4e J A A R G A N G
10 N O V E M B E R 1949
No. 45
MEDISCH CONTACT OFFICIEEL ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST Aangesloten bij de World Medical Assodation COMMISSIE V A N R E D A C T I E : G. C. H E R I N G A , Hoofdred.- - F. WIBAUT - - S. S T U R K O P - - Namensde Redactie van bet Tijdschriftvoor Sociale Geneeskunde: M. G. N E U R D E N B U R G R E D A C T I E E N A D M . : K E I Z E R S G R A C H T 327. TEL. 36808. - - A M S T E R D A M Advertenti~nin dit blad behoevende goedkeuringder Redactie. Voor her plaatsenvan advertentiengelievemen zich te tichtentot: .A_dvertentie-administratie ,,MedischContact",Rokin 60-62, Amsterdam-C.Tel. 35900. Kleineadvertenti6n :f 0,30 per m.m.Voor contracten zijn tarievenop aanvraagverkrijgbaar. INHOUD: MEDEDELINGEN VAN DE KONINKLIJKENEDEKLANDSCHEMAATSCHAPPIJTOT BEVORDERING DER GENEESKUNST. Van bet Cenlraal Bestuur der L . A . D . Ledenvergadering van de L.A.D., blz. 717; Sprekers in vergaderingen van Afdelingen. Vervolg van de lijst, gepubliceerd in M.D, No. 38 en No. 42, blz. 722; MEDEDELINGEN VAN BUITEN DE MAATSCHAPPIJ.Centralemedischpharmaceutische Commissie,blz. 722; Rotterdamse Artsencursus,blz. 723. NIET OFFIClEEL GEDEELTE. Het Gezondheidsboekje, kort antwoordaanCollegaWIGGELENDAM,blz. 724; Het Gezondheidsboekje, door Tj. LEMAIN, blz, 724. Uit her T~idscbrift voor Sociale Geneeskunde: 27steJaargang,No. 20, 14 October 1949, blz. 727. PERSONALIA,Adreswijzigingen en overlijden,blz. 728.
MEDEDELINGEN V A N D E KONINKLIJKE N E D E R L A N D S C H E
MAATSCHAPPIJ
TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST
Van bet Centraal Bestuur der L. A. D. L E D E N V E R G A D E R I N G VAN D E L.A.D., G E H O U D E N T E U T R E C H T IN , , E S P L A N A D E " OP 29 OCTOBER 1949. De VoorzitterM. G. NEURDENBURGhield bij de openingvan deze vergaderingeen rede. Na de vertegenwoordigers van her H.B. de landelijke zusterverenigingen, de districts- en categoraleverenigingenen de individuele leden te hebben welkom geheten vervolgde hij, toen de presentielijst was o p g e n o m e n: Na het vervullenvan deze formele taak ga ik nu over tot een korte revue van hetgeenplaats vond sedert onze vorige vergadering.Voor dit deel van mijn rede draagt her gehele Centraal Bestuur mede de verantwoordelijkheid,zodat ik bij de daartoe ge~igendeagendapuntengaarne de gelegenheidzal geven tot discussie,maar wel zou ik U in overweging 717
willen geven dit uit te stellen tot na de behandelingvan de hoofdschotel van hedenmiddag,het vaststellenvan het HuishoudelijkReglement. Dat zeg ik niet, speculerendeop bet ,,plenusventer non studet libenter", verwachtende, dat een met reglementsquaesties overladen m a a g niet graag verder studeert,doch uit de practischeoverweging,dat wij her goed-Nederlandse spel van verenigenen vergaderenalleen d~n goed kunnen spelen, als de regels van her spel zijn vastgesteld.I k zou dus misschienmeteen kunnen overgaan tot her grote agendapunt,m a a r de kans bestaat, dat sommigepunten bij voorbaat verduidelijktkunnen worden door U op de hoogte te brengen van het voornaamste,dat in de afgelopen m a a n d e n aan de orde is geweest en door die punten te noemen, die ons Bestuur gaarne reeds dadelijk tijdens het behandelender agenda in Uw aandacht wil aanbevelen. Ik sla daarbij de voorstellenvan enige amendementen en het noemen van het contributie-bedrag over. Dat k o m t straks van zelf aan de orde. De tien punten, die ik nu noemenga, zijn al genoegvoor deze rede. I. H e t m a n d a a t , ons in het begin van dit jaar gegeven,zouden wij om practischeredenen nog gaarne gecontinueerdzien, om tijdig v66r de volgendevergaderingU in kennis te stellen van bet roostervan aftreding. I m m e r s verkiezingenkunnen pas in de juiste v o r m gehoudenworden op de volgendevergadering,als de wijze en de termijnen van het stellen van candidaten,de mogelijkhedenvan herverkiezingen de verkiezingsprocedure zelve definitief geregel6zijn in ons stelselvan reglementsbepalingen, welke wij straks nog eerst rnoetenbehandelen. In onmiddelijkesamenhanghiermededelen wij U mede, dat wij ons ampel hebbenberadvnover de vraag, of uitbreidingvan her bestuurnodig zou zijn. Wij menen die vraag pertinent ontkennendte moeten beantwoorden,omdatuitbreidingde kostenaanzienlijkverhogenzou en bovendien de vlotte samenwerkingin tamelijk frequente vergaderingenernstig zou belemmeren.Wel wensen wij nadrukkelijkte stipuleren,dat de afgevaardigden v a n de districtenen vooral die van de categoralegroeperingende rechtstreekseadviseursvan her Bestuur zullen dienen te blijven en uit alien hoofde bij de hen rakende quaestieste worden geraadpleegd.H e t is reeds onze practijk geweest- - en wij stellen er prijs op, die practijk gecontinueerdte zien - - dat ons Bestuur bij zijn beraad en handelenn a u w overleg houdt met vertegenwoordigers van de bijzondereter zake n a n w betrokken onder-groeperingen of, zo nodig, zelfs met de individu[le geJnte~resseerden. 2. Ons jaarverslagzal pas her volgendjaar worden opgestelden wel over een tijdvak van circa I1~ jaar om gelijk te komen met de ,,klok", zo~ls die in ons aller huis van de Kon. Ned. Mij. tot bevorderingder Geneeskunst nu eenmaal tikt. I n zekere zin k o m t deze rede tegemoet aan her ontbrekenvan een stuk, dat ,,jaarverslag" zou kunnen heten. 3. De vraag is ons gesteld,of de L.A.D. een ,,belangenvereniging’" was of miler. De beantwoordingwas ons niet moeilijk. Als onderdeelv a n de Maatschappijis de L.A.D. m ~ r dan een ,,belangenvereniging" in engeren zin. I m m e r s art. 4 zal, hopen wij, duidelijk doen uitkomen,dat wij terdege werk wensen te m a k e n van de handhavingen de ontwikkeling v a n her zelfstandigkarakter van het geneeskundigwerk in dienstverband.Z o d r a onze struetuurin kannen en kruiken is, hopen wij door het doen houden v a n voordrachtenover onderwerpen,welke de talrijke facetten van ons geneeskundig werk beliehten,onze wederzijdsekennismakingte bevorderen en ongetwijfeldzal dan blijken, hoe er in dat werk vele punten v a n a a n 718
raking zijn, welke bet inzicht in het werk van onze collega’svergroten. Wij wensen niet te zijn een ,,vakvereniging"in engere zin, daarvoor hebben wij te veel oog voor het ,,officium nobile", dat de Nederlandse arts, 66k in dienstverband vervult, In mijn rede van 8 J a n u a r i heb ik met enige accentueringgesprokenover bet vakbelangin engere zin, m a a r m e t de beproefdemethode der ,,dosis refracta" t a p ik nu ook uit ons tweede vaatje, dat onafscheidelijkverbondenis en moet blijven m e t het eerste. Zelfs menen wij, dat de L.A.D. een steun kan geven aan de andere organisaties zowel binnen de Maatschappijals in het kader van samenwerking met de bestaandegroepen,omdat bij ons her zich beradenover belangrijke quaestiesvan medische ethiek gemakkelijkerte hanteren lijkt. Daarbij denk ik met name aan de onderlingeverhoudingtussen de verschillende soortenfunctionarissen en de algemeenpractiserendecolleg~een ons aller verhoudingtot het publiek van patienten en andere leken. Als tweede voorbeeldvoor zo’n discussienoem ik de facetten v a n her beschermen v a n her beroepsgeheim van onze collegae,die ons hun vertrouwenschenken. H e t zal U v a n meet aan duidelijk zijn, dat wij bij het behandelenvan zulke onderwerpen niet wensente komenop her terreinder afzonderlijkecategorale organisaties,m a a r juist zoeken willen naar datgene, dat de afzonderlijke organisatiestezamertbindt. 4. Een krachtig pleidooi willen wij houden om in de grotere centra plaatselijkeverenigingender L.A.D. tot bloei te brengenbinnen het verband van de bestaande Maatschappij-districtenen afdelingen. Wij wensen onze districten en afdelingen veel voorspoedtoe en vruchtbare arbeid. Dat is juist ons principe: ter plaatseen categoraalbet behartigen van de belangenin de periferie,doch in contactmet de centraleorganisatie, die eo ipso de yerantwoordelijkheid zal moeten dragen voor de algemene richtlijnen.Op het centralepunt ligt dan tevenshet contactmet de zusterverenigingenL.H.V. en L.S.V. en - - last not least - - met her H.B. en D.B. van de allen o m v a t t e n d eMaatschappij! 5. Onmiddellijkhangt hiermedehet contact met de categoraleorganisatiessamen. H e t algemenestandpunthebben wij al neergelegdin een voorlopiglijstje van t y p e n van categoraleorganisaties.H e t is een onmogelijkheid om tot-in-details-eigencategorie~nte doen ontstaan. Wellicht is er hier en daar reeds een ,,embarrasde choix" v a n tot in diensttakken gesplitsteverenigingen.De autonomiedezer verenigingenwillen wij onder geen beding aantasten,al geven wij haar beleefden met grootstmogelijke respectvoor haar eigen origine ter overweging,of enig nader verband en onderling overleg over de vertegenwoordiging binnen de L.A.D. mogelijk en wenselijk zou zijn tot verstevJgingvan aller positie. Variis delectat, bet zich verheugenin de verscheidenheden kan plaats vinden in onze eigen kring, doeh 66k bij onze tegenspelers! Hoe dat nadere verbandin de practijk bet beste gelegd kan worden, laten wij gaarne over aan het eigen inzicht. Noemen wij slechts, om de hier uitgesprokengedachte enigermatete bepalen en voorzoverhet bepaalde in bet voorgesteldeart. 29 H.R. niet toereikendzou zijn, de figuur om een overeenkomstad hoc aan te gaan, waarvoorde betrokkenorganisaties een haar passendeeigen v o r m voor dit object van samenwerking kunnen zoeken. 6. Propaganda hebben wij onder niet-leden der Maatschappij gevoerd met het ,,groeneboekje",met opwekkingenin ,,MedischContact" en door een reeks van adviezen in zaken van individuele aard. Wij mogen constateren,dat wij ill de afgelopenm a a n d e nv661geleerd hebben. In verband met de noodzaakvan een vlot reagerend contact en overleg met bepaaldeorganen der overheid hebben wij binnen ons bestuur een 719
salaris-commissie ingesteld,die bijzonderestudiemaakt van de overheidssalarissenen de daarbij betrokkenquaesties. Activiteit is in deze geboden,ook plaatselijk, ook categoraal,zodat wij ons aanbevolenhoudenvoor informaties.Denkt vooral niet, dat war U individueeloverkomt alleen maar U zelf raakt, her kan zeer goed voor ruimer kring van eminentbelangzijn. Wij kwamenreedsvoorbeelden tegen. Ik ben meteengekomenop een middel om te trachtenons te ori~nteren, de enqu6te, welke wij hebben ingesteldnaar de verhoudingenonder het nieuweBezoldigingsbesluit I3urgerlijkeRijksambtenaren (B.B.B.R.A.).Waarschijnlijk zijn wij hog iets te vroeg geweest,omdat lang niet alle Rijksambtenarenop de hoogtebleken te zijn van hun nieuwe situatie.E n tegelijkertijd moeten wij onze aandachtgeven ann gemeentelijkeregelingen, welke btijkbaar op een centraalpunt in ,,Den Haag" ann enige toetssteen onderworpenzijn. Het tijdsbeeldvan uniformisering(en nivellering)speelt ook op dit terrein een rol; laten wij hopen, dat her ons geen parten spelen gaat! Onze contactenmet bepaaldepersonenhebbenbet ons gemakkelijker gemaakt de belangenvan speciale categorie~nte bepleiten op plaatsen, waar belangrijkeadviezenann de regeringworden voorbereid. Een nuttig instrumentis ons gebleken te zijn conferentiesmet de vertegenwoordigers der betrokken groepen onzer collega’s,waardoor de verschillende aspectender gerezenquaestiesworden belicht. Ik wees reeds op deze practijk. Zodoendekomt her CentraalBestuurbeter beslagenten ijs, als her bij de onderhavigeautoriteitende positiesgnat bespreken. 7. Uit de geschiedenis van de strijd om een rechtvaardighuisartsenhonorariumhebben wij geleerd, hoe belangrijk het overleg ook binnen de Maatschappijis, hoe de strijd van de ene groep ten nauwste gelieerd is aan die van de andere. Het Ieit, dat tenslottede Ziekenfondsraad een besluit heeft genomen,dat voor de L.H.V. en voor het H.B. acceptabel was, is 66k voor de L.A.D. van eminentgewicht.Her is onmogelijkom dit in kort bestekuiteente zetten, maar de eenheidvan de Kon. Nederl. Maatschappijtot bevorderingder Geneeskunstis voor elk onzer 3 organisaties op haar beurt een krachtig wapen, waarvoor eventuelebelagerskunnen terugdeinzen.Het past ons hiervan een bescheidengebruik te maken om her op scherptete houden. Maar het is goed te weten, dat her bestaat. Hoe smalendmen wel eensspreektover ,,die dokterstoch", voor de unitas medicorumheeft men evenwel respect. In her bijzonder hebben wij her geapprecieerd,dat het H.B. ook ons heeft uitgenodigdop een speciale vergaderingom aldus met drie verenigingenzich over de houdingen actie te beraden. 8. Helaas staan nog te veel collegae in dienstverbandbuiten de Maatschappij.Het Centraal Bestuur kent, evenals U alien, de bezwaren, die er in de kringen der artsen in dienstverbandbestaantegen het lid worden van de Maatschappij.En toch propageerthet het toetredenvan allen, en hoopt Uw Bestuur, dat gij allen deze propagandawilt steunen en blijven steunen.De Maatschappijheeft haar contributiezo gewijzigd, dat aan bepaaldebezwarenredelijk tegemoetis gekomen.Als de geldswaarden en daarmedeook de inkomenszich wijzigen, dan komt waarschijnlijk ook de uitwerkingvan deze regelingopnieuw ann de orde. De L.A.D. heeft een eigen plants gekregenin bet algemeenkader, en ik doe niemand te kort als ik constateer,dat kennisnemingvan het werk, het streven en de inzichten van de L.A.D. ertoe heeft geleid, dat onze moeilijkhedenmeer waarderinghebben verkregen bij onze andere cotlegaeen in de overigebesturen.Voor hen, die U vertegenwoordigen, is her een voldoeningdeze veranderingten goedeop te merken. Maar bovendien als antwoordop de vraag, ,,wat koop ik er voor"?kan ons bestuurU 720
wijzen, dat zelfs in korte tijd en zelfs binnen de ruimte, die ,,Den H a a g " ons toemetenwil, wel een en ander bereikt is. Aan elkeen, die nog ontevreden of zelfs teleurgesteldis, antwoordenwij volmondig,dat ook wijzelf niet tevreden, ja zelfs ernstig teleurgesteld zijn, m a a r dat wij niet bij de pakken willen neerzitten. Als wij letten op het ,,weerbericht",dan verwachten wij nog de komst van ernstigewolken en stormen, m a a r anders dan in de natuur mogelijk is, ~illen wij trachten de zon zoveel mogelijk te laten schijnen in een rustige atmosfeer.E6n ding is noodzakelijk:de volle en actievemedewerkingin de periferie!Houdt ons vooral op de hoogte! 9. E6n verschijnseI,dat ons Bestuur met enige zorg vervult, dus waarover wij gaarne de voorlichting van zoveel mogelijk leden zouden wensente ontvangen,is, dat verschillendeorganender overheideen neiging blijken te vertonen om de tot dusverre hunnentwegeuitgevoerde t a k e n of nieuwe taken over te hevelennaar instellingenvan particulierinitiatief, naar stichtingene.d. met participatiedoor de overheid in de v o r m van subsidies.Dat heeft voor de rechtspositie van de daarbij betrokkenartsen consequenties.Ogenschijnlijkgenieten zij de voordelen van de p r i v a a t rechtelijkesfeer, m a a r men lette er wel op, dat aansprakenop grond v a n Ambtenarenweten Pensioenwetverloren zouden kunnen gaan. Wij kregen de indruk, dat daaroverzeer verschillendwordt gedacht. D a a r o m vragen wij om mfi~r gegevensomtrent Uw gevoelensen inzichten. Een algemene vergadering als dezekan s!echtsin her algemeenlichtgevenomtrentdit v r a a g stuk, maar toch in ieder geval wel bereiken,dat de aanwezigendaarover meningenformulerenen zieh voornemeninlichtingenen gegevens in te winnen. Io. Zeer nauw hangt hiermedehet inzicht samen,dat wij tot dusverre hebben in de maatstaven,die voor onze leden in privaatrechtelijkedienst gelden.Daarovermoetenwij terwille van ons algemeenbeleidmeer ori~ntatie krijgen in het belang van henzelf en in dat der ambtenaren.Er bestaan onereuzeverbintenissen, zonderdat de betrokkenenzelf zich eigenlijkbewust zijn, van war zij in Ieite derven aan redelijke rechtszekerheid. E~n bron v a n informatiegeven ons de advertenties,waarin de oproepenworden gedaan, doch herhaaldelijkzijn de bewoordingenz6 vaag, dat er geen inzicht is te verkrijgen. Maar ook de betrokkenenzelf, zijn wel tens onnadenkend in hun publicaties.Wij zagen in een recent artikel als begrotingspost een salarisvoor een arts genoemd,dat benedenbet peil ligt, van wat o.i. redelijk is. Dat is uitermate jammer, omdat (scripta manent!) zo’n mededeling een hardnekkigleven heeft en kans heeft ons bij onze actieste dwarsbomen. Dames en Heren! I k heb reeds veel te lang gesproken,m a a r her was toch nodig U een beeld te geven, van war Uw Bestuur deed. I k stel nu het volgendeagendapuntaan de orde om daarna de gelegenheidte geven tot op- en aanmerkingen.Wel meen ik goed te doen Uw aandacht erop te vestigen,dat ons H . R . dient te passenin het algemeneraam, dat de reglementenvan de lV[aatschappijdaarvoorhebbenaangegeven.In zoverre is ons H.R. slechtsde bijzondereaanvullingvan dat algemenereglement. Bepaaldeprocedures,die reedsneergelegdzijn voor de geheleMaatschappij en voor het complex v a n de verenigingenvoor de l a a t s c h a p p e l i j k ebelangen, behoevendus door ons niet opnieuw geregeldte worden; dat zou overbodigzijn, ja zelfs verwarringkunnen stichtenen daardoor op zichzelf in strijd zijn met de voorschriften.Wij hebbenons ook gespiegeld,aan war reeds beproefdepractijk is bij onze zuster-organisaties, welke wij op deze plaats ten zeerstedanken voor harerzijdsgegevenadviezen. Dit zal U ook verklaren,w a a r o mwij her zozeerop prijs stellen, dat de secretaris-penningmeestervan de Mij. bereid is gevondenheden in ons midden te zijn. Hij is doorkneedin alle reglementender Maatschappij. 721
Sprekers in vergaderingen van Afdelingen Vervolg van de lijst, gepubliceerdin M.C. No. 38, d.d. 2I September en No. 4 z, d.d. 19 October I949: Dr. A. HURTER, Christelijk Sanatorium,Zeist: x. 2. 3. 4. 5.
Melancholischecriminaliteit. Psychopathologie van ovulatie en menstruatie. De overervingvan de manischdepressieve psychose. De ontmoetingvan psycho-analyse en ethiek. De schizophrenie.Naar keuze: constitutieen erfprognostiek.Het belevenvan de ondergangder wereld door schizophrenen. 6. Anthropologische psychiatrie.Toegelichtaan de schizophrenieof aan de manisehdepressieve psychose.
Dr. J. J. v a n LOGHEM Jr., Spiegelgracht26, Amsterdam-C.: Nieuwe aspectenvan het bloedgroepenonderzoek.
MEDEDELINGEN VAN
BUITEN
DE
MAATSCHAPPIJ
C E N T R A L E MEDISCH P H A R M A C E U T I S C H E COMMISSIE. (Bericht vanwegeher Departementvan Sociale Zaken.) De Voorzitter van de Ziekenfondsraad heeft op I I October 1949 de door de Ziekenfondsraadingestelde Centrale Medisch Pharmaceutische Commissiegeinstalleerd. Deze Commissiezal de Ziekenfondsraadvan advies dienen inzake de pharmaceutische verzorgingvan de verzekerdenvan AlgemeneZiekenfondsen. De samenstellingvan deze Commissieis als volgt:
I. 2. 3. 4. 56. 78. 9. IO. II.
J. FOKKEMA,medischadviseurbij de Ziekenfondsraad,voorzitter J. P. BERKHOUT,arts Dr. C. J. BLOK, Prof. Dr. U. G. BIJLSMA, Dr. H. A. PH. HARTOG, Dr. D. L. KEDDE, Dr. A. KEII~HOLZ, Dr. W. KNUFMAN ANSINGH, F. C. L. KUIeERS, arts Prof. Dr. J. A. C. VAN PINXTEREN, Dr. D. K. RIJKELS, I2. D. STAPENSEA, arts 13. Dr. L. A. WESLY, 14. E. H. VAN LEEUWEN, arts. Aan deze Commissieis als secretaristoegevoegdde heer A. M. VAN DIS, ec. drs. hoofdcommiesbij bet Bureau van de Ziekenfondsraad. Het secretariaatis gevestigdte Amsterdam,Herengracht51o. 722
ROTTERDAMSE ARTSENCURSUS. De RotterdamseArtsencursus is dit jaar op I Novemberbegonnen. Aan de cursuszijn dit jaar geen kostenverbonden. Behalve de serie voordrachten,vermeld op de hieronder volgende rooster,bestaatde mogelijkheidtot het meedoenaan een van een viertal cursussen.Deze cursussenworden gehoudenop nader te bepalendagen. De duur van cursusI, II en I n is vier lessendie van cursusIV is langer. Het aantal deelnemersaan de cursussen I t/m III bedraagtongev. IO per cursus. Men kan zich voor de cursussenopgevenbij Mej. ]30UMA, Administratie Artsencursus,p.a. EconomischeDirectie der GemeenteZiekenhuizen,Rivierstraat 12, Rotterdam. ROOSTER ROTTERDAMSE ARTSENCURSUS 1949--195o. De cursuswordt gehoudenop Dinsdagmiddag van 3.3o--5.30 uur. Datum
I/II'49 8/11’49 15/11’49 22/11’49 29/I1’49 6/12’49 I3/I2’49 2o/12’49 IO/ I’5o I7/ 1’5o 24/ 1’5o 31/ 1’5o 7/ 2’50 14/ 2’50
21/ 2’50 28/ 2’50
Docent(e)
Onderwerp
P. R. BAARSMA
Oor-, neus- en keelziekten W. J. BRUINS SLOT Int. Geneesk. C. DE GROOT Chirurgie A. L. C. SCHMIDT Gynaecologie Mej. P. A. E. JANSSEN Kinderziekten I H. J. KEEGSTRA R.V.B.-gevallen H. J. FLIERINGA Oogziekten I TH. BERKVENS Neurologie P. H. KRAMER Int. Geneesk. I C. DE LANGEN Longziekten Chirurgie J. B. KOSTERS I t . H. HERMANS Huidziekten Orthopaedie TH. H. JANSEN P. v. D. MEER Rheumatologie J. E. VAN GOGH Revalidatiegevallen A. L. C. SCHMIDT Gynaecologie C. DE GROOT Chirurgie Int. Geneesk. W. J. BRUINS SLOT H. REERINK Kinderziekten H. J. KEEGSTRA R.V.B.-gevallen P. R. BAARSMA Oor-, neus- en keelziekten C. DE LANGEN Longziekten P. V. D. MEER Rheumatologie A. L. DE GROOT Phys. therapie J. B. KOSTERS Chirurgie E. H. HERMANS Huidziekten P. H. KRAMER Int. Geneesk. J. E. VAN GOGH Revalidatiegevallen TH. BERKVENS Neurologie A. L. C. SCHMIDT Gynaecologie H. J. FLIERINGA Oogziekten E. H. HERMANS Huidziekten 723
Plaats Zuiderziekenhuis Ziekenhuis Coolsingel Kinderziekenhuis Oogziekenhuis Ziekenhuis Bergweg Havenziekenhuis Ziekenhuis Coolsingel Ziekenhuis Coolsinget Zuiderziekenhuis Kinderziekenhuis Zuiderziekenhuis Zuiderziekenhuis Havenziekenhuis Ziekenhuis Bergweg Ziekenhuis Coolsingel Oogziekenhuis
Cursus I
Electrocardiographie door Dr. A. D. ERKELENS.
Cursus I I
Enkele mogelijkhedenvan de psychologieen psychotechniek door Dr. VAN LIENDEN.
Cursus I I I
Haemotalogiedoor de staf van bet Zuiderziekenhuis.
Cursus I V
Dermatologiedoor Dr. E. H. HERMANS en medewerkers.
De Secretarisvan de Commissievoor de R o t t e r d a m s eArtsencursus, Dr. J. H. P. JoNxls, Zuiderziekenhuis,R o t t e r d a m .
NIET
OFFICIEEL
GEDEELTE
HET GEZONDHEIDSBOEKJE, K o r t antwoordaan Collega WIGGELENDAM. (Zie M.C. No. 42, blz. 671) Misschien mag ik er collega WIGGELENDAM met nadruk op wijzen, d a t ik mij niet achter ide~le opvattingenverschuil,m a a r dat mijn mening over het gezondheidsboekie haar oorsprongvindt in ervaringen uit de - - (veelal bittere) - - realiteit van mijn werk als sanatoriumartsen van sociaal-geneeskundige v a n de laatste jaren. CollegaWIGGELENDAM besteedteen apart punt aan het feit dat ik aIs niet-huisartsmij ,,geen juiste voorstellingkan m a k e n " . Uit mijn stuk blijkt toch duidelijk genoegdat ik juist de moeilijkhedenvan de huisarts w&l ken. Oat k o m t n.1. o m d a t ik twaalf ]aar dit schoonstealler medische beroepenheb mogenbeoefenen,en de vreugdenen narighedendoor en door meen te kennen. H e t beroepvan collegaWIGGELENDAM Op nuchterheiden zakelijkheid lijkt zo eenvoudig,helaas echter mis ik zelfs een pogingtot begrip v a n de enorme gevaren die hier schuilen en waar ik op gewezen heb. W a t zijn ,,onschuldige"mededelingen?In de terminologieis toch elke nuchterheid en zakelijkheid zoek? De ,,bestaandetraagheid in het corresponderen,den artsen eigen," k a n ik als motief v66r her Gezondheidsboekje niet a a n v a a r d e n .De bewust in bet heden levendehuisartszal deze traagheidals een uit de tijd geraakte gewoontegaan beseffenen het nu als four gaan zien. Vlotte r a p p o r t e nv a n consultatiebureaux, specialisten,enz., beschouwenwij als vanzelfsprekend en zou de huisarts nu een uitzonderingspositie kunnen blijven innemen? Daar de redactie van Medisch-Contactde discussiewel zal sluiten, hoop ik dat de gedachtenwisseling over het Gezondheidsboekie in de toek o m s t tot diepgaandeen v r u c h t b a r eresultatenm a g leiden, hoe deze dan ook zullen uitvallen. Almelo, 23 October 1949.
P . G . oP DE COOL.
HET GEZONDHEIDSBOEKJE, door Tj. LEMAIN, arts te Noordwolde. Her artikel van P. G. oP DE COUL in M.C. No. 37 heeft mij indertijd een beetje van mijn stuk gebracht.H a d ik mijn t a a k zo verkeerdaangevoeld, dat ik mijn boekjete buiten ging door eeu soort ,,gezondheidsboekje" aan mijn patienten te geven? De gang van zaken is hier n.1. zo geweest,dat toen ik hier k w a m ill 724
1943, er verschillendeinfectieziekten,waaronderdiphtherie, roodvonk en poliomyelitis de voornaamstewaren, veelvuldig voorkwamen. Er werd hier tegen de diphtherie, uitgaande van overheidsinstanties, met regelmatige tussenpozeninge~nt, waarvan m a a r weinig gebruik werd gemaakt. Door een intensieve propagandavan de tijdelijk in de andere praktijk werkendecollegaen mij bereiktenwij, d a t e r zeer massaleinentingentegen diphtherieplaats vonden. Een paar jaar geleden was er hier overal in de omgevingtyphus. Op dezelfdewijze hebbenwij toen massaalinge~nt tegen t y p h u s (ook v66r die tijd waren verschillendenal ingefint tegen typhus). Verder is er de pokkeninenting,die gelukkig al weer vrij populair wordt, maar ook afgeziend a a r v a nben ik gewoonvrij veelvuldigde injectiespuit te hanterenvoor staphylo-,streptococcen vaccin, enz. Nu is het een patient niet altijd duidelijk war er met hem gebeurt.Wordt er een Pirquet gezet, dan meent hij inge~nt te zijn en als hij ’t dan goed meent te weten, dan vertelt hij, dat hij inge~nt is tegen tuberculose.In vele gevallenweet hij echter niet andersdan dat hij wel eens meerdere,,spuitjes" gehad heeft (aneurine? of pernaemon?).Wil men verlangen, dat ik bij een massale inenting bij elke patient, die al een~ spuitjesheeft gehad, de boekencontroleer van de laatste paar jaren om n a t e gaan of het dit of dat is geweest? (Dit naar aanleiding van de gedachtengang,dat de medicus een goede administratieheeft te voeren.) Ieder, die zelf huisartsis met een normale of drukke praktijk weet, dat dit wel wat teveelgevergdis. Wil men, dat men die gegevensallemaal in zijn hoofd heeft? Ook dat is voor uitzonderlijke mensen onder de medici slechtsmogelijk. Bij de opkomstvoor een inenting zijn de vragen: I. ,,Bent U al eens eerder inge~nt?" Antwoord (in vele gevallen): ,,Ja." 2. ,,Waarvoor?" Antwoord:,,Dat weet ik niet meer zo precies."(Gevolgzou zijn: nasnuffelen in je register)."3. ,,Wanneer is dat dan geweest?",,Een jaar geleden." Dat ene jaar blijkt twee of v a a k drie jaar te zijn en soresis het geeninenting, m a a r vitamine-injectieof calcium of i.d. H e t gevolg van dit verdriet was, dat ik ongev. I 8 9 jaar geledenher idee opvatteom kaarten te laten drukken met vermeldingvan de door mij her meest veelvuldig toegepastevaccinaties,met inbegrip van Pirquet en sera. Achter elk van de vermelde vaccinatieseen vakverdelingv. d. data, waarop de inenting verricht is en voor de Pirquet, behalvede d a t u m ook een ruimte voor aantekeningvan de uitslag van de Pirquet. Een paar vakies liet ik open voor eventueleinentingen,die ik nu nog niet of m a a r zelden toepas. Onder de ruimte voor de vermeldingvan de eventueelgegeven seruminjectiesliet ik hog ruimte voor vermeldingvan overgevoeligheid voor bepaaldestoffen. Ook dit is (wel niet v / ~ k gelukkig) soms erg belangrijk. Zo kreeg een patiente van mij een zeer zware shockLoestand in her ziekenhuis terzake van toediening van sulfapraeparaten.Ik was d a a r niet mee op de hoogte en kreeg patiente later onder behandeling wegens een of andere infectie waarvoor ik ook sulfa gaf. P r o m p t kreeg zij een zeer zware shock, w a a r v a n zij gelukkigweer hersteldis. Een andere kreeg hetzelfde in lichte graad tengevolgevan het appliceren van een kwikzalf terwijl zij op dezelfde manier Meek te reagerenop morphine.De keerzijde van de kaart, (uitgevoerdop stevig gecartonneerdpapier, zodat her niet in een minimum v a n tijd een vod wordt) door mij bestempeldals ,,vaccinatiekaart"b e v a t die aanduidingen daarnaastwenken, welke mij nuttig voorkwamennog eens te vermelden.In overleg en samen met coll. BLIJI~IAM alhier hebben wij deze kaarten laten drukken en geven ze na inentingenaan de patifinten mee. Aan de Inspecteurvan de Volksgezondheidheb Jk nog zijn oordeel gevraagdover de kaarten. Behalve een opmerkingover de vermeldingv a n 725
de P i r q u e t k o n hij zich m e t de k a a r t e nwel v e r e n i g e nen ze g o e d k e u r e ne, n h e r d o e t mij genoegenin M e d i s c h C o n t a c t v a n 19 O c t o b e r No. 42, een c o l l e g a t e zien schrijven, die dezelfde g e d a c h t e n g a n gheeft als ik. I k b e k e n , d a t de d o o r mij o n t w o r p e nk a a r t t e n a a n d u i d i n gm i s t als b.v. v o o r een s u i k e r ziekte, m a a r d a a r v o o ris e v e n t u e e la l t i j d t e n p l a a t s j et e v i n d e n . Mijn o p z e t was, in de eerste p l a a t s t e n e i n d t e m a k e n a a n de w a r w i n k e l , die o n t s t a a n is, d o o r d a t t i j d e n s en v o o r a l n a d e oorlog o p g r o t e s c h a a l o v e r g e g a a nis t o t h e t m a s s a a l i n e n t e n t e g e n v e r s c h i l l e n d eziekten. I k m e e n d a n ook, d a t b e t v a n g r o t e b e t e k e n i sg e a c h t m o e t w o r d e n i n d i e n b e t l u k t l e t s a l s een g e z o n d h e i d s b o e k jof e v a c c i n a t i e k a a r ti n g a n g te doen v i n d e n bij d e artsen. WENKEN
i. B e w a a r d e z e k a a r t s t e e d s z o r g v u l d i g (b.v. in her trouwboekjeof in de portefeuille). 2. Neem hem steedsm e t op reis, zodat u hem bij ziekte onderwegaan de betreffendearts kunt overleggen, 3. Neem hem mee naar ’t spreekuurbij uw eerstebezoekwegenst e n ziektegeval en leg de k a a r t klaar als 11de huisartsbij u verwacht. 4. Diphtherie ) inenting dient elke Typhus ) 1’/2--2 jaar opnieuw p a r a - A e nt3) te worden herhaald. 5. Indien u o o i t bij roodvonk,diphtherie of enige andereziekte wordt ingespotenmet serum, zal de behandelendearts 11 zeggen, d a t hij u met paarde-, konijn- of enig ander soortserumheeft ingespoten. Waarsehuw nadien uw hele leven l a n g elke dokter die u "n injectie wil geven, d a t u al eens bent ingespotenmet paardeserum(of konijnenserumof war her geweestis). N a a m
:
Vaccinatiekaart
............................................................... I Woonplaats : ................................................................ str. n O ........
Koepo_____~vacc. k
~ntlng
~
Dlphtherle V a c c . Roodvonk v a c c . Klnkhoest vacc.
~ct
i _
~ra
.
Cholera
~
...
- ............ I............
A en B ) vacc. vs~.
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . - ...........
tozo~d
S~__.S_~ococc.
:
. . . . . . . . .
~,,
:
ViCe.
Bov.
I
injectte* :
.~nsiNff ~'oor:
726
Uit her T~jdschrift voor Sodale Geneeskunde 27STE JAARGANG No. 20, 14 OCTOBER 1949. Dit nummer wijdt een besprekingaan het Nederlandsche,,Herbekwamings-Centrum" ,,de Hoogstraat"te Leersumen aan de relatJewaarin dit zal staan met anderesoortgelijkeen verwanteinstellingenin Nederland. Een inderdaadverheugendestap in de richtingvan sociaal-geneeskundige organisatiein Nederland. Een tweetal artikelen, een van J. H. VAN DEN BERG, Directeur van de GemeentelijkeGeneeskundigeen Gezondheidsdienst te Schiedam en een van Dr. BANNING, lichten de lezer in over modernewoningtypesvoor ouden van dagen, hier te lande en in Engeland.Dan volgt Dr. TH. HaRT DE RUYTER’8 voordrachtover ,,Schootartsen GeestelijkeHygiene", gehouden in de vergaderingvan de Sectie voor Schoolgeneeskunde van de A.N.V.v.S.G. op I I Juni 1.1. Het belang van dit artikel ook voor de huisarts moge blijken uit de aanhef, die ik letterlijk citeer: ,,Er is veel veranderd, sedert CZERNY zijn studentenleerde, dat de arts een taak heeft als opvoeder. Z6veel, dat men zich thans zelfs af moet vragen of de arts nog wel aanspraakkan maken op een bescheiden plaatsje in her team van geestelijk-hygi~nisten! Her scheelt thans maar weinig, of de arts is op dit terrein uitgerangeerd, verdrot~gendoor paedagogen, theologenen psychologen.En helaas niet ten onrechte! De huisarts van weleer was de man, die zijn gezinnenkende, en weliswaarvaak meer intuitief dan welbewust - - bij zijn adviezenelz prognose-stellingrekening hield met erfelijkheidsfaetoren,milieu en karaktereigensehappen van de ouders en de invloed daarvan op de kinderen; die de vraagbaak was bij elke be]angrijkegebeurtenisin het gezin; wiens raadgevingenzelfs bij bet tere punt van de huwelijkspartner niet ter zijde werden gelegd. En de arts van thans? Zijn intu~tievekijk is veelal verdwenen;en terwijl de psyehologieeen wetensehap werd, die bewust geworden inhouden bewust hanteerde, werd de arts deze wetenschapsystematisch onthouden.Laboratoriumen kliniek legdenz6danig beslagop de medicus, dat de menselijkepsychevergetenwerd." -
-
Hoewel ik verder de uiteenzettingenvan Dr. HART DE RUYTER niet op den voet ga votgen, wil ik e r o p wijzen, dat in dit artikel met nadruk gewezenwordt op hetzelfdeonderwerp, dat denlaatstentijd van zovele zijden naar voren is gebraeht(ook in het reorganisatierapport H.O., in het bijzonder ook in BUlUA’S prijsvraagbeantwoording): de absolute noodzaak de a.s. artsenkennisbij te brengenvan de soeiologieen van de psychologie (met ontwikkelingsbiologie tezamenvormendde voordenmedicusonmisbare grondslagvan anthropologisehe kennis! (H.) Met nadruk wijst HART DE RUYTER op de behoefteop het gebied der geestelijkekinderhygi~ne aan teamwork tussen zenuwarts, kinderarts, psycholoogen psychiatrisch-sociaal werkster. Ten aanzien van de laatstgenoemdekomt, zonder dat daarmedeiets wil zijn afgedaanaan de verdienstevan deze uitstekendehulpkraehtenbij mij (H.) de vraag op, of bet niet wenschelijkzou zijn, dat deze zijde van her teamworkook op met de anderegelijk ontwikkelingsniveau wordt verzorgd,d.w.z, door personen van universitaireopleiding. Deze opmerkinghoudt een pleidooiin voor de door de Reorganisatie Commissie aanbevolen instelling van een Centrale Interfaculteit voor 727
anthropologie,waarin een anthropologischeopleiding v a n verschillende kanten uit zou worden mogelijk gemaakt. I n de rubriek ,,Ingezonden"treedt G. J. OLTHUIS in discussiem e t collega PI~. TAK, over enkele van diens opvattingenvan de t a a k v a n de controlerendgeneesheer,in het bijzonder war betreft bet beroepsgeheim. G. SlSSlNGrI doer mededelingover hevige reacties bij revaccinaties.Hij beschrijft twee gevallen van encephalitis,waarvan 66n bij een te voren niet gevaccineerde met dodelijke afloop. (De patient was tevoren voor het bestaanderisico gewaarschuwd.) Twee inzenderstreden in discussiemet collega DE VRIES naar aanleiding v a n zijn artikeI over schoolartsendiensten in het vorige n u m m e r . Een bladvullinkje vermeldt over ,,praenatalezorg": ,,In een stad in Engeland,waar in 1946 bijna Iooo kinderenwerden geboren,m a a k t e 80 % tier moedersgebruik van de moederschapszorg". Zegt bet voort! HERINGA.
PERSONALIA A dreswij zigingen : j . BREMMER, v a n Amersfoortnaar Hilversum.
F. QUISPEL, van A m s t e r d a mnaar Schiedam. S. P. KLEIN, v a n A m s t e r d a mnaar Apeldoorn. M. W. 1V[ARSMAN,van A m s t e r d a mnaar Buitenzorg. A. P. NOLEN, v a n A m s t e r d a mnaar Overveen. W. B. DOORENBOS,van B a t a v i a naar ’s-Gravenhage. TH. M. G. VAN DE !VIEERENDONK,van B a t a v i a naar Bandoeng. G. W. VAN DER VORM, van B a t a v i a naar Cheribon. J. H. DE JONGE, v a n Ermelo naar Bergen op Zoom. A. VAN HATTEM, van Leiden n a a r Delft. F. J. M. KiiPPERS, van Leur naar Bergen op Zoom. Mevr. E. v a ~ As--HINSE, van Linschotennaar De Bilt. A. J. SNEEP, van Noordwijk naar Leiden. N. VERSTEEG, v a n Nootdorp n a a r Breda. Ir. J. B~OMMERS,v a n R o t t e r d a mnaar Willemstad (Curacao). H. L. TAN, van Schiedamnaar R o t t e r d a m . H. H. F. HOBBEL, v a n Utrecht naar Deventer. P. VAN GEER, van Vaals naar ’s-Gravenhage. H. OFFERHAUS,v a n Venlo naar Batavia. C. WIELINK, v a n Z a a n d a m n a a r Velsen. W. F. DE PRIESTER, v a n A m s t e r d a mnaar Bussum. Terug uit Indonesig: ( B. J PAANAKKER, Wassenaar. ( J. H. SMITH, Zutphen.
Overleden: J. J. FREDERIKSE, Warnsveld. 728
