Defensie moet extra bezuinigen

*+ WOENSDAG 26 JUNI 2013 • JAARGANG 164 • NUMMER 148

INTERNET DG.NL • ABONNEEPRIJS: V.A. € 1,02 LOS NUMMER MA T/M VR € 1,95, ZA € 2,70

KLANTENSERVICE 088-0139950

Rivieren: van barrière naar verbinding

Draagvlak schaliegas slinkt

Vanaf 2 juli vaart er een pendelboot op de Gelderse rivieren. Het is een van de voorbeelden van de toenemende toeristische waarde van de rivieren. EN VERDER: ONDERNEMERS VERDIENEN GELD AAN HET WATER DE RIVIEREN-ABC STUKJE VAREN VOOR INSTANT VAKANTIEGEVOEL

Op zoek naar een nazi-schat Nederlanders zijn op zoek naar een verzameling diamanten die Adolf Hitler in het zuiden van Duitsland zou hebben verstopt. ECONOMIE 15

BINNENLAND 9

Defensie moet extra bezuinigen Minister Jeanine Hennis-Plasschaert zit met een gat van 333 miljoen euro in haar begroting. Dat moet gedicht worden.

EXTRA

door Niels Klaassen DEN HAAG – Defensie moet nog al-

Als lezen een drama is REGIO

tijd 333 miljoen euro aan bezuinigingen vinden. Dat meldde minister Jeanine Hennis-Plasschaert (VVD) dinsdag aan de Tweede Kamer. De bezuinigingsopdrachten van het Lenteakkoord en het regeerakkoord hebben, in combinatie met recente tegenvallers en de looncompensatie voor militairen, de rekening voor Hennis doen oplopen. De exacte maatregelen volgen nog, maar alle defensie-onderdelen zullen de bezuinigingen gaan voelen, zo wordt gewaarschuwd.

Momenteel voert Defensie al een grote reorganisatie uit die onder het vorige kabinet is gestart. Hierbij komen 12.000 functies te vervallen, 6.000 mensen wacht gedwongen ontslag. In de brief van dinsdag beschrijft Hennis de hoofdlijnen van de nieuwe, langverwachte visie op de krijgsmacht. Duidelijk is dat

de F-16 nog tien jaar meekan. Toch moet het verouderde jachtvliegtuig worden vervangen; daarvoor is 4,5 miljard euro beschikbaar. Of het inderdaad de JSF wordt, zoals velen denken, is nog steeds niet definitief. Pas na de zomer wordt de knoop doorgehakt. Door de hoge kosten – zowel voor aanschaf als exploitatie – is het nog maar de vraag of de regering meer dan vijftig JSF’s kan kopen. Omdat de dreigingen anno 2013 onvoorspelbaar zijn, moet de Nederlandse krijgsmacht volgens de visie breed inzetbaar blijven, te land, ter zee en in de lucht. Ook moet het leger alle geweldsniveaus kunnen hanteren. Dat is ook nodig, omdat de VS zich meer en meer terugtrekken uit Europa. „De VS richten zich meer dan voorheen op Azië.”

䊳 De Nederlandse krijgsmacht moet volgens de visie van minister Hennis-Plasschaert breed inzetbaar blijven Zie ook pagina 5

‘Grote zorgen’ over bezuinigingen

Stapvoets over de snelweg

Duitse hypotheken zonder Mons door Chris van Alem DEVENTER – De verkoop van Duit-

se hypotheken in Nederland gaat door, maar zonder de omstreden tussenpersoon Hanneke Mons, die wordt beticht van oplichting. ‘De weg naar Duitsland via Hanneke Mons is besmet geraakt’, zegt FinDesk uit Deventer in een mailbericht aan de hypotheekadviseurs die Duitse hypotheken willen gaan verkopen.

SPORT 34

NOG EVEN DIT

Defensie moet extra bezuinigen Aalmoezenier

HET WEER

Zie pagina 22

WO

6º I 18º

DO

8º I 17º

Uit onderzoek van deze krant blijkt dat Mons zich schuldig maakt aan oplichting en bedrog. Slachtoffers zijn hoofdzakelijk in Duitsland woonachtige Nederlanders aan wie zij jarenlang verzekeringen en hypotheken verkocht. Gedupeerden klagen over dubbele verzekeringslasten en in een aantal gevallen ook over dubbele hypotheeklasten, dit omdat Mons verzuimd zou hebben de in Nederland lopende verzekeringen

en hypotheken op te zeggen. Mons heeft volgens eigenaar Dennes Roes van FinDesk drie tot vier maanden geleden contact met hem gezocht, met de bedoeling Duitse hypotheken in Nederland te gaan verkopen. De rente op Duitse hypotheken ligt 1 procent lager dan de Nederlandse hypotheekrente.

Zie ook pagina 15 Meer gedupeerden melden zich

VR

8º I 17º

Word ook abonnee! Ga naar dg.nl/abonneren Of kijk op pag. 2-3 voor meer informatie

* de Gelderlander

WOENSDAG 26 JUNI 2013

3 Ondernemen langs de rivier kent kansen en bedreigingen.

De waterkant

Riviercruise om de hoek Vanaf 2 juli op het water: een pendelboot op Rijn en Waal en Pannerdensch Kanaal. EXTRA 6

EXTRA 3

DE GELDERLANDER WOENSDAG 26 JUNI 2013

Rivier van barrière naar verbinding Toeristisch aanbod is er genoeg. Forten, kastelen, prachtige natuur, gescheiden van elkaar door de rivier. Jurriaan de Mol, directeur van het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen (RBT KAN), zag zijn kans schoon. „De rivieren vormen eigenlijk een barrière. We vroegen ons af wat we konden doen. Pontjes? Als het aan ons ligt, komen er meer. We kwamen uit bij een pendeldienst. Op die manier benutten we de rivier als schakel tussen al het moois.” De Mol hoopt dat de proef met de pendelboot een succes wordt. Als voorbeeld noemt hij het veer in Rotterdam dat al jaren dienst doet. „Voor recreatief gebruik maar in de spits ook voor woonwerkverkeer, als vervanger voor de auto. Dat is natuurlijk het mooiste: als de pendelboot met dienstregeling ook een functie heeft in regulier vervoer. De praktijk moet uitwijzen of de bezoekersstroom voldoen-

de is om de exploitatie te laten slagen.” Hij ziet zeker ook een rol voor de RBT’s in de regio’s Rivierenland, Veluwe en Achterhoek. „We kennen verschillende manieren van financieren maar werken zeker ook samen. Geldersestreken.nl is daar een goed voorbeeld van.” Op deze site is het toeristische aanbod in alle vier regio’s gebundeld. Door een eigen account aan te maken kunnen bezoekers van de site favoriete uitjes opslaan en met anderen delen. Wat heeft De Mol zelf met de rivier? „Ik ben een watermens. Heb jaren aan zee gewoond en ik mis het water. Als het mooi weer is, zoek ik het meteen op. Ik vind het zalig om te varen, te fietsen of met mijn voeten in het water te staan.” Reageren? [email protected]

䡵 Jurriaan de Mol foto Erik van ’t Hullenaar

Geld verdienen aan het water Ondernemen langs de rivier kent kansen en bedreigingen. Drie ondernemers vertellen over hun ervaringen. door Babette Pul

O

ortjeshekken is een begrip in de regio Nijmegen. Het hotel, restaurant en huiskamercafé in de Ooijpolder is een geliefde stek onder wandelaars en fietsers. Eigenaresse Margreet Hertsenberg leerde er haar man kennen en ze brachten er hun huwelijksnacht door. „De liefde gaat verder dan alleen de zaak, het is de combinatie met het rivierenlandschap”, vertelt Hertsenberg. „Dat is zo mooi. De rust, de stilte en toch altijd in beweging. We hebben geen open verbinding met de rivier maar als het hoogwater is, kunnen we de boten voorbij zien varen.” Een horecazaak in een stadscentrum is voor Hertsenberg geen optie. „Sterker nog, ik zou geen enkele andere zaak willen. Dit is het. Elk jaargetijde is anders maar ook door natuuronderhoud verandert het landschap. Ik word echt blij als ik andere mensen zie genieten. Dat gaat voorbij geld verdienen, al moet er natuurlijk wel wat binnenkomen.” Nadelen zijn er volgens Hertsenberg niet. „Of het moet de discussie zijn over het al dan niet laten onderlopen van de polder in geval van hoogwater. De discussie over het retentiegebied was afgeblazen, maar laait nu toch weer op. Dan houd je wel een vinger aan de pols.”

䡵 Vanuit ’t Veerhuis in Oeffelt hebben gasten ruim zicht op de Maas. archieffoto Ed van Alem

Nicolette Rademaker, eigenaresse van ’t Veerhuis in Oeffelt, noemt als nadeel van haar zaak het feit dat die buitendijks ligt. „Bij hoogwater zijn we onmiddellijk onbereikbaar. Het is niet zozeer dat we water binnen krijgen, maar de toegangsweg ligt lager en loopt dus eerder onder. Gelukkig hebben we dat pas één keer meegemaakt in bijna tien jaar tijd.” Het is het risico van een mooi plekje aan de rivier, beseft ze. Haar zaak bestaat uit hotel, restaurant en camping. „We zijn een seizoensbedrijf. In de winter denken mensen minder snel aan deze plek. Het eerste jaar waren we ook nog zeven dagen in de week open, maar op een gegeven

COLOFON Redactionele leiding: Babette Pul Vormgeving: Rudi Gerrits Coverfoto: Erik van ’t Hullenaar Aan dit nummer werkten mee: Joep van Run, Marcel Kuster

moment zijn we twee dagen in de week dicht gegaan.” Rademaker doet er alles aan om gasten te trekken bij minder mooi weer. „Live muziek, een kunstfestival, christmas carols, een nieuwjaarsduik.” De rivier speelt ook een rol. „We hebben regelmatig bruiloften waarbij het stel twee vissen te water laat of ze letterlijk in een huwelijksbootje aankomen.”

“

We hebben regelmatig bruiloften waarbij het stel twee vissen te water laat Nicolette Rademaker

dg.nl/bijlagen Op deze site kunt u deze special vinden als pdf. Alle vorige specials treft u ook aan op onze site.

Heijmen Bunkerstation in Millingen is maar liefst 24 uur per dag en zeven dagen in de week open. Het bedrijf is toeleverancier voor de binnenvaart en levert onder meer brandstof, vetten, olie, verf, levensmiddelen. „Eigenlijk alles wat een schipper nodig heeft”, vertelt bedrijfsleider Maurice Schmidthausen. „De schippers doen hun boodschappen niet zelf, maar mailen een lijstje door waarna wij de producten door de supermarkt krijgen geleverd. Zodra ze langs varen staan wij klaar om de bestellingen af te leveren. Als ze om een of andere reden niet langszij kunnen komen, brengen we ze met onze bunkerboot.”

Deze Extra is een redactionele bijlage van:

Sinds een jaar of drie merkt Schmidthausen dat het minder goed gaat met de binnenvaart. „Minder vraag naar producten betekent minder vracht. Wij constateren dat schippers bezuinigen op luxeartikelen.” Toch heeft hij er alle vertrouwen in dat het goed komt. „Er zullen altijd schepen blijven varen.” Schmidthausen, die zelf uit Millingen komt, heeft het in ieder geval prima naar zijn zin. „Ik ben hier na school komen werken en nooit meer weggegaan. Het is een heel vrij beroep. Vanuit mijn kantoor zie ik de rivier en de boten. Ik zou echt niet ergens driehoog in een hokje van een kantoorpand willen zitten.”

*+

Wilt u adverteren in een van onze specials neem dan contact op: in de regio Nijmegen: [email protected], 024-3650646, in de regio Arnhem/Doetinchem: [email protected] , 0314-372123

DE GELDERLANDER WOENSDAG 26 JUNI 2013

4 EXTRA

ROEL HOEK

RIEN VAN DEN HEUVEL

‘Ik kan niet zonder rivieren, moet bij het water verkeren’ De mondhoeken van Rien van den Heuvel trekken omhoog als hij begint te vertellen over zijn liefde voor de rivieren. „Ik kan niet zonder ze, moet bij het water verkeren’’, legt de dichter en tekstschrijver met een glimlach op zijn gezicht uit. „Ik ben opgegroeid in het Land van Maas en Waal. En nu woon ik al weer 45 jaar in de Ooij bij de oude Rijn. Rivieren betekenen dus alles voor mij. Het is ook onze levensbron.’’

De zestiger erkent zelfs heimwee te hebben als hij niet naar het water kan. „Laatst was ik bij de bossen bij Garderen. Een prachtig stukje natuur, maar ik werd er na een dag al helemaal gek van. Ik moet van mij af kunnen kijken, zoals bij rivieren. Maar dat kon daar niet.’’ Voor Van den Heuvel, in het verleden onder meer werkzaam als beleidsmedewerker Kunst en Cultuur bij de gemeente Zevenaar, zijn de rivieren ook een inspiratie-

䡵 Rivieren betekenen alles voor

Rien van den Heuvel. foto Erik van ’t Hullenaar

bron voor zijn werk. „Dan ga ik langs het water zitten en rustig kijken. Op die manier doe ik ideeën op en bedenk ik nieuwe ge-

dichten en verhalen. Ik kan ook gerust iedere dag naar de rivieren kijken. Telkens is het weer nieuw. De Rijn is bijvoorbeeld al duizen-

den jaren oud, maar blijft jong. Het stroomt en daardoor verveelt het nooit. De afgelopen tijd was er hoogwater, maar het kan zo weer omslaan. Dat is eigenlijk wel merkwaardig.’’ Volgens Van den Heuvel is iedereen in de wereld een stukje rivier. „De Hollandse meesters zijn niet voor niets zo goed geworden, ze hebben zich laten inspireren door het Nederlandse licht. En dat licht is echt uniek in de wereld. Dat komt door de invloed van de rivieren, van het water. Het klinkt misschien een beetje apart, maar ik heb het gevoel dat dat licht ook in mij zit. Rivieren stromen niet alleen in de wolken en de bomen, maar ook in ieder mens. Je bestaat niet voor niets voor meer dan de helft uit water.’’

‘Rivieren hebben te maken met mensen, niet andersom’ Eigenlijk is hij antropoloog, maar Roel Hoek werkt als archeoloog voor de gemeente Nijmegen. „In de loop van de afgelopen dertig jaar heb ik in de gaten gekregen dat de rivieren de macht hebben. Rivieren hebben te maken met de mensen, niet andersom. Zij bepalen. Af en toe pakken wij een stuk land, maar meestal pakken de rivieren dat wel weer terug.’’ Volgens Hoek betaalt Nederland nu leergeld voor gemaakte fouten. „De laatste eeuwen hebben

RIVIEREN-ABC Dat rivieren oppermachtig zijn, beseffen we als de waterstanden stijgen. Meestal genieten we van het water, het landschap, het uitzicht. Maar wat weten we nu eigenlijk van de rivier? Wanneer ligt iets binnen- of juist buitendijks? Een mini-abc uit het dagelijks jargon van onze waterbeheerders. Met dank aan Ferdinand van Hemmen, landschapshistoricus.

A

Aanwas: Aa Aanw nw was as:: Aangroei rivier Aa ang ngro ro oei vvann lland and lang an llangs anggs de rriv ivviieer als gevolg zand ge evo volg l vvan lg ann afzetting afz f et etti t ng vvan ti an zzan andd enn slib an do oor het hett w ater at er.. er door water.

achterkade Achterkade: Kade aan de achterzijde van het dorp, ter bescherming tegen water opdringend vanuit de overstroomde kom. Achterland: Binnenzone van de dijk. Deze bestaat uit dijkdoorbraakkolken, kwelkommen, overslaggronden en nederzettingen met hun boerenland.

5

Bandijk: Rivierdijk geschikt om het hoogste water te keren. Hij wordt door het waterschap meermalen per jaar geïnspecteerd ofwel geschouwd.

Dijkgraaf: aaf af Voorzitter van het college van dijkgraaf en heemraden (ook wel dijkstoel urr genoemd). Dit is het dagelijks bestuur van een waterschap. De dijkstoel is belast met de zorg voor de dijken, dweteringen en andere waterhuishoudkundige werken.

Binnendijks: Water en/of land aan de (droge) landzijde van de dijk Buitendijks: Water en/of enn/o /off land l ndd aan la aann de de (natte) (nat (n attte)) rivierzijde de van vann dee dijk. va ddijijjk.

dwarskribben

B D Dwarskrib: rivi vier erge geul ul, ha hhaaks aakks off Korte dam inn ddee ri riviergeul, str troo oomr mric icht htin i g. gD Doo o r oo schuin op dee stroomrichting. Door leg ggen kkon on m men en bbijvoorijijvo voor vo oor deze dam te le leggen i i i b ddii beeld land winnen off dde rivierbedding fixeren. Dit laatste om de afvoer van water en ijs te bevorderen, of de bevaarbaarheid van de rivier te verbeteren.

Dijkdel: Moerassige strook langs de dijk. Deze ontstond door afgraving van klei voor onderhoud, versterking of herstel van dijken. Vaak werden de dijkdellen beplant met wilgen. Die bevorderden afzet van nieuw slib. De wilgen hielpen ook mee om de dijk te beschermen tegen hoge golven.

Dijkleger: In de middeleeuwen kwamen soms alle ddorpelingen - mannen en vrouwen, jo o jongeren en ouderen, edelen en nniet-edelen - in actie om de dijk te re redden. Tegenwoordig bestaat het ddijkleger uit vrijwilligers die worden o opgeroepen als het water hoog tegen dde dijken staat. Ze waarschuwen het w waterschap voor plekken langs de dijk w waar gevaar voor een dijkbreuk kan o ontstaan. D Dijkplicht: De plicht om bij te dragen in de kosten D vvan het maken en onderhouden van de ddijk.

doorlaagdijk Doorlaag/doorlaagdijk: Dijk die tijdens een dijkherstel dwars door een doorbraakkolk of wiel werd gelegd. Deze oplossing was slechts mogelijk als grote delen van het wiel ondiep waren. Dwarsdijk: Binnendijk die haaks ligt op de bandijk. Deze moest bescherming bieden tegen overstromingswater van hoger gelegen gebieden.

H

Ka K ade de:: Kade: Lage La ge,, sm ge smal alle le ddij ijjk ook wel kadijk Lage, smalle dijk, geno ge n em no emd. d. genoemd.

Hoef Ho efsl ef slag sl a : ag Hoefslag: Deel De el van van een eenn dijk, dijijk, k, kade kkad adee of wetering wa aarr va v n het het onderhoud onde on derh de rhou rh ouud was w toegewewaarvan ze en aa aann ee eenn ho hoev eve. ev e. zen hoeve.

inlaagdijk Inlaag/inlaagdijk: Dijk die tijdens een dijkherstel aan de binnen- of landzijde van een dijkdoorbraakkolk (wiel) werd gelegd. Door de bouw laag agdiijkk werd wer e d la lland and nd van een inlaagdijk en aan aan de d rivi vier er. prijsgegeven rivier.

I

K Kom: Laagte in de onbedijkte riviervlakte. Hier bezonk tijdens overstromingen het fijne rivierslib. Zo werd hier op den duur een dik pakket klei gevormd. Kwel: Grondwater dat onder druk uit de bodem sijpelt. Doorgaans ontstaat kwel als gevolg van een waterstroom onder de grond, van een hoger naar een lager gelegen gebied. De kwel verplaatst zich via doorlatende ggrondlagen. g Kwel leidde vaak tot ddoorbraken do orbr b aken van dijken. dij

L

Le Leidam/leidijk: D Da Dam of dijk aangelegd om de rivierstroom in ee e bepaalde richting een te leiden.

No Norm rmalis isat atie ie:: Normalisatie: G roo otschee e pse uit Grootscheepse uitvoering van rivierwerken voor verbetering v van de afvoer van water en ijs en bevordering h t Tijdens dit van dde scheepvaart. titanenwerk tussen 1870 en 1910 werden de rivieren als het ware in een a kkribben an ribb ri bbben e gelegd. geleg eggd.. De De normano orm rmaa-korset van as vva an do door orsl rslag agge ag geve vend n e nd lisatie was van doorslaggevende is vo voor or ddee ve eili ig i heid heeid id.. betekenis veiligheid.

wij geprobeerd te domineren. Vroeg of laat betaalt zich dat terug in ellende. Je ziet nu dat we ontzettend veel geld in het water moeten steken om het buiten de stad te houden.” Hij doelt op een extra geul bij Nijmegen waardoor de Waal makkelijker doorstroomt. „Dat komt doordat wij als mensen reageren op noodsituaties. We kunnen veel willen, maar het water is uiteindelijk toch sterker.’’ Hoek heeft de oplossing. „Meer

䡵 Roel Hoek foto Erik van ’t Hullenaar

naar archeologen luisteren’’, zegt hij met een knipoog. „Voor mij was het niet moeilijk te accepteren dat rivieren de macht heb-

O

eve v rw rwaal al: Oeverwal: red edee ru ug la lang nnggs de rriv ivie ier. r. D ezze iss Brede rug langs rivier. Deze nts t ta t an door ddoo oorr afzetting oo affze zett ttin inng va vann zandig zand za nddig ontstaan ma ate teri riaa aall di aa dire rect re ct llan angs g ddee ri gs rriviergeul viier erge geuu materiaal direct langs jd overstromingen. t i tijdens Onland: Slecht land, moerasland. Opwas: Eiland in de rivier dat is ontstaan door afzetting van zand en grind. Opwassen die economisch werden benut, werden doorgaans ‘middelwaard’ genoemd. Oudhoevig land: Oud boerenland dat door teruglegging van de dijk in de uiterwaard is komen te liggen. In de bodem kunnen zich overblijfselen bevinden van verdronken dorpen: resten van boerderijen, kerken, kerkhoven, kastelen, dijken, watergangen en wegen.

U

Uitgedijktt lan land: and: d: nd ontstaan ont o ntst staaan door door afgraving aafg fgra ravi ving vi ng Moerasland oor o aaanleg, anlleg, vversterking an erst ster st erki king ngg eenn van aarde vo voor d dijk. ddijijkk. herstel vann de Rijs/rijshout: Takken en twijgen van wilgenhout en andere taaie houtsoorten, uikkt voor voor het vo hett maken maken veelal gebruikt kken en en m a eriaal voor at van zinkstukken materiaal kin ing. g. dijkversterking.

S

Schaardijk: o amper amp m er wordt mp wor ordt ddtt Dijk die niett of do uiterwaarden; uiter iterwa waar arde den;; hhijiji beschermd door oor o zzomer omerr eenn w om intterr bbloot loo staat daardoor winter golf l slag ag vva an ddee rivier err. aan stroom en go golfslag van rivier. Schephoofd: Krib aangelegd op een riviersplitsingspunt. Dit om de waterverdeling over twee riviervakken te beïnvloeden.

overslag Overslag: Verschijnsel dat zich voordoet na dijkbreuken. Daarbij woelt het rivierwater zand en grind los in de ontstane diepe doorbraakkolken en stort die grondmassa’s waaiervormig uit over het boerenland achter de Ak doorbraken. Akkers en weiden o in een onvruchtbar are veranderen zo onvruchtbare zandwoestijn..

N R Riviervlakte:: oeg pla latt la land nd llangs een en Plat of nagenoeg plat a d pleegt g rivier dat bij hoge rivierstan rivierstand onder tee lopen.

ben. Ik vind dat juist leuk. Zonder de rivieren waren wij er niet geweest. In die zin ben ik ze ook wel dankbaar. Als archeoloog

Schouw: Inspectie van een dijk of wetering door de dijkstoel. Schutlaken: Een sluisdeur of een kleine keersluis in een wetering. Slaper/slaperdijk: Binnendijk die het water keert als de hogerop liggende buitendijk of waker is bezweken.

uitlaagdijk Uitlaag/uitlaagdijk: Dijk die tijdens een dijkherstel gelegd werd aan de buiten- of rivierzijde van kdo do oorrbr braa aakk aa k ol kk olkk ((wiel). wie i l)). een dijkdoorbraakkolk

V

dingg: Verlanding: aaarb r ij m oera oe rasssen o off on ondi diep epee Proces w waarbij moerassen ondiepe vera rand nder eren en in in land. lannd. Dit la Dit proces procces pr plassen ve veranderen nta tallllen en jjar a en, soms eeeuwen, euwe eu w n, iinn kan tientallen jaren, emen em en Dikwijls Dikw Di k ijls werd wer erdd he hett ee eenn beslag nnemen. handje geholpen door de mens. Voorland: Buitenzone van de dijk, dikwijls bestaande uit bermsloten, dijkdellen met geboomte, oudhoevig land en strangen.

kijk ik naar hoe de rivieren het menselijk leven vormgeven. Het ijs en het water hebben het land gebracht en gevormd. Het zijn trage én snelle, kalme én onrustige doordouwers, waar wij slechts tijdelijk weerstand aan kunnen bieden. Vrijwel alle grote culturen zijn aan de rivierdelta’s ontstaan. En als je in het begin van onze delta langs het water rijdt of over het water het landschap bekijkt, zie je die verbinding.’’ In zijn vrije tijd zoekt Hoek het water niet vaak op. „Ik ben aan de Maas geboren en woon aan het Kronenburgerpark in Nijmegen, bijna aan de Waal dus. Ik mag graag langs de rivier wandelen, maar meer ook niet.’’

Waker/wakerdijk: Bandijk j die onmiddellijk j aan het water grenst. gre gr enst st..

W

Wiel, waai, wade: Wiel Wi e , wa el aai a , waal, waal wa a , wa wade d : Draaikolk, diepte. D raaik i ol olk, k grondeloze k, ggro ro onddel e oz o e diep e te. Oo Ook: k ggat veroorzaakt door een dijkdoorbraak. Winterdijk: Dijk die beschermt tegen overstroming als de rivier buiten zijn oevers treedt en de uiterwaarden onderlopen.

zomerdijk winterdijk

Z

Zomerdijk: jk: en uiterwaard uuit iter erwa waar wa ardd be ar bbehoedt beh ehoed oedtt vo voor or Dijk die een overstroming ming mi ng bbijiji ssti ng stijging tijggin ti ingg va van rivi rivierwaierwater in de zomer: zo zome omeer: r de de tijd tijd dat datt ddee bo bboeren eren van oudsher her hun he hun vee vee laten late la tenn grazen te gr in de uiterwaarden en hier hooi en graan verbouwen.

infographic Marcel Kuster | foto Eveline van Elk

6 EXTRA MARGOT RIBBERINK

‘Door mijn werk begreep ik dat onze boerderij daar weg moest’ treem. En met die extremen houd ik mij bezig. Rivieren spelen een belangrijke rol in mijn werk.’’ Niet alleen op het werk heeft Ribberink te maken met rivieren. Jarenlang woonde de Hengelose aan het water in Lent. Dat wonen aan een rivier ook problemen met zich mee kan brengen, ondervond de weervrouw van onder meer RTL Nieuws en Radio 538 vorig jaar. „Onze boerderij in Lent stond op de plek waar de infrastructuur wordt aangepast voor

Als meteoroloog en weervrouw kent Margot Ribberink naar eigen zeggen als geen ander de invloed van rivieren. „Als ik vanuit mijn vak kijk, heb ik heel veel te maken met rivieren. Ik kijk ook naar klimaatveranderingen. Soms heeft een rivier weinig water, soms heel veel. Zoals laatst, toen de Waal zo hoog stond dat zelfs de uiterwaarden onder water stonden. Dat was voor de tijd van het jaar erg ex-

䡵 Margot Ribberink foto Erik van ’t Hullenaar

de bouw van een nieuwe brug. Daarom moest ons huis weg.’’ Maar eerder was de zogeheten verruiming van de rivier al de reden.

ROUTE PENDELBOOT Arnhem IJssel Neder-Rijn Pannerdensch Kanaal Doornenburg Nijmegen

Waal

Tolkamer Millingen

NEDERLAND

Emmerik DUITSLAND

Rijn Rees

Na veel gesprekken met de gemeente werd een opmerkelijke oplossing gevonden. „We hebben besloten om de boerderij te ver-

plaatsen. Op wieltjes is hij verreden en achthonderd meter verderop in Lent geplaatst. Dat duurde slechts een dag. Heel bijzonder. ’’ Ribberink zag in dat de verhuizing noodzakelijk was. „In Nederland krijgen we in de toekomst steeds vaker te maken met extreem weer. Dat heeft te maken met de klimaatverandering. Daardoor moeten we de rivieren gaan aanpassen, zodat hoog of laag water niet voor problemen zorgt. Voor veel mensen is het denk ik lastig te begrijpen als ze moeten verhuizen door een rivier. Niemand zit daar op te wachten, ik natuurlijk ook niet. Maar door mijn werk weet ik wat de gevolgen zijn van de klimaatverandering en begreep ik dat de boerderij op die plek weg moest.”

De boer op met de rivieren

VAARTIJDEN Stadt Rees 9.30 u.

10.45 u.

11.30 u.

12.00 u.

13.00 u.

Rees

Emmerik

Tolkamer

Doornenburg

18.30 u.

17.00 u.

16.00 u.

15.00 u.

13.30 u.

16.30 u.

17.45 u. 18.30 u. 09.30 u. 10.00 u.

11.00 u.

Rees

Emmerik

Tolkamer

Doornenburg

16.30 u.

15.00 u.

14.00 u.

13.00 u.

11.30 u.

11.00 u.

11.30 u.

13.30 u.

15.00 u.

Millingen

Tolkamer

Emmerik

Rees

17.15 u.

17.00 u.

16.30 u.

15.00 u.

Arnhem

De band tussen toerist en rivier kan inniger. Vandaar dat het ene regionale bureau voor toerisme een website maakt en het andere nu een pendeldienst begint: voor uitstapjes met fiets en boot. Moeten er wel genoeg passagiers komen.

Graaf Van Bylant

Arnhem

Pannenkoekenboot 9.30 u. Nijmegen 18.30 u.

infographic MK | bron RBT-KAN

“

Het verschil met Maasland is dat wij hier twee grote steden hebben Jurriaan de Mol, RBT KAN

D

e rivieren als toeristische attractie. Ze typeren ons landschap maar we staan er niet zo vaak bij stil. De regionale bureaus voor toerisme doen daarom van alles om de rivieren beter op de kaart te zetten. Nog niet zo lang geleden verschenen de websites waterrecreatie.nl en wasserundfreizeit.de, onderdeel van het project Waterrecreatie langs Rijn en Waal. Dit project is een Duits-Nederlandse samenwerking tussen RBT Rivierenland en Entwicklungs Agentur Wirtschaft (EAW). Het wordt begeleid door de Euregio Rijn-Waal. Op beide sites wordt alle toeristische informatie die met water te maken heeft per thema gepresenteerd. Voor fietsers die een pont zoeken en geïnteresseerden in een boottochtje, maar ook voor watersporters die willen weten waar de jachthavens zijn. Ook is er informatie te vinden over duiken, zeilen en surfen. In opkomst zijn uitstapjes waarbij fiets en boot worden gecombineerd. Aanleiding voor het Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen (RBT KAN) om een nieuwe pendeldienst te beginnen. Drie boten varen vanaf dinsdag 2 juli gedurende tien weken lang vanaf Arnhem, Nijmegen en Rees (Duitsland) waarbij onderweg een aantal keren wordt aangemeerd. De pendelboot – nog op proef– is onderdeel van de campagne ‘Gelderland de mooiste waterkant van Nederland’. Naast de pendelboot is er een voordeelbonnenboekje met onder meer kortingen in verschillende horecagelegenheden en musea. Een inspiratiekaart biedt tips voor onder-

weg: wat niet te missen op welke route. Een eerder initiatief met een pendelboot op de Maas is mislukt. Rederij Odin Travel uit Belfeld stopte vorig jaar definitief met deze Maascruiser. In de zomers van 2010 en 2011 voer de boot tussen Boxmeer en Grave met stops in Gennep, Oeffelt, Cuijk, Mook en Overasselt. De dienst werd financieel gesteund door acht gemeenten. Om de zaak rendabel te maken waren honderd passagiers per dag nodig. Dat aantal werd door de slechte zomers, zo denkt Odin Travel, bij lange na niet gehaald. Het RBT KAN zegt 210 passagiers per dag nodig te hebben en in totaal voor de drie boten 2.500 om de boot kostendekkend te krijgen. Een reële inschatting, denkt Jurriaan de Mol, directeur van het RBT KAN. Uiteraard is met een schuin oog naar de Maascruiser gekeken. „Het verschil met dit gebied is dat wij hier twee grote steden hebben, dus wellicht dat we om die reden meer passagiers zullen trekken. De praktijk moet uitwijzen of dat gaat lukken.” De proef met de pendeldienst, die tot en met 17 september duurt, wordt begeleid en onderzocht door de ANWB. De uitkomsten hiervan bepalen of de pendeldienst na die tijd een vervolg krijgt. De drie boten die worden ingezet als pendelboot zijn de Pannenkoekenboot, die vanuit Nijmegen vaart, de Graaf Bylant, vanuit Arnhem, en de Stadt Rees met als startpunt Rees. De toeristische pendelboten varen alleen op dinsdag en maken gedurende de proefperiode ongeveer twaalf vaardagen in totaal.

geldersestreken.nl/rivieren

EXTRA 7

DE GELDERLANDER WOENSDAG 26 JUNI 2013

FERDINAND VAN HEMMEN

‘De rivieren hebben ervoor gezorgd dat Nederland welvarend is’ Vraag Ferdinand van Hemmen naar zijn liefde voor de rivieren en hij begint enthousiast te vertellen: „Bij rivieren denk ik vooral aan hoe je ermee moet omgaan. De manier waarop we dat doen heeft ervoor gezorgd dat we een welvarend land zijn. En dat we bovendien een schitterend landschap hebben. Maar we moeten niet vergeten dat we eeuwenlang heel veel problemen met de rivieren hebben gehad.’’ De landschapshistoricus consta-

teert dat in het verleden grote veranderingen hebben plaatsgevonden in de omgang met rivieren. „Heel vaak zag je dat land verloren ging door de invloed van rivieren. In de negentiende eeuw kwamen we er zelfs achter dat we bijvoorbeeld de dijken niet konden handhaven. Toen kwam er een nieuwe revolutie rond de rivier, de normalisatie. Het grootschalig aanleggen van kribben heeft er samen met de versterking van de dijken toe ge-

䡵 Ferdinand van Hemmen foto Erik van ’t Hullenaar

leid dat rivieren werden vastgelegd in het landschap en konden worden bedwongen.’’ Hij meent dat Nederland afhanke-

lijk is van de rivieren. „Het omgaan met het water loopt als een rode draad door onze geschiedenis. Dat heb ik opgepakt en uitge-

werkt. Ik heb oude bronnen bekeken en er een analyse van gemaakt. Rivieren hebben voor geld gezorgd. Vroeger verlieten de mensen al hun woning om aan het water te werken, waar volop handel en vertier was. ’’ Ook bij hem loopt het water als een rode draad door zijn leven. „Als historicus ben ik altijd bezig met kijken hoe mensen met het fenomeen water bezig zijn. Dat is mijn grote passie. Ik vind dat we daar nog wel in kunnen groeien. Mensen moeten meer respect voor de rivieren krijgen, voor de kracht ervan. Dat zijn we nu eigenlijk aan het herontdekken, we zijn tot bezinning gekomen. Ik ben benieuwd hoe dat in de toekomst gaat.’’

䡵 Het dagelijks leven staat letterlijk

aan de kant. Aan boord van de pendelboot overheerst het vakantiegevoel. foto Erik van ’t Hullenaar

Stukje varen voor een instant vakantiegevoel Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door oneindig laagland gaan Uit: Herinnering aan Holland, Hendrik Marsman door Babette Pul

In ons jachtige hedendaagse bestaan is het heerlijk onthaasten op de boot. Geen herrie van voorbij razende auto’s en scooters maar slechts het monotone gebrom van één motor. Die van de pendelboot. Het is een prachtige dag en het dek van de Graaf van Bylant lonkt. Kleine golven strelen de keien langs de oevers. Zonnestralen schitteren in het water. Het dagelijks leven staat letterlijk aan de kant.

Wie ooit een cruise heeft gemaakt, weet dat varen rustgevend is. Van alle gemotoriseerde voertuigen is de boot veruit de meest relaxte. Reizen zonder dat je het in de gaten hebt, zachtjes glijdend van A naar B. Kan het uitzicht op open zee gaan vervelen, vanaf de rivier gebeurt dat zelden: een half verscholen dorp achter de dijk, een gezin met parasol langs de waterkant, meisjes in bikini in een op het water stuiterende speedboot. De pendelboot meert aan in Tol-

“

Reizen zonder dat je het in de gaten hebt. Zachtjes glijdend van A naar B

kamer. Eenmaal aan wal fungeert de Verdronken dorpen-app als gids. Het vakantiegevoel duurt voort. Slenteren en struinen. Op een muurtje zitten staren. Met een ijsje. Dan weer aan boord. Terug naar Doornenburg. Schuimbekkend water maakt rimpels in de rivier. De blik gaat weer op oneindig. Hoe oud je moet zijn om een Rijncruise te maken?, vraagt een medepassagier zich af. Wanneer Fort Pannerden opdoemt, zit het er bijna op. Met lichte tegenzin van boord. Meteen voornemens dit vaker te doen. De boel de boel laten en op minivakantie. Met de pendelboot de rivier op.

Meer over de Verdronken dorpen-app: abellife.nl

䡵 Van de zon genieten in een op de Rijn stuiterende speedboot bij Tolkamer.

foto Erik van ’t Hullenaar