorginkoop van ggz voor zorgprogramma’s; geprotocolleerde behandelingen voor een bepaald ziektebeeld of stoornis. Uit onderzoeken van onder andere het Trimbos-instituut blijkt dat dergelijke programma’s doelmatiger en effectiever werken dan een willekeurige behandeling. De zorgprogramma’s beschrijven per doelgroep een gemeenschappelijk behandelprotocol waaraan de betrokken organisatie, hulpverleners en cliënten zich houden. Deze behandelprotocollen worden per aanbieder en stoornis specifiek ontwikkeld. Klantintelligence De komende jaren zetten we sterk in op het ontsluiten van data met betrekking tot de volgende hoofddiagnosegroepen/doelgroepen: mensen met depressieve stoornissen, mensen met schizofrenie en andere psychotische stoornissen, mensen met persoonlijkheidsstoornissen, mensen met angststoornissen en mensen die verslavingszorg nodig hebben. We voeren benchmarks uit op deze hoofdgroepen en onderzoeken daarnaast de dwarsverbanden in de keten en het gebruik van farmacie binnen de ggz. Het doel is om onnodige zorgkosten te voorkomen en ongepast gebruik te signaleren. Praktijkvariatie Onderzoek naar praktijkvariatie brengt relevante verschillen tussen aanbieders in beeld. Zo blijken er grote praktijkvariaties te bestaan binnen de hoofddiagnosegroepen angst en depressie, alcoholverslaving, persoonlijkheidsstoornissen en schizofrenie. Een grote mate van praktijkvariatie zou kunnen wijzen op het ontbreken van consensus over richtlijnen en standaarden binnen de ggz-beroepsgroepen. Ook is het mogelijk een signaal voor onder- of overbehandeling, wat schadelijk kan zijn voor de cliënt. Preventie Ggz-preventie (en vroegsignalering op dat terrein) omvat activiteiten die helpen om psychische problemen en/of verslaving te voorkomen. Daarnaast richten de preventieve activiteiten zich op het voorkomen dat klachten erger worden. Dergelijke problemen ontwikkelen zich in een aantal fasen; mensen zijn niet meteen ziek of verslaafd. Naast een mogelijke genetische aanleg, bepalen de (fysieke) omgeving, sociale relaties en individuele veerkracht in grote mate of iemand uiteindelijk ziek of verslaafd wordt. Deze omstandigheden zijn te vertalen in risico- en beschermende factoren, waarop met preven-

47

tie en leefstijlinterventies direct kan worden ingespeeld. Zo is het risico op het ontstaan van een psychische stoornis of een verslaving te verminderen. Onze inzet richt zich binnen de ggz op het stimuleren van participatief gezondheidsmanagement en zelfmanagement voor een gezonde leefstijl. Vanuit de wijk- of buurtgerichte ketenaanpak zien we veel kansen om mensen te ondersteunen, samen met onze partners. Voorbeelden van preventieve activiteiten zijn begeleiding door het eerder genoemde (F)ACT team. Een ander voorbeeld is runningtherapie, het therapeutisch inzetten van de ‘rustige duurloop’ ten behoeve van mensen met een depressie of andere psychische klachten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen MVO zal in de zorgcontractering in de ggz nadrukkelijke aandacht krijgen met de thema’s e-health en duurzame bedrijfsvoering, zoals beschreven in het ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’ (zie ook paragraaf 4.4.2). Innovatieve (meerjarige) contracten De Friesland Zorgverzekeraar stimuleert met andere financiële prikkels en contractinnovatie de beweging richting hoogwaardige, doelmatige en toegankelijke zorg. We streven ernaar om met ggz-zorgaanbieders meerjarige overeenkomsten aan te gaan en wel met die partijen waarmee sterke synergie bestaat in de realisatie van onze strategische doelen.

Toegang tot de ’’versmalde AWBZ” ( WLZ)

Het ministerie van VWS heeft de ‘’ versmalde AWBZ’’(WLZ) ook toegankelijk gemaakt voor cliënten die ten gevolge van een langdurige psychische stoornis aangewezen zijn op behandeling of begeleiding vanuit de Zvw respectievelijk Wmo. Binnen de Zvw kan, nadat de verzekerde 365 dagen aaneengesloten verblijf met behandeling heeft doorgemaakt, een verlengde behandeling worden geboden op basis van een ZZP-product. Na twee vervolgjaren te zijn behandeld vanuit een ZZP, kan de cliënt via een CIZ-indicatie toegang krijgen tot de ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ). Eenzelfde traject geldt voor verzekerden die na de 365 ‘Zvw-dagen’ begeleiding vanuit de Wmo ontvangen. Voor de verlengde toegang tot de Zvw via een ZZP kan de verzekeraar een toegangstoets hanteren die de aanvankelijke beoordeling door het CIZ vervangt. Deze toets kan uitspraak doen over een rechtmatige toegang, en over de hoogte van de ZZP. Dementie en psychische problemen bij kwetsbare ouderen Steeds meer mensen hebben te maken met de gevolgen van dementie. Vanaf de leeftijd van 70-75 jaar wordt de prevalentie van dementie hoger dan die van depressie (bron: Trimbos-instituut). Tevens zien we een grote groep kwetsbare ouderen met psychische problemen als gevolg van eenzaamheid. De Friesland Zorgverzekeraar zet in op een wijkgerichte aanpak, waarin zowel dementie als andere psychische problemen in beeld zijn. In Friesland werken veertig zorgorganisaties samen in de ketenzorg voor mensen met dementie in de thuissituatie. Het wijkteam zorgt ervoor dat de oudere op de juiste plek komt binnen het wijknetwerk. Belangrijke elementen in de aanpak zijn zelfredzaamheid en het oplossen van de eenzaamheid. Een goede aansluiting met het programma Sociale en medische eerste lijn is hiervoor cruciaal.

6.4 Meerjarenperspectief Overige zorg 6.4.1 Inleiding Door een groei van de zorgvraag, de transities in de zorg (de Jeugdwet, de overheveling van begeleiding naar gemeenten en van verpleging en verzorging naar de Zvw) en extra substitutie van laag-complexe zorg vanuit de tweede lijn, wordt de verantwoordelijkheid van de eerste lijn groter. De in deze paragraaf uitgewerkte vormen van ‘overige zorg’ in de eerste lijn hebben een belangrijke rol bij de

48

ondersteuning van cliënten en patiënten vanuit de eerste lijn. Het domein ‘Overige Zorg’ omvat de volgende zorgsoorten: • Paramedische zorg • Farmaceutische zorg • Hulpmiddelenzorg • Vervoer • Mondzorg • Geboortezorg (deels ook in ziekenhuiszorg) Overige zorg als ondersteuning en versterking van de eerste lijn Om zorg dichtbij te kunnen realiseren voor de klant is het noodzakelijk de eerste lijn te versterken. De focus ligt hierbij op het versterken van de rol van de huisarts. Patiënten hebben echter met veel meer zorgaanbieders in de eerste lijn te maken, en dat geldt ook voor de huisarts zelf. Het organiseren van zorg dichtbij vraagt dan ook om een sterke multidisciplinaire samenwerking, zowel procesmatig, kwalitatief als inhoudelijk. Om grotere aantallen patiënten te kunnen helpen, moet er voldoende aanbod zijn van de hierboven genoemde overige zorgsoorten. De zorgaanbieders uit deze domeinen moeten zijn toegerust voor nieuwe (zwaardere) patiëntencategorieën, met name mensen met een chronische aandoening en ouderen. Voor de mondzorg geldt daarnaast dat er meer aandacht nodig is voor de mondzorg voor de jeugd vanaf 2 jaar. Integrale zorg Mensen met chronische gezondheidsproblemen kunnen in de meeste gevallen beschikken over programma’s voor chronische aandoeningen waarvoor landelijke zorgstandaarden zijn ontwikkeld. Deze zorg wordt aangeboden door zorggroepen. De betreffende patiënten worden getraind in zelfmanagement, met e-health krijgen ze educatie over hun ziektebeeld en praktijkverpleegkundigen geven leefstijladviezen. Patiënten krijgen optimale ondersteuning in zelfzorg door gebruik van de juiste zorg en/of hulpmiddelen. Een groep als kwetsbare ouderen en hun mantelzorgers of verwanten zijn zo verzekerd van goede én goed georganiseerde zorgverlening, in alle schakels tussen zorg in de buurt en specialistische zorg. Overige zorg als onderscheidende zorg De diverse zorgsoorten binnen Overige zorg hebben ook een belangrijke rol in het onderscheidend vermogen van De Friesland Zorgverzekeraar. Het zijn verstrekkingen waar veel verzekerden gebruik van maken. Dit geldt zowel voor mensen met één of meer chronische aandoening(en) en ouderen, als voor verzekerden die relatief gezond zijn. Het gaat in de meeste gevallen om kosten die ten laste komen van het eigen risico (met uitzondering van geboortezorg). Voor een deel bepalen deze zorgsoorten de ruggengraat van de aanvullende verzekeringen (mondzorg, paramedische zorg) en zijn ze medebepalend voor de keuze die verzekerden maken voor een zorgverzekeraar.

6.4.2 Wat zijn de speerpunten voor 2014-2016? Ondersteuning eerste lijn/huisartsen Aan de ondersteuning van de eerste lijn, met name de huisarts, geven we vanuit verschillende perspectieven invulling. Het uitgangspunt hierbij is niet een monodisciplinair aanbod vanuit de individuele verstrekking, maar integrale zorg vanuit de keten. Het gaat hierbij onder meer om het volgende: • Het inrichten en uitbouwen van farmaceutische zorgprogramma’s, waarbij de focus ligt op veilig en doelmatig chronisch gebruik van medicatie en de beoordeling hiervan, het verstrekken van adequate hulpmiddelenzorg en ondersteuning vanuit de paramedische beroepen. • Het stimuleren van FTO en DTO, ter bevordering van samenwerking en deskundigheid van huisartsen en apothekers op het gebied van medicatie (FTO) en diagnostiek (DTO). • De farmaceutische zorg voorbereiden en inrichten op de overgang van grote groepen cliënten van het verzorgingshuis of ggz naar de thuissituatie. • Met betrekking tot wondzorg in verband met een ulcus cruris, zoeken we vanuit hulpmiddelenzorg

49

• • • • •

aansluiting met zorgbieders binnen ouderenzorg (VVT) en de vaatchirurgie. Hierbij zal ook de afstemming met huisartsenzorg en medisch-specialistische zorg nodig zijn voor de juiste zorg binnen een keten. De focus op – de kwaliteit van – hulpmiddelenzorg , behandeling en zorg bij diabetes, incontinentie (hierbij ligt ook een relatie met geboortezorg), stomazorg en wondzorg, waarbij de meerwaarde voor klant voorop staat. Substitutie van hoorzorg van de tweede naar de eerste lijn in afstemming met medisch-specialistische zorg en huisartsenzorg. Het garanderen van ambulancevervoer en spoedzorg, waarbij de uitbreiding van ambulanceposten en de beschikbaarheid van helikoptervervoer het uitgangspunt zijn. Het garanderen van voldoende zittend ziekenvervoer in verband met het langer thuis blijven van kwetsbare ouderen. In verband met het capaciteitsvraagstuk bij tandartsen: aandacht voor de organisatie van de mondzorg door bijvoorbeeld invoering van taakdelegatie en centralisatie van speciale zorg (bijvoorbeeld voor de jeugd).

Integrale zorg Bij het realiseren van integrale zorg gaat het om het versterken van de samenhang in de keten, zowel intra- als extramuraal. De bij Overige zorg opgenomen zorgsoorten worden zowel in de thuissituatie, in het ziekenhuis als binnen de langdurige zorg aangeboden. De overdracht en afstemming van deze zorg voor een poliklinisch of klinisch behandelde cliënt is van groot belang. Voor zorgsoorten als kraamzorg of vervoer geldt dat er weliswaar geen intramuraal aanbod is, maar dat een goede samenwerking en overdracht vanzelfsprekend ook belangrijk is. Dit alles vraagt om integraal beleid. Aan de beoogde integrale samenhang in de keten willen we op de volgende wijze invulling geven: • Paramedische zorg: In het kader van substitutie is paramedische zorg een belangrijk onderdeel in bestaande ketens rond diabetes, CVRM en COPD. Een goed voorbeeld is ClaudicatioNet, een geïntegreerd zorgnetwerk dat patiënten met perifeer vaatlijden, fysiotherapeuten, huisartsen en vaatchirurgen met elkaar in contact brengt. De Friesland Zorgverzekeraar wil een belangrijke bijdrage gaan leveren aan de verdere ontwikkeling van ClaudicatioNet. Verder willen we ons gaan richten op bestaande ketenzorgtrajecten ten behoeve van reumazorg, revalidatiezorg, zorg voor kwetsbare ouderen in de thuissituatie, mensen met chronische pijn/rugpijnen en de inzet van bekkenfysiotherapie bij incontinentie (hier ligt een link met geboortezorg: klachten voor en na bevalling). • Farmaceutische zorg: Een patiënt heeft te maken met de huisarts en specialist als voorschrijvers, zowel in de huisartsenpraktijk, polikliniek als het ziekenhuis. De medicatie wordt afgeleverd vanuit het ziekenhuis, de politheek en de eigen apotheek. Bij farmaceutische zorg zijn dan ook veel spelers betrokken, met ieder hun eigen rol, en tal van overdracht- en afstemmingsmomenten. De richtlijn medicatieoverdracht in de keten geeft de kaders voor het proces van samenwerking en het Landelijk Schakelpunt (LSP) vult de technische randvoorwaarden voor uitwisseling in. Ook medisch-inhoudelijk is een integrale benadering zeer wenselijk. Dit bevordert de patiëntveiligheid en stimuleert een doelmatig gebruik van medicijnen. Hieraan wil De Friesland Zorgverzekeraar de komende jaren integraal aandacht besteden. • Hulpmiddelenzorg en vervoer: Bij deze zorgsoort gaat het om het bevorderen van kwaliteit en doelmatigheid in relatie tot de zorg bij incontinentie en wondzorg met betrekking tot Ulcus Cruris. • Mondzorg: Integrale mondzorg vergt aandacht voor een goede waarneemregeling in afstemming met de HAP/ spoedzorg. Daarnaast gaat het om aandacht voor mondzorg voor ouderen en jeugd in de eerste en tweede lijn en de overdracht en samenwerking hierbij.

50

• Geboortezorg: De Friesland Zorgverzekeraar gaat afspraken maken met verloskundige samenwerkingsverbanden (VSV’s) over zorgpaden, die de klant inzicht geven in de geleverde zorg.

6.4.3 Vertaling van strategische doelstellingen naar Overige zorg Toekomstbestendige zorg De betaalbaarheid en houdbaarheid van zorg is binnen de het domein Overige zorg een centraal thema. Juist in de ondersteuning van de eerste lijn kan de geboden zorg vanuit de verschillende verstrekkingen de zorg goedkoper maken met ten minste een gelijkblijvende kwaliteit. Creativiteit in het zoeken naar oplossingen in de financiering maken het mogelijk om de verbinding te leggen tussen zorg die uit de basisverzekering wordt gefinancierd en de zorg die uit de aanvullende polissen wordt betaald. Mogelijkheden om fysiotherapie voor kwetsbare groepen betaalbaar en beschikbaar te houden is hiervan een duidelijk voorbeeld. Kwaliteit Om onze klanten in het keuzeproces te ondersteunen, zetten we in op het transparant maken van de kwaliteit van zorg. ‘Vind uw Zorgverlener’ is een online product dat daar onder andere invulling aan geeft. Klanten kunnen snel en eenvoudig een zorgaanbieder vinden die bij hun situatie past. Op basis van criteria die een klant belangrijk vindt, krijgt hij of zij een overzicht van de door De Friesland Zorgverzekeraar gecontracteerde zorgaanbieders. Per verstrekking stellen we vast welke informatie voor de klant beschikbaar wordt gesteld. Preventie Met betrekking tot farmaceutische zorg legt De Friesland Zorgverzekeraar de focus bij geautomatiseerde zorgprogramma’s die bij het toevoegen van een geneesmiddel voor een patiënt naast de reguliere beoordeling extra toetsen op conformiteit met de richtlijnen. Dit treedt in de plaats van de periodieke medicatiebeoordeling achteraf. Het toepassen van dergelijke programma’s voorkomt problemen, in plaats van herstelwerk na een periode van onveilig, onjuist of ineffectief gebruik door de patiënt. Dergelijke programma’s worden de komende jaren verder op maat gemaakt voor onze klanten, op basis van de rapportages die daarvoor worden aangeleverd door de diverse contractpartijen. Met name op het gebied van fysiotherapie en diëtetiek, sluiten wij aan bij de focus op bewegen en voeding. In het kader van de mondzorg zetten we in op de versterking van de jeugdtandzorg en provinciale invoering van het project Tandje Extra! Bij het verstrekken van adequate (loop)hulpmiddelen willen wij mogelijkheden creëren om bewegen bij ouderen zoveel mogelijk te stimuleren en te ondersteunen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen Klanten zijn zich steeds meer bewust van de kosten en het maatschappelijk belang van het voorkomen van verspilling. Daar valt ook de verspilling van geneesmiddelen onder. Verzekerden spreken De Friesland Zorgverzekeraar aan op het voorkomen van onnodige kosten van geneesmiddelen. Uitgangspunt van ons beleid is dat zo goed mogelijk op maat wordt voorgeschreven en afgeleverd. Op basis van nader onderzoek in de praktijk willen we bekijken op welke wijze wij dit beleid nog verder kunnen versterken. Bij de inkoop van hulpmiddelen voor onder andere mobiliteit, bedden, matrassen, medisch-specialistische apparatuur en aangepaste stoelen, zet De Friesland Zorgverzekeraar zo veel mogelijk in op hergebruik. Op alle verstrekkingen binnen Overige zorg gaat De Friesland Zorgverzekeraar de mogelijkheid voor meerjarige contracten onderzoeken. We zetten de komende jaren in op het bestendigen en uitbouwen van digitalisering van het zorginkoopproces. Voor fysiotherapie en oefentherapie is het bestendigen van de huidige digitale contractering het uitgangspunt.

51

Bijlage

‘We zullen grote veranderingen niet moeten schuwen. Een voorbeeld: in Friesland hebben we bijvoorbeeld op korte termijn een tekort aan huisartsen, maar intussen hebben we nog maar één anderhalvelijnscentrum Ik roep iedereen op om met ons mee te blijven denken over de toekomst. Willen we ook morgen goede én betaalbare zorg hebben, moeten we vandaag nog stappen zetten.’ Diana Monissen, voorzitter raad van bestuur De Friesland Zorgverzekeraar

Bijlage 1: Samenwerking met Achmea Per 1 januari 2011 is De Friesland Zorgverzekeraar gefuseerd met Achmea. De Friesland Zorgverzekeraar functioneert als aparte divisie binnen Achmea. Hiermee behoudt De Friesland Zorgverzekeraar voor zeker vijf jaar een grote mate van autonomie. In deze divisie zijn ook de zorgverzekerden van FBTO ondergebracht. Voor de zorginkoop geldt dat De Friesland Zorgverzekeraar deze zelfstandig uitvoert voor haar klanten. Hiervoor gelden twee uitzonderingen, namelijk de geestelijke gezondheidszorg en de medisch-specialistische zorg. Hier werken wij samen met Achmea en kopen wij voor elkaar in (zie hieronder voor een nadere toelichting). Tevens geldt een gezamenlijke zorginkoop voor de onderwerpen geriatrische revalidatiezorg en medisch specialistische verpleging in de thuissituatie. Ook op andere onderdelen zoeken wij naar mogelijkheden voor synergie, bijvoorbeeld op het gebied van facilitaire inkoop, ICT en financiën. Geestelijke gezondheidszorg In de samenwerking met Achmea geldt bij de inkoop van ggz het volgende uitgangspunt: De Friesland Zorgverzekeraar koopt in Friesland de ggz mede namens Achmea, Zorg & Gezondheid in. Alle instellingen met een hoofdvestiging in Friesland worden gecontracteerd door De Friesland Zorgverzekeraar (mede namens Achmea). Een uitzondering geldt voor de Friese nevenvestigingen van instellingen die buiten Friesland hun hoofdvestiging hebben, waarmee beide zorgverzekeraars apart afspraken maken. Indien een ggz-instelling per 1 januari 2014 geen vestiging (hoofd- of nevenvestiging) in Friesland heeft, dan vindt de eventuele contractering van deze ggz-instelling voor de verzekerden van De Friesland Zorgverzekeraar plaats via Achmea. Medisch-specialistische zorg In de samenwerking met Achmea geldt bij de inkoop van medisch-specialistische zorg het volgende uitgangspunt: De Friesland Zorgverzekeraar koopt in Friesland de medisch-specialistische zorg mede namens Achmea, Zorg & Gezondheid in. Achmea koopt op haar beurt (mede namens De Friesland Zorgverzekeraar) medisch-specialistische zorg buiten Friesland in. Een uitzondering geldt voor het UMCG; beide zorgverzekeraars maken apart afspraken met het UMCG.

53

Bijlage 2: Ontwikkelagenda 2014, 2015, 2016 In onderstaande tabel hebben we de strategische doelstellingen vertaald naar een doorkijk naar 2014, 2015, 2016. Onderwerp Toekomstbestendige zorg

2014 Uitwerking scenario’s op zeven deelgebieden (onder andere stimulering substitutie, ketenzorg, reallocatie al dan niet gekoppeld aan contractinnovatie Ontwikkeling zelfmanagement voor mensen met chronische aandoening en oudere patiënt Opzetten tender/programma van eisen anderhalvelijnszorg

2015 Implementatie scenario’s zeven deelgebieden Implementatie zelfmanagement voor mensen met chronische aandoening en oudere patiënt Implementatie anderhalvelijnszorg

2016 Verdere implementatie scenario zeven deelgebieden Verdere implementatie zelfmanagement voor mensen met chronische aandoening en oudere patiënt Implementatie anderhalvelijnszorg

Kwaliteit en transparantie

Ontwikkeling en gebruik van vier kwaliteitskaarten bij zorginkoop 2015 Klant informeren over gecontracteerde zorgaanbieders via ‘vinduwzorgverlener’ Opname onderscheid kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen in contracten Afspraken met zorgaanbieders over beschikbaar stellen van NHG-accreditatie indicatoren, NICE-indicatoren, IKNL-info bij zorginkoop 2015 en verder Afspraken met Friese ziekenhuizen dat zij de beschikbare PROM’s gebruiken voor continue meting van klantervaringen en resultaten delen met De Friesland Zorgverzekeraar en Zorgbelang Fryslân vanaf 2015

Uitbreiden naar tien kwaliteitskaarten en gebruik bij zorginkoop Klant faciliteren in zorgadvies via ‘vinduwzorgverlener’ Geleidelijke verhoging van kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen

Voor alle belangrijke aandoeningen een kwaliteitskaart ontwikkeld (minimaal twintig) Klant maximaal ondersteunen in zorgkeuzes via ‘vinduwzorgverlener’ Geleidelijke verhoging van kwaliteitseisen en aanvullende kwaliteitseisen

54

Preventie

Uitwerking convenant tussen GGD Fryslân en De Friesland Zorgverzekeraar

MVO

Organiseren van MVO-bij- 60 procent van de zorgaaneenkomst voor instellin- bieders (instellingen) hebgen ben een actief MVO-beleid Aanbieden van een scan voor aantal instellingen Verduurzaming van voeding ter voorkoming van minder voedselverspilling

80 procent van de zorgaanbieders (instellingen) hebben een actief MVO-beleid

Langdurige zorg

Voorbereidingen implementatie ‘’versmalde AWBZ’’ (WLZ)

Intramurale capaciteit toekomstbestendig maken

Implementatie geïntegreerde ouderenzorg (intra- en extramuraal)

Implementatie pilots, toepassen vormen van contractinnovatie en uitbreiden contractinnovatie op meerdere gebieden

Uitbreiding contractinnovatie

Contract-inno- Voorbereiden vier pilots vatie contractinnovatie op het gebied van chronische zorg, geboortezorg, ouderenzorg en ggz

Integrale aanpak gezonde leefstijl Voeding: opstellen en uitwerken programma van eisen voedselverspilling en bijdrage aan kwaliteit van leven

Integraal preventiebeleid voor zieke en gezonde klanten

55

Bijlage 3: Hoe richt De Friesland Zorgverzekeraar de zorginkoop in? De veranderde omgeving betekent ook een aanpassing voor de interne organisatie van De Friesland Zorgverzekeraar met betrekking tot de zorginkoop. Het vraagt een andere klantbenadering en een andere invulling van de zorginkoop. Naast de gebruikelijke service mogen zorgaanbieders van ons het volgende verwachten: • Wij zullen het hele jaar door een transparant proces voeren waarin we met grote regelmaat gesprekken met de zorgaanbieders houden. • Deze gesprekken dienen enerzijds om de zorginkoopagenda inhoudelijk voor te bereiden, anderzijds innovaties te delen c.q. mogelijk te maken. De gesprekken zijn belangrijk voor het onderhouden van de relatie. • Wij investeren in de inhoudelijke voorbereiding van de zorginkoopgesprekken, zowel op het vlak van kwaliteit, de contractinnovatie, als de landelijke ontwikkelingen die een regionale vertaling behoeven. Denk bijvoorbeeld aan het voeren van periodieke materiële en formele controles en maatregelen omtrent gepast gebruik. • Wij zullen tijdig over ons zorginkoopbeleid communiceren met het zorgveld, uiterlijk in juni van het voorafgaande jaar, zodat zorgaanbieders hier adequaat op kunnen inspelen. • Wij leggen via kwaliteitsgesprekken en onderhandelingen de gemaakte afspraken vast in de overeenkomst. Deze moet vóór 15 november van het voorafgaande jaar getekend zijn. Zo zijn de zorgaanbieders tijdig in de gelegenheid hun administratief-technische systemen aan te passen aan de gemaakte afspraken en kunnen wij de declaraties met ingang van januari van het contractjaar verwerken. Hiermee voorkomen we de noodzaak om tijdelijke bevoorschotting te verstrekken bij bijvoorbeeld ziekenhuizen. • We toetsen periodiek de contracten en voorwaarden op de vraag of de geleverde zorg aan de stand van de wetenschap en praktijk voldoet.

56

Bijlage 4: Eisen Nederlandse Zorgautoriteit, Zorginstituut Eisen van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) De NZa ziet toe op de naleving van de zorgplicht die zorgverzekeraars hebben richting hun verzekerden. De zorgverzekeraars dienen voldoende zorg in te kopen voor hun verzekerden en deze zorg moet betaalbaar, toegankelijk en van goede kwaliteit zijn. Er is sprake van een toenemende druk vanuit de NZa op zorgverzekeraars om elk jaar half november inzicht te verschaffen in de polisvoorwaarden en exact aan te geven met welke zorgaanbieders zij wel en niet een contract hebben. Deze NZa-vereisten sluiten goed aan bij de inzet van De Friesland Zorgverzekeraar om de integrale keten en het zorginkoopproces zodanig te optimaliseren, dat de contractering tijdig is afgerond en gepresenteerd wordt op www.vinduwzorgverlener.nl. Onze klanten hebben daarmee inzicht in het gecontracteerde zorgaanbod en kunnen op basis daarvan keuzes maken. Tevens stelt de NZa eisen aan gepast gebruik, doelmatigheid en rechtmatigheid. Op basis van de formele controles, materiële controles en controles op gepast gebruik – en de hieruit vloeiende acties – moet vastgesteld kunnen worden dat er geen sprake is van substantiële onrechtmatigheid en ondoelmatigheid in de gedeclareerde zorgverlening. De NZa stelt hier als norm voor dat er minimaal met 95 procent betrouwbaarheid kan worden gesteld dat 97 procent van de uitbetaalde schade rechtmatig is geweest. Wat doet De Friesland Zorgverzekeraar De Friesland Zorgverzekeraar heeft de laatste jaren veel geïnvesteerd in het minimaliseren van het risico op ondoelmatig declaratiegedrag (preventieve maatregelen). Zorginkoop heeft op dit punt contractuele afspraken met de zorgaanbieders gemaakt. Op het naleven van deze afspraken wordt vervolgens weer gecontroleerd. Deze afspraken bestaan onder andere uit: • Maximering van het aantal declaraties. • Substitutie van tweedelijns zorg naar de eerste lijn. • Contracten en voorwaarden worden periodiek getoetst op de vraag of de zorg aan de stand van de wetenschap en praktijk voldoet. • Nadere contractuele afspraken/maatregelen met als doel het bevorderen van gepast gebruik. • Inzetten van modules om gepast gebruik te bevorderen, zoals het farmaceutisch team overleg (FTO) ten behoeve van doelmatig voorschrijven, de module DTO (diagnostisch toetsoverleg) ten behoeve van het doelmatig aanvragen van diagnostiek en het voorkomen van onnodige diagnostiekaanvragen, en de module diagnostiek VTE (Veneuze trombo-embolie) ten behoeve van het toepassen van de klinische beslisregel en D-dimeertest bij patiënten met een verdenking op VTE en/ of longembolie. Dit laatste geschiedt conform de geldende NHG-standaard DVT, om de diagnose eventueel uit te sluiten en daarmee onnodige verwijzing naar een specialist te voorkomen. • Uitvoeren van materiële en formele controles. Onlangs hebben 12 zorgpartijen het tweede convenant Gepast Gebruik van Zorg getekend (april 20104), waarmee ze de wil bevestigen om in de praktijk “goede zorg te bevorderen en ongewenste te ontmoedigen”.

Zorginstituut Nederland

Het Zorginstituut Nederland behartigt het belang van iedereen die op grond van de Zvw en de AWBZ (per 1 januari 2015 “Versmalde AWBZ” (WLZ)) recht heeft op zorg. Een groot deel van het werkterrein van het Zorginstituut heeft betrekking op de basisverzekering zoals die is vastgelegd in twee belangrijke zorgwetten: de Zvw en de AWBZ. Het Kwaliteitsinstituut (als onderdeel van het Zorginstituut) richt zich op de individuele (gezondheids)zorg; zorg die door professionals of instellingen aan patiënten en cliënten wordt geleverd, ongeacht of deze in het basispakket zit of niet. Het Kwaliteitsinstituut richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van de gezondheidszorg in Nederland. Ook moet het Kwaliteitsinstituut ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot begrijpelijke en betrouwbare informatie over de kwaliteit van die geleverde zorg. Het Register maakt voor iedereen zichtbaar wat relevante zorgaanbieders, patiënten, cliënten en zorgverzekeraars samen hebben afgesproken over wat goede zorg is voor een bepaald zorgonderwerp12. 12

Bron: www.zorginstituutnederland.nl.

57