Pleidooi voor Maatschappelijk Verantwoord Bezuinigen. Extra investering helpt mensen aan het werk

Pleidooi voor Maatschappelijk Verantwoord Bezuinigen Extra investering helpt 125.000 mensen aan het werk

Voorwoord Meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag bij gewone werkgevers. Dat is de ambitie van het kabinet met de nieuwe Wet werken naar vermogen. Een ambitie die Cedris deelt en van harte ondersteunt. Waarom? Omdat onze SW-bedrijven de expertise hebben en weten dat het kan. Dagelijks helpen SW-bedrijven mensen met een beperking aan de slag bij gewone werkgevers. Mensen die vakken vullen bij de supermarkt, archieven van VOC-schepen inscannen, groenonderhoud doen bij hoveniersbedrijven en bedrijfskantines draaiende houden. Dat werk is van onschatbare waarde voor mensen zelf. Werkgevers weten vaak niet meer hoe ze zonder hen moeten. Maar ook voor de samenleving is dit werk van belang, zeker nu het tekort aan personeel de komende jaren steeds meer voelbaar zal worden. De leden van Cedris helpen graag meer mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt naar zo’n plek. Daarom wil Cedris constructief meedenken en meewerken om de ambitie van Werken naar vermogen te laten slagen. Cedris ziet echter wel risico’s in de bezuinigingen waarmee het kabinet de Wet werken naar vermogen gepaard laat gaan. Hierdoor dreigen niet méér, maar juist minder mensen aan de slag te komen. In dit document laat Cedris zien dat een maatschappelijk verantwoorde bezuiniging mogelijk is, terwijl het beoogde resultaat van de Wet werken naar vermogen gerealiseerd wordt. Met een beperkte investering kunnen 125.000 mensen extra aan de slag geholpen worden. Een investering waar op drie vlakken winst tegenover staat. Het betekent dat op 125.000 uitkeringen wordt bespaard. Het betekent dat 125.000 werkgevers blij worden gemaakt met een gemotiveerde werknemer. Maar het betekent vooral dat het talent van 125.000 mensen tot zijn recht komt in een baan. Dat is waar de leden van Cedris voor staan!

Iris van Bennekom Voorzitter Cedris Extra investering helpt 125.000 mensen aan het werk

3

Nieuwe Wet werken naar vermogen

1. De korte termijn

De nieuwe Wet werken naar vermogen voegt de regelingen voor de bijstand

De bezuiniging van 1,8 miljard euro die het kabinet voorstelt in de nieuwe Wet

(WWB), de sociale werkvoorziening (Wsw), jonggehandicapten (Wajong) en

werken naar vermogen veroorzaakt frictie. Het kabinet bezuinigt in de eerste ja-

jongeren (WIJ) samen tot één regeling. Terecht, want het gaat om mensen in ver-

ren meteen fors, terwijl de kosten dan nog hoog zijn. Belangrijkste oorzaak is dat

gelijkbare situaties. Wel blijft er een aparte regeling voor beschut werk bestaan.

in de eerste jaren de loonkosten van de huidige groep Wsw’ers (100.000 mensen)

De wet gaat uit van twee belangrijke uitgangspunten, die Cedris onderschrijft:

het overgrote deel van het budget beslaan. Deze behoudt in de kabinetsplannen zijn ‘oude rechten’ en daarmee zijn cao, met een gemiddeld loon van 120% van

1. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt moeten zoveel mogelijk bij gewone werkgevers aan de slag

de loonkosten voor deze ‘oude’ groep ruim 80 procent van het totale budget

De sector is er voor beschut werk, maar wil daarnaast en vooral ook zoveel mo-

voor Werken naar vermogen en de Wsw. Deze groep stroomt alleen uit door

gelijk mensen aan de slag helpen bij gewone werkgevers. Dat is ook noodzakelijk

natuurlijk verloop. Dit zal dus heel geleidelijk gebeuren.

het wettelijk minimumloon plus goede pensioenvoorzieningen 2. In 2015 beslaan

voor SW-bedrijven: alleen op die manier kunnen ze rendabel blijven opereren. SW-bedrijven hebben in de afgelopen periode een forse slag gemaakt om zoveel

Dit betekent dat er met name in de eerste jaren nauwelijks geld overblijft voor

mogelijk mensen bij gewone werkgevers te plaatsen in plaats van in een beschut-

scholing, begeleiding en bemiddeling naar werk van 400.000 mensen die gebruik

te werkomgeving, oftewel: ‘van binnen naar buiten’. In 2010 is dit percentage

gaan maken van de nieuwe regeling Werken naar vermogen. Zij komen voor een

– ondanks de economische crisis – gestegen met 10% 1. Hierbij zie je grote

groot deel aan de kant te staan. Ook de begeleiding van de 100.000 mensen die

verschillen, afhankelijk van de regionale arbeidsmarkt en economische omstan-

nu in de Wsw zitten, komt sterk onder druk te staan. Daarmee wordt tegelijkertijd

digheden. Het traditionele beeld van SW-bedrijven die eigen, grote productie-

een groot deel van de expertise die in de sector is opgebouwd weer afgebroken.

hallen hebben, is niet meer juist. De beweging van ‘binnen naar buiten’ is in gang gezet, hier moet de komende jaren nog veel meer op worden ingezet.

De commissie-Westerlaken, die op 15 september het eindrapport heeft gepubliceerd 3, bevestigt dit beeld. Volgens de commissie is de overgang naar Werken

2. Gemeenten worden verantwoordelijk voor de uitvoering

naar vermogen in de voorgestelde context ‘welhaast onmogelijk’.

De uitvoering van de nieuwe wet komt te liggen bij gemeenten, net als bepaalde taken op het gebied van zorg. Dit is volgens Cedris ook het juiste niveau. Gemeenten zijn het beste in staat om maatwerk te leveren en ze kunnen de verschillende beleidsterreinen goed op elkaar afstemmen. Ze staan dichtbij de burger en werkgevers. De decentralisatie sluit nauw aan bij de regionale schaal waarop SW-bedrijven opereren. SW-bedrijven zijn daarom straks voor gemeenten een goede partner om de nieuwe Wet werken naar vermogen uit te voeren. De nieuwe Wet werken naar vermogen noopt de SW-sector zich te bezinnen op de toekomst. SW-bedrijven moeten met minder geld, meer mensen aan het werk helpen. Bij voorkeur bij reguliere werkgevers. De SW-sector wil deze handschoen graag oppakken en bereidt zich voor op een veranderslag. Forse bezuinigingen

2.

De cao is een erfenis uit het verleden. Het Rijk heeft deze cao-afspraken destijds gemaakt. De cao is in 1998 overgedragen aan de gemeenten. 3. Goed benut, goed bestuurd. Advies commissie toekomst en transitie sociale werkvoorziening.

zijn daarbij mogelijk. Maar niet al op de korte termijn. 1.

4

Daarnaast werkt 26% op locatie, bijvoorbeeld in het groen of de schoonmaak.

Pleidooi voor Maatschappelijk Verantwoord Bezuinigen

Extra investering helpt 125.000 mensen aan het werk

5

Ontwikkeling volume en kosten

In grafiek 2 is te zien wat deze volume-ontwikkeling betekent voor de kosten.

In grafiek 1 is te zien hoe het volume in de Wsw zich in de komende periode zal

De uitgaven voor de ‘oude’ groep vanuit de huidige Wsw zijn hoog, omdat zij

ontwikkelen. De ‘oude groep’ uit de huidige Wsw neemt door uitstroom gelei-

hun cao behouden. Omdat het volume slechts geleidelijk afneemt, nemen ook

delijk in aantal af. De nieuwe regeling Werken naar vermogen beperkt de Wsw

de kosten slechts geleidelijk af.

tot alleen beschut werk. Die nieuwe Wsw wordt in de kabinetsplannen uiteindelijk teruggebracht tot 30.000 plaatsen. In de tabel is verondersteld, zoals het ministerie van SZW aangeeft in de hoofdlijnennotitie Werken naar vermogen, dat de uitstroom uit het oude bestand elk jaar 6% is 4, en dat 1/3 hiervan zal worden opgevuld met nieuwe instroom.

Ontwikkeling volume

Ontwikkeling kosten huidige Wsw + nieuwe Wsw (gestapeld per jaar)

Huidige Wsw

Nieuw Wsw excl CAO

4.

Het ministerie schat de uitstroom op 6% per jaar, maar een kwart van deze groep stroomt uit omdat hun tijdelijke contract is afgelopen. Zij sluiten dus weer aan op de wachtlijst. De echte uitstroom ligt daardoor op 4,5% per jaar. In werkelijkheid is het overgangsprobleem daardoor groter.

6



7

Gemeente heeft nadeel en moet eigen middelen bijleggen Gemeente heeft nadeel

Te weinig geld om mensen aan het werk te helpen

Gemeente heeft beperkt nadeel

In grafiek 3 is te zien dat in de eerste tien jaar het aantal mensen dat hulp kan worden geboden om aan het werk te komen, sterk daalt. In 2015 kunnen nog maar 100.000 mensen worden geholpen, een daling met 50% 5.

Ontwikkeling aantal werkplekken en trajecten (op basis van resterend macrobudget na aftrek kosten huidige Wsw + nieuw beschut)

Bron: VNG

Aantal werkplekken en trajecten bij kabinetsbeleid

name omdat de staatssecretaris uitgaat van het subsidiebedrag, in plaats van de reële kosten. Gevolg is dat het aantal mogelijke trajecten in 2015 circa 100.000 te hoog wordt ingeschat. Het CPB wees er ook al op dat het aantal uitkeringsgerechtigden juist stijgt als gevolg van het kabinetsbeleid. Volgens het CPB stijgt het aantal (gedeeltelijke)

In regio’s waar naar verhouding veel Wsw’ers werken, zullen de loonkosten

bijstandsuitkeringen met 40.000.

zwaarder op het budget drukken. Dit speelt vooral in de gebieden buiten de randstad: Limburg, maar ook Groningen en Overijssel worden extra zwaar getrof-

De staatssecretaris stelt in zijn brief aan de Tweede Kamer van 30 mei 2011 dat

fen. In het bovenstaande plaatje is zichtbaar hoe het voor de regio’s uitpakt.

er in 2015 een bedrag van 800 miljoen zou resteren voor re-integratie, waarmee

De gemeenten in de donkerrode gebieden moeten uit eigen middelen bijsprin-

210.000 trajecten kunnen worden bekostigd. Hierbij worden echter de kosten

gen om de loonkosten voor de huidige Wsw’ers te betalen. Zij houden niets

voor de groep huidige Wsw’ers zo’n 400 miljoen euro te laag ingeschat, met

meer over voor andere mensen die hulp nodig hebben. Conclusie is dat de nieuwe wet niet méér, maar juist minder mensen aan de slag

5.

8

Hierbij gaan we uit van het huidige gemiddelde bedrag van € 5.500 per re-integratietraject voor Wajong en WWB zoals SEO dat heeft berekend. Dit zijn de kosten om de re-integratie te organiseren (begeleiding, scholing etc.). De kosten voor het verlies aan productiviteit zijn hier niet in meegerekend. Die kunnen worden opgevangen door het instrument loondispensatie.


helpt. Pas na een periode van circa 10 jaar zijn de kosten zover gedaald dat er weer voldoende budget over is.


9

De uitweg: een investering ter overbrugging

euro per jaar te investeren, verdient het - zoals gezegd - de helft van dit bedrag

Om toch in de buurt te komen van de door het kabinet gewenste 210.000 trajec-

terug in de vorm van bespaarde uitkeringen.

ten om mensen aan de slag te helpen, is in de eerste periode (tot 2018) gemid-

Het kabinet heeft verder in de hoofdlijnennotitie aangekondigd een faciliteit

deld 230 miljoen euro per jaar extra nodig. In deze kabinetsperiode gaat het dus

in het leven te roepen, bedoeld voor herstructurering van de sector. Voor deze

om 690 miljoen 6. Het gaat daarbij om een investering: als je mensen aan de slag

faciliteit is in totaal 400 miljoen euro beschikbaar voor de periode tot 2018. Dit

helpt, bespaar je ook op uitkeringen. Daarom is er netto maar 115 miljoen euro

geld mag echter alleen worden ingezet voor herstructurering van de sector, niet

per jaar nodig om de overgangstermijn te overbruggen 7 en de doelstelling van

om mensen aan het werk te helpen.

het kabinet te halen. Cedris heeft berekend dat met deze investering 125.000

In grafiek 4 (pag. 10) is te zien wat het effect is van het extra geld. De stippel-

extra mensen aan de slag kunnen worden geholpen in deze kabinetsperiode.

lijn laat zien dat de ergste gevolgen van de bezuinigingen in de eerste periode worden ‘gedempt’: er worden substantieel meer mensen aan het werk geholpen

Minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft op 5 juli

dan in de kabinetsplannen.

aangekondigd dat hij bereid is 100 miljoen euro per jaar te reserveren, als zou analyse toont duidelijk aan dat dit het geval is. Honderd miljoen ligt niet ver van

Werkgevers ondersteunen we alleen met voldoende geld voor begeleiding

het benodigde netto-bedrag van 115 miljoen. Cedris stelt daarom voor dit geld

Extra geld is niet alleen van belang voor de Wsw’ers, maar ook voor de werkge-

vanaf 2012 in te zetten. Als het kabinet in staat is vanaf 2013 in totaal 230 miljoen

vers. Essentieel voor het slagen van de nieuwe wet is de medewerking van werk-

blijken dat de financiële kaders van de nieuwe wet ontoereikend zijn. Onze

gevers. Zij moeten er uiteindelijk voor gaan zorgen dat de groep aan de onderkant van de arbeidsmarkt aan de slag komt. Dat gaat niet vanzelf. Het kabinet en

Ontwikkeling aantal werkplekken en trajecten (gestapelde grafiek op basis van resterend macrobudget na aftrek kosten huidige Wsw + nieuw beschut)

de sector moeten werkgevers ‘verleiden’ om die stap te zetten. Uit onderzoek 8 blijkt dat werkgevers in veel gevallen best bereid zijn om mensen met een beperking aan de slag te helpen, maar dat ze zo min mogelijk rompslomp er omheen willen. Met andere woorden: we moeten het ze zo gemakkelijk mogelijk maken. Cedris vraagt zich af of het kabinet hiervoor wel voldoende instrumenten beschikbaar heeft in de Wet werken naar vermogen. Loondispensatie kan helpen, maar waar het werkgevers vooral om gaat is dat het SW-bedrijf hen de begeleiding, het risico en de administratieve rompslomp uit handen neemt 9. Daarom werken in de praktijk detacheringsconstructies zo goed: de medewerker blijft daarbij in dienst van het SW-bedrijf en de werkgever wordt ‘ontzorgd’. Het is daarom van wezenlijk belang dat er geld beschikbaar blijft voor begeleiding en advies aan werkgevers. Anders maken we werkgevers kopschuw om deze stap te zetten.

Aantal werkplekken en trajecten bij kabinetsbeleid Aantal werkplekken en trajecten bij gemidd. 230 mln. extra budget p.j.

Bovendien: als we door gebrek aan geld een groot aantal mensen gedurende drie tot zes jaar aan de kant laten staan, zijn ze daarna niet meer goed in staat nog aan de slag te komen.

Dit is het verschil tussen de kosten voor de huidige groep Wsw’ers en het budget dat hiervoor straks beschikbaar is. 7. Conform het CPB wordt gerekend met een inverdieneffect van 50%. 6.

10


Newcom Werkgeversonderzoek: Wensen en behoeften Wet werken naar vermogen, 2011. Dit blijkt uit onderzoek dat SZW heeft laten doen naar de pilot loondispensatie. Research voor Beleid, Eerste voortgangsrapportage over de pilot loondispensatie, augustus 2011. 8. 9.


11

2. De lange termijn

is er een wachtlijst van ruim 20.000 mensen. En wachten mensen gemiddeld bijna 1,5 tot zo’n maximaal 2,5 jaar. Omdat er straks veel minder beschutte plekken

Ook structureel levert de Wet werken naar vermogen nog een aantal problemen

komen, duurt het na de invoering van de nieuwe wet 5 jaar voordat de huidige

op. De belangrijkste is dat de wachtlijst voor de vernieuwde Wsw voor beschut

wachtlijst is weggewerkt. Pas daarna krijgt de nieuwe instroom een kans op een

werk zeer fors gaat oplopen.

beschutte plek 10. Vooral in regio’s met van oudsher veel Wsw’ers, zoals Limburg

Gemeenten zullen structureel verlies leiden op het nieuwe beschutte werk.

groep mensen loopt daarmee het risico niet meer aan de slag te komen. Cedris

Reden is dat beschut werk gepaard gaat met hoge kosten. Beschut werk wordt

vindt dit maatschappelijk onverantwoord.

en Groningen 11 zal de wachttijd daardoor sterk oplopen. De meest kwetsbare

voorbehouden aan mensen die daar echt op zijn aangewezen. Terecht, maar het betekent dat het gaat om de minst productieve groep die de meeste begeleiding

De uitweg: geen verschil in arbeidsvoorwaarden

nodig heeft. Een kostbare voorziening dus. Bovendien staat in het coalitieak-

De commissie-Westerlaken pleitte er al voor om de mensen die straks in de

koord dat voor deze groep een cao moet gelden. Ook dat betekent extra kosten.

nieuwe Wsw komen en de mensen die nu op de wachtlijst staan, niet onder een

Onderzoeksbureau KplusV heeft berekend dat de reële kosten per plek in be-

cao te laten vallen. Zij zouden dezelfde arbeidsvoorwaarden moeten krijgen als

schut werk in de nieuwe Wsw ten minste € 27.000 bedragen. Het Rijk stelt echter

de mensen die instromen in Werken naar vermogen. Het gaat immers om men-

maar € 22.050 per plek beschikbaar. Bovendien moeten de 20.000 mensen die

sen in vergelijkbare situaties, het uitgangspunt van de wet.

nu op de wachtlijst staan, volgens het kabinet instromen volgens de voorwaarden van de huidige cao voor de Wsw.

Cedris sluit zich hierbij aan. Een cao voor de nieuwe regeling voor beschut werk zal altijd duurder uitpakken dan de beschikbare subsidie van het Rijk. Dezelfde

Er ontstaat daarmee een merkwaardige tegenstrijdigheid. Vanwege de hoge kos-

arbeidsvoorwaarden voor iedereen vermindert ook de aanzuigende werking van

ten wordt beschut werk een regeling die voor gemeenten onaantrekkelijk is om

de nieuwe Wsw. De druk op de wachtlijst neem daarmee af.

nog te organiseren. Niet alle gemeenten zullen dat dan ook blijven doen. Er zullen zelfs gemeenten zijn die hier het geld niet voor hebben. Tegelijkertijd wordt

Daarnaast pleit Cedris ervoor de 20.000 mensen die nu op de wachtlijst staan,

het voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt juist de aantrekkelijkste

opnieuw te keuren volgens de nieuwe criteria van de Wet werken naar vermogen.

regeling, omdat deze regeling de beste arbeidsvoorwaarden kent. De voorwaar-

Dit betekent dat nog maar een derde van de mensen van de wachtlijst zal instro-

den van de regeling voor Werken naar vermogen zijn veel soberder. Er ontstaat

men in beschut werk. De rest gaat vallen onder Werken naar vermogen.

daardoor een sterk aanzuigende werking op de regeling voor beschut werk. Dat vermindert de druk op de wachtlijsten op twee manieren. Beschut werk Als gevolg daarvan zal de druk op de wachtlijst voor beschut werk verder

wordt minder duur, waardoor meer gemeenten dit in stand kunnen houden. Dat

toenemen. Dit terwijl er straks minder plekken zijn: nog maar een derde van de

is positief voor de doorstroming op de wachtlijst. Bovendien vervalt de aanzui-

uitstroom uit beschut werk, wordt gevuld met nieuwe instroom. Op dit moment

gende werking van de regeling voor beschut werk. Ook dat vermindert de druk op de wachtlijst. Gevolg is dat mensen die beschut werk nodig hebben meer kans maken op een plek.

10.

r staan nu 20.000 mensen op de wachtlijst. Als we ervan uitgaan dat de helft van hen uiteindelijk E gebruik maakt van een plek in beschut werk, betekent dit dat het vijf jaar duurt voordat iedereen van deze groep van de wachtlijst af is. Daarbij wordt uitgegaan van een instroom in beschut werk van 2.000 per jaar, conform de kabinetsplannen om de instroom in de Wsw tot 1/3 te beperken. In werkelijkheid loopt de wachttijd waarschijnlijk sterker op. In deze berekening is namelijk geen rekening gehouden met de aanzuigende werking van de regeling en het feit dat gemeenten structureel verlies lijden op de regeling, waardoor ze minder plekken zullen creëren.

12


11.

Hier zijn de afgelopen jaren wegens herverdeling al minder plekken toegekend.


13

In het kort: waar pleit Cedris voor? • Op de korte termijn: om de kabinetsdoelstelling te halen meer mensen aan de slag te helpen, is in de overgangsfase een tijdelijke investering nodig. Het gaat om 230 miljoen per jaar, dat door de besparingen op de uitkeringen voor de helft wordt terugverdiend. Per saldo is dus een bedrag nodig van 115 miljoen per jaar. Dit sluit aan bij het bedrag van 100 miljoen euro dat al door minister Donner is gereserveerd. Met dit geld kunnen deze kabinetsperiode 125.000 mensen extra aan het werk worden geholpen. • Op de lange termijn: de mensen op de wachtlijst en de mensen die straks instromen in de nieuwe Wsw moeten gaan vallen onder het nieuwe regime van Werken naar vermogen. Zij kunnen daarmee geen beroep doen op een relatief dure cao. Dit vermindert de aanzuigende werking van de nieuwe Wsw en het wordt voor gemeenten aantrekkelijker om beschut werk voort te zetten en te moderniseren. Daardoor hebben de mensen die daarop zijn aangewezen meer kans op een beschutte werkplek.

Tot slot Op voorwaarde dat er een reële overgangstermijn komt, ziet de sector veel kansen in de nieuwe Wet werken naar vermogen. Het past in de transitie die al in gang is gezet van ‘binnen naar buiten’. De nieuwe rol van de SW-bedrijven is daarmee vooral een bemiddelaarsrol: de juiste persoon bij de juiste werkgever. Dat is waar SW-bedrijven zich voor willen inzetten en dat is ook wat de Wet werken naar vermogen beoogt. We hopen dat we elkaar hierin kunnen vinden.

Dit is een uitgave van Cedris, december 2011

Bronnen: - Wsw-statistiek 2010, juli 2011, Research voor Beleid

Cedris is de brancheorganisatie van 93 sociale werkvoorzieningsbedrijven. SW-bedrijven ondersteunen mensen met een afstand

- Op afstand van de arbeidsmarkt, april 2010. Rapport in het kader van de brede heroverwegingen, werkgroep 9

tot de arbeidsmarkt om aan de slag te komen. Op een beschutte werkplek, maar bij voorkeur bij een gewone werkgever.

- Inspelen op de Wet werken naar vermogen, mei 2011, KplusV

SW-bedrijven hebben ervaring met de doelgroep, kennen de regionale arbeidsmarkt en hebben de expertise om een goede

- Statline CBS

match te maken met werkgevers. Ze kunnen werkgevers alle administratieve rompslomp, risico’s en begeleiding uit handen

- Kosten en resultaten van reïntegratie, juni 2011. SEO economisch onderzoek

nemen. SW-bedrijven zijn daarom een belangrijke partner voor de uitvoering van de nieuwe Wet werken naar vermogen.

- Brief Staatssecretaris De Krom aan de Tweede Kamer d.d. 27 mei 2011 - Werkgeversonderzoek: Wensen en behoeften Wet werken naar vermogen, juni 2011. Newcom

Tekst en redactie: Cedris

- Van deelnemer naar werknemer. Eerste voortgangsrapportage over de pilot loondispensatie, september 2011

Ontwerp: Vormix, Maarssen

Research voor Beleid.

Druk: Stimio Communicatie & Presentatie, Tiel

14


Pleidooi voor Maatschappelijk Verantwoord Bezuinigen. Extra investering helpt mensen aan het werk

Recommend Documents