inzicht #10 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen HET BUSINESSMODEL VOOR DE TOEKOMST

#10

inzicht EEN INITIATIEF VAN ERNST & YOUNG IN SAMENWERKING MET DE TIJD EN L’ECHO l 25 SEPTEMBER 2009

DUURZAAMHEID IS MEER DAN EEN TREND Interview met Harry Everaerts en Corinne Soubies 2-3

EEN “MUST” VOOR DE ONDERNEMING VAN MORGEN MVO kan nu meerwaarde creëren

4

EEN GROTERE TRANSPARANTIE

5

ILLUSTRATIE: IEF CLAESSEN

Trends in MVO

ONAFHANKELIJKE VERIFICATIE IS GEEN OVERBODIGE LUXE Duurzaamheidsverslaggeving

6

VAN DIRECTIEKAMER TOT WERKVLOER Duurzaamheid als hr-beleidsinstrument

7

Vragen over deze problematiek? Wilt u dit dossier ook online raadplegen? www.tijd.be/mvo

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen HET BUSINESSMODEL VOOR DE TOEKOMST De ideeën dat grondstof- en energiebronnen eindig zijn en dat ondernemen een menselijker gelaat verdient, zijn niet nieuw. Door de schokgolven die de economische crisis veroorzaakte, verslapte de aandacht voor duurzaamheid zelfs wat. Maar nu de storm lijkt te luwen, wordt duidelijk dat het kortetermijndenken een van de voornaamste oorzaken was van het in elkaar klappen van een onhoudbaar systeem. Een groot aantal maatschappelijke en economische actoren is het erover eens: de focus op snel winstbejag moet worden vervangen door een brede langetermijnvisie, die door alle belanghebbenden wordt gesteund. En wie lange termijn zegt, zegt duurzaamheid. Een groot aantal bedrijven positioneert zich al naarstig om werk te maken van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Als een bedrijf vandaag goed luistert naar de veranderende verzuchtingen van alle stakeholders en slim inspeelt op duurzaamheid, kan dat een stevig concurrentieel voordeel opleveren. Over enkele jaren is het daarvoor te laat. Duurzaamheid wordt dan een conditio sine qua non om zaken te doen. De boodschap is dan ook duidelijk: MVO is geen hype, maar het businessmodel van de toekomst.

2

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

E

EDITORIAAL

BIJLAGE i.s.m. ERNST & YOUNG

Duurzaamheid Harry Everaerts Partner Sustainability Services

opnieuw op de juiste koers kan zetten.

De economische crisis heeft alleszins één voordeel: ze zet wereldwijd bedrijven aan om het winstbejag op korte termijn in vraag te stellen en constructief na te denken over winstgevendheid op lange termijn. En wie lange termijn zegt, zegt Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Rekening houden met mensen en milieu is uitgegroeid van filosofie tot praktijk. Twee specialisten van Ernst & Young leggen uit waarom duurzaamheid geen hype is, maar het businessmodel van de toekomst.

En wie lange termijn zegt, zegt maat-

l DOOR DAVID HENDRICKX

“HET STAAT ALS EEN

De financiële crisis die de wereld en

PAAL BOVEN WATER

ook ons land treft, toont duidelijk dat

DAT SUCCES OP LANGE

een kortetermijnvisie in bedrijven en

TERMIJN EN DUURZAME

organisaties catastrofale gevolgen kan

ONTWIKKELING ONLOSMAKELIJK MET ELKAAR VERBONDEN

MVO: BRANDEND ACTUEEL

hebben. Het is nu net de langetermijnvisie die bedrijven en organisaties

ZIJN, EN DE AANDEELschappelijk verantwoord ondernemen, HOUDERSWAARDE kortweg MVO, de moderne, volledigere VERHOGEN.”

term voor duurzaam ondernemen.

MVO biedt niet alleen de reddingsboei om vandaag te overleven. MVO is uitgegroeid tot het nieuwe businessmodel in onze mondialiserende maatschappij. Die nieuwe manier van ondernemen is gebaseerd op het optimaal benutten van de ‘triple P’: economische (profit), ecologische (planet) en sociale (people) opportuniteiten. MVO gaat van risicobeheersing en kostenreductie, over betrokkenheid van personeel en gemeenschap, tot ontwikkeling van nieuwe en groene technologie, producten en inkomsten. Pioniers zijn van essentieel belang als voorbeeld om anderen te motiveren en uit te dagen het beter te doen en verder te gaan dan wat wettelijk verplicht is. Vier thema’s komen in dit supplement uitgebreid aan bod. Eerst en vooral gaat het in op de talrijke voordelen voor bedrijven die behalve economische objectieven ook tekenen voor sociale en milieuobjectieven. Na stil te staan bij een aantal actuele tendensen op het gebied van MVO, wordt ingegaan op het hoe en waarom van de rapportering van nietfinanciële informatie. Ten slotte leggen we ook de nadruk op het belang van de strategische inbedding van MVO in de onderneming. Eén ding is in elk geval duidelijk: MVO is geen modegril, maar een actuele manier om gestalte te geven aan het begrip ‘langetermijnvisie’. Wellicht wordt het dé manier om een concurrentieel voordeel uit te bouwen voor het komende decennium.

Harry Everaerts Partner Sustainability Services

COLOFON Een initiatief van: Ernst & Young • Harry Everaerts, Partner Sustainability Services • Corinne Soubies, Senior Manager Sustainability Services • Eric Dierckx, Senior Auditor Sustainability Services • Renate Degrave, Manager Sustainability Services Verantwoordelijke uitgever: Jo Sanders

Een realisatie van: Mediafin Publishing Coördinatie: Veronique Soetaert Redactie: David Hendrickx Lay-out: David Steenhuyse Fotograaf: Sofie Van Hoof Uitgever: Dieter Haerens

www.ey.com/be • Tel.: 02 774 91 11 • Fax: 02 774 90 90 Info? [email protected]

N

iet iedereen die over Duurzaam Ondernemen spreekt, heeft het over hetzelfde. Is er een algemeen gangbare definitie? Harry Everaerts: ‘Neen, die is er niet. Maar er zijn wel een aantal kernelementen die in elke definitie moeten zitten. Eerst en vooral draait het om duurzaamheid. Hoe gaat een bedrijf op een verantwoorde manier om met zijn middelen? Met andere woorden, hoe gaat het om met menselijke en natuurlijke middelen op zo’n manier dat die ook op lange termijn groei kan verzekeren?’ ‘Een tweede element is een focus op de stakeholders. Ondernemen moet worden gezien als een proces dat alle belanghebbenden van het bedrijf – zowel interne als externe – ten goede komt. Dan hebben we het niet alleen over aandeelhouders, maar ook over klanten, personeel en leveranciers, zowel de huidige als toekomstige generatie.’ Waarom is MVO net nu actueel? Corinne Soubies: ‘De grote uitdagingen op geopolitiek en macro-economisch en demografisch gebied bestaan al langer. Iedereen weet intussen dat de huidige productie- en consumptiepatronen op termijn niet houdbaar zijn. Maar de nieuwe dynamiek is vooral een terechte reactie op de economische crisis, denk ik. Vele actoren delen de mening dat de kredietcrisis veroorzaakt werd door winstbejag en door een kortetermijnvisie. De overheden, de consumenten en de media delen het besef dat het anders moet. Dat resulteert na verloop van tijd in een stringentere regelgeving en meer kieskeurige klanten. Het resultaat is een grotere druk op de bedrijven om een langetermijnvisie te ontwikkelen, ethisch en duurzaam te ondernemen en ook over niet-financiële informatie transparant te communiceren.’ ‘Ook de verkiezing van de

Amerikaanse president Barack Obama en vooral zijn poging tot hervorming van de sociale zekerheid vormen een factor. Wereldwijd wordt die stap begrepen als een stimulans om het anders aan te pakken. Ook in Europa, dat traditioneel harder aan de kar van het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen trekt, heeft hij een positief effect. De Europese Commissie werkt nu veel harder en concreter aan duurzaamheid. Er komt langzaam maar zeker concrete regelgeving aan.’

duidelijke tendens: investeerders zijn meer en meer geïnteresseerd in bedrijven die op een duurzame manier produceren en handel drijven, en minder focussen op de kortetermijnwinsten. In de rapportering zie je dat ook: alsmaar vaker wordt er uitgebreid aandacht besteed aan niet-financiële informatie zoals de CO2-voetafdruk of het energieverbruik. Als dat de goedkeuring van de aandeelhouders niet zou wegdragen, zou je die informatie niet in de jaarverslagen vinden.’ “NU KAN JE MVO NOG UITSPELEN ALS EEN CONCURRENTIEEL VOORDEEL. MAAR MORGEN WORDT HET EEN VOORWAARDE OM NOG MEE TE SPELEN.”

FOTO: SOFIE VAN HOOF

HARRY EVERAERTS

Harry Everaerts: ‘Maar wie ernstig aan MVO doet, moet verder gaan dan wat die embryonale regelgeving voorschrijft. Toonaangevende bedrijven gaan verder. Nu kan je MVO nog gebruiken om een concurrentieel voordeel uit te bouwen. Maar over enkele jaren wordt MVO een voorwaarde om mee te spelen. Het is dus belangrijk om nu al een langetermijnvisie te onderbouwen. Want Duurzaam Ondernemen is niet de nieuwe hype van de dag. Het is het businessmodel van de toekomst.’

Corinne Soubies: ‘De cijfers spreken boekdelen. Sinds 31 december 2005 kende Europa een groei in verantwoorde investeringen van maar liefst 102 procent (bron: Eurosif SRI Survey). Ook België doet het goed. Met een jaarlijkse groei van meer dan 30 procent zitten we bij de Europese top. En dat gaat niet over een grote groei van kleine bedragen, maar om grote sommen. België zit in absolute termen bij de acht grootste Europese investeerders in duurzaamheid.’

Volgen ook de aandeelhouders? Harry Everaerts: ‘Aandeelhouders zijn gericht op de verhoging van aandeelhouderswaarde. Om die aandeelhouderswaarde op lange termijn groeikansen te geven, hebben ze rechtstreeks baat bij de bouw aan een duurzame toekomst. In de markt voelen wij een zeer

Kan u een voorbeeld geven van een Belgisch bedrijf dat voluit de MVO-kaart trekt? Harry Everaerts: ‘Umicore is een prima voorbeeld. Dat bedrijf stond traditioneel bekend als vervuilend. De laatste jaren, onder de leiding van Thomas Leysen, heeft Umicore zich omgevormd tot een innovatief technologisch bedrijf dat


3


is meer dan een trend


bekendstaat om zijn groen imago. Het is een werk van jaren geweest, maar nu geeft bij Umicore het duurzaamheidsidee het hele businessmodel vorm. Dat levert het bedrijf een grote toegevoegde waarde op, en het aandeel vaart er wel bij. ‘Er zijn echter nog vele andere voorbeelden in ons land die ik zou kunnen opsommen gaande van grote organisaties naar kleinere organisaties en zelfs ngo’s. Zij zien allemaal MVO als een factor die het verschil kan maken tussen succesvol zijn of niet en wensen hierover transparant te communiceren.’ Corinne Soubies: ‘Ook kmo’s zijn begaan met MVO, vaak omdat hun klanten ernaar vragen of omdat het simpelweg extra omzet genereert, bijvoorbeeld door productinnovatie of procesaanpassingen. In Vlaanderen worden ze bovendien door de regering aangemoedigd om te investeren in MVO. Dat geldt niet alleen voor energiebesparing of voor de afbouw

van de negatieve milieu-impact, maar bijvoorbeeld ook voor de rapportering van niet-financiële gegevens. Onlangs bracht ‘De Duurzame Drukker’, een drukkerij met slechts zes werknemers, hun eerste duurzaamheidsrapport uit. Dit ging gepaard met een aantal omvangrijke ‘groene’ aanpassingen in hun productieproces, zoals de aankoop van een chemieloze drukpers of het gebruik van vegetale inkten. Ook iets kleinere organisaties springen dus duidelijk op de kar van MVO’. Wat zijn de kritische succesfactoren bij de invoering van MVO? Harry Everaerts: ‘Zolang de raad van bestuur en de topdirectie niet overtuigd zijn van de businesscase van MVO, is het heel moeilijk hen mee te krijgen. Dat is de belangrijkste succesfactor. Als je de toplaag niet mee hebt, blijft MVO hoogstens beperkt tot een aantal persoonlijke initiatieven. Het is positief

als iemand op individuele basis een aantal ideeën ontwikkelt, maar die bereiken nooit de


“DE HERNIEUWDE FOCUS OP DUURZAAMHEID IS VOORAL EEN TERECHTE REACTIE OP DE ECONOMISCHE CRISIS.” CORINNE SOUBIES

kritische massa die nodig is om een volledig bedrijf op de MVOleest te schoeien. Daarvoor moeten alle neuzen in dezelfde richting staan. Dat kan alleen als duurzaamheid duidelijk als een strategische prioriteit gedefinieerd wordt, en de nodige mensen en middelen vervolgens vrijgemaakt worden. Als die boodschap van de top naar beneden wordt doorgestuurd, heb je een goede basis.’ ‘Maar het volstaat niet om alleen het akkoord te hebben van de top van het bedrijf, ze moet ook het voorbeeld geven. Dat is de filosofie van ‘managing by example’. Als de CEO duurzaamheid predikt maar naar het werk rijdt in een 4x4, kan u moeilijk verwachten dat de werknemers MVO ernstig nemen.’ Corinne Soubies: ‘Een tweede succesfactor is de focus. Duurzaamheid is alles, maar niet alles is duurzaamheid. Een bedrijf moet duidelijke prioriteiten stellen. Die zijn cruciaal.

Een strategisch verkeerde keuze wordt misschien pas na een aantal jaren opgemerkt. Ik denk daarbij aan een dienstverlenend bedrijf dat wel focuste op milieu, maar niet op de veranderde klantenverwachtingen. Zulke fouten kan een bedrijf zich niet veroorloven.’ Harry Everaerts: ‘De vertaling van een gefocuste strategie met duidelijke prioriteiten in concrete acties is de derde succesfactor. MVO moet geïntegreerd worden in de organisatie. En daar komt veel denkwerk bij kijken, en ook veel coaching en begeleiding. Maar eens de concrete actieplannen op poten staan, volgen de werknemers meestal vlot. Deel uitmaken van een organisatie die ermee naar buiten komt de milieu-impact te minimaliseren, motiveert veel werknemers en vormt vaak een troef om nieuwe medewerkers aan te trekken. En tevreden werknemers creëren meer toegevoegde waarde voor het bedrijf.’

4



Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen: troefkaart voor de toekomst VANDAAG AL EEN ‘MUST’ VOOR DE ONDERNEMING VAN MORGEN Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen maakt de tongen los. Er gaat geen dag voorbij of dagbladen, tv en radio wijden er pagina’s en programma’s aan. De trend is wereldwijd: niet alleen de geïndustrialiseerde landen trekken de kaart van de duurzaamheid, ook de landen in ontwikkeling springen op de trein. Als u die trein niet wilt missen, is er vandaag nog actie nodig. Duurzaam ondernemen brengt een aantal nieuwe uitdagingen met zich mee: • Ecologische: vechten tegen de klimaatverandering, de duurzaamheid van de waterreserves verzekeren, het verlies aan biodiversiteit tegengaan, de vervuiling afbouwen. • Sociale en ethische: de gelijke behandeling van handelspartners nastreven, de toegang tot diensten voor iedereen verze-

ENKELE CIJFERS OVER MVO 1. Volgens de OESO hebben

2. 3.

4.

95 van de 100 grootste ondernemingen een gedragscode voor milieuimpact. Een studie van het Boston College wees uit dat MVO voor 40 procent de reputatie van een onderneming bepaalt. Bedrijven die MVO hoog in het vaandel voeren, doen het volgens AT Kearney op de beurs gemiddeld 10 procent beter dan hun concurrenten. De website CorporateRegister.com telde in 2008 wereldwijd 3.000 bedrijven die over MVO rapporteerden.

FOTO: iSTOCK

keren, solidariteit en sociale cohesie verzekeren en dat verzoenen met respect voor de regelgeving. • Economische: het energieverbruik terugschroeven, het verbruik van uitputbare grondstoffen beperken, recycleren zonder kwaliteitsverlies (of ‘upcycleren’), onderzoek naar nieuwe technologieën ondersteunen. Die uitdagingen worden niet in actie omgezet zonder een grondige strategische reflectie. Overal ter wereld bezinnen ondernemingen zich volop over hun plaats in het mondiale ecosysteem, de duurzaamheid van hun productiemethoden, hun afhankelijkheid van energieen grondstofprijzen, hun respect voor de regelgeving en de ecologische kwaliteit van hun producten. Om die strategische beschouwing in concrete acties om te zetten moeten organisaties erover waken alle belanghebbenden of ‘stakeholders’ bij het proces te betrekken. Voorts moet de organisatie zich laten inspireren door de ‘best practices’ van andere organisaties die voor dezelfde uitdagingen staan. Een ander actiepunt is de rapportering van relevante nietfinanciële gegevens. Allemaal aandachtspunten om te overleven in een snel wijzigend economisch landschap.

Wat veranderd is: • Het gewicht van innovatie in de differentiatiestrategie van de

“DE PUBLICATIE VAN NIET-FINANCIËLE INFORMATIE WORDT STEEDS MEER EEN MUST.”

onderneming neemt fors toe. • MVO creëert nu een concrete meerwaarde. • Kritische ngo’s oefenen vandaag een belangrijke invloed uit op de opinie van de consument. Bedrijven worden genoodzaakt om voluit voor humane waarden te gaan, en dat ook adequaat te communiceren. • Ook de regelgeving evolueert in de richting van MVO. Door daarop te anticiperen kunnen organisaties zich onderscheiden van de concurrentie. • Ook klanten worden veeleisender en verwachten een bredere maatschappelijke verantwoordelijkheid dan het louter nastreven van aandeelhouderswaarde.

Wat moet veranderen: • De missie van de organisatie dient meer rekening te houden met de visies van alle belanghebbenden of ‘stakeholders’. • De manier van ontwikkelen, produceren, transporteren en verkopen moet worden herbekeken om de zoveel mogelijk positieve milieu- en sociale impact te creëren.

• De publicatie van niet-financiële informatie wordt steeds meer een ‘must’.

Bedrijven die erin slagen die veranderingen succesvol door te voeren, kunnen daarvan grote voordelen verwachten: • Anticipatie op veranderingen. • Nieuwe economische modellen die een duurzame groei garanderen. • De capaciteit om nieuwe klanten aan te trekken. • Een hogere rendabiliteit door de ecologische voetafdruk te verkleinen en zelfs positief te maken. • Een aantrekkelijker bedrijfsprofiel wordt een troef voor de rekrutering van kwaliteitsvolle medewerkers en een motivator voor de huidige medewerkers. • Een verbeterde reputatie verhoogt de geloofwaardigheid, klantentrouw en trekt nieuwe klanten en partners aan. • Een focus op MVO stimuleert innovatie.

Behalve die voor de hand liggende voordelen onderscheidt Ernst & Young er nog een hele reeks: • Aankoop: versterking van de relaties met de leveranciers. • Financieel: betere toegang tot kapitaal, betere rendabiliteit. • Operationeel: vermindering van de negatieve sociale en milieu-impact, betere relaties met lokale verenigingen.

• Activa: veiligheid van de activa, waardering van de onderneming en interesse van huidige en toekomstige aandeelhouders. • Marketing: ontwikkeling van nieuwe en bestaande markten, versterking van het merkimago, door een beter begrip van de nieuwe klantenverwachtingen, verhoogt de geloofwaardigheid en klantentrouw. • Corporate: versterking van de identiteit en reputatie van de organisatie. • Institutioneel: invloed en erkenning, betere sociale investeringen, ontwikkeling van nieuwe communicatienetwerken en kanalen, betrouwbare reputatie. • Management: betere beheersing van de risico’s, conformiteit aan de wet, strategische ontwikkeling en een sneller organisationeel leertraject, meer doeltreffende innovatie. • Human Resources: aantrekken van het beste talent, betere rekrutering, ontwikkeling van menselijk kapitaal, tevreden medewerkers. • Aandeelhouders: versterking van de aandeelhouderstrouw door de stijging van de waarde van de onderneming.

Corinne Soubies Senior Manager Sustainability Services

5



Op weg naar een grotere transparantie TRENDS IN MVO

De ‘green revolution’ van president Obama legt de vinger op de ernst van de milieucrisis die onze planeet beleeft. Vandaag staan ondernemingen meer dan ooit voor het voetlicht als grootste verantwoordelijken voor de degradatie van onze toekomstige levenskwaliteit. De maatschappelijke verantwoordelijkheid en de transparante communicatie daarrond staan dan ook prioritair op bedrijfsagenda’s wereldwijd. Tijd voor een focus op vier tendensen die zich in het bedrijvenlandschap rond MVO aftekenen. De strategie van MVO Een studie van Ernst & Young van februari 2008 toont dat de meeste grote ondernemingen zich bewust zijn van het belang van MVO. Ze gingen daarvoor al enkele jaren stevige engagementen aan, en brengen die nu volop in de praktijk. Een eerste belangrijke stap is dat de onderneming een topdirectie aanstelt die de MVO-gedachte genegen is. ‘Lead by example’ blijkt een vruchtbare praktijk. Een bedrijfscultuur veranderen is immers moeilijk als de top het voorbeeld niet geeft. Een volgende stap is een netwerk ontwikkelen van MVOverantwoordelijken in de verschillende bedrijfsafdelingen. Zij kunnen de strategie operationeel dragen en vormgeven. Vandaag blijven die netwerken vaak te informeel. De uitdaging is nochtans groot: zonder een systematische integratie in de dagdagelijkse activiteiten en beslissingen blijft MVO een wat leeg begrip.

nodig. Er bestaan talloze definities, maar uit de praktijk blijkt de volgende het beste bruikbaar: ‘‘Stakeholders’ zijn die groepen die de realisatie van de bedrijfsobjectieven kunnen beïnvloeden.’ Een veelvoorkomende fout is dat een organisatie ‘iedereen’ als stakeholder beschouwt. Om een eenvoudig voorbeeld te geven: een bedrijf uit de toeristische sector hoeft een ngo die ageert voor dierenwelzijn niet noodzakelijk als directe belanghebbende partij te beschouwen. Maar hoe krijg je nu zicht op de verwachtingen van je stakeholders en dus rond welke thema’s je dient te werken en communiceren? Uit bovenvermeld onderzoek blijkt dat drie manieren van stakeholdermanagement de voorkeur van de ondervraagde bedrijven wegdragen: eerst en vooral directe communicatie, vervolgens geeft

Het engagement van de ‘stakeholders’ Aandeelhouders, werknemers, media, maar ook klanten, leveranciers en overheden vragen steeds nadrukkelijk om een transparante communicatie. Daarvoor moeten bedrijfsleiders beschikken over een degelijke kennis van wat er bij MVO op het spel staat. Bovendien moeten ze ook goed op de hoogte zijn van de veranderende wensen van hun stakeholders. ‘Stakeholder mapping’ laat een onderneming toe doelgericht de juiste betrokken partijen te identificeren, ermee te communiceren en hen ook te engageren in de MVO-politiek. Om ‘stakeholders’ te identificeren heb je eerst een operationele definitie van dat begrip

TOELEVERINGSKETENS

1

2

“ENERGIE- EN MATERIAALINTENSIEVE

ZIJN DOORGAANS VERANTWOORDELIJK VOOR ZO’N 75 PROCENT VAN DE UITSTOOT VAN EEN ONDERNEMING.” ook het benchmarken van de MVO-activiteiten van de concurrentie een duidelijk zicht op de issues die spelen, en ten slotte zijn ook de inrichting van feedbackpanels samengesteld uit verschillende belanghebbenden een goede manier om de verwachtingen in kaart te brengen.

FOTO: iSTOCK

Corporate governance Corporate governance of ‘deugdelijk bestuur’ drong in 2004 de businesswereld binnen als een nieuwigheid. Intussen is het concept uitgegroeid tot een brede waaier aan gedragscodes en wetten rond de verantwoordelijkheden van beslissingsnemers. Met de schok die de financiële crisis veroorzaakte, kwam er heel wat kritiek op de bestaande corporate governance-regels. Stakeholders vragen vandaag een evenwicht tussen de ‘harde’ zijde van controle en monitoring enerzijds en anderzijds de ‘zachtere’ zijde, die het juiste topmanagement aantrekt die onderneemt op een maatschappelijk verantwoorde manier. De boodschap is dan ook de dialoog te voeden en stakeholders actief te betrekken in het corporate governance-proces. In ons land resulteerde dat dit jaar in vernieuwde codes voor zowel beursgenoteerde ondernemingen als voor kmo’s. Voor het eerst wordt daarin expliciet gesproken over transparantie bij de verloning van topmanagers

3

en over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Duurzame toeleveringsketens Een studie van Ernst & Young in 2008 toont dat de meeste bedrijven MVO als een prioriteit zien. Maar er bestaat verwarring over hoe MVO in concrete acties omgezet kan worden. Amper 12 procent van de respondenten ziet een duurzame toeleveringsketen als een prioriteit. De cijfers zijn nochtans duidelijk: energieen materiaalintensieve toeleveringsketens zijn doorgaans verantwoordelijk voor zo’n 75 procent van de uitstoot van een onderneming. Bovendien kan duurzaam supply chainbeheer de naam en reputatie van een onderneming maken of breken. De ogen zijn wereldwijd vooral gericht op hernieuwbare energie en op de berekening van de CO2-voetafdruk. Maar de grootste winst zal in de toekomst geboekt worden voor verregaande vormen van duurzame toeleveringsketens in de vorm van nieuwe, groene producten en ‘green marketing’. Nieuwe concepten als ‘cradle to

4

cradle’, ‘closed loop product life cycles’ of ‘sustainable materials management’ winnen zienderogen aan belang. De eerste groene productlabels zijn al prominent aanwezig en de overheid schakelt langzaam maar zeker over op een groen en duurzaam aankoopbeleid. Leveranciers zullen steeds meer geconfronteerd worden met eisen van hun klanten, bijvoorbeeld onder de vorm van een schriftelijke ondertekening van hun duurzaamheids-of milieucharters. Daarom zullen ze genoodzaakt zijn hun processen en systemen aan te passen - en daardoor duurzaamheid direct en indirect in de hand werken. En eens die beweging een kritische massa meekrijgt, valt er niet meer aan te ontkomen. Het loont zeker de moeite daarop te anticiperen. Renate Degrave Manager Sustainability Services

Eric Dierckx Senior Auditor Sustainability Services

6



Duurzaamheidsverslaggeving en verificatie GELOOFWAARDIGHEID VOOR HERSTEL VAN VERTROUWEN Om te beantwoorden aan de stijgende verwachtingen van stakeholders, publiceren steeds meer bedrijven rapporten over hun MVO-initiatieven. In 1992 werd wereldwijd amper een tiental duurzaamheidsrapporten gepubliceerd, vorig jaar waren dat er meer dan 3.000. Helaas laten de kwaliteit en de betrouwbaarheid van zulke rapporten vaak nog te wensen over. Gelukkig wint het idee dat er nood is aan externe verificatie volgens erkende standaarden, langzaam terrein.

A

ls we de regelgeving op het vlak van de niet-financiële rapportage bekijken, constateren we dat er nog een hele weg af te leggen valt vooraleer cijfers over milieu en werknemers verplichte kost zijn in het jaarrapport van de Belgische bedrijven. Toch zijn er duidelijke signalen dat de regelgeving in die richting zal evolueren. Denk maar aan de integratie van artikel 46 van de moderniseringsrichtlijn van de Europese Commissie uit 2003 in de Belgische vennootschapswetgeving. Artikel 96 van de Belgische vennootschapswetgeving schrijft namelijk voor dat de volgende informatie in de jaarrekeningen opgenomen moet worden: ‘... ten minste een getrouw overzicht van de ontwikkeling en de resultaten van het bedrijf en van de positie van de vennootschap, alsmede een beschrijving van de voornaamste risico’s en onzekerheden waarmee zij geconfronteerd wordt. Dit overzicht bevat een evenwichtige en volledige analyse van de ontwikkeling en de resultaten van het bedrijf en van de positie van de vennootschap die in overeenstemming is met de omvang en de complexiteit van dit bedrijf.

FOTO: ISTOCK

In de mate waarin zulks noodzakelijk is voor een goed begrip van de ontwikkeling, de resultaten of de positie van de vennootschap, omvat de analyse zowel financiële als, waar zulks passend wordt geacht, niet-financiële essentiële prestatie-indicatoren die betrekking hebben op het specifieke bedrijf van de vennootschap, met inbegrip van informatie betreffende milieu- en personeelsaangelegenheden.’ Hoewel de meeste Belgische bedrijven zelden niet-financiële indicatoren publiceren, schrijft het Europese moderniseringsdirectief dus duidelijk voor dat ook niet-financiële informatie gepubliceerd moet worden wanneer ze relevant is. Dat kan gerust gelden als een echte ‘milestone’ en “DE MVO-RAPPORTEN MISSEN VAAK HELDERHEID, PRECISIE, VERGELIJKBAARHEID EN EVENWICHT.” het voorspelt een evolutie naar de integratie van MVO in de zakenmodellen van de organisaties van morgen. Bovendien merken we ook een druk in de richting van bewustwording, het gebruik van ‘best practices’ en de identificatie van de relevante

performantie-indicatoren of KPI’s. Hoe meer belang gehecht wordt aan niet-financiële informatie, of de prestaties van ondernemingen op sociaal- en milieuvlak, hoe meer nood er zal zijn aan een grotere betrouwbaarheid van zo’n rapportering en dus aan standaardisering en externe controle.

RELEVANTIE Uit een studie van Ernst & Young van 2007 (‘Keep the Balance Steady’) blijkt dat vele duurzaamheidsrapporten vandaag de kwantiteit of hoeveelheid informatie hoger in het vaandel dragen dan de kwaliteit. Om in staat te zijn een relevant rapport te publiceren moet een bedrijf of organisatie eerst en vooral een goede kennis hebben van de verwachtingen van de stakeholders en van de indicatoren die de reële economische, sociale en milieu-impact van de organisatie juist weerspiegelen. Vooral wat de identificatie van de juiste stakeholders betreft, en de argumentatie waarom, hebben heel wat bedrijven nog een lange weg te gaan. Ook missen de rapporten vaak helderheid, precisie, vergelijkbaarheid en evenwicht: • Helderheid: de informatie moet begrijpelijk, gestructureerd en toegankelijk zijn. • Precisie: de informatie dient

exact en gedetailleerd genoeg te zijn. • Vergelijkbaarheid: de ter beschikking gestelde indicatoren moeten toelaten de prestaties van de organisatie of het bedrijf van jaar tot jaar te vergelijken en bovendien de mogelijkheid bieden om te vergelijken met de prestaties van andere bedrijven of organisaties. • Evenwicht: een uitgebalanceerd rapport moet niet alleen de goede punten in de verf zetten, maar moet ook de minder aangename kanten belichten. Transparantie is cruciaal en verhoogt de geloofwaardigheid van de organisatie. BETROUWBAARHEID Om de betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie te garanderen, kan een bedrijf een beroep doen op een bedrijfsrevisor of een andere expert. Zowel de processen en systemen voor de informatievergaring, als de meting van de kwalitatieve of beschrijvende informatie en de kwantitatieve performantieindicatoren kunnen door een externe controle worden geverifieerd. Daarbij kan dan bijvoorbeeld getoetst worden of de verstrekte informatie voldoet aan de internationale standaard van het Global Reporting Initiative (GRI).

“HET EUROPESE MODERNISERINGSDIRECTIEF SCHRIJFT DUIDELIJK VOOR DAT OOK NIET-FINANCIËLE INFORMATIE GEPUBLICEERD DIENT TE WORDEN WANNEER ZE RELEVANT IS.”

Hoewel deze ‘audit’ van de niet-financiële informatie voorlopig nog niet verplicht is, kan de externe verificatie van nietfinanciële informatie een reële meerwaarde betekenen. In een periode waarin de economie zich moeizaam lijkt te herstellen van een ernstige crisis, is een van de voornaamste prioriteiten het herstel van het vertrouwen voor alle belanghebbenden. Dan is een onafhankelijke verificatie van de milieu- en sociale prestaties in een jaarverslag of MVO-rapport geen overbodige luxe. Harry Everaerts Partner Sustainability Services

Eric Dierckx Senior Auditor Sustainability Services

7



MVO: van directiekamer tot werkvloer HOE MEDEWERKERS BETREKKEN IN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN? Behoud en motivatie van getalenteerd personeel zijn essentieel voor het succes van een onderneming. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen kan daarbij een fundamentele rol spelen. Alsmaar meer bedrijven gebruiken MVO dan ook als een instrument voor de motivatie en betrokkenheid van hun personeel. Maar hoe betrekt u dagelijks uw medewerkers? Welke instrumenten kunnen daarvoor gebruikt worden? En vooral, wat zijn vandaag de belangrijkste succesfactoren in het betrekken van medewerkers bij MVO?

I

n een recente studie van Ernst & Young Frankrijk naar de opzet van MVO bij grote Franse ondernemingen wordt de betrokkenheid van de directie aangeduid als de belangrijkste succesfactor voor het neerzetten van een MVO-beleid (73 procent van de ondernemingen). Zonder de betrokkenheid van de directie worden de nodige budgetten of tijd immers niet vrijgemaakt. Op twee staat de com-

“EEN GEZONDE WISSELWERKING TUSSEN DIRECTIE EN WERKNEMERS IS ONMISBAAR VOOR EEN PERFORMANT EN GELOOFWAARDIG MVO-BELEID.”

municatie en de betrokkenheid van de medewerkers (65 procent van de respondenten). Een bedrijf kan zonder zijn medewerkers geen concrete invulling geven aan zijn MVObeleid. Denk maar aan doelstellingen als de daling van CO2-uitstoot of energiekosten. Conclusie? Een gezonde wisselwerking tussen directie en werknemers is onmisbaar voor een performant en vooral geloofwaardig MVO-beleid.

VOORDELEN De voordelen van het betrekken van werknemers in MVO zijn legio. Het geeft de werknemers niet alleen persoonlijke voldoening, het bindt hen ook op lange termijn aan de organisatie. ‘Ik ben trots dat ik dit heb mogen doen.’ Daar gaat het om. Zo heeft MVO ook een duidelijke positieve invloed op het werkgeversimago. MVO impliceert immers dat de werkgever

FOTO: ISTOCK

aandacht heeft voor de professionele en persoonlijke ontwikkeling van zijn medewerkers. Verscheidene studies tonen een verband aan tussen de maatschappelijke betrokkenheid van ondernemingen en hun aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt. Zo wordt het ook voor toekomstige werknemers

VRIJWILLIGERSWERK ALS HR-BELEIDSINSTRUMENT IN MVO In de praktijk blijft MVO niet vastgeroest in de directiekamer, maar wordt het uitgebreid naar het personeel op de werkvloer. Dat kan gaan van kleinschalige initiatieven, zoals papier recycleren of afval scheiden, tot grootschalige projecten waarbij medewerkers zich actief inzetten voor het goede doel, zoals community involvement. Die tendens komt overgewaaid vanuit de Angelsaksische landen, waar community involvement in de cultuur ingebakken zit. Vandaag ontdekken alsmaar meer Belgische bedrijven dat de inzet voor maatschappelijke projecten niet alleen de medewerkers stimuleert, maar dat hij ook de bedrijfsreputatie ten goede komt. Bij het zogenaamde ‘skill-based volunteering’ kunnen medewerkers bovendien hun competenties op een positieve manier inzetten om bij te dragen tot lokale gemeenschappen en organisaties. En profiteert de onderneming op zijn beurt ook van de nieuw opgedane competenties van zijn medewerkers. Ernst & Young heeft zo het ‘Corporate Responsibility Fellows Program’ ontwikkeld. Het omvat projecten in Centraal- en Zuid-Amerika, waar medewerkers enkele maanden intensief zij aan zij werken met beloftevolle lokale ondernemers. Het doel is om op die manier hun onderneming te doen groeien en de lokale werkgelegenheid en economie te stimuleren, waardoor indirect – op midden- en lange termijn – ook opportuniteiten kunnen terugvloeien naar de organisatie. De medewerkers zijn tevreden over de voordelen. Ze ontwikkelen hun professionele competenties buiten de normale werkplek en kunnen die nadien ook inzetten in hun carrièrepad. De Ernst & Young Community Involvement Strategy toont dat het mogelijk is een programma voor werknemersbetrokkenheid te koppelen aan de persoonlijke interessevelden van werknemers, de inzet voor de lokale gemeenschap en de algemene bedrijfsstrategie.

een belangrijk criterium in de keuze van hun werkgever. En voor de werkgevers wordt een unieke positionering op de arbeidsmarkt alleen maar belangrijker in de strijd voor talent.

MVO ALS HR-BELEIDSINSTRUMENT MVO is een belangrijk hrbeleidsinstrument geworden. Bedrijven die MVO zien als een manier om hun operationele activiteiten te verbeteren, integreren MVO vaak ook in het personeelsbeleid. Behalve instrumenten als ‘community involvement’-projecten, waarbij werknemers zich inzetten voor een goed doel in de lokale gemeenschap (zie kader), is vooral de dagelijkse inbedding van MVO een belangrijke factor. De meest voorkomende MVO-beleidsinstrumenten om werknemers te betrekken zijn de volgende: • Koppeling van MVO aan de prestaties en beloning van het management en personeel. • Opleiding van management en medewerkers rond MVO. • Interne communicatie-

“MVO IS EEN BELANGRIJK HR-BELEIDSINSTRUMENT GEWORDEN.” campagnes of MVO-events als ‘Kom met je fiets naar het werk’. • Employee involvement projecten zoals vrijwilligerswerk. • Diversiteitsprojecten. • Interne workshops, bijvoorbeeld over eco-attitude, ecodriving enzovoort. Hoewel de integratie van MVO-doelstellingen in de evaluaties van management de top drie haalt van belangrijkste succesfactoren voor de inbedding van MVO, zien we dat maar weinig ondernemingen hun eerste stappen in die richting hebben gezet. Er is dus nog werk aan de winkel om de intenties om te zetten in daden.

Renate Degrave Manager Sustainability Services

ADVERTENTIE

Wie wordt ‘Onderneming van het Jaar ® 2009‘ ? De Belgische marktleider voor vloerelementen ?

Echo De internationaal toonaangevende onderneming op het vlak van familie-entertainment ?

Studio 100 Het Limburgse familiebedrijf dat zowel radiatoren en verlichtingsarmaturen, als aluminium-en metaal-oplossingen aanbiedt ?

Vaessen Industries De ontwikkelaar en producent van innoverende veevoeder-ingrediënten uit Drongen die in meer dan 50 landen actief is ?

Vitamex

Kom het zelf ontdekken tijdens de spannende uitreiking op dinsdag 20 oktober in het auditorium 2000 van de Heizel. Z.K.H. Prins Filip zal er de felbegeerde trofee overhandigen aan de verdiende winnaar. Schrijf u dus snel in op www.ondernemingvanhetjaar.be

In samenwerking met

inzicht #10 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen HET BUSINESSMODEL VOOR DE TOEKOMST

Recommend Documents