CVOpen 1 Jaargang 10 November 2009
CVO-scholen gaan bezuinigen op extra taken
• Calvijnrector Diny Roodvoets neemt afscheid • Maatregelen voor meer leraren in Rotterdam en Rijnmond • Betere positie voor docenten dankzij de functiemix
Colofon
In dit nummer
CVOpen is het huisorgaan van de Vereniging voor Christelijk
1 Reis naar Marokko vergroot begrip voor leerlingen en ouders
Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO). 2
Bezuinigen door ‘pijnlijke keuzes’
4
Littooij: Nog maar eens ‘de menselijke maat’
6
Diny Roodvoets blikt terug
8
Nieuwe leraren beter begeleiden
10
‘Werken aan een professionele school’
12
De week van mediathecaris Ans van der Meer
14
Digitaal leermateriaal in elo’s
15
Staatssecretaris op Farelcollege
16
De stelling: Strenger worden voor leerlingen
17
Betere positie docent dankzij functiemix
18
Nieuws van de scholen
E-mail
[email protected]
22
De andere kant van de klas: Mariëtte Ruggenberg
Eindredactie
23
Personalia
24
De hobby van Maarten Verpoort
Het verschijnt vier keer per jaar en wordt toegestuurd aan alle 2.200 medewerkers van CVO en aan relaties. Uitgever Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving (CVO) Goudsesingel 14a, 3011 KA Rotterdam Postbus 22421, 3003 DK Rotterdam Tel. (010 ) 217 13 99 Fax (010 ) 411 42 78 E-mail
[email protected] Internet www.cvo.nl Redactie Albert Bosma, Marcel van Brandwijk, Ramona Montfrooij, Ron van Rossum, Nicolette van Velden en Anja de Zeeuw Redactieadres Verenigingsbureau CVO t.a.v. redactie CVOpen Postbus 22421 3003 DK Rotterdam
Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw, Gouda Ontwerp hAAi, Rotterdam Beeld Rick Keus, Daniëlle van der Schans, ANP Photo/Robert Vos, Kees Trappenburg, e.a. Coverfoto Martijn van de Griendt Druk Koninklijke De Swart, Den Haag
4
6
15
22
Aan dit nummer werkten mee: Karin van Breugel (tekst van breugel), Jeanita van Eijsden-de Munck (Calvijn Groene Hart), Ramona Montfrooij (CSG Calvijn), Marijke Nijboer, De Nieuwe Lijn tekst & communicatie, Kees den Ouden (bureau CVO), Nicolette van Velden (Melanchthon), Anja de Zeeuw (Communicatieadviesbureau Anja de Zeeuw)
Actueel
Reis naar Marokko vergroot begrip voor leerlingen en ouders CVO'ers bezoeken scholen in het noorden Een groep van ruim veertig CVO-collega’s maakte onlangs een studiereis door Marokko. Doel was om kennis te nemen van diverse facetten van de Marokkaanse samenleving en op die wijze een beter begrip te krijgen voor de situatie van Het Marokkaanse onderwijs ontwikkelt zich positief.
de Marokkaanse leerlingen in Nederland.
De groep bestond uit directieleden en
land, ervoer het reisgezelschap: zelfs
Ervaringen delen
docenten van diverse CVO-scholen.
een verloren portemonnee kwam terug
Tijdens de reis wisselden de groepsleden al
Ook waren medewerkers aanwezig van
uit de taxi.
onderling informatie uit. Een belangrijk punt
de gemeente Rotterdam en het ministerie
van discussie was de wenselijkheid om in
van OCW. De groep maakte een rondreis
Respect voor de leraar
de Nederlandse didactische modellen meer
door het noordelijk deel van Marokko.
Het Marokkaanse onderwijs kampt met
recht te doen aan kenmerken van de Marok-
Daarbij werden bezoeken gebracht aan
forse geldproblemen. De klassen zijn groot
kaanse cultuur als gezamenlijkheid en respect.
diverse scholen en aan educatieve activitei-
en slecht toegerust. Zelfs in het berggebied,
Daarnaast is ook gesproken over verdere
ten van een voetbalclub en een Centrum
waar ’s winters sneeuw ligt, worden
mogelijkheden van uitwisseling tussen scholen
voor Kunstzinnige Vorming.
de scholen niet uitgerust met kachels.
en/of steden. Alle reizigers zullen binnenkort
Desondanks lijkt het onderwijs zich wel
hun ervaringen delen met hun directe collega’s.
Veilig land
positief te ontwikkelen: leermiddelen en
Opvallend zijn de sterke contrasten in de
boeken worden sinds kort gratis beschik-
Enkele hartenkreten na afloop:
Marokkaanse samenleving. De ontwikkeling
baar gesteld. De lesboeken zijn aangepast
- Ik heb nu meer begrip de complexe situatie
in steden als Fez en Rabat steekt schril af
aan de Marokkaanse cultuur (geen plaatjes
tegen de armoede op het platteland in het
meer uit de Franse tijd). Qua didactische
Rifgebergte (de streek waar de meeste
methoden oogt het Marokkaanse onderwijs
Marokkanen in Nederland vandaan komen).
nog vrij traditioneel, maar ook op dit
samenwerken aan kansrijke oplossingen
De Berberbevolking in het Rifgebied krijgt
terrein wordt aan vernieuwing gewerkt,
voor de omgang met (Marokkaanse)
bovendien onderwijs in de voor hen geheel
zo verzekerden deskundigen ons.
van ouders en leerlingen uit met name het Rifgebergte. - Binnen onze scholen moeten we meer
leerlingen. - Ik ben bang dat uitzichtloosheid voor velen
vreemde Arabische taal. Vergeleken met het
zal blijven bestaan.
Westen ligt de nadruk in de Marokkaanse
De Marokkaanse leerlingen toonden zich
cultuur meer op de groep/de familie en
leergierig en waren ook zeer open naar de
minder op het individu. Aan hiërarchische
bezoekers uit het verre Nederland. Orde in
verhoudingen wordt meer waarde gehecht.
de klas en respect voor de leerkracht leken
Het is ondanks de armoede wel een veilig
min of meer vanzelf te spreken.
1
C V Open
- Uiteindelijk gaat het om eigenwaarde. Onze leerlingen ontberen dat te zeer, waardoor communicatie verkeerd verloopt. (KdO)
November 2009 November 2009
Geen ontslagen, wel snijden in extra taken De bezuinigingen op onderwijs vallen in 2010 nog mee, maar daarna zijn er voor het kabinet geen heilige huisjes meer. Om het betalen van loonstijgingen zeker te stellen, moeten alle CVO-scholen hun begroting aanpassen. ‘We zullen pijnlijke keuzes moeten maken’, waarschuwt bestuursvoorzitter Wim Littooij.
Bezuinigen door ‘pijnlijke keuzes’ De vooruitziende blik van de overheid bleek niet ver genoeg te
Aan de core business, het lesgeven, kan niet worden getornd.
reiken. Voor 2008-2009 en 2009-2010 schatte zij de inflatie op
‘Dus moeten we kijken naar aanvullende taken. Ook al zijn die
3,5 procent en dus werd in de onderwijscao’s voor beide jaren een
hoogst noodzakelijk, het zal hier en daar toch ietsje minder
inflatiecorrectie van 3,5 procent vastgesteld. Maar toen kwam de
moeten.’ Wim verwacht dat zal worden gesneden in zaken als het
kredietcrisis en viel de inflatie een stuk lager uit. ‘De bekostiging
organiseren van excursies, leerlingbegeleiding, surveillance of
wordt echter niet meer opgehoogd. En aan die looncorrecties van
huiswerkbegeleiding na schooltijd. ‘We zullen ook minder snel een
tweemaal 3,5 procent zitten we vast’, zegt Wim Littooij, bestuurs-
klas splitsen. Dat zijn ontzettend pijnlijke maatregelen, want dit
voorzitter van CVO.
soort activiteiten is juist in deze regio zó noodzakelijk.’ Op bezuinigingen zit men nergens te wachten, maar in Rotterdam komen ze wel heel ongelegen. ‘Wij moeten hier juist nadrukkelijk
« Kan de functiemix structureel
laten zien dat er een gunstig werkklimaat heerst, dat Rotterdam een goede stad is om te wonen en te werken. Er is sprake van
gehandhaafd blijven? »
een opeenstapeling van problemen, en dan is onderwijs cruciaal. Hier zijn topdocenten nodig. Die hébben we, en we moeten voorkomen dat zij vertrekken.’
Hij ziet weinig manoeuvreerruimte. ‘CVO is niet rijk. We hebben te weinig reserve om deze klap op te vangen. Op bijna alle scholen vormen de personele kosten zo’n 75 tot 85 procent van de totale uitgaven. De 3,5 procent extra personeelskosten die daarbij komen, kun je echt niet helemaal uit die overige pakweg 20 procent persen. Dus moeten we ook bezuinigen op personele uitgaven.’ Wim benadrukt dat er geen ontslagen zullen vallen. ‘Wel zullen we eventueel een aantal tijdelijke benoemingen niet verlengen. En we nemen minder gemakkelijk nieuw personeel aan.’
Surveillance Hij heeft verschillende docenten horen opperen af te zien van de 3,5 procent. ‘Hartverwarmend. Maar dat is nauwelijks te realiseren. Zo’n voorstel moet je dan voorleggen aan 2.200 collega’s, en tweederde moet het ermee eens zijn. Bovendien hebben velen het geld nodig, voor hun huis of de studie van hun kinderen.’ Op dit moment werken de CVO-scholen aan hun begrotingen voor het kalenderjaar 2010. ‘Deze moeten reëel zijn binnen het meerjarenperspectief; én rekening houden met de niet-bekostigde Wim Littooij: ‘De bekostiging van de hogere salarissen wordt niet gegarandeerd op lange termijn.’
3,5 procent extra personeelskosten. Binnen die marges mogen de scholen zelf aangeven waar wordt ingegrepen.’
2
C V Open
November 2009
Marnix Gymnasium:
CSG Calvijn:
Minder snel een groep splitsen
Efficiënter werken
Conrector Vincent Haringa, verantwoordelijk voor de bedrijfs
Naast de tegenvallende inkomsten voor personele lasten speelt
voering van het Marnix Gymnasium, kijkt kritisch naar de totale
er nog meer, zegt Johan Hendriks, directeur bedrijfsvoering
bedrijfsvoering op zijn school. Alle facetten worden onder
bij CSG Calvijn. ‘Neem de ICT-infrastructuur: sommige scholen
de loep genomen op zoek naar een mogelijke besparing.
hebben al veel smartboards, maar op andere scholen moet
Sinds vorig jaar heeft de school de groepsgrootte moeten
op dat punt nog veel worden geïnvesteerd. Dat wordt moeilijk.
aanpassen. Vincent: ‘We vinden dat niet leuk; we zouden groepen
En ook de gemeentelijke subsidie voor schoolmaatschappelijk
liefst juist kleiner maken. Zo’n 20 tot 22 leerlingen: dat werkt het
werk is stapsgewijs fors teruggebracht.’
allerfijnste. Helaas is dat met de huidige financiering onbetaal-
Toch wil Calvijn drastische maatregelen vermijden, want die
baar. Een aantal jaar geleden konden we prima rondkomen met
leiden volgens Johan te vaak tot werkdrukverhoging. ‘Alleen
groepen van 28 leerlingen en splitsten we een groep die groter
maar snijden vind ik getuigen van weinig innovatief vermogen.
was dan 28. Nu denken we pas over splitsen bij 30 of 31 leerlingen.
In plaats daarvan willen wij onze werkroosters slimmer
Dat is jammer, want het komt de kwaliteit van het onderwijs
organiseren. We zullen met elkaar de efficiency moeten verhogen.
niet ten goede.’ De docenten tonen begrip voor de maatregel,
Dat betekent niet dat je harder moet werken, maar wel dat je
zegt hij. ‘Maar ze merken wel dat ze minder tijd hebben voor
het slimmer aanpakt.
individuele leerlingen en dat de werkdruk is toegenomen.’
In plaats van de klassen te vergroten, gaan we bijvoorbeeld
Vincent ziet nog een lichtpuntje: ‘Aangezien onze school de
zorgen dat de leerlingen meer met ICT doen, zodat een continue
komende jaren groeit, is het mogelijk om ook de talentvolle
aandacht van de docent niet nodig is. We denken ook aan de inzet
docenten met een tijdelijk contract voor de school te behouden.’
van onderwijsassistenten of externe partijen vanuit bijvoorbeeld de zorg, die graag een steentje willen bijdragen met het oog op hun personeelstekort. We zullen moeten innoveren. Gelukkig hebben we betrokken docenten, die daar heel goed aan kunnen bijdragen.’
Normvervaging bestrijden
Vanwege de grotere problematiek is voor Amsterdam, Rotterdam,
CVO-scholen zijn druk met de invoering van de zogenoemde
Den Haag en Utrecht extra geld uitgetrokken; een zaak waarvoor
functiemix, die voortvloeit uit het Actieplan Leerkracht (zie het
Wim en collegabestuurders zich in het Onderwijsplatform G4
artikel op pagina 17). ‘Omdat na 2010 alle bezuinigingen bespreek-
jarenlang hard hebben gemaakt. Hij zou het een grote vergissing
baar zijn, vraag ik me af of de functiemix structureel gehandhaafd
vinden als ook hier het mes in gaat. ‘Als we er nu niet in slagen
kan blijven. Als mensen nu in een hogere schaal komen, moeten we
om het onderwijs een extra push te geven, gaan we in een
hen tot in lengte van jaren zo blijven betalen. Terwijl de bekostiging
neerwaartse spiraal. Dat geldt voor de kenniseconomie, maar ook
op lange termijn niet wordt gegarandeerd. Ik vind echt dat de
voor de normvervaging die je vooral in de G4 ziet. De school is
minister een uitspraak moet doen over zijn plannen op dit punt.
een belangrijke plek waar je deze kunt bestrijden.’
Doet hij dat niet, dan moet de VO-raad erop aandringen dat er
(MN)
helderheid komt. Als de minister zegt: ‘‘We weten het niet zeker’’, dan weten wij genoeg.’
« Geven we het onderwijs geen extra push, dan komen we in een neerwaartse spiraal. » Even kwetsbaar, vreest hij, is de bijzondere status die de grote steden hebben gekregen binnen het Actieplan Leerkracht.
3
C V Open
November 2009
Littooij
Nog maar eens ‘de menselijke maat’
Wim P. Littooij is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Vereniging voor CVO te Rotterdam en omgeving.
We kunnen er eenvoudig tegengestelde
Al eerder signaleerde ik op deze plaats
De menselijke maat heeft volgens de
dat er in politiek Den Haag veel ongefun-
beleidsstukken betrekking op ‘gehoord,
deerde uitspraken worden gedaan over
gezien en gekend worden’. Wanneer dat
veronderstellingen tegenover zetten, zoals: - door schaalvergroting is het mogelijk om leerlingen meer keuzes aan te bieden;
de ‘menselijke maat’ in het onderwijs.
ontbreekt zijn leerlingen en personeels-
Op zich kan niemand ertegen zijn dat er
leden niet meer veilig en kunnen ze
- door schaalvergroting ontstaan meer
aandacht is voor goede schaalgrootte in
ook minder invloed op het onderwijs
homogene klassen wat de kwaliteit
het onderwijs. Kwalijk is echter dat in
uitoefenen, luidt de redenering.
de politieke discussie ‘grote scholen en
Ook de keuzevrijheid van ouders zou in
grote schoolbesturen’ bijna synoniem
het geding zijn. Enkele onderbouwingen
worden geacht aan het ontbreken van
in de beleidsbrief lijken in de wandel-
veiligheid en aandacht voor de indivi-
gangen misschien wel logisch en correct,
Het zijn net zulke beweringen die ook
duele leerling. In deze column wil ik
maar zijn volgens mij vooral gebaseerd
waar of niet waar kunnen zijn. Voor de
bespreken dat het niveau van deze
op drijfzand. Een paar citaten:
meeste beweringen zal gelden dat er veel
politiek-maatschappelijke discussie
van het onderwijs ten goede komt; - In grote scholen is meer deskundigheid
- ‘Schaalvergroting kan negatief uitpakken
aanwezig om de juiste zorg te verlenen.
meer factoren een rol spelen dan alleen
naar een bedenkelijk peil is afgezakt:
op de veiligheid en het veiligheidsgevoel
de schoolgrootte. Bovenal geldt dat
veronderstellingen en onderbuikgevoe-
van leerlingen, studenten en docenten.
onderzocht moet worden wat er waar is
lens worden gepresenteerd als vast-
Door de grotere anonimiteit is het
en wat niet. De overheid mag geen beleid
staande feiten. Minister Plasterk is
moeilijker om agressief en crimineel
voeren op intuïtie en onderbuikgevoelens.
zozeer geloof gaan hechten aan deze
gedrag snel en van dichtbij te corrigeren.’
zelfgecreëerde werkelijkheid, dat hij
- ‘In grotere instellingen geven vertegen-
SCP-rapport
onwelgevallige wetenschappelijke
woordigers van studenten, ouders en
Onlangs ontdekte ik dat er in september
rapporten over dit onderwerp negeert.
personeel aan dat de afstand tot de
2008 op verzoek van de minister een
besturen van de onderwijsinstellingen
onderzoeksrapport is uitgebracht met als
groeit en dat hun eigen invloed op
titel ‘De menselijke maat en de omvang
het reilen en zeilen van de organisatie
van scholen en besturen in het voortgezet
afneemt.’
onderwijs’. Het rapport is opgesteld door
Beweringen bewijzen Het begrip ‘de menselijke maat’ is in 2008 geïntroduceerd door de commissieDijsselbloem. In haar rapport wordt
- ‘Leerlingen, ouders en personeelsleden
gesproken over ‘conglomeraten van
voelen zich onvoldoende betrokken.’
Cultureel Planbureau (SCP), het officiële
scholen’, waar de menselijke maat
- ‘Een mogelijk gebrek aan keuzevrijheid
onderzoeksbureau van de rijksoverheid.
twee onderzoekers van het Sociaal en
te weinig terug te vinden zou zijn.
voor leerlingen en ouders is een belang-
In dit rapport zijn precies de antwoorden
De bewindslieden van Onderwijs zijn op
rijk nadeel van schaalvergroting.’
te vinden op de onbewezen beweringen van de commissie-Dijsselbloem en de
verzoek van de Kamer in november 2008 gekomen met een beleidsbrief getiteld ‘De menselijke maat in het onderwijs’.
Het zijn allemaal forse beweringen
minister. Het SCP ging op verzoek van
die waar kunnen zijn en niet waar.
de minister na of de schaal van de school
4
C V Open
November 2009
en de schaal van het schoolbestuur van
woorden dan de besturen met één school
een directeur van een kleine school
invloed zijn op ‘aspecten die van belang
onder zich, de zogeheten éénpitters.
met op de achtergrond een bestuur van
worden geacht voor de menselijke maat
Ook zijn grote schoolbesturen actiever in
vrijwilligers.
in het voortgezet onderwijs’. In vrijwel alle
de innovatie van het onderwijs, de bevorde-
gevallen kon een dergelijk verband NIET
ring van verschillen tussen scholen en…
CVO had en heeft daarbij een eigen bestu-
worden aangetoond, sterker, in veel
ze zijn beter in staat kleine vestigingen
ringsfilosofie, die luidt: ‘Grote organisatie,
gevallen wordt het beeld dat alleen kleine
‘open’ te houden (de menselijke maat dus!)
kleine onderwijsomgeving’. In de praktijk
scholen goed presteren zelfs ontkracht. De laatste zin van het rapport luidt dan
komt dit neer op: 7 scholen/scholen-
Advies Raad van State
groepen, maar 47 vestigingen.
ook ‘De huidige beeldvorming in politiek
Deze wetenschappelijke onderbouwingen
Juist door de schaalgrootte van CVO kan
en samenleving is aanzienlijk ongunstiger
passen kennelijk niet in de gedachte-
voor kleine vestigingen gekozen worden.
dan de werkelijkheid.’
wereld van de minister. Contra-informatie
De CVO-scholen doen dingen samen waar
wordt nu doelbewust genegeerd ook als
dat handig is, maar zijn waar mogelijk
Het rapport behandelt verschillende
dat onderdeel is van een wetenschappelijk
verder zelfstandig. Het aantal zelfstandige
aspecten van de menselijke maat.
onderzoek dat op zijn verzoek is gedaan.
scholen is wel verminderd, het aantal
- Allereerst de schoolbeleving van leerlingen,
Onlangs is door het kabinet de Wet Fusie-
vestigingen nauwelijks. De leerling zit op
anders gezegd: hoe prettig vinden ze hun
toets ingediend. Volgens deze wet moeten
de eigen vestiging en weet doorgaans niet
school? Dan blijkt er geen verschil te zijn
fusies voortaan worden aangemeld bij
dat deze onder een groot schoolbestuur
of leerlingen op een grote of een kleine
het ministerie, dat ze vervolgens toetst.
valt. Er zijn tal van kleine vestigingen
school zitten.
Gezien de zorg van de minister voor
die alleen gehandhaafd konden worden
betrokkenheid van personeel, ouders
doordat ze deel gingen uitmaken van
is er geen verschil tussen grote en kleine
en leerlingen had ik hier een steviger rol
een groter geheel. Binnen die vestigingen
scholen: er wordt evenveel gepest en leer-
voor de medezeggenschapsraad verwacht.
is de leerling bekend en gekend.
- Ook op het veelgenoemde aspect veiligheid
Dat geldt overigens ook voor de wat grotere
lingen voelen zich niet meer of minder veilig. Dat lijkt mij effectiever dan het oude
vestigingen. Daar is de organisatie weer
groter de school hoe vaker wordt gespijbeld.
socialistische denken van ‘overheids-
opgesplitst in kleinere eenheden: teams die
Maar met voortijdig schoolverlaten is het
sturing’. Veel kwalijker is het plan van
geheel verantwoordelijk zijn voor hun groep
juist andersom: hoe kleiner de vestiging,
de minister en het kabinet om te zijner
leerlingen.
hoe meer risico op voortijdige uitval.
tijd ook defusie te bevorderen en daarmee
- Op spijbelgebied is er wel een verschil: hoe
schaalverkleining mogelijk te maken.
Den Haag kan niet doorgaan met steeds
hun kinderen op onderdelen als vandalisme,
Het belangrijkste adviesorgaan van
zwaardere eisen aan schoolbesturen te
leerlingbegeleiding en leerprestaties blijkt
de regering, de Raad van State, heeft al
stellen en tegelijkertijd pogen de schaal-
niet samen te hangen met de grootte van
negatief over het wetsontwerp geadviseerd.
vergroting terug te draaien. Het schaal-
school of vestiging. De omvang van de school
De belangrijkste reden: er is geen enkel
vergrotingsbeleid van de overheid uit
is trouwens nauwelijks van belang voor
bewijs dat kleine scholen beter presteren
de periode 1980-2000 werd louter bepaald
ouders bij het bepalen van hun schoolkeuze.
dan grote. Een bevestiging van het
door financiële drijfveren: groot is efficiën-
Op een kleine school zijn ouders ook niet
SCP-rapport. Ook dit advies van de Raad
ter en dus goedkoper. Het omgekeerde
actiever dan op een grote school.
van State is door de minister genegeerd
geldt dus ook: kleine scholen/besturen
- Ook de mening van leerkrachten over
en veilig met het onderzoek van het SCP
vragen een hogere lumpsum-vergoeding.
- Het oordeel van ouders over de school van
onderdelen van het onderwijs toont weinig verschil, of ze nu werken op een grote of een kleine school. De mening over de kwaliteit
De minister moet kiezen:
in de bureaulade opgeborgen.
- Of schaalverkleining bevorderen en
Situatie van CVO
de lumpsumvergoeding ophogen; - Of schaalverkleining bevorderen zonder
van het onderwijs op de eigen school toont
CVO heeft gekozen voor de huidige
geen verschillen. Hetzelfde geldt bij hun
structuur, schaalgrootte en organisatie-
extra financiële impuls en daarmee
mening over de direct leidinggevende.
vorm als antwoord op tal van ontwikke-
kwaliteitsverlies accepteren;
Wel vinden leraren op kleine scholen dat
lingen in beleid en samenleving.
ze meer serieus worden genomen door
Juist omdat de overheid niet in staat
en autonomievergroting accepteren en
de schoolleiding.
was om het hele onderwijs te reguleren,
volledig benutten in kwaliteitsontwikkeling
kwam er meer ruimte voor scholen.
en financiële efficiency.
- Of de huidige situatie van schaalgrootte
In het onderzoek is ook nog gekeken naar
Deze autonomie bracht meer mogelijk-
de rol van grote schoolbesturen (dat wil
heden, maar ook meer financiële risico’s.
CVO heeft positieve ervaringen met
zeggen: besturen met diverse scholen onder
Bovendien werden er steeds nieuwe
de laatste van deze drie opties en gaat
zich). Dan blijkt dat grotere besturen bereid
eisen aan de scholen gesteld. Dit alles
gewoon door met zijn eigen krachtige
zijn zich voor meer zaken extern te verant-
is steeds moeilijker te realiseren door
ontwikkeling.
5
C V Open
November 2009
Algemeen rector CSG Calvijn vertrekt na acht jaar Per 1 januari 2010 neemt Diny Roodvoets, bijna acht jaar algemeen rector bij CSG Calvijn, afscheid. Zij vertrekt naar Amsterdam, waar ze bij haar partner gaat wonen. Ze zoekt daar een nieuwe managementbaan in het voortgezet onderwijs.
Diny Roodvoets blikt terug Leerlingen merkten weinig ‘Er moest een hele duidelijke lijn uitgezet worden om ervoor te zorgen dat iedereen wist op welke wijze we naar een nieuwe, gefuseerde school toe zouden groeien. Ik wist ook dat iedereen elkaar zou moeten leren kennen en vertrouwen’, aldus Diny. Samen met de directieleden van de beide scholen heeft ze geprobeerd die lijn duidelijk uit te zetten en stap voor stap op een positieve wijze naar de fusie toe te groeien. Volgens haar is dat ook gelukt. ‘Ik denk verder dat leerlingen en ouders weinig gemerkt hebben van het hele fusietraject en dat hoort ook zo! Voor hen was en is het belangrijk dat er een goede leer- en leefomgeving op de verschillende vestigingen van de school is en dat de contacten met thuis goed zijn.’
Kringen De eerste opdracht die Diny van het bestuur van CVO kreeg was de fusie te realiseren. Diny: ‘Er moest een sterke christelijke school komen op Rotterdam-Zuid en in Barendrecht. Een school met een
‘Met een fijne ploeg mensen heb ik mijn steentje bijgedragen.’
eigen gezicht, een duidelijke identiteit, goede leerlingbegeleiding en een zo volledig mogelijk kwalitatief goed onderwijsaanbod.’ Diny Roodvoets werd op 15 april 2002 algemeen rector van de
In het eerste jaar van de Gemeenschap van Scholen – zo heette
Gemeenschap van Scholen, bestaande uit CSG Johannes Calvijn
het voorstadium van de fusieschool – waren de directies en
en CSG Maarten Luther. Hoewel haar verwachtingen hooggespannen
medewerkers van beide scholen nog twee afzonderlijke groepen,
waren – Diny had zin in haar nieuwe baan – wist ze dat het niet
die ook apart vergaderden over alle lopende zaken. Ondertussen
gemakkelijk zou zijn om van verschillende scholen één geheel te
werd aan de fusie gewerkt. Werkgroepen werkten de visie, missie
maken waarin iedereen, leerlingen en medewerkers, tot hun recht
en onderwijskundige doelstellingen van de nieuwe school uit en
zouden kunnen komen. Diny: ‘De directie en medewerkers van
brachten alle personele en materiële gevolgen in kaart.
Johannes Calvijn en Maarten Luther moesten nog aan het idee
‘Uitgangspunt was het goede van beide scholen te behouden
wennen dat zij op weg gingen om één school te worden.
en waar mogelijk uit te breiden. Er waren gemeenschappelijke
Krijn de Lege, rector van Johannes Calvijn, en Theo Doornink,
bijeenkomsten met de volledige directies van de beide scholen om
rector van Maarten Luther, gingen met fpu en namen beiden
op één lijn te komen. Er werden nieuwsbrieven in de beide scholen
afscheid rondom de zomervakantie van 2002. Op dat moment
verspreid om ook alle medewerkers over de voortgang te informeren
kwam ook de zorgvestiging De Meerpaal door middel van fusie
en we werkten aan een nieuwe naam, een nieuw logo en een
met Johannes Calvijn bij de club. Het werd dus een hele klus.’
nieuwe huisstijl.
6
C V Open
November 2009
De nieuwe naam werd CSG Calvijn en het nieuwe logo paste bij de
we leveren de leerlingen af aan het vervolgonderwijs en we proberen
filosofie van de nieuwe school. Het is opgebouwd vanuit de “kring”
dat zo goed mogelijk te doen! Ik ben onder de indruk van de wijze
die bij Calvijn centraal staat’, aldus Diny.
waarop binnen onze school alle mensen die bij de school betrokken
De school is opgebouwd uit onderwijskringen, leerlingkringen
zijn, proberen het beste uit de leerlingen te halen en hen stimuleren
en ouderkringen. Deze kringen vormen samen kwaliteitskringen.
hun talenten te ontwikkelen, ook al komen ze uit een achter-
Vanuit deze kwaliteitskringen wordt inhoud gegeven aan de
standssituatie. Er wordt heel hard gewerkt en ik ben dankbaar dat
identiteit, het onderwijsaanbod, de leerlingbegeleiding, ouder
ik bijna acht jaar met een fijne ploeg mensen mijn steentje heb
contacten, en dergelijke. De kringen worden een bol door de
mogen bijdragen aan de ontwikkeling van de school. Calvijn is een
inhoud. Diny licht toe: ‘Het is geen gesloten vorm, de bol is open,
goede school en dat zal het blijven, daar ben ik van overtuigd!
heeft uitstraling. Binnen in de bol is de dynamiek, de beweging
Het knokken voor de leerlingen, de gedrevenheid van de docenten
zichtbaar. De kracht, warmte, openheid en de energie die de bol
en het onderwijsondersteunend personeel, de betrokkenheid van
uitstraalt, is zichtbaar voor anderen, wordt door de omgeving
ouders bij de school, de directies van de vestigingen die voor hun
– de samenleving – gezien en maakt deel uit van die samenleving.
medewerkers en leerlingen gáán, dat zal voor mij altijd het beeld
Het logo geeft naar mijn mening precies aan hoe Calvijn school
blijven van Calvijn. Ik ben erg blij met de openheid in de contacten
wil zijn!’
met de mensen die ik in en buiten de school in de afgelopen jaren goed heb leren kennen en in het vertrouwen dat ik kreeg.
Sociaal gezicht
De contacten met de collega-rectoren van de andere CVO-scholen
Op 1 augustus 2003, een jaar na de start van het proces en een
en Wim Littooij als bestuurder van CVO waren voor mij belangrijk.
jaar vóór de echte fusie, werkten de beide scholen al alsof ze één
Ik heb die als steunend en warm ervaren’, verklaart Diny.
school vormden, met de nieuwe naam, gezamenlijke directie vergaderingen en centrale personeelsbijeenkomsten. ‘Een van de doelstellingen was ook om ervoor te zorgen dat de vestigingen duidelijk herkenbaar waren binnen de grote scholengemeenschap die we zouden worden. Dat is gelukt. De vestigingen kregen een eigen vestigingsnaam en een eigen gezicht binnen het grote geheel’, zegt Diny. Per 1 augustus 2004 was de fusie een feit en werd tegelijkertijd het 75-jarig bestaan gevierd van Johannes Calvijn. ‘Bij dit jubileum werd duidelijk het “sociale gezicht” van Calvijn neergezet. We wilden intern en extern duidelijk maken dat wij een school zijn die midden in de maatschappij staat en daarin een actieve rol wil spelen.
« Het is gelukt de vestigingen een eigen gezicht te geven binnen het grote geheel. »
Ontwikkelingen gaan door We willen samenwerken met andere scholen en organisaties in
De samenwerking met andere scholen en organisaties op Zuid en
Rotterdam en Barendrecht en hebben ons best gedaan om die
in Barendrecht hebben tot ontwikkelingen geleid waar Diny erg blij
samenwerking in de afgelopen jaren te realiseren. Dit jaar,
mee is. Er komt versneld nieuwbouw voor Calvijn Groene Hart en
nu we weer een jubileum vieren, komt dat opnieuw tot uiting.’
de samenwerking met het Dalton Lyceum in Barendrecht heeft geleid tot de oprichting van een Lokaal Onderwijscentrum (LOC)
Warme contacten
voor het vmbo. De samenwerking tussen de scholen en organisaties
Diny kijkt met veel plezier terug op de afgelopen jaren. Ze vond
op Zuid heeft geleid tot de oprichting van de Stichting een Pot met
het geweldig om te mogen werken met mensen binnen en buiten
Goud op Zuid, tot de ontwikkeling van de Norm voor de Jeugd op
de school die allemaal hetzelfde doel hebben. ‘Het doel is een zo
Zuid en een ontwikkeltraject voor een Sportonderwijscentrum
goed mogelijke omgeving binnen en buiten de school creëren voor
op Zuid (zie ook pagina 18). Diny besluit: ‘Ik vertrek bij Calvijn in
leerlingen die aan ons zijn toevertrouwd en hen helpen in de
het volste vertrouwen dat de ontwikkelingen die in gang zijn gezet
toekomst een volwaardige plaats in de maatschappij te verwerven.
doorgaan en ten goede komen aan onze leerlingen. Want uiteinde-
Als school voor voortgezet onderwijs zijn wij geen eindstation:
lijk doen we het daar allemaal voor.’ (RM)
7
C V Open
November 2009
Ook meer eerstegraadsdocenten opgeleid Scholen in en om Rotterdam gaan startende docenten en studenten beter begeleiden. Daarvoor leiden ze senior docenten uit hun eigen team op tot coaches of Begeleiders op School (BOS’sen). Betere begeleiding is ‘de tophit’, ‘nummer één’ onder alle maat regelen die het lerarentekort moeten voorkomen. Dat zeggen Liesbeth Bloeme en Luc Sluijsmans, programmamanagers in de risicoregio’s Rijnmond en Rotterdam.
Nieuwe leraren beter begeleiden Liesbeth Bloeme en Luc Sluijsmans werken nauw samen voor het
in eigen vijver’. In grote lijnen gaan de plannen over het opleiden
grote doel: méér en betere leraren in Rotterdam en omgeving, ook
van nieuwe docenten, het begeleiden van startende docenten,
op CVO-scholen. De CVO-scholen doen volop aan hun programma’s
het professionaliseren van zittende docenten en ervoor zorgen
mee. Daar is ook wel reden toe, want op CVO-scholen gaat één op
dat de maatregelen een structureel karakter krijgen in het
de zes leraren de komende jaren met pensioen of fpu en de gewone
personeelsbeleid.
instroom in het leraarsberoep is te laag om dit op te vangen.
Directe communicatie
Het lerarentekort is een landelijk probleem. De overheid heeft subsidies gegeven aan elf zogeheten risicoregio’s om het probleem
Liesbeth en Luc zijn ervaren projectmanagers. Liesbeth werkte
aan te pakken tot december 2011. Tot deze risicoregio’s horen
eerder onder andere als hoofd Onderwijs van een Amsterdams
de grote steden Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag.
stadsdeel en bij het Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt (SBO),
Voor de regio-indeling zijn de grenzen van de voormalige
de landelijke organisatie van werkgevers en werknemers in
gewestelijke arbeidsbureaus aangehouden. Dat verklaart waarom
het onderwijs. Ze is niet alleen programmamanager in de regio
CVO-scholen in twee verschillende regio’s zijn ingedeeld:
Rijnmond, maar ook in Haaglanden. Luc is adviseur bij advies
de Rotterdamse scholen in de risicoregio Rotterdam – officieel:
bureau Diephuis en Van Kasteren; hij werkte eerder bij de
Regionaal Platform onderwijsarbeidsmarkt Rotterdam met
CED-Groep, de onderwijsbegeleidingsdienst in Rotterdam. Hij was
2,3 miljoen euro subsidie – en de andere scholen buiten Rotterdam
betrokken bij het project Samenscholing.nu, dat tweedegraads
in de risicoregio Rijnmond – Platform Onderwijsarbeidsmarkt
studenten opleidt tot leraar op scholen in de regio Rotterdam.
Rijnmond met ruim 3 miljoen euro subsidie. De regio Rijnmond
Liesbeth en Luc geven leiding aan deelprojectleiders, per maat
strekt zich uit van Lansingerland tot Gorinchem, en omvat ook
regel één. Deze deelprojectleider communiceert met contact
de Zuid-Hollandse eilanden.
personen in de scholen. Dat kan de directeur Onderwijs zijn, de
CVO-scholen met vestigingen zowel in als buiten Rotterdam
Begeleider op School of de P&O-medewerker. Ze zijn zich ervan
– bijvoorbeeld Calvijn en Comenius – doen in beide regio’s mee.
bewust dat ze de directe communicatie moeten zoeken, want het is een lange weg van de besturen die in de platforms zitten
Veel gedeelde maatregelen
naar de werkvloer. Daarom houdt de regio Rotterdam van Luc op
Beide risicoregio’s hebben een plan met maatregelen die in
10 november bijvoorbeeld een conferentie ‘Kwaliteit in beeld’ voor
deelprojecten worden uitgevoerd (zie kader). De maatregelen zijn
alle contactpersonen. En in de regio Rijnmond vindt op 18 november
bedacht door de scholen, besturen en lerarenopleidingen in de
een interactieve bijeenkomst plaats over ontwikkelingsgericht per-
regio’s. Die gaven de prioriteiten aan, met name op terreinen waar
soneelsbeleid, bedoeld voor schoolleiders en P&O-medewerkers.
nog niet veel activiteit is ontplooid. De prioriteiten versterken ook
Ook laten de websites van beide regio’s zien wat de voordelen van
samenwerkingsverbanden die al succesvol zijn.
een maatregel zijn voor een school en een docent. Luc zegt:
Veel maatregelen komen bij beide regio’s voor, maar er zijn ook
‘Scholen hebben eigen organisaties met eigen perikelen.
unieke speerpunten. Gedeelde maatregelen zijn onder andere
We stimuleren ze om proactief te worden door hen handvatten
het begeleiden van startende docenten en studenten en het ‘vissen
te geven.’
8
C V Open
November 2009
« In goede docenten moet je investeren. »
Projectmanagers Liesbeth Bloeme en Luc Sluijsmans bestrijden het lerarentekort in Rijnmond en Rotterdam.
De Koppeling
Dat is de nieuwe opleiding waarmee studenten aan universiteiten
Per maatregel is er gespecificeerd hoeveel extra docenten dit zou
tijdens hun bachelorfase een beperkte onderwijsbevoegdheid
moeten opleveren. Maar de werkelijkheid verrast regelmatig: in
kunnen halen (zie ook pagina 21).
het programma van Rijnmond was bijvoorbeeld opgenomen dat
Personeelsbeleid
twintig docenten tot coach voor starters opgeleid zouden worden. De belangstelling van scholen voor dit deelproject bleek echter
Liesbeth concludeert: ‘Scholen zijn erg op het primaire proces
veel groter. Nu hebben alle scholen een eigen budget gekregen
– het lesgeven – gericht. Daarnaast zijn het arbeidsorganisaties.
om docenten tot coach op te leiden. Dat gebeurt in de vorm van
In goede docenten moet je investeren. Dat besef is de winst van de
vouchers: scholen dienden een aanvraag in voor deze waarde
programma’s van de risicoregio’s. De maatregelen die we nemen
bonnen. Scholen stimuleren docenten om zich verder te professio-
moeten structureel worden, en dat lukt als ze landen in goed
naliseren in het eerstegraadsgebied. De scholen besteden dit
personeelsbeleid op de scholen. Dat is nog te veel een onderont-
vervolgens aan een plan dat ze indienden om eigen begeleidings-
wikkeld terrein.’ Luc is het hier mee eens: ‘De maatregelen
beleid op te zetten.
sluiten zoveel mogelijk aan bij landelijke ontwikkelingen en die
Liesbeth en Luc vestigen de aandacht op een website die de
van de regio. Het is dus aan de scholen om hun huidige personeels-
vacatures in de tekortvakken en de potentiële kandidaten bij
beleid nog beter te vernieuwen of te versterken met de extra
elkaar brengt. Dit deelproject heet ‘Een Goede Match’, de online
subsidiegelden.’
database is De Koppeling genoemd. Per eind september zaten
(AdeZ)
hier 39 vacatures in, en 91 kandidaten, waarvan het grootste deel bevoegd is. Een medewerkster van dit project, Joan Nunnely, belt schooldirecties om hen te attenderen op beschikbare kandidaten.
Maatregelen regio Rijnmond:
Binnen afzienbare tijd worden de eerste benoemingen verwacht.
1. Coaching 2. Uitbreiding deeltijdfactor
Matchpoint
3. Opleiden op eigen school
Telkens zijn er andere initiatieven. Zo starten Liesbeth en Luc met
4. Stap naar de bovenbouw (meer eerstegraadsdocenten)
het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekering) een pilot
5. Nieuwe functies (Persoonlijk Assistent van de Leraar – PAL,
voor zogeheten intersectorale mobiliteit. Die houdt in dat het UWV
Educatieve minoren en Associate Degrees,
bekijkt in welke sectoren en bij welke bedrijven of organisaties er
nieuwe onderwijsondersteuners)
mensen weg moeten, en of daar interessante kandidaten tussen
Meer informatie op www.platformrijnmond.nl
zitten voor het onderwijs. Liesbeth vertelt: ‘Hiervoor komt een landelijk arrangement, en wij gaan er op korte termijn al mee
Maatregelen regio Rotterdam:
aan de slag via een Matchpoint.’
1. Opleiden in de school
Liesbeth benadrukt ook dat haar regio veel investeert in het vinden
2. Uitval in beeld
van eerstegraadsdocenten. Ze overlegt met de universitaire
3. Voorlichting in havo/vwo
lerarenopleidingen om de hobbels uit de weg te ruimen die
4. Begeleiding van startende docenten
tweedegraads docenten ervaren bij de eerstegraads opleiding.
5. Ontwikkelen Rotterdams bindingspakket met de gemeente
In de regio Rotterdam krijgen de scholen extra budget om
6. Match van tekortvakken en kandidaten via een website
eerstegraders op te leiden. Dat gebeurt in de vorm van vouchers:
7. Vouchers voor professionalisering
scholen dienden een aanvraag in voor deze waardebonnen.
8. Slimmer werken met personeelsbeleid
Scholen stimuleren docenten om zich verder te professionaliseren
9. Conferenties over kwaliteit in beeld
in het eerstegraadsgebied. Daarnaast zijn er op twee CVO-scholen
Meer informatie op www.platformrotterdam.nl
in Rijnmond pilots gestart rond de educatieve minor.
9
C V Open
November 2009
Docenten Melanchthon De Kring weer aan de studie Docenten van Melanchthon De Kring uit Bleiswijk hebben zich de afgelopen jaren bijgeschoold in diverse richtingen. Wat hebben ze opgestoken en wat doen ze nu beter of anders dan voorheen? En wat is de meerwaarde van een opleiding voor de kwaliteit van het onderwijs en de school? CVOpen vroeg het aan drie van hen.
‘Werken aan een professionele school’ Wat drijft collega’s om hun spaarzame vrije tijd te steken in een
‘Voordat ik aan mijn opleiding begon, was ik ervan overtuigd dat je leerlingen het beste iets kon leren door hen een context aan te
opleiding? Teamleider Jaco Speksnijder volgde net als Ageeth
bieden. Bijvoorbeeld bij het leren van nieuwe Engelse woordjes.
de hbo-masteropleiding SEN. Jaco: ‘Ik zag het als een kans.
De betekenis moesten ze kunnen afleiden uit het verhaal.
Wij hebben op Melanchthon De Kring relatief veel leerlingen met
Maar sommige leerlingen blijken toch het meeste op te steken van
gedragsstoornissen, zoals ADHD en autisme. Dikwijls hebben
het ouderwetse woordjes stampen. Tijdens mijn opleiding ben ik
deze leerlingen ook moeite met leren. Ze stellen ons in ieder geval
ervan doordrongen geraakt dat elke leerling zijn eigen leerstrategie
dagelijks voor uitdagingen. Ik werk nu tien jaar op Melanchthon
heeft. De kunst voor docenten is om samen met de leerling te
De Kring en dan heb je zo onderhand wel je eigen aanpak
ontdekken op welke wijze hij of zij het beste leert. Het is belangrijk
ontwikkeld. Maar daar moet je niet in vastroesten. Het onderwijs
om recht te doen aan die verschillen. Alleen dan haal je het beste
verandert continu en je wilt bijblijven. Ik heb veel nieuwe inzichten
uit leerlingen naar boven.’
opgedaan.’
Dat zegt Ageeth van Nugteren, docent Engels. Ze geeft les aan
Welke? ‘Er doen zich bij ons dagelijks lastige situaties voor in de
leerlingen in het reguliere vmbo en aan groepen lwoo-leerlingen
klas’, vertelt Jaco. ‘Belangrijk is dat je niet emotioneel reageert,
op Melanchthon De Kring in Bleiswijk. Ageeth volgde de afgelopen
dat is tijdens de opleiding weer eens bevestigd. Je kunt een jongen
drie jaar de hbo-masteropleiding Special Educational Needs (SEN)
met Gilles de la Tourette bijvoorbeeld wel steeds blijven waar-
bij de Hogeschool Utrecht, samen met nog vier collega’s van
schuwen en zeggen dat hij zijn best moet doen om er niet steeds
Melanchthon De Kring.
alles uit te flappen. Beter is het om een stapje terug te doen, de
Op 1 oktober namen zij hun diploma in ontvangst tijdens een
situatie van enige afstand te overzien en te zoeken naar oplossingen
speciale bijeenkomst in de Dorpskerk van Bleiswijk. Vier andere
samen met je collega’s. Overviewen, heet dat in vaktermen. Dat is
collega’s kregen er hun diploma voor de opleiding Omgangskunde
wat ik nu beter onder de knie heb.’
uitgereikt. Zij zijn nu officieel bevoegd docent. Ook docenten van het Comenius College en PENTA college CSG ontvingen in Bleiswijk hun diploma.
Omgaan met verschillen In de SEN-opleiding ligt de nadruk op het omgaan met verschillen tussen leerlingen. Dat betekent dat docenten het onderwijs zo organiseren dat iedereen op eigen niveau kan excelleren. Modules als Gedrags- en ontwikkelingsstoornissen, Pubers in school en Culturele diversiteit maken deel uit van het lesprogramma. De studie Omgangskunde gaat vooral in op de psychologische en sociale processen tussen mensen. Deelnemers leren in de opleiding hoe ze leerlingen zo goed mogelijk kunnen coachen bij het opdoen en verwerken van kennis en vaardigheden. Communicatieve en sociale vaardigheden komen ook ruim aan bod. De diploma-uitreiking in de Protestantse Kerk van Bleiswijk.
10
C V Open
November 2009
Eyeopener
Motivatie
‘Het vraagt ook om een andere houding ten opzichte van leerlingen.
Tijdens hun studie hebben Jaco, Ageeth en Jan veel steun gehad
Voorheen dacht ik bij sommige leerlingen weleens “die is niet
van collega’s. Jaco: ‘Je sleept elkaar er doorheen als het even
geschikt voor deze school”. Nu vraag ik me af wat een leerling
pittig wordt.’ Jan: ‘We hebben elkaar enorm gestimuleerd en
nodig heeft om het goed te doen op onze school en hoe we hem of
dankbaar gebruikgemaakt van elkaars kennis en ervaring. En dat
haar dat kunnen bieden. Dat is een heel andere benadering, een
doen we nu na de opleiding nog steeds. Dat werkt heel prettig en
echte eyeopener. Maar dat betekent wel dat je kritisch naar jezelf
motiverend.’ Jaco: ‘Samen een opleiding volgen is dus ook nog
moet durven kijken als docent. Je moet openstaan voor verande-
eens goed voor de teamspirit.’
ring. Doe ik het wel goed, hoe kan ik meer bereiken et cetera.
Melanchthon De Kring stimuleert de eigen docenten zich persoon-
De SEN-opleiding biedt je daarbij handvatten.’
lijk en beroepsmatig verder te ontwikkelen. Jaco: ‘We willen onze
Ageeth: ‘De opleiding geeft je veel inzicht in de manier waarop je
school nu eenmaal graag professioneel neerzetten, en dan is dat
lesgeeft, in je sterke en je minder sterke kanten. Ik heb bijvoor-
de meest logische manier om dat te bereiken. Collega’s kunnen
beeld ondervonden dat ik meestal te snel wil. Als ik iets in mijn
niet alleen een SEN-opleiding volgen of Omgangskunde doen.
hoofd heb, dan moet het ook zo. Punt. Dat botst natuurlijk weleens
Er is nog veel meer mogelijk. Van mentorcursussen tot ICT-
met leerlingen. Nu stel ik me flexibeler op, zonder de regie te
opleidingen. Er zijn zelfs collega’s die zich laten bijscholen in
verliezen.’
een nieuw vak. Zo werken we continu aan de kwaliteit van onze organisatie.’ (DNL)
« Zinloos om een jongen met Gilles de
Stimulans van CVO Accent
la Tourette te blijven zeggen dat hij er
CVO Accent stimuleert scholingstrajecten van docenten van CVO-scholen. Tetsje Oelen van CVO Accent haalde de opleidingen
niet steeds alles uit moet flappen. »
SEN en bevoegd docent omgangskunde van de Hogeschool Utrecht in huis als zogeheten inservice opleiding. Tetsje: ‘De hogeschool verzorgt voor ons de opleidingen volgens
Collega en praktijkbegeleider Jan de Jong volgde de verkorte
een door ons bepaald stramien. De trajecten komen in aanmerking
lerarenopleiding Omgangskunde. Hij werkt nu zes jaar in het
voor rijksbekostiging.’ Dit jaar geeft Tetsje zelf ook een paar
onderwijs en geeft aardrijkskunde, geschiedenis en economie
modules, daarnaast coacht ze de deelnemers.
in het vmbo en aan groepen lwoo-leerlingen. ‘Zo’n opleiding is
Ze benadrukt in haar contacten met de schoolleidingen van
een flinke investering’, vindt hij. ‘Ik was twee jaar lang minstens
CVO-scholen de voordelen van het sturen van docenten in groepjes.
twintig uur per week kwijt aan de studie. Dat is een hele opgave
‘De cursisten houden elkaar bij de les. En de voordelen voor
naast een drukke baan, maar ik ben blij dat ik het heb gedaan.
de school zijn dat de educational researches aansluiten bij het
Ik sta nu veel zelfverzekerder voor de klas en voel me een stuk
schoolontwikkelingsplan. Als scholen ieder jaar een of twee
rustiger dan voorheen. Ik ben echt docent geworden, zo ervaar
mensen naar de trajecten sturen, dan kan het estafettestokje
ik dat.’
doorgegeven worden.’
Een opleiding naast het werk is een hele opgave en een flinke investering.
11
Links Jaco Speksnijder, in het midden Ageeth van Nugteren en rechts Jan de Jong, docenten van Melanchthon De Kring.
C V Open
November 2009
Het OOP in de spotlights
De week van Ans van der Meer Mediathecaris op het Marnix Gymnasium Ans van der Meer begon ooit als vrijwilliger in de bibliotheek van het Marnix Gymnasium. Nu is zij de spil van een prachtige, eigentijdse mediatheek op deze school.
Maandag
Zo’n lijst houden we sinds 2000 bij. Handig voor de schoolleiding.
Mijn dagen beginnen eigenlijk altijd hetzelfde: met het ophalen
Op basis hiervan kunnen ze bepalen hoe ze de verschillende
van de nieuwe kranten. Aan krantenstokken hang ik ze in het
basisscholen gaan benaderen tijdens de promotie in het najaar.
Forum, onze aula en leerlingenruimte, zodat leerlingen ze kunnen
’s Middags komen gelukkig ook de pasfoto’s van de leerlingen
lezen. De oude kranten verspreid ik onder een aantal docenten
binnen en maak ik de mediatheekpasjes af met de vrijwilligers.
die ze willen gebruiken voor hun lessen.
Woensdag
Zodra ik in de mediatheek ben, zet ik mijn computer aan. Omdat ik niet alleen als mediathecaris werk, maar ook de school-
Wat is het vandaag druk! Er zijn wat lessen uitgevallen;
leiding ondersteun, start ik direct na het AURA-uitleensysteem en
veel leerlingen zoeken de mediatheek op om huiswerk te maken.
de -catalogus ook PREIS op. Hierin verwerk ik dagelijks de ziek-
Eerlijk gezegd ís het ook een fijne plek om te werken. We zijn trots
en betermeldingen van collega’s. Vandaag is er niemand ziek.
op onze mediatheek. Vroeger hadden we alleen een traditionele
Wat een gezonde school!
bibliotheek, maar met de introductie van de tweede fase moest
In de mediatheek is er de hele dag altijd van alles te doen. Ik ben
er een plek komen waar leerlingen zelfstandig kunnen werken
blij dat ik elke ochtend hulp krijg van een vrijwilliger. De vrijwilligers
en computers kunnen gebruiken. En de computers worden
zijn ouders die het leuk vinden om actief bij de school betrokken
goed gebruikt!
te zijn. ’s Middags komt er iemand kennismaken die hier graag wil komen werken. Fijn, want alle hulp is welkom.
Dinsdag
« Het leukste aspect van mijn werk vind ik de hele dag leerlingen om me heen.
Als ik ’s ochtends bij de mediatheek kom, staat een groepje
Heerlijk! »
eersteklassers me op te wachten. Ze willen weten of hun mediatheekpasje al klaar is. Ik vraag hen nog even geduld te hebben. Ik begrijp trouwens wel dat ze erop zitten te wachten: zonder zo’n
Ik ben altijd heel alert op nieuwe digitale middelen die voor
pasje mogen ze de computers in de mediatheek niet gebruiken.
de leerlingen of de docenten interessant zouden kunnen zijn.
Zodra ik de foto’s van de schoolfotograaf binnen heb, kan ik de
We hebben bijvoorbeeld een abonnement op diverse digitale
pasjes afmaken.
nieuwsbrieven, waaruit ik veel informatie haal. Als er nieuwe
Om half tien schuif ik als notulist aan bij het schoolleidersoverleg.
leermiddelen of materialen zijn ontwikkeld die interessant
Er zijn ontzettend veel zaken te bespreken, dus het overleg duurt
kunnen zijn voor docenten, dan attendeer ik hen daarop.
tot na enen. Dat is echt uitzonderlijk. Ik vind het leuk om dit overleg
Ik zorg er ook voor dat er een link komt vanuit onze elektronische
te notuleren, zo blijf ik op de hoogte van wat er in de school speelt.
leeromgeving (elo) naar sites die handig zijn voor leerlingen,
De middag breng ik door met honderd-en-één kleine klusjes.
denk aan sites als www.hetgeheugenvannederland.nl. Dan hoeven
Ik maak onder meer een overzicht van alle basisscholen waar dit
de leerlingen niet elke keer te zoeken naar bepaalde sites of in
schooljaar nieuwe leerlingen vandaan zijn gekomen.
te loggen.
12
C V Open
November 2009
Het is echter niet alleen internet dat de klok slaat. We hebben ook nog steeds een grote collectie boeken: zo’n zesduizend titels. Een bewuste keus. We vinden het belangrijk dat leerlingen in staat zijn om naslagwerken en andere boeken te raadplegen. Die vaardigheid hebben ze ook tijdens een vervolgstudie nodig. Onze boekencollectie bestaat voornamelijk uit jeugdboeken, Nederlandse literatuur, literatuur in de moderne vreemde talen en een groot aantal informatieve boeken. Het is duidelijk merkbaar dat de leerlingen steeds meer opdrachten krijgen. Er komen vandaag bijvoorbeeld nogal wat brugklassers langs, die een spreekbeurt moeten voorbereiden. Ik help om geschikte informatie te vinden. Dat vind ik leuk om te doen, en de leerlingen vinden zo’n helpende hand natuurlijk best wel makkelijk…
Donderdag Donderdag is vaak een rommelige dag, omdat er dan niemand op de administratie aanwezig is. Ik neem onder meer de hele dag de telefoon op, die staat doorgeschakeld naar de mediatheek. In de ochtend ga ik langs bij twee eerste klassen. Ik vertel over de mediatheek en over de regels die er gelden. Leerlingen mogen de schoolcomputers bijvoorbeeld niet voor privémail gebruiken en ze mogen geen computerspelletjes doen. ’s Middags komt er een docent van een kunstvak bij me langs. Zij wil graag een aantal nieuwe boeken bestellen. Omdat ze pas sinds kort op onze school werkt, spreken we af dat ze eerst nagaat welke kunstboeken we al in de mediatheek hebben. Op basis daarvan beoordeelt zij welke titels een zinvolle uitbreiding zijn op de collectie. Het bestellen van nieuwe boeken loopt sowieso via mij. Ik houd zelf in de gaten welke nieuwe boeken er uitkomen en we zijn geabonneerd op M’zine en de onderwijsrecensies van NBD/ Biblion. Bij de jeugdboeken en de Nederlandstalige literatuur kan ik meestal zelf aardig inschatten wat de moeite waard is om aan te schaffen. Meestal doe ik een voorstel dat ik voorleg aan een docent Nederlands. Bij de informatieve boeken is het voor mij een stuk lastiger om te beoordelen. Daarvoor heb ik echt de hulp van de vakdocenten nodig.
Vrijdag Een korte dag, omdat ik op vrijdag van tien tot één uur werk. Echt een dag om klusjes af te maken die deze week zijn blijven liggen. Ik stel onder meer een briefje op voor de docenten over de uitleen van drie fotocamera’s en een videocamera die onlangs zijn aangeschaft. Als docenten bijvoorbeeld een bijzondere les of een andere gebeurtenis willen vastleggen, kunnen ze de apparatuur via de mediatheek lenen. Het valt me op dat er vandaag weer veel leerlingen uit de eerste klas langskomen. Ze moeten komende weken een boek lezen voor Nederlands. Blijkbaar willen de meesten er al in het weekend aan beginnen. Wat een ijver! Her en der geef ik wat suggesties of laat zien hoe ze iets in de catalogus kunnen opzoeken. Ik denk dat ik dat toch wel het leukste aspect vind van mijn werk: de hele dag leerlingen om je heen. Heerlijk! (KvB)
‘Onze grote collectie boeken is een bewuste keus.’
13
C V Open
November 2009
CVO-docenten maakten aantrekkelijke lessen Het digitale leermateriaal dat CVO’ers ontwikkelden is klaar! Zo’n dertig projecten zijn er beschikbaar voor allerlei vakken. De stof is minstens vier jaar relevant. Op de speciale projectenwebsite van CVO, www.cvoprojecten.nl/dl, is een compleet overzicht te downloaden. Het materiaal zelf is te bekijken en te verkrijgen bij de beheerder van de elektronische leeromgeving (elo) van elke CVO-school. Mogelijk krijgt het project Ontwikkelen Digitaal Leermateriaal een vervolg.
Digitaal leermateriaal in elo’s Docenten van de CVO-scholen ontwikkelden de lessenseries in eigen beheer. Ze werden hiervoor beloond met 3.500 euro, uit een potje dat de gemeente Rotterdam beschikbaar stelde. Een aantal docenten gebruikte
Leerjaar
Praktijk-
Beroeps-
Kaderberoeps-
Gemengde
Theoretische
onderwijs
gericht
gericht
leerweg
leerweg
6
lessen.
Nask 5
Z&W
die samen met Menno Lincklaen Arriëns (Melanchthon) het project in goede banen leidde, zegt: ‘Het is erg leuk om te zien aantrekkelijk materiaal voor leerlingen te
3
maken.’ Ze merkt aan de contacten met
Had
Had
Ec (1)
Ec (1)
Ec (1)
Ec (1)
Ma
Ma
Ec (3)
Ec (3)
Ec (2)
Ec (2)
Ne (2)
Ne (2)
Had
Had
Gs/Ma
Ma/Mw (2)
Wi (1)
Wi (1)
Ma
Ma
Ma/Mw (2)
Wi (1)
Wi (2)
Wi (2)
Wi (1)
Wi (1)
Wi (1)
Wi (2)
Wi (2)
Vz
Vz
Du/Ma
Du/Ma
Ec (1)
Ec (1)
Ma
Ma
Ec (1)
Ec (1)
Gs (1)
Gs (1)
Ne (2)
Ne (2)
Ec (3)
Ec (3)
If
If
Wi (1)
Wi (1)
Fa
Fa
Vz
Vz
Wi (2
Wi (2)
Vz
Vz
Spa
Spa
Ma
Ma
Wi (1)
Wi (1)
Wi (3)
Wi (3)
versie hielden veel ontwikkelaars contact met ons. Sommigen geven aan dat ze staan 2
(AdeZ)
Vz
Vz
Vz
Ckv
Ckv
Ckv
Ckv
Z&W
Mu
Mu
Fa
Fa
Fa
If
Na/tn
Na/tn
Vz
Vz
If
Vz
Ne (3)
Ne (3)
Mu
Mu
Vz
Mu
Nask/Sc
Nask/Sc
Mu
Spa
Na/tn
Na/tn
Spa
Wi (3)
Ne (3)
Ne (3)
Wi (3)
> Beknopt overzicht van projecten per leerjaar, schoolsoort en vak(gebied) * De vakken zijn afgekort zoals veelal
Ma/Mw
Z&W
‘Ook na het opleveren van de definitieve
de slag te gaan.’
Ec (2)
Ma/Mw
Vz
de docenten dat ze heel enthousiast zijn.
te popelen om met een nieuw project aan
Ec (2)
Nask 4
Annemiek Kroonen (Comenius College),
hoe creatief de collega’s geweest zijn om
Vwo Ma/Mw
het digitale lesmateriaal dat ze ontwierpen direct na de zomervakantie in hun eigen
Havo
1
Z&W
gebruikelijk in de roosters. Het cijfer achter
Gs (2)
Gs (2)
Mu
Mu
Fa
Fa
Ne (3)
Ne (3)
Ne (1)
Ne (1)
Mu
Mu
Ne (3)
Ne (3)
Ne (1)
Ne (1)
Wi (3)
Wi (3)
een vak geeft aan dat er meer projecten voor dit vak zijn.
14
C V Open
November 2009
Uitreiking schoolboeken en opening Beroepenplein De eerste dag van het nieuwe schooljaar had op het Farelcollege in Ridderkerk dit keer een bijzonder karakter. Staatssecretaris Marja van Bijsterveldt kwam op bezoek om ‘het eerste pakket’ gratis schoolboeken uit te reiken. Daarnaast verrichtte ze de Staatssecretaris Van Bijsterveldt biedt Wanisha Maharadjin het eerste gratis boekenpakket aan.
feestelijke opening van het nieuwe Beroepenplein.
Staatssecretaris op Farelcollege Praktijksituaties aanbieden
Klas 2-vmbo zat er helemaal klaar voor toen staatssecretaris Van Bijsterveldt op maandag 31 augustus met een steekwagen vol
Vervolgens begaf het gezelschap zich naar de entree van het
boekenpakketten het open leercentrum binnenkwam. In een korte
schoolgebouw, waar de receptiebalie het eerste opvallende
toespraak benadrukte ze dat het onderwijs nog toegankelijker is
onderdeel is van het nieuwe Beroepenplein. Voordat het overige
geworden. Na de opheffing van het schoolgeld vormen de gratis
deel van dit plein onthuld werd, memoreerde rector Dirk Wakker
schoolboeken een nieuwe mijlpaal. ‘Als politiek vonden we dit
dat de bouw onder grote tijdsdruk had plaatsgevonden.
heel belangrijk. Uit onderzoek blijkt ook dat de ouders hier erg
Op 6 juni begonnen de breekwerkzaamheden en op de ochtend
tevreden mee zijn’, zei de staatssecretaris. Wel had ze gemerkt
van maandag 31 augustus waren de laatste meubels geleverd.
dat het zowel voor het ministerie als voor de scholen nog een hele
Mevrouw Van Bijsterveldt benadrukte vooral het belang van het
klus was geweest om de Haagse plannen te realiseren.
vmbo, dat 60 procent van de toekomstige beroepsbevolking opleidt
In de volle klas werd het eerste pakket uitgereikt aan de dertien
en dus van groot economisch belang is. De staatssecretaris gaf
jarige Wanisha Maharadjin. Die was wel enigszins beduusd
daarbij aan dat de docenten in het vmbo heel belangrijk werk
vanwege de grote hoeveelheid camera’s die dit moment vastlegden.
doen. ‘Zij staan dagelijks met hun voeten in de modder. Maar in Rotterdam en omgeving geldt daarbij het motto “Niet lullen, maar poetsen”.’ Ook rector Dirk Wakker toonde zich enthousiast over ‘zijn’ vmbo-leerkrachten die steeds op zoek zijn naar nieuwe manieren om deze categorie leerlingen te binden en te boeien. Juist het Beroepenplein kan hierbij een belangrijke functie vervullen: dankzij dit plein is het mogelijk de leerlingen een veelheid van praktijksituaties aan te bieden.
Professionele uitstraling Als openingshandeling haalde de staatssecretaris – met enige hulp van Dirk Wakker – een meterslang doek naar beneden, waardoor de toegang tot het Beroepenplein vrijkwam. Naast een receptie omvat het plein ruimten voor Uiterlijke Verzorging, Consumptieve Technieken, Administratie en Verzorging. Mede door de nieuwste inventaris en apparatuur heeft het geheel een zeer professionele uitstraling.
Het Beroepenplein heeft een zeer professionele uitstraling.
(KdO)
15
C V Open
November 2009
De stelling Het magazine J/M publiceerde in het septembernummer de uitkomsten van het Grote Onderwijsonderzoek 2009 onder ouders. Conclusie? Ouders willen dat scholen strenger, ordelijker en gedisciplineerder worden. Tachtig procent van de ouders ziet bijvoorbeeld graag de strenge maar rechtvaardige docent terug in de klas. Delen betrokkenen op het Farelcollege in Ridderkerk deze mening?
Strenger worden voor leerlingen Ouders willen dat scholen strenger en gedisciplineerder worden Dirk Wakker, rector:
Dit is een voortdurend proces. Belangrijk voor scholen is dat
Scholen hebben naast hun onderwijstaak ook een opvoedkundige
ouder(s)/verzorger(s) achter de regels en aanpak van de school
opdracht. Maar het is een illusie om te denken dat scholen de
staan. Trefwoorden zijn: consequent, samenwerking, snelle
problemen van de samenleving kunnen oplossen. Scholen zijn
signalering met acties in korte lijnen en in gesprek blijven met
veeleer een afspiegeling van onze maatschappij. Daarin neemt
leerlingen.
de roep om strenger optreden toe en dus klinkt dit geluid ook Petri Muller, leerling havo-5:
door richting de scholen. De stelling is dan ook veel te algemeen. Het gaat op scholen niet zozeer om streng als wel om duidelijk.
Ik ben het met de stelling eens, want ik vind dat leerlingen met
Leerlingen moeten weten aan welke spelregels ze zich moeten
veel dingen weg kunnen komen. Bijvoorbeeld met werkstukken
houden; wat wel en niet kan. Vervolgens is belangrijk dat ouders,
te laat inleveren. Aan het einde van het schooljaar moeten ze dan
school en andere bij de jeugd betrokken organisaties consequent
ineens een inhaalslag maken. Twee van de drie keer resulteert
zijn. In samenspraak en met elkaar.
dit in doubleren. Dit is hun eigen schuld, maar het kan worden voorkomen als scholen leerlingen strenger aanpakken.
André Huys, ouder:
Het onderwijs moet efficiënter worden.
Een school heeft primair de taak leerlingen kennis en vaardigheden Arthur Ruinard, decaan vmbo-bovenbouw:
bij te brengen, ongeacht hun achtergrond. De school dient een breed maatschappelijk doel, ze richt zich op de algemene vorming
Binnen onze maatschappij zijn de normen en waarden de
van leerlingen en stelt hen in staat zelf bewuste keuzes te maken.
afgelopen decennia behoorlijk veranderd. De komst van televisie
Opvoeden is iets anders. Als mijn kind geen respect kan opbrengen
en internet zie ik als een omslagpunt. De wereld is voor iedereen
voor een ander of voor andermans spullen, dan heb ik als ouder iets
te bereiken met één druk op de knop. Verder veroorzaakt de
fout gedaan. Niet de school. Strafregels lossen dat probleem niet op.
multiculturele samenleving onenigheid en disbalans in de normen en waarden binnen onze maatschappij. Door de diverse opvoedings-
Astrid Stolk, docent zorg en welzijn:
milieus weten we niet goed meer welke waarden en normen we
Deze stelling vind ik te eenzijdig. Opvoeden en opleiden doe je
moeten volgen. Hier ligt onder meer een taak voor het onderwijs.
samen. School, leerlingen en ouder(s)/verzorger(s) hebben een
De scholen moeten de waarden bepalen en er vervolgens spelregels
gezamenlijke taak. Het woord ‘streng’ zet ik liever om in: consequent
(normen) aan verbinden. Maar het belangrijkste is dat de scholen
zijn. Leerlingen hebben duidelijke regels en een duidelijke aanpak
deze spelregels consequent naleven.
nodig en zowel thuis als op school moeten zij worden begeleid.
(DNL)
16
C V Open
November 2009
Kwaliteit leveren en verantwoording afleggen Veel leraren op CVO-scholen kunnen de komende jaren hun positie verbeteren. Per school moet er een ideale mix ontstaan van functies in de salarisschalen LB, LC en LD. Bereikt een school de beoogde functiemix in 2011 en 2014, dan komt de overheid over de brug met extra geld voor de salarissen. Hoe pakt CVO dit onderwerp op?
Betere positie docent dankzij functiemix In het Convenant LeerKracht zijn groei
Het gaat er namelijk niet meer alleen om dat
Per functie komen er duidelijke, transparante
percentages afgesproken per salarisschaal.
je in een functie benoemd wordt, maar vooral
criteria. Docenten kunnen de potentieelmeting
Die gelden voor de periode tot 2011 en 2014,
dat je je professie voldoende onderhoudt.’
doen voor zij het gesprek aangaan met hun schoolleiding. CVO is met dit zelfevaluatie-
voor scholen binnen en buiten de Randstadregio’s. Dit zijn de extra groeipercentages
Waarom kiest CVO voor een raamregeling?
instrument betrekkelijk vooruitstrevend.
in de Randstadregio’s: in 2011: 29% van
‘CVO is een grote organisatie. Met een
In veel beroepsgroepen is het normaal, denk
de leraren in salarisschaal LC, 1% in LD.
raamregeling zijn afwijkingen en een eigen
aan huisartsen, juristen en medewerkers in
En in 2014: 39% van de leraren in LC,
couleur locale voor scholen mogelijk.
de industrie. Ook medewerkers van universi-
11% in LD. Per 1 oktober 2008 is een nul-
Een raamregeling is ook goed voor het
teiten zijn zo’n meting gewend. We ontwikkelen
meting uitgevoerd voor elke school en elk
gevoel van betrokkenheid.’
het programma samen met de Hay Group. Het komt in het cursusjaar 2010-2011
bestuur. De resultaten zijn te vinden op www.functiemix.nl. Op basis van deze meting
Belangrijk in de regeling is het dynamische
heeft elke directie van elke CVO-school
functiebouwwerk. Wat is dat?
(BRIN) inmiddels berekend hoeveel leraren
‘Je start in het voortgezet onderwijs altijd in
Haalt CVO de doelstelling op tijd?
er in 2011 in schaal LC en LD moeten zitten.
schaal LB, en als je over voldoende kwaliteiten
‘Dat halen we zeker. De benoeming naar
beschikt en er formatieve ruimte is, groei je
hogere functies gaat door, parallel aan de
door naar LC en daarna naar LD. De intentie
bespreking met de GMR. We werken door,
Een brede CVO-stuurgroep ontwerpt een
is in het ontwikkelingsgerichte, dynamische
omdat de tweede tranche middelen alleen
raamregeling voor het personeels- en
functiebouwwerk de mogelijkheid in te
komt wanneer we in 2011 voldoende groei
formatiebeleid op de CVO-scholen.
bouwen dat je naar een lagere functie gaat
hebben gerealiseerd, als afzonderlijke
Deze regeling gaat uit van eerder ontwikkeld
als je je kwalificaties voor een bepaalde
scholen en als CVO. We zijn bezig modern
beleid en bevat ook de invoering van de
functie niet voldoende onderhoudt.
personeelsbeleid echt vorm te geven.
functiemix. De raamregeling wordt in het
De dynamiek is dus opwaarts en neerwaarts.
Het dynamische functiebouwwerk stelt eisen
voorjaar van 2010 aan de GMR voorgelegd.
Dat gebeurt nu niet systematisch, maar
maar biedt leraren ook geweldige kansen.’
Henk Fledderus, algemeen directeur van
straks dus wel. Uiteraard wordt een overstap
(AdeZ)
PENTA college CSG en stuurgroeplid, licht
naar een lagere functie niet op een achter-
de keuzes toe: ‘De samenleving vindt dat de
namiddag afgehandeld. Ze wordt geborgd in
Geen bezuiniging
beschikbaar.’
positie van de docent verbeterd moet
de systematiek van de gesprekkencyclus.
Leden van de CVO-stuurgroep:
worden. Daarin investeert de overheid fors,
De zorgvuldigheid staat voorop.’
Wim Littooij (Raad van Bestuur, voorzitter),
ondanks de crisis. Ik heb tenminste nog
Arie Kooijman (Accent), Henk Fledderus (PENTA),
geen signalen gekregen dat dit onder de
En wat is de docentpotentieelmeting
Peter Meij (Farelcollege), Johan Hendriks (Calvijn),
bezuinigingen gaat vallen. Daarbij zijn twee
die CVO ontwikkelt?
Vincent Haringa (Marnix Gymnasium), Marcel Felet
bepalingen afgesproken: de onderwijskwaliteit
‘Dat is een simpel computerprogramma voor
en Elvira Lanting (verenigingsbureau CVO),
moet omhoog en docent en school moeten
docenten. Ze kunnen in dit programma thuis
Magda Huijzer (Comenius College), Donna Heilker
daarover verantwoording afleggen aan de
vragen invullen en scoren op de criteria die
(Melanchthon), Reijer Bakker en Doet Busaan
samenleving.
gelden voor hun functie.
(GMR).
17
C V Open
November 2009
Nieuws van de scholen
De leerlingen van het Marnix Gymnasium die op exchange gaan naar Engeland.
Zuid krijgt Sportonderwijscentrum met allure
Uitwisseling Marnix in teken van Darwinjaar
Vertegenwoordigers van de drie schoolbesturen CVO, BOOR en LMC
Voor de vierde keer hielden het Marnix Gymnasium Rotterdam en de
ondertekenden medio juli een convenant voor de totstandkoming
Preston Manor Highschool uit London een uitwisseling voor leerlingen
van het Sportonderwijscentrum (SOC) op Rotterdam-Zuid.
uit de vijfde klas met grote interesse in de bètavakken. Doel van deze
Dit SOC moet vier functies vervullen:
science-uitwisseling is de deelnemers internationaal te verrijken,
• Een netwerk van sportfaciliteiten door heel Rotterdam–Zuid,
zowel wat betreft bètakennis als de Engelse taal en cultuur.
laagdrempelig en voorzien van goede begeleiding.
Van 14 tot en met 17 oktober kwamen de Engelse leerlingen en hun
• Een aanbod van programma’s voor sporteducatie, modulair
begeleiders naar Rotterdam. Samen met hun Nederlandse buddy,
opgezet en gemakkelijk in te passen in schoolritmes.
bij wie ze ook logeerden, volgden de deelnemers een programma
• Op termijn een complete onderwijsvoorziening voor jongeren met
aan de Universiteit Leiden, het Museon in Den Haag en op school.
speciale interesse in of talent voor sport. Wanneer de partners dat
Dit jaar was het thema: Evolutie en Darwin, in het kader van het
haalbaar achten: een onderwijsvoorziening met een programma
Darwinjaar. Daarnaast namen de Engelse gasten ook deel aan
dat doordrenkt is van sport en aanverwante onderwerpen.
het cultureel festival en verkenden ze Rotterdam.
• Binnen de te ontwikkelen school een aparte stroom voor de
In februari 2010 gaan de vijfdeklassers van het Marnix op bezoek
LOOT-leerlingen (topsport).
in Engeland voor het tweede deel van de exchange.
Een stuurgroep en diverse werkgroepen met onder andere docenten lichamelijke opvoeding zijn bezig met de voorbereidingen. Ze buigen zich over de verruiming van de mogelijkheden om te sporten, een concreet begin van een aanbod van sporteducatie en verdere mogelijkheden voor een multifunctioneel centrum met uitstraling en allure.
18
C V Open
November 2009
Tweede van links: Sandra van der Burg (Melanchthon Berkroden), en daarnaast ZKH Prins Willem-Alexander, Hans Weeber, Bas Vester (ISW Hoogeland), HKH Prinses Máxima, Erik van Ruijven (coördinator Melanchthon Berkroden), Annemarie van der Klis (ISW Hoogeland), Dennis Verbeek (Melanchthon Berkroden) en Jan-Willem van den Beukel (docent ISW Hoogeland).
Maximaal vijftig procent van de onderbouwlessen wordt gegeven in het Engels.
Melanchthon Berkroden goes United
Comenius College start met tweetalig vwo
Twintig leerlingen van Melanchthon Berkroden uit Berkel en Rodenrijs
Het Comenius College start in de cursus 2010-2011 met tweetalig
hebben voor hun maatschappelijke stage, onder begeleiding van
vwo (tvwo) in de onderbouw op de unit Lijstersingel. Comenius hoopt
coördinator onderwijs Erik van Ruijven, een rondje door Nederland
met dit junior-tvwo in een behoefte te voorzien ten oosten van
gesport. Ze deden dit samen met twintig leerlingen van het ISW
Rotterdam. De bestaande vwo-dubbel-plus- en gymnasiumstroom
Hoogeland uit Naaldwijk. De sporttournee ging van start in
zal opgaan in het tweetalig vwo.
Amsterdam en eindigde in New York, waar van beide scholen twee
Maximaal vijftig procent van de lessen in de onderbouw wordt in het
leerlingen het vierhonderdjarig bestaan meevierden. Daarmee deden
Engels gegeven. Dat komt neer op de vakken beeldende vorming,
de vier leerlingen in feite de tocht van Henry Hudson over, die in
lichamelijke opvoeding, geschiedenis, aardrijkskunde, wiskunde
1609 vanuit de haven van Amsterdam naar het huidige New York zeilde.
en Engels. De docenten van deze vakken bereiden zich hierop voor,
De tocht voor de veertig leerlingen begon met een frisse duik van
samen met het Iclon in Leiden. Ook bezoeken ze de tweetalige
het VOC-schip in Amsterdam en ging daarna door de innovatieve
lessen op het Farelcollege.
Greenport (het Westland en ‘Oostland’). Daar bezochten de leerlingen
De leerlingen die deze nieuwe stroom willen volgen moeten een
bedrijven en grote veilingen. Ondertussen verzamelden de leerlingen
Cito-score van minstens 545 hebben en een vwo-/gymnasium-advies
cadeaus voor ‘jong Amerika’. Ze wilden hun leeftijdgenoten in
van de basisschool. Hun motivatie komt ter sprake in een intake
New York tonen dat Nederland meer is dan kaas, molens en tulpen.
gesprek. Leerlingen die het tvwo tot en met leerjaar 3 volgen,
De vier ambassadeurs overhandigden tijdens een huldiging in
krijgen een certificaat. Ze kunnen waarschijnlijk daarna versterkt
New Amsterdam Village een symbolisch cadeau dat de traditie van
Engels volgen in de bovenbouw.
Holland verbond met de innovatie: tientallen ‘gepimpte’ klompjes,
Vijftig leerlingen van acht basisscholen in en om Capelle maken in
gevuld met innovatieve producten uit de Greenport.
de periode tot december alvast kennis met het tweetalig onderwijs
In de vijf dagen dat de leerlingen in New York verbleven hebben zij
op het Comenius College. Voor deze Early Learners is een gevarieerd
een ontmoeting gehad met kroonprins Willem-Alexander en prinses
programma van acht weken samengesteld, over thema’s als
Máxima, een bezoek gebracht aan Ellis Island waar vroeger alle
de Klassieke Oudheid, Leonardo da Vinci, natuurrampen en bèta
immigranten werden gekeurd, en hardgelopen in Central Park.
wetenschappers.
Uiteindelijk mochten de leerlingen ook nog 400 oranje rozen vanaf Hr Ms Tromp verstrooien over de Hudson. Zo hebben zij niet alleen de Greenport, maar ook Melanchthon en het ISW op de kaart gezet! De tocht naar New York was een initiatief van duursporter Hans Weeber, onder het motto ‘Greenport goes United’.
19
C V Open
November 2009
Nieuws van de scholen
Denkers en doeners van Calvijn Groene Hart nemen de prijs in ontvangst.
Klas voor hoogbegaafden op PENTA Jacob van Liesveldt
Calvijnleerlingen winnen prijs op Wereldhavendagen
PENTA-vestiging Jacob van Liesveldt in Hellevoetsluis is gestart met
Calvijn Groene Hart is een jaar lang Your Port School.
een speciale klas voor hoogbegaafde leerlingen. Dit is een gevolg
Het team van de Barendrechtse Calvijnvestiging won op de
van het succes van de masterclass voor hoogbegaafde leerlingen uit
Jongerenwereldhavendag, 4 september, de Your World Port
het basisonderwijs die in het schooljaar 2008-2009 is gehouden.
Challenge Cup. De leerlingen uit het team waren ingedeeld in
Van de bijna zestig (hoog)begaafde basisschoolleerlingen die vorig
denkers en doeners. De denkers Sjors Verkamman en Lennart
jaar twaalf woensdagochtenden of -middagen de masterclass PO
ter Wolde moesten in Futureland proeven doen en quizvragen
bezochten, hebben zich uiteindelijk een kleine vijftig leerlingen
beantwoorden. De doeners, Diederik Geurtsen en Arne den Otter,
op Jacob van Liesveldt aangemeld. Tweeëntwintig daarvan zijn
voerden praktische opdrachten uit bij Falck Nutec, waar in
toegelaten tot de masterclass VO, een speciale, tweetalige
een oefenbassin van de brandweer lastige situaties werden na-
gymnasiumklas voor kinderen met een hoog IQ (> 130). De overige
gebootst. Havenambassadeur Lee Towers en Your Worldvoorzitter
leerlingen hebben zich aangemeld voor de reguliere vwo-klassen.
Steven van Eijck overhandigden de leerlingen de trofee, de titel
Alle docenten die voor deze bijzondere groep leerlingen staan,
en een cheque van € 7.500,-.
volgen een speciale training waarin zij leren lesgeven aan hoog
De Your World Port Challenge Cup was een scholentoernooi
begaafde leerlingen. Regelmatig komen ze bij elkaar om te leren
voor jongeren van tien scholen uit het voortgezet onderwijs van
de leerstof in te dikken (‘compacten’), en in de tijd die daardoor
Rotterdam. Bedrijven en instellingen uit de haven en industrie
beschikbaar komt de leerstof te verdiepen en te verrijken.
werkten samen in dit toernooi. Rond de Challenge bezochten
Hoogbegaafde leerlingen leren vaak anders dan de reguliere
jongeren enkele bedrijven en omgekeerd brachten directeuren van
leerlingen. Cursusleidster Heleen Wientjes van de Universiteit
bedrijven uit de haven en politici een bezoek aan de deelnemende
Utrecht leert de docenten van Jacob van Liesveldt dat ze soms
scholen.
achteraan het hoofdstuk moeten beginnen voor een zogeheten topdown-benadering. Veel hoogbegaafde leerlingen blijken beter te leren als ze van het geheel naar de details gaan dan andersom. Naast het normale curriculum krijgen deze leerlingen in klas 1 ook nog les in de vakken science en psychologie. Voor dat laatste vak heeft de bekende psycholoog René Diekstra in principe toegezegd de lessen te willen geven. Hij wil graag proberen om dan ook een leergang psychologie voor het voortgezet onderwijs te ontwikkelen.
20
C V Open
November 2009 November 2009
De mogelijkheden voor het doen van practica zijn toegenomen.
Veel belangstelling van studenten voor de educatieve minor.
PENTA Blaise Pascal opent vernieuwde bètavleugel
Twintig ‘minoren’ aan de slag op PENTA en Comenius
Meteoroloog en weerman Reinier van den Berg opende op dinsdag
Twintig van de tweehonderd universitaire bachelorstudenten die
13 oktober de verbouwde bètavleugel van PENTA-vestiging Blaise
een educatieve minor volgen, lopen stage op twee CVO-scholen:
Pascal in Spijkenisse. Een deel van de bovenverdieping is omgetoverd
tien op het PENTA college CSG en tien op het Comenius College.
tot een modern laboratorium. De verbouwing van de bètavleugel
Als ze hun minor met goed gevolg afsluiten, mogen ze bevoegd
geeft een impuls aan het bètaonderwijs. Niet alleen zijn de mogelijk-
lesgeven in de onderbouw van havo en vwo, en in de theoretische
heden voor het doen van practica toegenomen, maar ook wordt de
leerweg van het vmbo.
samenwerking tussen de bètavakken bevorderd. Uniek is een
De educatieve minor wil studenten interesseren voor het leraars
speciaal ingericht lokaal voor het vakgebied Natuur, Leven en
beroep, zodat ze doorgaan met hun educatieve master en een
Techniek (NLT). Om de opening van de bètavleugel ook voor leerlingen
eerstegraadsbevoegdheid halen voor hun vak.
tot een speciaal moment te maken werd de tv-wetenschapsquiz
Sinds september bieden tien Nederlandse universiteiten de
Hoe?Zo! op een spectaculaire manier uitgevoerd. Reinier van den Berg
educatieve minors aan; na 1 januari zullen dat er meer worden.
gaf een boeiende presentatie over verschillende natuurverschijnselen
Er is veel belangstelling onder studenten voor dit nieuwe traject
in relatie tot klimaatverandering. Na afloop bracht hij een bezoek
om leraar te worden.
aan de verbouwde vleugel. Zijn reactie was: ‘Wat jammer dat ík niet
De ‘minoren’ die op PENTA en Comenius aan de slag zijn, studeren
meer op school zit. Ik zou hier niet weg te slaan zijn. Wat een
aan de Universiteit Leiden of aan de TU Delft. Ze worden goed
moderne leeromgeving.’
begeleid door vakcoaches (op de middelbare school) en door een
Bètacoördinator Brenda Vermeer kijkt terug op een geslaagde
lerarenopleider (aan de universiteit). Ze kiezen voor een ‘blokmodel’
opening, en ook haar collega-coördinator Karen van den Broek is
of ‘lintmodel’-stage, dat wil zeggen dat ze drie of zes maanden over
tevreden, ook over het lesgeven in de nieuwe vleugel. Sinds enkele
hun stage doen. Bij het lintmodel volgen ze naast hun educatieve
jaren mag Blaise Pascal zich overigens Universumschool noemen,
minor nog andere onderdelen van het studieprogramma.
dat wil zeggen een school die samenwerkt met andere middelbare
Het Platform Onderwijsarbeidsmarkt Rijnmond coördineert de pilots
scholen, instellingen voor hoger onderwijs en bedrijven om de
op de CVO-scholen vanuit het programma van Risicoregio Rijnmond
belangstelling voor wetenschap en techniek te bevorderen.
(zie ook pagina 8-9). Meer informatie op www.vsnu.nl/Educatieve-minor.htm en www.platformrijnmond.nl
21
C V Open
November 2009 November 2009
De andere kant van de klas
‘Oud-docenten inspireerden mij’ Mariëtte Ruggenberg nu godsdienstdocente Diverse collega’s staan voor de klas op de school waar ze zelf ooit les kregen. Waarom kiezen ze juist voor deze plek? Hoe ervaren ze het om aan de andere kant van de klas te staan? En hoe worden ze ontvangen in de docentenkamer? ‘Het voelt hier als een warm nest’, zegt Mariëtte Ruggenberg over Melanchthon Schiebroek.
‘Er moet toch wel iets ernstig mis zijn met je als je vrijwillig voor een klas met pubers gaat staan. Dat dacht ik altijd toen ik hier zelf nog les kreeg’, zegt Mariëtte Ruggenberg (22), terwijl ze neerploft op de bank in de lerarenkamer. Haar laatste les van de dag zit erop. Mariëtte is oud-leerling en nu docent godsdienst op Melanchthon Schiebroek. ‘Vijf jaar later vind ik lesgeven aan pubers het leukste dat er is, en beschouw ik het als een buitenkans dat ik juist hier mag werken. Het voelt als een warm nest waar ik in teruggekomen ben’, zegt ze. Een vriend tipte haar en vertelde over een tijdelijke vacature op de locatie. Mariëtte: ‘Hij is hier ook docent en heeft nota bene bij mij in de klas gezeten. Er zijn hier dus meer collega’s zo jong als ik.’ Mariëtte geeft les aan enkele brugklassen en een tweede klas havo. Vijf blokuren in totaal. Ze heeft een contract tot december.
Intellectuele uitdaging In 2005 haalde ze zelf haar havodiploma op Melanchthon Schiebroek. Na een jaar pabo – ‘dat was het niet’ – koos ze in 2006 voor de lerarenopleiding godsdienst. Dat bood haar meer intellectuele uitdaging. Een jaar later besloot ze om er nog een studie bij te doen: de lerarenopleiding geschiedenis. Mariëtte: ‘Ik vind de combinatie fantastisch. Het zijn vakken die elkaar enorm goed aanvullen. Die je beide inzicht geven in de mens en de maatschappij. Dat verveelt nooit.’ Mariëtte is bijna klaar met haar opleiding. Dit schooljaar studeert ze af voor godsdienst. Het jaar erop voor geschiedenis, hoopt ze.
22
C V Open
November 2009
Personalia Ad van der Werken (54) is op 1 september aan de slag gegaan als directeur van Accent Praktijkonderwijs Delfshaven. Hij volgt Gerard Kool op. Ad doorliep de pabo, haalde de akte speciaal onderwijs en studeerde onder andere een aantal jaren pedagogiek. Hij werkte als directeur op een school voor gehoor- en spraak/taakproblemen in Rijswijk, was 15 jaar directeur van een school voor so en vso aan zeer moeilijk lerenden in Rotterdam en leidde de laatste jaren twee sbo-scholen in Ridderkerk.
Ron van Rossum (49), redactielid van CVOpen, is sinds 1 november teamleider van
‘Wat mij aanspreekt, wil ik verweven in mijn manier van lesgeven.’
Accent Onderwijsondersteuning. Hij geeft op het bureau van Accent aan de Weegschaalhof leiding aan het expertisecentrum van Accent. Expertise wordt geboden op het gebied
Inspiratie
van psychodiagnostiek, training & scholing,
‘Godsdienst lag voor de hand, ik ben al vanaf mijn vroege puberteit
ambulante dienstverlening en leerling-
enorm geïnteresseerd in religies en levenswijzen’, zegt ze.
ondersteuning. Tot 1 november was Ron
‘De lessen godsdienst van Christine Willemse en Mari Vrijhof
coördinator/teamleider van Accent Onderwijsopvang (OOVR) aan de Berberisweg.
hebben me daartoe geïnspireerd. Er ging een wereld voor me open toen ik in de brugklas terechtkwam en kennismaakte met
Kenneth Tsang (29) volgt hem daar op.
kinderen van een ander geloof dan het christelijke. Ik vond het
Kenneth werkte hiervoor als docent en als
ontzettend interessant om over al die verschillende religies en
teamleider bij Stek Jeugdhulp, waaronder
ideeën met elkaar te praten. Tijdens die lessen werd ik aan het
Basta.
denken gezet en uitgedaagd om kritisch te zijn. En dat is precies wat ik nu ook hoop te bereiken met mijn leerlingen.’ ‘Daarnaast wil ik hen laten zien wat godsdienst kan betekenen.
Nieuwjaarsreceptie CVO
Godsdienst biedt mensen de mogelijkheid om het leven betekenis
De CVO-nieuwjaarsreceptie vindt plaats op
te geven. Met behulp van (religieuze) verhalen kun je bijvoorbeeld
donderdag 7 januari 2010 van 16.00 tot 19.00 uur.
je ideeën en emoties plaatsen, je leven structuur en richting geven.’
De locatie wordt nader bekendgemaakt.
Op mijn eigen wijze Mariëtte voelt zich als een vis in het water op haar ‘oude school’. ‘Vooral mijn aardrijkskundeleraar De Ridder was verbaasd.
Lerarenbeurs voor scholing
“Wat doe jij hier nu?” riep hij toen hij me voor het eerst zag in
In 2010 is het voor de derde keer mogelijk om een leraren-
de docentenkamer. Mijn mentor van de brugklas, Marcel van
beurs voor scholing aan te vragen. Die maakt het mogelijk
Brandwijk, herkende me ook en bood spontaan aan weer mijn
dat bevoegde leraren in het primair, voortgezet of hoger
mentor te zijn. Ontzettend aardig.
beroepsonderwijs hun professionele niveau verhogen,
De komende maanden hoop ik veel op te steken van mijn collega’s
vakkennis verbreden of zich specialiseren. Leraren kunnen
en de manier waarop ze met leerlingen omgaan. De kunst is om
hier eenmaal in hun onderwijsloopbaan gebruik van maken.
dat wat mij aanspreekt te verweven in mijn eigen manier van
De nieuwe aanvraagronde voor studiejaar 2010-2011
lesgeven. Zodat ik op mijn eigen wijze leerlingen weet te bereiken.
is van 1 april 2010 tot en met 13 mei 2010.
Dat is elke dag weer een uitdaging.’
Meer informatie op www.ib-groep.nl en www.lerarenbeurs.info
(DNL)
23
C V Open
November 2009
De hobby van…
Maarten Verpoort Docent techniek op Accent Praktijkonderwijs Centrum
Striptekenen Als klein ventje maakte ik al striptekeningen. Ik herinner me nog dat ik in de eerste klas van de lagere school mijn leraar had getekend: een katholieke broeder met nogal grote oren. Dat werd niet op prijs gesteld – ik mocht zes weken de klas niet in. Ook thuis zat ik altijd te tekenen. Eigenlijk heb ik tot op de dag van vandaag altijd een potlood mij me. Ik kan het bijna niet laten om op allerlei momenten stripfiguurtjes te tekenen. Dat is zó leuk en ontspannend. En op een bepaalde manier ook heel sociaal: het nodigt bijna altijd mensen uit om iets te zeggen. Bij het striptekenen is het elke keer weer een puzzel om wat je wilt vertellen in beeld te vatten. Vaak zijn die beelden heel speels en humoristisch, maar niet altijd. Een aantal jaren geleden was ik bijvoorbeeld betrokken bij een groot project van het Albeda College over probleemjongeren. In vijf landen was een striptekenaar uitgenodigd om de – vaak heel trieste – verhalen van deze jongeren te verbeelden. Het was een hele uitdaging om daar een strip van te maken, maar op het eindresultaat ben ik echt trots. Het stripboek is vertaald in meerdere talen en verspreid in verschillende landen. De afgelopen jaren heb ik honderden posters, boekomslagen, diploma’s, beeldmerken, trouw- en geboortekaartjes gemaakt. Het balletje is ooit gaan rollen toen ik FNV-kinderkampen begeleidde. Daar schilderde ik altijd gigantische decors voor de bonte avond. Dat vonden ze bij de vakbond zo leuk, dat ze me ook voor andere tekenopdrachten vroegen. Sindsdien werk ik bijna altijd op papier, maar een enkele keer teken ik nog zoiets groot. Bijvoorbeeld een muurschildering in een jeugdgevangenis, van zo’n veertig meter lang. Ik teken ook heel graag met mijn leerlingen. Onlangs hebben we een groot ‘Accent-schilderij’ gemaakt voor de kantine. Ook in de klas tekenen we veel. Als ik het tekenproces goed uitleg en voordoe, slagen de meeste leerlingen erin om echt zélf iets te maken. En trots dat ze dan zijn. Geweldig! (KvB)
24
C V Open
November 2009
De CVO-scholen
Accent Praktijkonderwijs
CVO
Marnix Gymnasium
CVO bestuurt tien scholen voor voortgezet onderwijs in Rotterdam
Weegschaalhof 33
Essenburgsingel 58
en omgeving. Met zo’n 21.000 leerlingen zijn we één van de grootste
Postbus 84017
3022 EA Rotterdam
schoolbesturen in Nederland. De meeste CVO-scholen zijn brede
3009 CA Rotterdam
Tel. (010) 244 50 44
scholengemeenschappen. Ze verzorgen onderwijs op alle niveaus,
Tel. (010) 209 99 26
Fax (010) 478 08 46
van gymnasium tot praktijkonderwijs, op 40 verschillende locaties.
Fax (010) 209 56 40
[email protected]
CVO is werkgever voor zo’n 2.200 mensen. CVO streeft kwalitatief
[email protected]
www.marnixgymnasium.nl
hoogstaand onderwijs na, waarin de christelijke identiteit goed verankerd is en de zorg voor de leerling centraal staat. CVO streeft
www.cvoaccent.nl
naar actieve betrokkenheid bij onderwijs- en jeugdbeleid op lokaal, regionaal en landelijk niveau.
Christelijke Scholengemeenschap Calvijn
Melanchthon
Verenigingsbureau
Schiekade 101
CVO heeft een eigen verenigingsbureau waar 35 mensen werken.
Roerdomplaan 42
Postbus 28211
De medewerkers ondersteunen het bestuur, het managementteam
Postbus 57613
3003 KE Rotterdam
en de scholen van CVO. Ze houden zich bezig met onderwijsbeleid,
3008 BP Rotterdam
Tel. (010) 476 73 00
personeelsbeleid, huisvestingsbeleid, communicatiebeleid, boek
Tel. (010) 493 33 66
Fax (010) 477 26 09
houding, personeels- en salarisadministratie en systeembeheer/ICT.
Fax (010) 493 33 77
[email protected]
[email protected]
www.melanchthon.nl
www.calvijn.nl
Missie Staand midden in de samenleving, geworteld in het Evangelie en handelend vanuit een christelijke inspiratie,
Comenius College
PENTA college CSG
Lijstersingel 10
J.A. Heijwegenlaan 4
Postbus 797
Postbus 220
2900 AT Capelle aan den IJssel
3200 AE Spijkenisse
Tel. (010) 459 59 70
Tel. (0181) 600 200
Fax (010) 451 62 74
Fax (0181) 697 523
[email protected]
[email protected]
www.comenius.nl
www.penta.nl
• met oog en respect voor de vele verschijningsvormen van deze inspiratie • verzorgen en verstrekken wij inspirerend onderwijs en brede vorming voor jonge mensen • recht doend aan hun individuele mogelijkheden en gericht op hun actieve deelname aan de gemeenschap. • Vanuit een open houding dragen wij bij aan alle vormen van samenwerking die dit onderwijs en beleid voor jonge mensen ten goede komen.
Farelcollege Kastanjelaan 50 Postbus 163
• Vanuit deze grondhouding presenteren en verantwoorden wij ons helder naar (alle belanghebbenden in) de samenleving.
2980 AD Ridderkerk Tel. (0180) 411 777
Alle auteursrechten en andere rechten van intellectuele eigendom op alle
Fax (0180) 418 904
artikelen, teksten, foto’s, afbeeldingen en materialen die zijn opgenomen in
[email protected]
CVOpen zijn eigendom van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs
www.farelcollege.nl
te Rotterdam en omgeving (CVO) of zijn opgenomen met toestemming van de eigenaar, tenzij uitdrukkelijk een andere bron wordt vermeld. Geen enkel artikel, tekst, foto, afbeelding mag worden veranderd of worden opgenomen in enig ander werk of andere publicatie, behoudens voor zover de overname geschiedt ten behoeve van persoonlijke en niet-commerciële doeleinden met vermelding van de bron.
Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam en omgeving
CVO Goudsesingel 14a 3011 KA Rotterdam Postbus 22421 3003 DK Rotterdam T [010] 217 13 99 F [010] 411 42 78 www.cvo.nl
Kunst van leerlingen Calvijn Groene Hart
Thema: ‘Je leeft niet voor jezelf alleen’, het thema van het jubileumjaar van CSG Calvijn. De leerlingen uit havo-4 en vwo-4 en 5 van Calvijnvestiging Groene Hart in Barendrecht maakten een geglazuurd werkstuk van klei, dat bestaat uit een halve bol en een opbouw die past bij massacultuur. Vanaf linksboven met de klok mee: Ayla Cher Corvers ‘Evenwicht’, Robin van Buren ‘Geborgen’, Malu Pesulima ‘Evenwicht’ en Willemieke Smit ‘Tegenstelling’.
