Opveren &
Innoveren
Op weg naar een ondernemende organisatie Strategisch Ondernemersplan 2016 – 2018
MANAGEMENTSAMENVATTING In dit nieuwe ondernemersplan anticipeert Zorggroep Ter Weel op trends en ontwikkelingen die er op de organis atie af komen, zoals de vergr ijzing en de ont groening in Zeeland, de participatiesamenleving en de technologische ontwikkelingen. Was Zorg groep Ter Weel voorheen een intramurale organis atie voor Verpleeghuis- en Verzorgingshuiszorg, de komende periode zal zij de deuren van alle centra openzetten voor de wijk- en dorpsbewoners die al gebruik willen maken van alle diensten van Ter Weel. Het ondersteunen van langer zelfstandig blijven wonen van ouderen gaat eveneens deel uitmaken van de missie en visie van Ter Weel. De herstructurering van de langdurige zorg vraag t om nieuwe zorg- en dienstenarrangementen, die aansluiten op het langer thuis wonen. Flexibiliteit, creativiteit en risico’s durven nemen worden belangrijke drijfveren. ‘ Verbindend ondernemen’ wordt voor Zorggroep Ter Weel een speerpunt de komende jaren. Zorggroep Ter Weel gaat werken met dynamische ondernemersplannen, die steeds bijgesteld kunnen worden aan de actualiteit. Iedere medewerker heeft daar eigen verantwoordelijkheid in, geef t er zelf invulling aan, proactief, neemt de regie en wacht niet af. Op deze wijze kan de organisatie flexibel reageren op de veranderende vragen uit de omgeving. Zorggroep Ter Weel kan dit niet alleen en zal op creatieve wijze andere partijen/bedrijven hierin opzoeken en aan zich binden.
2
Opveren & Innoveren
Zorggroep Ter Weel heeft ‘de boerderij’ als metafoor gekozen, om haar product-marktcombinaties herkenbaar te promoten. Zorggroep Ter Weel richt als ondernemer vijf product-marktcombinaties in, waar alle locaties hun afgeleide ondernemersplannen in onder kunnen brengen: • Ter Weel Zorg • Ter Weel Wonen • Ter Weel Gemak • Ter Weel Actief • Ter Weel Kennis Tot slot wordt beschreven hoe Zorggroep Ter Weel als organisatie in control blijft en hoe de medezeggenschap en het toezicht worden vorm gegeven1. Zorggroep Ter Weel gaat de boer op……! Mw. drs. J.A. (Coby) Traas MBA Ondernemer in de zorg
1
In tegenstelling tot eerdere beleidsplannen worden de ondersteunende processen HRM, Finance en Control, Hospitality & Services en ICT in dit ondernemersplan niet uitgewerkt. Wij vinden dat deze processen op orde moeten zijn, om alle zorg en dienstverlening te kunnen leveren, dat is de motor waarop alles draait en die goed onderhouden moet worden. ‘Als je een vlucht boekt, kijk je ook niet naar het soort motor van het vliegtuig, maar naar het comfort van de stoelen en de hoeveelheid beenruimte’.
DYNAMISCH ONDERNEMERSPLAN ZORGGROEP TER WEEL 2016 - 2018 Inhoud Terugblik 2011-2015 4 Inleiding 5 1. 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Trends en ontwikkelingen in de ouderenzorg Demografische ontwikkelingen Zeeland Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving Van intramuraal naar extramuraal Van formele zorg naar informele zorg Naar verbindend ondernemen Personeel nieuwe stijl Vinden en binden van vrijwilligers en mantelzorgers Technologie in een stroomversneling
5 5 6 7 8 8 9 10 11
2. 2.1 2.2
Ondernemersvisie Zorggroep Ter Weel 2016-2018 Waar staat Ter Weel voor (missie en visie) De vijf product-marktcombinaties van Zorggroep Ter Weel
12 12 13
3. 3.1 3.2
Ter Weel Zorg Visie Behandelvormen Geïndiceerde Zorg (Producten)
14 14 14
4. 4.1 4.2
Ter Weel Wonen Visie Producten
18 18 18
5. 5.1 5.2
Ter Weel Gemak Visie Producten
20 20 20
6. 6.1 6.2
Ter Weel Actief Visie Producten
24 24 24
7. 7.1
Ter Weel Kennis Visie
26 26
8. Ter Weel in control 8.1 Businessplan 2016-2018 8.1.1. Woonservicezone Krabbendijke 8.1.2. Woonservicezone Oostsingel Goes 8.2 Kwaliteit van zorg 8.3 Risicomanagement
28 28 29 30 31 32
9. 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6
35 35 36 36 36 37 38
Inspraak en Toezicht (Centrale) cliëntenraad Ondernemingsraad Vrijwilligersraad Raad van Toezicht Klanten van Ter Weel Externe belanghebbenden
Bijlagen: 1. Organogram Zorggroep Ter Weel
3
Opveren & Innoveren
TERUGBLIK 2011-2015 De afgelopen beleidsperiode is er gewerkt aan alle beleidsdoelstellingen 2011-2015 die gegroepeerd waren rondom zeven kernwaarden 2 . Deze kernwaarden waren: • Ontwikkelen en ondernemen • Warmte en Gastvrijheid • Transparantie en Openheid • Betrouwbaarheid • Efficiency • Professionaliteit, deskundigheid en vakmanschap • Plezier en minder bureaucratie Alle doelen uit het beleidsplan zijn ondergebracht onder deze zeven kernwaarden, voorzien van meetbare indicatoren en inmiddels geïntegreerd in onze werkprocessen. Enkele beleidsdoelstellingen lopen door in projecten die inmiddels zijn opgestart. In 2011 is het omvangrijke transformatieplan huisvesting van start gegaan met vier nieuw- en vier verbouwprojecten, gekoppeld aan de invoering van kleinschalig wonen en de herinrichting van de facilitaire diensten. Zorggroep Ter Weel heeft hiertoe ruim 35 miljoen geïnvesteerd om haar vastgoed aan te passen aan de verzwaring en de toenemende complexiteit van de zorgvraag en de afbouw van de lichte zorg in de verzorgingshuizen. Met de bouw gaan we nu de laatste fase in, die begin 2016 wordt afgerond. Terugkijkend kunnen we concluderen dat het bouwtraject (tot nu toe) binnen het beschikbare budget is gerealiseerd en dat we hier optimaal gebruik hebben gemaakt van de scherpe aanbestedingen, de lage rente op de kapitaalmarkt en de gunstige btw-regeling op renovatie. De nieuwe financieringsregels op het gebied van zorgvastgoed, maken het in de toekomst moeilijker om dit soort grote investeringen nog gefinancierd te krijgen. Met name op het gebied van domotica-voorzieningen heeft Zorggroep Ter Weel hier een grote sprong voorwaarts kunnen maken.
4
Opveren & Innoveren
In de afgelopen beleidsperiode is de organisatiestructuur aangepast 3 , er wordt nu gewerkt in twee regio’s (Goes en Reimerswaal) onder leiding van een manager zorg, welzijn en behandeling ondersteund door 3 diensten (HRM, Finance & Control en Facilitair). Er is een stafafdeling gevormd en de laatste fase van de personele transitie wordt in 2015 afgerond. Veel medewerkers hebben een nieuwe func tie gekregen en zijn herplaatst, enkelen hebben gebruik gemaak t van de mobiliteitsregeling van het sociaal plan dat eind 2016 afloopt. Meer privacy en bewegingsvrijheid voor de cliënten, kleinschalige verpleeghuiszorg, meer service en gastvrijheid en een gevarieerd welzijnsaanbod, zijn zaken waar hard aan is gewerkt en waar veel van is gerealiseerd. In 2014 vierde Zorggroep Ter Weel haar 50 jarig bestaan; ‘Een Halve Eeuw zorg voor de Zeeuw’. Hoe zal de komende 50 jaar eruit gaan zien? Voor veel organisaties gaat het erom spannen, of zij voldoende in staat zijn om flexibel mee te bewegen met de veranderende omgeving. Ook voor Ter Weel is dat de uitdaging waar we voor staan. Daar gaan we voor!
2 3
Beleidsdoelstellingen periode 2011-2015 ‘Een periode van Bloei’.
Zie bijlage Organogram Zorggroep Ter Weel 2015.
INLEIDING De vergrijzing zet door. De levensverwachting van mensen is in de afgelopen jaren blijven stijgen 4 , met als gevolg dat de druk op voorzieningen voor hulpbehoevende ouderen is toegenomen. De ingezette transformatie op het terrein van de (langdurige) gezondheidszorg en maatschappelijke ondersteuning heeft vooral grote gevolgen voor de manier waarop zorgbehoevende ouderen hun leven (kunnen) inrichten. De centrale overheid probeer t door de invoering van een set aan maatregelen per 1-1-2015 een halt toe te roepen aan de alsmaar stijgende vraag binnen de AWBZ. De Wet langdurige zorg ( Wlz) perk t het recht op intramuraal verblijf verder in en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) delegeert uitvoeringstaken voor de lichtere zorg naar de gemeenten. Het accent verschuift van instellingszorg naar zorg in de eigen omgeving. Het scheiden van zorg en wonen wordt verder doorgevoerd voor verscheidene categorieën mensen met beperkingen. Ook op het terrein van eerstelijnszorg en ziekenhuiszorg voltrekken zich belangrijke ontwikkelingen. Specialistische zorg wordt vaker buiten de muren van het ‘traditionele’ ziekenhuis aangeboden, zoals in behandelcentra, zorgboulevards en binnen de eerstelijn.
5
Opveren & Innoveren
Wonen & welzijn 1+1=3
4
Mannen worden nu gemiddeld 86 jaar oud (was 79) en vrouwen worden nu 88 jaar oud (was 83), bron CBS Statline 2013.
1. TRENDS EN ONTWIKKELINGEN IN DE OUDERENZORG 1.1 Demografische ontwikkelingen Zeeland In de periode van 2013 tot 2030 wordt een stijging van 70% voorzien van het aantal 80-plussers, de totale bevolkingsomvang zal krimpen omdat er minder kinderen geboren worden, dan dat er mensen overlijden (sterfteoverschot). In Zeeland is Zeeuws-Vlaanderen de regio (die door het vertrek van jeugd naar elders) het meest zal krimpen. In alle Zeeuwse gemeenten geldt, dat de bevolking zal krimpen en de vergrijzing relatief sterker zal zijn dan in andere delen van het land. Dit is eveneens het geval in Limburg en Groningen. Zorggroep Ter Weel is werkzaam in de gemeenten Goes en Reimerswaal, waar deze toename respectievelijk 69% en 45% bedraagt.
2013
2020
2025
2030
GOES 2.210 (100)
2.752 (>80) 4.323 (>75)
3.030
3.734 (169)
REIMERSWAAL 1.016 (100)
1.053 (>80) 1.764 (>75)
1.190
1.471 (145)
6
Opveren & Innoveren
Toename aantal 80-plussers 5 Op dit moment woont 11% van de mensen die 80-plus zijn in een verpleeghuis. Hun gemiddelde leeftijd is bijna 85 jaar en slechts een kwart van hen is man 6 . Het percentage 75-plussers beslaat in 2020 in Goes (42%), Reimerswaal (17%), Borsele (21%), Kapelle (17%) en Schouwen Duiveland (9%) van alle 75-plussers op de Bevelanden7. Door Scoop Zeeland 8 is in 2013 een onderzoek verricht waar de provincie afwijkt van het landelijke beeld. Hierbij vallen de volgende punten op: • Gezondheid is voor Zeeuwen een belangrijker verhuismotief dan gemiddeld in Nederland. • Ouderen verhuizen vaker vanwege hun gezondheid dan jongeren. • Zeeuwse 75-plussers beoordelen iets vaker dan gemiddeld in Nederland hun eigen gezondheid (en geluk) als zeer goed. • Zeeuwse ouderen blijven relatief langer in hun eigen woning wonen. • In Zeeland bestaat de hulp aan huis vaker dan in Nederland uit mantelzorg en vrijwilligers die hierdoor extra belast worden. • Als Zeeuwse ouderen verhuizen komen ze vaker terecht in een speciaal voor ouderen bestemde woning, of in een verzorgings- of verpleeghuis. Dus ze stellen de verhuizing zo lang mogelijk uit en als ze dan verhuizen, is het vaker naar een speciale woning. • Vanwege demografische ontwikkelingen is een groei te verwachten in oudere eenpersoonshuishoudens, dit vraagt om aanpassingen in de woningvoorraad en herijking van nieuwbouwplannen.
5
Provinciale Bevolkingsprognose Zeeland 2010-2030.
6
ActiZ cijfers 2014 V&V sector.
7
Cijfers van SamenWerkingsVerband Oosterschelderegio, september 2013.
8
Staat van Zeeland, Scoop 2013. Zeeland in tijden van crisis.
1.2 Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving De verzorgingsstaat zoals die na de jaren 60 is gegroeid, is met de toename van de welvaart een vanzelfsprekendheid geworden. Terwijl voor die tijd (50-er jaren) het heel gewoon was dat je zelf voor je oude dag moest zorgen of je hoopte dat je kinderen dat deden. Als het echt niet anders kon, was er de armenkas of de kerk 9. Daarna is er een stelsel ontstaan, waarin heel veel rechten zijn opgebouwd. Werken tot je 65ste, werd ver vangen door allerlei VUT-regelingen (ver voegd stoppen met werken), je was verzekerd voor zorg via het ziekenfonds, de studiefinanciering en de bijstandswet werden ingevoerd. Langzaam ontstond het besef dat je van alles mee moest kunnen profiteren, niet omdat je het per se nodig had, maar omdat je er recht op hebt. De afgelopen 10 jaar is het besef doorgedrongen dat dit niet meer langer houdbaar is, de kosten van de zorg bleven explosief stijgen en de tekor ten van de overheid werden alsmaar groter. In 2006 werd de zorgverzekeringswet ingevoerd en het begrip ‘marktwerking’ geïntroduceerd, waarbij de rol van de patiënt sterker werd en de organisaties werden uitgedaagd om de concurrentie aan te gaan. De patiënt kon zelf keuzes gaan maken en zich extra gaan verzekeren met een basis- en aanvullende verzekering. Het automatisme dat de overheid voor alles moet zorgen, moet plaats gaan maken voor eigen verantwoordelijkheid en als je meer zorg gebruikt, dan moet je ook een hogere premie/ eigen bijdrage betalen. Deze hele ontwikkeling is ook van toepassing op de ouderenzorg, de Wet op de Bejaardenoorden dateert van de 60-er jaren. Ouderen die daar wilden gaan wonen waren vaak weduwe of weduwnaar en wilden niet alleen blijven op hun oude dag! Bejaardenoorden werden omgevormd tot verzorgingshuizen, waar mensen die nog redelijk vitaal waren, zich voor konden inschrijven. Eerst was het een verworven recht, dat je op je oude dag kon kiezen voor een beschutte woonomgeving. Nu kom je alleen nog in aanmerking voor plaatsing, als je zoveel zorg nodig hebt dat thuis blijven wonen niet meer mogelijk is. De overheid geeft nu aan dat de zorg thuis in eerste instantie door mantelzorgers en vrijwilligers opgevangen kan worden, professionele hulp is aanvullend op deze zorg. De cliënt moet zo lang mogelijk in regie blijven over zijn/haar gezondheid en leefstijl. De nadruk komt meer te liggen op wat je nog wel kunt en niet op wat je niet meer kunt, meer op gezondheid dan ziekte en meer op preventie dan op behandeling. Door meer regie en verantwoordelijkheid over je eigen leven te nemen, is men beter in staat het eigen leven vorm te geven en wellicht eigen geluk te creëren10 . Het negatieve beeld over ouderdom (afhankelijk, lichamelijke en geestelijke aftakeling, vroege uittrede uit de arbeidsmarkt) moet plaats gaan maken voor het concept van actief burgerschap. Ouderen zijn langer vitaal en een belangrijke consumentengroep, het is van belang dat zij actief blijven par ticiperen in de samenleving. Een cultuur verandering van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving!
1.3 Van intramuraal naar extramuraal Een verpleeghuis was 50 jaar geleden meer een dependance van het ziekenhuis met slaapzalen voor zes patiënten. In de 80-er jaren werden er grootschalige verpleeghuizen gebouwd voor groepen van 15/16 bewoners en tweepersoons slaapkamers (vaak wel met een capaciteit van 150-200 bewoners). Nu hebben we kleinschalige woonvoorzieningen met een huiselijke sfeer en appar tementen met zorg op maat. In een relatief kor te periode heef t het medische model plaatsgemaakt voor zorg op maat in een passende woonomgeving.
9 10
Elseviers Magazine, De staat als pinautomaat, Syp Wynia, juni 2013. Bootsma en van der Wiel, 2004, de diability paradox vgl. Albrecht en de Vlieger, 1999.
7
Opveren & Innoveren
Het langer zelfstandig thuis wonen heeft directe gevolgen voor de intramurale capaciteit. De capaciteit voor de plaatsen ‘verblijf zonder behandeling’ (de oude verzorgingshuiscapaciteit) zal in heel Zeeland worden afgebouwd. De behoefte aan capaciteit voor ‘verblijf met behandeling’ (psychogeriatrie, somatiek en bijzondere doelgroepen) zal vanaf 2020 weer toenemen. Het verzorgingshuis ‘oude stijl’ zal in de toekomst geheel gaan verdwijnen. Onderzoeksbureau Berenschot voorspelde in een onderzoek dat er ruim 800 verzorgingshuizen in Nederland zullen verdwijnen. Deze afbouw van zorg licht capaciteit en de toename van de langdurige zorg capaciteit zal deels opgevangen moeten worden met de ontwikkeling van nieuwe vormen van wonen met zorg op afroep. Pas wanneer thuis wonen met of zonder zorg niet meer mogelijk is en iemand echt 24 -uurs toezicht en zorg nodig heef t, bestaat er aanspraak op intramuraal verblijf 11. De verpleeghuiszorg zal steeds meer uitgroeien tot diverse vormen van specialistische behandeling in een kleinschalige setting. Het medisch curatieve model wordt meer en meer losgelaten, andere aspecten zoals welbevinden12 en niet eindeloos doorbehandelen worden steeds belangrijker gevonden. Dit is het duidelijkst zichtbaar in de toegenomen aandacht voor de palliatieve zorg. Je laatse dagen doorbrengen in een omgeving die niet meer gericht is op behandelen, maar op welbevinden en kwaliteit meegeven aan het levenseinde. De zorg beweegt zich naar de thuiswonende (actieve) patiënt toe waardoor er een andere rol van de zorgmedewerker/arts gevraagd wordt.
1.4 Van formele zorg naar informele zorg
8
Opveren & Innoveren
De trend van extramuralisering is al een tijd gaande en wordt nu door de decentralisatie van zorgtaken naar de gemeenten en de invoering van de Wet Langdurige Zorg in wetgeving verankerd. Gekoppeld aan dit doel is het versterken van de zelfredzaamheid van burgers en de inzet van hun eigen netwerk van informele zorg nodig. Nederland telt op dit moment 3,7 miljoen mantelzorgers en een voorzichtige schatting van het aantal vrijwilligers in de zorg bedraagt ruim 300.00013 . De burger wordt steeds meer verantwoordelijk voor zijn eigen gezondheid en de benodigde zorg. Zelfzorg als onderdeel van het managen van je eigen gezondheid (online metingen verrichten, je eigen medisch dossier inzien, gezondheidsapps voor bewegen en afvallen, het implanteren van chips die bloedruk, bloedsuikerspiegel en gewicht registereren) neemt een steeds grotere plaats in. Hierdoor vervaagt de scheidslijn tussen professionele zorg en informele zorg. De professional komt vaker in de rol van coach terecht, die de burger en zijn netwerk ondersteunt. In de meest ideale situatie zegt arts en onderzoeker Machteld Huber, is gezondheid een dynamisch begrip: ‘In de ideale situatie past de patiënt zich aan en leeft het leven verder zonder dat de ziekte overheerst, dan blijkt er naast die ziekte nog een enorm potentieel aan gezondheid te zijn. Dat kun je versterken, waardoor je steeds minder last van de ziekte hebt’ 14 . Meer zelfzorg, eigen regie en informele zorg vragen om een andere definiëring van de rol als patiënt, consument van zorg (passief) naar cliënt in regie en het managen van je eigen gezondheid (actief ). De extramuralisering die is ingezet, maakt dat de scheidslijn tussen patiënt en burger steeds meer vervaagt. De zorg komt dichtbij de burger te liggen en de zorg zal zich steeds vaker binnen de muren van de eigen leefomgeving afspelen. De nadruk komt meer te liggen op hoe een individu de zorg, zijn (kwaliteit van) leven en gezondheid ervaart. Door meer gebruik te gaan maken van de informele zorg (mantelzorg en vrijwilligers) dient het beroep op de collectieve middelen beperkt te worden tot het noodzakelijke. Op deze manier hoopt de overheid de stijgende kosten van de zorg een halt toe te roepen. In 2014 zijn de uitgaven in de zorg voor het eerst sedert de afgelopen 10 jaar gelijk gebleven15 .
11
Intramuraal verblijf per 1-1-2015 geregeld in de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Zie de beleidsnotitie: ‘Ruimte voor Welbevinden’ van Actiz d.d. juni 2015.
12 13
www.mezzo.nl
14
Medisch contact, 3 februari 2014.
15
In 2005 was het bedrag per hoofd van de bevolking dat we aan zorg uitgaven € 4.143,- in 2013 was dit bedrag
€ 5.596,-, de verwachting is dat het in 2014 niet verder zal groeien, Bron CBS Statline.
1.5 Naar verbindend ondernemen We leven op dit moment in een tijd waarin traditionele organisatievormen plaats maken voor nieuwe initiatieven (start-ups). De opkomst van deze initiatieven laat ons zien dat er een enorme transitie aan de gang is, naar nieuwe vormen van organiseren16 . Zoals professor Rotmans het zo mooi omschreef: ‘We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in verandering van een tijdperk’. Traditionele organisaties worden ingehaald door nieuwe vormen van ondernemen: • De hotelwereld kreeg als concurrent Airb&b, waardoor het particuliere segment ontsloten werd (wereldwijd bereik via internet om goedkoop bij particulieren te overnachten). • De taxibedrijven leveren strijd met de alternatieve taxi via Uber (particulieren die personen vervoeren voor een bijdrage). • Een initiatief als ‘We helpen’ (een online marktplaats voor het vinden en verbinden van vragen om hulp). • het repair café (dingen repareren, die mensen voorheen weg zouden gooien). We zien dat ‘bezit’ plaats maakt voor ‘toegang’ en dat samenwerken en delen veel belangrijker worden. Particulieren kunnen door zonnepanelen op hun dak hun eigen energieleverancier worden, aandeelhouder zijn van een windmolen en bijdragen aan een duurzame samenleving. Minder verspilling en sociale cohesie staan hoog op de agenda, mensen kunnen in hun eigen huis, straat of dorp bijdragen aan een WEconomie van verbindend ondernemen17. Ook de zorgsector verkeert in een transitietraject. We gaan naar meer zelfzorg, langer zelf de regie voeren en preventie om ziekte te voorkomen. Mensen zullen steeds ouder worden en zullen langer vitaal blijven, op het einde van hun leven zullen zij vaak meer en langer intensieve zorg nodig hebben. Deze groeiende doelgroep is booming business, als je hier als ondernemer goed op inspeelt. Maar wel vanuit nieuwe vormen van samenwerking, met het bedrijfsleven, het onderwijs, het MKB, er liggen heel veel kansen als we met elkaar de schouders eronder zetten. Op de Health en Care Day in 2014 stond het thema centraal; ‘Hoe ondernemend is de zorgsector in Nederland? Kunnen we dit slimmer en beter doen? Het zal wel moeten als de budgetten steeds meer onder druk komen te staan! • Waarom zouden bedrijven geen aandeelhouder of sponsor kunnen worden van de zorg? • Waarom zouden we kennis en expertise niet over en weer ‘ruilen’ i.p.v. ‘kopen’? • Waarom zou je voor zorg die je aan iemand levert geen vergoeding kunnen krijgen in de vorm van (zorg)punten, die je zelf ook weer kunt gebruiken als je zorg nodig hebt? • Waarom zouden we ruimtes en vervoer niet voor meerdere doelgroepen en gebruikers open kunnen stellen?
16
Zorg om zorg (pg. 29, 30), J. Jonker, Paul Cremers lezing 2014.
17
Zorg om zorg (pg. 38), J. Jonker, Paul Cremers lezing 2014.
9
Opveren & Innoveren
1.6 Personeel nieuwe stijl Voor zorgorganisaties en zorgprofessionals is het niet gemakkelijk om grip te krijgen op alle veranderingen en hun nieuwe rol daarin. De veranderende positie van zorgorganisaties en de toenemende ontschotting en samenwerking vraagt om andere attituden die vaak met elkaar conflicteren. Organisaties en professionals moeten nu goed kunnen samenwerken maar je moet je als organisatie, als marktpartij, ook onderscheiden18 . Er is een verschuiving van intramuraal in een vast team werken, naar samenwerken in de wijk met professionals van diverse organisaties. Daarnaast dient ook de samenwerking met mantelzorgers en vrijwilligers vormgegeven te worden. De nieuwe zorgprofessional moet zowel zorg verlenen als de cliënt coachen naar zelfredzaamheid, dat betekent ‘zorgen’ en ‘ontzorgen’.
10
Ondernemende gastvrije en lerende organisatie
Opveren & Innoveren
De zorgprofessional is vaak primair gericht op het verlenen van zorg, ‘dat zorgen voor’, zit diep verankerd. Nu wordt er meer en meer een coachende rol verwacht, waarbij de cliënt in regie blijft en de zelfredzaamheid wordt bevorderd. Werken vanuit een team in de wijk, waarbij de professional zelf weer aan de ‘knoppen’ zit. Dat betekent dat de organisatie verantwoordelijkheden moet delegeren naar het uitvoeringsniveau, een cultuurverandering van controle en beheersen, naar loslaten van de regie. Van de organisatie wordt in toenemende mate een commerciële en ondernemende houding verwacht. Je positioneren naar de verzekeraars en de gemeenten, nieuwe doelgroepen aantrekken en financieel gezond blijven. Vanuit dit laatste perspectief zijn er twee bewegingen op dit moment. Om op korte termijn gezond te blijven wordt er flink gesneden in het personeelsbestand en de arbeid wordt flexibeler ingericht, door veel tijdelijke contracten, zzp-ers en flexcontracten. Op lange termijn is er echter nog weinig strategisch HRM-beleid, welke medewerkers zijn er over 5 jaar nodig, welke competenties zijn er dan nodig? De grote personeelstekorten die enkele jaren geleden nog werden voorspeld zullen de komende jaren nog niet optreden19. Dit komt vooral door de stelselwijzigingen, maar ook door de latere uittredeleeftijd van het personeel. Voor specifieke functies zoals thuis- en wijkverpleging en verzorgende niveau 3 in de V VT-sector worden er wel tekorten voorzien.
18
FWG trendrapport, De zorg terug naar de tekentafel, november 2013.
19
Arbeid in Zorg en Welzijn 2014, Integrerend jaarrapport.
1.7 Vinden en binden van vrijwilligers en mantelzorgers De rol van de burger is tweeledig, enerzijds moet hij meer informele zorg verlenen aan een hulpbehoevende ander, anderzijds moet hij het eigen netwerk meer aanspreken wanneer hij zelf hulp behoeft. De beide rollen, die van verlener en ontvanger van informele zorg komen niet vanzelf tot stand. Mensen kunnen mantelzorg lastig combineren met hun werk, wel zijn mensen vaak bereid tot ondersteunende taken in het huishouden maar intieme zorgtaken, zoals wassen douchen en aankleden ziet meer dan de helft niet zitten. Verder vinden mensen het ook moeilijk om hulp te vragen aan hun kinderen of naasten of ze beschikken niet over een netwerk wat dit kan doen. Door de grotere rol van vrijwilligers 20 en mantelzorgers in de zorg zal de samenwerking met de professionele zorgverleners veel aandacht moeten krijgen. Hoe ver moet de informele zorg gaan, wat zijn de grenzen, waar is het beter om over te gaan op professionele hulp? Er moet voor gewaakt worden, dat informele zorg te lang ingezet wordt in situaties waarin dit niet meer verantwoord is. Ook de signalen dat ouderenmishandeling en financieel misbruik door kinderen toeneemt, moeten serieus opgepakt worden. Veel ouderen bevinden zich immers in een afhankelijke positie. De wijkteams die gevormd worden vanuit de WMO, waarin de wijkverpleegkundige weer een centrale positie krijgt, kunnen hier een belangrijke signalerende rol in vervullen Binnen de intramurale zorg zal de rol van de familie en vrijwilligers ook belangrijker worden. Betrokken blijven op het zorgleefplan en een bijdrage leveren aan activiteiten of het dagelijkse leven op de afdeling zijn van onschatbare waarde voor de cliënt. Je wordt niet opgeborgen, je blijft onderdeel van je familie, je netwerk en de samenleving, ook in het laatste deel van je leven.
1.8 Technologie in een stroomversneling Wie had 10 jaar geleden kunnen voorspellen dat je smartphone tevens je foto’s, privé- en werkmail, muziek, videofilmpjes en allerlei apps zou bevatten? En dat je er ook nog mee kunt betalen! Wie had kunnen voorspellen dat de economische crisis zo lang zou duren en dat je nu bijna geld moet betalen als je (veel) geld op de bank wilt zetten. Veranderingen gaan steeds sneller, de hele wereld is in beeld door de social media. Een operatie kan vanuit Amerika uitgevoerd worden aan het andere einde van de wereld. Logisch dat deze technologische ontwikkelingen ook hun weerslag zullen krijgen in de zorg. Kijk onder andere naar de ontwikkeling met de zorgrobot, de snellere diagnostiek (bijvoorbeeld op het gebied van kanker) en de uitgebreidere behandelmethodes door de nieuwe techniek toepassingen. Er worden stappen gezet in de ontwikkeling van een medicijn in het tegengaan van dementie. Het is nog niet zover, maar het komt wel dichterbij. Dankzij de technologie zullen mensen eerder en beter in staat zijn om de juiste keuzes te maken voor de gewenste leefstijl om langer gezond te leven. Informatiebeveiliging wordt steeds belangrijker, als er heel veel data door diverse partijen ontsloten kunnen worden.
20
Staat van Zeeland 2013, 1 op de 3 Zeeuwen verricht vrijwilligerswerk, dat is hoger dan het landelijk gemiddelde.
21
Skipr, 2 juli 2014.
11
Opveren & Innoveren
2. ONDERNEMERSVISIE ZORGGROEP TER WEEL 2016-2018 2.1 Waar staat Ter Weel voor (missie en visie) Missie Zorggroep Ter Weel is een ondernemende organisatie die gericht is op het ondersteunen van de zelfredzaamheid van ouderen, waardoor zij zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven leven. Tevens wil Zorggroep Ter Weel een maatschappelijke rol vervullen in de wijken, dorpen en buurten waar de woonzorgcentra zich bevinden, met als doel verdergaande integratie. Indien opname in een van de woonzorgcentra van Ter Weel noodzakelijk wordt, dan blijft de cliënt en zijn familie in regie om deze periode zo aangenaam mogelijk te beleven binnen de begeleidings- en behandelmogelijkheden die er zijn. De woonzorgcentra zijn zo ingericht, dat welzijn voor (kwetsbare) ouderen en kleinschalig wonen (in een grootschalige setting) alle aandacht krijgen.
Zorggroep Ter Weel wil zich verder ontwikkelen tot een ondernemende, transparante, gastvrije, flexibele en financieel gezonde organisatie, die in staat is de toekomst van de zorg voor de (kwetsbare) ouderen en haar medewerkers en vrijwilligers te borgen en in staat is haar aanbod aan te passen aan de wijzigende omstandigheden. Zorggroep Ter Weel biedt een hoge kwaliteit van zorg met veel privacy en bewegingsvrijheid voor de cliënten in kleinschalige woongroepen, waarbij service en gastvrijheid kernwaarden zijn. De cliënt blijft zo lang mogelijk in regie over zijn/haar gezondheid en leefstijl. Het gevarieerde welzijnsaanbod sluit naadloos aan op de wensen van de cliënt. Alle locaties van Zorggroep Ter Weel hebben hun eigen sfeer en identiteit en ademen Zeeuws DNA door de inrichting, de styling en de bejegening.
12
Opveren & Innoveren
Visie Alle inspanningen zijn er op gericht dat de doelgroep (kwetsbare) ouderen, die op welke wijze dan ook begeleiding of zorg nodig heeft, bewust kiest voor het gedifferentieerde behandel-, service- en woonaanbod van Zorggroep Ter Weel. Bij Zorggroep Ter Weel staat de persoon en diens leefwereld centraal, blijft de cliënt in regie en wordt er belevingsgerichte zorg geboden. Zorg Als intramurale opname noodzakelijk is, dan biedt Zorggroep Ter Weel een hoogwaardig begeleidingsen behandelaanbod binnen kleinschalige woongroepen die doelgroepgericht zijn samengesteld. De eigen regie van de cliënt, belevingsgerichte zorg, gelijkwaardigheid, veiligheid en respect zijn hierbij sleutelbegrippen. Wonen Wonen in of nabij de zorgcentra van Zorggroep Ter Weel betekent dat de oudere (zelfstandig) woont in een prettige, comfortabele woonomgeving met zorg- en service op afroep. De cliënt koopt zelf de benodigde zorg-, service- en welzijnsarrangementen in. Gemak Zorggroep Ter Weel ondersteunt (kwetsbare) ouderen actief in het zelfstandig thuis blijven wonen, door allerlei (gemak)diensten aan te bieden, waardoor dit ook mogelijk blijft. Actief Alle locaties van Zorggroep Ter Weel zijn voor de wijk- en dorpsbewoners een gastvrij ‘beweeg-, service-, activiteiten en ontmoetingscentrum’ waarvan zij als pashouders of bezoekers zoveel mogelijk gebruik kunnen maken. Kennis Zorggroep Ter Weel wil zich ontwikkelen tot een lerende onderneming waar kennis delen en leren van ervaringen centraal staan en waar medewerkers en vrijwilligers zich ontwikkelen tot ambassadeurs van de onderneming.
2.2 De vijf product-marktcombinaties van Zorggroep Ter Weel De hervormingen van de langdurige zorg vragen om nieuwe zorg- en dienstenarrangementen, die aansluiten op het langer thuis wonen. De vraag naar zware zorg zal vanaf 2020 fors toenemen. Zorggroep Ter Weel moet zich verder voorbereiden op de steeds sneller veranderende wereld. Statische beleidsplannen passen daar niet bij, die zijn na 2 jaar of soms nog sneller gedateerd. Flexibiliteit, creativiteit en risico’s durven nemen worden belangrijke drijfveren. De financiering van de zorg verandert, budgetten worden krapper, voor bepaalde diensten zullen er (eigen) bijdrages gevraagd gaan worden of zullen we andere vormen van financiering moeten aanboren (crowdfunding/ sponsoring). Differentiatie in het diensten- en prijzenaanbod behoort tot de mogelijkheden. Zorggroep Ter Weel gaat werken met dynamische ondernemersplannen, die steeds bijgesteld kunnen worden aan de actualiteit, geen dode letters, maar activiteiten die aansluiten op deze plannen en die voor medewerkers herkenbaar zijn. Iedere medewerker heef t daar eigen verantwoordelijkheid in, geeft er zelf invulling aan, proactief, neem de regie en wacht niet af. Denken in mogelijkheden en oplossingen, in kwaliteit van zorg en in euro’s. Iedere productmarktcombinatie moet voorzien worden van een risicoparagraaf, die met indicatoren gemonitord kan worden. Op deze wijze kan de organisatie flexibel reageren op de veranderende vragen uit de omgeving. Zorggroep Ter Weel kan dit niet alleen en zal op creatieve wijze andere partijen/ bedrijven hierin opzoeken en aan zich binden. Om actief ondernemerschap vorm te kunnen geven richt Zorggroep Ter Weel vijf productmarktcombinaties in, waar alle locaties hun afgeleide ondernemersplannen in onder kunnen brengen: • Ter Weel Zorg • Ter Weel Wonen • Ter Weel Gemak • Ter Weel Actief • Ter Weel Kennis In de volgende 5 hoofdstukken worden deze verder inhoudelijk uitgewerkt, in hoofdstuk 8 staat beschreven hoe Zorggroep Ter Weel als organisatie in control blijft. Tot slot in hoofdstuk 9 hoe de medezeggenschap en het toezicht worden vorm gegeven.
Cliënt in regie
13
Opveren & Innoveren
3. TER WEEL ZORG 3.1 Visie Als intramurale opname noodzakelijk is, dan biedt Zorggroep Ter Weel een hoogwaardig begeleidings-en behandelaanbod binnen kleinschalige woongroepen die doelgroepger icht zijn s amenges teld. De eigen regie van de cliënt , belevingsgerichte zorg, gelijkwaardigheid, gastvrijheid, veiligheid en respect zijn hierbij sleutelbegrippen. 22 Voor Zorggroep Ter Weel gaat het de komende periode niet alleen om het verbeteren van de huidige zorg, het gaat om de verpleegzorg van de toekomst . Er dient zich een nieuwe generatie ouderen aan met andere wensen en verwachtingen, met een hogere leeftijd waardoor de zorgvraag zwaarder en complexer is. In dit hoofdstuk geeft Zorggroep Ter Weel uitwerking aan de nieuwe uitdagingen die er door de invoering van de Wet langdurige zorg (Wlz) op onze organisatie afkomen.
3.2 Behandelvormen Geïndiceerde Zorg (Producten) PSYCHOGERIATRISCHE ZORG
14
Opveren & Innoveren
In Zorggroep Ter Weel wordt gewerkt volgens de principes van kleinschalige zorg. Bij kleinschalige zorg gaat het erom dat dementerende cliënten zo aangenaam mogelijk kunnen leven, net als thuis. In kleine woongroepen kunnen cliënten helpen met de boodschappen, samen koken en eten. De medewerkers zijn meer onderdeel van het huishouden. Het belangrijkste van de kleinschalige zorg is dat de wensen, behoeften, gewoontes van de cliënten centraal staan. Hoe kunnen we de kwaliteit van leven, vanuit het perspectief van de cliënt, bevorderen of in stand houden. Familie en vrijwilligers hebben een belangrijke taak in de aanvullende activiteiten zoals wandelen, fietsen, peuterbezoek etc. De uitdaging voor het vaste team medewerkers en ondersteuners, zoals de paramedici en de specialist ouderengeneeskunde, is om de zelfstandigheid van cliënten te stimuleren. Precies zoals een goede coach of ondersteuner zou doen. Dit vraagt naast training, ook een flinke dosis flexibiliteit, creativiteit, improvisatievermogen en eigen zelfstandigheid. SOMATISCHE ZORG Voor de somatische zorg geldt een andere inzet van medewerkers. Gezien de ontwikkelingen zullen cliënten met een somatische zorgbehoefte nog langer thuis blijven wonen. De zorg en behandeling is in eerste instantie gericht op het behoud van zelfredzaamheid en zelfstandig functioneren. Eigen regie vormt hierbij een centraal thema. Daarnaast speelt het bestrijden van symptomen die aangenaam leven in de weg staan een belangrijke rol. Complexe problematiek kan een verhuizing naar een somatische verpleegsetting noodzakelijk maken. Om aan te sluiten bij de veranderende wensen zullen we nieuwe combinaties van wonen en zorg ontwikkelen, waarbij recht gedaan kan worden aan de eigen regie en het behoud van zelfstandigheid van cliënten. Begin 2016 zal de laatste nieuwbouw voor 48 somatische cliënten in Ter Weel Goes in gebruik worden genomen. In Ter Weel Krabbendijke zal in nauwe samenwerking met R&B Wonen op middellange termijn somatische zorg ondergebracht worden in reguliere appartementen. Waar mogelijk zal de zorg dan via PGB (persoonsgebonden budget) of MPT (modulair pakket thuis) aangeboden worden. In Zorggroep Ter Weel zijn verder alle paramedici aanwezig , die bij de behandeling ingezet kunnen worden.
22
In deze nieuwe planperiode zullen de speerpunten zoals genoemd in het Plan van aanpak kwaliteit verpleeghuizen van de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, drs. M.J. van Rijn worden verwerkt (zie hoofdstuk 8 Kwaliteit van zorg).
BESCHERMD WONEN (WMO) Momenteel verblijven er in Zorggroep Ter Weel 86 cliënten uit deze doelgroep. Er zijn twee groepen te onderscheiden: cliënten waarbij de verwachting is dat zij, gezien de zorgvraag en begeleidingsvraag weer worden ondergebracht in de Wlz en cliënten die zelfstandig in onze woonzorgcentra wonen, al dan niet met begeleiding van Emergis. Gezien de ontwikkelingen in de WMO en de te verwachten bezuinigingen bij de gemeenten, zullen we dit alles nauwlettend volgen. Zorggroep Ter Weel staat op het standpunt dat deze doelgroep ook de juiste begeleiding en zorg dient te ontvangen, zij mogen niet de dupe worden van deze stelselwijziging. Voor de lagere pakketten gaan we in principe scheiden van wonen en zorg toepassen met ambulante begeleiding. VERBLIJF ZONDER BEHANDELING (VERZORGINGSHUISCLIËNTEN IN ONZE ZORGCENTRA) De overheid streeft naar afbouw van de verzorgingshuiscapaciteit, de cliënten met een ZZP-indicatie 1-3 hebben overgangsrecht. Nieuwe cliënten met deze indicatie worden niet meer opgenomen. Voor Ter Weel betekent dit, dat wij de ‘oudste’ verzorgingshuizen gaan herbestemmen voor verzorgd wonen (zie verder onder Wonen). De overige woonzorgcentra nemen cliënten op met ZZP-indicatie 4-8, zonder behandeling. Logeren via de WMO en de eerste lijn kortdurende opname, zijn ook mogelijkheden die onze zorgcentra bieden. In een aantal zorgcentra van Ter Weel zijn afdelingen waar verpleegzorg wordt aangeboden. In deze beleidsperiode (2016-2018) gaan we geleidelijk nieuwe woonconcepten ontwikkelen. Nu mensen langer thuis moeten blijven wonen, ontstaat er een grotere doelgroep van kwetsbare ouderen, met een minder sterk sociaal netwerk. De verwachting is dat deze doelgroep behoeftes heeft op het gebied van het doorbreken van eenzaamheid en veiligheid en toch kiest voor een vorm van beschut wonen. In de Oosterschelderegio trekken samenwerkingspartners samen op. Hieruit is een transformatieprogramma ‘Langer Zelfstandig Wonen Oosterschelderegio’ ontstaan. De sector Zorg en Welzijn en de sector Wonen en Ruimtelijke Ordening van de gemeenten werken hierin samen. DAGBESTEDING EN GESPECIALISEERDE DAGBESTEDING De huidige dagverzorging en dagbehandeling worden door de transitie van de AWBZ naar de WMO omgevormd naar dagbesteding en gespecialiseerde dagbesteding. Binnen dit nieuwe concept kunnen cliënten uit diverse activiteiten en arrangementen kiezen. Dit aanbod wordt in Goes en Reimerswaal op enkele locaties van Zorggroep Ter Weel aangeboden. De cliënt woont nog thuis en krijgt enkele keren per week gestructureerde begeleiding of neemt deel aan activiteiten waardoor de thuissituatie wordt ontlast en de cliënt (en partner) leert omgaan met de verschijnselen van dementie of andere beperkingen. Het activiteiten aanbod wordt in combinatie met andere doelgroepen (bijv. gehandicapten) zo breed mogelijk opgezet. ZORG IN DE LA ATSTE LEVENSFASE (PALLIATIEF TERMINALE ZORG) Zoals eerder aangegeven onderschrijft Ter Weel de uitgangspunten zoals deze door staatssecretaris Van Rijn in zijn plan van aanpak voor het investeren in de langdurige zorg uiteen zijn gezet. Hierin staat de kwaliteit van het leven centraal en waardig sterven maakt hier onderdeel van uit. Aan behoeften van cliënten en naasten wordt zoveel mogelijk tegemoet gekomen, waarbij ook plaats is voor rouwzorg. De lichamelijke en psychosociale problemen worden ondersteund met aandacht voor spirituele zorg en het creëren van een door de cliënt zo veel mogelijk zelf vormgegeven stervensproces. Zorggroep Ter Weel is aangesloten bij het Netwerk Palliatieve zorg, hierin wordt intensief samengewerkt om de zorg in de laatste levensfase te verbeteren. Het bijscholen van onze medewerkers, maar ook het opzetten van een vrijwilligersnetwerk (zoals in de hospices) zijn een aanvulling op de inzet van professionals.
15
Opveren & Innoveren
POLIKLINISCHE FUNCTIES (EERSTELIJNSZORG) EN INZET PROFESSIONALS IN DE WIJK De poliklinieken van de fysiotherapie, ergotherapie en logopedie zullen in Reimerswaal en Goes verder uitgebreid worden. De contacten met huisartsen in beide regio’s worden geïntensiveerd o.a. door deelname aan wijkteams. Fysiotherapie en ergotherapie worden al in de wijk (extramuraal) ingezet. Cliënten kunnen dit bekostigen via de basisverzekering, hiervoor is geen verwijzing van de huisar ts/specialist nodig. Ter Weel onderzoekt of ‘revalidatie thuis’ een nieuw product / dienstverlening is waar Ter Weel zich mee kan onderscheiden. De specialisten ouderengeneeskunde zullen met hun collega’s nieuwe samenwerkings- verbanden aangaan, zoals participeren in de spreekuren van de huisarts en/of eigen consulten en advisering in de wijk aanbieden. Prijs In principe wordt alle zware zorg (ZZP 4 en hoger) gefinancierd vanuit de productieafspraken met het CZ zorgkantoor via de WMO of de zorgverzekeraar. Plaats De geïndiceerde zorg wordt aangeboden op alle locaties van Zorggroep Ter Weel binnen kleinschalige woongroepen, die doelgroepgericht zijn samengesteld. Promotie Zorggroep Ter Weel voert een actief PR-beleid, brengt brochures uit en heeft een interactieve website. Zorggroep Ter Weel adver teer t in huis-aan-huis bladen, in magazines van samenwerkingspartners en staat op relevante beurzen. Met het zorgkantoor en de gemeenten wordt een nauwe samenwerkingsrelatie onderhouden.
16
Personeel In principe zet Zorggroep Ter Weel alle benodigde functieniveaus in om de kwaliteit van zorg optimaal te garanderen. Binnen de zogenaamde bandbreedte van de uren zorg die mogelijk zijn vanuit de indicaties, wordt er gezond geroosterd.
Opveren & Innoveren
DE SAMENWERKING TUSSEN CLIËNT, INFORMELE ZORG EN ZORGVERLENER Zorggroep Ter Weel sluit zich aan bij de zorgvisie van branchevereniging ActiZ 23 . Hierbij gaat het om lichamelijk en mentaal welbevinden, om woon- en leefomstandigheden en om participatie. Zorg verlenen is een relationeel proces. Goede zorg is meer dan een keten van professionele handelingen en losse verrichtingen die de zorgverlener uitvoert. Goede zorg in de praktijk betekent dat er een wederkerig zinvolle relatie is tussen de zorg verlener en degene die zorg krijg t. Sleutelbegrippen voor deze relatie zijn: de eigen regie van de cliënt, aandacht, zorgvuldigheid, veiligheid en respect. Dat geldt voor alle diensten die Zorggroep Ter Weel biedt: voor verzorging, welzijn en behandeling en alle overige dienstverlening. De cliënt of zijn vertegenwoordiger krijgt meer regie over het opstellen, evalueren en bijstellen van zijn/haar zorgleefplan. Zorggroep Ter Weel heeft het besluit genomen om een vernieuwd elektronisch cliëntendossier in te voeren, digitale inzage in het dossier zal in 2016 zijn gerealiseerd. Verder zal beweegstimulering een structureel onderdeel van het zorgleefplan worden, medewerkers zullen alle cliënten (binnen hun eigen mogelijkheden) stimuleren actief te zijn. Ons activiteitenaanbod zal hierop worden aangepast.
23
ActiZ, Onze zorg van morgen, Ondernemerschap in stroomversnelling! Mei 2015.
MANTELZORG (FAMILIE) EN VRIJWILLIGERS De familie wordt gezien als een belangrijke schakel in de gehele zorg en begeleiding. Daarbij zijn zij een gelijk waardige par tner, zij hebben een belangrijke rol in het gestalte geven aan de cliëntgerichte/persoonsgerichte zorgverlening. De komende periode zullen de familieleden nog meer bij de zorg en het leven van de cliënten worden betrokken door onze medewerkers. De familieband is vaak onvervangbaar. Hoewel mantelzorgers en vrijwilligers altijd al een belangrijke rol hebben gespeeld binnen Zorggroep Ter Weel, laten de ontwikkelingen zien dat zij inmiddels onmisbaar zijn. Niet alleen om cliënten in hun zelfredzaamheid te ondersteunen, maar ook om leuke dingen met en voor hen te doen. Zorggroep Ter Weel heef t een beleidsnotitie 24 opgesteld, over hoe zij de mantelzorg en het vrijwilligerswerk gaat stimuleren en faciliteren.
17
Opveren & Innoveren
Mantelzorgers belangrijke schakel
24
Deze beleidsnotitie wordt in 2015 uitgebracht.
4. TER WEEL WONEN 4.1 Visie Wonen in of nabij de zorgcentra van Zorggroep Ter Weel betekent dat de oudere (zelfstandig) woont in een prettige, comfortabele woonomgeving met zorg en ser v ice op afroep. De cliënt koopt zelf de benodigde zorg-, ser v ice - en welzijnsarrangementen in.
4.2 Producten VERZORGD WONEN (EN ZORG THUIS)
18
Opveren & Innoveren
Onder thuis wonen verstaan we ook dat cliënten op basis van verzorgd wonen in het verzorgingshuis gaan wonen, evenals in de directe omgeving van de zorgcentra van Zorggroep Ter Weel. Verzorgd wonen wordt alleen toegepast in de woonzorgcentra van Ter Weel, als de boekwaarde van een locatie dit toestaat 25 . Zorg thuis in de vorm van persoonlijke verzorging (PV) en verpleging (VP) word t geleverd in geclus terde woningen rondom alle loc at ies van Ter Weel, ook wel woonzorgservicezones genoemd. Het huisvesten van bijzondere doelgroepen kan ook een van de mogelijkheden zijn, om leegstand in de verzorgingshuizen op te vangen. Beschermd wonen voor de GGZ-c cliënten staat momenteel volop in de belangstelling. De overheid is van mening, dat het accent van zorg voor deze cliënt op begeleiding ligt en daarom niet meer in de Wlz hoort. Onderzocht moet worden of een deel van deze cliënten op basis van scheiden van wonen en zorg bij Zorggroep Ter Weel kan wonen. Hierbij staan ambulante begeleiding en verzorging in het aanbod centraal en er moeten programma’s worden ontwikkeld voor terugkeer naar een zelfstandige woning. Prijs Verzorgd wonen (bijdrage huur, servicekosten en bijdrage voor voeding, gebruik algemene ruimten en deelname aan activiteiten) wordt aangeboden in zorgcentra die in eigendom zijn van Zorggroep Ter Weel. Zorgarrangementen op maat, differentiëren in prijs in basis-/pluspakket of all inclusive. We streven naar betaalbare huren die binnen de huurtoeslaggrens vallen. Bij woningen gelegen rondom de zorgcentra, biedt Zorggroep Ter Weel zorg- en dienstverlening naar keuze van de cliënt aan (zorg thuis). Plaats Met diverse verhuurders (corporaties, projectontwikkelaars) en bedrijven rondom de zorgcentra gaan we in overleg om bredere afspraken te maken over toewijzing en het ontwikkelen van (zorg) arrangementen. Met name op het gebied van domotica is nog winst te halen, waardoor cliënten langer thuis kunnen blijven wonen. Een mooi voorbeeld van een dergelijke samenwerking is de Zeeuwse Huiskamer in Rilland. Promotie Zorggroep Ter Weel zal het verzorgd wonen voor kwetsbare ouderen actief in de markt aanbieden via advertenties, folders, vermelden op website etc. E-health en zorg op afstand worden verder ontwikkeld samen met bedrijven en eigenaren van de woningen, waarbij het gevoel van veiligheid wordt vergroot.
25
Zorggroep Ter Weel actualiseert jaarlijks de bedrijfswaardeberekening van de zorgcentra, vooralsnog wordt Scheiden Wonen en Zorg toegepast in het Gasthuis in Goes en Nieulande in Krabbendijke.
Personeel Bij de start van de wijkteams wordt gewerkt vanuit de intramurale formatie die in de verzorgingshuizen aanwezig is. Getracht wordt het verlies aan arbeidsplaatsen op deze manier op te vangen door de extramurale inzet te vergroten 26 . De wijk verpleegkundige van Zorggroep Ter Weel krijgt een indicerende en toetsende rol. In de komende beleidsperiode onderzoekt Ter Weel of zij de verhuur van appartementen blijft doen, of dat we dit uitbesteden aan een makelaar of woningcorporatie. Van belang voor Ter Weel is, dat bij een toewijzing van de woning, niet enkel het mandaat bij de verhuurder komt te liggen. Zorggroep Ter Weel heeft op dit moment in Goes twee zelfstandige appartementenstichtingen.
19
Opveren & Innoveren
Cliënt maximaal in regie
26
Afbouw ZZP 1-3 is in 2015 nog 100 plaatsen, er zijn tot 2018 in de BC 65 plaatsen verhuur opgenomen en 25 plaatsen leegstand. Extramuraal is er in 2015 100.000 euro omzet ingekocht door het zorgkantoor. De lage ZZP’s moeten in 2019 volledig zijn afgebouwd.
5. TER WEEL GEMAK 5.1 Visie Zorggroep Ter Weel ondersteunt kwetsbare ouderen actief in het zelfstandig thuis blijven wonen, door allerlei (gemaks-) diensten aan te bieden, waardoor dit ook mogelijk blijft. Door het team van ‘Zorg Dichtbij’ is een onderzoek 27 uitgezet onder de buurtbewoners in Goes-Zuid en Reimerswaal, waarbij expliciet gevraagd is naar faciliteiten waarvan mensen gebruik zouden willen maken en die bijdragen aan het zelfstandig thuis blijven wonen. Een aantal van de genoemde diensten worden door Zorggroep Ter Weel voor het grootste deel intramuraal geleverd. Het extramuraal in de markt zetten van deze diensten, biedt Ter Weel de kans om door schaalvergroting extra rendement te kunnen genereren én om kwetsbare ouderen reeds in een vroeg stadium aan Ter Weel te kunnen binden. De keuze voor Ter Weel, als thuis wonen niet meer gaat, ligt dan in het verlengde van de relatie die er dan al is. Voor ‘Ter Weel Gemak’ zijn de volgende diensten geselecteerd, op grond van de gedachte dat deze diensten voor mensen noodzakelijk zijn om zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen én onder de aanname dat het leveren van deze diensten de omzet van Zorggroep Ter Weel kan verhogen: 1. Maaltijd Thuis! 2. Boodschappen bezorgservice 3. Was- en strijkservice 4. Personenvervoer van kwetsbare ouderen Andere diensten zijn eerder luxe diensten die men in de regel gemakkelijk zelf kan regelen via bestaande kanalen onder andere via familie.
20
5.2 Producten
Opveren & Innoveren
MA ALTIJD THUIS! Om thuis te kunnen blijven wonen als je fysiek of geestelijk achteruit gaat (of als je niet meer zelfstandig kan koken) ben je als oudere afhankelijk van een betrouwbare maaltijdservice. Ter Weel levert dagelijks een warme geportioneerde maaltijd aan externe klanten in de gemeenten Goes en Reimerswaal en m.i.v. 2016 ook in Borsele. Daarnaast overweegt Ter Weel ook haar Meals on Wheels maaltijd-concept uit te breiden naar de extramurale setting. Hierbij kan men denken aan buurt- of dorpshuizen waar ouderen samen komen, om gezamenlijk hun lunch of avondmaaltijd te nuttigen. Mogelijk dat de Gemeenten via WMO-subsidie dit initiatief gaan steunen, omdat deze activiteit ertoe bijdraagt dat ouderen langer in hun eigen huis/buurt of dorp kunnen blijven wonen en het tegelijkertijd vereenzaming tegengaat. Product Het betreft geportioneerde warme maaltijden, die in maaltijdcassettes of isolatieboxen door vrijwilligers bij de mensen thuis rond lunchtijd worden afgeleverd. Gebleken is dat de huidige doelgroep op dit moment niet kiest voor maaltijden die men zelf moet opwarmen. Het is echter al wel mogelijk om koel/verse maaltijden te leveren. Hier is een business case voor opgesteld.
27
In april 2014 is Zorggroep Ter Weel in Goes en Reimerswaal gestart met het project Zorg Dichtbij. Dit project heeft als doel een structurele samenwerking met andere organisaties uit de omgeving te stimuleren en het contact met ouderen uit de buurt te versterken. Om het contact met buurtbewoners te kunnen versterken en om vraaggericht te kunnen werken, heeft Zorggroep Ter Weel rondom haar locaties een enquête verspreid. Deze enquête was speciaal gericht op buurtbewoners van 65 jaar en ouder.
Prijs De prijs is marktconform en ligt iets hoger dan een kant en klare maaltijd in de supermarkt (hiervoor worden de maaltijden op temperatuur en thuis afgeleverd). Plaats Afzetgebied: gemeente Reimerswaal, Goes en Borsele. Productie: centrale keukens Zorggroep Ter Weel (Krabbendijke en Goes). Getracht wordt om dit product naar meerdere gemeenten/afnemers uit te breiden. Promotie Door de vrijwilligers en de gemeenten (sociale zaken) wordt reclame gemaakt voor het product. Promotie via de kerken en maatschappelijk werk moet verder worden uitgewerkt. Er wordt geadverteerd in de plaatselijke huis-aan-huis krant wanneer er acties zijn. Zorggroep Ter Weel gaat marktonderzoek doen naar de behoeftes van de klanten t.a.v. de wijze waarop de maaltijden bezorgd worden (warm of koelvers) en of er behoefte is om broodmaaltijden en andere gerelateerde producten (zoals een flesje wijn, fruitsalade etc.) af te nemen.
BOODSCHAPPEN BEZORGSERVICE In samenwerking met de voedingsmiddelenleverancier, wil Zorggroep Ter Weel als intermediair/ coördinator kunnen optreden om de bewoners uit de buurt van boodschappen voorzien. Product (Kwetsbare) ouderen kunnen telefonisch of via de website elke week (dagelijkse) boodschappen bestellen. Deze bestellingen worden door een medewerker van Ter Weel geclusterd en doorgegeven aan de leverancier. De leverancier maakt per klant een boodschappentas en levert deze af op een centrale locatie van Ter Weel. Vanaf deze locatie brengt een vrijwilliger de boodschappen bij de mensen thuis. Hij maakt hierbij gebruik van een bestelbus, die beschikbaar gesteld wordt door de leverancier van de boodschappen. Hier wordt een business case voor opgesteld. Prijs De prijs die men betaalt voor de boodschappen is de gangbare winkelprijs die men in de supermarkt zou betalen, plus een toeslag voor de kosten van administratie en de bezorging. De marge voor winst en risico zit al in de winkelprijs. Plaats De boodschappen kunnen door de mensen vanaf thuis worden besteld en worden ook thuis afgeleverd. Promotie Promotie kan worden gemaakt via de vrijwilligers van Maaltijd Thuis (flyers) en door middel van e-mail aan mensen die een Ter Weel pas hebben. De Ter Weel pas kan door middel van dit product extra gepromoot worden via advertenties in huis-aan-huis bladen.
WAS- EN STRIJKSERVICE De linnendienst van Zorggroep Ter Weel zou haar capaciteit wasmachines efficiënter in kunnen zetten door ook te wassen voor de buurtbewoners. Het idee is dat de was (en het stoomgoed) van kwetsbare ouderen die thuis wonen wekelijks wordt opgehaald door een koerier (of vrijwilliger van Maaltijd Thuis). De was wordt gewassen en gestreken door de linnendienst van Ter Weel en weer afgeleverd bij de mensen thuis. Hier wordt een business case voor opgesteld. Product Het product betreft het ophalen van de was en deze weer schoon en gestreken/gevouwen afleveren. Het wasgoed wordt in gesealde pakketten afgeleverd.
21
Opveren & Innoveren
Prijs De prijs wordt nog nader bepaald. Aan mensen die meerdere producten afnemen (maaltijden en/ of boodschappen) kan een korting worden verleend op de was- en strijkservice. Plaats De gemeenten Goes, Reimerswaal en Borsele, aan huis bij (kwetsbare) ouderen. Promotie Promotie kan worden gemaakt via de vrijwilligers die al maaltijden bezorgen en door middel van direct e-mail aan mensen die een Ter Weel pas hebben. De Ter Weel pas kan extra gepromoot worden door middel van dit product via advertenties in huis-aan-huis bladen. Thuiszorgorganisaties kunnen hier ook als intermediair in fungeren.
PERSONENVERVOER TEN BEHOEVE ACTIVITEITEN Uit de enquête bleek dat één van de belemmerende factoren om mee te doen aan activiteiten die door Ter Weel worden georganiseerd, het vervoer is van en naar Ter Weel. Ter Weel gaat onderzoeken of deze service aangeboden kan worden aan kwetsbare ouderen in de buurt. Hier wordt een business case voor opgesteld. Product Het product betreft het regelen van vervoer voor meerdere kwetsbare ouderen van huis, naar een activiteit van Ter Weel, en weer terug. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de Ter Weel personenvervoersbussen, die bestuurd worden door vrijwilligers.
22
Opveren & Innoveren
Prijs De prijs wordt nog nader bepaald. Plaats Personenvervoer binnen de regio Goes, Reimerswaal en Borsele. Promotie Promotie kan worden gemaakt via de vrijwilligers die maaltijden bezorgen en directe e-mail aan mensen die een Ter Weel pas hebben. De Ter Weel pas kan extra gepromoot worden door middel van dit product via advertenties in huis-aan- huis bladen. De uitbreiding van gemaksdiensten wordt nader onderzocht.
6. TER WEEL ACTIEF 6.1 Visie Alle locaties van Zorggroep Ter Weel zijn voor de wijk- en dorpsbewoners een ‘beweeg-, service- en ontmoetingscentrum’ waarvan zij als pashouders zoveel mogelijk gebruik kunnen maken. Zorggroep Ter Weel is een belangrijke speler in het sociaal domein in de gemeente Goes en Reimerswaal. In de komende beleidsperiode is het van belang dat Zorggroep Ter Weel deze positie verder gaat uitbouwen. De visie van Ter Weel gaat uit van het gegeven, dat ouderen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, met de bijbehorende ondersteuning. Uitgaan van de eigen kracht van burgers, samenwerking met andere organisaties en de gemeente vormen de basis van het nieuwe beleid van Zorggroep Ter Weel. Ter Weel heeft de afgelopen periode in deze ontwikkeling vanuit het project Zorg Dichtbij de koppositie gekozen. Van belang is om deze positie te behouden en de samenwerking met beide gemeenten verder te formaliseren.
Wat Zorggroep Ter Weel meer en meer in haar beleid wil stimuleren is, dat zij op een proactieve manier een rol wil en kan ver vullen in de maatschappij. De locaties zijn niet alleen maar zorgcentra waar mensen wonen en verzorgd worden, maar in toenemende mate zetten wij de deuren van onze locaties open voor mensen uit de buurt en de omgeving. De locaties worden steeds meer ‘de buur thuizen van de toekomst ’. Samen met de gemeenten en andere samenwerkingspartners wil Zorggroep Ter Weel zoveel mogelijk zorg, welzijn en ondersteuning in het woon- en leefgebied van hun inwoners organiseren.
6.2 Producten WELZIJNSCONCEPTEN EN ACTIVITEITENBUREAU Zorggroep Ter Weel kiest voor een noodzakelijke wijziging in de organisatie van welzijn. Welzijn zal worden geïntegreerd tot een vraaggericht aanbod. Waar eerst vooral aanbodgericht werd gewerkt, wordt nu één-op-één in gesprek gegaan met cliënten, familie en buurtbewoners. Om dit te bereiken wordt welzijn binnen Zorggroep Ter Weel aan de hand van een eenduidige definiëring uitgewerkt door middel van vijf concepten: 1. Concept welzijn binnen kleinschalig wonen (psychogeriatrie) 2. Concept welzijn binnen de somatische zorg (verpleeghuis en woonzorgcentrum) 3. Concept welzijn voor GGZ-cliënten 4. Concept welzijn binnen de dagbesteding 5. Concept welzijn samen (uit) in de wijk De welzijnsconcepten krijgen grotendeels vorm door middel van thema’s. Deze thema’s, zoals Ter Weel Beweegt, Ter Weel Digitaal en Ter Weel Creatief, worden vanuit het Activiteitenbureau ontwikkeld, onderhouden en gepresenteerd. Kenmerkend voor de thema’s is de samenwerking met externe partijen, zoals maatschappelijke organisaties, wijkverenigingen, gemeenten, scholen en kerken. De thema’s worden gevuld met kleine en grote activiteiten, variërend toegankelijk voor zowel intramurale en extramurale cliënten als voor (kwetsbare) ouderen uit de buurt. Prijs Voor alle intramurale cliënten geldt dat zij vanuit het zorgleefplan 2 uur welzijn per week krijgen aangeboden (= basis). In principe gebeurt dit zoveel mogelijk binnen de huiskamers en woongroepen in de kleinschalige woonomgeving. Voor bepaalde activiteiten wordt een eigen bijdrage gevraagd (= plus). Aan buurtbewoners, die deelnemen aan activiteiten van Zorggroep Ter Weel zal altijd een bijdrage gevraagd worden.
23
Opveren & Innoveren
Plaats Activiteiten zullen veelal in en rondom de locaties van Zorggroep Ter Weel plaatsvinden. Promotie Het activiteitenbureau, de thema’s en de bijbehorende activiteiten zullen gepresenteerd en gepromoot worden door middel van verschillende soorten media, zoals de website, folders, de kabelkrant en huis-aan-huis bladen. Personeel De medewerkers van welzijn en het activiteitenbureau 28 . BEWEGINGSACTIVITEITEN Binnen Zorggroep Ter Weel willen we alle cliënten binnen hun eigen mogelijkheden stimuleren actief te zijn. Daarbij sluiten we zoveel mogelijk aan op interessegebieden, ervaringen, voorkeuren en wensen van onze cliënten. Ons activiteitenaanbod passen wij hierop aan maar ook in al onze dagelijkse handelingen worden beweeg- en activeringskansen onderkend en actief gestimuleerd. Deze bewegingsgerichte zorg sluit aan op de ontwikkeling van Zorggroep Ter Weel richting een woon-service-welzijnscentrum 29. Prijs Voor deelname aan een fitnessprogramma sluiten mensen een abonnement af. De wandel- en loopgroepen en de beweegtuin zijn vrij toegankelijk voor ouderen, degenen die een Ter Weel pas hebben, krijgen korting op deze activiteiten.
24
Opveren & Innoveren
Plaats Zorggroep Ter Weel heeft in drie zorgcentra professionele fitnessruimtes en sinds kort ook een beweegtuin in Goes-Zuid. Sporten en wandelen (en fietsen) onder begeleiding wordt vanuit diverse locaties aangeboden. Promotie Binnen het beweegprogramma wordt er nauw samengewerkt met de welzijnsorganisatie SMWO in Goes (beweegcoach, meer bewegen voor ouderen etc.) en het CIOS. Activiteiten staan in de huis-aan-huis bladen en in wijkkrant de Pit. Personeel De medewerkers van de fysiotherapie en vrijwilligers.
28
Zie de notitie ‘Ondernemen in Welzijn bij Zorggroep Ter Weel’, d.d. april 2015.
29
Zie beleidsplan beweegstimulering d.d. 4 november 2013 t.b.v. aanvraag subsidie beweegtuin Goes-Zuid.
7. TER WEEL KENNIS 7.1 Visie Zorggroep Ter Weel wil zich ontwikkelen tot een lerende organisatie waar kennis delen en leren van ervaringen centraal staan en waar medewerkers zich ontwikkelen tot ambassadeurs van de ondernemende organisatie. In de vorige beleidsperiode is er hard gewerkt aan een cultuurverandering binnen de organisatie, minder gericht op controle en beheersing en meer ruimte voor eigen regie en verantwoordelijkheid voor de medewerker. Dit proces vraagt voortdurend aandacht, omdat het gevaar van regelgeving en bureaucratie vaak opduikt. In de nieuwe plannen van staatsecretaris Van Rijn is dit expliciet opgenomen, meer ruimte en regie voor de professional en minder regels van bovenaf. Voor onze organisatie betekent dit, dat we door kunnen gaan op de ingeslagen weg en de medewerkers nog meer de regie moeten geven over hun werkzaamheden. Om dit proces te versterken zal de organisatie de medewerker 2.030 gaan omschrijven: wat verstaan we onder een medewerker 2.0, welke competenties heb je nodig om als ambassadeur van de organisatie te kunnen fungeren, waarna de transitie moet worden ingezet. Dit afgezet tegen het uitgangspunt dat iedere medewerker die nu bij Zorggroep Ter Weel werkt, al beschikt over een aantal competenties en welke competenties nog ontwikkeld moet worden. HRM moet door middel van een inventarisatie de kwaliteiten en competenties van medewerkers in een kennisbank onderbrengen. Zo wordt duidelijk wat er nog nodig is om te kunnen voldoen aan het profiel van een medewerker 2.0 en ontstaat ook inzicht in de kennis die gedeeld kan worden31. Daarnaast kan meer dan nu gebruik gemaakt worden van de kwaliteiten van medewerkers omdat competenties inzichtelijk gemaakt zijn. In functiebeschrijvingen moeten de competenties per functie beschreven zijn. Door alle ontwikkelingen in de zorg, krijgen medewerkers te maken met een veranderend competentieprofiel. De nadruk komt te liggen op samenwerking, flexibiliteit, onderhandelen en het kunnen coachen van cliënten (of medewerkers, vrijwilligers en mantelzorgers) naar zelfredzaamheid.
Domotica
Medewerker 2.0 is een digitaal vaardige medewerker.
Onze zorg van morgen: visie op de zorg in 2025 (uitgave Actiz)
30 31
In 2025 zal de beroepskracht breed georiënteerd zijn, hij zal goed kunnen luisteren, coachen en bemiddelen.
Het accent ligt bij het in dialoog met de cliënt leggen van verbindingen naar nieuwe vormen van ondersteuning, ook mantelzorg. De professional van de toekomst is niet alleen meer een verlener van zorg, maar veeleer een makelaar in uiteenlopende diensten.
25
Opveren & Innoveren
Maar ook het optimaal gebruik kunnen maken van elektronische middelen (zoals bijvoorbeeld tablets, iPhones en Apps) die de arbeidsproductiviteit verhogen, wordt als competentie belangrijk de komende jaren. Verantwoordelijkheden komen lager in de organisatie te liggen, ook dit vraagt een andere manier van werken van alle medewerkers van de organisatie: minder controle op details en meer aanspreken op het nemen van verantwoordelijkheid. De verwachting is dat de komende jaren een niveauverschuiving zal plaatsvinden, doordat de zorg complexer wordt. Ook dit heeft gevolgen voor de opleidingsbehoefte binnen Zorggroep Ter Weel. E-learning zal in de toekomst een belangrijke rol binnen opleiden gaan innemen: kennis tot je nemen op het moment dat het je het meeste schikt. De ontwikkeling hiervan moet de komende jaren zijn beslag krijgen, waarbij qua tijdsinvestering meer van de medewerker wordt verwacht. Door jezelf te ontwikkelen, wordt de medewerker interessanter voor de arbeidsmarkt (digitaal leerplein). Zorggroep Ter Weel wil op dit gebied aanhaken bij andere partijen om het E-learning platform zo groot en divers mogelijk te maken.
26
Opveren & Innoveren
Met scholen (Hogeschool, ROC, Universiteit) en bedrijven in de omgeving wordt contact gezocht om te kijken naar het huidige opleidingsaanbod in relatie tot de opleidingsvraag vanuit de organisatie. Er moet een betere aansluiting komen tussen theorie en de praktijk. Zorggroep Ter Weel wil strategische allianties aangaan met het bedrijfsleven, leveranciers en het onderwijsveld. Aan bedrijven kan gevraagd worden om expertise (of euro’s) in te brengen (workshops, trainingen) als tegenprestatie voor de klant-leveranciersrelatie tussen het bedrijf en Zorggroep Ter Weel. Op deze wijze kunnen er nieuwe verbindingen ontstaan tussen bedrijven, de zorg en het onderwijsveld. Bedrijven kunnen ook nieuwe producten en innovaties uitproberen in de zorg. Zeeland biedt daar, zeker ook op culinair gebied, tal van mogelijkheden voor. Van leerlingen en stagiaires, maar ook van vrijwilligers en mantelzorgers verwachten we dat zij zich ontwikkelen tot ambassadeurs van de organisatie. Scholingen zullen de komende periode een innovatief karakter krijgen, waarbij samenwerking met scholen en bedrijven, maar ook leren van elkaar belangrijke rollen gaan vervullen. Dit alles betekent dat bij de aanname van medewerkers kritisch gekeken wordt naar competenties die een aanvulling binnen de organisatie zijn. Bij de aanname van leerlingen en stagiaires is een verandering nodig, waarbij in de wervingsprocedure een praktijksituatie gesimuleerd wordt en meer gericht op competenties geselecteerd kan worden. De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt houden we nauwlettend in de gaten om het best passende contract te kunnen aanbieden aan nieuwe medewerkers. Tevens wordt de arbeidsmobiliteit van bestaande medewerkers gestimuleerd, om een gezonde contractenmix te behouden. We moeten ons realiseren dat ook de medewerker 2.0 gericht op zoek gaat naar een werkgever: er bestaat onder deze groep meer behoefte aan een goede balans tussen werk en privé en als werkgever zal je hierop moeten inspelen om aantrekkelijk te blijven voor deze groep (potentiële) medewerkers. Dat betekent dat Zorggroep Ter Weel gaat onderzoeken of door middel van jobcarving 32 bestaande functies herschreven kunnen worden, waarbij meer ruimte ontstaat voor de kwaliteit van de medewerker. Daarnaast wordt hiermee een mogelijkheid geschapen om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen en hiermee te voldoen aan de participatiewet.
32
Bij jobcarving splits je bestaande functies op in gespecialiseerd en ongeschoold werk. Enerzijds leidt dit tot meer efficiëntie doordat de medewerker zich kan richten op de hoofdwerkzaamheden, anderzijds biedt dit kansen voor lager opgeleiden of mensen met een beperking en zorgt het voor een duurzame bedrijfsvoering.
8. TER WEEL IN CONTROL Zoals in hoofdstuk 1 (trends en ontwikkelingen) uitgebreid is beschreven, heeft de ingezette extramuralisering in de zorg (afbouw lage ZZP’s) directe gevolgen voor het cliëntenbestand van Zorggroep Ter Weel. In de komende jaren zullen de lage ZZP’s volledig verdwijnen uit de intramurale zorg 33. Voor de lagere zorgindicaties zijn er grofweg twee opties: langer thuis blijven wonen met zorg of kiezen voor appartementen waar zorg op maat en servicediensten afgenomen kunnen worden. Deze vorm van scheiden van wonen en zorg wil Zorggroep Ter Weel in de beide regio’s vorm gaan geven i.s.m. andere samenwerkingspartners. Zorggroep Ter Weel gaat ook zorg thuis en wijkverpleging aanbieden (persoonlijke verzorging en verpleegkundige zorg). Verder zal Zorggroep Ter Weel voor bepaalde projecten andere vormen van financiering/deelneming of participatie gaan zoeken. Nieuwe verbindingen aangaan met het bedrijfsleven en het onderwijs en het verder in de markt zetten van bepaalde diensten, om het langer thuis wonen mogelijk te maken (gemaks-diensten). Voor al deze initiatieven geldt dat er business cases opgesteld worden, die aangeven of het initiatief/project op termijn ook rendement oplevert. Deze zullen uitgewerkt worden in Dynamische Ondernemers Plannen (DOP’s).
8.1 Businessplan 2016-2018 Werd zorgvastgoed voorheen nog in 50 jaar afgeschreven, nu is die termijn bijgesteld naar 30 jaar. De zorgaanbieder kreeg voorheen alle onderhoudskosten, betaalde rente en aflossingen gefinancierd via de kapitaalslasten systematiek. Nu is dat een vast bedrag dat in de ZZP-tarieven is opgenomen. Hierbij maakt het niet meer uit of het een oud of een nieuw gebouw betreft, de vergoeding is hetzelfde. De risico’s voor de investeringen in huisvesting komen nu meer bij de zorgaanbieder zelf te liggen. Middels een bedrijfswaardeberekening worden de toekomstige opbrengsten van een gebouw en de afschrijvingen met elkaar vergeleken34 . Bij Zorggroep Ter Weel heeft de afschrijving naar een kortere levensduur vooralsnog niet tot een waarde afboeking (impairment) geleid. De afgelopen beleidsperiode (2011-2015) heeft Ter Weel 35 miljoen in al haar gebouwen geïnvesteerd, om die aan te passen aan de eisen die er nu gesteld worden. Een meerjaren-onderhoudsplan en een meerjareninvesteringsplan zijn noodzakelijk, om te sturen op de huisvestingslasten. Tevens zal er een vorm van risicomanagement ontwikkeld dienen te worden, om tijdig bij te kunnen sturen. Ter Weel focus op zorg, verhuur door derden Zowel in de regio Goes als Reimerswaal worden twee business cases uitgewerkt waarbij scheiden van wonen en zorg in de zuivere vorm wordt vormgegeven, in samenwerking met derden (R&B Wonen, architectenbureau, projectontwikkelaar en gemeenten), in huur- en koop appartementen, waarbij een derde verhuurt en Ter Weel zorgarrangementen levert. Indien deze plannen financieel haalbaar zijn, wordt de uitvoering in 2018 ter hand genomen.
8.1.1 en 8.1.2 Woonservicezone Krabbendijke en Oostsingel Goes Voorlopig ontwerp
Nieulande Impressie
Gasthuis Impressie
33
In de zorginkoop 2015 zijn dit nog ongeveer 100 cliënten die een ZZP 1-3 indicatie hebben.
34
Zorggroep Ter Weel heeft een business case bouw opgesteld (2011) die ieder jaar 2 maal wordt geactualiseerd, de bedrijfswaardeberekening wordt ook 2 keer per jaar bijgewerkt als onderdeel van deze business case.
27
Opveren & Innoveren
8.2 Kwaliteit van zorg
28
Opveren & Innoveren
In juni 2014 is er een rapport uitgebracht door de Inspectie voor de Gezondheidszorg waarin de bevindingen kenbaar werden gemaakt van de aangekondigde en onaangekondigde Inspectiebezoeken van het afgelopen jaar. Tijdens de bezoeken werden de verpleeg- en verzorgingshuizen beoordeeld op onder andere zorginhoudelijke veiligheid van cliënten, medicatieveiligheid, vrijheidsbeperking, infectiepreventie en het zorgplan. Naar aanleiding van deze beoordeling en de resultaten hiervan is in februari 2015 door staatssecretaris Van Rijn de nota uitgebracht ‘ Waardigheid en trots. Liefdevolle zorg voor onze ouderen.’ De analyses uit de brief van 2014 van de IGZ hebben geleid tot een plan van aanpak op de volgende elementen: • Er komt een scherper toezicht op onder de maat presterende instellingen. Zorggroep Ter Weel neemt deel aan benchmarks van ActiZ en PWC om haar presteren te kunnen vergelijken met de collega instellingen. Op dit moment zit Ter Weel in de middengroep, het streven is om opnieuw bij de koplopers te gaan behoren. • Er moet meer samenwerking plaatsvinden tussen cliënt, mantelzorger en zorgverlener. De zorg wordt beter met de cliënt en de mantelzorger afgestemd, bijvoorbeeld bij het zorgplan (opgenomen in hoofdstuk 3.2). • Er moet meer aandacht worden gegeven aan de deskundigheid van personeel. Met andere woorden er komt meer ruimte voor de kwaliteit van professionals, voor opleidingen en de juiste personeelssamenstelling (zie hoofdstuk 7). • Een vergroting van de transparantie van cliëntbeoordelingen. Dit houdt in dat informatie over de k waliteit van de geleverde verpleeghuiszorg breder beschikbaar wordt o.a. op w w w. ZorgkaartNederland.nl. Hier staat Ter Weel reeds op, contactpersonen en familie worden gestimuleerd hun ervaringen hierop te melden. • De cliëntenraden worden, meer dan voorheen betrokken bij ontwikkelingen van de organisatie en zullen hierin ook, voor wat betreft kennis meer gefaciliteerd moeten worden (opgenomen in hoofdstuk 9.1). • De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) is in oktober 2015 door de Eerste Kamer aangenomen. Uit evaluatie blijkt dat cliënten niet altijd uit de voeten kunnen met de uitspraak van een klachtencommissie (gegrond of ongegrond). In het nieuwe wetsvoorstel wordt de zorgaanbieder verplicht een functionaris in dienst te hebben die de cliënt en zijn vertegenwoordiger helpt in een vroegtijdig stadium tot praktische oplossingen voor de onvrede te komen. In Zorggroep Ter Weel zijn we al bekend met een functionaris die de rol van klachtenbemiddelaar heeft. Deze taak/rol zal met de invoering van de nieuwe wet moeten worden aangescherpt. • Het bieden en borgen van veilige zorg, onder andere door scherper toezicht van de Inspectie op de uitvoering van het zorgleefplan. Het leren van gemaakte fouten en incidenten volgens het principe van het veilig melden van incidenten (VIM). Het plan van aanpak is een eerste aanzet die moet leiden tot een fikse verbeterslag van de kwaliteit van zorg. In de nota van Van Rijn wordt voorgesteld om dit in 2017 te kunnen verwezenlijken. Hiertoe worden ook 200 experimenten gestart, waarin instellingen aan verbetertrajecten, c.q. vernieuwingen in de zorg kunnen werken. Zorggroep Ter Weel is geselecteerd als ‘best practice’ met het project: het direct betrekken van de cliënt of diens vertegenwoordiger bij het beoordelen van het primaire proces. Op drie terreinen zal Ter Weel specifieke acties ondernemen: Het verlenen van professionele en veilige zorg In deze periode zal verder onderzocht worden op welke wijze de zorg nog professioneler en veiliger kan worden verleend. In maart 2015 is Zorggroep Ter Weel begonnen de risicoanalyses voor alle cliënten standaard in te vullen (twee keer per jaar), alvorens er een cliëntenbespreking (MDO) gehouden wordt. De uitkomsten worden tevens gebruikt in de gesprekken met de cliënt en zijn vertegenwoordigers.
Meldingen Incidenten In Zorggroep Ter Weel wordt al jaren gewerkt met de zogenaamde MIC-meldingen (meldingen incidenten cliënten). Hiertoe is een MIC-commissie aangesteld die per kwartaal alle meldingen bespreekt en adviezen geeft om incidenten te voorkomen. Op termijn zal het huidige systeem worden vervangen door het VIM-systeem (Veilig Incidenten Melden).
Mondzorg In het voorjaar van 2014 oordeelde de inspectie negatief over de mondzorg in veel verpleeghuizen, deze was onvoldoende en slecht in beleid verankerd 35 . Steeds meer ouderen beschikken tot op hoge leeftijd over een eigen gebit. Vaak hebben ze ook een implantaat of geavanceerde uitneembare en/of vaste prothetische voorzieningen. Dit maakt de mondzorg complexer, zeker bij dementerenden die minder goed duidelijk kunnen maken wat zij willen. In 2014 is Zorggroep Ter Weel een samenwerkingsverband aangegaan met de GGD, de Hogeschool Zeeland, het Scalda College en de Stichting Werkt voor Ouderen om de mondzorg in de verpleeghuizen en de woonzorgcentra te optimaliseren. In 2015 zullen studenten van de Hogeschool Vlissingen (HBO-V) een onderzoek doen, om te kijken in hoeverre er conform de richtlijnen van Verenso in de dagelijkse praktijk voldoende aandacht besteed wordt aan goede mondzorg. Zorggroep Ter Weel heeft een kwaliteitskader ontwikkeld dat steeds meer aansluit bij de dagelijkse zorgpraktijk en dus bruikbaar is in het instellingsbrede HKZ kwaliteitssysteem36. De zorginhoudelijke veiligheid wordt aan de hand van de normen binnen het HKZ meermalen per jaar getoetst middels de interne- en externe audits. Kwaliteitsverbetering blijft de komende jaren van groot belang om aan de wensen van cliënten en hun naasten te kunnen blijven voldoen.
8.3 Risicomanagement Zorggroep Ter Weel heeft aan de hand van de vier perspectieven van de Balanced Score Card (de klant, de medewerker, de omgeving en de bedrijfsvoering) de interne informatievoorziening in kaart gebracht. Wat zijn de belangrijkste kritische prestatie indicatoren per perspectief, hoe sturen we daarop en wat zijn hierbij de belangrijkste risico’s die we als organisatie moeten beheersen. Wat is de impact van deze risico’s op onze bedrijfsvoering, op de klanten die voor ons kiezen, op de medewerker, de omgeving en de financiers die bij Ter Weel de zorg inkopen. Zowel op strategisch, tactisch en operationeel niveau moet je snel kunnen schakelen als er op meerdere terreinen signalen zijn dat de prestaties onder de norm zijn. Dit kunnen financiële ratio’s zijn (liquiditeit, solvabiliteit), maar ook kwaliteitsnormen, veiligheidsnormen of tevredenheidsonderzoeken onder cliënten, familie, medewerkers en vrijwilligers. Vaak zijn deze scores onderdeel van het zorginkoopdocument (kwaliteit van zorg) en worden er soms prijsopslagen aan verbonden, als je goed scoort op een afgesproken onderdeel, zoals innovatie of een specifiek project. De vraag dient zich aan of risicomanagement nu een aparte managementtool is of dat het als het ware ingebouwd moet zijn in al je operationele activiteiten? In feite moet de top tien van de risico’s goed in beeld zijn en moet je daarop sturen. Op dit moment is Zorggroep Ter Weel een Business Intelligence systeem (BI) aan het ontwikkelen, waarmee per perspectief de kritische prestatie indicatoren (kpi’s) gemonitord kunnen worden. Door een signaalfunctie (gebaseerd op vastgestelde normen) kan er snel gezien worden of er bijgestuurd moet worden. In het najaar van 2015 zal er aan de hand van dit ondernemersplan een Informatie Technologie Strategie worden bepaald, waarbinnen het BI-systeem zijn plaats moet krijgen.
35
36
Hier werd een speerpunt van gemaakt in het plan van aanpak kwaliteit verpleeghuizen van staatsecretaris Van Rijn d.d. februari 2015. Harmonisatie Kwaliteit Zorginstellingen.
29
Opveren & Innoveren
30
Opveren & Innoveren
Business Intelligence model met KPI’s en risico’s
9. INSPRAAK EN TOEZICHT Zorggroep Ter Weel als ondernemend zorgbedrijf kan niet zonder goed toezicht en inspraak/ medezeggenschap van haar medewerkers en cliënten/klanten. Ook op het gebied van governance (Raad van Toezicht) en medezeggenschap (OR en CCR) zijn er nieuwe ontwikkelingen die een (her) oriëntatie op deze rollen vragen. Nieuwe relaties met servicepashouders, sponsoren of financiers, v ragen om ac tief relatie - onderhoud en net werkbeheer. Ook de relatie met de ex terne belanghebbenden, zal in verband met het actieve netwerken steeds belangrijker worden.
9.1 (Centrale) cliëntenraad Met alle veranderingen in de zorg verander t ook het werk en de rol van de cliëntenraad. Medezeggenschap en belangenbehartiging voor de cliënten krijgen in de nieuwe wetgeving een zwaardere rol toebedeeld. De cliënt in regie vraagt om directe ondersteuning van die cliënt, met alle vragen die hij over de zorg heeft. De decentralisatie van taken naar de gemeenten (WMO) en de extramuralisering breng t met zich mee, dat de cliëntenraden ook te maken krijgen met thuiswonende cliënten en met de gemeenten als zorginkopers. • Hoe gaan ze die cliënten vertegenwoordigen? • Hoe kan de cliëntenraad de gemeente beïnvloeden? • Hoe worden mantelzorgers in de medezeggenschap voor cliënten betrokken? • De mensen thuis krijgen meerdere zorgaanbieders over de vloer en hoe geef je de medezeggenschap dan vorm? Op een aantal terreinen gaan de cliëntenraden een belangrijke rol spelen. Besloten is de eerdere nieuwe Wet Cliëntenrechten Zorg niet in zijn geheel in te voeren, maar op te knippen in een aantal deelwetten. De Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) is het eerste deel. De cliëntenraad zal op meer zaken instemmingsrecht krijgen, dan nu het geval is. Bijvoorbeeld bij sluiting van een verzorgingshuis of bij verbouw of nieuwbouw.
31
Opveren & Innoveren
Cliëntenraad
In het plan van aanpak van staatssecretaris Van Rijn, wordt er ingezet op een verdere professionalisering van de cliëntenraden, waardoor ze een nog serieuzere gesprekspar tner kunnen zijn van de bestuurder. Op de volgende terreinen zal een trainingsaanbod worden aangeboden: • De rol van de cliëntenraad in het interne verbeterproces • Kwaliteit van zorg • De begroting en de jaarrekening • Informatievergaring van cliëntenraden bij cliënten en verwanten. In de Wlz wordt er voorzien in een onafhankelijk cliëntondersteuner. De cliëntondersteuner helpt bij de zorgkeuze en bemiddeling en de evaluatie van het zorgplan. Uiterlijk 1-1-2017 moet deze cliëntondersteuning overal beschikbaar zijn, deze zal ondergebracht worden bij een onafhankelijke partij zoals MEE of welzijnsinstellingen.
9.2 Ondernemingsraad Wat betekenen al de veranderingen in de zorg nu voor de rol en de positie van de OR, deze rol is toch wezenlijk anders dan 10 jaar geleden waarin er in veel organisaties sprake was van groei. De ondernemingsraad behartigt de belangen van medewerkers via het uitoefenen van (basis)rechten die in de Wet op de Ondernemingsraden zijn vas t gelegd. Het overlegrecht , adviesrecht , instemmingrecht en initiatiefrecht zijn de wettelijke kaders waarbinnen de OR zijn invloed uit kan oefenen op het (personeel)beleid van de organisatie. De OR wil een proactieve bijdrage leveren aan de verschillende projecten in de organisatie en wil betrokken zijn bij de voortgang van het project. Om zo goed mogelijk mee te kunnen denken en een bijdrage te kunnen leveren, communiceert de OR via internet (TWIS). De OR raadpleegt zijn achterban en wil in de toekomst gebruik gaan maken van social media.
32
Opveren & Innoveren
De OR wordt door de bestuurder geïnformeerd en heeft jaarlijks ook overleg met de Raad van Toezicht en indien gewenst met de Centrale Cliëntenraad. Dit model paste prima bij de sector waarin het redelijk stabiel was, maar die tijden van stabiliteit en zekerheid in de zorgsector behoren tot het verleden. De grote veranderingen die zijn ingezet kunnen verregaande consequenties hebben voor zowel het aantal medewerkers dat werkzaam is bij de organisatie, als de aard en de invulling van de functies. De medewerker nieuwe stijl zal zelf meer in regie zijn over zijn arbeidsomstandigheden, die hoeft niet collectief vertegenwoordigd te worden. De tijd die hierdoor vrij komt voor de OR, kan benut worden om meer met strategie en beleid bezig te zijn, dan met de uitvoering en operationele zaken. In het kader hiervan gaat de OR in overleg met de bestuurder, nadenken over andere vormen van medezeggenschap.
Ondernemingsraad
9.3 Vrijwilligersraad Binnen Zorggroep Ter Weel zijn gemiddeld 800 vrijwilligers actief. Tot op heden hebben zij geen formele inspraak gehad in het te voeren beleid. Zij worden aangestuurd door een coördinator vrijwilligerswerk in iedere regio. In de komende periode is het plan om per regio enkele vrijwilligers te werven, die zitting willen nemen in een centrale vrijwilligersraad. Voor de vrijwilligersraad zal een reglement worden opgesteld, waarin uitgewerkt wordt op welke terreinen zij adviesrecht krijgen. De teamleider Welzijn kan de vrijwilligersraad inhoudelijk ondersteunen.
9.4 Raad van Toezicht Het is in deze tijd van grote veranderingen in de zorg natuurlijk onvermijdelijk dat dit ook gevolgen heeft voor het Toezicht op de organisatie. Vanuit diverse misstanden die er op toezichtgebied geweest zijn, is de roep om strenger toezicht alleen maar toegenomen. Door het instellen van de commissie ‘Maatschappelijk Verantwoord Bestuur’ o.l.v. Femke Halsema zijn er bindende gedragsregels opgesteld om de cultuur te bevorderen waarin het ‘lastige gesprek’ gevoerd kan worden. Deze commissie heeft in september 2013 een viertal leidende principes en twaalf bindende gedragsregels opgesteld waar de governance aan moet voldoen 37. Kort samengevat stelt de commissie de klant centraal, die moet kunnen rekenen op goede zorg, excellent onderwijs, adequate woonvoorzieningen en goede dienstverlening op het spoor. De professional moet zijn werk kunnen doen in een cultuur waarin ruimte is voor een ‘lastig gesprek’. De commissie legt de nadruk op het nemen van verantwoordelijkheid, niet op het afvinken van checklijsten, maar professionele afwegingen in een sfeer van transparantie, onderlinge feedback en zelfkritiek. De bestuurder is dienend aan de professional en eindverantwoordelijk voor de dienstverlening, de toezichthouder bespreekt dilemma’s met de bestuurder en geeft feedback. De toezichthouder weet wat er in de organisatie en de buitenwereld speelt en of de organisatie bijdraagt aan de maatschappelijke doelstelling. Bij misstanden is er altijd een roep om meer regels en toezicht, maar inmiddels weten we dat dat niet werkt. Meer regelgeving en rapportageverplichtingen voelen voor de mensen op de werkvloer als georganiseerd wantrouwen. In de huidige omwenteling waar de zorg in verkeert moet de behoefte van de cliënt en diens leefwereld centraal staan en niet de organisatiebehoefte. Dat vraagt om andere inzichten, een nieuw denkkader met een andere focus. Dorothé Lammers van Movimento omschreef het in een artikel als volgt 38: ‘We moeten naar een Raad van Overzicht en Verbinding in plaats van een Raad van Toezicht die enkel controleert. Een toezichthouder moet weten wat er binnen én wat er buiten de organisatie gebeur t. Het draait om inspireren tot samenwerken en excellente zorg. Zie erop toe dat intelligentie goed wordt benut en dat de eigen organisatie adequaat functioneert in de voor haar relevante netwerken’.
37
Zie het rapport van de commissie Halsema d.d. september 2013.
38
Lucide; blz 42 en 43 ‘Reset zorg ook voor de governance hard nodig’, nr.4 2014.
33
Opveren & Innoveren
9.5 Klanten van Ter Weel • Zorggroep Ter Weel heeft ‘servicepashouders’ die door dit lidmaatschap met korting gebruik kunnen maken van allerlei diensten van Ter Weel (eten en drinken, fitness en deelname aan activiteiten van het activiteitenbureau). • Zorggroep Ter Weel heeft extramurale klanten die zorg thuis afnemen. • Zorggroep Ter Weel heeft klanten die diensten afnemen (maaltijden, boodschappen, was- en strijkservice, vervoer). • Zorggroep Ter Weel heeft huurders van appartementen die zorg afnemen.
Op dit moment is er nog geen formele vorm waarin de inspraak van de klanten geregeld is. We zien nu al dat er behoefte is bij de klanten om hun wensen/klachten duidelijk te kunnen maken. Wellicht dat we dit in de vorm van een aparte bijeenkomst (klantenpanel) kunnen doen, waarin zij zich kunnen uitspreken over de diensten die zij bij Ter Weel afnemen. Dit zou bijvoorbeeld twee keer per jaar gekoppeld kunnen worden aan een activiteit.
9.6 Externe belanghebbenden In de vorige beleidsperiode is er nog geen formele bijeenkomst belegd met de externe belanghebbenden, behoudens de reguliere overlegvormen die er met diverse samenwerkingspartners al zijn. Voor de vaststelling van dit ondernemersplan willen wij de externe belanghebbenden apart uitnodigen, om hun visie op de samenwerking en verbeterpunten met Ter Weel te benoemen. De bedoeling is om eenmaal in een beleidsperiode een bijeenkomst met de externe belanghebbenden te organiseren. In de tevredenheidsonderzoeken zullen zij als aparte doelgroep ook benaderd worden.
34
Opveren & Innoveren
Actief ook voor de wijk
Bijlage 1
Facilitair
Organogram Zorggroep Ter Weel in ontwikkeling
35
Opveren & Innoveren
Joannaplantsoen 1 4462 AV Goes 0113 - 65 40 00
www.terweel.nl
